Legalny masowy morderca Wysokie koszty zdrowotne, społeczne i

2 marca 2012
Tytoń – LEGALNY MASOWY MORDERCA
Tytoń zabija na świecie więcej osób niż gruźlica, wirus HIV/AIDS i malaria razem wzięte. Przewiduje się,
że w następnych 20 latach, na skutek używania tytoniu globalne straty w ludziach wzrosną do ponad
8 milionów rocznie. Jeśli nie zostaną podjęte radykalne środki, epidemia tytoniu w XXI wieku może
zabić ponad miliard ludzi – wynika z najnowszego raportu Światowej Organizacji Zdrowia1. W Polsce
umiera z powodu czynnego i biernego palenia 78 000 osób, tj. 16 razy więcej, niż ginie w wyniku
wypadków drogowych. Na szczęście istnieje sprawdzony już w wielu krajach sposób na znaczne
zmniejszenie epidemii tytoniu. Specjaliści wskazują2– podniesienie akcyzy zmniejsza liczbę palaczy oraz
ratuje zdrowie i życie tysięcy osób.
Legalny masowy morderca
Tytoń jest jedynym legalnym środkiem uzależniającym, który zabija nie tylko konsumentów, lecz również
osoby, które są narażone na bierne wdychanie dymu będącego produktem jego spalania. Co sześć sekund
jeden człowiek na świecie umiera na skutek używania tytoniu. Każdego roku bezpośrednim skutkiem
palenia papierosów jest śmierć około 5 mln osób oraz 600 tys. ludzi narażonych na bierne palenie.
Statystyki biją na alarm! Wśród zmarłych w Europie mężczyzn, co czwarty to ofiara tytoniowego nałogu.
Jedna trzecia dorosłych Polaków pali tytoń, co stanowi niemal 10 mln osób. Ponad połowa polskich dzieci
jest narażona na bierne palenie w domu, a każdego dnia zaczyna palić 500 dzieci.
Wysokie koszty zdrowotne, społeczne i gospodarcze
Negatywny wpływ tytoniu na organizm ludzki jest ogromny. Konsekwencje palenia dotykają zdrowia
człowieka na każdym etapie życia. Każdego dnia – jako lekarze - jesteśmy świadkami nieszczęść ludzkich
będących konsekwencją chorób związanych z paleniem papierosów - podkreśla prof. dr hab. Krzysztof
Narkiewicz, członek Rady Naukowej Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego oraz Kierownik
Zakładu Nadciśnienia Tętniczego Katedry Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego – Dramatyczną skalę tego zjawiska ilustrują dane statystyczne zawarte w raporcie WHO.
Szkodliwość palenia nie zna granic, ale raport ilustruje, że względny wpływ palenia na chorobowość
i śmiertelność wykazuje zróżnicowanie pomiędzy poszczególnym krajami. Niestety palenie papierosów
w Polsce - na tle innych krajów europejskich - pociąga za sobą szczególnie wiele ofiar. W grupie osób
między 45 a 59 rokiem życia co trzeci przedwczesny zgon jest związany z paleniem papierosów; u podłoża
blisko 2/3 zgonów sercowo-naczyniowych w tej grupie wiekowej leży uzależnienie od tytoniu. Chyba
trudno o bardziej przekonujące przesłanki do podjęcia dalszych działań na rzecz ograniczenia skali oraz
konsekwencji skutków palenia papierosów w naszym kraju.
Skutki zażywania tytoniu wykraczają daleko poza indywidualne zagrożenie zdrowia. Dla rodzin,
społeczeństw i rządów stanowią istotny społecznie i gospodarczo problem. Tytoń przyczynia się do
pogłębiania ubóstwa w rodzinach, w których zamiast na najbardziej potrzebne towary i usługi ważne
dla zdrowia i życia (np. zdrowego żywienia i edukacji dzieci) znaczną część dochodów wydaje się na
1
WHO global report: mortality attributable to tobacco, 2012. Raport sporządzono na podstawie danych z 2004 roku, nie
uwzględniono w nim ludzi poniżej trzydziestego roku życia.
2
Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu i opodatkowania wyrobów tytoniowych w Polsce. Raport został przygotowany przez
grupę ekonomistów i jest jednym z serii raportów ufundowanych przez Bloomberg Philanthopies i Bill and Melinda Gates
Foudation, jako część programu Bloomberg Initiative to Reduce Tobacco Use.
papierosy. W konsekwencji maleją szanse na przyszły dobrobyt rodziny, a efektem są wyniszczające
choroby i dolegliwości związane z wysokim kosztem leczenia.
