Program Prac Konserwatorskich - Bazylika pw. Ścięcia Św. Jana

Transkrypt

Program Prac Konserwatorskich – dot. Pojezuickiego Kościoła ZNMP w Chojnicach
Opracowanie wykonała P. Iwona Kr•l.
Z opracowania P. Iwony Kr•l wyłączono opisy element•w wykonywanych obecnie przez wykonawcę rob•t
budowlanych.
SPIS TREŚCI:
WSTĘP............................................................................................................
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH:
1. Ołtarz gł•wny……………………………………………………….
2. Ołtarz posoborowy i lektorium…………………………… ………
3. Portale do zakrystii i kruchty południowej………………………….
4. Ambona……………………………………………………… …….
5. Balustrada komunijna……………………………………… ………
6. Ołtarz boczny św. Stanisława……………………………………….
7. Ołtarz boczny św. Jana Nepomucena……………………… ………
8. Ołtarz boczny św. Ignacego Loyoli…………………………………
9. Ołtarz boczny św. J•zefa……………………………………………
10. Dekoracja malarska wnętrza kościoła………………………………
11. Malatura ścian i element•w architektonicznych……………………
12. Sztukaterie…………………………………………………………..
13. Posadzka we wnętrzu kościoła……………………………………
14. Ch•r muzyczny……………………………………………………
15. Empory……………………………………………………………
16. Kruchta zach………………………………………………………...
17. Zakrystia ……………………………………………………………
18. Feretron…………………………………………………………..…
WSTĘP
Cel prac badawczych:
Prace miały na celu opisanie stanu zachowania poszczeg•lnych element•w wnętrza kościoła
gimnazjalnego w Chojnicach. Wnioski konserwatorskie wynikające z opracowania stanowią
podstawę do sformułowania programu prac konserwatorskich, obejmującego elementy
dekoracji architektonicznej wnętrza, a także wyposażenie kościoła.
Zakres prac badawczyc h:
Odkrywki stratygraficzne obejmowały następujące elementy:
- warstwa malarska malowideł , parapetu ch•ru zach.
- elementy sztukaterii wok•ł malowideł, gzymsy
- malatura ścian (nawa kaplice , kruchty i zakrystia) pilastr•w, gurt•w
- wykończenie stiukowe ołtarzy, portali
- opracowanie powierzchni ołtarzy murowanych, bocznych
- polichromia element•w drewnianych w ołtarzach, ambonie, balustradzie komunijnej,
- malatura drzwi (gł•wne , boczne, zachodnie, do kruchty i zakrystii przy prezbiterium,
wejściowe na empory)
Na podstawie odkrywek określono elementy i warstwy wt•rne (przemalowania) , a także stan
zachowania oryginalnej substancji zabytkowej.
Wnioski opisano poniżej w p -tach - stan zachowania obiektuWykonano wstępne badania chemiczne pr•bek warstwy malarsk iej malowideł ściennych.
Wyniki badań chemicznych: w załączniku.
1. OŁTARZ GŁ‹WNY
Styl: p•źny barok
Czas powstania: 2 ćw. XVIII w.
Warsztat : nieznany
Materiał i technika: stiuk wielobarwny, złocenia , drewno, snycerka, polic hromia
Wymiary: ołtarz- wys. 1100 x szer.757 x gł..285 (cm)
tabernakulum – wys. 230 x szer. 160 x gł. 100
Nr rejestru:
Fot.: 1-5
Opis obiektu:
Ołtarz o architektonicznej, rozbudowanej przestrzennie, perspektywicznej konstrukcji, na
wysokim cokole, z jednokondygnacyjna nastawą o bogatym zwieńczeniu.
Bryła wypełnia całą szerokość i wysokość prezbiterium. Strukturalnie i kompozycyjnie łączy
się z portalami do kruchty i zakrystii w ścianie p•łnocnej i południowej. Cok•ł
dwukondygnacyjny, o wyraźnie czytelnych podziałach poziomych, szeroko rozchodzący się
uskokami (perspektywicznie ) na boki.
Na mensie o kształcie sarkofagowym umieszczone jest architektoniczne tabernakulum
zwieńczone kopułą wznoszącą się ponad gzyms g•rnej kondygnacji cokołu .
Frontalne płaszczyzny uskok•w cokołu zdobione są płycinami. Symetrycznie po obu stronach
mensy gzyms wsparty jest na parach narożnikowych konsolek (pierwotnie wspierające nie
zachowane rzeźby).
Ponad cokołem wznosi się perespektywiczne retabulum z dwoma rzędami rozchodzących się
na boki podp•r(kolumn i pilastr•w) z kompozytowymi kapitelami, wspierającymi bogato
profilowane, uskokowe belkowanie przerwane nad łukiem arkady części środkowej.
Belkowanie zdobi fryz z festonowo podwieszonymi liśćmi akantu i pal metami. Na wolutowo
zwiniętych zewnętrznych krawędziach gzymsu przerwanego belkowania umieszczone są dwa
siedzące anioły trzymające tarcze heraldyczne z godłami: Kykieryć i Snop?. W partii
przerwanego gzymsu wznosi się wysoko zwieńczenie ołtarza zamknięte łukiem odcinkowym,
z bogato profilowanym gzymsem i profilowanymi, wolutowo ukształtowanymi spływami. Na
osi. Ponad gzymsem widoczny jest monogram IHS w glorii promienistej; u nasady łuku
zwieńczenia, na gzymsie- para siedzących aniołk•w. Pole środkowe nastawy, w formie
arkadowej blendy o profilowanej archiwolcie wspartej na p•łkolumnach, ozdobionej na osi
kartuszem z uskrzydloną gł•wką putta. Zarys pola arkady podkreśla stiukowa, profilowana
rama, wsparta na dw•ch wolutowych konsolkach usytuowanych nad gzymsem g•rnej
kondygnacji cokołu. W polu centralnym znajduje się XVII wieczny obraz olejny na pł•tnie
(w kształcie zbliżonym do kwadratu) – Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Janem
Chrzcicielem. Obraz, w prostokątnej, drewnianej, profilowanej, złoconej ramie, z girlandą
stiukowych kwiat•w wzdłuż bok•w długich - otoczony jest promienistą glorią i
podtrzymywany przez trzy anioły (większe po bokach, mniejszy u podstawy). U dołu rama
obrazu wspiera się na stiukowej palmecie. G•rna krawędź ramy obrazu zwieńczona jest
rodzajem tympanonu wyznaczonego przez łukowo ukształtowany gzyms, ujmujący pole
wypełnione ornamentem kratownicowym, ze stiukowym kartuszem na osi. Gzyms koronuje
para uskrzydlonych gł•wek. Ponad archiwoltą arkady znajduje się palmeta z symetrycznie na
boki rozchodzącym się motywem wstęgowym. W polu środkowym zwieńczenia ołtarza z
profilowanym obramieniem znajduje się duży stiukowy kartusz z monogramem MARIA.
