Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej

Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej

Problemy ZarzÈdzania, vol. 14, nr 1 (58), t. 2: 100 – 108
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
DOI 10.7172/1644-9584.58.7
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci
ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje
Nadesïany: 07.12.15 | Zaakceptowany do druku: 02.03.16
Dominika ¥rednicka-Tober*, Renata Kazimierczak**, Ewelina Hallmann***
W pracy dokonano analizy motywów oraz charakterystyki profilu europejskiego konsumenta ĝywnoĂci
ekologicznej, wykorzystujÈc dostÚpne dane literaturowe. Zgodnie zbwynikami dotychczas opublikowanych
badañ konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej sÈ m.in. lepiej wyksztaïceni oraz bardziej aktywni fizycznie
wb porównaniu zb tymi, którzy deklarujÈ brak zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ. CharakteryzujÈ siÚ
ponadto sposobem ĝywienia bardziej zbliĝonym do obowiÈzujÈcych zaleceñ, wykazujÈ istotnie mniejsze
prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci, abtakĝe rzadziej siÚgajÈ po wyroby tytoniowe. WĂród motywów
zakupu ĝywnoĂci ekologicznej dominujÈ kolejno wzglÚdy zdrowotne, troska ob Ărodowisko naturalne,
dobrostan zwierzÈt oraz poszukiwanie poĝÈdanych walorów smakowych.
Sïowa kluczowe: konsument, ĝywnoĂÊ ekologiczna, ekologizacja konsumpcji, rynek produktów ekologicznych, zrównowaĝona dieta, zrównowaĝony system ĝywnoĂciowy.
European Organic Food Consumers: Motives, Actions
andb Implications
Submited: 07.12.15 | Accepted: 02.03.16
The aim of the study was to analyze the motives and to characterize the profile of European organic
food consumer using available literature data. According to the research published so far, organic food
consumers are, e.g., better educated and more physically active compared to those who declare no
interest in organic foods. They also exhibit nutritional patterns more closely adhering to current dietary
guidelines, and show lower probability of overweight and obesity. Most of them do not smoke. Among
the reasons to buy organic food, most of the consumers mention health in the first place, followed by
the environmental aspects, animal welfare and taste.
Keywords: consumer, organic food, greening of consumption, organic food market, sustainable diet,
sustainable food system.
JEL: Q19, D11, P46
*
Dominika ¥rednicka-Tober – dr inĝ., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï
Nauk ob ¿ywieniu Czïowieka ib Konsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ib Towaroznawstwa, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej.
**
Renata Kazimierczak – dr inĝ., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï Nauk
ob¿ywieniu Czïowieka ibKonsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ibTowaroznawstwa,
Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej.
***
Ewelina Hallmann – dr hab., Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego wbWarszawie, Wydziaï Nauk
ob¿ywieniu Czïowieka ibKonsumpcji, Katedra ¿ywnoĂci Funkcjonalnej, Ekologicznej ibTowaroznawstwa,
Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej.
Adres do korespondencji: SGGW, Zakïad ¿ywnoĂci Ekologicznej, ul. Nowoursynowska 159C, 02-776bWarszawa; e-mail: [email protected].
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje
1. Wprowadzenie
Obserwowana dziĂ globalna westernizacja sposobu ĝywienia ma ogromny
wpïyw na wielkoĂÊ ib strukturÚ konsumpcji, Ărodowisko naturalne, funkcjonowanie spoïecznoĂci, ab takĝe zdrowie indywidualnych jednostek (Tilman
ib Clark, 2014). Konsument ib jego wybory majÈ wb tym procesie kluczowe
znaczenie (Kearney, 2010). Socjokulturowe aspekty konsumpcji ĝywnoĂci,
czynniki je warunkujÈce oraz zachowania ĝywieniowe konsumentów sÈ waĝnymi determinantami stopnia zrównowaĝenia systemu ĝywnoĂciowego (FAO,
2012). Wobec rosnÈcej liczby ludzi na Ziemi ib zwiÈzanych zb tym wyzwañ
dotyczÈcych wyĝywienia ludnoĂci ibzanieczyszczenia Ărodowiska znalezienie
wzorców, które wspieraïyby zrównowaĝony system ĝywnoĂciowy, ab nastÚpnie ich upowszechnienie jest obecnie przedmiotem zainteresowania oraz
dÈĝeniem polityków ib naukowców na caïym Ăwiecie.
