Pobierz - Portal Promocji Eksportu
Transkrypt
Pobierz - Portal Promocji Eksportu
Ogólna informacja na temat sektora budowlanego w Finlandii Helsinki, wrzesień 2013 1 Spis treści Wyszczególnienie Lp Strona 1 Finlandia – informacje ogólne 4 2 Ogólna sytuacja gospodarcza Finlandii 5 3 Ogólna sytuacja sektora budownictwa w Finlandii 7 3.1 Fiński przemysł budowlany powoli podnosi się z kryzysu 7 3.2 Budowa nowych domów 7 3.3 Więcej budynków użyteczności publicznej 8 3.4 Brak pewności 8 4 Organizacja sektora budownictwa w Finlandii 11 5 Wskaźniki w fińskim budownictwie 12 6 Ceny mieszkań w Finlandii 13 6.1 Ceny fińskich nieruchomości coraz bardziej stabilne 14 6.2 Stare mieszkania 15 6.3 Nowe mieszkania 15 6.4 Przykładowe ceny mieszkań w Helsinkach i okolicy 16 6.5 Przykładowe ceny domów w okolicy Lahti 17 7 Płace w sektorze budowlanym 18 8 Wielkość rynku mieszkaniowego w Finlandii 19 9 Wielkość rynku budownictwa kubaturowego 20 10 Rządowe sposoby wspierania inwestorów budujących budynki 22 2 mieszkalne lub właścicieli budynków prowadzących remont 11 Wielkość asortymentu rynku stolarki budowlanej 23 12 Specyficzne wymagania dla rynku okien i drzwi 23 13 Kanały dystrybucji okien i drzwi 24 14 Rynek detaliczny materiałów budowlanych 24 15 Aktualne ceny detaliczne wybranych materiałów budowlanych 27 16 Perspektywy rozwoju budownictwa mieszkaniowego i budownictwa użyteczności publicznej w najbliższych latach 31 17 Fiński import wybranych materiałów budowlanych 33 18 Wymiana handlowa Polski z Finlandią w sektorze budowlanym na tle innych krajów nordyckich 34 19 Targi i wystawy w sektorze budowlanym w Finlandii w latach 2013/2014 34 20 Przetargi publiczne 38 21 Kultura biznesu w Finlandii 39 22 Użyteczne linki 42 3 1. Finlandia – informacje ogólne Republika Finlandii Oficjalna nazwa FINLANDIA Podział administracyjny (Suomen Tasavalta) Powierzchnia: 338.145 km² Ludność: 5,4 mln Średnia zaludnienia na km²: 17 osób Kraje graniczące z Szwecja, Norwegia, Rosja – granica Finlandią: 1.269 km Helsinki (populacja 603.968), Główne miasta: Tampere (217.421), Vantaa (205.312), Turku (175.355), Oulu (130.180) Bogactwa naturalne: Lasy, miedź, rudy żelaza Waluta: EUR – od 2002 r. Różnica czau: GMT +2 Prezydent: Premier: Sauli Vӓinӓmӧ Niinistӧ – od 05.02.2012 (kadencja sześcioletnia) Jyrki Katainen – od 18.06.2011 (kadencja czteroletnia) fiński 91,51%, szwedzki 5,49%, lapoński 0,03%, rosyjski 0,08%. Języki: Znajomość języka angielskiego pozwala na swobodne komunikowanie się w Finlandii Religia: Luteranie 82,5%, Prawosławni 1,1%, Pozostali 1,1% Siedziba parlamentu w Helsinkach (Eduskunta) 4 2. Ogólna sytuacja gospodarcza Finlandii Po dramatycznym spadku PKB w 2009 roku wynoszącym – 8,5%, lata 2010 i 2011 przyniosły niewielki, lecz stabilny wzrost odpowiednio o 3,3% oraz 2,8%. Według wstępnych danych fińskiego urzędu statystycznego rok 2012 przyniósł spadek PKB o 0,2%. PKB w cenach rynkowych wyniósł 194,5 mld EUR. Diagram nr 1 Rozwój gospodarczy w trakcie całego roku 2012 był nierówny i osłabł w końcu roku. W pierwszym kwartale 2012 r., odnotowano wzrost PKB głównie za sprawą zwiększonej sprzedaży nowych samochodów w związku z wejściem w życie w dniu 1 kwietnia 2012 nowego podatku samochodowego, którego wysokość zależna jest od emisji spalin. Fakt ten spowodował dynamiczny wzrost sprzedaży i pierwszej rejestracji pojazdów w marcu 2012 r. wynoszący 31.876 sztuk, co oznaczało przyrost 60% w stosunku do marca 2011 r. W całym 2012 r. zarejestrowano łącznie 191.750 pojazdów, jednak przy spadku 11% w porównaniu do roku 2011. 5 Tabela nr 1 Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Finlandii1 2009 2010 2011 2012 2013 prognoza (%) 172,3 178,8 189,5 194,5 197,1 32,3 33,3 35,1 35,9 36,4 - 8,5 3,3 2,8 - 0,2 -0,8 Deficyt/nadwyżka finansów publicznego do PKB % - 2,5 - 2,5 - 0,8 - 1,9 - 1,5 Skumulowany dług publiczny w relacji do PKB % 43,5 48,6 49,0 53,0 56,9 Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI) 0,0 1,2 3,4 2,8 1,7 1,6 1,7 3,3 3,1 2,3 8,2 8,4 7,8 7,7 8,5 43,6 51,5 60,2 59,1 0,8 45,0 52,3 56,6 56,7 1,2 Skumulowana wartość BIZ (inward) w mld EUR 59,1 64,8 68,6 68,2 b.d. Skumulowana wartość BIZ (outward) w mld EUR 90,4 103,0 103,3 107,8 b.d. 32,7 5,0 -3,6 0,4 Wyszczególnienie PKB w mld EUR (ceny bieżące) PKB na osobę (PPP) w tys. EUR Stopa wzrostu PKB w % Stopa inflacji HICP Stopa bezrobocia % Import (mld EUR) Eksport (mld EUR) Inwestycje prywatne (mld EUR) Inwestycje publiczne 1 Źródło: Bank of Finland, fiński Główny Urząd Celny, Urząd Statystyczny 6 3. Ogólna sytuacja sektora budownictwa w Finlandii 3.1 Fiński przemysł budowlany powoli podnosi się z kryzysu Fiński przemysł budowlany zaczyna dawać pewne oznaki życia po zapaści, która zaczęła się pod koniec 2011 roku. Liczba nowych budynków mieszkalnych jest obecnie wyższa niż w roku 2012, ale sytuacja sektora budowlanego jest nadal daleka od optymalnej. Koniunktura w przemyśle budowlanym ma charakter cykliczny i charakteryzuje się występującymi naprzemiennie okresami, w których produkcja znacząco wzrasta lub spada. Zmiany są zazwyczaj zależne od ogólnego cyklu gospodarczego. Liczba nowych budynków była największa w roku 2008, znacząco zmalała w okresie kryzysu finansowego, znów wzrosła w roku 2010, by ponownie spaść w roku 2012. Według fińskiego urzędu statystycznego Statistics Finland w pierwszym kwartale roku 2013 zostały wydane pozwolenia budowlane na łącznie 12,1 mln m 3 nowych budynków, czyli o 3,7% mniej niż w analogicznym okresie rok wcześniej. W czerwcu wydano pozwolenia na budowę 4 mln m3 nowych budynków, czyli o 28% mniej niż w roku 2012. 