Instrukcja KEP o pracy charytatywnej w parafiach

1
Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski
o pracy charytatywnej w parafiach
I. Wstęp
1. JEZUS CHRYSTUS powierzył realizację swojej zbawczej misji całemu Ludowi BoŜemu, a
więc zarówno duchownym, jak i świeckim. Dlatego ludzie świeccy mają obowiązek
współdziałania z duchowieństwem równieŜ w dziedzinie dobroczynności. Powołanie przez
APOSTOŁÓW współpracowników do "codziennego rozdawania jałmuŜny" oraz by
"obsługiwać stoły" (Dz 6, 1-7) stanowi dla Kościoła wszystkich czasów Ŝywy przykład i
wezwanie do tworzenia zespołów charytatywnych celem USPRAWNIENIA POSŁUGI
MIŁOSIERDZIA. Przemawiają za tym równieŜ względy praktyczne. Ogromny bowiem
wzrost duchowej i materialnej nędzy ludzkiej we współczesnym świecie rodzi konieczność
zacieśnienia współpracy duchowieństwa z laikatem dla skuteczniejszego zaradzenia
występującym potrzebom. Podobnie jak w dziedzinie liturgii i katechizacji proboszcz posiada
licznych współpracowników świeckich i zakonnych, tak równieŜ i w działalności
charytatywnej potrzebuje on do dobrego wypełnienia swych zadań pomocy zespołu ludzi
dobrej woli.
2. Odnowione ustawodawstwo kościelne podkreśla, Ŝe posługa miłosierdzia jest obowiązkiem
chrześcijan i niezbędnym warunkiem osiągnięcia przez nich świętości. Wśród środków
uświęcenia KODEKS PRAWA KANONICZNEGO wymienia m.in. dzieła miłości, które
przyczyniają się bardzo do zaszczepienia i umocnienia Królestwa Chrystusa w duszach oraz
do zbawienia świata. Kodeks omawiając obowiązki proboszcza stanowi: proboszcz
szczególną troską otacza biednych, cierpiących, samotnych, wygnańców oraz przeŜywających
szczególne trudności. Wierni obowiązani są takŜe do popierania sprawiedliwości społecznej,
jak równieŜ pamiętając o przykazaniu Pana do udzielania pomocy biednym z własnych
dochodów. Chrześcijanie spełniają ten obowiązek zarówno na sposób indywidualny. jak i
wspólnotowy.
3. Biorąc powyŜsze pod uwagę, Konferencja Plenarna Episkopatu Polski postanawia, aby
spoczywający na proboszczu i wiernych obowiązek świadczenia miłosierdzia na sposób
wspólnotowy był spełniany w formie zorganizowanej na terenie parafii przez PARAFIALNY
ZESPÓŁ CHARYTATYWNY, zwany dalej Zespołem.
II. Powołanie, zadania i działalność Parafialnego Zespołu Charytatywnego
4. Proboszcz zobowiązany jest do powołania Zespołu. Kieruje się przy tym dostrzeŜonymi u
parafian charyzmatami o ukierunkowaniu charytatywnym, ich moŜliwościami osobowymi,
zdrowotnymi i czasowymi, ich gotowością do podjęcia tej słuŜby oraz Ŝywotnym
zjednoczeniem z Chrystusem przez intensywne Ŝycie eucharystyczne. Powołani przez
Proboszcza do Zespołu, osoby świeckie i zakonne (za zgodą właściwych przełoŜonych),
podejmują się wspierać go w sposób stały i zorganizowany w realizowaniu charytatywnej
misji Kościoła. Jakkolwiek członkowie Zespołu działają nie w imieniu proboszcza, lecz na
mocy swego własnego posłannictwa wynikającego z uczestnictwa w powszechnym
kapłaństwie Chrystusa, to jednak w swoim działaniu podlegają kierownictwu proboszcza z tej
racji, iŜ spełnia on hierarchiczną funkcję przewodniczenia parafialnej wspólnocie Ludu
BoŜego.
2
5. Proboszcz jest PRZEWODNICZĄCYM Zespołu, a więc z urzędu kieruje Zespołem i
odpowiada zań przed Biskupem diecezjalnym. Proboszcz mianuje z grona Zespołu
PRZEŁOśONEGO(Ą). PrzełoŜony(a) koordynuje bieŜącą działalność Zespołu pod
kierunkiem proboszcza, który określa jego (jej) kompetencje stosownie do potrzebni
warunków lokalnych, kierując się przy tym zasadami Diecezjalnego Regulaminu
Charytatywnego.