Zakres badań odkrywkowych:
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii element•w snycerskich wok•ł centralnego
obrazu oraz w partii polichromii tabernakulum
Stan zachowania obiektu:
Odnawiany prawdopodobnie około 1970, możliwe wcześniejsze naprawy powojenne.
Stiuk:
Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo, niekt•re partie zostały wt•rnie
przelakierowane. Liczne spękania, drobne ubytki i uszkodzenia o charakterze mechanicznym,
szczeg•lnie w dolnej partii ołtarza oraz narożnik•w. Duże powierzchnie ścian stiukowych
znajdujące się za nie zachowanymi obecnie figurami świętych uzupełnione są w t•rną zaprawą
pomalowaną farbami olejnymi imitującymi marmoryzację.
Wt•rne złocenia w partii dekoracji - kapitele kolumn , bazy , kartusz
Elementy drewniane, snycerskie:
Podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owad•w.
Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wt•rnych złoceń i srebrzeń np. w
kapitelach kolumn, obłok•w – oryginalne srebrzenia są poniżej poczerniałe. Warstwa
wt•rnego złocenia pokrywa r•wnież wszystkie promienie – w odkrywkach odsłonięto
pierwotną warstwę srebrzenia.
Rzeźbione figury anioł•w w scenie centralnej przemalowane są warstwą szarej farby olejnej –
oryginalna warstwa malarska jest w odcieniu ciepłobeżowym.
Dwie figury św. Kazimierza i św. Stanisława Kostki nie zachowane, zniszczone w 1940 r.
Tabernakulum:
Drewno silnie zaatakowane przez owady, widoczne liczne otwory wylotowe
Powierzchnia w całości przemalowana wt•rnymi warstwami złoceń i srebrzeń. Polichromia
wraz z zaprawą łuszczy i i odspaja od podłoża drewnianego. Liczne ubytki zaprawy i warstwy
malarskiej. Figury anioł•w z tabernakulum : przemalowane szarą farba olejną. W odkrywkach
widoczna pierwotna warstwa złocenia, w kilku miejscach na całej powierzchni.
Całość silnie zabrudzona powierzchniowo.
Wnioski i założenia konserwatorskie:
Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnik•w niszczących, zachowanie i konserwacja
oryginalnej substancji zabytkowej. Wszystkie wt•rne nawarstwienia należy usunąć.
Przywr•cenie walor•w estetycznych obiektu powinno nastąpić poprzez oczyszczenie obiektu,
uzupełnie nie ubytk•w we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytk•w, oraz
uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni ,
gdzie oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo.
Oryginalne złocenia i srebrzenia należy wyeksponować , dopuszcza się dołożenie płatk•w
metalu na dużych przetarciach podkład•w oryginalnych.
Uzupełnienia złoceń i srebrzeń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału.
Uzupełnienia stiuku należy wykonać w technice oryginalnej.
Zakłada się rekonstrukcję zniszczonych figur św. Stanisława Kostki i św. Kazimierza na
podstawie zdjęć archiwalnych - wymagany jest projekt gipsowy, zatwierdzony przez nadz•r
konserwatorski.
Program prac konserwatorskich:
1. Częściowy demontaż element•w dekorac yjnych oraz obrazu
2. Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu.
Konserwacja element•w drewnianych:
3. Dezynsekcja i dezynfekcja element•w drewnianych (dekoracje snycerskie , profile).
4. Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii
4
5. Usunięcie wszystkich warstw wt•rnych przemalowań.
6. Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy
malarskiej i złoceń
7. Impregnacja strukturalna osłabionych element•w drewnianych.
8. Wykonanie uzupełnień ubytk•w drewna (kity ,fleki , dor•bki snycerskie formy)
9. Wykonanie uzupełnień zaprawy w miejscu ubytk•w.
10. Wykonanie podkład•w pod złocenia , złocenie i srebrzenie w technice występującej
oryginalnie(na poler lub na mat) – w obrębie uzupełnień , częściowo na podkładach
oryginalnych.
11. Zabezpieczenie powierzchni srebrzeń.
12. Retusz naśladowczy w obrębie ubytk•w warstwy malarskiej
13. Rekonstrukcja polichromii w obrębie większych ubytk•w.
14. Wykonanie rekonstrukcji rzeźb św. Stanisława kostki i św. Kazimierza (drewniane,
polichromowane )
Konserwacja element•w ze stiuku :
15. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wt•rnych warstw lakieru
16. Usunięcie przemalowań w obrębie dekoracji - wt•rne malatury i złocenia.
17. Podklejenie odspojonych fragment•w warstwy stiuku.
18. Usunięcie wt•rnych, wadliwych uzupełn ień stiuku
19. Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym
oryginałowi.
20. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmatowiałych powierzchni oryginalnych
21. Zabezpieczenie powierzchni stiuku.
22. Uzupełnienie warstwy malarskiej i złoceń – m.in. kapitele, bazy, kartusz
1a. Obraz – Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Janem Chrzcicielem, w ołtarzu gł•wnym
Styl: barok
Czas powstania: 1662 r.- fundacja Jana Bernara, dziekana człuchowskiego i proboszcza
chojnickiego
Autor: nieznany
Materiał i technika: olej na pł•tnie
Wymiary: wys.110 x szer.86 (cm)
Fot. 4
Opis obiektu:
Obraz w kształcie prostokąta zbliżonego do kwadratu.. w profilowanej drewnianej, złoconej
ramie , przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem i klęczącym św. Jan em Chrzcicielem z lewej
strony . Grupa znajduje się na tle krajobrazowym.
Maria ukazana jest en face z głową pochyloną w lewo w stronę Dzieciątka i św. Jana.
Jedną ręką obejmuje w pasie trzymane na kolanach Dzieciątko, drugą - dotyka Jego stopy.
Maria ma na sobie bogato udrapowaną niebieską suknię i płaszcz. Głowę przykrytą chustą
okala złocisty nimb. Dzieciątko ujęte trzy-czwarte, ze złocistym nimbem, w czerwonej szacie
przechyla się ku św. Janowi obejmując go jedną ręką za głowę, drugą - wskazując białą
Gołębicę- Ducha św. W złocistej glorii.