3.2 Budowa nowych domów W minionych latach budownictwo mieszkaniowe zmagało się z niezwykle długim kryzysem, który rozpoczął się wiosną 2007 roku i trwał aż do początku roku 2010. Latem 2010 roku nastąpiło znaczące odwrócenie tego trendu i wzrost wynosił niekiedy nawet 60%, ale następnie znów nastąpiło załamanie na rynku, które trwało aż do niedawna. Na początku lata br. wzrost w budownictwie mieszkaniowym wyniósł 3,6% i był to pierwszy pozytywny sygnał w budownictwie mieszkaniowym od połowy roku 2011. Liczba nowo budowanych domów w budownictwie mieszkaniowym jest obecnie najwyższa od ponad roku. Nie oznacza to jednak, że budownictwo mieszkaniowe wydźwignie się z kryzysu, ponieważ liczba pozwoleń budowlanych drastycznie spadła. W czerwcu spadła liczba pozwoleń wydanych na budowę domów wolnostojących, szeregowych oraz bloków mieszkaniowych. Całkowita liczba pozwoleń w budownictwie mieszkaniowym spadła w stosunku do zeszłego roku o 44%. Jednak w niektórych częściach kraju budownictwo mieszkaniowe rozwija się, przede wszystkim w prowincjach: Päijät-Häme, Karelii Północnej, Ostrobotni Środkowej oraz Laponii. Ponadto tendencje wzrostowe wykazuje również indeks ilościowy dla nowych 7 rezydencji: w kwietniu wynosił 74,8% i rósł nieprzerwanie przez dwa miesiące, osiągając 84,3% w czerwcu br. 3.3 Więcej budynków użyteczności publicznej Dobrze prezentuje się tempo wzrostu w przypadku niektórych typów budynków. Budownictwo w przemyśle rolniczym mierzone w liczbie metrów kwadratowych, na które wydano pozwolenia budowlane, zanotowało w czerwcu br. wzrost o 39%. Indeks dla budownictwa w przemyśle rolniczym wynosi obecnie 97,1, podczas gdy w czerwcu 2012 osiągnął wartość 84,9. Wzrost na poziomie 14% odnotowano również w przypadku budynków użyteczności publicznej, takich jak szkoły i szpitale. Jeżeli za podstawę oceny przyjmie się indeks opracowany przez Statistics Finland, to sytuacja w tej części sektora budowlanego przedstawia się wyjątkowo dobrze. W tym wypadku indeks wynosi 108,6, podczas gdy całkowity indeks przemysłowy utrzymuje się na poziomie 88,9. W okresie od kwietnia do czerwca br. rozpoczęto budowę 1 mln m 2 budynków użyteczności publicznej, co stanowiło wzrost o 29% w stosunku do roku 2012. Budownictwo przemysłowe oraz magazynowe osiągnęło jeszcze lepszy wynik i poszło w górę o 45%, osiągając poziom 2,5 mln m3. 3.4 Brak pewności Nowa aktywność budowlana jest często postrzegana jako dobry wyznacznik ogólnego stanu gospodarki. Nowe budynki są zazwyczaj finansowane kredytami, co oznacza, że firmy oraz osoby indywidualne są na tyle pewne swojej sytuacji finansowej, że decydują się na pożyczenie pieniędzy. Większa liczba pożyczek jest również zdrowa dla sektora finansowego, o ile pożyczki są spłacane. Stawianie nowych budynków wiąże się również zazwyczaj z dodatkowymi zakupami, takimi jak dobra trwałe, czyli np. lodówki czy meble. Generuje to więc dodatkową sprzedaż wykraczającą poza sektor budowlany i obejmującą np. przetwórstwo oraz sklepy detaliczne. Z informacji miejscowej prasy2, mimo pewnych pozytywnych sygnałów przyszłość sektora budowlanego nie przedstawia się optymistycznie. W sierpniu br. opracowany przez fińską Konfederację Przemysłu EK współczynnik pewności w zakresie sytuacji w sektorze 2 Źródło: Helsinki Times, 05 – 11.09.2013 (anglojęzyczna prasa cotygodniowa) 8 budowlanym wynosił -25, podczas gdy długofalowa średnia kształtuje się na poziomie -6. Po raz ostatni dodatni wynik zanotowano w pierwszych miesiącach roku 2012. Diagram nr 2 9 Diagram nr 3 Diagram nr 4 10 4. Organizacja sektora budowlanego w Finlandii Sektor budowlany w Finlandii jest zrzeszony w Konfederacji Fińskiego Przemysłu Budownictwa (Confederation of Finnish Construction Industries RT (CFCI) http://www.rakennusteollisuus.fi/en/. Schemat organizacyjny Konfederacji przedstawia poniższy diagram. Diagram nr 5 Według stanu na 2008 w skład Konfederacji wchodziły 2 672 przedsiębiorstwa, zatrudniające 55 000 pracowników, z czego m.in.: 330 stanowiły firmy budowlane, 110 producenci materiałów budowlanych, 1573 firmy specjalizujące się w infrastrukturze, 381 z Finnish Association of HPAC Technical Contractors. 11 5. Wskaźniki w fińskim budownictwie Tabela nr 2 3 Wskaźniki ekonomiczne prezentowane przez Konfederację Fińskiego Przemysłu 2013 2014 2010 2011 2012 PKB zmiana w % 3.7 2.9 -0.2 0.5 1.5 Index wynagrodzeń, zmiana (%) 2.6 2.7 3.5 2.4 2.5 Wskaźnik kosztów w budownictwie (%) 1.1 3.3 2.4 2.0 2.0 2.6 6.1 5.3 2.0 2.5 8.8 4.6 -2.3 -3.0 2.0 4.1 2.5 2.5 3.0 3.0 Inwestycje w budownictwie 7.8 4.0 -4.3 -3.0 2.0 Budynki 9.9 6.3 -5.0 -3.0 3.0 -3.5 -9.2 0.0 -2.0 0.0 38.4 38.0 33.0 32.0 32.5 13.6 12.9 11.6 10.8 10.9 6.4 6.9 5.8 5.5 5.5 Budynki użyteczności publicznej 3.1 2.6 2.7 2.9 2.6 Budynki przemysłowe i magazyny 7.9 8.9 6.9 7.0 7.5 Budownictwa (Confederation of Finnish (prognoza) (prognoza) Construction Industry) Wskaźnik kosztów inżynieryjnych zmiana (%) Zmiany w budownictwie4 (%) Renowacja i modernizacja budynków Cywilne budownictwo inżynieryjne Budynki rozpoczęte w mln m3 Budynki mieszkaniowe Budynki przeznaczone na działalność handlową (commercial buildings) 3 4 Źródło: Statistics Finland, Ministry of Employment and the Economy, Bank of Finland. Wartość dodana liczona według stałych cen 12 Budynki rolnicze 3.7 3.1 2.9 2.8 2.8 Pozostałe 3.7 3.6 3.1 3.0 3.2 33,700 31,500 28,800 27,000 27,500 Finansowane ze źródeł prywatnych 22,500 23,000 22,300 20,000 20,500 Subsydiowane przez państwo 11,200 8,500 6,500 7,000 7,000 172,000 176,000 175,000 172,000 172,000 2.4 3.7 4.0 4.2 4.3 4.9 4.8 6.0 6.0 Budynki rozpoczęte (ilość gospodarstw domowych) Zatrudnienie w sektorze budowlanym Wartość wymiany firm budowlanych z zagranicą mld EUR Zysk operacyjny firm budowlanych przed opodatkowaniem (%) 6. Ceny mieszkań Finlandii Według danych Fińskiego Urzędu Statystycznego (Statistics Finland), w lipcu 2013 r. ceny używanych mieszkań w blokach spadły w Finlandii o 1,7% w stosunku do poprzedniego miesiąca. Spadek cen w Wiekich Helsinkach (Helsinki, Espoo, Vantaa), wyniósł 1,4%, a w pozostałej części kraju 1,9%. Ceny 1 m² lipcu 2013 r. wynosiły w Finlandii średnio 2 149 EUR, natomiast w Wielkich Helsinkach 3 378 EUR i 1 667 EUR w innych miejscach kraju. Trend zmian cen w starym budownictwie mieszkaniowym w Finlandii obrazuje diagram nr 6. 