KONKURS GEOGRAFICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW

KONKURS GEOGRAFICZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW
WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO
rok szkolny 2012/2013
Program merytoryczny
CELE KONKURSU
Celem konkursu jest poszerzenie zainteresowania uczniów przestrzenią geograficzną –
własnym regionem, Polską, Europą, światem – oraz propagowanie wśród uczniów szacunku
do innych narodów, systemów wartości i sposobów życia.
ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH ETAPACH
KONKURSU
Uczestnicy konkursu powinni wykazać się wiedzą i umiejętnościami obejmującymi
i poszerzającymi treści podstawy programowej kształcenia ogólnego z zakresu geografii
na III etapie edukacyjnym, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia
27 sierpnia 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 977).
Na wszystkich etapach uczeń powinien wykazać się umiejętnościami:











korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej,
określania współrzędnych geograficznych oraz rozciągłości równoleżnikowej
i południkowej,
posługiwania się skalą mapy,
analizowania i interpretowania treści map ogólnogeograficznych, tematycznych,
turystycznych,
lokalizowania na mapach (również konturowych) obiektów geograficznych oraz zjawisk
i procesów przyrodniczych oraz społeczno-gospodarczych,
identyfikowania położenia i charakteryzowania odpowiadających sobie obiektów
geograficznych na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach
topograficznych,
odczytywania i interpretowania informacji geograficznych z materiałów kartograficznych
oraz innych źródeł (wykresy, tabele, schematy, modele, itp.),
sporządzania materiałów graficznych w celu prezentacji zjawisk (np. diagramy, wykresy),
obliczania średniej temperatury powietrza (dobowej, miesięcznej i rocznej), amplitudy
temperatury powietrza (dobowej i rocznej), temperatury powietrza w górach wraz ze
wzrostem wysokości w troposferze, zmiany temperatury powietrza po stronie zawietrznej,
rocznej sumy opadów atmosferycznych, średniej rocznej wysokości opadów
atmosferycznych, wilgotności względnej powietrza,
opisywania oraz wyjaśniania przyczyn i skutków zjawisk i procesów przyrodniczych oraz
społeczno-gospodarczych, które zachodzą w środowisku geograficznym, oraz zależności
między nimi,
rozumienia i stosowania pojęć z zakresu meteorologii i klimatologii.
Temat przewodni konkursu w roku szkolnym 2012/2013
Pogoda i klimat oraz ich wpływ na osadnictwo i działalność gospodarczą człowieka
na świecie i w Polsce.
I etap – szkolny
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Charakterystyka warstw atmosfery ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk w troposferze.
Skład chemiczny powietrza.
Pogoda i jej składniki.
Charakterystyka składników pogody:
temperatura powietrza – jednostki i przyrządy pomiarowe, czynniki kształtujące rozkład
temperatury na Ziemi, obszary o najwyższych i najniższych temperaturach powietrza
na Ziemi, izotermy,
ciśnienie atmosferyczne – definicja, jednostki i przyrządy pomiarowe, czynniki
wpływające na ciśnienie atmosferyczne, podstawowe układy baryczne: niż i wyż
baryczny, izobary,
prędkość i kierunek wiatru – definicja, jednostki i przyrządy pomiarowe, skala Beauforta,
zastosowanie róży wiatrów do określania kierunku wiatru, czynniki wpływające na
kierunki i prędkość wiatru, rodzaje wiatrów: stałe (pasat), sezonowe (monsuny), lokalne
(bryza, wiatry typu fenowego: fen, halny, polak, chinook, zonda),
zachmurzenie – proces powstawania chmur i ich rodzaje wg wyglądu i wysokości
w troposferze, mgła, określanie stopnia zachmurzenia,
opady atmosferyczne – jednostki i przyrządy pomiarowe, czynniki kształtujące wysokość
opadów atmosferycznych, rodzaje opadów (deszcz, śnieg, grad), rozmieszczenie
rocznych sum opadów na kuli ziemskiej, izohiety,
osady atmosferyczne – ich rodzaje i warunki powstawania.
Klimat i jego składniki, czynniki klimatotwórcze.
Wpływ głównych czynników klimatotwórczych (szerokość geograficzna, prądy morskie,
rozmieszczenie lądów i wód, wysokość nad poziomem morza, ukształtowanie terenu,
rodzaj podłoża i pokrycia terenu, działalność człowieka) na klimat.
