Wielką czy małą literą

ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA OD 15 MARCA DO 15 KWIETNIA 2016
Wielką czy małą literą
Na początku wypowiedzenia.
Ze względów uczuciowych i
grzecznościowych, np. zwroty
grzecznościowe w listach prywatnych i
urzędowych.
Imiona, nazwiska i przezwiska własne
ludzi, zwierząt i roślin, np. Apollo, słoń
King, pies Karusek, dąb Bartek, Jan
Kowalski, Masa, Baranina.
Nazwy pospolite zwierząt, roślin, osób,
np. ryś, kania, buk, chryzantema, babcia,
astronom, sprzedawca.
Przymiotniki pospolite (jaki?) utworzone
Przymiotniki dzierżawcze
od nazw własnych :
(czyj?)utworzone od imion własnych, np.
- imion, np czasy zygmuntowskie,
bajki Sabałowe, poemat Mickiewiczowski,
- nazw własnych (m. in. geogr.), rosyjski,
komedie Fredrowskie.
język włoski
Nazwy mieszkańców:
- planet i kontynentów, np. Marsjanin,
Azjata
- krajów i regionów, np. Niemiec, Ślązak.
Nazwy członków:
- ludów i ras, np. Arab, Murzyn, Indianin
- narodów i plemion, np. Francuz, Polanie
- dynastii i rodów, np. Jagiellonowie,
Potoccy.
Nazwy mieszkańców:
- miast i wsi, np. lewinianin, poznaniak,
opolanin
- dzielnic i osiedli, np. zatorzanin,
prażanin
Nazwy własne:
- astronomiczne, np. Mars, Gwiazda
Polarna
- geograficzne, np. Morze Bałtyckie, góra
Śnieżka
- administracyjne, np.Lubuskie (w
Lubuskiem)
- instytucji i przedsiębiorstw, np. Rada
Ministrów
- organizacji, np. Towarzystwo Kultury
Języka
Nazwy pospolite:
- astronomiczne, np. słońce, gwiazdy
- administracyjne, np województwo
opolskie, powiat brzeski, prezydent,
dyrektor
- w nazwach urbanistycznych i ulic, np
ulica Wiosenna, plac Konstytucji , pomnik
Bohaterów Warszawy, kościół Na Skałce,
kościół Wszystkich Świętych, pałac
Potockich, ale ! Pałac Kultury i Nauki!
W tytułach:
- książek (wielką literą- pierwszy wyraz)
- tytułach czasopism – wszystkie wyrazy
Nazwy:
- wyznawców religii, np. żyd, ewangelik, ,
muzułmanin
- członków zrzeszeń, zakonów, np. skaut.
wielką literą oprócz przyimków i spójników
np. „Gazeta Wyborcza”, „Świat Młodych”,
„Żyjmy Dłużej” , „Na Przełaj”,
- serii wydawniczych, np. Arkady,
- artykułów i utworów, np. „ Bogurodzica”
- programów RTV, np. „ Boso przez świat”
- oprogramowania komputerowego np,
Windows.
Nazwy:
- świąt i dni uroczystych, np. Dzień
Górnika, Wielkanoc
- imprez, np. Festiwal Piosenki Polskiej
- firm i marek, np. samochód „Honda”
- ugrupowań, np. Stronnictwo
Demokratyczne
- orderów i odznaczeń, np. Krzyż
Walecznych, Order Uśmiechu
- skrótowce, np. PKP( Polskie Koleje
Państwowe), GOPR( Górskie Ochotnicze
Pogotowie Ratunkowe), WSiP(
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne).
harcerz, franciszkanin, dominikanin
- tańców, np. kujawiak, polka
- wszelkich miar czasu, np. wtorek, luty,
średniowiecze, jesień
- wydarzeń dziejowych( historycznych),
np. bitwa pod Grunwaldem, powstanie
kościuszkowskie, pokój toruński.
Nazwy:
- obrzędów i zwyczajów, np. andrzejki,
mikołajki, śmigus dyngus,droga krzyżowa
- er, epok, okresów i prądów, np.
romantyzm, odrodzenie, impresjonizm
- artykułów przemysłowych- pojedynczych
egzemplarzy wyrobów firmowych, np.
przejechała honda, skoda; fotografuję
kodakiem, zorką
- artykułów spożywczych, np. mleko,
miód.