Rząd również przeznacza duże wydatki na leczenie chorób odtytoniowych. Szacuje się, że roczne koszty
samej opieki zdrowotnej wynikające z chorób związanych z paleniem tytoniu sięgają blisko 18 mld PLN.
Konsekwencje finansowe dla państwa to również powstałe na skutek zażywania tytoniu zmniejszenie
produktywności i wskaźnika zatrudnienia – to kolejne 15 mld PLN rocznie2. Warto zwrócić uwagę na fakt,
iż roczne wpływy do budżetu z tytułu podatku akcyzowego to zaledwie 15 mld PLN, z czego w roku 2010
na przeciwdziałanie paleniu tytoniu z budżetu państwa wydano tylko 1 mln PLN.
Recepta na globalną chorobę
Aby rozwiązać globalny problem używania tytoniu Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 2003 roku przyjęło
jednogłośnie Ramową Konwencję Ograniczenia Użycia Tytoniu (WHO FCTC). Głównym celem konwencji
jest ochrona obecnych i przyszłych pokoleń przed zdrowotnymi, społecznymi, środowiskowymi
i ekonomicznymi konsekwencjami konsumpcji i narażenia na tytoń. Konwencję ratyfikowały 174 kraje.
Polska zrobiła to w 2006 roku lecz do tej pory nie wdrożyła wszystkich jego zaleceń. Traktat zobowiązuje
strony konwencji do rozwijania i wdrażania środków regulowania działalności przemysłu tytoniowego
i zasięgu sprzedaży, zmniejszania popytu na tytoń, zapewnienia rolniczej alternatywy dla zaangażowanych
w uprawę i produkcję tytoniu.
Im więcej zapłacimy tym więcej zaoszczędzimy?
Szczególnie efektywnym rozwiązaniem jest podniesienie akcyzy na wyroby tytoniowe. Wskazują na to
wyniki najnowszego raportu „Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu i opodatkowania wyrobów
tytoniowych w Polsce.” Skorzystanie z doświadczenia innych krajów europejskich i podniesienie podatku
akcyzowego w Polsce może znacznie ograniczyć epidemię tytoniu, zapobiegając śmierci nawet 278 000
osób i zwiększyć wpływy do budżetu państwa aż o 7,1 mld złotych. Nawet 618 000 dorosłych Polaków
może rzucić palenie, a aż 215 000 młodych osób nie rozpocznie nałogu. Dodatkowo wysokie stawki
akcyzy na tytoń ograniczają konsumpcję wśród dzieci i młodzieży – komentuje Błażej Łyszczarz z Zakładu
Ekonomiki Zdrowia, Katedry Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum w Bydgoszczy - O ile dorosłych
traktować można jako zdających sobie sprawę z konsekwencji zdrowotnych palenia, o tyle racjonalność
decyzji dzieci trzeba podważyć, gdyż nie są one w stanie poprawnie ocenić ryzyk związanych z paleniem
i uzależnieniem. Jak pokazują badania, dotkliwe opodatkowanie tytoniu jest szczególnie skutecznym
narzędziem ograniczania palenia właśnie wśród ludzi młodych, dla których wyższa cena stanowi istotną
barierę, często nie pozwalającą na zakup papierosów. Eksperci są zgodni, dzięki podniesieniu podatków na
wyroby tytoniowe wszyscy są wygrani – to zwycięstwo dla gospodarki, ponieważ do budżetu trafiają
większe środki. To także zwycięstwo dla zdrowia publicznego, ponieważ umrze mniej Polaków. Tytoń
zabija ludzi w wieku produkcyjnym. Dbałość o stan finansów publicznych, w tym o środki na emerytury,
powinna skłonić Rząd do prowadzenia skutecznych programów przeciwdziałających tym stratom.
Szczególnie, że Ministerstwo Zdrowia w tym roku, na ten cel, wg różnych szacunków, powinno
przeznaczyć środki w wysokości 100 mln PLN zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie
zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
Informacji udzielają
Dominika Kawalec
Specjalista ds. PR
Stowarzyszenie MANKO
e-mail: [email protected]
tel. 697 779 708
Łukasz Balwicki
Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych
e-mail: [email protected]
tel. 606 369 656