D - Sąd Okręgowy w Kaliszu

Sygn. akt V Pa 64/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 grudnia 2013 r.
Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSO Anna Miniecka (spr.)
Sędziowie:
SSO Ewa Nowakowska
SSO Piotr Leń
Protokolant:
st. sekr. sądowy Beata Kałużna
po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2013 r. w Kaliszu
apelacji pozwanego R. K.i B. K.wspólników Przedsiebiorstwa Handlowo-Usługowego (...) Spółka Cywilnaz siedzibą
w K.
od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 28 października 2013 r. sygn. akt IV P 48/13
w sprawie z powództwa W. P.
przeciwko R. K. i B. K. wspólnikom Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego (...) Spółka Cywilna z
siedzibą w K.
o ustalenie istnienia stosunku pracy
1. oddala apelację;
2. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 60,00zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.
UZASADNIENIE
Powódka W. P. wniosła pozew przeciwko R. K. i B. K. o ustalenie istnienia stosunku pracy w okresie od 02.05.2011 r.
do 31.12.2011 r. W uzasadnieniu żądania podniosła, że w podanym okresie pracowała w przedsiębiorstwie handlowo
usługowym pozwanych bez pisemnej umowy o pracę.
Pozwani R. K. i B. K., wspólnicy PHU (...) Spółki Cywilnej w K., wnieśli o oddalenie powództwa, przyznając
wykonywanie przez powódkę czynności na ich rzecz, ale zaprzeczyli zatrudnieniu powódki na podstawie umowy o
pracę, wskazując na umowę cywilnoprawną.
Sąd Rejonowy Sad Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu wyrokiem z dnia 28 października 2013 r. ustalił,
że powódkę łączyła z pozwanymi umowa o prace zawarta na czas określony od dnia 2 maja 2011 r. do dnia 31
grudnia 2011 r., w oparciu o którą powódka wykonywała pracę sprzedawcy w pełnym wymiarze czasu pracy za
najniższym wynagrodzeniem krajowym i orzekł o kosztach procesu. Powyższy wyrok oparty został na następującym
stanie faktycznym:
Pozwani R.i B. K.są małżeństwem i prowadzą wspólnie Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe (...) spółkę Cywilnąw
K.. Ich działalność gospodarcza polega na prowadzeniu sklepu spożywczo-przemysłowego w K.przy ulicy (...). Pozwani
zatrudnili powódkę na prośbę jej ojca z tym, że powódka nie otrzymała pisemnej umowy o pracę. W chwili zatrudnienia
powódka nosiła nazwisko panieńskie „Ł.”. Powódka świadczyła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stoisku
chemicznym w sklepie należącym do pozwanych. W dni powszednie tj. od poniedziałku do piątku powódka pracowała
po 7 godzin. Powódka pracowała także w soboty oraz niedziele. Co drugą niedzielę w miesiącu powódka miała wolną.
Powódka podjęła pracę będąc zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w K.jako osoba bezrobotna. Fakt ten nie
został zgłoszony w Urzędzie Pracy. Powódka została skreślona z listy osób bezrobotnych w dniu 07.07.2011 r., z uwagi
na brak zgłoszenia się w urzędzie. W dniu 25.06.2011 r. powódka wyszła za mąż, a następnie w dniu 05.07.2012 r.
wyjechała na trzy tygodnie do N.. Okres ten miał być potraktowany jako urlop bezpłatny. Po powrocie z N. powódka
ponownie podjęła pracę u pozwanych.
W dniu 08.11.2011 r. powódka dowiedziała się, że jest w ciąży. Wówczas poprosiła pozwanych o numer NIP i otrzymała
go. Powódka przedłożyła pozwanej dwa zaświadczenia lekarskie o niezdolności do pracy. Łączny okres niezdolności
powódki do pracy trwał od 29.11.2011 r. do 19.01.2012 r. W dniu 01.01.2012 r. strony zawarły umowę o pracę na
czas określony do 31.03.2012 r. Powódka została zgłoszona do ubezpieczenia społecznego. ZUS uznał zawartą przez
strony umowę o prace za fikcyjną zawartą dla pozoru, celem otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego
i wydał decyzję o nie podleganiu powódki ubezpieczeniu społecznemu. Powódka odwołała się od tej decyzji. Sąd
Okręgowy w Kaliszu rozpoznając odwołanie pod sygnaturą V U 2032/12 w dniu 12.02.2012 wydał wyrok oddalający
odwołanie. Wyrok ten jest prawomocny. ZUS odmówił również wypłaty zasiłku chorobowego za okres niezdolności
do pracy w roku 2011 r. Sprawa z odwołania powódki toczy się przed Sądem Rejonowym w Kaliszu pod sygnaturą
IV U 405/12. Postępowanie w sprawie jest zawieszone do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy o
ustalenie stosunku pracy. Komenda Miejska Policji w K.prowadziła dochodzenie przeciwko pozwanym pod sygnaturą
(...), (...), w sprawie naruszenia praw pracowniczych w okresie 02.05 – 31.12.2011 r. przez pozwanych na szkodę
powódki. Postanowieniem z dnia 19.04.2013 umorzono dochodzenie. Ustalono w postępowaniu fakt zawarcia ustnej
umowy o pracę w okresie od 02.05. do 31.12.2011 r.