Zapamiętaj!!!
W skrótowcach oraz wielowyrazowych nazwach własnych przyimki i
spójniki piszemy małą literą!
Ćwiczenia do pisowni wielką i małą literą
1. Do podanych nazw geograficznych dopisz utworzone od nich rzeczowniki i przymiotniki.
Nazwa geograficzna
Wenus
Wielkopolska
Ziemia
Azja
Szwecja
Nowa Zelandia
Bośnia
Gruzja
Paryż
Włochy
Śląsk
Zamość
Babia Góra
Finlandia
Indie
Nowy Targ
Mazowsze
Rzeczownik
Wenusjanin/Wenusjanka
Przymiotnik
ziemski
nowozelandzki
Hindus/
2. Wstaw wielką lub małą literę. Sformułuj zasadę pisowni tych nazw:
1. P/polska A/akademia N/nauk , U/urząd R/rady M/ministrów,U/ uniwersytet J/ jagielloński,
U/urząd G/gminy W/w P/przechlewie, M/muzeum N/narodowe W/w K/Krakowie,Z/ zespół
S/szkół W/w P/przechlewie,
……………………………………………………………………………………….................................................
...........................................................................................................................................
2.B/belweder,W/ wilanów, Ł/łazienki, P/powązki,B/ barbakan,W/ wawel, Z/zapiecek,
S/sukiennice, S/starówka
……………………………………………………………………………………………………………............................
................................................................................................
3.K/krakowskie P/przedmieście,R/ rynek S/starego M/miasta, Z/ zamek K/królewski, P/pałac
K/kultury I/i N/ nauki
…………………………………………………………………………………………………………...............................
.................................................................................................
4. A/aleja T/tulipanów, A/aleje U/ujazdowskie, U/ulica P/puławska, M/most G/grunwaldzki,
P/pomnik K/ kopernika, L/las Ł/ łagiewnicki
……………………………………………………………………………………………………….................................
..................................................................................................
5.V/virtuti M / militari, Z/złoty K/krzyż Z/zasługi, N/ nagroda N/nobla ,N/nagroda Z/złote
L/lwy, T/ telekamery, O/ oscary, W/wiktory, P/pokojowa N/nagroda N/nobla
……………………………………………………………………………………………………....................................
...................................................................................................
6.W/wtorek, G/grudzień, D/dyngus, A/andrzejki, A/adwent, P/post, W/wielki T/tydzień,A/ anioł
P/pański, W/wielki P/piątek, M/ msza Ś/święta,R/ różaniec, L/litania,M/ mikołajki, S/sylwester,
G/gorzkie Ż/ żale,P/ pasterka
……………………………………………………………………………………………………..
.......................................................................................................................
7.D/druga W/wojna S/światowa, P/powstanie L/listopadowe,W/ wielka R/rewolucja
F/francuska, P/powstanie W/warszawskie, G/grudzień 70,C/ czerwiec 56
……………………………………………………………………………………………………….................................
..................................................................................................
8.P/prezydent,P/ profesor,P/ prezes,D/ dyrektor,C/ cesarz, C/car, K/król,D/ doktor, W/ wójt,
M/magister,P/ przewodniczący,
………………………………………………………………………………………………………..
9.N/narodowe Ś/ święto N/niepodległości, W/wigilia,W/ wszystkich Ś/świętych,N/ nowy R/rok,
B/Boże N/narodzenie, P/popielec, D/dzień Ś/świętego W/walentego, 3 M/ maja, Ś/święto
P/pracy ,D/ dzień B/babci
……………………………………………………………………………………………………....................................
....................................................................................................
10.Ś/ślązak,P/ pomorzanin, M/marsjanin, P/polak, M/murzyn, I/indianin, S/słowianin,
E/europejczyk, A/arab, W/warszawianin, P/prażanin
……………………………………………………………………………………………………....................................
....................................................................................................
11.P/ piastowie, J/jagiellonowie,H/ herakles, Z/zeus, B/bolesław C/chrobry, ( PRZEZWISKA)
M/masa, B/baranina, D/długi, S/sokole O/oko
…………………………………………………………………………………………………………...............................
