przyszłość rynku ropy naftowej

PRZYSZŁOŚĆ
RYNKU
ROPY NAFTOWEJ
Cambridge Econometrics
Philip Summerton
Hector Pollitt
Sophie Billington
The International Council
for Clean Transportation
(Międzynarodowa Rada
ds. Czystego Transportu)
Cristiano Façanha
Josh Miller
Pöyry Management
Consulting
Gareth Davies
Brendan Cronin
Benedikt Unger
Niniejszy tekst stanowi
podsumowanie raportu:
„Effects of low-carbon transport
policies on long-term oil prices
and the European economy”
(„Oddziaływanie polityk na rzecz
niskoemisyjnego transportu na
ceny ropy naftowej w perspektywie
długofalowej”)
http://www.camecon.com/
OilMarketFutures.aspx
Najważniejsze
wnioski
Wyniki niniejszej analizy pokazują, że polityki w zakresie zmiany klimatu prawdopodobnie doprowadzą do obniżek cen ropy. Aby państwa sygnujące porozumienie paryskie
mogły zacząć wdrażać jego zapisy, będą zmuszone znacznie zredukować emisje dwutlenku
węgla z transportu poprzez ograniczanie spalania paliw ropopochodnych. Wydaje się, że
w tym scenariuszu, bazującym na założeniu niższego popytu, ceny ropy będą niskie w porównaniu ze scenariuszem business-as-usual, w którym popyt na ropę rośnie bez przeszkód
w rytmie wzrostu gospodarczego i wraz z rozwojem trendów związanych z mobilnością.
W obliczu panujących obecnie niskich cen ropy łatwo zapomnieć o długofalowych podstawowych wskaźnikach gospodarczych. Gwałtowne spadki cen ropy od połowy 2014 roku doprowadziły do sytuacji niepewności na globalnych rynkach energii. Początkowo spadek cen ropy
wynikał z taniej produkcji ropy łupkowej w Stanach Zjednoczonych oraz reakcji OPEC. Jednak
odnotowana niedawno zmienność cen była wynikiem krótkofalowej niepewności na rynku
w obliczu bezprecedensowych poziomów rezerw ropy w bogatych państwach, spowolnienia wzrostu gospodarczego w Chinach oraz nowych dostaw z Iranu. To wszystko następuje
w okresie, w którym czynniki geopolityczne, takie jak konflikt na Ukrainie oraz powstanie
Państwa Islamskiego w Iraku, przyczyniły się do ukształtowania się cen ropy na poziomie
100-120 USD za baryłkę w latach 2011-2014.
Podczas gdy czynniki krótkofalowe, takie jak aspekty geopolityczne, spekulacje oraz nastroje
na rynkach, odgrywają rolę w kreowaniu cen ropy w danym czasie, w perspektywie długofalowej najważniejszymi czynnikami są te, które wpływają na krańcowy koszt produkcji. Jednym z nich jest imperatyw podejmowania działań w obliczu zmiany klimatu.
Rządy stawiają czoło tym wyzwaniom poprzez ustanawianie polityk, które sygnalizują, że
w perspektywie długofalowej będą podejmowane działania zmierzające do inwestowania
w rozwiązania niskoemisyjne. I tak Unia Europejska definiuje obecnie cele polityki energetycznej do 2030 roku, na które z kolei wpływają wytyczne naukowe mówiące o tym, że gospodarki rozwinięte muszą dokonać radykalnej dekarbonizacji do połowy wieku. W horyzoncie
czasowym 2030-2050 należałoby rozpatrywać rozwój rynków ropy w oparciu o długofalowe
podstawowe wskaźniki gospodarcze.
| 3
Według niniejszego badania w świecie bez polityk związanych ze zmianą klimatu, które sprzyjają inwestycjom w technologie niskowęglowe, globalny popyt na ropę wzrósłby z 94 milionów
baryłek dziennie (mbpd) w 2015 roku do 112 mbpd w 2030 roku, co stanowiłoby 19% przyrost.