Święty Jan Chrzciciel przedstawiony z profilu, z głową otoczoną owalną aureolą, ma na sobie
r•żową szatę. Święty zwraca się ku Dzieciątku przytrzymując ramieniem baranka. Ponad jego
drugim ramieniem wznosi się krzyż opl eciony białą wstęgą, na kt•rej widnieje napis: ECCE
AGNUS DEI. Scenę przedstawiono na zielonej łące. Na dalszym planie widać pejzaż: drogę,
5
zarysy budowli, kępy drzew. Ponad nimi rozpościera się niebo z białymi obłokami. W
dolnym rogu obrazu znajduje się t arcza herbowa z niezidentyfikowanym godłem fundatora.:
na czerwonym tle-ręka ujmująca strzałę oraz inicjały IB. Ponad tarczą widnieją litery: PPC,
poniżej tarczy – DLSP oraz data 1662. Wzdłuż dolnej krawędzi obrazu umieszczono
inskrypcję odnoszącą się do f undacji oraz renowacji. Czytelny jest pierwszy wers: HAEC
IMAGO EST DONO DATA STUDIOSIS SUP. CLA. CRAM. A PER ILLUSTRI. W dw•ch
pozostałych wersach czytelna jest jedynie data: ANNO 1714.
W kompozycji widoczne wpływy włoskiego renesansu :kompozycja w tr•j kącie, przestrzenny
krajobraz w tle. Kolorystyka zmieniona przez zabiegi konserwatorskie.
Renowacja według inskrypcji – 1714 , konserwowany około 1970 r. przez Lesława Szolginię
– brak dokumentacji.
Obraz w stanie dobrym, pł•tno l ekko pofalowane . Liczne ingerencje konserwatorskie,
możliwe rozległe retusze i przemalowania olejne. Powierzchnia pokryta pociemniałym
werniksem i zabrudzona.
Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej.
Zakłada się przywr•cenia walor•w estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez
usunięcie wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń p owierzchniowych.
Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej.
Prostowanie deformacji pł•tna
Usunięcie werniksu i wadliwych retuszy.
Wykonanie uzupełnień zaprawy.
Punktowanie warstwy malarskiej metodą naśladowczą w obrębie ubytk•w.
Założenie wern iksu zabezpieczającego lico.
2. OŁTARZ POSOBOROWY- WOLNOSTOJĄCA MENSA I LEKTORIUM
Styl: aranżacja element•w rokokowych snycerskich
Czas powstania: aranżacja element•w XVIII, XIX w. wykonana prawdopodobnie w latach
1970 ??
Materiał i technika: drewno, snycerka, polichromia, złocenia
Wymiary: ołtarz- 170x 80x 98, (cm) lektorium- 126x53x20 (cm)
Fot: 6-8
Opis obiektu:
Mensa wolnostojąca , w kształcie sarkofagowym z profilowana podstawą i wydatnym
profilowanym gzymsem. Podstawa na rz ucie prostokąta. Krawędzie narożne zdobione są
rokokowym ornamentem akantowo- grzebieniowym. Pośrodku frontowej strony mensy
znajduje się płaskorzeźbiony, złocony emblemat – krzyż i serce w obramieniu w kształcie
ornamentalnego kartusza.
Lektorium, w kształcie odwr•conej liry z profilowanym gzymsem wieńczącym. Krawędzie
narożne zdobione ornamentem płaskorzeźbionym, złoconym akantowo - grzebieniowym z
wolutowymi wywinięciami liści.
6
Od frontu, pośrodku części g•rnej lektorium znajduje się płaskorzeźbiony, zł ocony emblemat otwarta księga i lampka oliwna.
Stan zachowania obiekt•w:
Podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe owad•w.
Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wt•rnych złoceń . Pierwotna
warstwa malarska jest przemalowana warstwami szarobiałej farby olejnej. W odkrywkach
widoczna jest ciemnoczerwona oryginalna warstwa tła.
Uwaga;
Na wniosek Zamawiającego zaprojektować i wykonać nowy ołtarz wraz z lektorium ( ambonka)
z kamienia.
W związku z powyższym zapis oznaczony kolorem czerwonym jest nieaktualny.
uzupełnienie ubytk•w we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytk•w, oraz
uzupełnienie złoceń. Rekonst rukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni , gdzie
oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowana śladowo.
Oryginalne złocenia należy wyeksponować , dopuszcza się dołożenie płatk•w metalu na
dużych przetarciach podkład•w oryginalnych.
Uzupełnienia złoceń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału.
1.
2.
3.
4.
Dezynsekcja i dezynfekcja element•w drewnianych (dekoracje snycerskie , profile).
Badania odkrywkowe i stratygraficzne polichromii
Usunięcie wszystkich warstw wt•rnych przemalowań.
Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy
6. Wykonanie uzupełnień ubytk•w drewna (kity ,fleki , dor•bki snycerskie formy )
oryginalnych.
3. PORTALE DO ZAKRYSTII I KRUCHTY PD.
Warsztat: nieznany
Materiał i technika : stiuk, złocenia , drzwi – drewno , malatura olejna
Wymiary: wys.455 x szer.242 x gł.. (cm)
Fot. 9-12
Opis obiektu :
Para portali (pn. i pd. ) analogicznych w formie.
Płaszczyzna lekko wklęsła, otwory zamknięte łukiem tr•jlistnym, ściętym z wydatnym.
kluczem
Po bokach ujęte zaokrąglonymi pilastram i wspierającymi profilowany gzyms.
Powyżej znajduje się szczyt o wykroju falistym z wolutami, z przerwanym wolutowym
przycz•łkiem i ozdobnym kartuszem z monogramem IHS i MARIA
Odnawiane prawdopodobnie około 1970
Stiuk:
Powierzchnia stiuku silnie zabrudzona powierzchniowo. Niekt•re partie zostały wt•rnie
przelakierowane i przemalowane farbą olejną w partii cokołu imitującą marmoryzację.
Ubytki i uszkodzenia powierzchni stiuku o charakterze mechanicznym, szczeg•lnie w dolnej
partii oraz na krawędziach. Wt•rne naprawy ubytk•w zaprawą.
Występują spękania stiuku (większe na kluczu w portalu pn.). Kartusze przemalowane bielą i
wt•rnym złoceniem.