Wedïug definicji Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyĝywienia ib Rolnictwa (FAO) zrównowaĝona dieta to taka, która nie wywiera
negatywnego wpïywu na Ărodowisko naturalne, przyczynia siÚ do ochrony
bioróĝnorodnoĂci ib ekosystemów, do zapewnienia bezpieczeñstwa ĝywnoĂciowego ibbezpieczeñstwa ĝywnoĂci, abtakĝe zdrowia obecnych ibprzyszïych
pokoleñ, jest akceptowalna spoïecznie, dostÚpna dla wszystkich, produkowana zb zachowaniem zasad sprawiedliwego handlu (fair trade), zapewnia
pokrycie zapotrzebowania na niezbÚdne skïadniki odĝywcze ib pozwala na
optymalnÈ eksploatacjÚ naturalnych zasobów (FAO, 2012).
Dieta oparta na ĝywnoĂci ekologicznej, produkowanej wedïug ĂciĂle
zdefiniowanych, miÚdzynarodowych standardów ib regulacji, jest jednym
zbprzykïadów, który mógïby wpisywaÊ siÚ wbideÚ zrównowaĝonego systemu
ĝywnoĂciowego. Przemawia za tym m.in. ograniczony wpïyw ekologicznego
systemu produkcji rolniczej na Ărodowisko naturalne (Gomiero, Pimentel
ib Paoletti, 2011), stwierdzone wb opublikowanych wb ostatnich latach badaniach naukowych róĝnice dotyczÈce stanu zdrowia konsumentów ĝywnoĂci
ekologicznej ib konwencjonalnej (Bradbury ib in., 2014; Torjuen ib in., 2014),
ale takĝe specyficzna charakterystyka konsumentów produktów ekologicznych (Kesse-Guyot ib in., 2013; Strassner ib in. 2015).
Celem niniejszej pracy byïo dokonanie analizy motywów oraz okreĂlenie profilu europejskiego konsumenta ĝywnoĂci ekologicznej na podstawie
dostÚpnych danych literaturowych. Precyzyjne okreĂlenie profilu konsumenta
ĝywnoĂci ekologicznej, jego motywów oraz dziaïañ moĝe sïuĝyÊ nie tylko
dalszemu rozwojowi rynku produktów ekologicznych, ale przede wszystkim
wytworzeniu mechanizmów promowania ekologizacji konsumpcji jako jednego zbelementów szeroko pojÚtego zrównowaĝonego stylu ĝycia, sïuĝÈcego
ochronie Ărodowiska ib zapewnieniu zdrowia ludzi.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016
101
Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann
2. Zasady produkcji ib Ăwiatowy rynek ĝywnoĂci ekologicznej
Warzywa ib owoce wb gospodarstwach ekologicznych uprawiane sÈ bez
zastosowania chemicznych Ărodków ochrony roĂlin, nawozów syntetycznych oraz organizmów modyfikowanych genetycznie. JednoczeĂnie rolnicy
ekologiczni korzystajÈ zb naturalnych nawozów, mechanicznych ib biologicznych metod ochrony przed chwastami ib szkodnikami, ab takĝe metod
uprawy opartych na zróĝnicowanym pïodozmianie. W ekologicznym chowie zwierzÈt waĝnym aspektem jest dbaïoĂÊ ob ich dobrostan. Jednym
zb priorytetów ekologicznej produkcji rolniczej jest ochrona bioróĝnorodnoĂci oraz ograniczenie negatywnego wpïywu rolnictwa na Ărodowisko
naturalne. Gospodarstwa ekologiczne poddawane sÈ kontroli przez akredytowane jednostki certyfikujÈce, ab ich produkty sÈ odpowiednio znakowane, dziÚki czemu konsumenci mogÈ mieÊ pewnoĂÊ co do pochodzenia ib sposobu produkcji nabywanej przez nich ĝywnoĂci (RozporzÈdzenie
Rady WE 834/2007).