13 Diagram nr 6 6.1 Ceny fińskich nieruchomości coraz bardziej stabilne5 Ceny fińskich nieruchomości przestały rosnąć, a w niektórych wypadkach zaczęły nawet maleć. W czerwcu br. ceny starych budynków mieszkalnych wzrosły o 0,7% w porównaniu z rokiem ubiegłym. W obrębie metropolii helsińskiej ceny wzrosły o 2,6%, podczas gdy w innych regionach Finlandii zanotowano spadek o 0,8%. W całej Finlandii ceny nieruchomości rosły znacząco w okresie od roku 2001 aż do recesji w roku 2007. W tym czasie ceny w Helsinkach poszły w górę o 38%, podczas gdy w pozostałych częściach kraju wzrost cen wyniósł niemalże 30%. Ceny spadły drastycznie w okresie kryzysu gospodarczego w latach 2007-2008, ale już w 2009 szybko odrobiły 5 Źródło: Helsinki Times, 01 – 07.08.2013 14 straty. Natomiast począwszy od roku 2010 ceny utrzymują się na tym samym poziomie, a w niektórych przypadkach uległy nawet obniżeniu. Cena rynkowa gruntów i budynków mieszkalnych zmienia się w sposób cykliczny, przy czym zmiany mają czasem drastyczny charakter. Kryzys fińskiej gospodarki w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku sprawił, że ceny nieruchomości osiągnęły swój szczytowy poziom z roku 1989 dopiero w roku 2006. W przypadku obszarów leżących poza metropolią helsińską status quo ante z roku 1989 został osiągnięty dopiero w roku 2010 i obecnie ceny są nieco niższe niż wówczas. Obecnie Finlandia cieszy się wieloletnim okresem stabilizacji cen, jakiego nie doświadczono tu od wielu generacji. 6.2 Stare mieszkania Fiński urząd statystyczny (Statistics Finland) podaje, że w przypadku starych mieszkań kupowanych od pośredników ceny wzrosły o 2,1% w porównaniu z drugim kwartałem ubiegłego roku. Wzrost cen w metropolii helsińskiej wyniósł 3,1% oraz 1,2% w pozostałych regionach. W regionie stołecznym ceny są wyższe: cena starego mieszkania wynosi średnio 3 495 EUR/m2. Średnia cen poza metropolią helsińską jest o 51% niższa i wynosi 1 698 EUR/m2. Łączna średnia dla całego kraju to 2 257 EUR/m2. Według Statistics Finland analizowane pod względem typu mieszkania, ceny mieszkań jednopokojowych na terenie metropolii helsińskiej wzrosły o 1,4% w stosunku do poprzedniego kwartału. W pozostałej części kraju ceny mieszkań jednopokojowych nie uległy zmianie. W górę poszły również ceny większych mieszkań. Ceny mieszkań dwupokojowych wzrosły o 1,7% w Helsinkach i 0,7% poza regionem stołecznym. Wartość domów szeregowych spadła w prawie całej Finlandii. Średni spadek cen wyniósł 1,2%. Jedynie w kilku fińskich regionach zanotowano wzrost cen, między innymi w Finlandii Zachodniej, a także w satelitarnych miejscowościach w pobliżu metropolii helsińskiej. Ceny domów szeregowych w trzecim co do wielkości mieście Finlandii, Tampere, nie uległy zmianie. 6.3 Nowe mieszkania W przypadku nowych mieszkań, czy to w blokach, czy w zabudowie szeregowej, ceny wzrosły o 1,5%. Również w tym przypadku ceny rosły szybciej w Helsinkach: tempo wzrostu wyniosło 3,5% w Helsinkach i zaledwie 0,4% w pozostałej części kraju. 15 W przypadku nowego mieszkania zakupowanego od developera cena na terenie metropolii helsińskiej wynosi 4 596 EUR/m2. Jest to o około 32% więcej niż za m 2 starego mieszkania. Wyjąwszy Helsinki, cena za m2 nowego mieszkania wynosi 2 955 EUR, o 73% niż w przypadku starych mieszkań. Średnia cena nowego mieszkania w Finlandii wynosi 3 381 EUR, czyli o 51% więcej niż w przypadku mieszkania używanego. Statistics Finland podaje, że pomiędzy poszczególnymi regionami kraju występują znaczne różnice. W Finlandii Wschodniej ceny nowych mieszkań spadły o 8,8% w porównaniu z drugim kwartałem 2012 roku, podczas gdy w Finlandii Zachodniej ceny wzrosły o 6%, czyli nawet więcej niż na obszarze metropolii helsińskiej. 6.4 Przykładowe ceny mieszkań w Helsinkach Ceny wybranych nieruchomości w regionie stołecznym Finlandii zostały pokazane w tabeli nr 36. Tabela nr 3 Miasto Dzielnica Oulunkylä Helsinki Etu-Töölö Matinkylä Espoo Olari 6 Powierzchnia (m2) 61 71,5 83 107 47,0 66,0 173 82,0 89 45 64,5 81 100,5 Typ mieszkania 2 pokoje+kuchnia+sauna 3 pokoje+kuchnia+sauna 3 pokoje+kuchnia+sauna 4 pokoje+kuchnia+sauna 1 pokój+kuchnia+sauna 2 pokoje+kuchnia+sauna 5 pokoi+kuchnia+sauna 3 pokoje+kuchnia 4 pokoje+kuchnia 2 pokoje+kuchnia+sauna 3 pokoje+kuchnia+sauna 3 pokoje+kuchnia+sauna 4 pokoje+kuchnia+sauna Cena w EUR 279 366 340 976 375 013 455 308 353 390 420 400 1 332 200 444 910 473 870 276 900 359 900 354 600 461 100 Źródło: Helsingin Sanomat, 10.09.2013 (fińskojęzyczna prasa codzienna) 16 6.5 Przykładowe ceny domów z okolicy Lahti7 7 Oferta z dnia 08.09.2013 r. 17 7. Płace w sektorze budowlanym Średnie miesięczne zarobki pracowników sektora prywatnego w listopadzie 2011 roku z podziałem na główne grupy zawodowe i grupy wiekowe przedstawia poniższa tabela. Tabela nr 4 Główna grupa zawodowa Liczba Średnie zarobki pracowników etatowych EUR/miesiąc Łącznie x > 20 20-29 30-39 40-49 50-59 60– Zawody łącznie 669 138 3 328 1 837 2 492 3 302 3 595 3 517 3 497 Kierownicy 39 672 5 793 .. 3 431 5 211 6 032 6 111 5 813 Starsi specjaliści 164 704 4 150 .. 3 070 3 911 4 406 4 477 4 491 Specjaliści 199 492 3 310 2 088 2 758 3 292 3 466 3 439 3 405 Pracownicy biurowi i działów obsługi klienta 81 988 2 636 1 834 2 317 2 667 2 739 2 712 2 711 Pracownicy działów sprzedaży i obsługi 114 840 2 326 1 840 2 099 2 371 2 432 2 399 2 344 Rolnicy, pracownicy przemysłu leśnego i in. 578 2 210 .. Pracownicy sektora budowlanego, naprawczego, wykonawcy 19 364 2 715 1 743 2 401 2 735 2 800 2 846 2 718 Pracownicy do obsługi procesów produkcyjny, pracownicy transportu 17 835 2 713 1 791 2 450 2 737 2 691 2 928 2 544 Inni pracownicy 27 992 2 160 1 773 2 066 2 231 2 204 2 160 2 144 Zawód nieokreślony 2 673 2 718 .. 