Stiuk
1. Oczyszczenie powierzchni stiuku z wt•rnych warstw lakieru
2. Usunięcie przemalowań w obrębie dekoracji - wt•rne malatury i złocenia.
3. Podklejenie odspojonych fragment•w warstwy stiuku.
4. Usunięcie wt•rnych, wadliwych uzupełnień stiuku
5. Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym
oryginałowi.
8. Uzupełnienie warstwy malarskiej i złoceń – m.in. kapitele, bazy, kartusz
4. AMBONA
Styl: rokoko
Czas powstania: ok. poł. XVIII w.
Warsztat : nieznany
Materiał i technika : złocenia , drewno, snycerka, polichromia
Wymiary: wys. 416 x śr. 140 cm
Fot. 19-22
Opis obiektu:
Ambona nadwieszona, z bogato zdobionym korpusem, parapetem schod•w, zapleckiem i
baldachimem. Korpus oparty na zarysie pięcioboku, z trzema ściankami / jeden bok ambony
przylega do ściany, przy drugim – schody/. Korpus o tr•jstrefowym podziale: z nis kim
profilowanym cokołem, bogato zdobioną częścią środkową oraz profilowanym gzymsem. Od
dołu zamknięty kielichową , wklęsło - wypukłą formą zdobioną małymi wolutami,
ornamentem grzebykowym, liśćmi akantu oraz wolutami wspierającymi gzyms cokołu
korpusu.
W środkowej części korpusu- trzy wybrzuszone ścianki rozdzielone szerokimi profilowanymi
listwami zdobionymi u dołu kogucim grzebieniem oraz motywem rocaille w części
środkowej. Środkowa część ścianek korpusu ozdobiona jest płycinami, w kształcie zbliżonym
do wydłużonego prostokąta o ściętych narożnikach, wyznaczonymi przez wypukłą
profilowana ramę, przerwaną na osiach bok•w motywem rocaille z kogucim grzebieniem.
Płycina środkowej ścianki korpusu mieści kartusz z klejnotem, ze znakami heraldycznymi
rodziny Wolf. W dw•ch pozostałych znajduje się stylizowany kartusz z motyw•w rocaille z
kogucim grzebieniem, z tarczą wypełnioną ornamentem kratownicowym.
W zaplecku znajduje się iluzjonistyczny płaskorzeźbiony paludament odsłaniający
prostokątny obraz - Chrystus Salvator- ujęty w bogato zdobioną ramę z wolutami i motywami
grzebieniowymi, zwieńczoną dwoma gł•wkami aniołk•w.
Baldachim pięcioboczny z szerokim , bogato profilownym, uskokowo załamującym się
gzymsem z podwieszonymi lambrekinami, z wydatnym nacz•łkiem w partii frontowej nad
motywem rocaille z kogucim grzebieniem. Na podniebieniu baldachimu znajduje się biała
Gołębica Duch symbolizująca Ducha Św. na tle glorii promienistej.
Parapet schod•w o tr•jstrefowym podziale; szeroki cok•ł zdobiony festonowo podwiesz onym
pędem uliścionego akantu z motywem koguciego grzebienia; w części środkowej występuje
wklęsła, profilowana, romboidalna płycina wypełniona rozbudowanym regularnie
ukształtowanym ornamentem uformowanym z liści akantu, motywu rocaille z kogucim
grzebieniem oraz ornamentu kratownicowego. Poręcz schod•w- profilowana. Parapet
schod•w poprzedzony jest wysokim słupkiem/ o płycinowych bokach/ ozdobionym u nasady
wolutową konsolką z gł•wką putta, zwieńczonym wazonem z bukietem kwiat•w.
Zakres badań odkrywkowyc h:
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń na korpusie ambony oraz parapetu
schod•w, w partii profili , dekoracji snycerskiej oraz tła.
Stan zachowania:
Konserwowana w 1973 r. Pierwotnie baldachim ambony ozdobiony był sześcioma puttami i
kulą ziemską na kt•rej usytuowana była statua jezuity.
Drewno konstrukcji i dekoracji - silnie zaatakowane przez owady ( widoczne bardzo liczne
otwory wylotowe), mocno osłabione.
Stopnie schod•w i płyta pod stopniami są wt•rne – widoczna szara, olejna warstwa wt•rnej
marmoryzacji . Liczne szczeliny między elementami drewnianej konstrukcji.
Polichromia i złocenia przemalowane w 100%. Pierwotna polichromia zachowana w dużej
części pod warstwami wt•rnymi : wt•rna warstwa zaprawy oraz warstwy barwne, olejne.
Oryginalna kolorystyka tła korpusu utrzymana była w odcieniach błękitu (marmoryzacja).
Oryginalne złocenia wykonane w technice na poler, r•wnież są częściowo zachowane pod
wt•rnym gruntem i złoceniem szlagmetalem. Występują na elementach dekoracji snycerskiej
i profilach.
Warstwy pierwotne są osłabione, w wielu miejscach słabo przyczepne do podłoża.
Lewa partia paludamentu (snycerka) przy obrazie w zaplecku nie posiada warstw
oryginalnych , jedynie wt•rną zaprawę i warstwę złocenia szlagmetalem (być może jest to
element dorobiony p•źniej)
uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni ,
Wt•rne elementy drewnianej konstrukcji, mocno zaatakowane przez owady, należy
wymienić.
Zakłada się rekonstrukcję nie zachowanych rzeźb putt oraz figury wieńczącej baldachim.
(drewniane polichromowane), na podstawie archiwalnych zdjęć. Należy wyk onać projekt
rysunkowy, zatwierdzony przez nadz•r konserwatorski.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Częściowy demontaż element•w dekoracyjnych oraz obrazu
Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu.
Dezynsekcja i dezynfekcja element•w całego obiektu.
Usunięcie wszystkich warstw wt•rnych przemalowań polichromii i złoceń
Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, oryginalnej warstwy
9. Wymiana wt•rnych element•w ambony, mocno zaatakowanych przez owady
oryginalnych.
12. Zabezpieczenie powierzchni srebrzeń.
13. Retusz naśladowczy w obrębie ubytk•w warstwy malar skiej
15. Rekonstrukcja brakujących rzeźb putt i figury wieńczącej (w technice oryginalnej).
4 a. Obraz w zaplecku – Chrystus Salvator
Czas powstania: ok. poł. XVIII w.
Warsztat : nieznany
Materiał i technika: technika mieszana (tempera, olej) na desce.
