Żyć pełnią życia z POChP - European Lung Foundation
Transkrypt
Żyć pełnią życia z POChP - European Lung Foundation
ZESTAWIENIE DANYCH NAwww.european-lung-foundation.org TEMAT PŁUC Żyć pełnią życia z POChP To zestawienie danych ma pokazać ludziom cierpiącym na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) oraz ich rodzinom i znajomym, jak można z tą chorobą żyć pełnią życia. ◗◗ Czym jest POChP? POChP to choroba, na którą składa się chroniczne zapalenie oskrzeli i rozedma. Rozedma (uszkodzenie struktury płuc) występuje w miejscach odpowiadających za wymianę gazową nazywanych pęcherzykami płucnymi. Ścianki pęcherzyków płucnych tracą elastyczność, a więc trudniej jest odprowadzać z płuc powietrze. Objawy, takie jak zadyszka czy kaszel, stopniowo się nasilają i mogą poważnie pogorszyć jakość życia. Jednak jest wiele rzeczy, które można robić, by życie stało się lepsze. ◗◗ Zachorowalność Najnowsze dane ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pokazują, że na całym świecie z powodu POChP cierpi 210 milionów ludzi i liczba ta rośnie. Będzie to miało ogromny wpływ na systemy służby zdrowia, pacjentów i społeczeństwo. Tylko w Wielkiej Brytanii liczba wizyt lekarskich do osob z POChP jest dwukrotnie wyższa, niż do chorych na anginę. ◗◗ Żyć pełnią życia z POChP Chroniczne zapalenie oskrzeli (powodujące także stan zapalny i zwężenie dróg oddechowych) uniemożliwia normalne opróżnianie płuc z powietrza podczas wydechu. Oddychanie wymaga dodatkowego wysiłku, co wywołuje uczucie bezdechu i zadyszkę. Co wywołuje POChP? Wiele rzeczy może wywoływać POChP. W Europie najczęstszą przyczyną jest palenie papierosów. Wdychanie dymu papierosowego podrażnia drogi oddechowe i powoduje ich zapalenie wywołujące kaszel. Pierwszym, co powinny zrobić osoby palące chore na POChP, by zapobiec nasilaniu się choroby, jest rzucenie palenia. Jednak nie u wszystkich palaczy pojawi się POChP, a niektórzy chorzy na POChP nigdy nie palili papierosów. Inne przyczyny POChP to zanieczyszczenie powietrza, zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz oraz długotrwałe wdychanie niektórych gazów w miejscu pracy. Choroba może też być dziedziczona. 1/6 ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC www.european-lung-foundation.org ◗◗ Co można zrobić? 1. Rzuć palenie Nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia! Korzyści przychodzą już po kilku dniach. Po rzuceniu palenia tempo starzenia się płuc będzie takie samo, jak u osób niepalących. 2. Ruch i oddychanie Podczas ćwiczeń fizycznych lub codziennych czynności może występować zadyszka. Nie jest ona niebezpieczna i ustępuje zaraz po zakończeniu ćwiczeń fizycznych. Zadyszka może być uciążliwa i wywoływać strach, jednak unikanie wysiłku fizycznego byłoby najgorszym wyborem. Prowadziłoby to do spadku kondycji i coraz większych trudności z oddychaniem przy coraz lżejszych zajęciach. Żyć pełnią życia z POChP Należy starać się jak najczęściej ćwiczyć, by podnosić swoją kondycję i wytrzymałość – można rozpocząć na przykład od wchodzenia po schodach. Gdy pojawia się zmęczenie, należy zatrzymać się na odpoczynek, a zadyszka szybko minie. Czasem podczas odzyskiwania oddechu pomaga oddychanie przez usta ułożone jak do gwizdania. 2/6 Innym prostym sposobem są codzienne, 30-minutowe spacery. Zalecane jest zażycie przed wyjściem leków łagodzących objawy POChP. Ograniczą one symptomy podczas spaceru. W przypadku gwałtownego nasilenia się trudności z oddychaniem i nieustępowania ich po zakończeniu ćwiczeń należy zwrócić się z tym do lekarza. Jeżeli trudności z oddychaniem stają się kłopotliwe, to ważne jest, by podjąć program rehabilitacyjny zalecany przez lekarza. Umożliwi on stopniowe wydłużanie okresu wykonywania ćwiczeń, zanim pojawi się zadyszka, ograniczy uciążliwe objawy i poprawi jakość życia. 