6. Zadania Zespołu obejmują trzy kierunki działania:
a) mobilizację charytatywną całej wspólnoty Ludu BoŜego do praktykowania miłosierdzia
modlitwą, słowem i czynem,
b) w miarę pełne i stałe rozpoznawanie potrzeb i moŜliwości pomocy, oraz
c) organizowanie i świadczenie konkretnej pomocy potrzebującym.
7. Celem spełnienia pierwszego zadania członkowie Zespołu w rozmowach i kontaktach ze
współparafianami zachęcają ich do modlitwy za Ŝywych i umarłych, do praktykowania
wzajemnego przebaczenia, do cierpliwego znoszenia krzywd oraz do praktykowania innych
określonych czynów miłosierdzia wynikających z Chrystusowego przykazania miłości
bliźniego odczytanego w znakach czasu i potrzeb ludzi, bez względu na ich wyznanie,
światopogląd, narodowość, rasę czy przekonania polityczne. Członkowie Zespołu starają się
takŜe o wciąganie jak największej liczby parafian do stałej i regularnej współpracy z
Zespołem.
8. Mając na uwadze wzrost osobistej poboŜności i oŜywienia Ŝycia charytatywnego parafii,
Zespół kultywuje parafialne i rodzinne zwyczaje charytatywne, przygotowuje akcje
charytatywne (np. Tydzień Miłosierdzia, dzień chorych i seniorów, okresowe akcje
trzeźwościowe, św. Mikołaj, Wigilia, opłatek czy święcone dla osób samotnych itd.) oraz
uroczyście obchodzi święta charytatywne, np. święto Miłosierdzia BoŜego (2-ga niedziela
wielkanocna), św. Antoniego (13 VI), bł. Brata Alberta (17 VI), M. B. Uzdrowienia Chorych
(6 VII), św. Wincentego a Paulo (27 IX) i św. Szczepana (26 XII).
9. Dla gruntownego rozpoznawania potrzeb i moŜliwości niesienia pomocy, a więc spełnienia
drugiego zadania Zespołu, konieczny jest podział parafii na niezbyt wielkie zespoły
charytatywne. Rejon winien obejmować najwyŜej 500 mieszkańców. Na słuŜbie rejonu stoi
CHARYTATYWNY(A) OPIEKUNKA) REJONOWY(A). Jego (jej) zadaniem jest
wychwytywanie na bieŜąco pojawiających się potrzeb w danym rejonie oraz udzielanie
pomocy doraźnej, a jeśli zachodzi potrzeba, organizowanie takŜe stałej i systematycznej
pomocy duchowej i materialnej osobom lub rodzinom potrzebującym.
10. W świecie współczesnym zachodzi ogromne zróŜnicowanie potrzeb duchowych i
materialnych. Uświadamiając sobie ten fakt, Opiekun rejonowy zwraca uwagę na następujące
kategorie potrzebujących:
- osoby potrzebujące pomocy duchowej (załamane psychicznie, opuszczone, osamotnione,
wątpiące, błądzące itd.);
- osoby pozbawione praw i prześladowane (np. więźniowie, internowani, uprowadzeni,
zakładnicy);
3
- chorzy (takŜe psychicznie), sterani wiekiem, niepełnosprawni (ruchowo, słuchowo,
wzrokowo, umysłowo), alkoholicy, narkomani;
- rodziny (wielodzietne, osoby samotnie wychowujące dzieci, samotne i młodociane matki),
rodziny narkomanów, alkoholików, bezrobotnych, rodziny rozbite i zdemoralizowane;
- dzieci i młodzieŜ: biedne, osierocone, opuszczone, zaniedbane, deprawowane, opóźnione w
rozwoju, wychowankowie Domów Dziecka i innych zakładów opiekuńczych,
wychowawczych i poprawczych, młodzieŜ przebywającą czasowo poza rodziną (np. młodzieŜ
wędrowna, internatowa, studencka itp.);
- podróŜni, emigranci, pielgrzymi, studenci zagraniczni, włóczędzy itp.;
- osoby ubogie materialnie (np. będące bez emerytury lub renty, dotknięte wypadkiem
losowym, pogorzelcy, powodzianie, bezrobotni, wdowy);
- osoby potrzebujące za granicą (np. w krajach Trzeciego Świata, na misjach, ofiary klęsk
Ŝywiołowych, katastrof);
- osoby przeŜywające inne trudności (np. potrzebujące pomocy usługowej).