Do 2050 zapotrzebowanie wzrosłoby o kolejne 35% do 151 mbpd, co wynikałoby głównie
z wzrostu gospodarczego w Azji oraz większego popytu ze strony lotnictwa.
Globalny rynek nierafinowanej ropy w 2015 roku cechowała nadwyżka 2 mbpd podaży nad
popytem ze względu na szybki wzrost produkcji w Stanach Zjednoczonych oraz strategiczną
reakcję OPEC w celu utrzymania udziałów w rynku. Jednakże przewidywany wzrost zapotrzebowania na ropę do 2020 roku powinien wchłonąć tę nadpodaż, a obecna produkcja będzie
nadal spadać; sytuację pogorszy jeszcze niedoinwestowanie w obliczu obecnych niskich cen
ropy. Doprowadziłoby to do sytuacji, w której w 2020 roku konieczne byłyby znaczące inwestycje w nowe moce produkcyjne spoza OPEC, a ceny ropy musiałyby wzrosnąć do około 80 USD
za baryłkę, by stymulować taką produkcję. Ostatecznie, bez znaczących nowych odkryć lub
przełomowych zmian w technice produkcji, rosnący popyt doprowadziłby światowe ceny powyżej poziomu 90 USD za baryłkę w 2030 roku i przekroczyłby 130 USD za baryłkę w 2050 roku
(w cenach z 2014 roku).
Natomiast w świecie, w którym wdrażane są polityki klimatyczne oddziałujące na inwestycje
w technologie niskoemisyjne, popyt na ropę będzie znacznie niższy niż w przypadku scenariusza
business-as-usual: o około 11 mbpd w 2030 i o 60 mbpd w 2050 roku. Analiza ta pozwoliła stwierdzić, że standardy wydajności pojazdów wdrażane na całym świecie w latach 2000-2015 pozwoliły
już zapobiec zużyciu około 5 mld baryłek ropy. W naszym scenariuszu zwiększonego potencjału
technologicznego (ang. Technology Potential – TECH), polityki prowadzące do dalszego usprawniania pojazdów i promujące technologie napędu elektrycznego na rynku, jak również zmierzające do mniejszego zużycia paliwa przez samoloty i statki, mogą doprowadzić do punktu przegięcia
w 2025 roku. Po tej dacie zużycie ropy będzie stopniowo spadać. Łącznie polityki te mogłyby
zmniejszyć popyt na ropę o 260 miliardów baryłek pomiędzy 2015 a 2050 rokiem.
Takie zmniejszenie zapotrzebowania opóźnia konieczność inwestowania w pozyskiwanie coraz
droższej ropy z niekonwencjonalnych źródeł, a długofalowa cena rynkowa powinna ustabilizować się w stałym zakresie cenowym od 83 USD do 87 USD za baryłkę od 2030 do 2050 roku.
Innymi słowy globalne wdrożenia technologii w celu zmniejszenia emisji dwutlenku węgla spowodowałyby obniżenie cen ropy poniżej poziomu, który osiągnęłyby w przeciwnym razie, czyli
w scenariuszu business-as-usual. Ceny te, według wyników niniejszej analizy, byłyby około 8,5%
niższe w 2030; 24% niższe w 2040; oraz o 33% niższe w 2050 roku.
Najważniejsze wyniki naszego badania potwierdzają wnioski Międzynarodowej Agencji Energetycznej (ang. International Energy Agency – IEA). W raporcie World Energy Outlook 2015
(Globalne perspektywy energetyczne 2015) IEA przewiduje, że jeśli ludzkość doprowadzi do
zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery poniżej 450 części na milion – a zatem
osiągnie cel ogólnie uznawany za zbieżny z osiągnięciem celu klimatycznego 2°C – globalny popyt na ropę w 2030 roku będzie się kształtować na poziomie około 86 mbpd w porównaniu do
104 mbpd w scenariuszu opartym na obecnych politykach.
