Państwowa Inspekcja Sanitarna MSW Metody utylizacji odpadów

Państwowa Inspekcja Sanitarna MSW Metody utylizacji odpadów

Państwowa Inspekcja Sanitarna MSW
Źródło: http://www.pis.mswia.gov.pl/is/materialy-szkoleniowe/higiena-srodowiska/1069,Metody-utylizacji-odpadow.html
Wygenerowano: Czwartek, 2 marca 2017, 03:17
Metody utylizacji odpadów
WYBRANE METODY I TECHNOLOGIE UTYLIZACJI ODPADÓW MEDYCZNYCH
WSTĘP
Zgodnie z treścią art. 3 pkt 3 ppkt 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach - „Ilekroć w ustawie jest mowa o:
odpadach medycznych - rozumie się przez to odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz
prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny” (tekst jednolity: Dz. U. 07.39.251).
Tak ujęta definicja odpadu medycznego zalicza do tej grupy każdą substancję stałą, ciekłą i gazową powstającą w związku z
szeroko rozumianą działalnością leczniczą zarówno w obiektach lecznictwa zamkniętego, otwartego, w obiektach
badawczych i eksperymentujących na organizmach żywych, instytutach, klinikach, punktach weterynaryjnych i leczniczych
zwierząt.
Do tej grupy odpadów zalicza się również odchody ciekłe i stałe zarówno zwierzęce jak i ludzkie powstające w określonych
warunkach w obiektach służby medycznej oraz rozproszone źródła pozostałości z domowego leczenia (dializy, podawanie
insuliny itp.).
W związku z powyższym - odpadem medycznym może być krew, wydzieliny i wydaliny ludzkie a także akumulator sanitarki,
metalowa noga łóżka szpitalnego czy monitor kardiologiczny. Niejednoznaczne regulacje prawne oraz tak szeroka gama
odpadów mogących spełniać definicję odpadu medycznego wymusza stosowanie wszechstronnych, skomplikowanych i
często drogich metod utylizacji.
Rocznie powstaje w Polsce ok. 200 tys. ton tego typu odpadów, z czego ok. 75 - 80% ma charakter komunalny bądź
komunalnopodobny. Pozostałe 20 - 25% odpadów uznaje się za wymagające specjalnego traktowania (odpady infekcyjne,
patologiczne, specjalne).
Szczegółowe analizy wykazały jednak, że faktyczna liczba medycznych pozostałości wymagających specjalnego traktowania
jest znacznie niższa i wynosi ok. 12,7% (25 500 ton/rok; 0,3 kg/łóżko/dobę).
Odpady o charakterze szpitalnym zawsze traktowano jako bardziej niebezpieczne niż komunalne. Główne ryzyko im
przypisywane wiąże się z możliwością skażenia środowiska patogenami i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Priorytetem w
ich unieszkodliwianiu stało się zatem przeciwdziałanie skażeniom biologicznym (epidemiologicznym) jakie mogą wywołać.
Tymczasem liczne badania wykazały [1, 2], że przy prawidłowo prowadzonym procesie segregacji, koncentracja
drobnoustrojów chorobotwórczych w odpadach medycznych jest zwykle niższa niż w odpadach pochodzenia domowego (od
10 do 100 000 razy)[3, 4]. Istotna w tym przypadku jest znaczna zawartość w odpadach szpitalnych różnorodnych środków
dezynfekcyjnych, przyczyniająca się do zmniejszenia możliwości przetrwania drobnoustrojów zagrażających zdrowiu
człowieka. Realne zagrożenie stanowią wyłącznie ostre przedmioty mogące „przekazać” materiał zakaźny bezpośrednio do
krwi człowieka. W dniu dzisiejszym nie dysponujemy żadnymi badaniami epidemiologicznymi potwierdzającymi, że inne
drogi zakażenia są jakimkolwiek realnym zagrożeniem dla człowieka.[3, 4]
Podstawowym obecnie problemem właściwego zarządzania odpadami medycznymi jest zatem optymalnie zorganizowany
system monitoringu, segregacji, minimalizacji oraz gromadzenia odpadów szpitalnych. Nieprawidłowości w tym zakresie są
dziś przyczyną bardzo wysokich kosztów utylizacji odpadów medycznych, które w tych warunkach stanowią zróżnicowaną
mieszaninę różnego rodzaju odpadków - od typowo komunalnych (żywność, opakowania, surowce wtórne), poprzez
toksyczne chemikalia (leki, odczynniki), a kończąc na materiale zainfekowanym biologicznie (narzędzia, opatrunki, odpady
pooperacyjne).
