MIĘDZYNARODOWY RYNEK BIOPALIW stan i perspektywy

Transkrypt

FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA)
ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU)
ul. Wspólna 30, pokój 336
00-930 Warszawa
tel. 022 623 19 70, faks 022 623 19 09, [email protected]
MIĘDZYNARODOWY RYNEK BIOPALIW
stan i perspektywy
FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Wstęp
Jeszcze w połowie 2008 roku, kiedy ceny ropy naftowej poszybowały do rekordowego
poziomu 147 USD za baryłkę, przyszłość biopaliw wydawała się wyraźna i różowa. Pół roku
później ropa była jednak handlowana już po 30 USD/bbl, a spowolnienie gospodarcze rozlało
się z USA na większą część globu. Sytuacja ta najprawdopodobniej spowoduje spowolnienie
ostatnio obserwowanego dynamicznego rozwoju sektora odnawialnych paliw. Droższe i mniej
wydajne energetycznie biopaliwo może nie mieć ekonomicznej racji bytu bez rządowego
wsparcia. Staną z pewnością także prace nad biopaliwami drugiej generacji (z
niespożywczych surowców jak trawy, czy odpady komunalne). W UE szansą dla biopaliw
mogą okazać się buraki cukrowe (najwydajniejsze ale i najdroższe), na których
zapotrzebowanie dla sektora cukru zostało zdecydowanie zmniejszone reformą. Już w
połowie 2008 r. w Niemczech jedna z firm zaprzestała produkcji bioetanolu ze zbóż i
przestawiła się na cukier. Obecnie zaś największy producent cukru w UE – niemiecki koncern
Zuedzucker poinformował, że przekroczy kwotę produkcyjną o 1 mln ton cukru i cały ten
wolumen przetworzy na bioetanol.
Najbliższy rok – właśnie ze względu na wspomniane spowolnienie gospodarcze i niskie ceny
ropy, może okazać się ciężki dla sektora biopaliw. Amerykańscy producenci odnotowują już
straty i na razie nie wydać sygnałów wskazujących na poprawę. Przy tak niskich cenach ropy
może spaść także popyt na bioetanol w Brazylii (gdzie cieszy się on ogromną popularnością)
ze względu na fakt, że nie będzie opłacalnym kupowanie mniej wydajnego paliwa w zbliżonej
cenie.
Globalna produkcja biopaliw jest ciągle bardzo silnie uzależniona od decyzji politycznych. W
wielu regionach brak różnego typu ulg fiskalnych i dopłat produkcyjnych może spowodować
nieopłacalność wytwarzania paliw pochodzenia roślinnego. Wg szacunków OECD, zniesienie
wsparcia doprowadziłoby do redukcji konsumpcji biopaliw na świecie o 13,1 mln ton, z czego
10,7 mln ton przypadłoby na UE a 1,7 mln ton na USA.
Pod koniec grudnia 2008 r. Komisja i Parlament Europejskie uzgodniły kształt ustawy o
odnawialnej energii, której jednym z elementów jest wprowadzenie obowiązkowego progu
mieszania biopaliw w paliwami kopalnymi w transporcie w wysokości 10% od 2020 r.
Jednocześnie jednak w ramach Health Check od 2010 r. zostaną zniesione dopłaty do upraw
energetycznych, gdyż unijni decydenci uznali, że wspomniany projekt ustawy o odnawialnej
energii będzie wystarczającą zachętą.
W najbliższych latach oczekuje się stałego i dość wysokiego tempa wzrostu produkcji
biopaliw na świecie. Rosnąć będzie także jego konsumpcja ze względu na planowane (lub już
przyjęte) zmiany w ustawodawstwie. Wiele regionów, takich jak UE, będzie importerem netto
biopaliw. Przedmiotem zakupów nie będą tylko biopaliwa, ale także surowce produkcyjne.
Wzmożony popyt na zboża, kukurydzę, oleiste i trzcinę cukrową (które prowadzą także do
zastępowania innych upraw tymi na cele energetyczne) może doprowadzić do presji na ceny
żywności, zmniejszając jej podaż. Kontrowersje budzą ciągle także wątpliwe korzyści
środowiskowe biopaliw (wycinanie lasów deszczowych i osuszanie bagien pod uprawy
energetyczne oraz stopień redukcji emisji gazów cieplarnianych) i problem własności ziemi
(komasacja gruntów siłą pod olbrzymie plantacja w krajach Trzeciego Świata).
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 2 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw RYNEK BIOETANOLU
UNIA EUROPEJSKA
Polityka
Komisji Europejskiej udało się w końcu uzgodnić ostateczny kształt ustawy o odnawialnej
energii. Szczegółowe rozwiązanie nie są jeszcze jednak znane. Kością niezgody był przede
wszystkim próg obowiązkowego blendingu biopaliw, który Komisja Europejska
zaproponowała na 10% od 2020 r. Parlament Europejski zasugerował jego zmniejszenie do
6%. Część krajów członkowskich uważała nawet taki pułap za zbyt wysoki. Kontrowersje
budziły także limity oszczędności emisji gazów cieplarnianych. Początkowo miało to być 35%,
w późniejszych wersjach zaś już 50%. Tak wysoki próg eliminowałby większość biopaliw
produkowanych w UE z surowców spożywczych.
Uzgodniona przez KE i zatwierdzona 17 grudnia 2008 r. przez Parlament Europejski wersja
jest określana mianem 3x20, gdyż zakłada, że:
1) od 2020 r. 20% energii w UE ma pochodzić z odnawialnych źródeł;
2) emisja gazów cieplarnianych ma zostać zredukowana o 20% (w stosunku do poziomów z
1990 roku);
3) zużycie energii z odnawialnych źródeł ma wzrosnąć do 20% w 2020 r.
W uzgodnionej propozycji pozostawiono 10% próg blendingu dla biopaliw od 2020 r. Nie
znalazły się nim jednak zapisy określające udział paliw drugiej generacji oraz energii
elektrycznej. We wcześniejszym projekcie zużycie odnawialnej energii, generowanej przez
elektryczne pociągi i samochody oraz pochodzącej z biopaliw z niespożywczych surowców,
miało stanowić 4/10 zakładanego celu.
W przypadku redukcji emisji gazów cieplarnianych pozostawiono 35% limit od 2010 r. W
2017 r. zmniejszenie emisji z istniejących instalacji miałoby wynosić 60% dla wszystkich
nowych zakładów i 50% dla starych zakładów.
W najnowszej propozycji znalazł się również zapis, mający nie dopuścić do przestawiania
upraw ze spożywczych na przemysłowe (żeby zapobiec wzrostowi cen żywności i głodowi w
najuboższych krajach). W tym celu wprowadzono programu „Podwójny Bonus”, który
promowałby biopaliwa z niespożywczych surowców. Ten program ma zastąpić również
wyznaczenie sub-celu dla zużycie energii elektrycznej i biopaliw drugiej generacji. Zużycie
biopaliw z niespożywczych surowców (odpady, celuloza itd.) ma liczyć się podwójnie do celu,
a w przypadku energii elektrycznej z odnawialnych źródeł dwuipółkrotnie wyższy będzie
przelicznik.
Ze względu na fakt, że tak duży udział biopaliw będzie musiał być zaspokojony nie tylko
przez import samego paliwa, ale także i surowców do jego produkcji, UE zamierza
wprowadzić standardy środowiskowe dla sprowadzanych biopaliw. Jednym z rozwiązań ma
być wykluczenie z importu biopaliw powstałych przy użycia węgla (największa emisja gazów
cieplarnianych). Inne mają eliminować te paliwa, które powstały w wyniku osuszania bagien
lub wycinania lasów deszczowych (zaburzające naturalny ekosystem).
W nowej propozycji większy nacisk ma być położony także na produkcję energii z wiatru i
słońca.
Na 2014 roku zaplanowano przegląd polityki w sektorze biopaliw – nie będzie on jednak
dotyczył zmiany celów.
Propozycja wymaga jeszcze akceptacji krajów członkowskich.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 3 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Komisja Europejska zamierza także poświęcić więcej uwagi bioodpadom, jako źródle
odnawialnej energii. Planowana jest także dyskusja nad rozwojem strategii recyclingu na
unijnym, narodowym i regionalnym poziomie. Wg szacunków KE, biodegradowalne odpady z
kuchni, ogrodu i żywnościowe stanowią ok. 1/3 miejskich śmieci i są odpowiedzialne za
emisję metanu do atmosfery. Rozmowy nad potencjalnym wpływem rozwiązań legislacyjnych
w tym segmencie mają ruszyć w połowie marca 2009 r. Pierwsze projekty ustaw są
oczekiwane w 2010 r.
Ministrowie rolnictwa unijnych krajów osiągnęli polityczne porozumienie w sprawie oceny
funkcjonowania reformy WPR (tzw. Health Check). Jednym z postanowień jest zapowiadane
zniesienie od 2010 r. dopłat energetycznych w wysokości 45 EUR/t. Likwidacja dopłat jest
tłumaczona właśnie przygotowywaną ustawą o energii odnawialnej. Zdaniem decydentów,
jest to wystarczający mechanizm stymulujący dla rozwoju sektora biopaliw w UE.
Natomiast unijny Komitat Zarządzający ds. Płatności Bezpośrednich poinformował, że areał
upraw energetycznych zgłoszony do dopłat z tego tytułu w 2008 r. wyniósł ok. 1,6 mln ha i
tym samym nie przekroczył limitu 2 mln ha. W ubiegłym roku wnioskowano o dopłaty
energetyczne dla 2,843 mln ha upraw. Z tego też powodu zredukowano wsparcie w
wysokości 45 EUR/ha do 31,65 EUR/ha. Zmniejszenia wnioskowanej powierzchni o 44% to
wynik obniżonych w ubiegłym roku dopłat i wysokich cen zbóż, które sprawiły, że bardziej
opłacalne było inne wykorzystanie.
Sytuacja podażowo-popytowa
Zdaniem analityków przygotowujących raport dla amerykańskiego Departamentu ds.
Rolnictwa – USDA, dobre wyniki w 2005 i 2006 roku spowodowały nagły wzrost możliwości
produkcyjnych biopaliw w UE-27. W 2007 r. ich produkcja wzrosła do 6,8 mln ton, z czego
produkcja biodiesla stanowiła 5,4 mln ton, a bioetanolu 1,4 mln ton. W 2008 r. oczekuje się
wzrostu odpowiednio do 5,7 mln t i 1,7 mln ton. Wysokie ceny surowców i konkurencja ze
strony taniego importu wymuszą zaś konsolidację.
Autorzy raportu (FAS) podkreślają, że choć UE jest i będzie wiodącym producentem biopaliw
na świecie, to koszty produkcji w UE są na tyle wysokie, że wytworzone tam biopaliwa są
ciągle nieatrakcyjne cenowo. Działo się tak nawet w obliczu rekordowo wysokich cen ropy
naftowej w połowie 2008 r. Dlatego też unijny rynek jest silnie uzależniony od decyzji
politycznych w tym sektorze. W 2003 r. unijni decydenci opracowali niewiążące cele zużycia
biopaliw, które mimo zachęt (preferencje fiskalne) nie zostały osiągnięte. Osiągnięte w
połowie grudnia 2008 r. porozumienie w sprawie nowej ustawy energetycznej, które zakłada
10% i obowiązkowy próg blendingu dla biopaliw od 2020 r. z pewnością wpłynie
prowzrostowo na rozwój tego sektora. Z drugiej jednak strony UE zdecydowała się w ramach
oceny stanu funkcjonowania Wspólnej Polityki Rolnej (tzw. Health Check) znieść dopłaty do
rośliny energetycznych (45 €/ha) od 2010 r., uznając właśnie nowy projekt regulacji w
sektorze energetycznym za wystarczającą zachętę.
Wg raportu FAS, produkcja biopaliw w UE-27 wzrośnie w 2008 r. o 9% do 7,4 mln t
ekwiwalentu energetycznego ropy naftowej, a w 2010 r. osiągnie poziom 11,7 mln t
ekwiwalentu (wzrost o 58% wobec 2007 r. – natomiast w ciągu ostatnich 4 lat pierwszej
dekady XXI wieku zużycie biopaliw w UE podwoi się.). Zużycie bietanolu będzie rosnąć
znacznie dynamicznej. Jego produkcję w 2008 r. szacuje się na 1,7 mln ton ekwiwalentu w
porównaniu do 1,35 rok wcześniej. Daje to bardzo wysoką dynamikę rzędu 26%. W
kolejnych dwóch latach takie tempo wzrostu powinno się utrzymać i na koniec pierwszej
dekady XXI wieku konsumpcja bioetanolu w UE-27 ma zwiększyć się do prawie 2,6 mln t
ekwiwalentu energetycznego ropy naftowej. Udział bioetanolu będzie w zużyciu biopaliw w
UE będzie sukcesywnie rosnąć. W 2006 r. wyniósł 16%, rok później zwiększył się do 18% w 2008 i 2009 r. został oszacowany na 21%, a w 2010 r. powinien wzrosnąć do 22%.
Tempo wzrostu spożycia biopaliw ogółem będzie jednak zbyt małe, by osiągnąć założone
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 4 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw przez Komisję Europejską cele mieszania paliw tradycyjnych z pochodzącymi z odnawialnych
źródeł. Szczegóły w poniższym zestawieniu.
Zużycie biopaliw i paliw kopalnych w UE-27
2006
2007*
2008*
2009** 2010**
Bioetanol
945
1 350
1 700
2 055
2 570
Biopaliwa^
6 030
7 430
8 120
9 865
11 740
Paliwa łącznie^^
293 085 297 890 302 780 307 770 312 840
Udział biopaliw
2,06%
2,49%
2,68%
3,21%
3,75%
nieobligatoryjny próg blendingu
2,75%
3,50%
4,25%
5,00%
5,75%
dane w tys. t ekwiwalentu energetycznego ropy naftowej
* szacunek, ** prognoza, ^ biodiesel, bioetanol, Btl i olej roślinny
^^ paliwa tradycyjne i z odnawialnych źródeł
Opis
opracowanie własne na podst. FAS
W 2008 r. ok. 3/4 spożycia biopaliw w UE stanowił biodiesel. Jak wspomniano wyżej, udział
bioetanolu nie przekroczy 1/5. Pozostałą część stanowić będzie konsumpcja czystego oleju
roślinnego i Btl (wykorzystanie biomasy, biopaliwa drugiej generacji). Znaczenie tego
ostatniego będzie marginalne ze względu na brak tanich technologii produkcyjnych.