3. Dieta Ważne jest, by zdrowe odżywianie się stało się częścią codziennego życia. Należy próbować jeść jak najwięcej warzyw i owoców. • Osobom, które dobrze się czują lekarze zalecają 3-4 posiłki dziennie i unikanie potraw ciężkostrawnych – na przykład rzeczy pikantnych, surowej cebuli lub lodów. • W przypadku gorszego samopoczucia należy jeść 5-6 mniejszych i lżejszych posiłków dziennie. Preferowane są potrawy i napoje bogate w węglowodany i białka – na przykład makarony, drób i ryby. Nadwaga dodatkowo utrudnia oddychanie. Jednak masa ciała niewystarczająca do wzrostu także może wymagać specjalnej diety. Do posiłków można pić napoje alkoholowe, ale tylko w umiarkowanych ilościach. ZESTAWIENIE DANYCH NAwww.european-lung-foundation.org TEMAT PŁUC ◗◗ Co mam robić, jeżeli mój stan się pogarsza? Zauważalne pogorszenie jest nazywane ostrym stanem POChP. Objawy występują wtedy częściej i są silniejsze, niż zwykle. Może to stać się trudne do zniesienia. Ostre stany są często spowodowane zwykłym przeziębieniem lub brzydką pogodą. Czas trwania może być różny, jednak zwykle jest to od 7 do 21 dni. Jeżeli są dłuższe, to konieczne może być zasięgnięcie dodatkowej porady lekarskiej. Jakie leczenie zapisze mi lekarz? Leczenie Sposób stosowania i działanie Leki kortykosteroidowe stosowane w inhalatorach • Ograniczają zapalenie kanalików oddechowych. • Mogą zapobiegać mniej więcej jednej czwartej ostrych stanów POChP. • Zalecane dla osób z zaawansowaną POChP, które przechodzą przynajmniej dwa ostre stany tej choroby rocznie. • Mogą być podawane w inhalatorach wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela o przedłużonym działaniu. Inhalatory Eki rozszerzające oskrzela – np. leki beta agonistyczne lub przeciwcholin ergiczne • Ułatwiają oddychanie. • Otwierają kanaliki oddechowe w płucach i ograniczają rozedmę płuc. • Działają przez 4-24 godziny. • Bronchodylatory o krótkim działaniu są stosowane w przypadkach, gdy objawy stają się kłopotliwe. Uwaga: Jest kilka rodzajów inhalatorów, które mogą być stosowane do podawania tych leków, a poszczególne rodzaje mają nieco inne działanie. Należy dokładnie sprawdzić, jak dany inhalator powinien być używany, gdyż jego prawidłowe działanie może wymagać określonego sposobu montażu lub czyszczenia. Tlen Tlen Butle tlenowe Ciekły tlen Przenośne koncentratory tlenu Tabletki Antybiotyki Steroidy – np. prednizolon Diuretyki • Podawany osobom, u których poziom tlenu we krwi jest niewystarczający, a nie osobom cierpiącym na zadyszki. • Powinien być stosowany przynajmniej 16 godzin dziennie, by poprawa była odczuwalna. • Nasycenie tlenem (ilość tlenu we krwi) może być sprawdzane przez pielęgniarkę lub lekarza przy użyciu oksymetru lub w badaniach krwi. • Najlepiej stosować w nocy, po posiłkach i podczas ćwiczeń fizycznych. • Okres użytkowania zależy od wielkości butli tlenowej i stosowanej prędkości przepływu tlenu. Żyć pełnią życia z POChP ◗◗ • Butle zawierają sprężony tlen i są zwykle używane w nagłych przypadkach. • Ciekły tlen jest przechowywany w wysokociśnieniowych zbiornikach. • W celu zwiększenia mobilności można stosować zestaw przenośny na szelkach, jednak musi być on napełniany z głównego zbiornika. • Koncentratory pobierają normalne powietrze i usuwają z niego część azotu, by podawać użytkownikowi mieszankę o podwyższonej zawartości tlenu. • Zwalczają infekcje bakteryjne. • Przepisywane w przypadku odkaszliwania większej ilości śluzu niż zwykle lub gdy śluz jest innego koloru. • Łagodzi objawy ostrego stanu POChP. • Stosowanie antybiotyków należy skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką. • Są podawane w leczeniu ostrych stanów POChP. • Wspomagają proces leczenia. • Skracają okres hospitalizacji. • Usuwają z organizmu nadmiar wody. • Są podawane osobom z zaawansowaną POChP, u których występuje zatrzymywanie wody (zwykle objawia się to opuchniętymi kostkami). 