4|
Pomimo że badanie IEA opiera się na nieco innych założeniach, prognozuje ono porównywalne oddziaływanie na poziom cen. Ceny ustabilizowałyby się też około 90 USD za baryłkę
po 2030 roku, a nie wzrastałyby do około 150 USD za baryłkę do 2040 roku, jak zakładają
scenariusze oparte na obecnych politykach.
Europejska gospodarka w długim okresie skorzysta z niższych cen ropy, pomimo utraty przychodów europejskich producentów. UE jest w 88% zależna od importu, by zaspokajać zapotrzebowanie na ropę. W ogólnym ujęciu zatem obniżki cen ropy przyniosłyby Unii korzyści.
Redukcja importu ropy do UE doprowadziłaby do obniżenia unijnego rachunku za ropę
o 29 mld EUR w 2030 roku w naszym scenariuszu potencjału technologicznego, a dalsze obniżki cen ropy pozwoliłyby dodatkowo okroić ten rachunek o kolejne 12 mld EUR.
Niższe ceny ropy redukują presję inflacyjną obciążającą konsumentów, prowadząc do podwyżki realnych dochodów i pozwalając na dodatkowe wydatki na inne towary i usługi. To
z kolei zapewnia większą wewnętrzną wartość dodaną gospodarce europejskiej. W wyniku
niższych cen ropy przedstawionych modelowo w niniejszej analizie średnie przychody w UE
wzrosłyby o 0,3% do 2030 i o 0,9% do 2050 roku w porównaniu ze scenariuszem business-as-usual. PKB UE byłoby wyższe o 0,2% do 2030 roku oraz o 0,5% do 2050. Doprowadziłoby
to do wzrostu o 0,2% zatrudnienia do 2050 roku, co odpowiada ponad 400 000 dodatkowych
miejsc pracy. Powstawałyby one głównie w sektorze usług i odzwierciedlałyby typowe wzorce
konsumpcyjne gospodarstw domowych.
Należy podkreślić, że korzyści gospodarcze, o których mowa powyżej, wynikają jedynie z oddziaływania cen ropy. Zmiana struktury, którą opisujemy tu modelowo, doprowadziłaby
także do innych znaczących przemian wzorców wydatków w gospodarce UE. Korzyści gospodarcze można wywodzić ze zwiększonych inwestycji w niskoemisyjne technologie oraz źródła
energii. Wynikają one także z bardziej wydajnego transportu, co pozwala na zmianę struktury wydatków poprzez odejście od finansowania mobilności, a skierowanie się w stronę
innych dziedzin gospodarki. Badanie pt. „Fuelling Europe’s Future” (Czym zasilić przyszłość
Europy?) pokazuje, że tego rodzaju zmiana, tylko w przypadku samochodów i vanów, mogłaby zapewnić wzrost PKB UE o 1% do 2050 roku.
Badanie to podaje także ciekawe informacje na temat tego, czy w perspektywie długofalowej
szukanie niekonwencjonalnych źródeł ropy ma ekonomiczny sens. Według poziomu popytu
przewidywanego w scenariuszu „Technology Potential”, wydobywanie ropy na Arktyce nie
byłoby opłacalne, podobnie jak wykorzystywanie licznych rezerw ropy z głębin morskich jak
również in situ z piasków bitumicznych.
Podsumowując, gdyby strategie służące ograniczeniu emisji dwutlenku węgla z transportu
były wdrażane globalnie, doprowadziłyby to do obniżenia cen ropy na całym świecie, co miałoby pozytywny wpływ na liczne gospodarki importujące ropę oraz znaczące skutki dla opłacalności lub nieopłacalności konwencjonalnych metod wydobycia.
| 5
Streszczenie
Zakres badania
Europejska Fundacja Klimatyczna (ang. European Climate Foundation) zleciła Cambridge
Econometrics (CE), Międzynarodowej Radzie ds. Czystego Transportu (The International Council on Clean Transportation – ICCT) oraz Pöyry Management Consulting przeprowadzenie
badania na temat potencjału technologii transportowej w redukowaniu zużycia ropy, następczego wpływu na ceny ropy oraz w szerszym ujęciu na gospodarkę.