Biopaliwa wytworzone z niespożywczych surowców (trawy, odpady komunalne, wióry itd.) są
jednak przyszłościowym segmentem, który powinien się rozwijać. Natomiast udział surowego
oleju roślinnego jako paliwa będzie sukcesywnie marginalizowany.
Autorzy raportu oczekują, że liczba zakładów produkujących bioetanol w UE-27 w 2008 r.
wzrosła o 18% do 58. W 2010 r. ma wynieść zaś 70. Możliwości produkcyjne zostały zaś
oszacowane na 4,4 tys. tys. ton (lub 5,6 mln l) w 2008 r. Na koniec pierwszej dekady XXI
wieku mają wzrosnąć do 7,1 tys. t (lub niespełna 9 mln l).
Wg FAS, dynamika wzrostu możliwości produkcyjnych będzie znacznie przewyższać stopień
wzrostu produkcji. Od 2006 do 2010 r. proporcję niemalże odwrócą się. W 2006 r. stopień
wykorzystania możliwości produkcyjnych wynosił prawie 70%, w 2010 roku spadnie zaś do
niespełna 40%. Rosnąć będzie także różnica pomiędzy wewnętrzną podażą a wewnętrznym
popytem. W 2008 r. przy produkcji 1,7 mln ton zapotrzebowanie wyniesie 2,6 mln ton. Z
roku na rok ta różnica będzie się powiększać i UE będzie zmuszona importować coraz więcej
bioetanolu. Wwóz tego biopaliw do Unii został oszacowany na 1 mln ton w 2008 r. i 1,4 mln
ton w 2010 r. co oznacza wzrost o 40%. W 2008 r. import zwiększył się zaś o 27%.
Szczegóły w poniższym zestawieniu.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 5 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Bilans podażowo-popytowy na rynku bioetanolu
Opis
2006
2007*
2008* 2009** 2010**
Możliwości produkcyjne
1 750
3 000
4 400
4 900
7 100
tys. t
mln l
2 218
3 802
5 577
6 210
8 999
37
49
58
65
70
Liczba zakładów produkcyjnych
Produkcja
1 205
1 350
1 700
2 000
2 640
tys. t
mln l
1 584
1 711
2 155
2 525
3 346
% stopień wykorzystania"
69
45
39
41
37
Import
250
785
1 000
1 250
1 400
tys. t
mln l
317
995
1 267
1 584
1 774
Eksport
tys. t
30
35
50
50
40
mln l
38
44
63
63
51
Zużycie
1 470
2 100
2 650
3 200
4 000
tys. t
mln l
1 863
2 662
3 359
4 056
5 070
różnica""
-265
-750
-950
-1 200
-1 360
tys. t
mln l
-279
-951
-1 204
-1 531
-1 724
%
-18
-36
-36
-38
-34
" możliwości produkcyjnych, "" między produkcją a zużyciem
* szacunek, ** prognoza,
Głównym producentem bioetanolu w UE są Francja, Niemcy i Polska oraz Wielka Brytania.
Wolumen wytworzonego bioetanolu w 2008 r. został oszacowany na 500 tys. ton we Francji,
po 250 tys. w Niemczech i Polsce oraz na 150 tys. ton w Wielkiej Brytanii. W tych trzech
krajach produkuje się aktualnie blisko 60% bioetanolu w UE (z czego prawie 30% we
Francji). Wg prognoz FAS, Francja umocni swoją pozycję lidera za dwa lata. Zdecydowanie
wzrośnie rola Wielkiej Brytanii i Belgii, które jeszcze dwa lata temu nie były producentem
bioetanolu. Rosnaca produkcja w Polsce pozwoli jej utrzymać ok. 15% udział w rynku.
Spadnie zaś znaczenie Niemiec. W 2008 r. oczekiwana jest wysoka dynamika wzrostu
produkcji, która w skali UE przekroczy 25%. Najsilniej będzie rosnąć produkcja w Wielkiej
Brytanii (siedmioipółkrotnie) oraz w Polsce (dwuipółkrotnie). Praktycznie ustanie za to
produkcja w Hiszpanii, która jeszcze dwa lata temu była znacznym wytwórcą biopaliw w UE.
W ciągu dwóch najbliższych lat unijna produkcja prognozowana jest na poziomie o blisko
60% wyższym niż w 2008 r. Szczegóły w poniższym zestawieniu.
Produkcja bioetanolu w UE-27
2006
2007*
2008* % zmiana^ Udział" 2009** 2010** % zmiana ^ Udział ""
Opis
340
310
250
-19
15%
200
200
-20
8%
Niemcy
320
275
25
-91
1%
25
0
-100
0%
Hiszpania
Francja
200
300
500
67
29%
600
700
40
26%
Polska
130
100
250
150
15%
320
370
48
14%
60
70
70
0
4%
80
80
14
3%
Szwecja
0
20
150
650
9%
275
400
167
15%
Wielka Brytania
Benelux
0
0
100
100
6%
250
600
500
23%
Pozostałe
200
275
355
29
21%
250
300
-15
11%
UE-27
1 250
1 350
1 700
26 100%
2 000
2 650
56
100%
dane w tys. t, * szacunek, ** prognoza, ^ 2008=100%," 2008=100%,"" 2010=100%
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 6 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Geografia produkcji bioetanolu w UE-27 w 2008 r. (szacunek FAS)
Niemcy
15%
Pozostałe
21%
Hiszpania
1%
Benelux
6%
Wielka Brytania
9%
Szwecja
4%
Francja
29%
Polska
15%
Geografia produkcji bioetanolu w UE-27 w 2010 r. (prognoza FAS)
Niemcy
8%
Pozostałe
11%
Francja
26%
Benelux
23%
Wileka Brytania
15%
Szwecja
3%
Polska
14%
Wg FAS, produkcja bioetanolu w Polsce i Wielkiej Brytanii będzie oparta na krajowym
sektorze cukru (przystosowanie cukrowni). W Belgii i pobliskiej Holandii (która już jest przez
port w Rotterdamie największym importerem bioetanolu z Brazylii) należy oczekiwać
wzmożonego importu surowców produkcyjnych.
Głównym surowcem do produkcji bioetanolu w UE-27 w 2008 r. były pszenica i buraki
cukrowe, które stanowiły 70% w strukturze zaplecza surowcowego. Wolumen surowców
użytych do produkcji bioetanolu podwoił się w 2008 r. do 6 mln ton. W kolejnych latach
dynamika wzrostu będzie znacznie słabsza. Buraki cukrowe i pszenica pozostaną głównym
surowcem. Spadnie zaś rola jęczmienia i żyta. Szczegóły w poniższym zestawieniu.
Użycie surowców do produkcji bioetanolu w UE-27
2006
2007*
Opis
pszenica
1 530
1 460
2 040
40
34%
2 180
3 000
38
32%
jęczmień i żyto
570
330
590
79
10%
640
690
8
7%
250
230
990
330
16%
1 440
2 000
39
21%
kukurydza
buraki cukrowe
270
880
2 160
145
36%
2 670
3 260
22
35%
kartofle
300
120
300
150
5%
350
400
14
4%
Razem
2 920
3 020
6 080
101
100%
7 280
9 350
28
100%
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 7 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Struktura surowcowa produkcji bioetanolu w UE-27 w 2008 r.
(szacunek FAS)
kartofle
5%
pszenica
34%
buraki cukrowe
35%
kukurydza
16%
jęczmień i żyto
10%
Struktura surowcowa produkcji bioetanolu w UE-27 w 2010 r.
(prognoza FAS)
kartofle
4%
buraki cukrowe
36%
kukurydza
21%
pszenica
32%
jęczmień i żyto
7%
FAS oszacowało spożycie bioetanolu w UE-27 na ponad 2,6 mln ton, co oznacza wzrost o 1/4
wobec poziomu konsumpcji w 2007 r. W ciągu dwóch najbliższych lat zużycie tego paliwa w
krajach unijnych powinno wzrosnąć o połowę do 4 mln ton. W 2008 r. głównym
konsumentem bioetanolu w UE były Francja i Niemcy, czyli kraje, które również najwięcej go
wytwarzają. Ich udział w unijnym spożyciu wynosi blisko 50%. Do 2010 r. przewidywana jest
zmiana w strukturze spożycia: wzrośnie znaczenie Belgii, spadnie zaś wspomnianych
Niemiec. W 2008 r. oczekiwany jest blisko trzykrotny wzrost konsumpcji bioetanolu w Polsce
do 230 tys. ton. W kolejnych latach dynamika zdecydowanie osłabnie, ale i tak utrzyma się
na wysokim poziomie. Udział Polski w unijnej konsumpcji bioetanolu nie powinien ulec
zmianie. Szczegóły w poniższym zestawieniu.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 8 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Konsumpcja bioetanolu w UE-27
Opis
2006
2007*
580
585
575
-2
22%
525
525
-9
13%
Niemcy
Szwecja
260
300
400
33
15%
400
400
0
10%
Francja
235
420
700
67
26%
750
800
14
20%
180
200
100
-50
4%
100
100
0
3%
Hiszpania
Polska
90
80
230
188
9%
300
370
61
9%
Benelux
50
150
250
67
9%
500
750
200
19%
Pozostałe
75
365
395
8
15%
625
1 055
167
26%
UE-27
1 470
2 100
2 650
26 100%
3 200
4 000
51
100%
Struktura konsumpcji bioetanolu w UE-27 w 2008 r.
(szacunek FAS)
Pozostałe
15%
Niemcy
22%
Benelux
9%
Polska
9%
Szwecja
15%
Hiszpania
4%
Francja
26%
Struktura konsumpcji bioetanolu w UE-27 w 2010 r.
(prognoza FAS)
Niemcy
13%
Pozostałe
26%
Benelux
19%
Szwecja
10%
Polska
9%
Hiszpania
3%
Francja
20%
Zużycie bioetanolu w 2008 r. jest szacowane na niespełna 1,2% konsumpcji benzyny w UE.
W kolejnych latach ten wskaźnik będzie rosnąć, by w 2010 r. osiągnąć 2,2%. Należy
pamiętać, że w transporcie zdecydowanie większe znaczenie ma diesel. Szczegóły w
poniższym zestawieniu.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 9 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Zużycie bioetanolu i paliw kopalnych w UE-27
2006
2007*
2008*
2009** 2010**
Bioetanol
940
1 345
1 705
2 050
2 560
Benzyna
112 515 113 530 114 550 115 580 116 620
Udział bioetanolu
0,84%
1,18%
1,49%
1,77%
2,20%
nieobligatoryjny próg blendingu "
2,75%
3,50%
4,25%
5,00%
5,75%
dane w tys. t ekwiwalentu energetycznego ropy naftowej
* szacunek, ** prognoza, " dla biopaliw ogółem
Opis
Natomiast DG AGRI szacuje, że produkcja bioetanolu w UE zwiększy się z 4,6 mld l do 8 mld
l w 2017 r. Spożycie będzie rosnąć szybciej i przewyższy podaż wewnętrzną. Konsumpcja
została oszacowana na 4,7 mld l w 2007 r. i 9,2 mld l w 2017 r.
Natomiast wg szacunków FAO i OECD unijne zapotrzebowanie na bioetanol w 2017 r.
wyniesie aż 14,7 mld l. Obie organizacje podkreślają także, że w okresie 2000-2007
produkcja bioetanolu na świecie potroiła się do 52 mld l, a między 2008 a 2017 r. podwoi się
127 mld l.
Z kolei europejska organizacja producentów eBio szacuje, że produkcja bioetanolu w UE
wyniosła 1,8 mld l w 2007 r. wobec 1,6 mld l rok wcześniej. Dynamika wzrostu unijnej
produkcji w 2006 r. wyniosła 70%, a w 2007 r. 11%. Spadek tempa jest częściowo efektem
wzrostu importu bioetanolu z Brazylii, który zwiększył o 45% do 800 mln l w 2007 r. Wg
źródeł brazylijskich, był znacznie wyższy, osiągając 1,37 mld l. eBio zauważa, że choć we
wszystkich 27 krajach UE funkcjonują różne formy wspierania biopaliw (np. ulgi podatkowe),
to rynek jest bardzo zróżnicowany. Najbardziej liberalny jest w Wielkiej Brytanii i Holandii
(największy port przeładunkowy dla bioetanolu), najbardziej zamknięty zaś we Francji,
Włoszech i Hiszpanii. Tylko sześć państw stosuje kary za niewypełnienie progów zużycia
(obok Polski są nimi Wlk. Brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Słowenia). W Niemczech
obowiązują wysokie kary rzędu 50-80 eurocentów za litr niewypełnionego limitu zużycia, we
Francji 450 EUR za każdy 1% niespełnionego rogu zużycia.
Informacje z wybranych państw członkowskich
Niemcy
Niemiecki rząd obniżył o 1% do 5,25% próg blendingu dla biopaliw w 2009 r. Biopaliwa z
importowanych olejów sojowych i palmowych zostały dopuszczone do użytku tylko w
przypadku posiadania certyfikatu stwierdzającego, że zostały wytworzone zgodnie z zasadą
zrównoważonego rolnictwa (bez szkód dla środowiska i ludności lokalnej). Próg mieszania
biopaliw został zmniejszony, żeby uniknąć konkurencji surowcowej z sektorami
żywnościowym i paszowym. Ma to pomóc także rozwijać pozyskiwanie energii z biomasy.
W 2010 r. próg blendingu wzrośnie do 6,25% i pozostanie niezmieniony do 2014 r. Ustawa
zakłada także weryfikację polityki w sektorze biopaliw w 2011 r. Podniesione zostały także
podatki w sektorze odnawialnych paliw. Od 2009 r. za każdy litr biodiesla trzeba będzie
zapłacić 18 eurocentów. Projekt ustawy zakładał wyższy podatek w wysokości 21
eurocentów/l.