Wymiary: wys. 87 x szer. 56 cm
Fot. 20
Opis obiektu:
Obraz w kształcie stojącego prostokąta o łukowym zamknięciu, w drewnianej, profilowanej
ramie o bokach dłuższych przerywanych m otywem koguciego grzebienia. Od g•ry ramę
obrazu kształtuje para wolut zwieńczonych motywem roślinnym przechodzących na osi
obrazu w koguci grzebień zwieńczony dwoma uskrzydlonymi gł•wkami aniołk•w.
Para wolut przechodząca w koguci grzebień kształtuje też środkową część dolnej ramy
obrazu.
Obraz przedstawia p•łpostać Chrystusa Salvatora ujętą frontalnie, unoszącą się na białym
obłoku. Chrystus namalowany jest na tle zieleni, w ż•łtym tr•jkątnym nimbie, czerwonej
szacie i niebieskim płaszczu. Jedną ręką prz ytrzymuje błękitną kule ziemską zwieńczoną
krzyżem, drugą unosi w geście błogosławieństwa.
Stan zachowania obrazu:
Konserwowana w 1973 r.- napis: Teodor Nowak z Grudziądza
Drewniane podobrazie silnie zaatakowane przez owady. Dość duża szczelina między deskami
podobrazia wynikająca z pracy drewna.
Warstwa malarska wraz z zaprawa na dużej powierzchni odspaja się od podłoża, widoczne
liczne ubytki i daszkowato uniesione spękania.
Widoczne rozległe, olejne, pociemniałe retusze konserwatorskie, możliwe prze malowania
XIX w.
Na powierzchni lica leży pociemniały, zmieniony optycznie werniks.
Całość zabrudzona powierzchniowo.
1. Zabezpieczenie warstwy malarskiej w miejscach daszkowato uniesionych odspojeń.
2. Badania chemiczne i stratygraficzne warstwy malarskiej.
3. Dezynfekcja i dezynsekcja drewna podobrazia.
4. Usunięcie przemalowań i wadliwych retuszy.
5. Impregnacja drewna podobrazia i warstwy malarskiej.
6. Likwidacja szczeliny między deskami.
7. Podklejenie odspojeń warstwy malarskiej i zaprawy .
8. Uzupełnienie ubytk•w zaprawy.
9. Uzupełnienie ubytk•w warstwy malarskiej w obrębie ubytk•w
10. Założenie werniksu zabezpieczającego
5. BALUSTRADA KOMUNIJNA
Warsztat : nieznany
Materiał i technika: złocenia , drewno, snycerka, polichromia
Wymiary: dł. 620 x wys. 80 x szer.30 cm
Fot 23,24
Opis obiektu:
Balustrada o falistym obrysie z ażurową, płaskorzeźbioną dekoracją o motywach
regencyjnych. Pośrodku bramka wejściowa do przezbiterium
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń na powierzchni
Stan zachowania:
Drewno silnie zaatakowane przez owady ( widoczne bardzo liczne otwory wylotowe),
osłabione.
Konstrukcja rozluźniona, szczeliny między połącze niami segment•w, liczne uszkodzenia
powierzchni o charakterze mechanicznym.
Bramka wejściowa: drzwiczki opadnięte na zawiasach.
Polichromia i złocenia przemalowane w 100%. Pierwotna polichromia zachowana w dużej
części pod warstwami wt•rnymi : wt•rna warstwa zaprawy oraz warstwy barwne, olejne.
Oryginalna kolorystyka tła korpusu utrzymana była w odcieniach błękitu (marmoryzacja).
Oryginalne złocenia wykonane w technice na poler, r•wnież są częściowo zachowane pod
wt•rnym gruntem, złoceniem szlagmetalem i b ronzą. Oryginalna warstwa malarska
utrzymana w odcieniach błękitu z malowanymi ornamentami.
oryginalnej substancji zabytkowej. Wszys tkie wt•rne nawarstwienia należy usunąć.
uzupełnienie złoceń i srebrzeń. Rekonstrukcja po winna dotyczyć tych obszar•w powierzchni ,
Wt•rne elementy drewnianej konstrukcji, mocno zaatakowane przez owady, należy
wymienić.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Częściowy demontaż element•w .
Usunięcie luźnych zanieczyszczeń powierzchniowych z wszystkich części obiektu.
Dezynsekcja i dezynfekcja całego obiektu.
Usunięcie wszystkich warstw wt•rnych przemalowań.
Oczyszczenie, wzmocnienie, podklejenie odspojeń odsłoniętej, o ryginalnej warstwy
10. Wykonanie podkład•w pod złoceni a , złocenie w technice występującej
oryginalnych.
6. OŁTARZ BOCZNY ŚW. STANISŁAWA
Nawa południowa, kaplica od str. wsch.
Czas powstania: 2ćw. XVIII w.
Autor: nieznany
Materiał i technika: stiuk, marmoryzacja, złocenia
Wymiary: wys. 650 x szer.315 x gł..90 cm
Fot. 41-43
Opis obiektu:
Ołtarz architektoniczny o perespektywicznie ukształtowanej nastawie z wysunięta parą
kolumn stojących na wysokich, bogato profilowanych postumentach ujmujących sarkofagową
mensę. Kolumny o kapitelach kompozytowych podtrzymują wydatn e , uskokowo
uformowane belkowanie oraz gzyms. Nad gzymsem wznosi się przerwany tympanon o
wolutowo zwiniętych częściach bocznych i kotarowym zarysie partii centralnej. W polu
środkowym nastawy znajduje się wsp•łczesny ołtarzowi obraz olejny na pł•tnie – „Wizja św.
Stanisława”. Otoczony jest stiukową , profilowaną ramą w kształcie prostokąta o łukowym
zwieńczeniu i podstawie. Pod obrazem, na osi, umieszczona jest owalna, srebrna plakietka z
wyobrażeniem św. Franciszka Ksawerego. W partii centralnej tympanonu znajduje się obraz
olejny w owalnej stiukowej ramie typu kartuszowego, ze złoconymi brzegami i gł•wką putta
w zwieńczeniu. Przedstawia św. Alojzego Gonzagę i pochodzi z tego samego okresu co
całość ołtarza.
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii (element•w snycerskich ), stiuku,
Stiuk:
przelakierowane. Liczne drobne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze
mechanicznym, szczeg•lnie w dolnej partii ołtarza, narożnik•w i krawędzi.
Wt•rne złocenia i warstwa malarska w obrębie kapiteli , baz i kartusza
Elementy drewniane:
Rama wok•ł obrazu- podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe
owad•w. Wt•rne złocenie.
