Na tropie Muz – publikacja – część 2

MUZY
SCENARIUSZE ZAJĘĆ
KONTEKSTY LITERACKIE:
•
•
•
•
•
Podręcznik detektywa, przeł. J. Drewnowski, Wyd. Zielona Sowa,
Warszawa 2013,
Grzegorz Kasdepke, Przygody Detektywa Pozytywki – seria,
Agnieszka Stelmaszyk, Biuro Śledcze. Tomuś Orkiszek i Partnerzy, t. 2,
Afera w teatrze,
opowieści o przygodach Sherlocka Holmesa,
Martin Widmark, Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai – seria.
KONTEKSTY FILMOWE:
•
•
•
•
•
filmy z początków kinematografii,
filmowi detektywi: James Bond, Hercules Poirot, detektyw Colombo,
telewizyjne seriale detektywistyczne, np.: Malanowski i partnerzy, Detektywi w akcji (uczestnicy znają je często lepiej niż klasykę),
przykładowe sondy uliczne, np. wybrane z serwisu Youtube, telewizji
lokalnej itp.,
www.animuj.pl; www.forum.animuj.pl.
1
KONTEKSTY MUZYCZNE:
Samuel Barber, Adagio na smyczki; Antonio Vivaldi, Cztery pory roku: Wiosna; Ryszard Wagner, Walkiria; Fryderyk Chopin, Etiuda rewolucyjna; Wolfgang
A. Mozart, Wesele Figara, Requiem: Lacrimosa, Requiem: Dies Irae; Jacques Offenbach, Can Can; Edvard Grieg, W grocie Króla Gór; Gioacchino Rossini, Duet
Kotów; Michael Jackson, Thriller; Ariana Grande, Break free; Jutro znowu będzie pomidorowa (parodia piosenki Sarsy Naucz mnie); muzyka relaksacyjna
z odgłosami przyrody.
MUZYKA FILMOWA:
Muzykalny włóczęga (film niemy z Charliem Chaplinem); Hotaru no Haka,
Grobowiec świetlików (zwiastun kinowy).
INNE KONTEKSTY:
•
•
•
Jan Brzechwa, Wiersze dla dzieci (wydanie ilustrowane),
artykuł z wybranego czasopisma o tematyce interesującej dla
uczestników i dostosowanej do ich wieku (np. o podróży),
plastyczne: Józef Chełmoński, Babie lato, Edvard Munch, Krzyk.
INSPIRACJE – ZABAWY INTEGRACYJNE I GRY TEATRALNE:
•
•
•
•
•
•
www.zabawy.zielonagrupa.pl
www.zabawy.org/zabawy-integracyjne
www.natalkowo.wordpress.com/2014/02/15/zabawy-integracyjne-dla-dzieci-i-dla-doroslych
www.sp2.brodnica.edu.pl/witryna/downloads/uploads/suflerek/
cwiczenia.htm
www.ceo.org.pl/pl/kulthurra/news/cwiczenia-teatralne-propozycje
www.pedagodzyteatru.org
2
OTWIERAMY BIURO
DETEKTYWISTYCZNE
AUTOR: MAGDALENA JASIŃSKA
CZAS TRWANIA: 150 MINUT
(warto podzielić na trzy tury zajęć)
Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne:
• karteczki kolorowe, taśma klejąca zwykła i dwustronna, szary papier, kredki, flamastry, nożyczki, kartoniki, koperty, lina, piłka, tablica
(np. flipchart, korkowa)
• książka Podręcznik detektywa, przeł. J. Drewnowski, Wyd. Zielona
Sowa, Warszawa 2013.
• anonimowy list do Biura Detektywistycznego
• atrybuty detektywa: okulary, fajka, lupa, notes, ołówek, dyktafon,
aparat fotograficzny itp.
3
Przestrzeń: zwykła sala z możliwością przesuwania stołów i krzeseł,
przekształcona wraz z uczestnikami w siedzibę Biura Detektywistycznego
(do wykorzystania atrybuty, rekwizyty, fotografie, wycinki artykułów, rysopisy
itp.). Taką salę prowadzący może przygotować wcześniej, jeśli czas warsztatów jest ograniczony. Dzięki wyobraźni dzieci naszego wyposażenia nie powstydziłby się sam James Bond: poza kompasem posiadaliśmy m. in. szósty
palec z ukrytym laserem, podsłuch z kamerą zamontowany w guziku.