Francja
Francuskie władze poinformowały, że zamierzają znieść ulgi podatkowe dla biopaliw do 2012
r. Proces ma zacząć się już od przyszłego roku. Powodem zniesienia ulg podatkowych dla
bioetanolu i biodiesla są wysokie ceny ropy naftowej, które powodują, zdaniem francuskich
decydentów, że ceny biopaliw i paliw tradycyjnych nie są już ze sobą powiązanie
strukturalnie i nie zależą od siebie. Dodatkowo, w obliczu rosnących cen żywności nie można
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 10 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw dłużej pozwalać, żeby prawo wywierało presję na bazę surowcową i zachęcało do użycia
artykułów rolnych do produkcji przemysłowej. Zachętą do produkcji biopaliw mają pozostać
kary za niewypełnienie krajowego celu zużycia odnawialnych paliw.
Przedstawiciele francuskiego sektora biopaliw ostro skrytykowali rządowy pomysł. Zdaniem
związku producentów biopaliw SNPAA, zniesienie wsparcia doprowadzi do upadku tego
sektora i zaowocuje utratą miejsc pracy przez tysiące Francuzów. Zamiast rodzimego
bioetanolu pojawi się importowany z Brazylii, z którym nie wytrzyma konkurencji francuskie
biopaliwo. Związkowcy podkreślają, że w budowę nowych zakładów produkcyjnych
zainwestowano 1 mld EUR, a rządowy projekt sprawi, że te pieniądze okażą się wyrzuconymi
w błoto.
Wielka Brytania
Z raportu brytyjskiej agencji ds. odnawialnych paliw wynika, że zużycie biopaliw w Wielkiej
Brytanii w drugim kwartale 2008 r. przekroczyło nieznacznie obligatoryjny próg 2,5%
blendingu, ale większość koncernów paliwowych nie spełnia norm „środowiskowych”.
Badanie było przeprowadzane od 15 kwietnia, czyli od daty wejścia w życie obligatoryjnego
progu mieszania dla biopaliw z paliwami tradycyjnymi, do 14 lipca 2008 r. i wykazało, że
2,61% sprzedawanego na brytyjskich stacjach paliwa pochodzi z odnawialnych źródeł. To
paliwo nie spełnia jednak standardów zrównoważonego ekorozwoju, którym w tym
przypadku są: 1) 40% redukcja emisji gazów cieplarnianych; 2) obowiązek wykazania dla
przynajmniej 50% biopaliw rodzaju surowca, kraju pochodzenia i wpływu na strukturę
własności ziemi rejonu, w jakim wytworzono dane paliwo.
Raport wykazał, że cel mieszania przekroczyły takie firmy jak Shell i Greenergy (należący do
Tesco), nie osiągnęli go zaś tacy giganci, jak: BP i ExxonMobil’s Esso. Biodiesel stanowił 84
procent zużycia biopaliw na Wyspach. Głównym surowcem do produkcji bioetanolu była zaś
trzcina cukrowa (74%, co sugeruje, że pochodził on z Brazylii).
Zgodnie z obowiązującym w Wlk. Brytanii prawem, każdy importer, producent lub inny
podmiot, który dostarcza ponad 450 tys. litrów benzyny rocznie, jest zobligowany do
blendingu swojego paliwa z biopaliwami.
Koncern British Sugar zwrócił się do brytyjskich plantatorów buraków cukrowych o
zapewnienie dodatkowej ilości buraków potrzebnych do produkcji bioetanolu. Umowy
kontraktacyjne na buraki do produkcji cukru zostały podpisane planowo 15 sierpnia 2008 r.
Koncern nie ma jednak ciągle zapewnionego zaplecza surowcowego dla zakładu bioetanolu w
Wissington. Jego potrzeby wynoszą ok. 500 tys. ton buraków cukrowych, co odpowiada ok. 8
tys. ha upraw. Cena „energetycznych” buraków ustalona została na 26 GBP/t.
Aktualnie w Wielkiej Brytanii buraki cukrowe uprawia nieco ponad 5 tys. rolników. W 2002 r.
ich liczba była większa o 3 tys. Spadek cen zbóż i urodzaj buraków w 2008 r. mogą jednak
zachęcić brytyjskich farmerów do powrotu do upraw buraków cukrowych. Przeprowadzony w
październiku 2008 r. test jakości wykazał średnią zawartością cukru w korzeniach na
poziomie 18,15% i plony rzędu 70 t/ha.
ŚWIAT
Produkcja
EIA, rządowe centrum informacji energetycznej w USA szacuje, że biopaliwa będą bardzo
ważnym źródłem energii w globalnym ujęciu w ciągu dwóch najbliższych dekad. Światowa
produkcja biopaliw wzrośnie z 1,3 mln baryłek dziennie w 2010 r. do 2,7 mln baryłek w 2030
r. Połowa z prognozowanego wzrostu przypadnie w udziale USA.
Wg EIA, zużycie biopaliw będzie stanowić w 2030 r. 8,5% światowej konsumpcji energii
wobec 7,7% w 2005 r.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 11 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Poprzedni szacunek EIA był znacznie niższy i zakładał, że za 20 lat światowe zużycie biopaliw
wyniesie 1,7 mld baryłek.
EIA szacuje także, że produkcja biopaliw w USA, największym producencie bioetanolu na
świecie, wzrośnie z 500 tys. b/d w 2010 r. do 1,2 mln b/d w 2030 r.
Natomiast europejska organizacja producentów biopaliw eBio szacuje, że produkcja
bioetanolu na świecie w 2008 r. wyniesie 85 mln ton wobec 30 mln ton. Z tej wielkości 70
mln ton stanowić będzie bioetanol na cele paliwowe. Jego produkcja w 2000 r. wynosiła 17
mln ton.
Wpływ polityki
OECD w raporcie o ekonomicznych skutkach polityki wspierającej rozwój biopaliw (Economic
Assessment of Biofuel Support Policies) stwierdziła, że produkcja bioetanolu i biodiesla jest
ciągle zbyt droga mimo wysokich cen ropy naftowej a pozytywny wpływ na środowisko
relatywnie niski. Ze względu na wysokie nakłady i koszty produkcji produkcja biopaliw jest
opłacalna tylko przy zdecydowanym wsparciu władz i ochronie rynku. W przypadku zniesienia
wsparcia i ochrony produkcja spadnie praktycznie do zera – jedynie bioetanol z trzciny
cukrowej nie potrzebuje pieniędzy z kieszeni podatników.
OECD ocenia, że:
* wsparcie dla produkcji biopaliw i handlu nimi z budżetu spowodowałoby wzrost emisji
gazów cieplarnianych zaledwie o 0,5-0,8% w transporcie do 2015 r. w krajach, które stosują
taką politykę;
* w przypadku zniesienia wsparcia dla biopaliw z budżetu zużycie benzyny wzrosłoby w
sektorze transportowym mniej niż o 1%, a diesla o 2-3%, szacunek ten nie obejmuje jednak
dodatkowej emisji gazów, powstałych przy produkcji biopaliw;
* ww. wymienione czynniki są kosztowne – ich zniesienie mogłyby skutkować
zaoszczędzeniem przez podatników i konsumentów ok. 25 mld USD w okresie 2013-2015;
* obligatoryjne progi blengingu dla biopaliw skutkują wzrostem cen benzyny, bo koszty
produkcji biopaliw są wyższe niż paliw kopalnianych;
* ochrona rodzimej produkcji biopaliw skutkuje ograniczeniem źródeł zaopatrzenia i brakiem
konkurencji;
Zniesie wsparcia miałoby różne skutki w różnych krajach ze względu na zróżnicowane polityki
w sektorze biopaliw. Wg OECD, zużycie odnawialnych paliw spadłoby znacznie w krajach,
które aktualnie są jego największymi konsumentami. Spadek konsumpcji bioetanolu na
świecie wyniósłby 14%, biodiesla zaś aż50% (koszt produkcji bioetanolu jest niższy).
Skutki zniesienia różnych form wsparcia produkcji biopaliw na ich konsumpcję (mln t)
Świat
UE
Brazylia
USA
Malezja
Indonezja Kanada Pozostałe
-10 669
-149
-1 636
-66
-169
-93
-270 -13 142
Najbardziej ucierpiałby sektor biopaliw w UE, najmniej w Malezji i Brazylii. Zużycie na świecie
spadłoby o 13,1 mln ton, z czego 10,7 mln ton stanowiłaby konsumpcja w UE (80% udział).
Wg OECD, podaż na surowce ze strony sektora biopaliwa w UE (jeśliby wszedł w życie
projekt o 10% progu blengingu) nie wzrosłaby znacząco i w efekcie ceny zbóż wzrosłyby o 57%, a rzepaku o 3%. OECD podkreśliła także, że większa uwaga powinna być skierowana na
biomasę i przetwarzanie odpadów organicznych oraz na paliwa drugiej generacji.
Surowce produkcyjne
Zdaniem analityków z LMC International, trzcina cukrowa jest idealnym surowcem do
produkcji bioetanolu, ale aktualnie tylko kilka państw używa jej do tego celu. Największy
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 12 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw potencjał do produkcji bioetanolu z trzciny cukrowej mają najwięksi producenci trzcinowego
cukru: Brazylia, Australia, Tajlandia, a także Kolumbia i Gwatemala ze względu na
poczynione inwestycje i wsparcie rządu.
Atrakcyjność trzciny cukrowej jako surowca produkcyjnego dla sektora paliwowego będzie
zależeć od kilku czynników, z których najważniejszymi są: sytuacja na rynku cukru, bariery w
handlu bioetanolem, konkurencja innych surowców produkcyjnych i polityka rządowa. Należy
także rozwiązać kwestię konkurencji surowcowej między sektorami paliwowym a
spożywczym.
W przypadku UE w połowie ubiegłego roku atrakcyjnym cenowo surowcem okazał się cukier.
Niemiecka firma wznowiła wtedy produkcję bioetanolu w swoim największym zakładzie w
Schwedt we wschodnich Niemczech. Ponowne uruchomienie było możliwe dzięki zmianie
surowca ze zbyt drogich zbóż na tańszy cukier. Jako surowiec produkcyjny cukier jest
aktualnie tańszy o ok. 30% od zbóż. Drugi zakład Verbio już od 2007 r. produkuje bioetanol
z cukru. Oba zakłady będą zużywać rocznie ok. 100 tys. ton cukru i syropów cukrowych.
Wcześniej oba zakłady potrzebowały ok. 900 tys. ton pszenicy rocznie.
Informacje z wybranych krajów
Brazylia
Mimo że brazylijska agencja rządowa Conab zmniejszyła swoją prognozą, to i tak zbiory
trzciny cukrowej w sezonie 2008/09 (kwiecień/marzec) będą po raz kolejny rekordowo
wysokie i wyniosą 558,7 mln ton wobec 501,5 mln ton zebranych w sezonie 2007/08.
Tegoroczny wzrost wyniesie 11,4% lub 57,2 mln ton. Wcześniejsze prognozy Conab
zakładały jednak, że zbiory mogą osiągnąć nawet poziom 579,8 mln ton. Ze względu jednak
na deszcze, które opóźniły zbiór trzciny cukrowej oraz opóźnienia produkcyjne w nowych
cukrowniach, zbiory i produkcja cukru nie są aż tak wysokie. Choć obniżona została także
prognoza produkcji cukru i bioetanolu, to podobnie jak w przypadku trzciny cukrowej
produkcja i tak będzie ponownie rekordowa. Wg Conab, w sezonie 2008/09 w Brazylii
zostanie wytworzone 32,8 mln ton cukru (wcześniejsze prognozy zakładały wolumen rzędu
33,9-35,2 mln ton) wobec 31,3 mln ton sezon wcześniej, co oznacza wzrost o 4,8%. W
przypadku bioetanolu dynamika wzrostu będzie znacznie większa i wyniesie 17,7%, a
produkcja tego odnawialnego paliwa wzrośnie z 23,0 do 27,1 mld l (wcześniejsze szacunki to
26,4-27,5 mld l).
Prognoza produkcji bioetanolu w Brazylii wg Conab
mld l
25
20
15
10
5
0
2007/08
rejon NE
2008/09
rejon CS
razem
Cztery brazylijskie firmy: Cosan, Guarani, NovAmerica i Alkoeste podpisały umowę ze
Szwecją na eksport bioetanolu, który będzie posiadał certyfikat, stwierdzający, że to paliwo
spełnia określone standardy społeczne i środowiskowe. Brazylijczycy dostaną za taki
bioetanol 5-10% więcej niż za paliwo bez certyfikatu. Szczegóły finansowe umowy nie są
jednak znane. Wiadomo zaś, że punktami certyfikatu są m. in.: zero tolerancji dla pracy
niewolniczej i dzieci, przynajmniej 30% zbiorów musi być zmechanizowana, a do 2014 r.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 13 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw 100%, spełnianie wymogów będzie dwa razy w roku kontrolowane przez niezależną agencję
międzynarodową.
USA
Władze USA poinformowały, że zamierzają uruchomić 10 grantów o łącznej wartości 10 mln
USD, których celem będzie rozwój badań nad biopaliwami drugiej generacji (celulozowymi).
Zdaniem amerykańskich władz, biopaliwa celulozowe są najlepszym alternatywnym źródłem
energii w średnim okresie, a same badania pozwolą opracować metody produkcji
odnawialnych paliw w różnych surowców roślinnych.
Podpisane zostało także porozumie z Brazylią, którego celem są wspólne badania nad
rozwojem biopaliw drugiej generacji – powstałych z celulozy, a nie z surowców spożywczych.
Ze strony brazylijskiej w projekcie weźmie udział Centrum Badań i Rozwoju CENPES
(należące do koncernu paliwowego Petrobas), z USA zaś Krajowe Laboratorium Energii
Odnawialnej. Oprócz badań celem projektu będzie także wsparcie rozwoju produkcji biopaliw
w Gwatemali, Hondurasie, na Jamajce, w Senegalu i Gwinei Bissau. Przeznaczono na to 4,3
mln USD.
Brazylia i USA są największym na świecie producentami bioetanolu. W USA to paliwo
powstaje z kukurydzy, w Brazylii zaś z trzciny cukrowej.