W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sad I instancji, odwołując się do definicji stosunku pracy, uznał, iż czynności
powódki dokonywane na rzecz pozwanych można zakwalifikować jako pracę świadczoną na podstawie umowę o pracę.
Istnieją w czynnościach powódki elementy charakterystyczne dla umowy o pracę. Powódka pracowała w dni określone
przez pracodawcę, w godzinach wyznaczonych i w wyznaczonym miejscu za wynagrodzeniem. Wykonywała polecenia
przełożonych i była przez nich kontrolowana. Tak samo ocenione to zostało przez organy ścigania. Sąd uznał, że
miedzy stronami doszło do zawarcia umowy ustnej terminowej z uwagi na to, że w roku 2012 zawarto kolejną umowę,
która została przez ZUS zakwestionowana. Powódka otrzymywała miesięcznie 1200 złotych plus kwoty za pracę w
soboty i niedziele. Dlatego należało uznać, że strony ustaliły wynagrodzenie najniższe krajowe. Praca faktycznie była
wykonywana bez jakiejkolwiek pisemnej umowy, „na czarno”, nie odprowadzano żadnych składek na ubezpieczenie
czy zaliczek na podatek. Zdaniem sądu praca była świadczona w spornym okresie z 3-tygodniową przerwą w lipcu,
którą należy potraktować jako urlop bezpłatny, oraz z przerwami wynikającymi ze zwolnień lekarskich. De facto
powódka pracowała czynnie u pozwanych do dnia wystawienia jej pierwszego zwolnienia lekarskiego tj. do 28.11.2011
r.
Wobec powyższego na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego sąd uwzględnił powództwo przyjmując,
że powódka niewątpliwie ma interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy. O kosztach postępowania
sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie § 12 ust.1 pkt.3
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła w całości strona pozwana, zarzucając mu:
1. naruszenie przepisów prawa materialnego:
- art. 22 § 1 k.p., który stanowi, iż przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania
pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez
pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
i w konsekwencji błędne uznanie, iż powódka W. P. w okresie od dnia 2 maja 2011 r. do dnia 31 grudnia 2011 r.
pozostawała w stosunku pracy z pozwanym- R. K. i B. K., w sytuacji gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie
materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż biorąc pod uwagę cel i zgodny zamiar stron, powódkę z pozwanym
nie łączyła umowa o pracę, bowiem brak jest charakterystycznych cech konstytutywnych dla stosunku pracy;
- art. 174 § 1 k.p., który stanowi, iż na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego,
poprzez jego całkowite pominiecie i niezastosowanie;
2. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:
- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zeznań powódki W. P., w sytuacji gdy
prawidłowa ocena tych zeznań uwzględniająca cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym zeznania świadków
oraz pozwanego – R. K. i B. K. prowadzi do wniosku, iż powódka w okresie od dnia 2 maja 2011 r. do dnia 31 grudnia
2011 r. nie kwestionowała faktu, że jej współpraca z pozwanym ma wyłącznie charakter dorywczy, nie ukierunkowany
na zawarcie stosunku pracy:
- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zeznań pozwanego w sytuacji gdy
prawidłowa ocena tych zeznań uwzględniająca cały zebrany w sprawie materiał dowodowy prowadzi do wniosku, iż
powódka w okresie od 2 maja 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. nie pozostawała z pozwanym w stosunku pracy, a biorąc
pod uwagę cel i zgodny zamiar stron, zawarta pomiędzy stronami współpraca miała wyłącznie charakter dorywczy,
nieregularny, nie ukierunkowany na zawarcie stosunku pracy;
- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zeznań świadków: M. J., S. J., J. M.,
K. P., I. S. oraz E. T., w sytuacji gdy prawidłowa ocena tych zeznań uwzględniająca cały zebrany w sprawie materiał
dowodowy, w tym zeznania pozwanych prowadzi do wniosku, iż powódkę w okresie od dnia 2 maja 2011 r. do 31
grudnia 2011 r. nie łączyła z pozwanym ustna terminowa umowa o pracę, bowiem brak jest charakterystycznych cech
konstytutywnych dla stosunku pracy;
- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 213 § 1 k.p.c., który stanowi, iż fakty powszechnie znane Sąd bierze pod
uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony, poprzez jego pominięcie i niezastosowanie, a w konsekwencji
błędne przyjecie, iż pozwany udostępnił powódce numer identyfikacji podatkowej (NIP) prowadzonej działalności
gospodarczej, w sytuacji gdy numer ten jest powszechnie dostępny;
- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jakie dowody Sąd uznał za udowodnione
i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;
- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez błędne
przyjecie, iż czynności powódki dokonywane na rzecz pozwanych można zakwalifikować jako pracę na umowę o pracę.