Zaplanować miejsce na: Kodeks Detektywa, skrzynię na przechowywanie
rekwizytów, kartoniki na materiały dowodowe śledztwa (portrety pamięciowe, mapy, przedmioty kluczowe dla śledztwa, spisane opowieści ludzi itp.).
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Tworzymy grupę detektywistyczną (wprowadzenie do tematyki zajęć, budowanie klimatu warsztatów, integracja grupy)
Ćw.1 – Zabawy integrujące grupę:
Poza typowymi zabawami na poznanie swoich imion i upodobań, najlepiej wybrać takie, których realizacja wymaga zespołowości, np.: wspólne
przekraczanie liny.
Zabawa polega na tym, że wszyscy uczestnicy warsztatów tworzą jeden
organizm. Nie tracąc fizycznego kontaktu ze sobą (trzymają się za ręce lub
ramiona), muszą przekroczyć wspólnie, jeden po drugim, linę zawieszoną na
odpowiedniej wysokości. Zadanie wymaga współpracy i współodpowiedzialności za jego wykonanie. Liny nie można nawet musnąć skrawkiem ubrania,
dlatego uczestnicy muszą sobie pomagać, przytrzymać spodnie kolegi, przenieść przez linę mniejszą koleżankę, ostrzec przed nierozważnym ruchem.
Jeśli grupa się rozpadnie, zadanie trzeba zaczynać od początku. Gramy do
skutku! W zabawę warto włączyć detektywistyczne nazwy działań.
4
Ćw.2 – Wprowadzenie w klimat warsztatów:
Zabawa teatralna – np. „Poruszanie się jak…” Jedno dziecko pokazuje,
jak porusza się np. detektyw, złodziej, policjant, pies detektywa, porywacz,
recydywista, bibliotekarz (wybieramy typy, które przydadzą się w naszych
działaniach), a reszta grupy powtarza jego sposób chodzenia. Do zabawy
można dołączyć odpowiednią muzykę.
Ćw.3 – Kim jest detektyw?
Grupę dzielimy na 3-osobwe zespoły. Na dużym arkuszu papieru uczestnicy tworzą rysopisy detektywów, korzystając głównie z metod plastycznych
(portret) i burzy mózgów (cechy). Technika alternatywna: kolaż (wklejanie
atrybutów, słów, kolorów, skojarzeń wyciętych z gazet czy plakatów). Zadanie kończy się omówieniem i dyskusją. Najczęściej powtarzające się cechy
detektywa wypisujemy na tablicy.
Ćw.4 – Kodeks Detektywa (praca zespołowa, dyskusja)
Na dużym arkuszu papieru (szary lub brystol) w punktach wypisujemy
najważniejsze cechy i zachowania idealnego detektywa. Każdy punkt dokładnie omawiamy.
Na tak zapisanym Kodeksie wszyscy uczestnicy zajęć odrysowują lub
odciskają swoją rękę i podpisują (imieniem i nazwiskiem lub detektywistycznym kryptonimem). Kodeks wieszamy w widocznym miejscu.
Ćw.5 – Nazwa Biura Detektywistycznego
Metodą burzy mózgów, skojarzeń i głosowania wybieramy nazwę biura. Z materiałów plastycznych uczestniczy tworzą szyld, który zawieszamy
w miejscu widocznym, np. na drzwiach sali, w której mamy zajęcia.
5
KROK 2 – Rozpoczynamy śledztwo (po przerwie)
Klucz do tego kroku: anonimowy list o zaginięciu Muzy teatru (podrzucony niepostrzeżenie lub przyniesiony przez listonosza (zob. rozdz. „Na tropie,
czyli jak zbudować klimat śledztwa”).
Ćw.1 – Co to za tajemniczy list?