W USA gorącym tematem jest także proponowane przez administrację Georga W. Busha
zniesienie wsparcia produkcji biopaliw oraz ambitne cele zużycia tych paliw zapisane w
ustawie energetycznej. Zdaniem Jaffa Broina, szefa POET – największego producenta
bioetanolu w USA, amerykańskie władze powinny podnieść próg blendigu do 15-20% z
aktualnych 10% dla zaspokojenia założonych w ustawie energetycznej celów konsumpcji
paliw odnawialnych. Zgodnie z ustawą, w 2008 r. zużycie biopaliw powinno wynieść 9 mld
galonów, a w 2009 r. 10,5 mld galonów. Roczne zapotrzebowanie na benzynę w USA wynosi
ok. 140 mld galonów. USA założyło ambitny plan zwiększenia udziału biopaliw do 36 mld
galonów do 2022 r. EIA szacuje, że założone cele nie zostaną zrealizowane. Wg organizacji,
za 3 lata w USA zużycie biopaliw wzrośnie do 30 mld galonów i będzie o 17% mniejsze od
zakładanego. EIA podkreśla także, że badania nad rozwojem biopaliw drugiej generacji są
zdecydowanie za mało zaawansowane. Niektórzy analitycy zaznaczają również, że cele
zużycia będą trudne do osiągnięcia ze względu na dość drogą obecnie kukurydzę, która jest
głównym surowcem produkcyjnym.
Oprócz polityków potencjał biopaliw drugiej generacji dostrzegają także producenci. Trzy z
największych koncernów z sektora agrobiznesu w USA postawiły zjednoczyć siły w badaniach
nad bioetanolem z odpadów kukurydzianych i pochodzących z innych roślin. W projekt
zaangażowane są: dom handlowy Arche Daniels Midland (ADM), producent sprzętu
rolniczego Deere & Co i Monsanto, firma zajmująca się biotechnologią.
Firmy zamierzają wykorzystać słomę kukurydzianą, która normalnie jest zostawiana na
polach po zbiorach jako naturalny nawóz. Badania mają wykazać, ile można jej zabrać, żeby
nie zaszkodzić glebie. Opracowano także już eksperymentalny pojazd do zbierania słomy
razem z kukurydzą w trakcie żniw.
Zainteresowane celulozowymi paliwami są także firmy DuPont i Greencor, które
poinformowały o inwestycji w zakład produkujący bioetanol drugiej generacji w stanie
Tennessee w USA. Pilotażowa produkcja ma ruszyć w grudniu 2009 r., komercyjna do 2012
r. Docelowo możliwości produkcyjne zakładu mają wynieść 250 tys. galonów. Przedstawiciele
firm szacują, że w Tennessee jest ok. 1,5 mln akrów ziemi, która nie nadają się na uprawy
spożywcze, ale jest wystarczająca dla traw (panicum virgatum), które są optymalnym
surowcem. Wg założeń firm, docelowo można z jednego akra upraw takiej trawy wytworzyć
1 tys. galonów bioetanolu drugiej generacji. Projekt będzie realizowany w kooperacji z
Uniwersytetem w Tennessee.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 14 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Białoruś
Na Białorusi są aktualnie dwa, wymagające modernizacji, zakłady produkujące bioetanol.
Surowcem mogą być buraki cukrowe lub zboża. Wartość inwestycji szacowana jest na 720
mln EUR. Pojawił się także projekt, aby ziemię wokół Czarnobyla wykorzystać do upraw
surowców do produkcji bioetanolu, biodiesla, biogazu i zielonej elektryczności.
Chiny
Chińskie ministerstwo rolnictwa poinformowało, że kraj ten wydał blisko 12,2 mld juanów
między 2000 a 20008 r. na promocję biopaliw i odnawialnej energii. Pod koniec 2007 r.
dostęp do sieci zasilanej biogazem miało 26,6 mln gospodarstw domowych (wobec 8,5 mln
w 2000 r.) w Chinach.
Kenia
Kenijskie władze szacują, że w ciągu dwóch najbliższych lat w tym kraju zagraniczny kapitał
zainwestuje 500 mln USD w produkcję bioapliw. Wg rządu, pięć transgranicznych firm z USA,
Japonii i Wielkiej Brytanii wyraziło już chęć wydzierżawienia rządowej ziemi pod uprawy
energetyczne. Wstępnie mówi się o wydzierżawieniu 500 tys. akrów ziemi. Miały powstać na
niej plantacje jatrofy, crotonu, słodkiego sorgum i trzciny cukrowej. Kenijskiej władze
oczekują, że w ciągu 3 najbliższych lat biopaliwa staną się tak ważnym elementem tamtejszej
gospodarki jak herbata i kawa, których Kenia jest jednym z największych eksporterów. W
rezultacie inwestycji biopaliwowych może powstać nawet do 100 tys. nowych miejsc pracy.
Wietnam
Wietnamski rząd poinformował, że do 2010 r. ma zostać ukończona budowa pięciu zakładów
produkujących biopaliwa. Ich łączne moce produkcyjne maja wynieść 100 tys. ton bioetanolu
i 50 tys. ton biodiesla. Biopaliwo będzie sprzedawane jako 5% domieszka. Taki wolumen
pozwoli na zaspokojenie 0,4% popytu na paliwo w Wietnamie.
Surowcem produkcyjnym mają być rośliny cassava i trzcina cukrowa.
Celem rządowego programu promocji biopaliw u jest produkcja 250 tys. ton biopaliw do
2015 r., co odpowiada 1% zużycia paliw w Wietnamie.
RYNEK BIODIESLA
Produkcja biodiesla w UE
Unia Europejska jest największym producentem biodiesla na świecie, natomiast to biopaliwo
jest najważniejsze w Europie ponieważ jego udział w rynku biopaliw to 75%. Na niewielką
skalę był stosowany w transporcie jeszcze w latach 90 ubiegłego stulecia. W Unii
Europejskiej biodiesel jest produkowany na skalę przemysłową od 2002 roku. Zachętę do
inwestowania w branżę stanowiło ustalenie celów zużycia biopaliw w transporcie. W 2007
roku około 120 zakładów w Europie produkowało to biopaliwo, w większości zostały
usytuowane w: Niemczech, Włoszech, Austrii, Francji oraz Szwecji. Wg EBB w 2008 roku
ilość zakładów produkcji biodiesla wzrosła do 214. Unia jest światowym liderem produkcji i
zużyciu biodiesla, jakkolwiek w poprzednim 2007 r. w innych rejonach świata jak Ameryce
czy Azji również szybko rosła jego produkcja. Podobna sytuacja utrzymywała się w 2008
roku. W ostatnich latach kraje Unii dynamicznie zwiększyły jego wytwarzanie, chociaż
potencjał produkcyjny pozostaje znacznie powyżej rzeczywistego poziomu możliwości
wytwórczych. W 2007 roku produkcja biodiesla w Unii wzrosła tylko o 16,8% wobec 2006
roku. Tymczasem rok wcześniej odnotowano 54% wzrost, a 2 lata wcześniej 65% wzrost.
Ten mały przyrost produkcji stał w absolutnej sprzeczności z 55% wzrostem potencjału
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 15 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw przemysłu biodiesla w UE. W 2007 roku produkcja biodiesla wzrosła z 4,9 mln ton do 5,7 mln
ton (+0,8 mln ton), jakkolwiek w niektórych państwach Unii zmalała (Czechy, Irlandia,
Włochy, Malta, Polska, Słowacja, Estonia) lub była w stagnacji (Słowenia i Cypr). Główną
przyczyną był dumpingowy import paliwa B99 z USA, więc EBB z entuzjazmem przyjęła
decyzję Komisji o wszczęciu śledztwa w tej kwestii. W 2008 roku potencjał produkcyjny
biodiesla w Unii osiągnął rekordowe 16 mln ton (wobec 10 mln ton rok wcześniej) dzięki
wcześniejszym inwestycjom, które brały pod uwagę 10% cel zużycia biopaliw do 2020 roku.
W 2007 roku biodiesel miał 76% udział w ogólnym użyciu biopaliw. Europejski przemysł
biodiesla skupiony w European Biodiesel Board obstawał w instytucjach Unii za
wprowadzeniem celów pośrednich dla stosowania biopliw tj. 7% do 2012 roku i 8,5% do
2015 roku. Przyrost produkcji biodiesla w 2007 był najniższy od 10 lat za przyczyną rosnącej
konkurencji ze strony importu dotowanego tego produktu z USA. W całym 2008 roku
przyrost ten będzie prawdopodobnie jeszcze mniejszy. W UE w 2006 roku produkcja
biodiesla osiągnęła 4,89 mln ton, a w 2007 roku 5,71 mln ton.
Produkcja biodiesla w UE-27 w mln ton
2004
2005
Niemcy
1,04
1,67
Francja
0,35
0,49
Włochy
0,32
0,40
Wlk. Brytania
0,01
0,051
Austria
0,06
0,09
Hiszpania
0,01
0,07
pozostałe
0,22
0,58
UE
1,93
3,18
2006
2,66
0,74
0,45
0,19
0,12
0,10
0,85
4,89
2007
2,89
0,87
0,36
0,15
0,27
0,17
1,44
5,71
2008*
5,30
1,98
1,57
0,73
0,49
1,57
6,43
16,00
Źródło:EBB, P-prognoza
*potencjał produkcyjny w lipcu 2008
W 2007 roku największymi producentami biodiesla w UE były Niemcy, Francja i Włochy z
produkcją ponad 70% tego biopaliwa w UE27. Przewiduje się, że w 2010 roku na trzecim
miejscu znajdą się kraje Beneluksu, bowiem rośnie tam potencjał, a bliskość portów
powoduje przewagę konkurencyjną ze względu na niższe koszty transportu. Wzrost produkcji
we Francji jest pobudzany kwotami produkcyjnymi, które zakładają 7% udziału biopaliw do
2010 roku.
Raport DG Agri dotyczący perspektyw dla rynków rolnych do 2017 roku przewiduje, że Unia
pozostanie za 10 lat największym producentem i konsumentem biodiesla, bowiem produkcja
jego ma wzrosnąć z 6,7 mld litra w 2007 roku do 9,5 mld litra w 2017 roku. Równolegle
spożycie biodiesla ma wzrosnąć z 7,4 mld litra do 11,3 mld litra. Zużycie oleju rzepakowego
ma w tym celu wzrosnąć z 5,2 mln ton do 7,5 mln ton, a oleju sojowego zmniejszy się z 772
tys. ton do 619 tys. ton. Zużycie oleju słonecznikowego do biodiesla ma wzrosnąć z 59 do 81
tys. ton, jakkolwiek pozostanie na bardzo niskim poziomie. DG Agri przewiduje się, że import
biodielsa do Unii wzrośnie z 451 mln litra w 2007 roku do 1,6 mld litra w 2017 roku.
Bilans biodiesla w UE
W latach 2005 i 2006 nastąpił duży przyrost produkcji biodiesla w Unii, ale zdolności
produkcyjne rosły znacznie szybciej niż sama produkcja, w wyniku tego wykorzystanie ich w
2007 roku było tylko na poziomie 60%. W 2008 roku EBB prognozuje zdolności produkcyjne
dla UE27 na poziomie około 16 mln ton (wg FAS 15,3 mln ton). Faktyczna produkcja będzie
znacznie mniejsza, tzn. około 6,7. mln ton. Przyczyniły się do tego drogie oleje roślinne w
2008 roku konkurencyjny import zwłaszcza z USA.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 16 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Bilans biodiesla w UE27 (w mln ton)
2006
2007 S 2008 S 2009 P
2010 P
Produkcja
4,52
5,35
5,70
7,30
8,60
Import
0,14
0,75
1,00
1,20
1,40
0
0
0
0
0
4,66
6,1
6,70
8,50
10,00
Eksport
Spożycie
Źródło: FAS, P-prognoza, S-szacunki
Import biodiesla do Unii rósł systematycznie od 2006 roku, kiedy wyniósł około 136 tys. ton,
w 2007 roku znalazł się już na poziomie około 750 tys. ton, a w 2008 prawdopodobnie
osiągnie około 1 mln ton. Równolegle eksport tego biopaliwa był „zerowy”. Spożycie
biodiesla rosło systematycznie aby w 2006 roku osiągnąć około 4,7 mln ton, w 2007 roku 6,1
mln ton, a w 2008 osiągnie około 6,7 mln ton. W najbliższych latach do 2010 roku spożycie
będzie dalej rosło. W obecnej sytuacji rynkowej jest mało prawdopodobne wykorzystanie
całego potencjału produkcyjnego w UE27.
Prognozuje się, że ilość fabryk wzrośnie do 2010 roku do około 170. Struktura przemysłu
produkcji jest bardzo zróżnicowana, bowiem istnieją zakłady o wydajności od 2 tys. ton
rocznie do 500 tys. ton rocznie, których właścicielami są międzynarodowe firmy.