Ocenia się na podstawie danych literaturowych, że właściwa gospodarka odpadami medycznymi obniżyłaby koszty ich
utylizacji w warunkach polskich do 40% obecnej wartości. /S 1, S 2/
TECHNOLOGIA utylizacji odpadów medycznych METODĄ SPALANIA
Jak wspomniano wcześniej - już od bardzo dawna utrwalił się pogląd o wyjątkowej szkodliwości odpadów medycznych.
Swoje źródło ma on w okresach epidemii, kiedy to spalanie ofiar zarazy było jedynym dostępnym wówczas sposobem na
skuteczne ich odkażanie. Mikrobiologiczne badania ubiegłego stulecia potwierdziły słuszność takiego postępowania
dowodząc wysokiej skuteczności biobójczej wspomnianego procesu. Naturalnym jest zatem skłonność do stosowania tej
metody również dziś. Niestety współczesne badania wykazały, że przy jej wyborze powszechnym jest pomijanie kilku bardzo
istotnych obecnie faktów. Przede wszystkim nie docenia się emisji gazów spalinowych - ich znacznej ilości i toksyczności
(dibenzodioksyny, dibenzofurany, polichlorowane bifenyle, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, tlenek węgla,
kadmu, ołowiu, par rtęci, arsenu, chlorowodoru, cyjanowodoru, tlenków azotu). Wymusza to więc stosowanie bardzo drogich
systemów redukcji wymienionych substancji, które pozostają wraz z popiołem jako odpad niebezpieczny wymagający
odrębnego sposobu utylizacji. Niezależnie od faktu, że popiół poopałowy nie zawiera drobnoustrojów chorobotwórczych - to
nie znaczy, że w każdym przypadku są one całkowicie niszczone. W otwartych komorach spalania przetrwalniki lub wirusy
mogą unosić się wraz z ogrzanym powietrzem i rozprzestrzeniać swobodnie w środowisku. Stosowanie zamkniętych komór
spalania wyposażonych w analizatory spalin, odpowiednie filtry, sorbenty diametralnie podnosi koszty procesu czyniąc go
obecnie nieopłacalnym na poziomie od 3 do 5 razy droższym od metod alternatywnych. Na podstawie danych NIK
stwierdzono, że realne wykorzystanie spalarni odpadów nie przekracza 30% ich wydajności projektowej. Analiza obecnej
sytuacji przeprowadzona przez Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów „3R”, wykazała że jedynie 2%
odpadów medycznych (ok.4 000 ton/rok) wymaga dziś utylizacji w drodze spalania i są nimi głównie szczątki ludzkie.
Pozostałe rodzaje odpadów medycznych powinny być zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy i trendami światowymi
utylizowane wyłącznie metodami alternatywnymi w stosunku do spalania.
Zalety metody termicznej:
1. Redukcja odpadów do 90% objętości,
2. Niskie koszty składowania popiołu poopałowego,
3. Wysoka skuteczność wyjaławiania materiału spalanego (zwłaszcza w spalaniu
wysokotemperaturowym - spopielanie).
Wady metody termicznej:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Znaczy koszt w porównaniu z innymi metodami unieszkodliwiania odpadów,
Wysoka emisja spalin,
Znaczne obciążenia środowiska gazowymi, stałymi i ciekłymi produktami spalania;,
Bardzo drogi system oczyszczania spalin,
Wtórny odpad poprocesowy uznawany jest za niebezpieczny i wymaga przewidzianego dla tej kategorii postępowania;
Wysoka energochłonność procesu,
Marnotrawstwo surowców wtórnych (papier, szkło, metal),
Obecność w odpadach tworzyw sztucznych przyczynia się do emisji metali ciężkich
(np. kadmu, chromu, ołowiu, dodawanych do tworzyw jako stabilizatory lub barwniki)
oraz polichlorowanych związków organicznych;
PRZYKŁADOWE TECHNOLOGIE UTYLIZACJI ODPADÓW MEDYCZNYCH METODĄ SPALANIA
Wyżarzanie - Proces przebiega w zamkniętej komorze zwykle bez dostępu lub z ograniczeniem dostępu powietrza , w
wysokiej temperaturze przez określony czas zależny od rodzaju wyżarzanego materiału (ilości i rodzaju odpadów).