• analiza listu: zawarte informacje, tropy, forma zapisu, sposób dotarcia itp. (list wędruje do skrzynki na materiały dowodowe),
• ustalenie celów i zadań dla detektywów: zdobywanie informacji, wywiady, materiały dowodowe, wnioski.
Ćw.2 – Przygotowanie wywiadu
Wspólnie ustalamy listę pytań, które mają pomóc zebrać informacje
o zaginięciu Muzy teatru.
Na dużym arkuszu papieru wypisujemy działania detektywów, m.in. przesłuchania, wywiady, rozpoznania terenu, poszukiwanie informacji o Muzie
w internecie i w bibliotece, ustalenie listy osób, które mogą coś wiedzieć
o jej zaginięciu, stworzenie portretów pamięciowych, ustalenie miejsc związanych z Muzami (odpowiedź na pytanie czemu Dom Muz ma właśnie taką
nazwę). Celem jest uzyskanie jak najszerszych informacji o Muzie i ustalenie
okoliczności jej zaginięcia.
Pomysły do wykorzystania:
• możemy zaproponować dzieciom, by samodzielnie przygotowywały
gadżety firmowe naszego biura (zaprojektowały jego logo i np. wycięły je w ziemniaku, dzięki czemu będziemy mieli swoją pieczątkę,
przygotowały oprawę plastyczną Kodeksu).
6
ROZPOCZYNAMY ŚLEDZTWO
AUTOR: MAGDALENA JASIŃSKA
CZAS TRWANIA: 150 MINUT
(z trzema przerwami)
Narzędzia: patrz scenariusz „Otwieramy Biuro Detektywistyczne” + czerwone pinezki (do mapy), powiększona mapa okolicy
Przestrzeń: Na te zajęcia wystarczy mała sala. Najważniejsza część zajęć odbywa się w terenie
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Wzmacniamy grupę detektywistyczną (wprowadzenie do tematyki zajęć, zabawy integracyjne i teatralne)
KROK 2 – Pierwsze dochodzenie
Ćw.1 – mapa miejsc dochodzenia: za pomocą dyskusji, burzy mózgów
ustalamy, dokąd warto pójść, aby zdobyć informacje o zaginięciu Muzy.
Ćw.2 – lista wywiadów: z kim powinniśmy porozmawiać – np. z dyrekto7
rem i pracownikami Domu Muz, aptekarką, sklepikarzami, kierowcą autobusu, bibliotekarką, księdzem z miejscowej parafii, przechodniami itp.
Ćw.3 – omówienie listy pytań, które powstały wcześniej (warto uwrażliwić uczestników, że zapisane pytania to punkt wyjścia, a najważniejsze jest
słuchanie naszego rozmówcy).
Ćw.4 – metody dokumentacji wywiadów – sposoby notowania, dyktafon
w komórce, podział ról w zespole.
Ćw.5 – oznaczanie wyników śledztwa – na mapie zaznaczamy miejsca
newralgiczne, w których spotkaliśmy podejrzane/kluczowe dla śledztwa
osoby (czerwone pinezki).
Ćw.6 – teatralizowane próby wywiadów – ćwiczymy inicjowanie rozmowy, sposoby nawiązywania kontaktu i podtrzymywania rozmowy.
KROK 3 – Ruszamy w teren
Grupę dzielimy na dwu- trzyosobowe zespoły. Każdy zespół wyrusza na serię wywiadów w ustalonej przestrzeni. Ten fragment śledztwa wyzwala bardzo
pozytywne i intensywne emocje w uczestnikach, wzmacnia poczucie misji.
KROK 4 – Hipotezy
1. przygotowujemy mapy rejonu, w których toczyło się śledztwo i nanosimy na nie najważniejsze informacje,
2. spisujemy na małych karteczkach najważniejsze wypowiedzi naszych świadków i naklejamy na mapy,
3. ustalamy listę osób podejrzanych,
4. stawiamy hipotezy dotyczące tajemnicy zniknięcia muzy teatru,
5. ustalamy listy kolejnych przesłuchań (u nas byli to np. aktorzy toruńskich teatrów, dyrektor Domu Muz).
Pomysły do wykorzystania: Mapę można wykorzystać do ćwiczenia używania kompasu i stosowania szyfrów.