1 839 2 104 2 300 2 280 2 145 2 311 2 732 2 879 2 845 2 919 18 Diagram nr 7 Od 1 kwietnia 2013 r. nastąpiły zmiany w płacach w sektorze budowlanym Finlandii. Szczegółowo ten temat podany został na stronie internetowej Finnish Construction Trade Union http://rakennusliitto.fi/en/ 8. Wielkość rynku mieszkaniowego w Finlandii Diagram nr 8 Z danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny Finlandii wynika, że pod koniec 2012 roku łączna liczba gospodarstw domowych wynosiła 2 580 000, większość (74%), z których stanowiła małe mieszkania. Od roku 1990 liczba mieszkań wzrosła o 558 000, co oznacza roczny wzrost średnio o 31 000 mieszkań. Jeszcze w latach 90. rocznie oddawano do użytku ok. 37 000 mieszkań, natomiast w ostatnim dziesięcioleciu ilość mieszkań oddawanych do użytku zmalała. 19 Obecnie na rynku mieszkaniowym dominują bloki mieszkalne. Jeszcze w roku 1990 liczba mieszkań w blokach mieszkalnych (939 000) porównywalna była do liczby mieszkań w budynkach jednorodzinnych (tylko o 4000 mniej). W ostatnim dziesięcioleciu wyraźnie zwiększył się udział budownictwa bloków mieszkalnych. Pod koniec roku 2008 liczba mieszkań w blokach o 106 000 przekroczyła liczbę mieszkań w domach jednorodzinnych. Ilość budynków mieszkalnych w Finlandii - według rodzajów, oddanych do użytku i w tracie budowy w latach 2004-2013 przedstawia tabela nr 5. Tabela nr 5 8 Budynki ukończone Budynki w trakcie budowy Ogółem Wolnostojące Szeregowe Bloki mieszkalne Ogółem Wolnostojące Szeregowe Bloki mieszkalne 2004 39 448 20 159 5 221 13 348 30 662 12 798 4 651 12 949 2005 33 847 17 443 4 271 11 617 34 177 15 393 5 453 12 908 2006 35 327 17 375 4 541 12 720 33 885 16 153 5 459 11 945 2007 32 375 16 174 3 606 11 829 35 543 16 210 5 366 13 407 2008 27 113 13 578 2 531 10 110 30 542 14 471 4 094 11 430 2009 28 515 11 893 2 418 13 306 22 201 10 620 2 325 8 493 2010 36 380 13 040 3 418 18 856 25 894 10 484 2 867 11 762 2011 38 057 13 838 3 789 19 462 31 674 11 254 3 724 16 139 I 36 715 12 909 3 771 19 303 6 914 2 501 612 3 586 II 39 059 13 615 3 845 20 663 8 672 2 843 1 351 4 353 III 39 496 14 228 3 988 20 494 7 266 2 103 1 023 3 901 IV 36 470 13 342 4 014 18 346 8 541 2 514 732 5 238 I 33 410 10 833 3 548 18 070 6 641 2 660 749 3 146 II 33 179 10 596 3 189 18 496 8 254 2 658 1 285 4 041 2013* 8 Źródło: Statistcs Finland http://www.stat.fi/til/ras/2013/06/ras_2013_06_2013-08-28_tau_012_en.html 20 9. Wielkość rynku budownictwa kubaturowego Wartość rynku budownictwa kubaturowego wynosiła w 2008 roku 24,1 mld EUR, z czego prace budowlane wyniosły 14,7 mld EUR, a prace remontowe - 9,4 mld EUR. Spośród nowo wybudowanych obiektów 5,8 miliardów EUR pochłonął rynek budownictwa mieszkaniowego, natomiast pozostałe 8,9 mld EUR - rynek budownictwa użyteczności publicznej. Równolegle udział prac remontowych wyniósł w budownictwie mieszkaniowym 4,9 mld EUR, a w budownictwie użyteczności publicznej - 4,5 mld EUR. Wydane pozwolenia na budowę w 2013 r. (jednostka 1 000 m³) Tabela nr 6 6/2013 Zmiana w stosunku do roku ubiegłego % 16/2013 Zmiana w stosunku do roku ubiegłego % Ogółem 3 985 -28 18 813 -5 Budynki mieszkalne 877 -44 5 387 -21 Budynki (domki) letniskowe 83 -12 405 -17 Budynki handlowe i biurowe 837 -48 3 502 -3 Budynki użyteczności publicznej 440 13 1 454 3 Budynki przemysłowe i magazyny 1 126 -6 4 299 4 Budynki rolnicze 327 39 2 415 38 Pozostałe 296 -27 1 350 -13 Rodzaj budynku 21 10. Rządowe sposoby wspierania inwestorów budujących budynki mieszkalne lub właścicieli budynków prowadzących remonty Rząd fiński wspiera zakup i budowę budynków mieszkalnych, oferując ulgę mieszkaniową w postaci zwrotu podatków za odsetki z pożyczek mieszkaniowych. Ponadto możliwe jest otrzymanie zwrotu podatków za prace remontowo-wykończeniowe. Spółdzielnie mieszkaniowe (w Finlandii są to bloki mieszkalne oraz domy jednorodzinne w zabudowie bliźniaczej) do końca roku 2010 mogły otrzymać dofinansowanie remontów budynków, przy czym w okresie 01.04. - 31.12.2010 dofinansowanie miało przysługiwać wyłącznie na inwestycje poprawiające efektywność energetyczną. Ponadto rząd wspiera budowę i remonty mieszkań na wynajem oraz mieszkań półwłasnościowych poprzez pożyczki preferencyjne i ulgi budowlane. Przez pojęcie mieszkania półwłasnościowego rozumie się typ mieszkania, za które lokator przed wprowadzeniem się do mieszkania uiszcza jednorazową opłatę stanowiącą określony procent wartości mieszkania, a następnie płaci tylko miesięczny czynsz. Jest to forma pośrednia między mieszkaniem wynajętym a własnościowym. W ramach pakietu pomocowego dla sektora finansów w 2009 przewidziano Finansowanie budownictwa mieszkaniowego w wysokości 20 mln EUR na subskrybcję maksimum 70% akcji, które planuje wyemitować Państwowa Agencja Kredytowa ds. Finansowania Samorządów Lokalnych. Planowana kwota ma być wystarczająca do współfinansowania budowy ca 20 000 nowych mieszkań. Inwestycje w budownictwo mieszkaniowe pozwoliły na przetrwanie wielu firmom z branży budowlanej. Za politykę mieszkaniową kraju odpowiada wydział mieszkaniowy Departamentu Środowiska Zabudowanego w Ministerstwie Środowiska. Zarządzanie ulgami mieszkaniowymi od początku 2008 roku nie należy do obowiązków Ministerstwa Środowiska, tylko Ministerstwa Zdrowia i Spraw Socjalnych. Dofinansowania, ulgi i gwarancje mieszkaniowe przyznaje ponadto Centrum FinansowoRozwojowe Budownictwa Mieszkaniowego ARA. 22 11. Wielkość i asortyment rynku stolarki budowlanej Całkowita wartość wyrobów wykorzystywanych w budownictwie mieszkaniowym i budownictwie użyteczności publicznej wyniosła w 2008 roku 11,8 mld EUR. Z tego ok. 380 mln EUR przypada na rynek okien z drewnianą ramą, a na rynek drewnianych drzwi ok. 240 mln. Wartość stolarki budowlanej wykonanej z metalu wyniosła łącznie 160 mln EUR. Ilość okien wytwarzanych rocznie w Finlandii wynosi ok. 1,4 mln. Brak szczegółowych danych na temat ilości produkowanych rocznie drzwi. Zdecydowaną większość (blisko 80-90%) okien produkowanych w Finlandii stanowią okna drewniano-aluminiowe. Udział okien plastikowych wynosi zaledwie kilka procent, w przeciwieństwie do innych krajów Europy. Nowo produkowane okna i drzwi trafiają średnio w 50% do nowych budynków i w pozostałych 50% do budynków remontowanych, podczas gdy w Europie Środkowej udział nowych okien i drzwi w budynkach remontowanych jest wyższy. 