Etapy procesu: załadunek, równomierne rozłożenie wsadu na powierzchni rusztowej, podgrzewanie do temperatury
kilkuset stopni, utrzymanie temperatury przez wymagany okres czasu, schładzanie, degazacja (przewietrzanie przez filtry
obniżające emisje gazów toksycznych do atmosfery), prasowanie, wyładunek.
Zalety: prostota metody, możliwość instalacji w systemie mobilnym, niski koszt jednostkowy procesu w tzw. systemie
zamknietym.
Wady: konieczność wcześniejszej dokładnej segregacji i rozdrobnienia odpadów, energochłonność procesu, konstrukcja
aparatury z drogich, odpornych na czynniki fizyczne i chemiczne materiałów (stal kwasoodporna), brak ciągłości procesu
(cykliczność), brak możliwości sanizacji takich odpadów jak promieniotwórcze, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze
palne (alkohol, eter),
Opalanie - Proces przebiega w zamkniętej lub półotwartej komorze bez lub z niewielkim ograniczeniem dostępu powietrza,
przez określony czas zależny od rodzaju opalanego materiału (ilości i rodzaju odpadów).
Etapy procesu: załadunek, równomierne rozłożenie wsadu na powierzchni rusztowej lub taśmociągu, opalanie płomieniem
gazowym lub olejowym przez określony czas, schładzanie, degazacja (przewietrzanie przez filtry obniżające emisje gazów
toksycznych do atmosfery w systemie zamkniętym), prasowanie, wyładunek.
Zalety: prostota metody, możliwość instalacji w systemie mobilnym, niski koszt jednostkowy procesu dla metody opalania
gazem, możliwość stosowania metody taśmowej (opalanie odpadów na przesuwającej się taśmie).
Wady: konieczność wcześniejszego rozdrobnienia odpadów, konstrukcja aparatury z drogich, odpornych na czynniki fizyczne
i chemiczne materiałów (stal kwasoodporna), duża ilość gazów poopałowych, brak możliwości sanizacji takich odpadów jak:
promieniotwórcze, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze palne (alkohol, eter),
SPOPIELANIE - Proces przebiega w kilku komorach w temperaturze spalania ok. 500 600 OC. Wymaga systemu
neutralizacji toksycznych składników spalin.
Etapy procesu: załadunek do komory spalania, opalanie płomieniem gazowym lub olejowym przez określony czas w
temperaturze 500 - 600 OC, przemieszczenie odpadów do komory dopalania i odgazowania, neutralizacja toksycznych
składników spalin (odpylanie, absorbcja mokra gazów spalinowych - roztw. wodny NaOH o temp. 50 - 70 OC), usuwanie
popiołu.
Zalety: niski koszt jednostkowy procesu dla metody opalania gazem (przy braku przestrzegania norm emisji spalin i
utylizacji popiołu poopałowego),
Wady: wysoka energochłonność, konieczność wcześniejszej dokładnej segregacji i rozdrobnienia odpadów, konstrukcja
aparatury z drogich, odpornych na czynniki fizyczne i chemiczne materiałów (stal kwasoodporna), duża ilość gazów
poopałowych, brak możliwości sanizacji takich odpadów jak: promieniotwórcze, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze
palne (alkohol, eter). /S 6, S 3, S 4, S 5, S 8/
ALTERNATYWNE TECHNOLOGIE utylizacji odpadów medycznych W STOSUNKU DO METODY
SPALANIA
Proces w tym przypadku polega na wykorzystaniu wielu różnych zjawisk fizycznych i chemicznych, w trakcie których
dochodzi do całkowitego zniszczenia drobnoustrojów chorobotwórczych. Istotą sprawy jest dążenie do zachowania
pierwotnych właściwości fizykochemicznych odpadów, co umożliwia ich późniejszy recykling. Podstawowe znaczenie ma
tutaj również fakt, że powstający odpad posiada właściwości odpadu komunalnego lub komunalnopodobnego i może być tak
traktowany. Na uwagę zasługuje fakt, że w trakcie sanitacji tego typu zachodzi zjawisko reakcji niemal wyłącznie pomiędzy
śladową ilością materiału biologicznego zawartego w odpadach a czynnikiem sanitującym (np. niszczenie błon
komórkowych). Skutkiem tego zużycie środka sanitującego jest bardzo małe a ilość powstałych substancji dodatkowych marginalna. Reasumując - w przypadku odpowiedniego doboru metody utylizacji odpadów medycznych poddanych
wcześniejszej dokładnej utylizacji staje się ona procesem ze wszech miar wskazanym, tak pod względem wydajności,
prostoty i opłacalności jak również ochrony środowiska.