.................................................................................................
12. W/walc, T/tango, T/twist, O/oberek, M/menuet, D/dolar, Z/złoty, E/euro, F/funty, F/franki,
R/ruble, K/korony
………………………………………………………………………………………………….......................................
....................................................................................................
13.W/ wenus, K/księżyc, G/gwiazda P/polarna, D/ droga M/mleczna, W/wielka
N/niedźwiedzica, J/jowisz, S/saturn, Z/ziemia
……………………………………………………………………………………………………….................................
..................................................................................................
14.K/konkurs P/pianistyczny I/im. F/fryderyka C/chopina, D/dzień B/bez S/samochodu, V
M/mistrzostwa E/europy W/w P/piłce N/nożnej, K/konkurs C/chopinowski,
……………………………………………………………………………………………………………............................
...............................................................................................
15.A/ arial, W/windows, L/linux, W/word, T/times N/new R/roman,S/ skype, G/gadu-gadu,
P/powerpoint,
………………………………………………………………………………………………….......................................
....................................................................................................
16.S/stary T/testament, W/wielki S/słownik O/ortograficzny , A/atlas Ś/świata, P/pismo
Ś/święte,K/ książka N/ nad K/książkami, P/portret R/ rodziny S/ sobieskich, M/ mona L/liza,
B/biblia T/tysiąclecia, D/dzieje A/apostolskie, K/księgą P/psalmów
……………………………………………………………………………………………………….................................
...................................................................................................
17.K/ kurier P/poranny, G/gazeta W/współczesna, T/twój S/styl, M/mówią Wwieki, Ż/żyjmy
D/dłużej, P/po P/prostu,C/ claudia
……………………………………………………………………………………………………..
18.M/mercedes, G/golf, M/marlboro, A/ampicilina, S/samochód G/golf,P/ papierosy
M/marlboro,L/ lekarstwo A/ampicilina
……………………………………………………………………………………………………….................................
....................................................................................................
19. C/chrześcijanin, Z/żyd, M/muzułmanin, J/jezuita, F/franciszkanin, B/benedyktyni,
K/ karmelitanka,
…………………………………………………………………………………………………….........................................
.......................................................................................................
3 . Zwróć uwagę na pisownię nazw geograficznych.
KONTYNENT MIESZKANIEC
KONTYNENTU
Europa
Europejczyk/
Europejka
Azja
Azjata/
Azjatka
Ameryka
Amerykanin/
Amerykanka
PAŃSTWO
Polska
Chiny
Kanada
MIESZKANIEC MIASTO
PAŃSTWA
Polak/ Polka
Zielona
Góra
Chińczyk /
Pekin
Chinka
Kanadyjczyk/ Nowy Jork
Kanadyjka
MIESZKANIEC
MIASTA
zielonogórzanin/
zielonogórzanka
pekińczyk/
pekinka
nowojorczyk
/nowojorczanka
Spróbuj uzupełnić tabelę.
KONTYNENT MIESZKANIEC
KONTYNENTU
Afryka
Azja
Europejczyk/
Europejka
Ameryka
Australia
PAŃSTWO
Sudan
Indie
MIESZKANIEC MIASTO
PAŃSTWA
Kair
Dehli
MIESZKANIEC
MIASTA
berlińczyk /
berlinka
Wenezuela
XXXXXXXX
XXXXXXXXXX
Hawana
Sydney
4. Do podanych dat dopisz nazwy świąt.
1 stycznia - ………………………………………………..
21 stycznia - ………………………………………………
14 lutego - ………………………………………………….
8 marca - ……………………………………………………
3 maja - ……………………………………………………..
26 maja - ……………………………………………………
1 czerwca - …………………………………………………
14 października - …………………………………………
11 listopada - ………………………………………………
25 grudnia - ………………………………………………..