Całość obiektu silnie zabrudzona powierzchniowo.
oryginalnej substancji zabytkowej.
Wszystkie wt•rne nawarstwienia należy usunąć.
uzupełnienie ubytk•w we wszystkich elementach, retusz w obrębie ubytk•w , oraz
uzupełnienie złoceń . Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni , gdzie
Oryginalne złocenia należy wyeksponować , dopuszcza się dołożenie płatk•w metalu na
dużych przetarciach podkład•w oryginalnych.
Uzupełnienia złoceń należy wykonać zgodnie z techniką oryginału.
Uzupełnienia stiuku należy wykonać w technice oryginalnej.
1. Demontaż obraz•w wraz z ramą
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Oczyszczenie powierzchni stiuku z wt•rnych warstw lakieru
Podklejenie odspojonych fragment•w warstwy stiuku.
Usunięcie wt•rnych, wadliwych uzupełnień stiuku
Usunięcie przemalow ań złoceń i warstw malarskich (kapitele, bazy ,rama, kartusz)
Konserwacja odsłoniętych oryginalnych warstw malarskich i złoceń
Wykonanie uzupełnień stiuku barwnego o barwie i rysunku odpowiadającym
oryginałowi.
9. Szlifowanie powierzchni uzupełnień oraz zmato wiałych powierzchni oryginalnych
11. Uzupełnienie złoceń i warstw malarskich w obrębie dekoracji
12. Rama: - dezynsekcja i dezynfekcja drewna,
- usunięcie wt•rnej warstwy złocenia
- konserwacja odsłoniętej, oryginalnej warstwy złocenia
- uzupełnienie ubytk•w zaprawy.
- uzupełnienie złocenia w oryginalnej technice.
13. Oczyszczenie srebrnej plakietki z zanieczyszczeń i produkt•w korozji
6a. Obraz centralny – wizja św. Stanisława Kostki, w ołtarzu bocznym
6b. Obraz w zwieńczeniu, św. Alojzy Gonzaga
Autor: nieznany
Materiał i technika: olej na pł•tnie, pł• tno zamontowane na deskę.
Wymiary: wys. 160 x szer.84 cm – obraz gł•wny
60 x 80 cm - obraz w zwieńczeniu
Opis obiekt•w:
Obraz gł•wnyProstokątny obraz o łukowym zamknięciu i podstawie w wąskiej drewnianej ramie
kompozycyjnie zintegrowanej ze stiukowym, bogato profilowanym obramieniem.
Przedstawia Wizję św. Stanisława Kostki. Na pierwszym planie stojący św, Stanisław
ukazany jest w ujęciu trzy czwarte, na rękach przed sobą trzyma na białej tkaninie nagie
Dzieciątko, ujmują ce jedną rączką podbr•dek świętego, druga – czerwony kwiat. Święty, w
czarnym habicie, prezentuje Dzieciątko Matce Bożej, unoszącej się na ż•łto -złocistym
obłoku.
Maria ujęta jest trzy czwarte (od pasa), ubrana w czerwoną szatę i ciemnozielony płaszcz
wok•ł ramion. Pochyla się nad świętym i wyciąga ku Jezusowi ręce. Scena rozgrywa się na
tle błękitnego nieba z zarysami złocistych obłok•w, rozjaśnionego światłem glorii.
Wok•ł sceny unoszą się uskrzydlone gł•wki aniołk•w: trzy na pierwszym planie, cztery w
głębi. Tuż za postacią świętego widoczny jest zarys motywu architektonicznego.
Kompozycja dynamiczna diagonalna. Modelunek światłocieniowy. W kolorystyce dominują
czerń, błękit i ugry.
Obraz w zwieńczeniuKształt podobrazia – owalny. Obraz osadzony w kartuszowej , stiukowej ramie.
Przedstawia św. Alojzego Gonzagę.
Stan zachowania obraz•w:
Odnawiane prawdopodobnie około 1970.
Pł•tna naciągnięte na deskę. Widoczne pionowe pęknięcia pł•tna obrazu gł•wnego.
Deformacje i drobne ubytki w obu obiektach. Warstwa malarska mocno spękana (spękania
poprzeczne- unoszące się w obrazie gł•wnym), w wielu miejscach łuszczy się.
Werniks pociemniały, zabrudzony powierzchniowo. Możliwe są retusze i inne ingerencje
konserwatorskie.
Wok•ł obrazu gł•wnego – ramka profilowana dre wniana , przezłocona wt•rnie szlagmetalem.
Podstawowym założeniem jest zachowanie, konserwacja oryginalnej substancji zabytkowej
obu obraz•w.
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych i oryginalnego wyglądu obiektu poprzez
Program prac konserwatorskich (oba obrazy):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Oczyszczenie lica i odwrocia z zabrudzeń powierzchniowych.
Dublaż podobrazia .
Założenie werniksu zabezpieczającego lico.
7. OŁTARZ BOCZNY ŚW. JANA NEPOMUCENA
Nawa południowa
Czas powstania: 2 poł. XVIII w., po 1819 r. przeniesiony z kościoła augustian•w
Autor:?
Materiał i technika : olejna na tynku, malowana marmoryzacja
Fot. 44-47
Opis obiektu:
Ołtarz architektoniczny z mensą sarkofagową przed wysokim postumentem retabulum o
profilach analogicznych do mensy. Nastawa z predellą w formie cokołu z cokołami
stanowiącymi podstawę pod dwie pary narożnych pilastr•w. Pilastry o w olutowo zwiniętych
bazach i kapitelach wspierają dwukondygnacyjne belkowanie z ryzalitami na osi pilastr•w.
Powyżej znajduje się węższe zwieńczenie o profilowanych narożach , z bogato profilowanym,
łukowo ukształtowanym gzymsem, ujętym od g•ry parą wolutow o zwijających się, złoconych
wstęg na osi ołtarza. W polu centralnym nastawy, między pilastrami, znajduje się eksedra
ujęta profilowaną ramą o łukowym zamknięciu, mieszcząca rzeźbę – Św. Jan Nepomucen.
W centrum zwieńczenia znajduje się znajduje się obraz olejny na pł•tnie- św. Juda Tadeusz
(2 poł. XVIII w) - w kształcie stojącej elipsy, w wąskiej złoconej ramie przerywanej
uskokowo.
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń .
Konstrukcja murowana
W wielu miejscach widoczne nieestetyczne wykonanie profili (na obecnym etapie trudno
stwierdzić czy są pierwotne, lub pochodzą z napraw)
Pierwotnie powierzchnia wykończona barwną sztablaturą. Obecnie wykończenie jest
przemalowane farbą olejną i mocno zniszczone (liczne pęcherze i odspojenia sztablatury).
Warstwa wt•rna olejna, łuszczy się .
Liczne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczeg•lnie w dolnej
partii ołtarza, narożnik•w i krawędzi. Powierzchnia malatury i dekoracji silnie zabrudzona
powierzchniowo.
Elementy drewniane
Rama obrazu w zwieńczeniu - podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory
wylotowe owad•w. Wt•rne złocenie.
oryginalnej substancji zabytkowej - wraz XIX w. elementami wprowadzonymi podczas
przenoszenia obiektu z kościoła augustian•w. Wszystkie kolejn e, wt•rne nawarstwienia
należy usunąć.
uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczy ć tych obszar•w powierzchni , gdzie
1. Demontaż rzeźby i obrazu.
2. Dezynsekcja i dezynfekcja ramy drewnianej w zwieńczeniu.
4. Badania chemiczne i stratygraficzne polichromii.
5. Usunięcie wt•rnych przemalowań, odsłonięcie oryginalnej polichromii i złoceń
6. Wzmocnienie i konsolidacja oryginalnych wypraw i polichromii
7. Uzupełnienie ubytk•w formy ołtarza w zaprawie.
8. Uzupełnienie ubytk•w oryginalnych warstw podkładowych
9. Retusz i rekonstrukcja oryginalnej polichromii.
10. Uzupełnienie i rekonstrukcja złoceń w oryginalnej technice
7a. Rzeźba – św. Jan Nepomucen, w ołtarzu bocznym
Czas powstania: 2 poł. XVIII w.
Autor: nieznany
Materiał i technika: drewno, snycerka, polichromia olejna, złocenia
Wymiary: wys. 106 x szer.45 cm
Fot. 47
Opis obiektu:
Pełnoplastyczna rzeźba, umieszczona w eksedrze ołtarza, przedstawia stojącą postać św. Jana
Nepomucena. Święty ukazany jest w lekkim kontrapoście z głową przechyloną w bok.
Ubrany jest w biret, manoletę, rokietę i sutannę(zapinana rzędem okrągłych guzik•w).
Skrzyżowanymi na piersi rękami przytrzymuje krucyfiks.
Głowę figury okala pięciogwiezdna, metalowa aureola.
Bryła rzeźby jest zwarta, zamknięta, z urozmaiconym rysunkiem draperii szat.
Odnawiany prawdopodobnie około 1970.
Figura drewniana mocno zniszczona. Liczne szerokie spękania drewna i warst wy malarskiej.
Na całej powierzchni występują przemalowania (dwie warstwy).W okrywkach widoczne
pozostałości warstwy pierwotnej i złoceń.
Warstwa malarska spękana, w wielu miejscach łuszczy się.
Elementy wykonane z blachy są pokryte patyną i zabrudzone.
Na obecnym etapie nie stwierdzono działalności owad•w.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Oczyszczenie powierzchni z zabrudzeń powierzchniowych.
Profilaktyczna dezynsekcja obiektu.
Usunięcie przemalowań, odsłonięcie oryginalnej warstwy malarskiej i złoceń
Oczyszczenie, zabezpieczenie, podklejenie łusek oryginalnej warstwy malarskiej
Uzupełnienie ubytk•w formy, flekowanie pęknięć drewna.
Uzupełnienie ubytk•w zaprawy w miejscach ubytk•w
Wykonanie podkład•w pod złocenia , złocenie w technice występującej
oryginalnych.
10. Założenie werniksu zabezpieczającego.
11. Oczyszczenie element•w metalowych z produkt•w korozji.
12. Zabezpieczenie powierzchni metalu.
7 b. Obraz w zwieńczeniu ołtarza bocznego - św. Juda Tadeusz
Wymiary : 90 x 55 cm
Kształt podobrazia – owalny. Obraz osadzony w wąskiej stiukowej, złoconej ramie
przerwanej na łukach dłuższych parą uskok•w.
Fot.45
Przedstawia św. Judę Tadeusza
usunięcie przemalowań i innych ingerencji konserwatorskich.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Dublaż podobrazia
Założenie werniksu zabezpieczającego.
8. OŁTARZ BOCZNY ŚW. IGNACEGO LOYOLI
Nawa p•łnocna, kaplica od str. wsch.
Autor: nieznany
Materiał i technika : stiuk, marmoryzacja, złocenia
Fot.48
Opis obiektu:
Ołtarz architektoniczny o perspektywicznie ukształtowanej nastawie z wysunięta parą
kolumn stojących na wysokich, bogato profilowanych postumentach ujmujących sarkofagową
mensę. Kolumny o kapitelach kompozytowych podtrzymują wydatne , uskokowo
uformowane belkowanie oraz gzyms. Nad gzymsem wznosi się przerwany tympanon o
wolutowo zwiniętych częściach bocznych i kotarowym zarysie partii centralnej. W polu
środkowym nastawy znajduje się wsp•łczesny ołtarzowi obraz olejny na pł•tnie – „Św.
Ignacy Loyola”. Otoczony jest stiukową , profilowaną ramą w kształcie prostokąta o
łukowym zwieńczeniu i podstawie. Pod obrazem, na osi, umieszczona jest owalna, srebrna
plakietka z wyobrażeniem św. Ignacego Loyoli. W partii centralnej tympanonu znajduje się
obraz olejny w owalnej stiu kowej ramie typu kartuszowego, ze złoconymi brzegami i gł•wką
putta w zwieńczeniu. Przedstawia św. Franciszka Ksawerego i pochodzi z tego samego
okresu co całość ołtarza.
Stiuk:
przelakierowane. Liczne drobne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze
mechanicznym, szczeg•lnie w dolnej partii ołtarza, narożnik•w i krawędzi.
Elementy dekoracyjne pokryte są warstwą przemalowań i wt•rnych złoceń.
Elementy drewniane:
Rama wok•ł obrazu - podłoże drewniane dość dobrze zachowane. Widoczne otwory wylotowe
owad•w. Wt•rne złocenie.
uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni , gdzie
oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest za chowana śladowo.
1. Demontaż obraz•w wraz z ramą
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Oczyszczenie powierzchni stiuku z wt•rnych warstw lakieru
Podklejenie odspojonych fragment•w warstwy stiuku.