Te oraz wiele innych zasad ekologicznej produkcji rolniczej sprawiïy,
ĝe zyskuje ona zaufanie coraz szerszego grona konsumentów na caïym
Ăwiecie. W efekcie rolnictwo ekologiczne jest obecnie praktykowane przez
blisko 2b miliony rolników wb 170 spoĂród 227 pañstw Ăwiata (w tym przez
blisko 335 tysiÚcy rolników we wszystkich 47 krajach europejskich), ïÈcznie
na obszarze liczÈcym ponad 43 miliony hektarów (z czego 27% znajduje
siÚ wb Europie), ab rynek produktów ekologicznych jest jednym zb najbardziej dynamicznie rozwijajÈcych siÚ rynków ĝywnoĂciowych na Ăwiecie, ze
sprzedaĝÈ globalnÈ przekraczajÈcÈ 60 miliardów dolarów rocznie (FiBL
ibIFOAM, 2015). Powierzchnia ekologicznych uĝytków rolnych wzrosïa prawie czterokrotnie od 1999 r. StanowiÈ one dziĂ zaledwie 1% wszystkich
uĝytków rolnych na Ăwiecie, ale ich udziaï wb ogólnej powierzchni rolniczej Unii Europejskiej wynosi blisko 6%, ab sÈ kraje, wb których te wartoĂci
zostaïy znacznie przekroczone (Lichtenstein 36,3%, Austria 19,5%, Szwecja 16,3%, Estonia 16%, Szwajcaria 12,2%, Czechy 11,2%, ’otwa 11%,
Wïochy 10,3%).
NajwiÚkszy udziaï wb globalnej sprzedaĝy ĝywnoĂci ekologicznej majÈ
obecnie Stany Zjednoczone (24,3 mld euro), Niemcy (7,6 mld euro), Francja
(4,4 mld euro) ibChiny (2,4 mld euro). PorównujÈc kontynenty, na pierwszym
miejscu jest Ameryka Póïnocna (26,7 mld euro), ab zaraz za niÈ Europa
(24,3bmld euro). W Polsce rynek ĝywnoĂci ekologicznej osiÈga wartoĂÊ bliskÈ
150b mln euro. Wzrost rynku obserwuje siÚ we wszystkich krajach, dla których dostÚpne sÈ dane dotyczÈce wielkoĂci sprzedaĝy ĝywnoĂci ekologicznej,
zbrekordowymi wynikami Szwajcarii (12% rocznie) oraz USA (11% rocznie).
Wedïug danych zb2013 r. najwiÚksze wydatki na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ ponosili
Szwajcarzy (210 euro/osobÚ/rok), Duñczycy (163beuro) ibmieszkañcy Luksemburga (157 euro). Po uwzglÚdnieniu parytetu siïy nabywczej na pierwszym
miejscu jest nadal Szwajcaria, natomiast na drugim Luksemburg. Duĝo na
102
DOI 10.7172/1644-9584.58.7
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje
ĝywnoĂÊ ekologicznÈ wydajÈ równieĝ Austriacy (127 euro na osobÚ rocznie),
Szwedzi (106 euro) oraz Niemcy (93 euro). Wedïug Organic Data Network
Survey przeciÚtny Polak wydaje na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ zaledwie 3 euro
rocznie (FiBL ib IFOAM, 2015).
JeĂli chodzi obudziaï produktów ekologicznych wbcaïkowitym rynku ĝywnoĂci wb poszczególnych krajach, wb czoïówce sÈ Dania (8%), Szwajcaria
(6,9%), Austria (6,5%), USA (4,3%), Szwecja (4,3%) ib Niemcy (3,7%).
W Polsce udziaï produktów ekologicznych wb ogólnej sprzedaĝy ĝywnoĂci
przekroczyï 0,2%, podobnie jak wb takich krajach, jak Portugalia, Litwa,
’otwa ib Sïowacja (FiBL ib IFOAM, 2015). Naleĝy podkreĂliÊ, ĝe poza krajami zachodnioeuropejskimi ibskandynawskimi, wbktórych rynek produktów
ekologicznych zyskaï juĝ znaczÈcÈ pozycjÚ, coraz wiÚksze znaczenie zaczynajÈ
mieÊ kraje Europy Wschodniej ib¥rodkowej, wbtym Polska, gdzie rynek ten
jest jeszcze wb poczÈtkowej fazie rozwoju, jednak obserwuje siÚ rosnÈce
zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ.
3. Motywy zakupu ĝywnoĂci ekologicznej
W wielu krajach, wbtym wbPolsce, obserwuje siÚ wzrost zainteresowania
ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ wĂród coraz liczniejszych ib bardziej róĝnorodnych
grup spoïecznych. Jest to efektem m.in. zmian zachodzÈcych wb systemach
wartoĂci konsumentów. ZmieniajÈce siÚ dynamicznie oczekiwania wspóïczesnych nabywców ĝywnoĂci – wb stosunku nie tylko do produktów ib ich
cech (np. sensorycznych czy prozdrowotnych), ale równieĝ do poziomu
cen oraz dostÚpnych kanaïów sprzedaĝy – stanowiÈ wyzwanie dla rynku
ĝywnoĂci ekologicznej, szczególnie wb krajach, gdzie dopiero zaczÈï siÚ on
ksztaïtowaÊ.