Największe szanse na „przetrwanie” mają zakłady które:
- mają własną olejarnię
- usytuowane są w pobliżu portów
- należą do dużych firm, które nie mają problemów finansowych
- wystarczająco duże by współpracować z firmami petrochemicznymi
Ilość fabryk biodiesla i ich potencjał produkcji w UE27 (w mln ton)
2006
2007 S 2008 S 2009 P
2010 P
Ilość fabryk
119
111
153
162
172
Potencjał produkcyjny
6,25
11,58
15,30
17,90
19,50
Liderem w unijnej produkcji ekodiesla były tradycyjnie Niemcy. W 2007 roku zachodni
sąsiedzi byli też największym konsumentem biodiesla na świecie zużywając 35% tego
produktu. W ostatnich latach moce wytwórcze biodiesla w tym kraju wzrosły z 0,84 mln ton
w 2002 r. do około 4,4 mln ton w 2007 roku. Za wzrostem mocy nie podążał wzrost
produkcji m. in. na skutek dumpingowego importu (większość z tej ilości stanowił biodiesel z
USA, korzystający podwójnie z ulg podatkowych (w USA i w UE). Pierwotnie wzrost był
możliwy dzięki polityce polegającej na zniesieniu podatków w produkcji biodiesla, który
jednak wprowadzono od sierpnia 2006 r. zmiany (odejście od ulg podatkowych w kierunku
wprowadzenia obowiązku zapewnienia określonego procentu biopaliw w paliwach w
transporcie). Od początku 2007 r. wprowadzono obowiązek dodawania biodiesla do oleju
napędowego na poziomie 4,8% ogólnej zawartości w mieszance. Skutki tych działań dały o
sobie znać, bowiem w sezonie 2007/08 przemysł biodiesla pracował z około 50%
wydajnością. Rozwiązania były niewystarczające, bowiem dały możliwość zużycia tylko 1,5
mln ton biodiesla rocznie. W 2008 roku sytuacja nieco poprawiła się dopiero od maja za
sprawą podrożenia ropy naftowej, co spowodowało wzrost konkurencyjności cenowej
biodiesla. Przyczyną kolejnych problemów były podatki podwyższone od 1 stycznia 2008 r.,
co znacznie ograniczyło sprzedaż biodiesla na stacjach benzynowych. W lipcu 2008 r.
wydajność przemysłu szacowano na 10%, natomiast rok temu na około 50%. Od lata spadki
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 17 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw cen ropy nieznacznie zwiększyły popyt na biodiesel, ale przemysł pozostawał w kryzysie. Wg
prezesa BBK sprzedaż paliwa B100 spadła drastycznie. Producenci są zdania, że biodiesel
musi być co najmniej 5 Eurocentów tańszy niż paliwa kopalne bowiem zużycie na 100 km
biodiesla w silnikach jest większe niż ropy. Wzrost podatków spowodował, że ich cena
detaliczna była prawie identyczna. Niemieckie Stowarzyszenie Producentów Biodiesla jest
zdania, że kwota zużycia biodiesla na 2009 rok tzn. 5,25% jest zbyt mała, więc doprowadzi
sektor na skraj bankructwa. Niewykluczone, że po jesiennych decyzjach rządu niemieckiego
co do wykluczenia oleju palmowego i sojowego z produkcji biodiesla (oraz wprowadzenie
zasady, że produkty wytworzone w kraju albo za granicą, które już raz otrzymały wsparcie
rządowe np. ulgę w akcyzie, zostaną wyłączone z możliwości otrzymania ulgi oraz
zakwalifikowania ich jako zaliczające się do wypełnienia celów dot. udziału biopaliw w
paliwach transportowych.) sytuacja w branży się poprawi. Decyzje te mają położyć kres
taniemu importowi.
Zużycie diesla i biodiesla w Niemczech
rok
2006
2007
Diesel (z B5)
29,13
29,06
Biopaliwa:
*
3,18
4,16
B5
0,93
1,42
B100 *
1,55
1,90
Oleje roślinne *
0,70
0,84
Źródło: Oil World, *szacunki
wg.FOEEC
W 2008 roku europejski przemysł biodiesla dalej borykał się z konkurencją taniego importu
B99 z USA. Jeszcze w kwietniu 2008 r. stowarzyszenie producentów biodiesla- EEB wezwało
2008 KE, aby podjęła akcję anty dumpingową i przeciwko subsydiowanemu importowi z USA
biodiesla B99, a Komisja wszczęła oficjalne śledztwo w czerwcu 2008 r. Wg EEB USA łamią
prawo międzynarodowe dot. handlu stosując subsydia dla jego amerykańskich producentów.
Import B99 wzrósł z 90 tys. ton w 2006 roku do 1 mln ton w 2007 roku. Dopóki ta praktyka
jest legalna spodziewany jest jeszcze większy import, jakkolwiek może to nie dotyczyć
Niemiec, które zdecydowały się na prawne uregulowania w tej kwestii.
Surowce rolnicze stosowane w UE do produkcji biopaliw
Podstawowym surowcem służącym do produkcji tego biodiesla w Unii Europejskiej jest olej
rzepakowy. Stosowanie oleju sojowego i palmowego jest ograniczone normą dla biodiesla
DIN EN 14214, jakkolwiek jest możliwe ich stosowanie przy zachowaniu standardów w
mieszankach oleju rzepakowego, sojowego i palmowego. Do produkcji biodiesla w UE
stosuje się również mniej popularne tłuszcze zwierzęce czy zużyty olej smażalniczy. Jeśli
utrzymają się relatywnie wysokie ceny olejów, to rola tych ostatnich będzie rosła.
Surowce stosowane do produkcji biodiesla w UE27 (w mln ton)
2006
2007 S 2008 S 2009 P
2010 P
Olej rzepakowy
3,15
3,55
3,70
4,90
5,65
Olej sojowy
0,80
0,90
0,90
1,00
1,20
Olej palmowy
0,15
0,40
0,40
0,42
0,45
Olej słonecznikowy
0,18
0,22
0,30
0,42
0,45
Inne oleje
0,11
0,11
0,10
0,10
0,16
Oleje roślinne razem:
4,39
5,18
5,40
6,84
7,91
Oleje z recyklingu
0,12
0,14
0,23
0,30
0,49
Tłuszcze zwierzęce
0,010
0,035
0,130
0,160
0,200
Razem:
4,52
5,35
5,76
7,30
8,60
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 18 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Zwiększanie popytu na biodiesel powoduje systematyczny wzrost produkcji rzepaku będące
odpowiedzą na wzrost zapotrzebowanie na olej rzepakowy. W okresie ostatnich sześciu lat
unijna produkcja nasion rzepaku zwiększyła się z 11,13 mln ton w 2003 r. do około 18,3 mln
ton w 2007 r. W 2008 r. zbiory tego najważniejszego w Unii gatunku oleistych szacowane są
na około 19 mln ton.
Zużycie oleju rzepakowego w UE-27 w mln t
2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07
Całkowite
4,15
4,39
5,38
6,65
7,25
do Biodiesela w tym:
1,45
1,77
2,71
4,03
4,62
RME*
1,45
1,72
2,51
3,53
3,92
użycie bezpośrednie
0,05
0,20
0,5
0,70
Pozostałe użycie (spożywcze)
2,70
2,62
2,67
2,62
2,63
% zużycia do biodiesla
35
40
50
61
64
2007/08 2008/09P
7,88
8,28
4,90
5,40
3,90
4,40
1,00
1,00
2,98
2,88
62
65
Źródło:Oil World, P-prognoza; sezon od X do IX
RME*-metyloester rzepakowy
Według Oil World, w sezonie 2007/08 (wrzesień/październik) Unia Europejska wytworzyła
około 8,3 mln ton oleju rzepakowego z blisko 19,4 mln ton surowca (prognozowany
przerób). Z tej ilości około 2,9 mln ton stanowił olej przeznaczony na cele spożywcze, a
około 5,4 mln ton na cele nie żywnościowe – głównie do produkcji biodiesla. Coraz większe
ilości oleju rafinowanego są zużywane bezpośrednio jako paliwo, w sezonie 2008/09
prawdopodobnie 1 mln ton.
Zużycie oleju rzepakowego w UE-27 (mln ton)
mln ton
9,00
8,00
7,00
6,00
5,00
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
2001/02
2002/03
2003/04
CAŁKOWITE
2004/05 2005/06
Spożywcze
2006/07
2007/08
2008/09
P
Biopaliwa
W Unii Europejskiej w ostatnich latach systematycznie rośnie zużycie oleju rzepakowego do
produkcji biodiesla jak również samego biodiesla przy dość stabilnym jego zużyciu do celów
spożywczych. W sezonie 2007/08 zużycie spożywcze wzrosło do blisko 3 mln ton, jednak w
bieżącym sezonie 2008/09 nieznacznie spadnie do około 2,9 mln ton ze względu na kryzys.
W sezonie 2002/03 do celów spożywczych użyto w Unii 2,7 mln ton oleju rzepakowego,
natomiast w sezonie 2007/08 zużycie jego wzrosło o blisko 7% wobec tegoż sezonu (jeszcze
w sezonie 2000/01 do celów spożywczych użyto w Unii 3,3 mln ton oleju rzepakowego). Olej
rzepakowy jest w UE podstawowym komponentem do produkcji biodiesla. Prognozuje się, że
w sezonie 2008/09 około 65% tego oleju powinno zostać zużyte jako biopaliwo. Dwa sezony
wcześniej było to 64% wobec tylko 15% w sezonie 1999/00. W poprzednim sezonie 2007/08
należałoby odnotować spadek udziału oleju rzepakowego do biodiesla z 64% do 62%,
pośrednio na skutek kryzysu w niemieckim przemyśle biopaliwowym.
Godnym uwagi faktem jest rosnące zużycie czystego oleju rzepakowego (nie w mieszance z
ropą) jako paliwa do silników wysokoprężnych. W sezonie 2003/04 (październik/wrzesień)
zużyto jego 0,05 mln ton, w sezonie 2004/05 0,2 mln ton, natomiast w sezonie 2007/08 już
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 19 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw około 1 mln ton. (Przed sezonem 2003/04 nie odnotowano używania czystego oleju jako
paliwa lub udział jego był bliski „0”).
W sezonie 2001/02 do biopaliw zużyto tylko 1,12 mln ton oleju rzepakowego, a już w sezonie
2004/05 zużycie silnie wzrosło do około 2,7 mln ton. W sezonie 2007/08 zwiększyło się do
około 4,9 mln ton, natomiast w bieżącym sezonie 2008/09 przewiduje się rekordowe zużycie
około 5,4 mln ton tego oleju do biodiesla. Przyczyni się do tego potanienie oleju
rzepakowego oraz prawdopodobnie wzrost jego zużycia w Niemczech (dzięki zmianom
prawnym eliminującym olej palmowy i sojowy do stosowania w przemyśle biodiesla).
Handel
Od stycznia 2008 roku obowiązuje dla biodiesla nowy kod taryfowy CN (3824 90 91),
wcześniej był to kod (38 24 90 98 - inne chemikalia). W UE biodiesel objęty jest 6,5% cłem
(od wartości). Od czasu jak Unia jest jego największym producentem na świecie handel nim
był nieznaczący, jednak od 2006 r. pojawił się dumpingowy import zwłaszcza z USA, który
wg FAS w 2008 r. może osiągnąć około 1 mln ton, a o ile nie zostanie przyhamowany
barierami handlowymi wzrośnie w następnych latach powodując problemy dla unijnego
przemysłu biopaliw. Wzrost importu biodiesla daje się zauważyć w ważnym porcie Unii Rotterdamie. W 2008 r. wzrósł tu import biopaliw w tym biodiesla z 1,2 mln ton do 1,6-1,8
mln ton na skutek wzrostu subsydiowanego importu B99 z USA. Jest on legalnie mieszany
już na miejscu z ropą.
Równolegle istnieje import
surowców oleistych lub
Handel olejem rzepakowym w UE-27
olejów do jego produkcji
0,8
jak
np.
oleju
0,7
rzepakowego, sojowego
0,6
Import
lub palmowego. Unia od
0,5
sezonu 2005/06 stała się
Eksport
0,4
importerem
oleju
rzepakowego
i
żeby
0,3
zaspokoić
potrzeby
w
0,2
sezonie
2006/07
0,1
zaimportowała jego około
0
653 tys. ton, natomiast w
2003/04
2004/05
2005/06
2006/7
2007/8
2008/9P
bieżącym sezonie 2008/09
*poza handlem wewnątrz UE
import ten będzie o
połowę
mniejszy
tzn.
około 378 tys. ton. Import spadnie ze względu na wyższą o około 0,35 mln ton produkcję
oleju rzepakowego w UE w sezonie 2008/09. W ostatnich latach równolegle ze wzrostem
importu następuje erozja eksportu oleju rzepakowego z 800 –900 tys. ton w latach 90
ubiegłego wieku do około 131 tys. ton w sezonie 2008/09. Z eksportera netto UE stała się
importerem netto oleju rzepakowego.
mln ton
Produkcja biodiesla poza UE
Wiele państw świata opracowało programy dla rozwoju produkcji biodiesla przewidując różne
źródła surowca od kassawy do zużytego oleju smażalniczego.
Ameryka Północna oraz Południowa są głównymi regionami uprawy soi będącej
surowcem do produkcji oleju sojowego. Olej ten jest tam głównym surowcem do produkcji
biodiesla w odróżnieniu do oleju rzepakowego, który stanowi główny surowiec w Europie.
W sezonie 2008/09 produkcja biodiesla w USA, Argentynie, Brazylii i Unii łącznie może
zużywać aż 25% ich spożycia oleju sojowego. Sytuacja ta spowoduje ograniczenie podaży
oleju sojowego na rynkach międzynarodowych oraz będzie czynnikiem wsparcia cen dla
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 20 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw konkurencyjnego oleju palmowego. W sezonie 2007/08 zużycie oleju sojowego do biodiesla
w tych 3 państwach i ugrupowaniu wyniosło 3,5-3,6 mln ton czyli 22% zużycia tego oleju. W
sezonie 2008/09 zużycie to wzrośnie do około 4,4 mln ton czyli 25% zużycia oleju sojowego.
Prognozuje się, że zużycie spożywcze oleju sojowego w tych krajach będzie dość stabilne
tzn. na poziomie 12,8-12,9 mln ton, więc podobnie jak w poprzednich dwóch sezonach. W
sezonie 2008/09 największy wzrost produkcji biodiesla z olejem sojowym będzie w
Argentynie i USA. W Argentynie produkcja biodiesla ma wzrosnąć z 600 tys. ton w 2007 roku
do 1,4 mln ton do końca 2008 roku, natomiast na 2009 rok prognozowane jest 1,9 mln ton.
W bieżącym sezonie kraj ten zużyje 1 mln ton oleju sojowego do produkcji biodiesla wobec
0,6 mln ton sezon wcześniej. USA zużyła w sezonie 2007/08 około 1,35 mln ton oleju
sojowego do wytworzenia biodiesla czyli 16% całkowitego zużycia tego oleju. Na sezon
2008/09 prognozuje się w USA wzrost użycia tego oleju do biodiesla do 1,45 mln ton czyli
17% całkowitego zużycia oleju sojowego.
Rząd Stanów Zjednoczonych na początku sierpnia 2008 r. ujawnił plany przeznaczenia ponad
10 mln USD na przyspieszenie fundamentalnych badań nad biopaliwami celulozowymi.
Projekt realizowany jest wspólnie przez Amerykański Departament Rolny (USDA) oraz
Departament ds. Energii (DOE). Biopliwa celulozowe są obecnie postrzegane jako jedna z
najlepszych alternatyw, w krótkim i średnim okresie, zmniejszająca zależność od paliw
kopalnych, ograniczająca emisję gazów cieplarnianych i umożliwiająca kontynuację
zaspakajania potrzeb transportowych społeczeństwa amerykańskiego.