8
JAK ZREALIZOWAĆ
FILMOWĄ SONDĘ ULICZNĄ
AUTOR: KAROLINA SUCHODOLSKA
CZAS TRWANIA: 4 GODZINY
(pomiędzy blokami zajęć powinno być kilka dni przerwy)
Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne:
białe brystole, kredki, flamastry, kamera filmowa,
ewentualnie statyw naramienny, komputer/rzutnik
Przestrzeń: dowolna sala z dostępem do komputera/rzutnika, teren
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Kim jest Muza
Uczestnicy dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda tworzy mapę myśli
oraz rysunki wokół pytań: Kim są Muzy? Jak wyglądają Muzy i z czym się
kojarzą? Co by się stało, gdyby nie było Muz?
9
KROK 2 – Narzędzia filmowca
Zapoznanie uczestników zajęć z obsługą kamery. Każdy próbuje swoich
sił w roli operatora oraz osoby występującej przed kamerą.
KROK 3 – Co to jest sonda uliczna?
Omówienie przykładów sondy ulicznej. Wspólne opracowanie najważniejszych cech sondy i zasad jej przygotowania:
• sonda jako sposób badania opinii na dany temat, czyli zadawanie
pytań,
• jakie są najważniejsze pytania naszej sondy,
• kto i jak zadaje pytania – określenie ról,
• kogo pytamy – pytamy wszystkich, nie myślimy o tym, czy ktoś się
„nadaje”,
• słuchanie rozmówcy podczas sondy, rola spontaniczności i improwizacji,
• uprzejmość i miła atmosfera podczas prowadzenia sondy.
KROK 4 – Przygotowanie sondy
Ćw.1 – Burza mózgów: opracowanie pytań dla przechodniów.
Ćw.2 – Odegranie przykładowych rozmów przed kamerą, rola operatora
i dziennikarza – próba generalna przed sondą na ulicy.
KROK 5 – Realizacja sondy ulicznej w wybranej przez nas przestrzeni
miasta (należy zaplanować 1,5 godz.)
Uczestnicy tworzą zespoły dziennikarsko-operatorskie. Każdy z nich nagrywa sondę z przypadkowymi przechodniami. Zachęcamy do swobodnego
wyboru miejsc, np. podwórza kamienic, place zabaw (jeden z uczestników
naszych zajęć zadał pytanie bujając się na huśtawce. Być może ta aktywność pomogła mu pozbyć się stresu związanego z zadawaniem pytań obcej
osobie).
KROK 6 – Montaż filmu
Oglądanie surowego materiału filmowego może odbyć się podczas zajęć. Proces montażu jest natomiast zazwyczaj długi i złożony oraz wymaga
10
nielicznej grupy realizującej. Prowadzący może montować film poza zajęciami. Przy dobrym zapleczu technicznym można włączyć w proces montażu
uczestników.
KROK 7 – Prezentacja filmu (na kolejnych zajęciach) i zamieszczenie
filmu w internecie
Omówienie efektu końcowego. Opracowanie danych filmu do zamieszczenia w sieci (autorzy, czas powstania, długość filmu, źródła, zasady udostępnienia, np. wolne licencje itp.)
Pomysły do wykorzystania:
• Sonda uliczna pozwala odkryć potrzeby lokalnej społeczności, czasem przybiera kierunek, którego wcześniej nie przewidzieliśmy, a ludzie otwierają się, przekazując nam swoje wspomnienia, opowieści,
tęsknoty. Może to stać się punktem wyjścia do kolejnych projektów
w danym miejscu. Głównym założeniem takiej sondy jest otwartość
człowieka na człowieka, aktywne słuchanie.
• Temat praw autorskich: warto omówić z uczestnikami zasady wskazywania autorstwa, korzystania z utworów, udostępniania utworów
na wolnych licencjach.
11
JAK STWORZYĆ TRAILER
TECHNIKĄ ANIMACJI
POKLATKOWEJ?