11. Niektóre z wymienionych potrzeb występują w danej parafii tak często, Ŝe konieczne jest
utworzenie w ramach Zespołu specjalnej akcji charytatywnej dla podjęcia tego problemu (np.
problemu opuszczonych ludzi starych). Na czele takiej sekcji staje CHARYTATYWNY(A)
OPIEKUNKA) SEKCYJNY(A).RóŜnica pomiędzy opiekunem rejonowym a opiekunem
sekcyjnym polega na tym, Ŝe opiekun rejonowy zajmuje się wszystkimi potrzebami jednego
rejonu, natomiast opiekun sekcyjny zajmuje się jednym problemem wszystkich rejonów
parafii. W mniejszych parafiach zadania opiekunów sekcyjnych przejmowane są przez
opiekunów rejonowych. Opiekunowie sekcyjni stale podnoszą swoje kwalifikacje. PoniewaŜ
parafie mniejsze nie są w stanie znaleźć dostatecznej liczby kwalifikowanych opiekunów
sekcyjnych, dlatego niezbędna jest współpraca w tej dziedzinie w obrębie całego dekanatu.
12. Pracę Opiekunów Rejonowych oraz Opiekunów Sekcyjnych wspomagają tzw.
POMOCNICY CHARYTATYWNI. Rekrutują się oni z grona młodzieŜy parafialnej,
ministrantów, sąsiadów oraz osób z odpowiednimi kwalifikacjami (np. lekarz, pielęgniarka,
prawnik, nauczyciel, psycholog, opiekun społeczny, siostra PCK, pielęgniarka rejonowa,
elektryk, ślusarz, hydraulik, szewc, krawiec itp.).
13. Członkowie Zespołu, do którego naleŜą zasadniczo Opiekunowie Rejonowi oraz
kierownicy waŜniejszych sekcji (o ile nie są równocześnie Opiekunami Rejonowymi),
współpracują za pośrednictwem proboszcza z innymi grupami parafialnymi (np. Parafialną
Radą Duszpasterską, katechetami, Poradnią Parafialną, Pomocnikami Maryi, śywym
RóŜańcem, Legionem Maryi, grupami oazowymi, ministrantami, chórem kościelnym,
Duszpasterstwem Akademickim, Czcicielami św. Franciszka, Rodziną Rodzin itp.) i ukazują
im moŜliwości działania na odcinku charytatywnym.
14. Zespół otacza opieką znajdujące się na terenie parafii kościelne PLACÓWKI
CHARYTATYWNE (jak np. sierociniec, ochronka, dom starców, świetlica, kuchnia ludowa,
dom samotnej matki, dom dziennego pobytu seniorów, kolonie i półkolonie charytatywne,
4
placówka gospodarcza itd.), a jeśli zachodzi potrzeba, wspiera proboszcza w tworzeniu takich
Placówek.
15. Zespół w porozumieniu z Biskupem diecezjalnym moŜe podjąć współpracę z osobami
działającymi z ramienia państwowej opieki społecznej oraz z organizacjami społecznymi o
charakterze opiekuńczym. NaleŜy przy tym zachować odpowiednią roztropność pamiętając,
Ŝe Kościół prowadzi własne dzieło miłosierdzia.
16. Członkowie Zespołu pełnią swoją pracę honorowo i nieodpłatnie, z pobudek
chrześcijańskiej miłości bliźniego. Nie wyklucza się jednak moŜliwości etatowego
zatrudnienia osób, które dla spełnienia zleconego im przez proboszcza zadania
charytatywnego muszą poświęcić całkowicie swój czas (np. pielęgniarka domowa chorych.
pracownica ochronki dziecięcej itp.). Godziwe wynagrodzenie moŜna im zapewnić z
funduszów charytatywnych.
17. Potrzebne do udzielania pomocy ŚRODKI MATERIALNE w naturze i gotówce Zespół
czerpie z róŜnych źródeł: np. skarbonki św. Antoniego, kolekt przeprowadzanych w dniach
wyznaczonych przez Biskupa diecezjalnego, ofiar zbieranych w terminach zgodnie ze
zwyczajem diecezji, dochodów z imprez, ofiar pienięŜnych i w naturze pochodzących od osób
prywatnych, subwencji i dotacji pochodzących od krajowych lub zagranicznych instytucji
państwowych, samorządowych i społecznych, z funduszów parafialnych oraz innych źródeł
według praktyki diecezjalnej.