Zalety alternatywnych w stosunku do spalania metod unieszkodliwiania odpadów medycznych:
·
niższe koszty inwestycyjne i operacyjne,
·
brak obciążenia środowiska toksycznymi produktami spalania,
·
odpady pozostałe po procesie posiadają właściwości i cechy odpadów komunalnych,
·
możliwość dostosowania wielkości urządzenia unieszkodliwiającego do ilości powstających odpadów,
·
możliwość stosowania instalacji mobilnej,
·
możliwość pracy zarówno w systemie przerywanym jak i ciągłym,
·
łatwość obsługi.
PRZYKŁADOWE TECHNOLOGIE UTYLIZACJI odpadów medycznych ALTERNATYWNE DO METODY
SPALANIA
Odpady poddawane tym metodom utylizacji wymagają wcześniejszej dokładnej segregacji oraz rozdrobnienia. W
efekcie tych zabiegów uzyskuje się masę końcową odpadów o cechach znacznie ułatwiających ich wyjaławianie, którymi są:
1.
2.
3.
4.
5.
zwiększona gęstość odpadów,
zmniejszenie ilości powietrza wprowadzanego do procesu,
większa powierzchnia i łatwiejszy kontakt masy odpadowej z czynnikiem wyjaławiającym,
łatwiejszy przepływ ciepła w trakcie procesu podgrzewania
zabezpieczenie układu przetwarzania (sanityzującego) przed uszkodzeniem w wyniku kontaktu z twardymi elementami
(np.pręty stalowe, noże, śruby itp.).
/S 7/
Sanitacja parowa
Autoklaw, albo sterylizator parowy, jest urządzeniem używanym w medycynie od dziesięcioleci. Metoda ta zazwyczaj
wykorzystywana była w ośrodkach medycznych do sterylizacji przedmiotów wielorazowego użytku.
Obecnie używane są dwa typy autoklawów - próżniowy i grawitacyjny. W urządzeniach próżniowych, powietrze jest usuwane
z komory przed wprowadzeniem pary. W autoklawach grawitacyjnych, powietrze jest usuwane przez samą parę.
Worki z odpadami medycznymi umieszczane są w szczelnej komorze reakcyjnej o cylindrycznym kształcie, do której
doprowadzana jest para o temperaturze 130 - 190 °C i ciśnieniu zazwyczaj 100 - 500 kPa,. w zależności od typu i rozmiarów
urządzenia oraz od składu i wilgotności odpadów.
Odpady pozostają w autoklawie przez 30 - 90 minut. Pozwala to na lepszą penetrację materiału wsadowego oraz zapewnia
zniszczenie patogenów. Wydajność procesu kontrolowana jest przy pomocy bioindykatorów: Bacillus subtilis oraz Bacillus
stearothermothilus, które umieszczane są w reaktorze w trakcie trwania procesu.
Zalety: prostota metody, łatwość obsługi, nie wymaga wcześniejszego rozdrabniania, możliwość sanitacji takich materiałów
jak szkło, dość duże obiekty metalowe, możliwość instalacji w systemie mobilnym, niski koszt jednostkowy procesu, wysoka
skuteczność wyjaławiania w stosunku do wszystkich rodzajów drobnoustrojów chorobotwórczych (przy temp. min. 121OC,
redukcja odpadów do 75%, pozostałość o cechach odpadów komunalnych, możliwość suszenia i garnulacji tworzyw
sztucznych. [5].
Wady: konieczność wcześniejszej segregacji odpadów, brak możliwości sanizacji takich odpadów jak: przedmioty
termolabilne, promieniotwórcze, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze palne (alkohol, eter, rozpuszczalniki), szczątki
ludzkie, duże zapotrzebowanie energetyczne.