Badanie uwzględniało następujące elementy:
• opracowanie alternatywnych, lecz wiarygodnych scenariuszy dynamiki globalnego popytu
na ropę – zajęła się tym rada ICCT poprzez zastosowanie swoich narzędzi w zakresie polityk
i technologii transportu;
• analizę produkcji oraz cen ropy w reakcji na zmiany po stronie popytu – moduł ten zrealizowano poprzez zastosowanie modelu rynku ropy Cronos firmy Pöyry;
• modelowanie szerszego oddziaływania gospodarczego zmian cen surowej ropy z zastosowaniem modelu makroekonomicznego E3ME firmy CE, by zrozumieć oddziaływanie
na gospodarki UE.
Aby zapewnić większą wiarygodność wniosków, przeprowadzono serię analiz wrażliwości,
w celu zbadania różnic w prognozach popytu, przyszłych oczekiwań w zakresie dostaw oraz
zachowań dostawców. Przez cały okres trwania projektu zespół badawczy konsultował się ze
stronami na bieżąco zainteresowanymi polityką klimatyczną i energetyczną. Interesariusze
przekazywali uwagi oraz dzielili się wiedzą ekspercką.
Scenariusze popytu na rope
˛
Opracowano dwa główne scenariusze popytu sektora transportu na ropę:
Scenariusz zakładający kontynuowanie obecnych działań bez zmian, tzw. business-as-usual
(BAU), uwzględnia polityki wymuszające rozwój technologiczny, które zostały przyjęte do
dzisiaj dla pojazdów drogowych, samolotów oraz statków morskich. Strategie te uwzględniają regulację wprowadzającą wartość emisji 95gCO2/km dla samochodów osobowych
oraz 147gCO2/km dla lekkich samochodów dostawczych w EU odpowiednio w 2021 oraz
2020 roku; standardy dla pojazdów lekkich na lata 2017-2025 w Stanach Zjednoczonych
6|
i w Kanadzie, jak również przepisy etapu 1 dla pojazdów ciężarowych (ang. Heavy-Duty Vehicles – HDV); przepisy dla lekkich pojazdów dostawczych (ang. Light-Duty Vehicle – LDV)
w Chinach, Japonii, Indiach, Korei Południowej, Brazylii i Meksyku; przepisy dla pojazdów ciężarowych w Japonii i Chinach; oraz wskaźnik konstrukcyjny efektywności energetycznej i plan
zarządzania efektywnością energetyczną statku w sektorze morskim.
Scenariusz stymulacji potencjału technologicznego, tzw. Technology Potential (TECH), prezentuje prognozy ICCT w zakresie możliwego przyjęcia nowych technologii transportowych
w okresie objętym prognozą. Uwzględnia wzmocnienie polityk wymuszających rozwój technologiczny dla pojazdów typu LDV i HDV, lotnictwa pasażerskiego i międzynarodowych przewozów morskich. Zakłada przedłużenie istniejących przepisów w zakresie wydajności pojazdów, jak również rozszerzenie tych zasad do pozostałych części świata.
Rysunek ES.1: Globalny popyt na rope
˛ sektora transportowego
w 2015 roku oraz w ramach dwóch scenariuszy na 2050 rok
On-Road – transport drogowy
Aviation – Lotnictwo
Marine – Transport morski
Rail – Transport kolejowy
Modelowanie scenariuszy prowadzi do dwóch bardzo różnych prognoz dla popytu na ropę ze
strony światowego transportu (patrz Rysunek ES.1). Do 2050 roku polityki, które wymuszają
wydajność pojazdów i promują technologie napędu elektrycznego na rynku, jak również zmierzają do mniejszego zużycia paliw w samolotach i statkach morskich (zgodnie ze scenariuszem
TECH) mogłyby zredukować roczne zużycie ropy po szczycie w 2025 roku, i zapobiec podwojeniu
się popytu na ropę w transporcie od 2015 do 2050 roku, które wynika z prognoz scenariusza
BAU. W ujęciu kumulacyjnym strategie i technologie związane ze scenariuszem TECH mogłyby
zmniejszyć popyt na ropę o 260 miliardów baryłek pomiędzy 2015 a 2050 rokiem, w porównaniu
ze scenariuszem BAU. Warto zauważyć, że skala tych potencjalnych oszczędności (56,9 mbpd)
w 2050 roku jest większa niż całkowity popyt na ropę w transporcie w 2015 roku (51,4 mbpd).