18. Zespół dokumentuje swoją działalność przez prowadzenie kartotek osób potrzebujących,
protokołów spotkań, kroniki, ewidencję otrzymywanych darów i ofiar, kartoteki
zadeklarowanych ofiar pienięŜnych i usług oraz innych ksiąg i dokumentów nakazanych
Diecezjalnym Regulaminem Charytatywnym. DOKUMENTACJA ta pozostaje w całości do
wyłącznego wglądu kierownictwa Zespołu oraz władz kościelnych. Wyjątkiem od tej zasady
są tylko te informacje, które zostały nakazane rozporządzeniami prawa państwowego i uznane
(zatwierdzone) przez Episkopat (np. państwowa księga finansowa, ewidencja darów
zagranicznych). Wszelkie pisma, dokumenty i informacje Zespołu wychodzące na zewnątrz
wymagają podpisu lub zgody proboszcza albo osoby przez niego upowaŜnionej.
19. Wszystkich członków Zespołu oraz współpracujących z nim osób obowiązuje w sumieniu
dyskrecja i zachowanie tajemnicy w odniesieniu do spraw osób, którym pomagają. Nie mogą
oni bez zgody proboszcza udzielić nikomu informacji uzyskanych w związku z pełnieniem
swych charytatywnych zadań.
III. Formacja charytatywna
20. Szczególnie doniosłym zagadnieniem dla rozwoju kościelnej posługi miłosierdzia jest
troska o RELIGIJNĄ I METODYCZNĄ FORMACJĘ CHARYTATYWNĄ zarówno
duchowieństwa, jak i katolików świeckich.
Osoby angaŜujące się w zespołową działalność charytatywną muszą wypracowywać w sobie
następujące cechy: Ŝywotne zjednoczenie z Chrystusem, wolność od więzów bogactwa,
zdolność do wielkodusznego poświęcania się, zdolność do spieszenia z pomocą w kaŜdej
potrzebie, kwalifikacje zawodowe, zmysł rodzinny i obywatelski oraz cnoty odnoszące się do
Ŝycia społecznego jak: uczciwość, poczucie sprawiedliwości, szczerość, uprzejmość,
delikatność i siła ducha.
5
21. Udział świeckich w pracy charytatywnej parafii jest tak znaczny, Ŝe problem ich stałej
formacji religijnej i metodycznej naleŜy do głównych obowiązków proboszcza. W tym celu
organizuje on zebrania Zespołu, które mogą w zaleŜności od sytuacji mieć róŜny charakter:
spotkania roboczego (np. w celu rozdawnictwa darów), spotkania nadzwyczajnego (np. dla
omówienia Tygodnia Miłosierdzia) lub zwyczajnego. Spotkania zwyczajne Zespołu powinny
odbywać się regularnie w odstępach wyznaczonych przez Diecezjalny Regulamin
Charytatywny i obejmować:
a) formację religijna,
b) formację metodyczno-dydaktyczną,
c) spotkania organizacyjne
Część spotkania zwyczajnego dotycząca formacji religijnej, zawiera udział we Mszy św. lub
naboŜeństwie, wykładnię Pisma św. oraz rozwaŜanie prawd wiary i zasad moralności
chrześcijańskiej. Natomiast w części obejmującej formację metodyczno-dydaktyczną
przewidzieć naleŜy referat lub wykład z dziedziny np. katolickiej nauki społecznej,
psychologii, pielęgniarstwa, ustawodawstwa itp. W części organizacyjnej spotkania omawia
się aktualne problemy charytatywne w parafii.
22. Świeccy naleŜący do Zespołu, w poczuciu odpowiedzialności za pełnienie posługi
miłosierdzia, powinni ze swej strony troszczyć się o pogłębienie własnego Ŝycia religijnego
przez pracę nad sobą, modlitwę, czytanie Pisma św., Ŝycie sakramentalne (zwłaszcza częste i
pełne uczestniczenie we Mszy św.) i udział w rekolekcjach zamkniętych. Członkowie Zespołu
mają takŜe obowiązek samokształcenia w dziedzinie charytatywnej celem ustawicznego
doskonalenia podejmowanej posługi miłosierdzia. W tym celu dbają o własne studium,
obecność na spotkaniach formacyjnych, ukończenie diecezjalnego kursu charytatywnego oraz
innych kursów.
IV. Zakończenie
23. Konferencja Episkopatu, doceniając w pełni i z uznaniem podkreślając dotychczasowy
wkład zarówno duchowieństwa, jak i katolików świeckich w dzieło niesienia pomocy
potrzebującym, pragnie poprzez wydanie niniejszej Instrukcji przyczynić się do dalszego
oŜywienia i poszerzenia zakresu działalności charytatywnej w Polsce. Działalność tę oraz
wszystkie osoby w niej uczestniczące, Konferencja Episkopatu zawierza Miłosierdziu
BoŜemu za wstawiennictwem Matki Miłosierdzia.
Zatwierdzam:
Józef Kard. Glemp
Prymas Polski
Warszawa, dnia 19 XI 1986