5. Uzupełnij wielkie lub małe litery w tytułach książek i czasopism.
…tefan …eromski – „ …udzie …ezdomni”
…iron …iałoszewski – „ …amiętnik z …owstania …arszawskiego”
…tanisław …korupka – „ …łownik …razeologiczny …ęzyka …olskiego”
…ładysław …Opaliński – „ …łownik …radycji i …ultury …ntycznej”
„ …ielka …ncyklopedia …owszechna”
„ …iteratura ...a …wiecie”
„ …iedza i …ycie”
„ …yjmy …łużej”
„ …ówią …ieki”
„ …ictor …gimnazjalista”
„ …owa …rybuna …polska”
…ałgorzata …usierowicz – „ …pium w …osole”
…enryk …ienkiewicz – „ Z …amiętnka …oznańskiego …auczyciela”
…leksander …amiński – „ …amienie …a …aniec”
6. Wstaw wielką lub małą literę w dwuczłonowych nazwach geograficznych zgodnie za
zasadą:
A. W dwuczłonowych nazwach geograficznych, zawierających słowa, np. góra, rzeka
kanał, jezioro itp., piszemy oba człony wielkimi literami, jeśli:
- drugi człon jest przymiotnikiem, np. Kanał Sueski, Góry Świętokrzyskie.
B. Wielką literą piszemy tylko drugi człon, jeśli jest wyrażony rzeczownikiem
w mianowniku, np. morze Bałtyk, góry Tatry, jezioro Bajkał.
…orze …zerwone
…ustynia …łędowska
…ezioro …niardwy
…ustynia …ahara
…cean …tlantycki
…yspa …odos
…óra …nieżka
…zeka …isła
…anał …ugustowski
…ezioro …opło
…cean …acyfik
…anał …a …anche
…orze …driatyckie
…ierzeja …iślana
…orze …driatyk
…alew …szczeciński
…anał …ueski
…óry …więtokrzyskie
…óra …ościuszki
…yspy …ielkanocne
7. Rozszyfruj pełne nazwy zapisane skrótowcami i skrótami.
PKOl - ……………………………………………………………………………………………………………….
KRRiT - ……………………………………………………………………………………………………………..
cdn. - ………………………………………………………………………………………………………………..
p.n.e. - ……………………………………………………………………………………………………………..
m.in. - ………………………………………………………………………………………………………………
URM - …………………………………………………………………………………………………………….
UŚ - ……………………………………………………………………………………………………………….
WOŚP - ………………………………………………………………………………………………………….
PZU - ……………………………………………………………………………………………………………..
MON …………………………………………………………………………………………………………….
GOPR - ………………………………………………………………………………………………………….
PKS - …………………………………………………………………………………………………………….
AL - ……………………………………………………………………………………………………………..
m - ……………………………………
dag - …………………………………
kg - …………………………………..
C - …………………………………
km - ………………………………..
nr - ………………………………….
ul. - …………………………………
prof. - ……………………………..
mgr - ……………………………….
dr - ………………………………….
GCPR - ……………………………………………………………………………………………………………….
UW we Wrocławiu - ………………………………………………………………………………………………..
8. Uzupełnij tekst brakującymi wielkimi lub małymi literami.
…a początku …ipca …onorata otrzymała niespodziewane zaproszenie
do …arszawy od swego …uzyna …arka. …uż na …worcu …centralnym
dostrzegła znajomą sylwetkę. …zybko wybiegli z hali dworcowej i znaleźli się
na …licy …arszałkowskiej, jednej z głównych arterii …tolicy. …zli …lejami
…jerozolimskimi, …owym …wiatem i …rakowskim …przedmieściem, gdzie
mają siedziby …uniwersytet …arszawski i …kademia …ztuk …ięknych.
…o paru minutach szybkiego marszu zobaczyli …lac …amkowy z wysoką
…olumną …ygmunta III …azy. …o prawej stronie wznoszą się mury …amku
…rólewskiego. …eszli w ocienioną …licę …więtojańską i wnet znaleźli się
na …ynku …tarego …iasta. …ziewczyna z zachwytem patrzyła na urocze,
kolorowe kamieniczki wokół …ynku. …pacerując odczytywała nazwy …lic:
…apiecek, …ąski …unaj, …rzywe …oło, …amienne …chodki. …arek chciał jej
pokazać …gród …aski, …azienki i …lac …teatralny. …ieczorem pójdą
na spektakl do …eatru …ielkiego.