WĂród motywów zakupu ĝywnoĂci ekologicznej na pierwszym miejscu
respondenci wymieniajÈ wzglÚdy zdrowotne (Arvola ib in., 2008; Hassan,
Monier-Dilhan, Nichele ibSimioni, 2009; Wier, O’Doherty Jensen, Andersen
ibMillock, 2008; ¿akowska-Biemans, 2009). SÈ gotowi zapïaciÊ wyĝszÈ cenÚ
za produkty ekologiczne, postrzegajÈc je jako bardziej naturalne, charakteryzujÈce siÚ wyĝszÈ wartoĂciÈ odĝywczÈ ib pozbawione niebezpiecznych
toksyn, abwbefekcie pozytywnie wpïywajÈce na ich zdrowie ibsamopoczucie.
W Kanadzie 89% konsumentów wybór ĝywnoĂci ekologicznej wiÈĝe zbdbaïoĂciÈ obprawidïowy sposób ĝywienia ibobzdrowie (Kesse-Guyot ibin., 2013).
Wedïug Kesse-Guyot ib in. (2013) konsumenci francuscy kupujÈcy ĝywnoĂÊ
ekologicznÈ postrzegajÈ jÈ takĝe jako lepszÈ dla ich zdrowia ib Ărodowiska.
Ci natomiast, którzy nie decydujÈ siÚ na zakup produktów rolnictwa ekologicznego, dzielÈ siÚ na trzy grupy: (1) tych, którzy nie sÈ zainteresowani
tymi produktami, (2) celowo ich unikajÈ lub (3) uznajÈ, ĝe cena tych produktów jest zbyt wysoka. SpoĂród 566 holenderskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej jako motywy wyboru tej ĝywnoĂci 85% wskazaïo zdrowie,
73%b Ărodowisko naturalne, 65% dbaïoĂÊ ob dobrostan zwierzÈt oraz smak.
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016
103
Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann
40% respondentów deklarowaïo ponadto, ĝe powodem zainteresowania
ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ byï juĝ istniejÈcy problem zdrowotny (van de Vijver
ib van Vliet, 2012).
Takĝe polscy konsumenci wybór ĝywnoĂci ekologicznej uzasadniajÈ najczÚĂciej dbaïoĂciÈ ob zdrowie oraz przekonaniem ob braku szkodliwych substancji oraz organizmów modyfikowanych genetycznie wbproduktach ekologicznych. Kolejnymi istotnymi czynnikami sÈ dla nich walory smakowe oraz
zawartoĂÊ skïadników odĝywczych (Olech ib Kuboñ, 2015; ¿akowska-Biemans, 2011). Troska obĂrodowisko naturalne oraz dobrostan zwierzÈt zyskujÈ
takĝe na znaczeniu jako motywy podejmowania decyzji wbsferze konsumpcji,
wb tym takĝe produktów ekologicznych (¿akowska-Biemans, 2011). W najmniejszym stopniu na decyzjÚ konsumentów dotyczÈcÈ zakupu ĝywnoĂci
ekologicznej wpïywajÈ kwestie spoïeczne, na przykïad wspieranie rozwoju
polskiej wsi.