Strefy klimatyczne na Ziemi – charakterystyka stref, typy klimatów, odmiany klimatów,
rozmieszczenie na kuli ziemskiej. Czytanie klimatogramów i rozpoznawanie typu klimatu
na podstawie klimatogramu. Termiczne pory roku.
Obserwacje meteorologiczne i prognozowanie pogody. Mapa synoptyczna i jej
interpretacja.
II etap – rejonowy
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z etapu szkolnego oraz:
1. Pozostałe składniki pogody i ich charakterystyka:
promieniowanie słoneczne – nasłonecznienie (insolacja) i usłonecznienie,
wilgotność powietrza – parowanie (ewaporacja), zawartość pary wodnej w atmosferze
(wilgotność powietrza bezwzględna i względna), jednostki i przyrządy pomiarowe,
warunki procesów kondensacji i resublimacji oraz ich przebieg,
pokrywa śnieżna – długość zalegania, grubość.
2. Rozmieszczenie stałych ośrodków ciśnienia atmosferycznego na kuli ziemskiej w ciągu
roku i uzasadnienie ich powstawania.
3. Cyrkulacja powietrza atmosferycznego na Ziemi – przyczyny cyrkulacji, charakterystyka
krążenia powietrza w poszczególnych strefach oświetlenia Ziemi.
4. Masy powietrza na Ziemi i fronty atmosferyczne – definicja, rodzaje mas powietrza
i frontów atmosferycznych, charakterystyka pogody i jej zmiany na frontach ciepłym,
zimnym i zokludowanym.
5. Wiatry lokalne o składowej pionowej (mistral, bora, wiatry zboczowe: dolinny i górski) –
warunki powstawania, cechy i występowanie.
6. Wiatry typu cyklonalnego (tornado, tajfun, willy-willy, huragan, trąby powietrzne, wiry
powietrzne).
7. Czytanie i zastosowanie szesnastokierunkowej róży wiatrów.
8. Rodzaje opadów wg ich genezy (orograficzne, frontalne i konwekcyjne).
III etap – wojewódzki
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z etapu szkolnego i rejonowego oraz:
1. Rekordy klimatyczne na Ziemi.
2. Nietypowe zjawiska i procesy pogodowe: inwersja temperatury, inwersja opadowa,
turbulencje powietrza, szkwał i sztormy, virga, pył diamentowy, burze, ognie św. Elma.
3. Inne układy baryczne (wał, bruzda, klin, zatoka, siodło) – cechy i rozpoznawanie na
rysunkach izobar.
4. Sporządzanie prognozy pogody i przewidywanie jej zmian na podstawie map
synoptycznych i zdjęć satelitarnych.
5. Skale przestrzenne klimatu – klimat lokalny i mikroklimat.
6. Czynniki meteorologiczne i niemeteorologiczne kształtujące klimat w Polsce.
7. Przebieg składników pogody w Polsce.
8. Cechy przejściowości klimatu Polski.
9. Formy osadnictwa na świecie i w Polsce w różnych warunkach klimatycznych (wpływ
bariery klimatycznej).
10. Związek między warunkami klimatycznymi a rozwojem rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa,
przemysłu, komunikacji i turystyki na świecie i w Polsce.
11. Wpływ ekstremalnych zjawisk pogodowych i anomalii klimatycznych na życie, osadnictwo
i działalność gospodarczą człowieka (przymrozki, gradobicia, wiatry cyklonalne,
nieregularność cyrkulacji monsunowej, susze).
12. Globalne zmiany klimatu i ich skutki.
LITERATURA:
1. Podręczniki i zeszyty ćwiczeń do geografii dla uczniów gimnazjum.
2. Atlasy geograficzne dla uczniów gimnazjum.
3. Świat w liczbach 2011. WSiP.
4. Jan Flis, Szkolny słownik geograficzny, WSiP.
5. Tablice geograficzne wydawnictw: Świat Książki, Park, Adamantan.
DODATKOWE ŹRÓDŁA INFORMACJI:
1. http://www.imgw.pl/ (strona internetowa Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej)
2. http://www.interklasa.pl/meteo/ (przykłady zdjęć satelitarnych)
3. http://meteo.icm.edu.pl/ (prognoza pogody przedstawiona w postaci meteorogramów)
4. http://www.klimadiagramme.de/ (przykłady klimatogramów)