3/6 ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC www.european-lung-foundation.org Wakacje: Osoby z POChP wciąż mogą wyjeżdżać na wakacje. W przypadku przelotów lotniczych należy z jak największym wyprzedzeniem powiadomić o swojej chorobie linie lotnicze. Warto zapoznać się z podawanymi na naszej stronie internetowej informacjami Ogrzewanie: dotyczącymi podróżowania samolotem. Odzież: Należy ubierać Temperaturę w domu się stosownie do pory roku. należy utrzymywać na poziome Warto nosić luźne ubrania, 19-21˚C. Niższe temperatury mogą które się łatwo wkłada. powodować pogorszenie samopoczucia. Seks: Objawy i leczenie POChP mogą zmniejszać potrzeby seksualne, jednak nie oznacza to, uprawianie seksu staje się ryzykowne. Przyspieszenie akcji serca i oddechu to normalne objawy. Ogólne praktyczne porady Sen: Należy wprowadzić schemat chodzenia do łóżka, wstawania i odpoczywania o tej samej porze. Trzeba unikać zbyt dużej ilości snu w ciągu dnia – inaczej mogą wystąpić trudności ze snem w nocy. Żyć pełnią życia z POChP Prace domowe: Należy unikać używania silnych Rekreacja: środków chemicznych – na przykład Należy odwiedzać środków do polerowania lub farb, które przyjaciół, gdy tylko to możliwe. Jeżeli mogą podrażniać drogi oddechowe i preferowany jest odpoczynek w domu, to Szczepionki: Mogą powodować nasilanie objawów zalecane jest słuchanie muzyki lub częściej występować infekcje (np. POChP. zwykły relaks. grypa czy zapalenie płuc), gdyż płuca są 4/6 na nie podatniejsze, niż u osób zdrowych. Lekarze zalecają osobom powyżej 65 roku życia coroczne szczepienia przeciw grypie i zapaleniu płuc. ◗◗ Jak moja choroba będzie monitorowana? Ważne są regularne konsultacje z lekarzem lub pielęgniarką. Będą oni pytali o samopoczucie i sprawdzą, czy terapia działa. Mogą przeprowadzić badanie stetoskopem i sprawdzić, czy nie trzeba zmienić leczenia. Lekarz może przeprowadzać następujące badania: • Badanie spirometryczne. Wykazuje ono, czy choroba się nasila. Badanie polega na wzięciu głębokiego oddechu, podczas którego płuca zostaną całkowicie napełnione powietrzem i jak najszybsze i najmocniejsze jego wydmuchiwanie do urządzenia pomiarowego przez 6 sekund. • Oksymetria. Jest to bardzo proste i bezbolesne badanie sprawdzające, czy poziom tlenu we krwi jest wystarczający. Polega na sprawdzeniu barwy krwi wypływającej z nakłucia opuszka palca. Jeżeli odczyt sugeruje niedobór tlenu, to przepisana może zostać gazometria krwi tętniczej. Badanie to dokładnie pokazuje, ile we krwi jest tlenu i dwutlenku węgla, na podstawie czego lekarz będzie w stanie stwierdzić, czy potrzebne jest podawanie tlenu. • Kwestionariusz na temat jakości życia. Będzie on zawierał pytania dotyczące samopoczucia i radzenia sobie z wybranymi zajęciami. Ma na celu sprawdzenie, czy leczenie jest skuteczne. • Prześwietlenie klatki piersiowej. Ujawni ewidentne przeszkody w drogach oddechowych. • Sześciominutowy marszowy test wysiłkowy. Umożliwia on lekarzowi sprawdzenie, jak daleko pacjent może zajść w sześć minut i jaką sprawia mu to trudność. ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC www.european-lung-foundation.org ◗◗ Co będzie powodowało pogorszenie mojego samopoczucia? 1. Dalsze palenie papierosów. 2. Niepodjęcie zalecanego leczenia. 3. Niewłaściwe używanie inhalatora. 