Odkażanie przegrzaną parą
System składa się z podgrzewanego rozdrabniacza i odkażacza. Odkażacz działa poprzez przekształcanie parowe odpadów w
wysokiej temperaturze, w warunkach ciśnienia atmosferycznego.
W przemianie wykorzystywana jest przegrzana para wodna osiągająca w rozdrabniaczu temperaturę około 480 - 705 OC.
Pozwala to na odparowanie organicznych cieczy i materiałów stałych oraz zredukowanie w ten sposób całkowitej masy
odpadów o 50%. Lotne substancje organiczne niszczone są w specjalnej komorze w temperaturze ok. 1537 OC gdzie
przebiega proces spalania.
Technologia odkażania może być stosowana dla wszelkich typów odpadów, w tym chlorowanych oraz odpadów o niskim
poziomie radioaktywności. Obróbka może przebiegać w trybie ciągłym lub porcjami. Czas całkowitej przemiany zależy od
koncentracji tlenku węgla w jej produktach. W trakcie procesu niszczone są wszystkie rodzaje drobnoustrojów
chorobotwórczych z wirusami włącznie. Urządzenia produkowane są w formie stacjonarnej i mobilnej.
Zalety: prostota metody, możliwość sanitacji takich materiałów jak szkło, dość duże obiekty metalowe, możliwość instalacji
w systemie mobilnym, niski koszt jednostkowy procesu, wysoka skuteczność wyjaławiania w stosunku do wszystkich
rodzajów drobnoustrojów chorobotwórczych, możliwość sanitacji materiałów o niskiej radioaktywności, redukcja objętości
odpadów 50%.
Wady: konieczność wcześniejszej segregacji odpadów, wymaga wcześniejszego rozdrabniania, brak możliwości sanizacji
takich odpadów jak: przedmioty termolabilne, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze palne (alkohol, eter),
energochłonność procesu
Hydroklaw
Działanie hydroklawu opiera się na hydrolizie organicznych składników odpadów, przebiegającej pod wpływem
dynamicznego działania pary i temperatury. Hydroklaw jest podwójnym, nieznacznie horyzontalnie uniesionym zbiornikiem o
cylindrycznym kształcie. Wewnątrz urządzenia znajduje się mieszająco - rozdrabniający mechanizm obrotowy. Suche,
wysterylizowane odpady przekazywane są za pomocą przenośnika taśmowego do urządzenia rozdrabniającego. Otrzymany
produkt jest wyjałowiony i nierozpoznawalny. Proces jest w pełni zautomatyzowany i nie wymaga żadnych specjalnych
zabiegów przygotowawczych.
Wprowadzenie pary połączone jest z natychmiastowym podgrzaniem (152,7 °C) mieszanych odpadów i ich odwodnieniem
(do 40%). Skondensowana para jest zawracana do procesu.
Czas trwania procesu - od momentu załadunku do odbioru substancji wyjałowionej trwa około 1 godzinę.
Czas procesu sterylizacji - (połączenie działania pary, ciśnienia i mieszaniu odpadów), ok. 20 minut.
Skuteczny poziom sterylizacji - osiągany jest po 30 minutach w temperaturze 121 °C i po 15 minutach w temperaturze
132 °C.
Redukcja masy - ok. 50%,
Redukcja objętości - ok. 80%.
Technologia pozwala na sanitację odpadów infekcyjnych, anatomicznych a zwłaszcza zwierzęcych.
Działający w Kanadzie w Kigstom General Hospital hydroklaw pozwala na roczne oszczędności rzędu 65.000 USD.
Szpital unieszkodliwia od 272 do 454 kg odpadów na dzień, w dwóch cyklach (ok.
1 h), przy cenie za kilogram odpadów od 4 do 6 centów.
Koszt wytworzenia pary wynosi ok. 20 USD za tonę, natomiast koszt energii elektrycznej 0,065 USD/kWh.
Sucha dezynfekcja termiczna
Działanie suchym powietrzem - proces przebiega w zamkniętej komorze bez dostępu powietrza, przez określony czas.
Ze względu na liczne błędy nozologiczne i nieprawidłowe zaliczanie tej metody utylizacji odpadów medycznych do procesów
sanitacji przedstawiono poniżej jej krótką charakterystykę.