12. Specyficzne wymagania dla rynku okien i drzwi Okna i drzwi, jak również inne wyroby budowlane, muszą spełniać określone wymogi. W Finlandii do obrotu handlowego upoważnia m.in. oznakowanie CE, system stosowany w krajach ETA. Symbol CE wraz z informacją towarzyszącą stanowi wiążące prawnie poświadczenie przeprowadzenia i zakończenia procedury oceny zgodności i oznacza przyjęcie przez producenta odpowiedzialności za wprowadzenie wyrobu na rynek. W Finlandii instytucją upoważnioną do kontroli oznakowania CE na produktach jest z mocy Ministerstwa Środowiska Centrum ds. Bezpieczeństwa Technologii TUKES. TUKES kontroluje oznakowania CE wszystkich produktów wprowadzanych na fiński rynek. Zgodnie z rozporządzeniem wydanym przez Ministerstwo Środowiska z dnia 22 grudnia 2008 roku, zaostrzającym wymogi odnośnie izolacji, od początku b.r. przenikalność cieplna drzwi zewnętrznych i okien może wynosić maksymalnie 1,0 W/m 2K. Z tego powodu większość okien obecnie produkowanych w Finlandii ma szkło selektywne. W szczególnych przypadkach okna i drzwi zewnętrzne powinny mieć też określone parametry akustyczne. 23 Fińskie okna różnią się od okien produkowanych w innych krajach Europy oraz w USA, ponieważ mają potrójne szyby i podwójne ramy, podczas gdy w oknach produkowanych w pozostałej części Europy są dwie szyby i jedna rama. Ponadto w fińskich oknach większa jest głębokość ramy okiennej. Te dwa elementy mają wpływ na to, że fińskie okna lepiej zabezpieczają przed utratą ciepła. W przypadku wyrobów wykorzystywanych w budownictwie mieszkaniowym i budownictwie użyteczności publicznej nie występują bariery w dostępie towarów z innych krajów na rynek fiński. 13. Kanały dystrybucji okien i drzwi Fińska Federacja Przemysłu Budowlanego Rakennusteollisuus nie dysponuje danymi procentowymi na temat różnych kanałów dystrybucji okien i drzwi oraz ich udziału w ogólnej sprzedaży. Wiadomo jednak, że okna i drzwi są sprzedawane bezpośrednio przez producenta lub, w dużym stopniu, za pośrednictwem dystrybutorów. Okna, w przeciwieństwie do drzwi wewnętrznych, nie są zwykle sprzedawane do sklepów budowlanych, tylko trafiają w głównej mierze bezpośrednio do przedsiębiorców budowlanych, fabryk domów oraz do firm zajmujących się remontem budynków. 14. Rynek detaliczny materiałów budowlanych Rynek materiałów budowlanych w Finlandii jest zdominowany przez duże sieci handlowe, z których największy udział mają fińskie markety DIY – firma Rautakesko wraz z jej siecią sprzedaży detalicznej K-Rauta, K-Maatalous, wchodzące w skład wielobranżowej grupy KESKO (K-Group), zatrudniającej w 2012 roku 9.105 pracowników. W 2012 r. firmy branży budowlanej wchodzące w skład KESKO osiągnęły sprzedaż netto w wysokości 2.827 mln EUR. 24 Firmy wchodzące w skład grupy Kesko i ich znaki towarowe Artykuły spożywcze (powyżej) Wyposażenie domu, artykuły sportowe (powyżej) Budowlane ogrodnicze (powyżej) Motoryzacyjne (powyżej) 25 KESKO ma rozbudowaną sieć sprzedaży materiałów budowlanych w Finlandii. W 2012 roku firma dysponowała 254 punktami sprzedaży detalicznej. Firma obecna jest także w innych krajach w tym w Szwecji, Norwegii, Estonii, na Litwie, Łotwie, Białorusi i w Rosji. Potencjał firmy w Finlandii pokazany został w poniższej tabeli. Tabela nr 7 Ilość punktów sprzedaży Obroty w mln EUR (bez VAT) Nazwa sklepu 2012 2011 2012 K-rauta 42 41 587 584 Rautia 99 106 487 489 209 226 Rautakesko B2B 2011 K-maatalous 83 88 463 417 K-customer 30 31 47 49 Ogółem 254 266 1.792 1.765 Jedynym przedstawicielem zagranicznych sieci jest niemiecki BAUHAUS, posiadający swoje supermarkety w takich miastach jak Helsinki (Espoo, Vanta), Turku i Tampere. 26 Przykładowe zdjęcie jednego z supermarketów firmy Bauhaus w Finlandii 15. Aktualne ceny detaliczne wybranych materiałów budowlanych Ceny kształtują się rozmaicie w zależności od jakości i ilości produkowanych okien. Średnia cena okna typu MSE (z podwójną ramą drewniano-aluminiową i potrójna szybą), o rozmiarze 120x140 cm wynosi ok. 250 EUR. W okresie letnim ceny okien mogą wzrosnąć nawet o 20%. K-Rauta Tabela nr 8 Kod Opakowanie Cena w EUR (m²) za 1 m² 500880656 Kaindl 2,40 22,90 500835655 Lamin Cello 32 2,48 22,90 500835824 Lamin Cello 32 Pӓhkinӓ 2,42 19,90 Wyszczególnienie towaru Panele podłogowe grubość 8 mm Panele podłogowe grubość 13 mm Różne ceny 24,90 – 52,90 Panele podłogowe grubość 14 mm ELLETT (14x189x1860 mm) 2,812 51,80 Drzwi zewnętrzne (z szybkami 27 ozdobnymi) Różne ceny 309 - 479 Model Ulko-Olvi Cello UOR 6 379 Model Ulko-Olvi Cello UOR 3 529 Drzwi wewnętrzne Różne ceny 39 – 145 Bauhaus (lokalizacja - Vantaa) Tabela nr 9 Kod Wyszczególnienie towaru Wymiary w EUR 60520681 Sklejka 12 (jednostka miary mm) 34460070 Sklejka 12 (jednostka miary mm) 12x1220x2440 47,90 60520672 Sklejka 9 (jednostka miary mm) 9x1200x2440 23,50 34460150 Sklejka 9 (jednostka miary mm) 9x1220x2440 40,90 34460140 Sklejka 6,5 (jednostka miary mm) 6,5x1220x2440 31,20 34450200 Płyta paździerzowa 11x1200x2600 12,95 34450090 Płyta paździerzowa 16x1220x2750 21,65 257x123x60 0,99 257x123x60 1,59 Cegła ceramiczna dziurawka ((j.m. mm) Cegła ceramiczna pełna ((j.m. mm) Fuga Mapei – opakowanie 5 kg Zaprawa klejowa Mapei – opakowanie 20 kg 12x1200x2440 Cena 29,50 38,54 27 – 47,90 28 33990005 Pustaki betonowe 200 (j.m mm) 200x498x195 2,90 33990006 Pustaki betonowe 250 (j.m mm) 200x498x195 3,40 33990001 Pustaki betonowe 100 (j.m mm) 100x498x195 1,78 33990002 Pustaki betonowe 150 (j.m mm) 150x498x195 1,40 Drzwi wewnętrzne (promocja) 109,00 – 279,00 Drzwi zewnętrzne (promocja) 579,00 – 799,00 Przykładowe zdjęcia drzwi i okien z jednego z supermarketów Bauhaus. 