Z badañ ¿akowskiej-Biemans (2011) wynika, ĝe na zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ wĂród Polaków wpïywajÈ takie czynniki, jak (1)bzdrowie,
prawidïowe ĝywienie, zainteresowanie dietami, (2) poszukiwanie smaków
zb dzieciñstwa oraz (3) otwartoĂÊ na nowe produkty ĝywnoĂciowe. ¿akowska-Biemans zauwaĝa, ĝe konsumenci zainteresowani prawidïowym odĝywianiem poszukujÈ takich produktów, jak nasiona czy kieïki, które moĝna
nabyÊ wb sklepach zb tzw. zdrowÈ ĝywnoĂciÈ, oferujÈcych równieĝ produkty
ekologiczne. Droga do konsumpcji ĝywnoĂci ekologicznej wiedzie wiÚc
wb ich przypadku od potrzeby tzw. zdrowego ĝywienia. Podobna sytuacja
dotyczy na przykïad wegetarian, którzy do tych samych sklepów oferujÈcych „zdrowÈ ĝywnoĂÊ” trafiajÈ wb poszukiwaniu alternatywnych dla miÚsa
ěródeï biaïka. Wielu uczestników cytowanych badañ poszukiwaïo równieĝ
ĝywnoĂci ekologicznej zbpowodów juĝ istniejÈcych problemów zdrowotnych,
m.in. zwiÈzanych zb alergiÈ. Motyw okreĂlany jako poszukiwanie smaków
zb dzieciñstwa dotyczy przede wszystkim osób wychowanych wb niewielkich
miejscowoĂciach oraz osób starszych, które poszukujÈc ĝywnoĂci „naturalnej” trafiajÈ na produkty ekologiczne. Autorzy badañ podkreĂlajÈ równieĝ,
ĝe zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ zwiÈzane jest czÚsto zbfazÈ ĝycia
rodziny – wraz zb pojawieniem siÚ wb rodzinie dzieci ib chÚciÈ zapewnienia
im dostÚpu do ĝywnoĂci wysokiej jakoĂci pojawia siÚ zainteresowanie produktami ekologicznymi (¿akowska-Biemans, 2011).
Autorzy badañ dotyczÈcych polskiego rynku ĝywnoĂci ekologicznej zwracajÈ uwagÚ, ĝe dla konsumentów koncepcja ekologicznej produkcji ĝywnoĂci
jest bardzo bliska koncepcji wytwarzania ĝywnoĂci tradycyjnej ib wiÈĝe siÚ
m.in. zb dÈĝeniem do skrócenia ïañcucha produkcji oraz dystrybucji (Olech
ib Kuboñ, 2015; ¿akowska-Biemans, 2011). CzÚsto ĝywnoĂÊ ekologiczna
bywa równieĝ utoĝsamiana zb ĝywnoĂciÈ kupowanÈ bezpoĂrednio. Konsumenci obdarzajÈ zaufaniem sprawdzone, bezpoĂrednie miejsca sprzedaĝy,
zapewniajÈce ich zdaniem dostÚp do ĝywnoĂci ob atrybutach odpowiadajÈcych ĝywnoĂci ekologicznej. Co wiÚcej, nie tylko miejsce sprzedaĝy, ale
104
DOI 10.7172/1644-9584.58.7
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje
teĝ struktura asortymentu moĝe byÊ czynnikiem wpïywajÈcym na decyzjÚ
ob zakupie ĝywnoĂci ekologicznej.
W wielu prowadzonych dotychczas badaniach nie dokonywano rozróĝnienia pomiÚdzy motywami iboczekiwaniami regularnych oraz okazjonalnych
konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej. Jako ĝe okazjonalni konsumenci stanowiÈ waĝnÈ grupÚ docelowÈ dziaïañ zmierzajÈcych do dalszej ekologizacji konsumpcji ib rozwoju rynku ĝywnoĂci ekologicznej, Midmore, Francois
ibNess (2011) dokonali analizy motywów tej grupy konsumentów wbEuropie.
Ich badania wykazaïy istotne róĝnice miÚdzy konsumentami regularnymi
ibokazjonalnymi, zarówno jeĂli chodzi obmotywy, jak ibpostrzeganie ĝywnoĂci
ekologicznej – przekonania dotyczÈce jej jakoĂci, bezpieczeñstwa ib innych
wartoĂci. Badania objÚïy 5500 konsumentów wb6 krajach europejskich (Francji, Niemczech, Grecji, Wïoszech, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii).
4. Charakterystyka konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej
Jak juĝ wspomniano, szczegóïowa analiza czynników warunkujÈcych
popyt na produkty ekologiczne – zb uwzglÚdnieniem profilu konsumentów
zainteresowanych nabywaniem tych produktów, ich stylu ĝycia, wartoĂci
iboczekiwañ – moĝe sïuĝyÊ nie tylko dalszemu rozwojowi rynku produktów
ekologicznych, ale przede wszystkim wytworzeniu mechanizmów promowania ekologizacji konsumpcji, która jest jednym zbelementów szeroko pojÚtego
zrównowaĝonego stylu ĝycia, sïuĝÈcego ochronie Ărodowiska ibzapewnieniu
zdrowia ludzi.