| 7
Ceny ropy naftowej
Modelowanie długoterminowych podstawowych wskaźników rynkowych przewiduje, że dla scenariusza BAU ceny ropy wrócą do 80 USD/baryłkę do około 2020 roku. Rynek ropy naftowej w 2015 roku
cechowała nadwyżka podaży nad popytem ponad 2 milionów baryłek dziennie ze względu na gwałtowny wzrost produkcji amerykańskiej i strategiczną reakcją OPEC w celu utrzymania udziału w rynku.
W ramach scenariuszy stosowanych w tym badaniu popyt na ropę będzie nadal rosnąć do 2020 roku,
a istniejąca produkcja ma spaść, powodując powrót cen do 80 USD/baryłkę po 2020 roku.
Zmniejszenie popytu na ropę o 11 mbpd w roku 2030 i 33 mbpd w 2040 (różnica
pomiędzy scenariuszem TECH a BAU) mogłoby obniżyć ceny ropy naftowej o 8 USD/ baryłkę oraz
odpowiednio 27 USD/baryłkę (patrz Rysunek ES.2). Redukcja ta pozwoli zaoszczędzić średnio
330 miliardy USD zużycia ropy rocznie między 2020 a 2030 rokiem.
Rysunek ES.2: Prognozy cen ropy
USD/baryłkę (realne ceny z 2014 roku)
Ta różnica może sięgać nawet 37 USD/baryłkę w 2040 roku, jeśli wzrastające rezerwy potrzebne
w scenariuszu wysokiego popytu będą trudno dostępne. Jeśli przyjmiemy bardziej konserwatywne
założenie dotyczące braku dostępności źródeł spoza OPEC, w scenariuszu TECH, jak i w modelu BAU
potrzebne będą droższe źródła. Potencjalna obniżka ceny w tym przypadku zwiększa się do 15%
w 2030 roku i 29% w 2040 roku.
Jeśli OPEC będzie wdrażać bardziej agresywną strategię, ceny mogłyby dalej spadać o 1,5-4%
w porównaniu ze scenariuszem TECH dla końca lat 2030. Analiza wrażliwości scenariusza TECH
z założeniem, że organizacja OPEC kontynuowałaby strategię zwiększenia swojego udziału w rynku,
pokazuje, że doprowadziłoby to do spadku cen z 82,7 USD/baryłkę do 81,5 USD/baryłkę
w 2030 roku i z 83,5 USD/baryłkę do 81,0 USD/baryłkę w 2040 roku.
8|
W tym przypadku udział OPEC w rynku może wzrosnąć z 40% do 44% w 2040 roku oraz
do 48% w 2050 roku. W miarę jak ceny będą równać do poziomu 80 USD/baryłkę w latach 20. XXI
wieku w obu scenariuszach, powróci także wzrost produkcji ropy łupkowej (patrz Rysunek ES.3).
Wierzymy, że w przypadku około 75% zasobów łupkowych produkcja jest opłacalna przy cenach
powyżej 80 USD/baryłkę, a zatem skoro ceny podnoszą się we wszystkich scenariuszach, przewidujemy wzrost amerykańskiej produkcji do 2025 roku.
Ze względu na bardzo wysoki koszt uzysku ropy ze źródeł ultragłębinowych i arktycznych, byłyby
one tylko dostępne przy cenach znacznie powyżej 100 USD/ baryłkę. Zmniejszone zapotrzebowanie na ropę i niższe ceny oznaczają, że produkcja ze źródeł głębinowych i arktycznych nie będzie
konieczna. Co prawda w scenariuszu BAU niektóre z tych źródeł są eksploatowane w latach 40. XXI
wieku, jednakże ich wykorzystanie nie jest opłacalne w scenariuszu TECH.
