ściagnij - JKK.edu.pl

Zwierzęta
część III
1. SZKARŁUPNIE
2. STRUNOWCE
3. KRĄGŁOUSTE
1. SZKARŁUPNIE – zwierzęta wtórouste
przegląd systematyczny
środowisko życia i wymagania życiowe
liliowce,
morza pełnosłone (zasolenie ok. 35%)
rozgwiazdy,
nie są zbyt ruchliwe,
wężowidła,
poruszają się głównie po podłożu, niektóre
jeżowce,
pływają w toni wodnej, inne osiadły tryb życia
strzykwy
(liliowce, niektóre strzykwy i nieliczne rozgwiazdy).
Budowa szkarłupni
Ciało pokrywa nabłonek z komórkami gruczołowymi, zmysłowymi i barwnikowymi oraz
oskórek. Pod naskórkiem leży cienka warstwa tkanki łącznej z elementami szkieletu
(zbudowany z płytek lub igieł). W budowie wykazują symetrię pięciopromienna.
Wewnątrz ciała posiadają system kanałów w których krąży płyn. Jest to układ wodny
(ambulakralny) zaopatrzony w silne mięśnie okrężne i wzdłużne. Woda porusza ogromna
liczbą wypustek (nóżek), które służą do lokomocji, odżywiania i oddychania. Niektóre
nóżki pełnią funkcje zmysłowe. Funkcje skrzeli pełnią wypustki układu wodnego.
Budowa wewnętrzna jeżowca
Budowa wewnętrzna rozgwiazdy
1. Szkarłupnie – czynności życiowe
czynności życiowe
charakterystyka
odżywianie
otwór gębowy po stronie spodniej, przełyk, duży żołądek (wężowidła brak
odbytu), jelito może tworzyć pętle (otwór odbytowy przy gębowym),
oddychanie
funkcje skrzeli pełnią wypustki (przez nabłonek)układu wodnego, powłoki ciała lub
płuca wodne, uwypuklenia jelita tylnego u strzykw,
wydalenie
układ wodny i komórki – padocyty – które wypełniają się wydalinami,
krążenie
reakcja na bodźce
rozmnażanie
inne // znaczenie
otwarty, system zatok i kurczliwe naczynia wypełnione płynem podobnym do limfy,
układ nerwowy pozbawiony zwojów zbudowany na zasadzie: pierścień
okołogębowy i odchodzące od niego 5 pasm,
z nielicznymi wyjątkami są rozdzielnopłciowe. Zewnętrznie nie można rozróżnić
samca od samicy, gonady bez przewodów wyprowadzających, nieliczne opiekują
się potomstwem, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony (dwubocznie
symetryczna larwa), rzadko rozmnażanie bezpłciowe – związane z regeneracją,
składnik biocenoz morskich i oceanicznych, współudział w obiegu materii –
odżywiają się rozkładającymi szczątkami ciał innych organizmów, drapieżne polują
na wieloszczety, mięczaki i ryby.
Typ: Strunowce
Podtyp: Osłonice (np.: żachwa przejrzysta)
Podtyp: Bezczaszkowce (np.: lancetnik)
Podtyp: Kręgowce
Gromada: krągłouste (np.: minog, śluzica)
Gromada: ryby (np.: rekin, płaszczka, karp, szczupak, łosoś)
Gromada: płazy (żaba, traszka, salamandra)
Gromada: gady (krokodyl, żółw, jaszczurka, wąż)
Gromada: ptaki (np.: struś, pingwin, gołąb, wróbel, czapla)
Gromada: ssaki (np.: nietoperz, dziobak, pies, kangur, człowiek)
Najprymitywniejsze strunowce – osłonice i bezczaszkowce
Osłonice: żachwy, ogonice, sprzągle.
- osiadły tryb życia, morza, planktoniczne larwy oraz dorosłe sprzągle i
ogonice, osiadłe dorosłe żachwy,
- budowa: tunika - (osłonka z wielocukrów, wytwarzana prze
jednowarstwowy nabłonek), kosz skrzelowy – gardziel poprzebijana
licznymi szczelinami skrzelowymi (funkcje pokarmowe i oddechowe).
Budowa wewnętrzna lancetnika
-
-
okrywa je jednowarstwowy nabłonek, tkanka łączna,
otwór gębowy z czułkami (napędzają wodę i pokarm),
struna grzbietowa,
pierwsza cześć cewki nerwowej jest rozszerzona (nie jest ot mózg), od cewki nerwy
unerwiające ciało, co cewki przylegają komórki światłoczułe (oczka Hessego),
gardziel – wspólny odcinek układu pokarmowego i oddechowego, kosz skrzelowy,
endostyl na dnie gardzieli – wyłapuje i zlepia pokarm, enzymy trawienne (uchyłek
wątroby),
lancetnik jest rozdzielnopłciowy, 26-30 par gonad, zapłodnienie w wodzie,
wydalanie – protonefrydia,
krążenie – zamknięte, 1 krwiobieg, brak serca, tętnice skrzelowe.
Schemat układu krążenia lancetnika.
Cechy charakterystyczne bezczaszkowców
Przedstawiciele krągłoustych.
MINOG - ciało minoga wydłużone i cylindryczne pokryte gładka, śligą skórą, która jest
zbudowana z wielowarstwowego nabłonka z licznymi gruczołami śluzowymi i skóry właściwej,
- brak płetw parzystych (nieparzyste grzbietowa i ogonowa),
- para oczu i nieparzysty narząd węchu (jamkowate zagłębienie), lejkowata przyssawka
okalająca otwór gębowy z ząbkami rogowymi
- w okolicy głowowej po bokach otwory skrzelowe (7 par),
- linia boczna – narząd zmysłu wrażliwy na drganie wody,
- szkielet chrzęstny, struna grzbietowa.
ŚLUZICE – wydzielają obficie śluz,
- wwiercają się w ciało ryb pożerając je od środka,
- nie maja oczu, zanik płetwy grzbietowej,
- worki skrzelowe 5- 15 par, brak przewodu skrzelowego,
- zagłębiają się w dnie wystawiając głowę.
układ pokarmowy – lejek przedgębowy, przysysa się do
ciała ryb, nacina skórę ząbkami, przełyk, żołądek (pod
nim wątroba), otwór odbytowy,
układ oddechowy – skrzela w workach skrzelowych i
przewód skrzelowy,
układ krwionośny – zamknięty, serce (zatoka żylna 1
przedsionek i 1 komora), przez serce przepływa krew nie
zawierająca tlenu,
układ wydalniczy – parzyste pranercza od nich
moczowody (u zarodków przednercza),
układ nerwowy – ośrodkowy (mózg – 5 części i rdzeń
kręgowy), ułożone liniowo,
układ oddechowy
minoga
układ rozrodczy – rozdzielnopłciowe, brak przewodów
wyprowadzających, gonady pękają uwalniając gamety –
trafiają do zatoki moczowo – płciowej, zapłodnienie
zewnętrzne, rozwój złożony (larwa ślepica podobna do
lancetnika, żyje 2 – 6 lat zagrzebana na dnie zbiornika).
A
B
A – budowa zewnętrzna minoga
B – aparat przedgębowy z rogowymi
ząbkami
Charakterystyka krągłoustych.
Źródła:
1. „Biologia” – repetytorium, WSiP
2. „Biologia” – E. P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin
3. „Zoologia” – podręcznik dla liceum ogólnokształcącego – J. Grzegorek,
E. Jastrzębowska, E. Pyłka - Gutowska