Odpad w tej metodzie jest wstępnie rozdrabniany do średnicy ok. 25 mm i podgrzewany w powrotnym urządzeniu
obrotowym (ślimaku) do temperatury od 110 do 140 °C. Nośnikiem energetycznym jest pozostający w obiegu cyrkulacyjnym
olej. Pozostały wtórny odpad jest zagęszczany, a powstały gaz wylotowy filtrowany.
Czas trwania procesu - ok. 20 minut,
Redukcja objętości odpadów do 80%,
Redukcja masy odpadów do 20 - 35%.
Proces nadaje się do unieszkodliwiania odpadów infekcyjnych i przedmiotów ostrych.
Nie nadaje się do utylizacji materiałów niskoradioaktywnych, cytostatyków oraz odpadów patologicznych.
Traktowany może być zatem jako metoda dezynfekcji wstępnej niektórych tylko rodzajów odpadów medycznych (papier,
plastik, metal,).
Zalety: prostota metody, możliwość dezynfekcji takich materiałów jak szkło, dość duże obiekty metalowe, możliwość
instalacji w systemie mobilnym, niski koszt jednostkowy procesu.
Wady: konieczność wcześniejszej dokładnej segregacji i rozdrobnienia odpadów, brak możliwości dezynfekcji takich odpadów
jak: promieniotwórcze, cytostatyki, materiały wybuchowe, ciecze palne (alkohol, eter), niska skuteczność bójcza w stosunku
do drobnoustrojów chorobotwórczych.
Sanitacja mikrofalowa
W procesie sanitacji wykorzystuje się parę podgrzaną za pomocą mikrofal. Większość mikroorganizmów ulega zniszczeniu
pod wpływem działania fal o częstotliwości 2450 MHz i długości fali 12,24.
Materiał odpadowy po rozdrobnieniu ładowany jest do zautomatyzowanego podajnika, który umieszcza je w specjalnym
koszu znajdującym się w górnej części urządzenia. Odpady są nawilżane, a następnie nasycone gorącą parą do temperatury
110 °C. W kolejnym etapie powietrze usuwane jest z komory sanitującej przez system odpowiednich filtrów. Odpad
przenoszony jest do komory gromadzenia odpadów na około 20 do 30 minut. System jest całkowicie zamknięty, a więc nie
powoduje żadnych emisji, zatem urządzenia oczyszczające są zbędne.
Czas i temperatura procesu są monitorowane w sposób ciągły, a system automatycznie sygnalizuje możliwość jest kolejnego
załadunku.
Redukcja objętości odpadów do 80%,
Redukcja masy odpadów - masa odpadu bez zmian.
Technologia mikrofalowa nie może być stosowana w przypadku płynnej krwi i niebezpiecznych substancji chemicznych.
Dezynfekcja chemiczna
Dezynfekcja chemiczna stosowana jest w ośrodkach medycznych najczęściej w celu czyszczenia sprzętu, narzędzi, podłóg,
ścian itp. Stosowanymi powszechnie środkami dezynfekującymi są: aldehydy, związki chloru, sole amonowe, związki
fenolowe itp. Poważnym zastrzeżeniem wobec powyższej metody, jest potencjalne ryzyko szkodliwego oddziaływania
chemikaliów na zdrowie ludzi i środowisko. Dla przykładu - tlenek etylenu (absorbowany w porowatym materiale odpadu)
oraz formaldehyd (pozostający w odpadach) mają właściwości rakotwórcze. Podobnie chlor gazowy posiadający niską
zdolność penetracji, przyczynia się do powstania bardzo toksycznych związków takich jak: trihalometan, polichlorowane
bifenyle.
Dezynfekcji chemicznej nie mogą być poddawane szczątki ludzkie i zwierzęce oraz odpady chemiczne.
Przytoczone ograniczenia i zastrzeżenia przyczyniają się to do niskiej popularności tej metody.
Obecnie zalecana jest jedynie sterylizacja gazowej w stosunku do przedmiotów wielokrotnego użytku, których nie można
narażać na działanie wilgoci i ciepła.
Niektóre urządzenia działające w oparciu o dezynfekcję chemiczną są w pełni zautomatyzowane i wyposażone w systemy
filtrów powietrznych. Powoduje to mniejsze oddziaływanie na środowisko. Systemy te wymagają wstępnego rozdrobnienia
odpadów, następnie dezynfekcji chemicznej połączonej z procesami termicznymi (sucha bądź parowa dezynfekcja
chemiczna).
