Podział cesarstwa rzymskiego i wielka wędrówka ludów

Podział cesarstwa rzymskiego i wielka wędrówka ludów
Przesuwanie się centrum cesarstwa na Wschód
W roku 330 cesarz Konstantyn Wielki założył nową stolicę imperium na miejscu dawnej greckiej
kolonii Bizancjum (Byzantion). Nadano jej nazwę Konstantynopol. O degradacji politycznej roli
Rzymu zadecydował fakt, iż silne tam jeszcze było przywiązanie do tradycji republikańskich, a senat
uważano za ostoję tradycji pogańskich.
Atutem Konstantynopola było jego dobre położenie geograficzne: możliwość sprawnego
kierowania sprawami Wschodu, bliskość prowincji naddunajskich.
Podział cesarstwa na część zachodnią i wschodnią
W roku 395 po śmierci Teodozjusza Wielkiego cesarstwo rozpadło się ostatecznie na dwie części – we
wschodniej ze stolicą w Konstantynopolu rządził starszy syn Teodozjusza, Arkadiusz, a w zachodniej,
ze stolicą w Rawennie, młodszy syn Honoriusz. Od tego momentu utrwalił się podział na cesarstwo
zachodniorzymskie i wschodniorzymskie. Część wschodnia była silniejsza gospodarczo i znacznie
lepiej broniona, stacjonowało tam około 350 tysięcy wojska, podczas gdy w części zachodniej tylko
około 240 tysięcy.
Około roku 375 zaczął się w Europie ruch różnych plemion, wywołany najazdem z głębi Azji
środkowej koczowniczych plemion mongolskich zwanych Hunami. Przyczyną ekspansji Hunów było
poszukiwanie przez nich nowych pastwisk, gdyż dawne wystepowiały na skutek zmian
klimatycznych. Początkowo Hunowie osiedlili się w dolnym biegu Dniepru.
Podbój Europy przez Germanów
Wizygoci, uchodzący przed Hunami ze swych siedzib nad Morzem Czarnym, osiedlili się w roku 376
na obszarze imperium rzymskiego w Tracji. Źle traktowani przez rzymskich urzędników, wywołali
powstanie, w którym wspomogli ich ubodzy mieszkańcy prowincji oraz zbiegli niewolnicy. Stoczona
w roku 378 bitwa pod Adrianopolem zakończyła się rozgromieniem przez powstańców wojsk
rzymskich. Na polu bitwy zginął cesarz Walens.
W roku 408 Wizygoci zajęli Panonię, a dwa lata później zdobyli pod wodzą Alaryka i łupili przez
trzy dni Rzym (stolicą zachodniej części cesarstwa była już wtedy Rawenna).
W roku 406 germańskie plemiona Wandalów, Burgundów, Alamanów, Swebów i Kwadów
zaatakowały Galię, a następnie dokonały najazdu na Hiszpanię. W roku 429 Wandalowie przeprawili
się do Afryki i założyli tam swoje państwo.
W I połowie V wieku Hunowie rozpoczęli kolejną fazę ekspansji na Europę, czyniąc z Niziny
Panońskiej swoją główną bazę wypadkową. W roku 451 ich oddziały dowodzone przez Attylę
stoczyły bitwę z wojskami rzymskimi i oddziałami Wizygotów na Polach Katalaunijskich w Galii.
Wódz rzymski Aecjusz pokonał Hunów, zmuszając ich do odwrotu w rejon Panonii. Jednak wiosną
452 roku Hunowie zagrozili północnej Italii. Port Akwileja nad Morzem Adriatyckim został zdobyty
i kompletnie zniszczony, następnie Hunowie przystąpili do pustoszenia rejonu Mediolanu. Podeszli
pod Rawennę (ówczesną stolicę cesarstwa zachodniorzymskiego) i tylko niespodziewana śmierć
Attyli zapobiegła klęsce Rzymian.
W roku 455 Wandalowie dokonali najazdu na Rzym z terenu Afryki, doszczętnie pustosząc miasto
(od tego wydarzenia pochodzi termin wandalizm).
W roku 476 wódz najemników germańskich Odoaker obalił ostatniego cesarza
zachodniorzymskiego Romulusa Augustulusa (był on synem rzymskiego patrycjusza Orestesa, który
osadził go na tronie w roku 475). Symbole władzy cesarskiej – diadem i purpurowy płaszcz – Odoaker
odesłał do Konstantynopola. Fakt ten uważa się za symboliczny koniec cesarstwa
zachodniorzymskiego. Odoaker pochodził ze wschodniogermańskiego plemienia Skirów, którego
siedziby znajdowały się w rejonie Karpat. Skirowie wkroczyli do Italii w r. 470 i odtąd byli traktowani
przez Rzymian jako żołnierze najemni.
Po śmierci Odoakra w roku 493 Italię najechali Ostrogoci pod wodzą Teodoryka. Powstało tu ich
państwo, które przetrwało do roku 540. Ostrogoci byli już w dużym stopniu zromanizowani, więc w
ich państwie utrzymała się kultura łacińska.
Podbój Bałkanów przez plemiona słowiańskie
W roku 582 Antowie ze stepów czarnomorskich i Sklawinowie z rejonu Karpat ruszyli na wschodnią
część cesarstwa. Najpierw zajęli Illiricum, następnie całe Bałkany. W roku 614 na Bałkanach osiedlili
się Serbowie i Chorwaci.
W roku 679 Bułgarzy (plemię tureckie) podbili Słowian na południowym brzegu dolnego Dunaju.
Ich przywódca chan Asparuch założył w r. 680 państwo, które przetrwało do roku 968, kiedy to
zostało pokonane przez Bizancjum.
Wśród plemion słowiańskich panowała w tym czasie „demokracja wojenna”. Nie budowali oni
początkowo struktur państwowych, lecz żyli we wspólnotach plemiennych, którymi kierowali
wybierani przez wiec wodzowie. Aż do początków VIII wieku Słowianie nieustannie atakowali
granice Bizancjum, sprzymierzając się z turecko-mongolskimi Awarami.