Wraz zbrozwojem rynku produktów ekologicznych pojawiïo siÚ wiele badañ
majÈcych na celu analizÚ wspomnianych cech oraz postaw konsumentów
ĝywnoĂci ekologicznej. We Francji przeprowadzono najwiÚksze dotychczas
badania kohortowe obejmujÈce ponad 54 tysiÈce uczestników, majÈce na
celu ocenÚ profilu socjodemograficznego, stylu ĝycia, sposobu ĝywienia oraz
wybranych cech antropometrycznych konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej
(Hercberg ibin., 2010). Badania wykazaïy, ĝe wiÚkszoĂÊ konsumentów deklarujÈcych zainteresowanie ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ kupuje produkty ekologiczne
okazjonalnie, postrzegajÈc je jako lepsze dla zdrowia ib Ărodowiska. Tylko
6%bpopulacji deklarowaïo regularne, codzienne nabywanie produktów ekologicznych. Ta grupa konsumentów cechowaïa siÚ jednak lepszym poziomem
wyksztaïcenia oraz wiÚkszÈ aktywnoĂciÈ fizycznÈ wb porównaniu zb tzw. konsumentami okazjonalnymi oraz tymi, którzy deklarowali brak zainteresowania ĝywnoĂciÈ ekologicznÈ. Regularni konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej
cechowali siÚ ponadto sposobem ĝywienia bardziej zbliĝonym do obowiÈzujÈcych zaleceñ, m.in. spoĝywali wiÚcej produktów pochodzenia roĂlinnego
(produktów peïnoziarnistych, warzyw, Ăwieĝych ib suszonych owoców, zup,
nasion roĂlin strÈczkowych, soków, orzechów), mniej produktów typu fast
food, dodanych tïuszczów, sïodkich napojów oraz napojów alkoholowych,
mniej przetworów miÚsnych ib mlecznych, bliĝszÈ zaleceniom iloĂÊ wiÚkszoProblemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016
105
Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann
Ăci dostarczanych zb dietÈ skïadników mineralnych, witamin, bïonnika oraz
poszczególnych kwasów tïuszczowych. Wykazywali teĝ istotnie mniejsze prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci wbporównaniu zbkonsumentami ĝywnoĂci
konwencjonalnej. Rzadziej teĝ siÚgali po wyroby tytoniowe.
Zgodne zbpowyĝszymi wyniki uzyskano wbszeroko zakrojonych badaniach
National Nutrition Survey II prowadzonych wb Niemczech (Eisinger-Watzl,
Wittig, Heuer ibHoffmann, 2015; Wittig, Eisinger-Watzl ibHoffmann, 2011),
abtakĝe wbankietowym badaniu zbudziaïem warszawskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej (Rembiaïkowska, Kazimierczak, ¥rednicka, Bieñko ibBielska, 2008). Autorzy wymienionych badañ zwracajÈ uwagÚ, ĝe stwierdzone
róĝnice dotyczÈce cech socjodemograficznych, stylu ĝycia oraz zachowañ
ĝywieniowych konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej powinny byÊ uwzglÚdnione wb planowanych wb przyszïoĂci badaniach majÈcych na celu ocenÚ
wpïywu ĝywnoĂci ekologicznej na zdrowie.
Mimo ĝe jednÈ zb barier rozwoju rynku ĝywnoĂci ekologicznej sÈ, jak
siÚ wydaje, wyĝsze ceny produktów ekologicznych wb porównaniu zb cenami
ĝywnoĂci konwencjonalnej, omawiane badania francuskiej populacji
(Kesse-Guyot ibin., 2013) nie wykazaïy róĝnic wbwysokoĂci dochodów miÚdzy
analizowanymi grupami konsumentów. Inne badania wykonane we Francji,
ab takĝe analiza dotyczÈca konsumentów australijskich, wykazaïy równieĝ,
ĝe profil demograficzny konsumentów ekologicznych nie jest skorelowany
zbwysokoĂciÈ dochodów, wiekiem oraz wielkoĂciÈ rodziny, ale zbpoziomem
wyksztaïcenia (Hassan ib in., 2009; Oates, Cohen ib Braun, 2012). ¿akowska-Biemans ibin. (2011) takĝe stwierdzili, ĝe polskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej wyróĝnia wysoki poziom wyksztaïcenia. Badacze zauwaĝyli
ponadto, ĝe zdecydowanie dominujÈ wĂród nich kobiety oraz osoby mïode
(26–35 lat).