Wobec powyższych zarzutów na podstawie art. 386 k.p.c. wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie
powództwa całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania ewentualnie wnosiła
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania – przy
uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.
Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanych kosztów zastępstwa
procesowego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja nie jest uzasadniona.
Nie zasługuje na uwzględnienie podniesiony przez skarżących zarzut naruszenia prawa materialnego – art. 22 § 1 k.p.
W świetle zebranego w sprawie materiału nie budzi wątpliwości sam fakt świadczenia pracy przez powódkę na rzecz
pozwanych. Spór dotyczy tylko charakteru prawnego stosunku łączącego strony niniejszego sporu.
Sad I instancji oceniając sposób realizacji łączącego strony stosunku prawnego doszedł do słusznego wniosku, że
łącząca strony umowa nie jest jak twierdzili pozwani umową cywilnoprawną tylko umową o pracę. W łączącym strony
stosunku prawnym dopatrzył się cech konstrukcyjnych, charakterystycznych dla umowy o pracę. Świadczy o tym
sposób wykonywania pracy przez powódkę. Powódka świadczyła pracę w sklepie pozwanych, będąc traktowana tak
jak pozostali pracownicy pozwanych również pod względem płacowym - co potwierdza w swoich zeznaniach pozwany
R. K. wskazując, że punktem wyjścia była najniższa pensja. Powódka pracę wykonywała w miejscu i czasie ustalonym
przez pozwanych w tym również w soboty i niedziele, była przez nich kontrolowana i wykonywała ich polecenia.
Konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste
świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko
związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006
r. I PK 113/06).
W orzecznictwie panuje zgodność poglądów, co do tego, że podporządkowanie pracownika, a wraz z nim osobiste
świadczenie pracy jest cechą wyróżniającą stosunek pracy spośród kategorii stosunków prawnych, jak chociażby
stosunków cywilnoprawnych.
Ponadto w wyroku z dnia 25 listopada 2005 r. (I UK 68/05, Wokanda 2006/4/26) Sąd Najwyższy uznał
podporządkowanie za cechę, która ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy. Wykonywanie takich
samych czynności może występować w ramach umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej. Cechą umowy o pracę nie jest
pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, bo to może występować też w umowach cywilnoprawnych, lecz wykonywanie
pracy pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej). Ta cecha ma charakter konstrukcyjny dla istnienia
stosunku pracy.
Twierdzeniu pozwanych o łączącej strony umowie cywilnoprawnej przeczy sposób wykonywania pracy przez powódkę,
domaganie się przez nią zawarcia umowy o pracę i powrót do świadczenia pracy u pozwanych po okresie uzgodnionego
przez strony urlopu bezpłatnego, co wskazuje na świadczenie odpłatnej pracy w sposób ciągły. O charakterze łączącego
strony stosunku prawnego decyduje przede wszystkim cel i zgodny zamiar stron. W świetle zebranego w sprawie
materiału nie budzi wątpliwości, iż zgodnym zamiarem stron było zatrudnienie powódki na podstawie umowy o pracę.
Potwierdzeniem tego jest zawarcie następnie z powódką umowy o pracę w dniu 01.01.2012 r. Powyższe świadczy o
tym, iż powódka od samego początku miała być zatrudniona na podstawie umowy o pracę jednakże pozwani zmierzali
do uniknięcia związanych z tym obciążeń finansowych.
Strony nie zawarły żadnej pisemnej umowy dlatego dla oceny rodzaju stosunku prawnego łączącego strony decydujące
jest ustalenie, że cechy umowy o pracę mają charakter przeważający (por. wyrok z dnia 14 września 1998 r., I PKN
334/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 20, poz. 646).
Poza tym przy ocenie charakteru stosunku prawnego należy też uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu
zatrudniającego ( wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 1999 r. PKN 307/99, OSNP 2001/7/214). Praca
sprzedawcy w sklepie polegająca na pozostawaniu w dyspozycji pracodawcy i wykonywaniu pracy pod kierownictwem
pracodawcy nie może być wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Zarzut naruszenia art. 174 k.p. też nie jest uzasadniony.
