Rozwój emocjonalny i społeczny w okresie dorastania

Rozwój emocjonalny i społeczny
w okresie dorastania
Paula Ulrych
Beata Tokarewicz
Ogólna charakterystyka
• 11/12 – 19 lat
• Szeroka skala przemian, kształtowanie charakteru,
próba ról
• Nie każdy przechodzi kryzys
• Rozwój
myślenia
logicznego
i
abstrakcyjnego
(samodzielne wnioski, uniezależnienie od opinii innych,
refleksje,
przemyślenia
–
autoanaliza,
pytania
egzystencjalne, sens życia)
• Hiperkrytycyzm – krytyczna ocena wszystkiego – świata,
ludzi, rodziców – dostrzeganie wad, fałszu, sprzeczności
między poglądami i postępowaniem; krytyka przesadna i
wyolbrzymiona
• Idealizm – ma budować hierarchię wartości (początkowo
wybujały i emocjonalny; później rozczarowanie –
pesymizm (bunt p. dorosłym i sobie) à ideały możliwe
do zrealizowania
Obraz własne osoby
• Osoby w wieku dorastania definiują siebie
poprzez trwałe cechy wewnętrzne i swoje
poglądy.
• Zmiany ciała i dojrzewanie płciowe mają wpływ
na niepewność i mnogość nowych ról
(zawodowych, płciowych, religijnych) – frustracja
• Przekonania, cele zawodowe i typy relacji z
innymi
• Grupy rówieśnicze dają podstawy bezpieczeństwa
• „kryzys” – ponowne rozważenie starych wartości i
decyzji, nowe wybory
Poczucie własnej wartości
• Stopniowy wzrost samooceny (początkowy spadek
związany ze zmianą szkoły + dojrzewanie płciowe)
• Jednocześnie brak stabilności emocjonalnej: niepokój,
rozczulenie na sobą, spięcie, niestabilność, zamartwianie
się, drażliwość
• Skłonność do porównywania się z innymi, chęć sprostania
standardom
• Dążenie do niezależności (nowe wymagania, nowe
umiejętności)
• Egocentryzm – inni darzą myśli i zachowania nastolatka
taką samą uwagą, jak on sam, własne idee i uczucia są
najważniejsze i unikatowe
• Poczucie bycia odporny à wzrost zachowań ryzykownych
Rozwój emocjonalny
• Różnorodne uczucie, wielość,
intensywność emocji
• Skłonność do nastrojów, chwiejność
• Częste uczucia to gniew (uniemożliwiona
realizacja planów) i lęk (przed oceną)
• Pozytywne uczucia (rówieśnicy)
Związki z innymi ludźmi
• W okresie dorastania nadal najważniejszymi związkami są te z
rodzicami i rówieśnikami.
Związki z innymi ludźmi
Rodzice:
• 2 sprzeczne zadania (autonomia i zachowanie poczucia związku); większa
liczba konfliktów, niegroźnych sprzeczek (obowiązki, prawa jednostki),
większa niecierpliwość, dystans, skrytość, tajemnice
• Wzrost częstotliwości konfliktów jest raczej wynikiem zmian hormonalnych
– proces normalny i konieczny; wzrost asertywności, wzrost oczekiwań
(relacja podporządkowania)
• Jest to okres trudny dla rodziców (wzrost lęku o bezpieczeństwo dzieci,
utrata kontroli)
• Mimo zwiększenia dystansu i wzrostu napięć – wewnętrzne, emocjonalne
przywiązanie do rodziców pozostaje silne
• „bezpieczna baza” dla samodzielnego nastolatka, sprzeciw = ustalenie
własnej tożsamości
• Polemiki z rodzicami są odbiciem wewnętrznych rozterek
• Potrzebne są: akceptacja, konsekwencja i jednomyślność,
tolerancja dla zmian nastroju
Związki z innymi ludźmi
Złe postawy rodziców:
• Nadmiar ścisłej kontroli (zakazy, szlabany)
• Odtrącenie
• Nadmierne wymagania i krytyka
(surowość)
• Nadopiekuńczość
• Niekonsekwencja, sprzeczne wymagania
Związki z innymi ludźmi
Rówieśnicy:
• Dostarczają coraz więcej wsparcia
• Związki z rówieśnikami są najbardziej istotne (ponad 50%
aktywnego czasu; rodzice – 5%)
• Intymne przyjaźnie (tajemnice, rozpoznawanie uczuć,
lojalność, zaufanie) – poszukiwanie przyjaźni
• Pozwalają zyskać autonomię (wspólne wartości, poglądy,
podobne zachowanie)
• Poczucie przynależności, akceptacji, kształtowanie norm,
uznanie, zrozumienie
• Klika à paczka (obupłciowa)àpara
• Zmienność i zdolność dostosowywania się w przyjaźniach
• Kształtowanie systemu wartości i współdziałanie z
innymi
Dążenie do bycia dorosłym
• Rozwój fiz. i intelektualny à poczucie dobrej
orientacji w świecie
• Potrzeba uniezależnienia się, samodzielności
• Zewnętrzne oznaki dorosłości – palenie, makijaż
• Bunt – chęć podejmowania swobodnych decyzji,
przeciw wtrącaniu się, ograniczaniu
• Ważny wygląd fiz., ale też praca nad
charakterem (mieć własną osobowość,
indywidualność – ubiór, postępowanie)
Seksualność
• Związki – przygotowanie do
dorosłej tożsamości płciowej
• Eksperymentowanie
• Flirtowanie, komunikacja
• Burza hormonów
przybrania
Depresja
• 30-40% krótkotrwałe stany depresyjne
• 5-8%
depresja
kliniczna,
zaburzenia
depresyjne
• Od okresu dojrzewania dziewczynki 2x częściej
cierpią z powodu depresji
• Myśli samobójcze, próby
• Choroba, kłótnie, stresująca praca, utrata
dochodów, zatrudnienia, separacja
Przestępczość
• Agresja,
kłótliwość,
nieposłuszeństwo,
drażliwość, groźby, głośne zachowanie
• Współczynnik aresztowań w wieku 15-17 lat –
10%, deklarowane – jeszcze więcej
Dziękujemy za uwagę!