Prognozy ekspansji biopaliw na świecie do 2014 roku
W połowie 2008 r. firma analityczna Research and Markets opublikowała raport zawierający
prognozę rozwoju rynku biopaliw na świecie do roku 2017. Wzrost ich produkcji i zużycia w
najbliższych latach będzie stymulowany przede wszystkim przez takie czynniki jak kurczenie
się rezerw ropy naftowej, wzrost zużycia energii oraz troska o środowisko naturalne.
Przyszłość rynku biopaliw wygląda obiecująco, zwłaszcza, że lokalne rządy podejmują kolejne
inicjatywy ukierunkowane na promowanie paliw alternatywnych w celu wypełnienia
ambitnych pułapów udziału biopaliw w zużyciu. Stany Zjednoczone zamierzają do 2012 roku
niemal dwukrotnie zwiększyć produkcję etanolu na paliwo, a UE ogłosiła cel w postaci 10%
udziału biopaliw do roku 2020. Kluczowe wnioski wypływające z raportu są następujące;
- wartość światowego rynku biopaliw będzie rosła w tempie ponad 12,3% rocznie w okresie
od 2007 do 2017 roku;
- światowy rynek biodiesla wzrośnie do poziomu 3,9 mld galonów przed końcem 2014 r. czyli
mniej więcej do wielkości rynku reprezentowanego przez etanol paliwowy wyprodukowany w
USA w roku 2005 (4 mld galonów czyli blisko 15 mln ton). W roku 2006 tylko w Europie
zużycie samego biodiesla wyniosło 3,89 mln ton, generując obroty na poziomie 2,93 mld
Euro.
- do roku 2013 rynek biodiesla w Europie urośnie do 9,75 mln ton i 7,46 mld Euro/rocznie.
Prognozowany średni wskaźnik wzrostu rynku w tym okresie oszacowano na poziomie 14%
rocznie.
Rynek biodiesla będzie nadal skoncentrowany głównie w Europie (prawie 10 mln ton w
porównaniu do 15 mln ton globalnie co oznacza, że 67% światowej konsumpcji biodiesla
przypadnie na Europę). W roku 2005 w UE wytworzono prawie 89% całej ilości biodiesla
produkowanego na świecie (wg. Worldwatch Institute). Patrząc jednak na rozwój nowych
inwestycji na takich rynkach jak Chiny, Indie czy Brazylia można spodziewać się, że globalna
produkcja biodiesla w 2014 roku może być nawet wyższa niż wspomniane 15 mln ton.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 21 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw POLITYKA UE WZGLĘDEM BIOPALIW
W dn. 31 października 2003 r. w Dzienniku Urzędowym UE opublikowana została dyrektywa
Rady 2003/96/WE z dn. 27 października 2003 r. o restrukturyzacji zasad Wspólnoty w
zakresie opodatkowania produktów energii oraz elektryczności. Na mocy tego przepisu, kraje
Wspólnoty mogą obniżać podatki w stosunku do paliw pochodzących z odnawialnych źródeł
energii (biopaliw). Umożliwiło to zwiększenie konkurencyjności biopaliw w stosunku do paliw
kopalnych, w zależności od poziomu redukcji podatku oraz relacji cenowych. Do produkcji
biopaliw w UE do końca 2008 roku stosowało się głównie (około 70%) olej rzepakowy.
Kraje członkowskie UE miały czas do 31 grudnia 2004 r. na przetransponowanie do
prawodawstwa krajowego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2003/30/WE z dn.
8 maja 2003 r., o promocji stosowania w transporcie biopaliw lub innych paliw pochodzących
ze źródeł odnawialnych1.
Celem dyrektywy jest promocja stosowania biopaliw lub innych paliw
pochodzących ze źródeł odnawialnych w oleju napędowym i benzynie
stosowanych w transporcie publicznym, ze względu na wypełnianie zobowiązań
UE dotyczących zmian klimatycznych, bezpieczeństwa ekologicznego dostaw oraz
promocji odnawialnych źródeł energii.
Referencyjne wartości udziału biopaliw (wcześniej proponowane przez Komisję) i innych
paliw ze źródeł odnawialnych wyrażone jako procent benzyny i oleju napędowego
wprowadzanego do obrotu do celów transportu publicznego wynoszą:

2%, do osiągnięcia do dnia 31 grudnia 2005 r.

5,75%, do osiągnięcia do dnia do 31 grudnia 2010 r.
Na mocy dyrektywy, do dnia 1 lipca każdego roku, Państwa Członkowskie muszą
zdawać do Komisji Europejskiej sprawozdania dotyczące:
1.
środków podjętych w celu promowania stosowania w transporcie biopaliw
lub innych paliw pochodzących ze źródeł odnawialnych;
2.
krajowych zasobów przeznaczonych na produkcję
zastosowania na cele energetyczne, z wyłączeniem transportu;
3.
całkowitej sprzedaży paliwa na cele transportu oraz udziału w nich biopaliw
i innych paliw pochodzących ze źródeł odnawialnych, wprowadzanych do
obrotu, za rok poprzedzający;
4.
poziomu krajowych wartości wskaźnikowych udziału biopaliw (minimalnego
udziału biopaliw i innych paliw ze źródeł odnawialnych wprowadzanych do
obrotu).
biomasy
do
Państwo członkowskie, przyjmujące niższe wartości wskaźnikowe niż wartości
referencyjne, proponowane przez Komisję, musi to uzasadnić, biorąc pod uwagę
następujące elementy:
- obiektywne kryteria, jak ograniczone zasoby krajowe dla produkcji biopaliw z biomasy;
1
Dz. U. nr L 123 z 17.05.2003, str. 42
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 22 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw - wielkość zasobów przeznaczonych na produkcję biomasy do zastosowań na cele
energetyczne inne niż transport oraz specyficzne techniczne lub klimatyczne cechy krajowego
rynku paliw;
- krajowe programy przeznaczające porównywalne zasoby na produkcję innych paliw
bazujących o odnawialne źródła energii oraz zgodne z celami niniejszej dyrektywy.
Dnia 23 stycznia 2008 r. Komisja Europejska formalnie zaaprobowała propozycje legislacyjne
promocji paliw odnawialnych zmierzające do osiągnięcia 10% użycia biopaliw do 2020 roku
(jak ustalono w marcu 2007 roku). W przypadku ogólnego zużycia energii odnawialnej, które
do 2020 roku ma docelowo osiągnąć 20% KE ustaliła podział celu dla poszczególnych krajów
na limity narodowe od 10% dla Malty (minimum) do 49% dla Szwecji (maksimum). Limity
zostały zróżnicowane wg zamożności krajów, a także wg dotychczasowych osiągnięć w walce
z emisją CO2. Udział energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii ma w Polsce i Wlk.
Brytanii do 2020 roku wzrosnąć do 15%.
Do 2010 roku przewiduje się wzrost zużycie biopaliw w transporcie w UE do 4,2%, a nie jak
zakładano w rozporządzeniu biopaliwowym 5,75%.
Dnia 11 września 2008 r. Eurodeputowani z Komisji Przemysłu PE poparli cel 10%
wykorzystania energii odnawialnej w transporcie do 2020 roku. Ograniczyli jednak możliwość
wykorzystania w tym celu biopaliw I generacji, czyli takich, które obecnie są na rynku (z
surowców rolnych). Wg eurodeputowanych w 2020 roku co najmniej 40% z tego (czyli 4
proc. ogółu) powinno pochodzić z biopaliw II generacji (które byłyby produkowane nie z
surowców rolnych - spożywczych, ale np. z resztek drewnianych lub celulozy) lub zasilania
tzw. „czystą energią” (wiatrową, słoneczną) bądź z paliwa wodorowego. Tak więc dalej 6% z
10% energii używanej w transporcie (w 2020 roku) pochodziłoby z tradycyjnych źródeł
biopaliw jak np. alkohol ze zbóż czy biodiesel z olejów roślinnych.
Dnia 17 grudnia 2008 r. Eurodeputowani poparli uzgodniony tydzień wcześniej na szczycie
UE pakiet „klimatyczno-energetyczny”. W ramach tzn. pakietu (który ma zapewnić, że do
2020 roku UE zredukuje emisje CO2 o 20%) ustalono podtrzymanie celów udziału
biopaliw w transporcie. UE ma do 2020 roku 10 proc. zapotrzebowania na energię
w transporcie pokrywać ze źródeł odnawialnych: głównie biopaliw. W uzgodnionym
projekcie 10% próg od 2020 r. będzie dotyczył nie tylko biopaliw w transporcie publicznym,
ale także zostanie do niego wliczone zużycie energii elektrycznej w pociągach i
samochodach.
Pakiet klimatyczno-energetyczny zakłada:
•
Surowe kryteria jakościowe dla biopaliw:
Biopaliwa będą musiały spełnić surowe kryteria redukcji emisji CO2 w porównaniu z paliwem
kopalnym po to, by oszczędność CO2 była jak największa, biorąc pod uwagę emisje powstałe
w produkcji i transporcie. Poziom oszczędności ma wynosić co najmniej 35% już od dnia
wejścia w życie dyrektywy (prawdopodobnie 2010 r.). Próg ma się zwiększyć do 50% od
roku 2017 (dla istniejących instalacji), a 60% dla nowych instalacji. Progi są kluczowe dla
producentów. Używany w kraju biodiesel z oleju rzepakowego ma wskaźnik „oszczędności"
38%, co oznacza, że będzie mógł być zaliczany jako "zielone" źródło energii do 2017 r.
Potem producenci będą musieli albo poprawić technologię produkcji, lub przedstawić nowe
wyliczenia, które dowiodą, że ich biopaliwa przyczyniają się do redukcji CO2 w wymaganym
stopniu. Dużo wyższe wskaźniki efektywności mają biopaliwa z rejonów tropikalnych np.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 23 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw bioetanol produkowany w Brazylii, ale pod uprawę wycina się tam lasy równikowe,
przestrzeganie standardów socjalnych budzi wątpliwości, a biopaliwa trzeba sprowadzać
tankowcami napędzanymi nieodnawialnymi paliwami kopalnymi.
Paliwa II generacji np. ze śmieci, resztek, nie spożywczej celulozy mają być podwójnie
preferowane poprzez wprowadzenie programu „Podwójny Bonus”, który promowałby
biopaliwa z nie spożywczych surowców.
•
Surowe kryteria ochrony środowiska dla biopaliw:
Dlatego ustalone kryteria „równowagi" mają gwarantować zachowanie bioróżnorodności (w
tym ochronę lasów), wysokie standardy środowiskowe, ochronę praw pracowników plantacji.
Mają też zapobiegać ograniczeniu tradycyjnych upraw, co grozi dalszą podwyżką cen
żywności. Przewidziano zachęty finansowe do upraw na glebach zniszczonych czy też
wyłączonych z użytku np. z powodu skażeń.
•
Cele zużycia biopaliw pozostaną niezmienne:
Rozporządzenie ułatwi łączenie wysiłków dwóch albo więcej krajów w inwestycjach, które
zwiększają wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Produkcja takiej zielonej energii
będzie szła na konto wszystkich krajów zaangażowanych w inwestycję. Ostateczny
kompromis zakłada, że przegląd polityki w 2014 roku będzie możliwy, ale nie może służyć
rewizji narodowych celów (dla Polski 15%) ani metod finansowania inwestycji (ze względu
na ich bezpieczeństwo finansowe). Propozycja KE musi zostać jeszcze zaakceptowana kraje
członkowskie.
Unijny „plan działania w sprawie biomasy”
„Plan działania w sprawie biomasy” został opublikowany w grudniu 2005 roku głównie ze
względu na konflikt o dostawy gazu pomiędzy Rosją a Ukrainą. W tym kontekście
zmniejszenie zależności Unii od kopalnych źródeł energii nabrało jeszcze większego
znaczenia. Plan działania jest pokłosiem dyskusji nieformalnego szczytu w Hampton Court w
październiku 2005. W sektorze biopaliw wykorzystywanych w transporcie, „plan działania”
kładzie nacisk na pełne wdrożenie unijnej dyrektywy o biopaliwach (dyrektywa 2003/30/WE
w sprawie wspierania użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych). Wg
Komisji unijna polityka energetyczna ma sprostać trzem głównym celom: konkurencyjności,
trwałości oraz bezpieczeństwu dostaw. Biomasa wykorzystywana jest w transporcie,
energetyce oraz ogrzewnictwie. Komisja podkreśla, że powinno się promować większe jej
zużycie we wszystkich tych trzech sektorach. W transporcie stosowane są gazowe lub płynne
biopaliwa produkowane z biomasy. Za popularyzacją ich użycia przemawiają gwałtownie
wzrastające cen ropy.
W czerwcu 2006 odbyło się spotkanie Ministrów ds. Energetyki państw Unii. Zaadoptowano
konkluzję do „Planu Działania dla Biomasy” w której wezwano do zwiększenia użycia
biomasy, ale biorąc pod uwagę różnorodnych aspektów jak np. czynniki ekonomiczne czy
ochrony środowiska. Ministrowie zwrócili uwagę na konieczność równowagi pomiędzy
krajową produkcją a importem biomasy. Komisarz UE ds. ochrony środowiska Stavros Dimas
podkreślił, że biomasa użyta do ogrzewania i produkcji elektryczności powinna być
preferowana przed biomasą przerabianą na biopaliwa ze względu na koszty i emisję CO2,
jakkolwiek trzeba brać pod uwagę ważny aspekt zmniejszenia uzależnienia od paliw
kopalnych.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 24 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Wg Europejskiego Stowarzyszenia Biomasy – AEBIOM w Unii tkwi znaczny potencjał
produkcji biomasy, a w tym celu może być użyte około 20-40 mln ha bez wpływu na podaż
żywności. W 2007 roku biomasa dostarczała w Unii około 2/3 energii odnawialnej wobec
tylko 4,8% w 2004 roku. Tylko 3-4% jej produkcji jest używane na biopaliwa, jakkolwiek
AEBIOM zwraca uwagę na fakt, że biomasa jest znacznie bardziej efektywna do ogrzewania.
Przykładowo biomasa daje 3,6-4,4 ekfiwalentu oleju (toe) na ha, natomiast produkcja
bioetanolu z pszenicy, kukurydzy czy buraków ma odpowiednio wydajność 1,1; 1,5; 2,9 toe.