29 Sprzedaż internetowa – przykładowe ceny Tabela nr 10 Kod Wyszczególnienie towaru/ Wymiary zdjęcie S100 Cement (tona) S100 Cement w workach 25 kg (mm) w EUR 125,00 5,20 Piasek (tona) Cegła czerwona dziurawka Cena 91,00 285x85x60 0,7 (promocja 0,56) Dachówka Płytki klinkierowe 257x123x57 0,75 (promocja 0,56) Wysokość 790,0 mm Wanna Głębokość 720,0 mm Długość 1560 mm Pojemność 180,0 749,00 (promocja 599,00) litrów 30 WC Lampa ogrodowa 699,00 (promocja 499,00) 54,9 (promocja 49,00) Źródło: http://www.taloon.com/?gclid=CL73l4PYsbkCFbN3cAod0zUAXA 16. Perspektywy rozwoju budownictwa mieszkaniowego i budownictwa użyteczności publicznej w najbliższych latach W roku 2009 rynek budownictwa mieszkaniowego i budownictwa użyteczności publicznej w Finlandii dotknął kryzys, który spowodował spadek w budownictwie. W najbliższych latach zapotrzebowanie na rynku mieszkaniowym w Finlandii będzie wynosić ok. 30 000 nowych mieszkań rocznie. Udział budownictwa w tworzeniu PKB jest w Finlandii wyższy niż w innych krajach o porównywalnym poziomie rozwoju. Prognozy przewidują spadek w najbliższych latach, który nie będzie jednak równie dotkliwy jak przykładowo w innych krajach nordyckich. 31 Diagram nr 9 Trwająca wciąż rozbudowa miast zapewnia ciągłe zapotrzebowanie na budowę nowych mieszkań. Szacuje się, że w najbliższych latach dzięki ulgom oferowanym przez rząd fiński znacznie wzrośnie wartość budownictwa remontowego. Przed fińskim rynkiem budowlanym stoją nowe wyzwania ze względu na problem starzenia się społeczeństwa. Liczba osób starszych (za takie uważa się osoby, które ukończyły 65. rok życia) wzrośnie w ciągu najbliższych 20 lat o pół miliona, co zmusi fiński rynek budownictwa mieszkaniowego do zwrócenia większej uwagi na dostosowanie funkcjonalności budynków do osób starszych. W roku 2008 w blokach mających ponad 3 piętra i nie wyposażonych w windy mieszkało 24 000 starszych osób. W blokach trzypiętrowych bez wind mieszkało blisko pół miliona osób, z których liczba osób starszych wynosiła 72 000. 32 17. Fiński import wybranych materiałów budowlanych Fiński import wybranych materiałów budowlanych w latach 2011 – 2012 przedstawia poniższa tabela.9 Tabela nr 11 Lp Kod towaru wg SITC 1 634 2 3 6345 6353 4 661 5 662 6 676 7 679 8 6827 9 Nazwa towaru Sklejka, płyta wiórowa Płyta pilśniowa Stolarka budowlana Wapno,cement, materiały budowlane Glina i ogniotrwałe materiały budowlane Pręty, wyroby walcowane Rury stalowe Rury miedziane, osprzęt Jednostka miary10 2011 Wartość Ilość X1000 EUR 2012 Wartość ilość X1000 EUR mᶾ 339 534 168 796 419 196 170 257 mᶾ mᶾ 108 647 35 284 67 346 68 415 174 855 36 390 64 905 65 680 1 089 076 126 865 1 008 348 130 200 161 318 100 209 156 444 91 942 414 997 351 834 411 377 326 699 421 225 653 287 161 342 328 768 5 783 60 720 5 781 62 176 Źródło: TULLI – Fiński Urząd Celny Jednostka miary wyrażona w tonach, o ile nie zaznaczono inaczej 10 33 18. Wymiana handlowa Polski z Finlandią w sektorze budowlanym na tle innych krajów nordyckich. Diagram nr 9 Liczba Kraj ludności (mln) Finlandia 5,40 Norwegia 4,98 Szwecja 9,48 Dania 5,58 źródło: eurostat 19. Targi i wystawy w sektorze budowlanym w Finlandii w 2013/2014 Helsinki 2013 Tabela nr 12 Nazwa targów Okres trwania Oryginalny opis targów targów Kwiecień Own Cabin offers the visitors information Own Cabin 11 - 14 and products from basic practical solutions to the latest fads. Active visitors investing in their leisure time are coming to the fair 34 prepared to buy, ready to make even quite large acquisitions... Wrzesień/Listopad Finn Build Helsinki 2013 is one of the leading events of dedicated information about building industry. Finn Build Helsinki 2013 will showcase all types of building supplies. Finn Build 30.09 – 03.10 Exhibitor's Profile: Decoration, Home and Office Design, Furniture, Lightning Quality and Maintenance, Household Appliances, Domestic Appliance Technology, Industrial Cleaning and Maintenance Stone etc. Listopad Real Estate 2013 13 – 15 Real estate and security business Jyväskylä 2013 W dniach 8-10 marca 2013 r. w Jyväskylä (miasto liczące 132.000 mieszkańców i oddalone od Helsinek ok. 280 km jest 7 największym miastem w Finlandii), w którym odbyła się impreza targowa „Building Trade and Home Renovation” poświęcona szeroko pojętemu sektorowi budownictwa oraz wyposażenia wnętrz, na której Wydział Promocji Handlu i Inwestycji zorganizował stoisko informacyjne. W targach wzięło udział 250 wystawców prezentujących m.in. rozwiązania techniczne dotyczące budowy domów, systemów ogrzewania i wentylacji, maszyny budowlane oraz artykuły wyposażenia wnętrz. Imprezę odwiedziło prawie 20 000 osób. Jyväskylä jest drugim, po Helsinkach, najważniejszym miastem imprez targowych. Odbywają się tutaj krajowe i międzynarodowe imprezy kongresowe i wystawiennicze. 