5. Zakoñczenie
Na podstawie dostÚpnych danych literaturowych moĝna stwierdziÊ, ĝe
konsumenci ĝywnoĂci ekologicznej wykazujÈ specyficzne cechy ib postawy
dotyczÈce m.in. zdrowia, Ărodowiska naturalnego oraz sposobu ĝywienia.
CzÚĂciej dbajÈ ob aktywnoĂÊ fizycznÈ, cechuje ich sposób ĝywienia bardziej
zbliĝony do obowiÈzujÈcych zaleceñ, wykazujÈ istotnie mniejsze prawdopodobieñstwo nadwagi ibotyïoĂci, abtakĝe rzadziej siÚgajÈ po wyroby tytoniowe.
Wiedza dotyczÈca cech konsumenta ekologicznego, ab takĝe motywów jego
postÚpowania moĝe stanowiÊ podstawÚ do promowania ekologizacji konsumpcji, dalszego upowszechnienia wzorców sïuĝÈcych rozwojowi zrównowaĝonego systemu ĝywnoĂciowego oraz szerzej pojÚtego zrównowaĝonego
stylu ĝycia wĂród innych konsumentów. Wobec globalnych wyzwañ, takich jak
m.in. zapewnienie rosnÈcej populacji ludzkiej bezpieczeñstwa ĝywnoĂciowego
ib ograniczenie zanieczyszczenia Ărodowiska naturalnego, upowszechnianie
wzorców wspierajÈcych zrównowaĝony rozwój jest niezwykleb waĝne.
106
DOI 10.7172/1644-9584.58.7
Charakterystyka europejskich konsumentów ĝywnoĂci ekologicznej – motywy, dziaïania ib implikacje
Bibliografia
Arvola, A., Vassallo, M., Dean, M., Lampila, P., Saba, A., Lahteenmaki, L. ibShepherd,bR.
(2008). Predicting Intentions to Purchase Organic Food: The Role of Affective and
Moral Attitudes in the Theory of Planned Behaviour. Appetite, 50 (2/3), 443–454,
http://dx.doi.org/10.1016/j.appet.2007.09.010.
Bradbury, K.E., Balkwill, A., Spencer, E.A., Roddam, A.W., Reeves, G.K., Green, J.,
Key, T.J., Beral, V. ibPirie, K. (2014). Organic Food Consumption and the Incidence
of Cancer in ab Large Prospective Study of Women in the United Kingdom. British
Journal of Cancer, 110 (9), 2321–2326, http://dx.doi.org/10.1038/bjc.2014.148.
Eisinger-Watzl, M., Wittig, F., Heuer, T. ib Hoffmann, I. (2015). Customers Purchasing
Organic Food – Do They Live Healthier? Results of the German National Nutrition
Survey II. EJNFS, 5 (1), 59–71, http://dx.doi.org/10.9734/EJNFS/2015/12734.
FAO/Bioversity. (2012). Annex I Final Document. W: B. Burlingame ibS. Dernini (red.),
Sustainable Diets and Biodiversity. Rome: FAO, Bioversity International.
FiBL ibIFOAM. (2015). The World of Organic Agriculture. Statistics and Emerging Trends
2015. Pozyskano z: https://www.fibl.org/fileadmin/documents/shop/1663-organicworld-2015.pdf.
Gomiero, T., Pimentel, D. ib Paoletti, M.G. (2011). Environmental Impact of Different
Agricultural Management Practices: Conventional vs. Organic Agriculture. Critical
Reviews in Plant Sciences, 30 (1), 95–124, http://dx.doi.org/10.1080/07352689.2011.5
54355.
Hassan, D., Monier-Dilhan, S., Nichele, V. ib Simioni, M. (2009). Organic Food Consumption Patterns in France. Journal of Agricultural & Food Industrial Organization,
7 (2), 1–23.
Hercberg, S., Castetbon, K., Czernichow, S., Malon, A., Mejean, C., Kesse, E., Touvier,bM.
ibGalan, P. (2010). The Nutrinet-Sante Study: A Web-based Prospective Study on the
Relationship between Nutrition and Health and Determinants of Dietary Patterns
and Nutritional Status. BMC Public Health, (10), http://dx.doi.org/10.1186/1471-245810-242.
Kearney, J. (2010). Food Consumption Trends and Drivers. Philosophical TransactionsbB,
365 (1554), 2793–2807, http://dx.doi.org/10.1098/rstb.2010.0149.