Stowarzyszenie wyrażało opinię, że Komisja powinna ustalić w celach użycia bioenergii
konieczność udziału 25% biomasy. (Do 2020 roku 20% energii w Unii ma być energią
odnawialną, a 10% ma stanowić biopaliwo.) Proponowane nowe regulacje pozwoliłyby
zwiększyć produkcję biomasy z 72 mln toe do 220 mln toe w 2020 roku. Grunt pod te
uprawy mógłby wzrosnąć z obecnych 3-4 mln ha do 7-8 mln ha (pochodziłby z likwidacji
odłogowania i nieużytków w Bułgarii i Rumunii. Zakłada się również 10% zwyżkę plonów.
Pełne wykorzystanie potencjału Wspólnoty mogłoby zwiększyć to wykorzystanie ponad
dwukrotnie. Według niektórych analiz, przyniosłoby to Unii następujące korzyści:
•
dywersyfikację zaopatrzenia w energię poprzez wzrost udziału energii odnawialnej;
•
wzrost zatrudnienia, w większości na obszarach wiejskich;
•
potencjalny nacisk na obniżenie cen ropy naftowej.
Komisja Europejska rozpoczęła na początku sierpnia 2008 r. internetowe
konsultacje nt. kwestii kryteriów jakie ma cechować biomasa stosowana do
produkcji energii. Konsultacje skierowane były do organizacji poza rządowych zajmujących
się ochroną środowiska, firm energetycznych, rządów, sektora rolniczego i leśnego.
Konsultacje trwały do 30 września 2008 r.
Kraje członkowskie
biopaliwowej:
stosują
dwa
podejścia
przy
wdrażaniu
dyrektywy
1/ Stosowanie zwolnień podatkowych dotyczących biopaliwa. Ułatwia to dyrektywa
2003/96/WE z dn. 27 października 2003 r. dotycząca restrukturyzacji wspólnotowych
przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii
elektrycznej.
2/ Zobowiązania dotyczące biopaliw i obligowanie firm dostarczających paliwa do dolewania
określonej procentowo ilości paliw ekologicznych w paliwie wprowadzanym do obrotu. Kilka
państw zastosowało to podejście.
Biopaliwa oraz surowce służące do ich wytwarzania są dostępne na rynkach światowych,
więc „Plan działania w sprawie biomasy” rozważa trzy scenariusze osiągnięcia celu
wyznaczonego na 2010 r. w wysokości 5,75% udziału biopaliw w rynku. Są one następujące:
•
minimalny udział importowanych biopaliw i surowców,
•
maksymalny udział produktów z importu,
•
zrównoważone podejście.
Komisja opowiedziała się za zrównoważonym podejściem, w związku z tym zaplanowała
następujące działania:
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 25 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw •
wniesienie poprawki do normy EN14214, która umożliwi wykorzystanie większej ilości
gatunków olejów roślinnych przy produkcji biodiesla (bez uszczerbku dla jakości
paliwa);
•
utrzymywanie co najmniej tak korzystnych jak obecnie warunków dostępu do
importowanego bioetanolu;
•
stosowanie racjonalnego podejścia w toczących się negocjacjach umów o wolnym
handlu z krajami/regionami wytwarzającymi alkohol etylowy, z poszanowaniem
interesów zarówno partnerów handlowych UE, jak i rodzimych producentów;
•
wspieranie krajów rozwijających się, zamierzających zwiększać produkcję biopaliw,
•
zmiana dyrektywy o biopaliwach w taki sposób, aby do wielkości docelowych
zaliczano tylko paliwa produkowane z surowców, pochodzących z upraw
spełniających minimalne wymogi zrównoważonego rozwoju.
Unijna strategia w sprawie biopaliw
W lutym 2006 r. Komisja Europejska przyjęła „Strategię na rzecz biopaliw”. Dokument
opracowano na podstawie unijnego „Planu działania w sprawie biomasy”, zatwierdzonego w
grudniu 2005. Strategia wytycza trzy główne cele, są to: promowanie paliw ekologicznych
zarówno w Unii, jak i w krajach rozwijających się; przygotowanie do szerszego użycia
biopaliw (poprzez zwiększenie konkurencyjności cenowej oraz zintensyfikowane badania nad
biopaliwami tzw. „drugiej generacji”2 oraz wsparcie krajów rozwijających się, w których
rozwój produkcji biopaliw może generować trwały wzrost gospodarczy. Unia zobligowana jest
do wypełniania celów określonych w protokole z Kioto (ograniczenie emisji gazów
cieplarnianych). Jakkolwiek obecne ceny produktów rolnych same zapewniają promocję
biopaliw, to niektóre kwestie pozostają aktualne.
Działania, które Komisja zamierza podjąć, koncentrują się wokół siedmiu osi polityki. Są to:
pobudzanie popytu na biopaliwa, wykorzystanie ich zalet z punktu widzenia ekologii, rozwój
produkcji i dystrybucji, zwiększenie areału upraw roślin na cele energetyczne, zwiększenie
możliwości handlowych, wsparcie dla krajów rozwijających się oraz badania i rozwój.
Unijna zielona księga w sprawie energii
W marcu 2006 r. Komisja Europejska opublikowała "Zieloną Księgę w sprawie energii" kolejny dokument, w którym podkreślone zostało duże znaczenie biomasy i biopaliw w
unijnej polityce energetycznej. W dokumencie proponowano wytyczenie tzw. "mapy
drogowej dla energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych", częściowo w oparciu o
wcześniejsze dokumenty Komisji w tym zakresie, tj. "Plan działania w sprawie biomasy",
opublikowany w grudniu 2005 roku, oraz "Strategię na rzecz biopaliw" z lutego 2006 r. Aby
zmniejszyć uzależnienie od energii ze źródeł kopalnych, Europa powinna nie tylko osiągnąć
wytyczone cele dotyczące udziału biopaliw, ale je przekroczyć - podaje "Zielona Księga w
sprawie energii".
Wdrażanie dyrektywy biopaliwowej w niektórych krajach członkowskich
Kraje członkowskie stosują dwa podejścia w zachęcaniu do produkcji biopaliw - są to ulgi
podatkowe oraz administracyjne zobowiązania nakładane na firmy paliwowe do dolewania
określonego procentowego udziału paliw ekologicznych w paliwach konwencjonalnych.
2
W Europie badania nad biopaliwami drugiej generacji dotyczyć będą przede wszystkim etanolu lignocelulozowego, biodiesla wg technologii Fischer-Tropsch’a oraz bio-dimetylo-eteru (bio-DME)
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 26 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw W UE najbardziej zaawansowane w produkcji biopaliw są Niemcy i Francja. Osiągnięcie
docelowych udziałów, określonych w dyrektywie biopaliwowej, wymagać będzie znacznych
inwestycji w ich wytwarzanie, jak również zwiększenia powierzchni upraw roślin na cele
energetyczne (rzepak, buraki cukrowe oraz ziarno zbóż). Wzrośnie również import surowców
do produkcji biopaliw i samych paliw ekologicznych.
Niemcy
Dnia 22 października 2008 r. rząd Niemiec przyjął projekt nowych kryteriów dla polityki
wspierania rozwoju biopaliw zaproponowanych wcześniej przez Ministerstwo Ochrony
Środowiska. Celem ustawy o zmianie dotychczasowych przepisów jest uniknięcie
konkurowania o tereny uprawne jednocześnie ze strony sektora żywnościowego i
biopaliwowego. Dodatkowo zakłada się, że rozwój sektora biopaliw winien być w większym
stopniu ukierunkowany na zmniejszanie emisji CO2. Obniżono wskaźnik mieszania
biododatku od stycznia 2009 z wcześniej planowanego 6,25% do 5,25% z obecnie
obowiązującego 4,4%. Od 2010 do 2014 roku ma obowiązywać udział 6,25%. Na 2011 rok
zapowiedziano generalny przegląd polityki wobec kwot procentowej zawartości biododatku.
Po raz pierwszy, także stosowanie oczyszczonego biogazu - biometanu w silnikach
samochodowych, będzie mogło być zaliczone do obowiązkowej kwoty biopaliw na dany rok
(przy spełnieniu pewnych kryteriów). Od początku 2009 roku zmniejszono o 3 Eurocenty/litr
opodatkowania czystego biodiesla (tzw. B100), czyli do 18 Eurocentów za litr zamiast do 21
Eurocentów za litr. Obowiązkowe kwoty zużycia biopaliw od roku 2015 będą przeliczane nie
według wartości energetycznej ale według stopnia redukcji gazów cieplarnianych. Ma to na
celu uwzględnienie emisji tych gazów. Zachęci to dla produkcji i stosowania biopaliw II
generacji.
Pod koniec października 2008 Niemieckie Ministerstwo Środowiska podjęło decyzję o
wyłączeniu oleju sojowego i palmowego jako surowców możliwych do wykorzystania przy
produkcji biodiesla (metyloestru) kwalifikującego się do wypełnienia obowiązkowego udziału
biopaliw (po zmianach 5,25% wg wartości energetycznej). Nowe zasady prawne zaczną
obowiązywać na początku 2009 roku, jednak będzie także działał wstecznie od 26 września
2008. Intencją Ministerstwa było zagwarantowanie, że produkcja biodiesla będzie odbywać
się w oparciu o surowce o wyższym wskaźniku „równowagi”. Niemiecki producent biodiesla,
Petrotec AG, aktualnie wykorzystujący zużyte oleje jako surowiec do produkcji, nawiązując
do decyzji Ministerstwa, wydał oświadczenie w którym popiera taką nową politykę.
Dodatkowym elementem tej nowej polityki rządu niemieckiego zmierzającej do położenia
kresu dla taniego importu biodiesla, jest też wprowadzenie zasady, że produkty wytworzone
w kraju albo za granicą, które już raz otrzymały wsparcie rządowe (np. ulgę w akcyzie)
zostaną wyłączone z możliwości otrzymania ulgi oraz zakwalifikowania ich jako zaliczające się
do wypełnienia celów dot. udziału biopaliw w paliwach transportowych. Niniejsza decyzja w
szczególności ma storpedować napływ biodiesla B99 importowanego poprzez terytorium
USA, który to biodiesel jest subsydiowany w wysokości około 300 USD od tony i jako taki jest
oferowany po dumpingowych cenach na rynku niemieckim.
Firma Campa AG - niemiecki producent biodiesla, razem ze swoimi spółkami-córkami Campa
Biodiesel GmbH & Co. KG (Ochsenfurt), Campa Energie GmbH & Co. KG (Ochsenfurt) oraz
Campa Süd GmbH & Co. KG (Straubing) złożyła 27 maja 2008 w sądzie w Würzburgu
wniosek o ogłoszenie upadłości. Niepokryte zobowiązania grupy wynoszą około 100 mln
Euro, z czego aż 85 mln Euro jest wynikiem opóźnień i przekroczenia budżetu przy budowie
olejarni w Straubing. Udziały w spółce w jakich posiadanie weszło 2000 rolników o łącznej
wartości 15 mln Euro, przepadły. Amerykański koncern ADM (Archer Daniels Midland
Company) pod koniec sierpnia podpisał umowę dotyczącą przejęcia spółki Campa Süd GmbH
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 27 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw & Co KG. ADM na całym świecie zatrudnia ponad 27.000 pracowników a globalne obroty
koncerny wynoszą 44 mld dolarów rocznie.
Firma IC Green Energy z Izraela wykupując udziały w Petrotec pokryje straty niemieckiego
producenta biodiesla opiewające na około 28 miliony Euro. IC Green Energy zaproponowało
2,70 Euro za każdą akcję i za taką cenę zabezpieczyło sobie wejście w posiadanie 42 %
części kapitału akcyjnego w Petrotec, części należącej do głównego udziałowca z
Luksemburga. Pozostali udziałowcy powinni niebawem otrzymać podobną ofertę przejęcia
akcji. Akcje Petrotec, w porównaniu do rekordowego kursu w wysokości 18,60 Euro, straciły
na wartości 85% osiągając w poniedziałek kurs 2,85 Euro. Firma jest notowana na giełdzie
od końca 2006 roku. Petrotec posiada dwie fabryki biodiesla: w Boiken, o wydajności 85 tys.
ton/rok oraz w nowy zakład w Emden o mocach produkcyjnych 100 tys. ton biodiesla
rocznie.
Szwajcarski inwestor Fortune Management Inc. oświadczył pod koniec lipca 2008 r., że
sprzedaje niemiecką fabrykę biodiesla Gate Global Alternative Energy Holding grupie
inwestorów. Jeszcze w marcu br. Gate podał do wiadomości, że jego dwie fabryki – jedna w
Wittenberg o wydajności 200 tys. ton rocznie oraz w Halle o wydajności 60 tys. ton rocznie
pracowały poniżej swej wydajności. Produkcja w zakładach będzie dalej kontynuowana. Nowi
inwestorzy będą mieli 95% udział, a 5% przypadnie kierownictwu zakładów. Firma Gate
posiada jeszcze fabrykę w Austrii w Enns, która nie była przedmiotem transakcji. Niemiecki
przemysł biodiesla boryka się z trudnościami od czasu podwyższenia podatków, tym razem w
styczniu 2008 r. Stowarzyszenie producentów szacuje produkcję na poziomie tylko 10-20%
wydajności. Zapotrzebowanie rafinerii na obowiązkową domieszkę biododatku pokrywał w
Niemczech dumpingowy import z USA. Lider produkcji biodiesla firma Campa ogłosiła nawet
w maju 2008 r. niewypłacalność z powodu spadku sprzedaży.
Francja
Prezydent Sarkozy ogłosił (na początku listopada 2008 r.) decyzję rządu o tym, że ulgi
akcyzowe dla biopaliw (biodiesla i bioetanolu) będą obcięte w mniejszym stopniu niż to
pierwotnie zakładano. Wstępnie zakładano w planie budżetu państwa, że ulgi podatkowe dla
biodiesla i bioetanolu będą zredukowane- odpowiednio - do poziomu 0,135 i 0,17 EUR/l od
początku 2009 roku, zanim zostaną obniżone do zera w roku 2012. Obecnie francuscy
producenci biopaliw korzystają z ulg w podatku TIPP w wysokości 0,22 EUR/l dla biodiesla
oraz 0,27 Euro/l w przypadku etanolu. Nowa poprawka do budżetu, ulga podatkowa dla
biodiesla wyniesie 0,15 Euro/l w 2009 roku, 0,11 w 2010 oraz 0,08 w 2011. W przypadku
etanolu, ulga będzie zredukowana do 0,21 Euro/l w 2009, następnie do 0,18 w 2010 i 0,14
Euro/l w roku 2011. Prezydent Francji podczas salonu Motoryzacyjnego w Paryżu
zapowiedział, że Francja będzie dążyć do osiągnięcia celu dla biopaliw na poziomie 7% w
roku 2010. Francja zamierza zrewidować politykę wobec biopaliw, które pochodzą z przerobu
produktów spożywczych. Francja zamierza przesunąć działania w kierunku biopaliw II
generacji, jakkolwiek dotychczasowe inwestycje w te I generacji będą honorowane.