AUTOR: KAROLINA SUCHODOLSKA
CZAS TRWANIA: 4 GODZINY
Narzędzia:
kamera filmowa, statyw, kartki, krzesło, aparat fotograficzny
Przestrzeń:
1. plener – poszukiwanie odpowiedniej przestrzeni do poszczególnych ujęć
2. dobrze oświetlona sala, zaaranżowana jak studio filmowe – można
użyć do oświetlenia lamp fotograficznych; ławka, krzesło, kartki dla
prezentera.
12
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Animacja poklatkowa – wprowadzenie do zajęć
Omówienie techniki animacji poklatkowej, narzędzia i stanowisko pracy
do realizacji animacji, prezentacja wybranych filmów w tej technice.
KROK 2 – Temat do scenariusza
Burza mózgów wokół tematu tropienia, typy zdarzeń charakterystycznych dla tropienia: zniknięcie czegoś, poszukiwanie, zbieranie informacji,
relacja z miejsca zdarzeń.
KROK 3 – Zespół filmowy
Uczestnicy dzielą między sobą zadania w zespole filmowym: korespondent,
detektywi, prezenter telewizyjny, osoby, które były na miejscu zaginięcia Muz
(u nas pani Halina i pan Zdzisław), operator kamery, fotograf, kierownik planu.
KROK 4 – Scenopis trailera
Przygotowanie tekstów dla prezentera telewizyjnego, korespondenta
z miejsca wydarzenia, detektywów i pytanych przez nich osób. Wszyscy
uczestnicy piszą teksty. Na podstawie najciekawszych propozycji redagowany jest scenopis filmu.
KROK 5 – Czołówka trailera
Przy technice animacji poklatkowej w realizacji czołówki sprawdzają się
przedmioty, które można układać w ożywiony napis (przedmioty przyniesione,
związane tematycznie z projektem, znalezione). Przygotowanie stanowiska pracy:
• ustawienie kadru – widok z góry (w plenerze można wykorzystać do
tego ławkę, w sali stół),
• zaznaczenie granic kadru, czyli przestrzeni, którą fotografujemy
(np. rama zaznaczona taśmą malarską, duży format białego brystolu),
• ustalenie koncepcji czołówki – ukrycie lub odsłonięcie źródła animacji przedmiotów (efekt życia przedmiotów czy efekt działania animatorów), układ obrazów,
• próbna realizacja sekwencji układu liter czołówki,
• realizacja zdjęć klatka po klatce.
13
KROK 6 – Realizacja ujęć plenerowych i studyjnych
Ćw.1 – Nagranie relacji z miejsca zaginięcia Muz (osoby: korespondent, osoby, które były na miejscu zdarzenia w momencie zaginięcia Muz, detektywi).
Ćw.2 – Nagranie sceny w studiu telewizyjnym w formie wiadomości
z ostatniej chwili (osoby: prezenter/prezenterka telewizyjna).
KROK 7 – Montaż filmu
To czasochłonna i pracochłonna czynność wymagająca połączenia nagranych scen i złożenia całości materiału z podkładem muzycznym. Najczęściej
montaż wykonuje prowadzący. Wykorzystać można standardowo dostępne
oprogramowania: Movie Maker, GIMP, aplikacje mobilne do animacji, aby pokazać możliwość realizacji takiego montażu przez każdego uczestnika zajęć.
14
I TY MOŻESZ BYĆ ARTYSTĄ!
AUTOR: JOANNA CZAJKOWSKA-ZOŃ
CZAS TRWANIA: 90 MINUT
Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne:
• instrument do akompaniamentu (pianino lub gitara)
• proste instrumenty (grzechotki, tamburyn, bębenek, trójkąt, kij deszczowy itp.)
• przedmiot codziennego użytku, na którym jest dowolny tekst (np. butelka wody: etykieta – najlepiej nie przynosić go celowo, ma sprawiać
wrażenie, że jest przypadkowo wzięty z otoczenia)
Przestrzeń: sala umożliwiająca swobodne poruszanie się grupy, przystosowana akustycznie do wykonywania muzyki
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Dyskusja
Co jest potrzebne, aby powstało dzieło sztuki? Co to jest dzieło sztuki?
(próba definicji oraz szukanie przykładów z różnych dziedzin).