35 Głównym miejscem organizacji tych wydarzeń jest centrum kongresowe i targowe Jyväskylän Paviljonki. Wykaz materiałów polskich firm z szeroko rozumianego sektora branży budowlanej, rozdawanych na stoisku targowym Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji w Helsinkach w Jyväskylä: 1. Ulotka, „The house of your dreams”, Domek 2. CD, „Światło”, Art-Metal 3. Ulotka, „Meble – Vega System”, Vega 4. Ulotka, „Wiśniowski teollisuudelle”, Wiśniowski 5. Katalog, „Okna Amberline”, Amberline 6. Broszura, „Meble dziecięce Baggi”, Baggi 7. Ulotka, „Glasses”, Huta Szkła Zawiercie 8. Katalog, „Wiśniowski Industrial Gates”, Wiśniowski 9. Katalog, „Fences”, Complex 10. Pakiet promocyjny, Bob Rollo 11. Ulotka (2 rodzaje), „Balustrades & Stairs”, Atrium 12. Katalog, “Panele ścienne, sufitowe, drzwi”, Prestige 13. Ulotka, „Half-timbered Houses”, Rega 14. Ulotka, „Drew-Trans”, Drew-Trans 15. Ulotka, Mostostal 16. Pakiet informacyjny, Dantom 17. Ulotka, „Wood Parquet”, Drew-Parkier 18. Ulotka, „Window Sills”, Piechtura 19. Ulotka, „Prestige-Delux”, Prestige 20. Katalog, „Światło”, Art-Metal 36 Helsinki 2014 Tabela nr 13 Nazwa targów Okres trwania Oryginalny opis targów targów Kwiecień Own Cabin offers the visitors information and products from basic practical solutions to the latest fads. Active visitors investing in Own Cabin 03 - 06 their leisure time are coming to the fair prepared to buy, ready to make even quite large acquisitions... Październik Finn Build Helsinki 2014 is one of the leading events of dedicated information about building industry. Finn Build Helsinki 2014 will showcase all types of building supplies. Finn Build 01.10 – 03.10 Exhibitor's Profile: Decoration, Home and Office Design, Furniture, Lightning Quality and Maintenance, Household Appliances, Domestic Appliance Technology, Industrial Cleaning and Maintenance Stone etc. 37 20. Przetargi publiczne w Finlandii w szeroko rozumianym sektorze budowlanym Wstępne ogłoszenia informacyjne o przetargach budowlanych w okresie od 01.01 do 31.08.2013. Budowy ogółem: 35 Remonty ogółem: 15 Planowane obiekty: Obiekty remontowane: - przychodnia: 1 - szkoła: 7 - punkt segregacji odpadów: 1 - budynek policji: 1 - dom spokojnej starości: 1 - przedszkole: 4 - sieć energetyczna, wodociągowa, etc.: 3 - szpital: 1 - budynek straży pożarnej: 2 - instytut badawczy: 2 - dom opieki: 1 - centrum kulturalne: 1 - budynki portowe: 1 - centrum usług socjalnych: 3 - drogi: 1 - centrum rehabilitacyjne: 1 - budynki przejścia granicznego: 1 - zbiornik retencyjny: 1 - budynek przemysłowy: 1 - kompleks mieszkalny: - lokomotywownia: 1 - sieć energetyczna, wodociągowa etc: 3 - uniwersytet: 2 - budynek parafialny: 1 - kościół: 2 - szkoła: 3 - pływalnia: 1 - więzienie: 1 - kuchnia: 1 - centrum szkoleniowe: 1 Dodatkowe informacje na temat przetargów publicznych w Finlandii można uzyskać pod niżej wymienionymi linkami: http://ted.europa.eu TED (Tenders Electronic Daily) jest internetową wersją "Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej” poświęconą europejskim zamówieniom publicznym, w tym zamówieniom publikowanym w Finlandii. http://helsinki.trade.gov.pl/pl/ZamowieniapubliczneFinlandia/article/detail,10362,Zamowieni a_publiczne_UE.html http://helsinki.trade.gov.pl/pl/ZamowieniapubliczneFinlandia/article/detail,10505,Portal_Pro mocji_Eksportu.html (portal promocji eksportu) 38 21. Kultura biznesu w Finlandii Fińska etykieta biznesu Co do zasady, Finowie są tolerancyjnym i otwartym społeczeństwem, więc wszelkie ewentualne gafy wynikające z różnic międzykulturowych nie niosą ze sobą rażących konsekwencji. Poniższe wskazówki mają pomóc uniknąć nieporozumień i ułatwić jak najbardziej skuteczną komunikację. Stosunki międzyludzkie i komunikacja Finowie są nastawieni na cel i od razu przechodzą do sedna sprawy, nie potrzebują wcześniejszego nawiązywania kontaktów osobistych, aby nawiązać kontakty biznesowe, choć z drugiej strony zależy im na długotrwałym utrzymywaniu relacji. Styl prowadzenia biznesu można określić jako formalny – Finowie niechętnie prowadzą niezobowiązujące rozmowy wstępne, raczej od razu przechodzą do sedna sprawy i właściwych negocjacji. Finowie przywiązują ogromną wagę do otwartości i prostoty wypowiedzi. Finowie, to społeczeństwo egalitarne, dlatego też ostentacyjne zachowania są dla nich rażące np. zbyt strojny ubiór może być odczytany jako przejaw arogancji, z tego również powodu Finowie nie lubią zbyt głośnego lub zbyt ekspresyjnego zachowania w miejscach publicznych. Finowie cenią sobie bezpośrednią komunikację, oczekują, iż partner w rozmowie wyrazi swój rzeczywisty pogląd, a nie wypowie jedynie ugrzecznioną formułkę, by zadowolić swojego rozmówcę. Finowie nie potrzebują kontaktu twarzą w twarz, często nawet preferują korespondencję mailową przy załatwianiu spraw. Finowie znakomicie zarządzają czasem i tak planują dzień, by załatwić jak najwięcej spraw. Budowanie relacji ma miejsce poza biurem w restauracji czy w saunie. Zaproszenie do sauny nie powinno być odrzucone jako, że jest to nieodłączna część fińskiej kultury. Słowo ma bardzo dużą wartość, słowne obietnice są tak samo ważne jak pisemne umowy. Różnice w poglądach na kwestie zawodowe nie są odbierane jako krytyka danej osoby. Wręczanie prezentów nie jest popularne. Język angielski jest powszechnym językiem komunikacji. 