Produkcja (mb/d) i cena (USD/baryłkę) ropy
´
Rysunek ES.3: Zródła
przyszłej produkcji ropy w dwóch scenariuszach
Legenda wykresów:
Źródła głębinowe i ultra-głębinowe
Kanadyjskie piaski roponośne
Łupki – wyższe koszty wydobycia
Obszary morskie – średnie koszty wydobycia
Azja – obszary lądowe
MENA – Bliski Wschód oraz Afryka Północna
Inne
Cena wynikowa
Obszary arktyczne
Obszary morskie – wysokie koszty wydobycia
Inne obszary lądowe
Obszary lądowe w Ameryce
Łupki – niższe koszty wydobycia
Obszary lądowe w Rosji
OPEC
W chwili obecnej w Unii Europejskiej produkcja ropy na dużą skalę jest mocno ograniczona, a Zjednoczone Królestwo pozostaje jedynym dużym producentem. Produkcja z państw UE maleje od
ponad dekady. Obecnie nie ma powodu spodziewać się, że zmieni się to w ciągu najbliższych dziesięcioleci. Mamy do czynienia jedynie z niewielkimi odchyleniami pomiędzy scenariuszami spowodowanymi różnymi stawkami przy eksploatacji niewielkich nowych źródeł.
| 9
Skutki gospodarcze
dla Unii Europejskiej
Wszystkie kraje UE są importerami netto ropy. W związku z tym
gospodarka unijna skorzysta z niższych cen ropy naftowej, które
zmniejszą presję inflacyjną na konsumentów, podnosząc realne
dochody i pozwalając na dodatkowe wydatki na inne towary
i usługi, które mają dłuższe łańcuchy wartości w UE. Niskie ceny
ropy w scenariuszu TECH prowadzą do wzrostu netto PKB UE
o 0,1-0,2% do 2030 roku oraz o 0,5% do 2050 roku w porównaniu
ze scenariuszem BAU.
Wzrost aktywności gospodarczej i popytu w związku z niższą
ceną ropy prowadzi do 0,2% przyrostu zatrudnienia do 2050
roku (co odpowiada dodatkowym 416 000 miejscom pracy).
Większość tych nowych miejsc pracy powstałaby w sektorach
usługowych, które odpowiadają typowym wzorcom konsumpcji
w gospodarstwach domowych, gdzie wydatki na usługi są stosunkowo wysokie. To z kolei prowadzi do popytowego efektu
domina dla usług świadczonych przez firmy dla innych przedsiębiorstw (B2B).
W scenariuszu TECH sam spadek cen ropy doprowadzi do zmniejszenia o 28-33% wartości importu do UE do roku 2050 oraz do
poprawy w bilansie handlowym. Niższe ceny ropy przyczynią się
do spadku cen paliw silnikowych i redukcji kosztów w przemyśle,
jako że pośrednie oszczędności na cenach paliwa są przenoszone
na konsumentów w postaci obniżki cen produktów końcowych.
10|
Klauzula o wyłączeniu odpowiedzialności
Niniejsze sprawozdanie zostało zamówione przez European
Climate Foundation (ECF), która jest finansowana wyłącznie
przez prywatne organizacje filantropijne.
ECF nie ma związków finansowych z podmiotami politycznymi ani z firmami. Badania zaprezentowane w niniejszym
raporcie zostały zweryfikowane przez panel ekspertów
w dziedzinie energetyki i polityki klimatycznej.
Warunki użytkowania
Niniejszy raport, w części lub całości, może być swobodnie
używany i rozpowszechniany, a także jest dostępny dla
wszelkich odbiorców. Niniejsza publikacja nie może być
wykorzystywana w ramach odsprzedaży lub do celów komercyjnych. Wykorzystanie informacji z niniejszej publikacji
dotyczących zastrzeżonych produktów dla celów reklamowych nie jest dozwolone.