Kesse-Guyot, E., Péneau, S., Méjean, C., Szabo de Edelenyi, F., Galan, P., Hercberg,bS.
ib Lairon, D. (2013). Profiles of Organic Food Consumers in ab Large Sample of
French Adults: Results from the Nutrinet-Santé Cohort Study. PLoS ONE, 8 (10),
http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0076998.
Midmore, P., Francois, M., Ness, M. (2011). Trans-European Comparison of Motivations
and Attitudes of Occasional Consumers of Organic Products. NJAS – Wageningen
Journal of Life Sciences, 58, 73–78, http://dx.doi.org/10.1016/j.njas.2011.01.002.
Oates, L., Cohen, M. ib Braun, L. (2012). Characteristics and Consumption Patterns of
Australian Organic Consumers. Journal of the Science of Food and Agriculture, 92,
2782–2787, http://dx.doi.org/10.1002/jsfa.5664.
Olech, E. ib Kuboñ, M. (2015). Motywy wyboru produktów ekologicznych przez konsumentów segmentu demograficznego zb terenu maïopolski. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa ib Agrobiznesu, 17 (1), 164–169.
Rembiaïkowska, E., Kazimierczak, R., ¥rednicka, D., Bieñko, K. ib Bielska, M. (2008).
Different Aspects of Organic and Conventional Food Consumers’ Lifestyle. New
Medicine, (1), 16–19.
RozporzÈdzenie Rady WE nr 834/2007 zb dnia 28 czerwca 2007 r. wb sprawie produkcji
ekologicznej ib znakowania produktów ekologicznych ib uchylajÈce rozporzÈdzenie
(EWG) nr 2092/91. Dziennik UrzÚdowy Unii Europejskiej L189/1.
Strassner, C., Cavoski, I., Di Cagno, R., Kahl, J., Kesse-Guyot, E., Lairon, D., Lampkin,bN., Løes, A.-K., Matt, D., Niggli, U., Paoletti, F., Pehme, S., Rembiaïkowska,bE.,
Schader, C. ibStolze, M. (2015). How the Organic Food System Supports Sustainable
Problemy ZarzÈdzania vol. 14, nr 1 (58), t. 2, 2016
107
Dominika ¥rednicka-Tober, Renata Kazimierczak, Ewelina Hallmann
Diets and Translates These into Practice. Frontiers in Nutrition, 2 (19), http://dx.doi.
org/10.3389/fnut.2015.00019.
Tilman, D. ib Clark, M. (2014). Global Diets Link Environmental Sustainability and
Human Health. Nature, 515, 518–522, http://dx.doi.org/10.1038/nature13959.
Torjusen, H., Brantsæter, A.L., Haugen, M., Alexander, J., Bakketeig, L.S., Lieblein,
G., Stigum, H., Næs, T., Swartz, J., Holmboe-Ottesen, G., Roos, G. ibMeltzer, H.M.
(2014). Reduced Risk of Pre-eclampsia with Organic Vegetable Consumption: Results
from the Prospective Norwegian Mother and Child Cohort Study. BMJ Open, 4 (9),
http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2014-006143.
Van de Vijver, L.P.L. ib van Vliet, M.E.T. (2012). Health Effects of an Organic Diet
– Consumer Experiences in the Netherlands. Journal of the Science of Food and
Agriculture, 92, 2923–2927, http://dx.doi.org/10.1002/jsfa.5614.
Wier, M., O’Doherty Jensen, K., Andersen, L.M. ibMillock, K. (2008). The Character of
Demand in Mature Organic Food Markets: Great Britain and Denmark Compared.
Food Policy, 33 (5), 406–421, http://dx.doi.org/10.1016/j.foodpol.2008.01.002.
Wittig, F., Eisinger-Watzl, M. ib Hoffmann, I. (2011). Ernährungs- und Gesundheitsverhalten von Biokäufern. Lebensmittel und Produktqualitaet: Vortraege, 362–365,
¿akowska-Biemans, S. (2009). Factors Underlying Consumption of Organic Food in the
Opinion of Polish Consumers. Agronomy Research, 7 (Special Issue II), 768–774.
¿akowska-Biemans, S. (2011). Czynniki warunkujÈce popyt na ĝywnoĂÊ ekologicznÈ wbkontekĂcie przeobraĝeñ rynku ĝywnoĂci ekologicznej wbPolsce ibinnych krajach Europy – raport
zb badañ. Warszawa: Szkoïa Gïówna Gospodarstwa Wiejskiego.
108
DOI 10.7172/1644-9584.58.7