Z przepisu art. 174 k.p. wynika, że pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na pisemny wniosek pracownika. Jest
to zrozumiałe w sytuacji, gdy pracodawca zawiera z pracownikiem pisemną umowę o pracę i prowadzi dokumentację
dotyczącą obecności pracownika w pracy. Natomiast w sytuacji powódki nie składała ona takiego wniosku, bo jak
wynika z zeznań pozwanego R. K. nie było takiej potrzeby skoro „nie było formalnego zatrudnienia’’. Zrozumiałe jest
więc, iż powódka, wobec braku zawarcia z nią pisemnej umowy o pracę, nie złożyła też pisemnego wniosku o udzielenie
jej urlopu bezpłatnego w związku z wyjazdem za granicę na, uzgodniony wcześniej z pozwanymi, okres tego wyjazdu,
który był już stronom wiadomy w momencie zatrudnienia powódki. Strony sporu w momencie zatrudnienia powódki
poczyniły uzgodnienia, że w sytuacji, kiedy powódka nie będzie mogła przyjść do pracy wówczas będzie to odpowiednio
wcześniej zgłaszała. Dlatego też powódka nie zwracała się o udzielenie urlopu i nie przedkładała zwolnień lekarskich
w przypadku nieobecności w pracy.
Zarzut naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy również nie jest uzasadniony
Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez błędną ocenę zeznań powódki oraz pozwanych.
Oceniając zeznania powódki na tle całego zebranego w sprawie materiału w tym zeznań przesłuchanych w
sprawie świadków, którzy potwierdzili fakt świadczenia pracy podporządkowanej przez powódkę, wykazującej
charakterystyczne cechy konstytutywne dla stosunku pracy doszedł do trafnego wniosku, iż realizowany przez strony
stosunek miał charakter zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Nie budzi tez zastrzeżeń ocena zeznań pozwanych,
skoro potwierdzili oni sam fakt świadczenia pracy przez powódkę zaprzeczając jedynie zatrudnieniu jej na podstawie
umowy o pracę. W świetle art. 22 § 11 k.p. oceny charakteru umowy należy dokonywać przede wszystkim na podstawie
faktycznych warunków jej wykonywania.
Nie zachodzi też zarzucane naruszenie przepisu art. 213 § 1 k.p.c., który stanowi, iż fakty powszechnie znane Sąd
bierze pod uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony. Sad I instancji oceniając zeznania powódki uznał je za
wiarygodne i przyjął, iż pozwany udostępnił powódce numer identyfikacji podatkowej (NIP) prowadzonej działalności
gospodarczej niezależnie od tego, iż numer ten jest powszechnie dostępny. Nie bez znaczenia w tym zakresie jest też
fakt zawarcia następnie przez strony terminowej umowy o pracę w dniu 01.01.2012 r.
Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., poprzez pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku,
jakie dowody Sąd uznał za udowodnione i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej, to podnieść należy, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swoich orzeczeniach, że wynik sprawy nie
może zależeć od tego jak jest napisane uzasadnienie i czy zawiera wszystkie wymagane elementy. Zarzut naruszenia
art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których
treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który
doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno
ustalonego stanu faktycznego (orzeczenie SN z dnia 16 października 2009 r., I UK 129/09, LEX nr 558286).
Stwierdzić należy, iż w przedmiotowej sprawie sytuacja taka nie zachodzi, gdyż przeprowadzone przez sąd I
instancji rozważania pozwalały na prześledzenie toku rozumowania prowadzącego do rozstrzygnięcia zawartego w
zaskarżonym wyroku, a tym samym również na ocenę prawidłowości wydanego w sprawie orzeczenia.
Tok wywodu prowadzący do wydania wyroku był zrozumiały i nie budził wątpliwości co do tego, jakie fakty uznane
zostały za udowodnione i na jakich dowodach sąd I instancji oparł swoje ustalenia.
Również zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
poprzez błędne przyjęcie, iż czynności powódki dokonywane na rzecz pozwanych można zakwalifikować jako pracę
na podstawie umowy o pracę, nie zasługuje na uwzględnienie. O tym czy strony nawiązały stosunek pracy decyduje
faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, wynikających z art. 22 § 1
k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.
Poczynione w tym zakresie przez Sąd I instancji ustalenia nie pozostają w sprzeczności z treścią zebranego w sprawie
materiału lecz mają w nim swoje oparcie. Z zebranego materiału wynika bowiem, iż powódka realizowała swoje
zobowiązanie w sposób pozwalający na przyjęcie, iż strony łączył stosunek pracy.
W tym stanie rzeczy apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
O kosztach zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie przepisów rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz.1348 ze zm.).