39 Finowie mogą zachowywać się podejrzliwie w stosunku do cudzoziemców – uważa się np., że pewne procesy nie są tak zaawansowane jak w Finlandii, znalezienie kompetentnego kierownictwa średniego szczebla za granicą postrzegane jest jako problematyczne lub potrzebny jest zwiększony nadzór. “Made in Poland” to nie jest argument przy sprzedaży polskich produktów w Finlandii, Finowie oczekują raczej, iż fińskie produkty będą tańsze niż szwedzkie bądź niemieckie. Etykieta spotkań biznesowych Mocny uścisk dłoni jest standardowym powitaniem dla obydwu płci. Przy powitaniu grupy osób, rękę powinno uścisnąć się w pierwszej kolejności kobiecie. Do osób zwraca się używając tytułu i nazwiska. Kiedy tytuł nie jest znany stosuje się zwrot Pan/Pani. Powinno zaczekać się, aż rozmówca sam zaproponuje mówienie po imieniu. Wcześniejsze uzgadnianie wizyty np. za pośrednictwem maila, telefonu jest konieczne, nie praktykuje się niezapowiedzianych wizyt. Z dotychczasowej praktyki wynika, że terminy pierwszych kontaktów, tj. spotkań i wizyt powinny być uzgadniane z przynajmniej miesięcznym wyprzedzeniem. Przed pierwszym spotkaniem, z ainteresowani powinni zapoznać potencjalnego fińskiego partnera z profilem swojej działalności. W praktyce sprowadza się to do wypełnienia standardowego formularza tzw. „company fact sheet”. Agenda, cel i udział osób w spotkaniu powinien być jasno sformułowany i wcześniej uzgodniony. Godziny pracy różnią się w zależności od pory roku: zimą biura pracują w godzinach 08:00 - 16:15 podczas gdy latem najczęściej 08:00 - 15:15. Większość firm i przedsiębiorstw ma długi urlop w lipcu, nie planuj więc spotkań na ten miesiąc, sezon urlopowy trwa też w czerwcu i sierpniu. Spotkania rozpoczynają się punktualnie, warto więc przyjść nawet parę minut wcześniej. Należy powiadomić wcześniej o ewentualnym spóźnieniu. Punktualność jest oznaką szacunku i efektywnej pracy. Przed rozpoczęciem rozmów, nie jest wymagane prowadzanie kurtuazyjnej rozmowy, jeśli w ogóle ma ona miejsce jest ona ograniczona do niezbędnego minimum i zwykłej formy grzecznościowej. Oczekuje się, iż osoba przybywająca na spotkanie jest przygotowana i dokonuje prezentacji w sposób sprawny i rzeczowy. Spotkania rozpoczynają się i kończą o wyznaczonym czasie. 40 Prezentacje powinny być rzeczowe, czytelne i proste w wymowie a wszelkie ozdobniki jak wykrzykniki, odgłosy czy krzykliwe tytuły wyeliminowane. Finowie rzadko zadają pytania, prezentacja powinna być więc na tyle wyczerpująca, żeby uniknąć zadawania dodatkowych pytań i udzielania wyjaśnień. Podczas spotkań często zapadają długie chwile milczenia, co jest zachowaniem zupełnie normalnym i ogólnie przyjętym. Podczas rozmowy należy utrzymywać kontakt wzrokowy z rozmówcą. Okazywanie emocji (frustracji, zdenerwowania itd.) nie jest mile widziane, nie powinno się także zachowywać zbyt nieformalnie. Jeśli chodzi o żarty czy dowcipy nie ma takich, które byłyby zakazane. Etykieta ubioru Ubiór biznesowy cechuje formalna elegancja. Mężczyźni noszą ciemne garnitury – czarny garnitur nie jest konieczny, ale zawsze jest bezpiecznym wyborem. Kobiety noszą garnitury lub stonowane kolorystycznie garsonki. Wręczanie wizytówek Wizytówki wymienia się bez specjalnego rytuału. Wizytówka powinna być wręczona rozmówcy w sposób czytelny, a jej treść powinna być zrozumiała. Wizytówce należy się szacunek, jako, że prezentuje sposób, w jaki traktujemy jej właściciela. Różnice w kulturze biznesowej Polski i Finlandii Problem w komunikacji między fińskimi i polskimi biznesmenami wynika często nie z braku znajomości języka, a raczej z wolnego sposobu przepływu informacji. Długie oczekiwanie na decyzje z Finlandii, może być frustrujące dla polskiego partnera. Polska to raczej kultura oparta na relacjach, zaś Finowie są bardziej konkretni i zorientowani na osiągnięcie konkretnego celu zawodowego. W Polsce bardziej niż w Finlandii popularne jest prowadzenie „rozmów o niczym”. 41 Polscy partnerzy są bardziej bezpośredni i emocjonalni w wyrażaniu swoich opinii, podczas gdy partner fiński okazuje postawę bardziej stonowaną. 22. Użyteczne linki http://www.rakennusteollisuus.fi/en/ Confederation of Finnish Construction Industries RT (CFCI), Konfederacja Fińskiego Przemysłu Budowlanego: http://www.ek.fi/ek/en/ Confederation of Finnish Industries (EK) http://www.stat.fi/tup/suoluk/suoluk_kansantalous_en.html Statistics Finland http://www.vero.fi/en-US Vero (Urząd Skarbowy) http://www.vero.fi/enUS/Tax_Administration/Po_polsku/Zagraniczni_pracownicy_brany_budowlanej_(20859) (polska wersja językowa fińskiego Urzędu Skarbowego dotycząca podatków w Finlandii od pracowników w branży budowlanej) http://www.vero.fi/enUS/Tax_Administration/Po_polsku/Zagraniczni_pracownicy_oddelegowani_do_p(14455) (jw) http://finlandia.msz.gov.pl/pl/ Ambasada RP w Helsinkach http://helsinki.trade.gov.pl/pl/ Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Helsinkach http://ted.europa.eu TED (Tenders Electronic Daily) jest internetową wersją "Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej” poświęconą europejskim zamówieniom publicznym, w tym zamówieniom publikowanym w Finlandii. http://helsinki.trade.gov.pl/pl/ZamowieniapubliczneFinlandia/article/detail,10362,Zamowieni a_publiczne_UE.html http://helsinki.trade.gov.pl/pl/ZamowieniapubliczneFinlandia/article/detail,10505,Portal_Pro mocji_Eksportu.html (portal promocji eksportu) http://www.hankintailmoitukset.fi (HILMA jest portalem, na którym fińskie firmy zamieszczają informacje o bieżących przetargach w języku fińskim i szwedzkim) 42 http://rakennusliitto.fi/pl/ polska wersja językowa strony internetowej Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa w Finlandii. http://www.mol.fi/mol/fi/99_pdf/fi/01_esitteet/suomeentyohon_puola.pdf (informacja Fińskiego Ministerstwa Pracy na temat warunków pracy codzoziemców w Fnlandii – strona w polskiej wersji językowej) Użyteczne linki dotyczące standaryzacji w branży budowlanej Centrum ds. Bezpieczeństwa Technologii TUKES: http://www.tukes.fi/en/Branches/Construction-products/ http://www.tukes.fi/en/Branches/Construction-products/CE-marking/ Stowarzyszenie ds. Standardyzacji, Finnish Standards Association SFS: http://www.sfs.fi/en SFS zajmuje się m.in. dystrybucją standardów dla poszczególnych grup produktów branży budowlanej za odpłatnością. Na fińskim rynku budowlanym obowiązują zharmonizowane standardy budowlane hEN powiązane z europejskimi standardami CE. Opracowanie: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Helsinkach Helsinki, dn. 12.09.2013 r. 43