KROK 2 – Przepis na dzieło sztuki
Składniki: człowiek-artysta, talent i umiejętności, narzędzia: np. pędzle, farby,
instrumenty, głos, ciało dla aktora, rekwizyt itd. (który element jest niezbędny?)
15
• miejsce, okoliczności, czas – czy to ma znaczenie?
• rola odbiorcy
• natchnienie – MUZA
Wniosek: nawet jeśli tylko jeden z wymienionych warunków/składników
zostanie spełniony, ma szansę zaistnieć sztuka. To CZŁOWIEK jest najważniejszy: jego wyobraźnia, zdolności i pomysły. Często w tworzeniu dzieł sztuki pomaga Muza – natchnienie artysty. Bywa, że przychodzi niespodziewanie, a bywa, że jej brak.
Otwarte pytanie: Co artysta może uczynić, by „zaprosić” Muzę?
• np.: doskonalić warsztat, ćwiczyć, próbować tworzyć coś z niczego,
eksperymentować.
KROK 3 – Komponowanie melodii do tekstu
Prowadzący pokazuje dzieciom ilustrowaną książkę z wierszami Brzechwy. Ochotnik otwiera książkę w losowym miejscu. Uczestnicy głośno czytają fragmenty utworu (np. po 1 strofie).
• rozgrzewka dykcyjna: czytanie tekstu ze zgiętym palcem lub korkiem
między zębami.
• rozmowa o budowie wiersza: zauważamy równą liczbę sylab, obecność
rymów i rytm. Wspólnie odkrywamy, że podobne cechy ma piosenka.
Pytanie: jaka jest tematyka tekstu, jego nastrój? Prowadzący improwizuje prosty podkład muzyczny w nastroju zaproponowanym przez uczestników. Przez chwilę osłuchujemy się z harmonią (prosta, powtarzająca się
sekwencja akordów, usłyszenie harmonii jest konieczne do tego, by móc zacząć do niej improwizować). Następnie uczestnicy zaczynają improwizować
melodię – próbują śpiewać po 1 zwrotce, dla przykładu i dodania odwagi
fragment może zaśpiewać prowadzący. Nie należy zmuszać do śpiewu, ale
na pewno warto namawiać.
• wybór tekstu na refren piosenki. Każdy proponuje różne melodie,
a następnie wspólnie wybieramy najlepszą – taką, którą wszyscy potrafią powtórzyć i która „wpada w ucho”. Uczymy się jej przez kilkukrotne powtarzanie.
KROK 4 – Aranżacja
Ćw. 1 – Każdy uczestnik wybiera instrument perkusyjny i dokłada do
głównego motywu jeden lub kilka prostych dźwięków, powtarzając je zawsze
16
w tym samym miejscu taktu. Wspólnie oceniamy, czy wszystkie dźwięki pasują, co można zmienić, z czego ewentualne zrezygnować.
Ćw. 2 – Kompozycja piosenki – ustalamy długość zwrotki, liczbę refrenów, wymyślamy instrumentalny wstęp, interludium i zakończenie. Nadajemy tytuł piosence.
Przez cały czas wykonywania ćwiczeń prowadzący zwraca uwagę na
dykcję i na czystość intonacji (zależnie od umiejętności uczestników). Pilnujemy także śpiewania z intencją – z emocją zgodną z tekstem, dobrej postawy na scenie itp.
Ćw. 3 – Wspólne wykonanie utworu „na czysto” (można go zarejestrować
– zob. pomysły do wykorzystania).
KROK 5 – Czy ze wszystkiego da się zrobić sztukę?
Inspiracją jest tekst wybranego artykułu. Uczestnicy wybierają interesujące
fragmenty. Następnie powtarzamy kroki 3-4. Wykorzystywany tekst dzielimy na
quasi-wersy, oddzielając pionowymi kreskami poszczególne odcinki zdań.
KROK 6 – Piosenka z butelki
Kroki 3-4 powtarzamy także dla tekstu użytkowego, np. dla etykiety na
butelce z wodą.
