1 Wskazania do utworzenia i funkcjonowania ośrodków

1 Wskazania do utworzenia i funkcjonowania ośrodków

Wskazania do utworzenia i funkcjonowania ośrodków przetrzymywania okazów
gatunków CITES1
Gatunki CITES są to gatunki roślin i zwierząt wymienione w Załącznikach Konwencji
o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych
wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska, CITES) i objęte poniższymi przepisami Unii
Europejskiej dotyczącymi tej Konwencji:
1. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie ochrony
gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi,
2. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 865/2006 z dnia 4 maja 2006 r. ustanawiające
przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) Nr 338/97 (z późn. zm),
3. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 407/2009 z dnia 14 maja 2009 r. zmieniające
rozporządzenie Rady Nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory
w drodze regulacji handlu nimi,
4. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 359/2009 z dnia 30 kwietnia 2009 r. zawieszające
wprowadzanie do Wspólnoty okazów niektórych gatunków dzikiej fauny i flory.
Z informacji uzyskanych od służby celnej wynika, że Polska jest państwem, przez
które odbywa się nielegalny tranzyt okazów gatunków zagrożonych wyginięciem,
z przeznaczeniem do innych krajów wspólnotowych, a także do którego nielegalnie wwożone
są okazy w celu obrotu na krajowym rynku wewnętrznym.
Analiza zatrzymań wykonana przez Regionalne Centrum Ekologiczne – Polskie Biuro
REC wykazała, że w latach 1998-2005 dominującą grupą zatrzymywanych przez służbę celną
zwierząt były gady (łącznie 5 046 szt.), a drugą co do liczby zatrzymanych okazów – ptaki
(łącznie 296 szt.). Zatrzymania żywych okazów w poszczególnych latach przedstawiają się
następująco: 1998 r. – 64 szt., 1999r. 305 szt., 2000 r. – 1172 szt., 2001 r. – 789 szt., 2002 r. –
1474 szt., 2003 r. 44 szt., 2004 r. 537 szt., 2005 r. – 1005 szt. Z informacji uzyskanych od
służby celnej i policji w latach 2006 – 2008 wynika, że obecnie wśród zatrzymanych żywych
okazów dominują nadal ptaki (ponad 400 osobników), gady (ponad 300 osobników) oraz
bezkręgowce (prawie 400 pajęczaków: pająków ptaszników i skorpionów oraz jednorazowa
konfiskata 2000 pijawek lekarskich):
1
Informacje przedstawione w dokumencie mają zastosowanie między innymi na potrzeby konkursu w ramach
V osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (działanie 5.1)
1
Zatrzymania Służby Celnej:
2008 r.: 63 ptaki, 42 gady
2007 r.: 137 ptaków, 109 gadów, 3 pająki
2006 r.: 8 ptaków, 8 gadów, 2000 bezkręgowców (pijawki)
Zatrzymania Policji:
2008 r.: 100 ptaków, 87 pająków, 22 gady
2007 r.: 45 ptaków, 18 gadów, 117 pająków, 6 skorpionów
2006 r.: 2 małe ssaki, 82 ptaki, 134 gady, 165 pająków, 16 skorpionów
Powyższe dane są orientacyjne. Liczba dokonanych aktualnie zatrzymań, zarówno na
granicach jak i na rynku wewnętrznym, oraz rodzaj okazów podlegających zatrzymaniom są
wypadkową stopnia wykrywalności przemytu przez służbę celną, stopnia wyszkolenia
i możliwości zaangażowania policji w czynności kontrolne, wiedzy obywateli w zakresie
zagadnień dotyczących CITES i przestrzegania obowiązującego prawa w tym zakresie.
W pierwszej kolejności ośrodki przetrzymywania żywych okazów CITES powinny
powstać w pobliżu miejsc wwozu roślin i zwierząt na teren Polski, a także na terenach
zwiększonego obrotu tymi okazami. Z danych statystycznych dotyczących zatrzymań okazów
CITES otrzymanych od Służby Celnej i Policji na potrzeby raportów rocznych CITES
wynika, że konfiskaty żywych okazów CITES dominują w województwie mazowieckim
i śląskim. Znaczną liczbę zatrzymań odnotowano też w województwach: opolskim, lubelskim,
podkarpackim.