Redukcja objętości wynosi przy systemach złożonych od 60 do 90%. [6]
Koszty zależą przede wszystkim od ceny i dostępności środków dezynfekujących wzrastają w przypadku stosowania
urządzenia do rozdrabniania odpadów. /S 13, S 14/
Metoda mineralizacji (stabilizacji) odpadów
Proces polega na stabilizacji odpadów przez wymieszanie z cementem i innymi substancjami zestalającymi. Głównym celem
jest minimalizacja ryzyka wynikłego z możliwości potencjalnej migracji toksycznych substancji unieszkodliwianych do wód
powierzchniowych i gruntowych. Metoda jest polecana dla odpadów farmaceutycznych, zwłaszcza zawierających metale
ciężkie oraz popiołów poopałowych. Nie zaleca się jej jednak do stosowania dla odpadów o charakterze infekcyjnym
(szczególnie patologicznych).
Farmaceutyki (bez materiałów opakowaniowych) są mielone, a następnie dodawane do mieszaniny wody, wapna i cementu.
Homogeniczna masa jest formowana w kostki o objętości około 1 m3, a następnie transportowana do miejsca składowania.
Alternatywnie przewozi się ją jeszcze w stanie płynnym na składowisko, a następnie wylewa w wyznaczonych miejscach.
Typowe proporcje mieszaniny to: 65% odpadów, 15% wapna, 15% cementu i 5% wody.
Proces nie jest drogi i może być stosowany przy użyciu prostego sprzętu.
Metoda sterylizacji z mineralizacją
W metodzie tej wydezynfekowane wstępnie odpady w temperaturze 100 °C są rozdrabniane i poddane sterylizacji (ok. 210
°C) oraz mineralizacji. [5] Odpady poddawane są działaniu tlenku wapnia i krzemianu sodu lub potasu. Ostatecznie cała
masa stabilizowana jest cementem. Substancje organiczne ulegają dehydratyzacji i zmydleniu, a następnie wiązaniu
chemicznemu do węglanu wapnia, potasu i sodu. Nagrzewanie odpadów powoduje równoczesną sterylizację termiczną
wirusów oraz rozkład niektórych materiałów, zwłaszcza PCW. Śladowe ilości Cl2 czy HCl są w chwili ich powstania wiązane
przez nadmiar CaO na chlorek wapnia lub wapno chlorowane, uniemożliwiając powstawanie dioksyn.
Końcowy produkt powstały przy założonym niedomiarze wody jest twardą, nieprzepuszczalną i trudnowymywalną
mieszaniną, która może być użyta do podbudowy dróg bądź jako warstwa izolująca na składowiskach. Substancje nie
uczestniczące w sposób zasadniczy w procesie mineralizacji, jak np. termoplastyczne tworzywa sztuczne, szkło, ceramika i
metale, w procesie intensywnego mieszania mechanicznego wypełniają w sposób przypadkowy wolne przestrzenie w
mieszaninie. Nieznaczne ilości frakcji lotnych (par) kwasów organicznych, alkoholi itp. wydzielanych pod wpływem
temperatury (ok. 100 °C) i ciśnienia atmosferycznego są skraplane i zawracane do masy cementowej i w niej zamknięte.
Podstawową zaletą tej metody są niskie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, możliwość neutralizacji na miejscu, brak
wyziewów i odcieków oraz możliwość zastosowania w przypadku małych placówek służby zdrowia.
Grzebanie odpadów sanitarnych
Jest to znany od wieków sposób pozbywania się odpadów medycznych, a zwłaszcza patologicznych. W przypadkach
szczególnych - klęski żywiołowe, konflikty zbrojne, awarie i katastrofy - szpitale nie mające dostępu do innych metod
unieszkodliwiania mogą czasowo stosować grzebanie odpadów jako jedyna dostępna w danym czasie opcja. W wydzielonym
miejscu gromadzi się wówczas wyłącznie odpady infekcyjne, na zasadach porównywalnych ze składowaniem. W miarę
możliwości umieszcza się je wcześniej w pojemnikach lub workach o ściankach odpornych na wilgoć i uszkodzenia
mechaniczne. Warstwa odpadów przekrywana jest warstwą ziemi, co zapobiega odorom oraz ogranicza dostęp gryzoni i
rozmnażanie się insektów.