4. Zaniedbanie leczenia innych chorób. 5. Zaniechanie regularnych wizyt kontrolnych u lekarza. 6. Ograniczenie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi. 7. Niestosowanie się do zalecanych 30 minut ćwiczeń dziennie. ◗◗ Jak mogę poznać, że mój stan się pogarsza? 1. Będą częściej występowały zadyszki. W takim przypadku należy: • Sprawdzić zalecenia z osobistego programu postępowania i stosować się do nich. • Zabierać ze sobą i stosować inhalator. • Rozpocząć program intensywnej terapii, jeżeli taki został opracowany. • W przypadku używania tlenu – stosować aparat przez cały dzień, jednak nie przekraczać dawki zapisanej przez lekarza. • Spróbować stosowania technik relaksacyjnooddechowych demonstrowanych przez lekarza. • Poruszać się nieco wolniej. 2. Ilość śluzu może być większa, niż zwykle. Śluz może mieć inny kolor i być gęstszy, co utrudnia jego odksztuszanie. 3. Może pojawić się opuchlizna nóg, zwłaszcza stóp. W taki przypadku należy: • Usiąść lub położyć się tak, by nogi były uniesione. • Skontaktować się z lekarzem w ciągu 3 dni, jeżeli opuchlizna nie przechodzi. W następujących przypadkach należy skontaktować się z lekarzem: • Odkaszliwanie krwi. • Częstsze, niż zwykle zadyszki. • Większe wydzielanie śluzu lub zmiana jego barwy. • Opuchlizna nóg, zwłaszcza stóp. • Bóle z boku klatki piersiowej występujące przy wdychaniu powietrza. • Zawroty głowy. • Huśtawki nastroju. Żyć pełnią życia z POChP • Zachować spokój. 5/6 ZESTAWIENIE DANYCH NA TEMAT PŁUC www.european-lung-foundation.org ◗◗ Ostre stany POChP Żyć pełnią życia z POChP Regularne występowanie ostrych stanów POChP może pogarszać ogólne samopoczucie przez wiele miesięcy. Choroba będzie się zaostrzać, co może zauważalnie pogarszać jakość życia. Należy poradzić się lekarza, jak można unikać nasilania się symptomów i jak z nimi postępować, jeżeli mimo to się nasilają. Lekarz może opracować i napisać osobisty plan działań. 6/6 Mogą zostać przepisane steroidy i antybiotyki ograniczające objawy i zwalczające infekcje, gdyż to właśnie infekcje są częstą przyczyną ostrych stanów POChP. Dodanie do normalnej terapii corocznych szczepień przeciwko grypie znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na tę chorobę. W przypadku bardzo ostrego stanu POChP może być konieczna hospitalizacja, by lekarze mieli możliwość kontrolowania symptomów i opracowanie odpowiedniejszego leczenia. ◗◗ Przydatne łącza 1. Europejska Fundacja na Rzecz Zdrowia Płuc (ELF): www.european-lung-foundation.org 2. Hiszpańskie stowarzyszenie zdrowia płuc Spanish Respiratory Society. “Controlando la EPOC”: www.separ.es 3. Europejska Federacja Stowarzyszeń Pacjentów Cierpiących na Alergie i Choroby Dróg Oddechowych (EFA): www.efanet.org 4. Państwowy instytut zdrowia serca, płuc i krwi (NHLBI), Żyć z POChP: www.nhlbi.nih.gov/health/dci/Diseases/Copd/Copd_LivingWith.html 5. Witryna dot. POChP brytyjskiej służby zdrowia (NHS Choices): www.nhs.uk/Pathways/COPD/ Pages/Living.aspx ELF jest reprezentantem Europejskiego Stowarzyszenia ds. Układu Oddechowego (ERS) – medycznej organizacji non-profit zrzeszającej ponad 9 000 członków z ponad 100 krajów. ELF koncentruje się na problematyce zdrowia płuc w całej Europie, przyciąga ekspertów najwyższej klasy, dostarcza pacjentom ważnych informacji i dąży do zwiększenia świadomości zdrowotnej związanej z chorobami płucnymi. Ten dokument został opracowany na podstawie publikacji Respirar (organizacji należącej do hiszpańskiej grupy na rzecz zdrowia płuc SEPAR: http://tiny.cc/zmPZR) i publikacji “Żyć z POChP” (http://tiny.cc/vLT5v), której autorem jest Monica Fletcher – Dyrektor Naczelny ds. Edukacji dla Zdrowia.