Statystyka dotycząca największej liczby zatrzymań Służby Celnej na granicach
i podczas kontroli wewnętrznej przedstawiała się w sposób następujący:
W roku 2008:
•
Przemyśl – 31 gadów
•
Katowice – 11 gadów, 63 ptaki
W roku 2007:
•
Biała Podlaska – 6 gadów
•
Katowice – 30 ptaków, 3 pająki
•
Warszawa – 3 ptaki, 102 gady
•
Opole – 27 ptaków
•
Przemyśl – 77 ptaków, 1 gad
2
W roku 2006:
•
Biała Podlaska – 4 gady
•
Olsztyn – 1 gad
•
Warszawa – 1 gad
•
Katowice – 8 ptaków
•
Przemyśl – 2000 bezkręgowców (pijawki)
Statystki zatrzymań dokonanych przez Policję kształtowały się następująco:
W roku 2008:
•
Katowice – 82 ptaki, 3 gady, 3 pająki
•
Lublin – 52 ptaki
•
Warszawa – 4 gady, 2 ptaki
•
Bydgoszcz – 83 pajaki, 19 gadów, 4 ptaki
W roku 2007:
•
Katowice – 18 ptaków, 13 gadów, 1 pająk, 6 skorpionów
•
Warszawa – 4 gady, 105 pająków
•
Opole – 27 ptaków
•
Lublin – 1 gad, 11 pająków
W roku 2006:
•
Katowice – 68 gadów, 6 pająków
•
Warszawa – 65 ptaków, 61 gadów, 14 pająków
•
Bydgoszcz – 8 gadów, 7 ptaków, 5 pająków
Zgodnie z art. VIII ust. 4 Konwencji Waszyngtońskiej, skonfiskowany żywy okaz
zostaje powierzony organowi administracyjnemu państwa dokonującego konfiskaty (w Polsce
– Ministrowi Środowiska), który po konsultacji z państwem wywozu, może okaz zwrócić
temu państwu albo przekazać do schroniska lub innego stosownego miejsca. Schronisko,
stosownie do ust. 5 ww. artykułu, oznacza instytucję powołaną przez organ administracyjny
do opiekowania się żywymi okazami, zwłaszcza tymi, które zostały skonfiskowane.
Obecnie w Polsce brak jest wyspecjalizowanych ośrodków (schronisk) dla
zatrzymanych na granicy oraz na terenie kraju, skonfiskowanych, znajdowanych
i podrzucanych żywych okazów gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES). Utworzenie
ich jest pilną potrzebą zarówno ze względu na konieczność konsekwentnego egzekwowania
3
obowiązujących przepisów prawa jak i zapewnienia odpowiednich warunków ich bytowania,
zgodnych z wymaganiami gatunku.
Znaczną liczbę zatrzymań odnotowano też w województwach: opolskim, lubelskim,
podkarpackim. Jednakże na podstawie powyższych danych nie można opierać ostatecznego
wniosku co do umiejscowienia ośrodków CITES. Wykrywalność na terenie całego kraju
działań niezgodnych z przepisami prawa w zakresie CITES może wzrosnąć, ze względu na
włączanie się coraz większej liczby funkcjonariuszy policji w
proces wdrażania tych
przepisów. Ponadto zatrzymywane są pojedyncze okazy gatunków nie znajdujących się
w grupie gatunków dominujących, ale wymagających zapewnienia specyficznych warunków
(np. gatunki morskie, naczelne, duże drapieżniki).
Biorąc
pod
uwagę
dotychczasowe
zatrzymania
okazów
CITES
oraz
przewidywane trendy w tym zakresie, fakt kontrolowania przez polskie służby
zewnętrznej granicy UE, a także zwiększający się import okazów gatunków CITES
z krajów graniczących z Polską od południa, następujące województwa powinny być
traktowane priorytetowo w kontekście utworzenia ośrodków CITES: dolnośląskie,
lubelskie, małopolskie, mazowieckie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie,
śląskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie.
Biorąc pod uwagę zatrzymania wewnętrzne, które docelowo obejmą w podobnym
stopniu cały obszar Polski (ze względu na konfiskaty w sklepach zoologicznych, giełdach,
bazarach), w przypadku konkursów i ograniczonej ilości środków do rozdysponowania
pomiędzy różne projekty, poza kryterium lokalizacji w konkretnych województwach, pod
uwagę powinny być brane następujące elementy:
-
odpowiednie rozproszenie w rozmieszczeniu ośrodków; preferowanie usytuowania
ośrodków w różnych regionach kraju; w przypadku dwóch wniosków na ośrodki położone
w niewielkiej odległości od siebie, sugerowane jest utworzenie jednego, który będzie
w większym stopniu spełniał pozostałe kryteria;
-
gatunki do których przetrzymywania przygotowany jest ośrodek; preferowane powinny
być ośrodki przystosowane do przetrzymywania gatunków najczęściej pojawiających się
w konfiskatach: małe i średnie gady (żółwie, legwany, węże), ptaki (głównie papugi),
pajęczaki (ptaszniki i skorpiony); jednocześnie nie powinny być preferowane ośrodki
przygotowane do przetrzymywania wszystkich tych grup zwierząt nad ośrodkami
specjalistycznymi – każdy z obu typów ośrodków ma rację bytu, pod warunkiem że dwa
ośrodki przygotowane wyłącznie do przetrzymywania jednej z priorytetowych grup
zwierząt nie powstaną w bliskiej odległości od siebie; w takim przypadku powinien
4
powstać jeden z nich, lepiej spełniający kryteria konkursu w szczególności pod
względem: kadry, opieki weterynaryjnej, liczby zwierząt mogących być jednocześnie pod
opieką ośrodka, stosunku planowanych kosztów w odniesieniu do oczekiwanych efektów.