KROK 7 – Dyskusja podsumowująca
Rozmawiamy o tym, którą piosenkę tworzyło się najłatwiej, wyciągamy
wnioski. Czy to, co stworzyliśmy, można nazwać sztuką? Czy staliśmy się
artystami? Czy przyszła do nas Muza i tworzyło się łatwo, czy wręcz przeciwnie? Co przeszkadzało Muzie, a co pomagało?
Pomysły do wykorzystania:
• Można wspólnie z dziećmi ułożyć także prostą choreografię do powstałych piosenek.
• Jeśli jest czas, warto zarejestrować wykonania piosenek i wspólnie
ich wysłuchać oraz omówić: co nam się w nich podoba, a nad czym
warto popracować.
17
JAK DZIAŁA SZTUKA?
AUTOR: JOANNA CZAJKOWSKA-ZOŃ
CZAS TRWANIA: 90 MINUT
Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne: sprzęt audio lub komputer +
dobre głośniki zewnętrzne (ważne jest dobre nagłośnienie), słuchawki, reprodukcje obrazów, szary papier i paski
Przestrzeń: sala umożliwiająca swobodne siedzenie na podłodze
DZIAŁANIA:
KROK 1 – Pobudzanie zmysłów
Ćw.1 – uczestnicy zamykają oczy i słuchają dwóch fragmentów muzycznych (Adagio na smyczki oraz Duet kotów Rossiniego). Rozmowa o emocjach
towarzyszących słuchaniu muzyki:
• Jak to się dzieje, że słuchając muzyki, „odczuwamy” ją?
• Czy emocje słuchacza są takie same, jak emocje twórcy w momencie
komponowania lub emocje śpiewaka/ instrumentalisty w momencie
wykonywania utworu? Czy w ogóle możliwe jest stwierdzenie tego, a
jeśli tak, to kto może to orzec i na jakiej podstawie?
18
Ćw.2 – Każdy z uczestników po kolei indywidualnie odsłuchuje na słuchawkach wybrany przez prowadzącego utwór muzyczny. Zadaniem osoby
słuchającej jest wyrażenie za pomocą mimiki, gestów, dowolnych ruchów,
tego, co czuje lub o czym myśli, słuchając danej muzyki. Pozostali uczestnicy starają się odgadnąć i nazwać te emocje. Zapisujemy je. Warto, aby prowadzący wprowadzał terminy z teorii muzyki: np. tempo, dynamika, artykulacja. Wszystkie te „właściwości” utworu muzycznego dziecko może pokazać,
zamieniając się na chwilę w dyrygenta. Rozmawiamy o tym, co zobaczyli
obserwatorzy i jakie intencje miał wykonawca. W ostatnim etapie wspólnie
słuchamy omawianego fragmentu muzycznego odtworzonego z głośników
i porównujemy wrażenia wywołane gestami oraz bezpośrednim słuchaniem
muzyki.
Wnioski: Muzyka budzi różne emocje, niekoniecznie te same u wszystkich ludzi, ale z reguły zbliżone.
Ćw.3 – Chętni uczestnicy wyszukują w internecie swoje ulubione utwory
i prowadzimy ćwiczenie wg wcześniejszego schematu.
Wniosek: okazuje się, że przy współczesnej muzyce popularnej nie zawsze łatwo jest określić nastrój, emocje. Nie są tak wyraziste, jak przy wcześniejszych przykładach.
KROK 2 – ­Pobudzanie wyobraźni dźwiękami
Ćw.1 – Uczestnicy kładą się na podłodze i zamykają oczy. Słuchamy
muzyki relaksacyjnej z odgłosami przyrody. Po kilku minutach wyciszamy
muzykę, dzieci podnoszą się i rozmawiamy o tym, jakie obrazy i miejsca podsunęła wyobraźnia.
KROK 3 –Sztuka jako działanie na wyobraźni
Prezentacja przykładów plastycznych i filmowych. Rozmowa o emocjach, wrażeniach, skojarzeniach uczestników.
Wniosek: Wszystkie dzieła sztuki oddziałują na nasze zmysły, emocje
i pobudzają wyobraźnię.
19
Pomysły do wykorzystania:
Z powodzeniem można odczytywanie nastroju muzycznego przełożyć
na działanie plastyczne, np. w następujących zadaniach:
• Wysłuchaj fragmentu muzycznego, a następnie narysuj to, co ujrzałeś oczami wyobraźni.