Francuska grupa Veolia (gospodarka wodna i odpadami) wiosną 2009 roku zamierza
uruchomić pierwszą we Francji fabrykę biodiesla używającą jako surowca zużytych olejów z
restauracji. Zakład powstanie Limay koło Paryża Wg prognoz olej kuchenny z recyklingu
może służyć do produkcji 5-6% biodiesla we Francji. Veolia zainwestowała 25 mln Euro, a
partnerem ma być producent oleju Lesieur, który zajmie się bezpłatnym zbieraniem starego
oleju z restauracji. Veolia prognozuje produkcję 20 tys. ton biodiesla w 2009 roku, aby
docelowo osiągnąć 60 tys. ton rocznie.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 28 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Francuski narodowy plan rozwoju biopaliw zakłada zwiększanie udziału paliw ekologicznych
w rynku do:
5,75% w 2008 r.
6,25% w 2009 r.
7% w 2010 r.
10% w 2015 r.
Wlk. Brytania
Brytyjskie stowarzyszenie Energii Odnawialnej – RTFO ogłosiło, że użycie biopaliw w 2008
roku będzie na poziomie 2,53%. Zużycie to w 78% obejmuje biodiesel oraz w 22% tzw.
bioetanol. Większość surowców pochodziła z importu tzn. 29% biodiesla została zrobiona z
amerykańskiej soi, a 78% produkcji etanolu powstało z brazylijskiej trzciny cukrowej. Poza
tym surowcami dla biopaliw produkowanych w Wlk. Brytanii był: rzepak, trzcina cukrowa
oraz łój. Wyspiarze są w grupie największych konsumentów biopaliw na świecie jakimi są:
USA, Niemcy, Brazylia, Kanada, Indonezja oraz Malezja.
Wielka Brytania jest coraz bardziej ostrożna w kwestii obowiązkowego udziału biopaliw i
rozważa w konsultacjach przesunięcie celu użycia 5% proponowanego przez RTFO z lat
2010-11 na 2013-14, jakkolwiek rząd nie neguje europejskiego celu użycia 10% biopaliw w
transporcie do 2020 roku. Konsultacje mają zakończyć się 17 grudnia 2008 r.
Holandia
Fiński koncern Neste Oil Corp planuje wybudować już czwartą z kolei fabrykę biodiesla, która
powstanie w Rotterdamie, w Holandii. Nowa inwestycja Neste wychodzi naprzeciw
zwiększonemu zapotrzebowaniu na biopaliwa. Inwestycja pochłonie około 670 mln Euro i
będzie miała gigantyczne moce wytwórcze, bo aż 800 tys. ton paliwa rocznie. Zakończenie
budowy i uruchomienie produkcji przewidywane jest na rok 2011. Neste chce być światowym
liderem w produkcji diesla z surowców odnawialnych bowiem już obecnie wytwarza paliwo
biodiesel o nazwie NExBTL w swojej rafinerii w Porvoo w Finlandii. Podobna instalacja ma
tam postać w przyszłym roku. Natomiast w listopadzie 2007 roku Neste ogłosiło, że
zainwestuje 550 mln Euro w fabrykę biodiesla w Singapurze. Jej możliwości produkcyjne
mają wynieść 800 tys. ton paliwa rocznie. W holenderskim projekcie partnerami będą te
same firmy co w Singapurze czyli: włoski oddział Technip jako generalny wykonawca,
natomiast Air Liquide będzie dostawcą wodoru potrzebnego w procesie produkcji nowego
biodiesla.
Portugalia
Portugalskie konsorcjum GreenCyber przygotowuje się do budowy największej w tym kraju
fabryki biodiesla, która powinna ruszyć z produkcją w 2010 roku. Ma mieć wydajność 250
tys. ton rocznie. Rafineria ma stosować jako surowiec do produkcji olejów: słonecznik, soję,
rzepak, jatropę oraz palmę olejową. Rozpoczęcie budowy planowane było na październiku
2008 r., a inwestycja będzie kosztować 100 mln Euro i niewykluczone, że rozpocznie
produkcję już pod koniec 2009 roku. W Konsorcjum GreenCyber 58% udział ma firma
konstrukcyjna Hagen, 30% indywidualni inwestorzy oraz 12% bank Erisa. Fabryka powstanie
na południu Portugalii w porcie Sines skąd biodiesel łatwo może być eksportowany do
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 29 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw sąsiedniej Hiszpanii. Firma przyczyni się do osiągnięcia (z obecnych 3%) 10% udziału
biopaliw w 2010 roku, kiedy potrzeba będzie w Portugalii 600 tys. ton biodiesla rocznie.
Irlandia
Wg Irlandzkiej agencji badawczej Teagasc kraj ten potrzebował będzie przeznaczenia 180
tys. ha pod uprawę rzepaku, tak aby osiągnąć 5,75% użycia biopaliw w transporcie do 2010
roku. Biorąc pod uwagę 4 letnie zmianowanie obszar uprawny powinien wzrosnąć z 300 do
720 tys. ha, podczas gdy obecnie stanowi jedynie 6 tys. ha. Udział produkcja energii
elektrycznej z roślin energetycznych powinien wzrosnąć do 30% do 2015 roku, co będzie
odpowiadać 45 tys. ha roślin energetycznych i produkcji 650 tys. ton biomasy. Wg
przedstawiciela agencji powyższe cele nie będą możliwe do osiągnięcia bez pomocy
rządowej.
Włochy
Włochy, które są trzecim producentem biodiesla w UE zamierzają zwiększać produkcję
wbrew sugestiom Komitetu ds. Przemysłu PE. We wrześniu głosował on za tylko 6%
udziałem biopaliw z płodów rolnych docelowych 10% do 2010 roku. Dalej obowiązuje unijne
rozporządzenie biopaliwe, które zakłada 5,75% udział bioplaliw w transporcie do 2010 roku
jako etap w dochodzeniu do 10% w 2020 roku. Włochy miały opóźnienie we wdrażaniu
zastosowaniu biododatku w biopaliwach bowiem ich udział obecnie wynosił w 2008 r. 1-2%
(wg szefowej Stowarzyszenia Włoskich Producentów Biodiesla – Marię Di Stomma). W 2008
roku produkcja biodiela podwoiła się do około 1 mln ton (20% z tego to eksport głównie do
Francji). Wg Stowarzyszenia w ciągu 2 lat potencjał produkcji biodiesla we Włoszech
wzrośnie jeszcze o 800 tys. ton.
Bułgaria
Bułgarska firma handlowa Zarneni Hrani otworzyła pod koniec września fabrykę biodiesla.
Inwestycja kosztowała 20 mln Euro i będzie miała docelowo wydajność 100 tys. ton rocznie.
Zakład będzie częścią holdingu Chimimport, największego producenta biopaliw w Unii.
Fabryka położona jest w miejscowości Provadia koło Warny nad Morzem Czarnym i zamierza
eksportować 40% produkcji, głównie do Rumunii, Austrii, Hiszpanii i Holandii. Obecnie cała
przyszła produkcja została już zakontraktowana. Surowcem dla zakładu będzie rzepak,
słonecznik i soja. Do 2012 roku zakład zamierza mieć 66% udział w bułgarskim rynku
biodiesla. Bułgaria wprowadziła obowiązek biododatku w bieżącym roku i planuje osiągnąć
5,75% użycia biopaliw w transporcie do 2010 roku i 10% do 2020 roku.
Hiszpania
Hiszpańska firma Greenfuel podała w poniedziałek 1 grudnia do publicznej wiadomości, że
planuje wybudować do 2010 roku fabrykę biodiesla w Argentynie. Będzie ona miała
wydajność 200 tys. ton biodiesla rocznie Firma osiągnęła porozumienie z Argentyńskim
koncernem Raiser, który początkowo dostarczy surowiec tj. 200 tys. ton oleju sojowego
rocznie przez 3 lata do zakładu w mieście portowym Rosario, który jest głównym portem
przeładunkowym dla produktów rolnych w tym kraju. Umowa zakłada też wybudowanie
olejarni, która wytłoczy olej z 3 mln ton soi rocznie. Argentyna jest czołowym producentem
oleju sojowego na świecie oraz trzecim eksporterem soi. Greenfuel ma udziałowców: f-ę
Edensa oraz f-ę Tecnicas Reunidas.
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 30 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Wsparcie odnawialnych źródeł energii w Unii
UE wspiera produkcję odnawialnych źródeł energii, w tym surowców (biokomponentów) do
produkcji biopaliw. Warunkiem uzyskania pomocy jest posiadanie przez producenta
kontraktu z przetwórcą. Pomoc nie obejmie produkcji przetwarzanej w gospodarstwie
rolnym. Wysokość płatności ustalono na poziomie 45 EUR do każdego hektara upraw na cele
energetyczne. Do grudnia 2006 roku ograniczono obszar uprawniony do otrzymania tej
dopłaty do maksymalnie 1,5 mln ha dla UE-25. Przekroczenie tego łącznego areału oznacza
proporcjonalną redukcję indywidualnych powierzchni. Obszar korzystający ze wsparcia nie
może być wliczany do obszaru odłogowanego. W Polsce ze względu na brak zgody KE na
refundację z funduszy UE do końca grudnia 2006 r., środki mogły pochodzić z krajowych
funduszy.
W grudniu 2006 r. Ministrowie Rolnictwa UE zdecydowali, aby rolnicy w nowych
krajach członkowskich w tym Bułgarii i Rumunii (UE12) otrzymywali dopłaty dla
roślin energetycznych 45 Euro/ha, co zostało wprowadzone rozporządzeniem rady
WE/2012/20063. Weszło ono w życie 1 stycznia 2007 r. Skutek decyzji był ograniczony
zwiększeniem limitu Maksymalnego Obszaru Gwarantowanego dla roślin energetycznych,
który zwiększono z 1,5 do 2 mln ha dla całej Unii. W 2006 roku w UE15 pod uprawę roślin
energetycznych przeznaczono około 1,2 mln ha, co sugeruje, że zapotrzebowanie na dopłaty
w nowych krajach członkowskich może przekroczyć limit obszarowy pod te rośliny. Komisja
zezwoliła też państwom UE na pokrycie rolnikom 50% kosztów zakładania plantacji z
budżetów krajowych, aby zachęcić ich do realizacji tych planów. Komisja Europejska
rozporządzeniem WE/1413/20074 z dnia 30 listopada 2007 r. ustaliła współczynnik redukcji
powierzchni przypadającej na rolnika na 2007 rok dla pomocy z tytułu produkcji roślin
energetycznych. Ustalono maksymalną powierzchnię gwarantowaną MGO na 2 mln ha, która
to została przekroczona, bowiem państwa członkowskie zgłosiły 2 843 450 ha przeznaczone
w 2007 r. pod rośliny energetyczne. Z racji przekroczenia ustalono współczynnik redukcji
przypadający na rolnika, dla której wnioskowana jest pomoc i wynosi on 0,70337.
W UE wnioski o dopłaty 45 Euro/ha za uprawę roślin energetycznych w 2008 roku
nie przekroczyły maksymalnego gwarantowanego obszaru MGA, który wynosi 2
mln ha, więc nie zapowiada się ich redukcja (info. z IX 2008 r. wg Komitetu
Zarządzającego Płatnościami Bezpośrednimi). Wstępne dane mówią o zgłoszonym 1,6 mln
ha, więc jest to 44% poniżej zgłoszeń dla 2007 roku, kiedy było to 2,843 mln ha. Drastyczny
spadek odzwierciedlił zachętę do uprawy zbóż dzięki szczególnie wysokiej cenie oraz
zniechęcenie producentów do roślin energetycznych ze względu na redukcję płatności
energetycznej z 45 Euro do 31,65 Euro za ha upraw w 2007.
W ustaleniach listopadowej reformy polityki rolnej „Heath Check” potwierdzono
zniesienie dopłat energetycznych od 2010 roku argumentując brakiem potrzeby
dodatkowej zachęty ekonomicznej w sytuacji, gdy ustalono 10% celu zużycia
biopaliw do 2020 roku. Oszczędności dla budżetu Unii wyniosą 90 mln Euro rocznie (w
latach 2011, 2012 i 2013), które zostaną przeznaczone na realokacje w UE12. Jeszcze pod
koniec lutego 2008 r. PE poparł plany Komisji zmierzające do permanentnego odejścia od
obligatoryjnego odłogowania oraz zniesienia dopłat do produkcji roślin na cele energetyczne.
3
4
Dz. U. nr L 348 z 19.12.2006, str. 8
Dz. U. nr L 314 z 1.12.2007, str. 6
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 31 FAMMU/FAPA Międzynarodowy rynek biopaliw Sekretariat:
ul. Wspólna 30, pokój 336
00-930 Warszawa
fax. 022 623 25 06
tel. 022 505 55 61
E-mail: [email protected]
Niniejszy raport powstał w oparciu o najlepsze, dostępne źródła i stanowi wyraz
osobistej wiedzy oraz poglądów jego autorów i inaczej nie może być inaczej
interpretowany.
COPYRIGHT BY FAPA
Autorzy: Łukasz Chmielewski (bioetanol), Witold Rodkiewicz (biodiesel)
[email protected], [email protected]
Fundacja Programów dla Rolnictwa FAPA Warszawa, grudzień 2008 r. Strona 32

MIĘDZYNARODOWY RYNEK BIOPALIW stan i perspektywy

Transkrypt

Podobne dokumenty

estry metylowe pochodzenia zwierzęcego jako paliwo

energetyka

Cały ton - Muzykoteka Szkolna

Terenowe ciężarówki z serii Renault Kerax są dostępne w wersji trzy