Ośrodki CITES mogłyby być utworzone, przy spełnieniu stosownych kryteriów
umożliwiających przetrzymywanie żywych okazów i w porozumieniu z Organem
Administracyjnym CITES w Polsce, między innymi przy: ogrodach zoologicznych (jako
wydzielone przestrzennie jednostki), ogrodach botanicznych, ośrodkach rehabilitacji zwierząt,
schroniskach dla zwierząt, instytucjach naukowych, w tym szkołach wyższych. Mogłyby być
również tworzone przez inne podmioty, w tym organizacje pozarządowe, przy uwzględnieniu
powyższych warunków.
Ze względu na fakt, że do ośrodka CITES będą przekazywane zwierzęta o nieznanym
stanie zdrowia, niezbędne będzie zapewnienie miejsca do przeprowadzania ich kwarantanny,
zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie:
1. Dyrektywą Rady 2006/88/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących kwarantanny
zwierząt akwakultury (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 7905) (2008/946/WE).
2. Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 lutego 2009 r. w sprawie
szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia miejsc kwarantanny, stacji
kwarantanny, miejsc odpoczynku zwierząt, miejsc przeładunku zwierząt oraz miejsc wymiany
wody przy transporcie zwierząt akwakultury (Dz.U. 2009 nr 27 poz. 167).
3. Załącznikiem B Dyrektywy Rady z dnia 15 lipca 1991 r. ustanawiającej zasady regulujące
organizację kontroli weterynaryjnych zwierząt wprowadzanych na rynek Wspólnoty z państw
trzecich
i
zmieniającej
dyrektywy
89/662/EWG,
90/425/EWG
oraz
90/675/EWG
(91/496/EWG).
Niezbędne będzie również zatrudnienie wykwalifikowanej kadry do opieki nad
okazami, w tym lekarza weterynarii w przypadku ośrodka dla zwierząt, a także wsparcie ze
strony kadry naukowej. Wszystkim zwierzętom powinna zostać zapewniona całodobowa
opieka oraz okresowy nadzór weterynaryjny. W przypadku konkursu ofert na utworzenie
ośrodków CITES preferowane będą projekty zapewniające najlepsze warunki do
przetrzymywania danej grupy zwierząt lub roślin, zgodne z wymaganiami biologicznymi
gatunku. Zapewnienie o funkcjonowaniu ośrodka CITES w skali długoterminowej, w tym
o jego finansowaniu będzie dodatkowym atutem projektowanego przedsięwzięcia.
W związku z tym, że obecnie w budżecie państwa nie przewiduje się wydatkowania
środków finansowych na prowadzenie ośrodków CITES, podstawą ich działalności będą
fundusze własne lub/i pozyskane przez ośrodek.
5
Ośrodki CITES będą przejmowały okazy głównie od służby celnej, straży granicznej,
inspekcji weterynaryjnej i fitosanitarnej, policji. W związku z tym będzie istniała konieczność
zawarcia porozumień między ośrodkami i współpracującymi z nimi służbami, w zakresie
przekazywania informacji o zatrzymanych okazach i możliwości ich przyjęcia, o sposobie
transportu okazów do ośrodka itp. Każdy z ośrodków powinien mieć wyspecjalizowany
sprzęt i środki transportu do przewożenia okazów gatunków przetrzymywanych w ośrodku.
Ponadto niezbędna będzie współpraca ośrodków CITES z:
− Organem
Administracyjnym
w
zakresie
przekazywania
informacji
o przyjmowanych do ośrodka okazach i aktualnych możliwościach ośrodka
w tym zakresie oraz, w razie potrzeby, z Organem Naukowym CITES
w Polsce;
− innymi ośrodkami CITES na terenie Polski i innych krajów-stron Konwencji
Waszyngtońskiej, w szczególności w zakresie przetrzymywania okazów
CITES i wymiany doświadczeń;
− Ogrodami
Zoologicznymi
jako
podmiotami
prowadzącymi
lub
uczestniczącymi w programach ratowania gatunków zagrożonych wyginięciem
i będącymi bankami genów.
Okazy przetrzymywane w ośrodkach, wobec których orzeczono przepadek na rzecz
Skarbu Państwa, należące do gatunków wymienionych w załączniku A rozporządzenia
Komisji (WE) nr 407/2009 z dnia 14 maja 2009 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (WE)
nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi,
nie mogą być wykorzystywane do celów komercyjnych (dotyczy to również wystawiania na
widok publiczny dla zysku), z zastrzeżeniem wyjątków, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit.
e, f, g rozporządzenia Rady (WE) nr 338 (przeznaczenie okazów do celów: doświadczalnych,
biomedycznych lub hodowli, rozmnażania, edukacyjnych i badawczych - przyczyniających
się do ochrony i zachowania gatunku, po uzyskaniu stosownego świadectwa). Natomiast
okazy gatunków wymienionych w załącznikach B-D powyższego rozporządzenia mogą być
przedmiotem działań komercyjnych w porozumieniu z Organem Administracyjnym CITES
w Polsce, jeżeli został wobec nich orzeczony przepadek na rzecz Skarbu Państwa i pod
warunkiem, że nie wrócą one do osoby lub podmiotu, który uprzednio złamał prawo.
6