Metoda ta charakteryzuje się niskimi kosztami oraz jest stosunkowo bezpieczna przy zachowaniu odpowiednich warunków
bezpieczeństwa:
1. dostęp do miejsca grzebania odpadów musi być ograniczony i możliwy wyłącznie dla upoważnionego personelu,
2. w przypadku braku odpowiednich pojemników miejsce grzebania musi być wyłożone warstwą nieprzepuszczalną w celu
zapobieżenia przedostawaniu się odcieków do wód,
3. odpady przechowywane bez pojemników nie powinny jednorazowo zawierać zbyt dużej ilości odpadów chemicznych
(mniej niż 1 kg), aby zapobiec szkodliwemu wpływowi na środowisko.
Gotowanie
Proces przebiega w komorze z ograniczonym dostępem powietrza, przez określony czas, w wodzie zawierającej substancje
zwiększające skuteczność dezynfekcyjną i/lub sanitującą roztworu.
Zalety: prostota metody, nie wymaga wcześniejszego rozdrabniania odpadów, możliwość sanitacji takich materiałów jak
szkło, dość duże obiekty metalowe, możliwość instalacji w systemie mobilnym,
Wady: brak możliwości sanizacji takich odpadów jak: przedmioty termolabilne, promieniotwórcze, cytostatyki, materiały
wybuchowe, ciecze palne (alkohol, eter), dość wysoki koszt jednostkowy procesu, mała skuteczność wyjaławiania w stosunku
do wszystkich rodzajów drobnoustrojów chorobotwórczych.
ZAKOŃCZENIE
Podsumowując całość zagadnienia związanego z utylizacją odpadów medycznych należy uwzględnić aspekt
ekonomiczny problemu. W związku faktem, że konkretne wyliczenia przemawiają do wyobraźni bardziej niż jakiekolwiek inne
uzasadnienia - polecam wszystkim zainteresowanym analizę danych zawartych w przytoczonej niżej tabeli. Jednocześnie
mam nadzieję, że zawarte w nich liczby będą wystarczającym powodem do podjęcia starań w kierunku modyfikacji obecnie
dominujących przekonań co do właściwych zasad klasyfikacji, segregacji oraz utylizacji odpadów medycznych powstających
w placówkach służby zdrowia.
LITERATURA
1.
Rutala W. A., Mayhall C. G., Society for Hospital Epidemiology of America Position Paper, Control and
Hospital Epidemiology. Reprinted in Leach Bisson et al. 1993.
2.
Greening hospitals an analizys of pollution prevention in America's top hospitals, Health Care Without
Harm, 1998.
3.
Rutala, William A. et. al. "SHEA Position Paper: Medical Waste." Infection Control and Hospital
Epidemiology. Vol. 13, nr 1, styczeń 1992, str. 38-48.
4.
Byrns, George and Thomas Burke. "Medical Waste Management Implications for Small Medicall Facilities."
Journal of Environmental Health. Vol. 55. nr 3. listopad/grudzień 1992. str. 12-15.
5.
Kukawska B., Odpady medyczne i metody ich unieszkodliwiania, Ekologia i Technika nr 5/6 (23/24), 1996.
6.
Managing Medical Waste. Fact Sheet #6", Citizens Environmental Coalition, Albany, New York, 1991.
DODATKI: /slajdy/
S1
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
z dnia 23 grudnia 2002 r.
w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz. U. 03.8.104
z późn. zm.).
Na podstawie art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 oraz z 2002 r. Nr 41, poz.
365, Nr 113, poz. 984 i Nr 199, poz.1671) zarządza się, co następuje:
§ 1.
1. Odpady medyczne i weterynaryjne mogą być unieszkodliwiane w jeden z następujących sposobów:
1. termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie (D10);
2. przez autoklawowanie (D9);
3. dezynfekcją termiczną (D9);
4. działaniem mikrofalami (D9);
5. obróbka fizyczno-chemiczna inna niż wymieniona w pkt. 2 - 4 (D9).
Dopuszczalne jest łączne stosowanie dwóch lub więcej sposobów wymienionych w ust. 1, do unieszkodliwiania odpadów
medycznych i weterynaryjnych.