• Zestawienie prac plastycznych inspirowanych jedną kompozycją
muzyczną – zwracamy w ten sposób uwagę na to, jak nastrój, samopoczucie, wrażliwość czy myśli odbiorcy w danym momencie wpływają na odbiór przez niego sztuki.
• Podczas słuchania fragmentu muzycznego wykonaj rysunek (kilka
utworów, ograniczony czas). Ważne jest omówienie prac. Można
podjąć próbę pogrupowania ich według przedstawianych emocji,
a następnie porównać obrazy ilustrujące ten sam przykład muzyczny.
20
ODKRYCIA MUZOSZPIEGÓW
Panowie z lodówką: „Muzy są artystyczne, pochodzą ze starożytności.
Pod domem Muzy ciągle chodzą ludzie. Cały czas ktoś jej zazdrości.”
Ksiądz Jacek: „Muza
inspiruje, daje natchnienie do tworzenia, np. muzyki,
mieszka w sercu, szukać jej trzeba w sobie, w głębi.”
Pani Basia: „Nigdy
jej nie widziałam. Raczej to kobieta, dużo potrafi.
Jest czarodziejką, może gdzieś się ukryła.”
Przechodzień: „Nie
daje się zobaczyć, można ją sobie wyobrazić. To jak
wygląda, zależy od Twojej wyobraźni. Jest daleko, ale może być blisko.
Pięknie śpiewa, rysuje, opowiada, słucha, czyta, mówi, kocha. Jest piękna
w środku, przeogromną ma moc.”
Pani w ogrodzie: „Muza
jest bardzo piękna, pochodzi z Grecji, ma siostry. Być
może porwał ją jakiś zły król. Z zazdrości.”
Z listu od Muzoszpiegów: „Spotkaliśmy
aktorkę, która powiedziała nam, że kiedy
się usiądzie na ławkach koło poczty, to można obserwować zachowania
ludzi na Starym Rynku. I są to najróżniejsze sceny teatralne.”
21
Gal Anonim: „Muza
to w mitologii greckiej bogini sztuki i muzyki. Ja wierzę w
Pana Boga, więc uważam, że Muza nie istnieje.”
Z rysunku:
„Muza ma moc metamorfozy.”
„Muzy tracą moce kiedy: ludzie są źli, nie są skupieni, są
zachłanni, zależy im bardziej na sławie i pieniądzach niż na sztuce, nie
szanują sztuki, kiedy mają zamknięte serca.”
Z mapy myśli:
„W teatrze Muzę można spotkać na zapleczu i na scenie. I w szufladzie
wielkiej szafy Baja Pomorskiego. Muza jest potrzeba aktorowi do
natchnienia. Dzięki niemu aktor ma więcej pomysłów, jest kreatywny.”
„Aktorowi jest potrzebna Muza by nie zgubił się w tekście i czuł rytm
przedstawienia.”
„Muzę można spotkać w teatrze, kościele, w bajkach, w miłości i w sklepie.”
Sprzedawczyni w aptece: „Muza
jest nieśmiertelna, ma dużo pomysłów, jest
ciekawa i kolorowa, ma duże moce, mogłaby być duchem. Mógł ją porwać
ktoś, kto nie lubi teatru, ale też mogła sama uciec.”
Z detektywistycznych wypraw: „Muzę
można usłyszeć w szumie Wisły,
w szeleście liści, w rechocie żab, w kichnięciu, w śpiewie ptaka, w ulicznym
grajku, w nas.”
„Muzę można spotkać w Dworze Artusa, radio, telewizji, teatrze, kinie,
w klubach Muz, w kościele, na Szerokiej, w samochodzie, jak słuchamy
muzyki, gdy się tworzy sztukę, gdy oglądamy obrazy w muzeum, jak
tańczymy, jak oglądamy tancerzy, kiedy komponuje się muzykę, kiedy ktoś
gra na instrumentach.”
„Muza jest między nami.”
... a kim są Muzy dla Ciebie?
Gdzie szukałbyś Muz?
22