Usunięcie wt•rnych, wadliwych uzupełnień stiuku
Usunięcie przemalowań złoceń i warstw malarskich (kapitele, rama)
Konserwacja odsłoniętych oryginalnych warstw malarskich i złoceń
Wykonanie uzupełnień stiuku ba rwnego o barwie i rysunku odpowiadającym
oryginałowi.
11. Uzupełnienie złoceń i warstw malarskich w obrębie dekoracji
12. Rama: - dezynsekcja i dezynfekcja drewna,
- usunięcie wt•rnej warstwy złocenia
- konserwacja odsłoniętej, oryginalnej warstwy złocenia
- uzupełnienie ubytk•w zaprawy.
- uzupełnie nie złocenia w oryginalnej technice.
13. Oczyszczenie srebrnej plakietki z zanieczyszczeń i produkt•w korozji
8a. Obraz –św. Ignacy Loyola, w ołtarzu bocznym
8b. Obraz w zwieńczeniu – św. Franciszek Ksawery
Autor: nieznany
Materiał i technika : olej na pł•tnie
Wymiary: wys. 169 x szer.84 cm – obraz gł•wny
wys. 80 x szer. 60 cm - obraz w zwieńczeniu
Opis obiekt•w:
Obraz gł•wny:
Prostokątny obraz o łukowym zamknięciu i podstawie w wąskiej drewnianej ramie
kompozycyjnie zintegrowanej ze stiukowym, bogato profilowanym obramieniem,
przedstawia św. Ignacego Loyolę.
Święty w czarnym habicie, płaszczu i birecie, stoi w ujęciu frontalnym z twarzą zwr•coną
trzy-czwarte.. Jedną ręką trzyma otwartą księgę (wykonaną ze srebrnej blachy), drugąwskazuje tekst. Ponad wyciągniętym ramieniem świętego unosi się monogram IHS na
promienistej glorii, otoczony uskrzydlonymi gł•wkami anioł•w na złocisto -ugrowych
obłokach. Po przeci wnej stronie widać fragment podwiniętej, udrapowanej zielonej kotary. W
tle, utrzymanym w tonacji brązowej, rysują się fragmenty motywu architektonicznego. Postać
św. Ignacego, namalowana w zewnętrznej płaszczyźnie obrazu i wypełniająca znaczną część
pola, ma monumentalny charakter.
Modelunek światłocieniowy. Światło promieniuje od monogramu. W kolorystyce dominują
czerń i odcienie brązu.
Obraz w zwieńczeniu:
Kształt podobrazia – owalny. Obraz osadzony w kartuszowej , stiukowej ramie.
Przedstawia św. Franciszka Ksawerego.
Pł•tna naciągnięte na deskę. Widoczne silne deformacje i mocno zarysowana siatka spękań
unoszących się oraz liczne drobne i ubytki warstwy malarskiej. Warstwa malarska spę kana,
w wielu miejscach łuszczy się.
konserwatorskie.
Wok•ł obrazu gł•wnego– ramka profilowana drewniana , przezłocona wt•rnie szlagmetalem.
Wnioski i założenia konserwat orskie:
obu obraz•w
Program prac konserwatorskich (oba obrazy):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Dublaż podobrazia
9. OŁTARZ BOCZNY ŚW. J‹ZEFA
Nawa p•łnocna
Czas powstania: 2 poł. XVIII w., po 1819 r. prz eniesiony z kościoła augustian•w
Warsztat nieznany;
Materiał i technika : olejna na tynku, malowana marmoryzacja, złocenia
Fot. 49-51
Opis obiektu:
Ołtarz architektoniczny z mensą sarkofagową przed wysokim postumentem i retabulum o
profilach analogicznych do mensy. Nastawa z predellą w formie cokołu z cokołami
stanowiącymi podstawę pod dwie pary narożnych pilastr•w. Pilastry o wolutowo zwiniętych
bazach i kapitelach wspierają dwukondygnacyjne belkowanie z ryzalitami na osi pilastr•w.
Powyżej znajduje się węższe zwieńczenie o profilowanych narożach , z bogato profilowanym,
łukowo ukształtowanym gzymsem, ujętym od g•ry parą wolutowo zwijających się, złoconych
wstęg na osi ołtarza. W polu centralnym nastawy, między pilastrami, znajduje się obraz
olejny na pł•tnie- św. J•zef (2 poł. XVIII w.). Obraz ma kształt stojącego prostokąta, ujęty jest
profilowaną, drewnianą ramą o łukowym zamknięciu
W centrum zwieńczenia znajduje się znajduje się obraz olejn y na pł•tnie- Chrystus u Marii i
Marty (2 poł . XVIII w) - w kształcie stojącej elipsy, w wąskiej, drewnianej, złoconej ramie
przerywanej uskokowo.
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii i złoceń .
Konstrukcja murowana
W wielu miejscach widoczne nieestetyczne wykonanie profili (na obecnym etapie trudno
stwierdzić czy są pierwotne, lub pochodzą z napraw)
Pierwotnie powierzchnia w ykończona barwną sztablaturą. Obecnie wykończenie jest
przemalowane farbą olejną i mocno zniszczone (liczne pęcherze i odspojenia sztablatury).
Warstwa wt•rna olejna, łuszczy się .
Liczne ubytki, pęknięcia i uszkodzenia o charakterze mechanicznym, szczeg•lnie w dolnej
partii ołtarza, narożnik•w i krawędzi. Powierzchnia malatury i dekoracji silnie zabrudzona
powierzchniowo.
Elementy drewniane,
Wąska rama wok•ł obrazu gł•wnego i obrazu w zwieńczeniu: podłoże drewniane dość dobrze
zachowane. Widoczne liczne otwory wylotowe owad•w. Rama obrazu gł•wnego - wt•rna –
drewno nie polichromowane.
Podstawowym założeniem jest usunięcie czynnik•w niszczących, za chowanie i konserwacja
oryginalnej substancji zabytkowej - wraz XIX w. elementami wprowadzonymi podczas
przenoszenia obiektu z kościoła augustian•w. Wszystkie kolejne, wt•rne nawarstwienia
należy usunąć.
uzupełnienie złoceń. Rekonstrukcja powinna dotyczyć tych obszar•w powierzchni , gdzie
oryginalna warstwa nie zachowała się, lub jest zachowan a śladowo.
1. Demontaż obraz•w i ram
2. Dezynsekcja i dezynfekcja ram.
4. Badania chemiczne i stratygraficzne polichromii.
5. Usunięcie wt•rnych przemalowań, odsłonięcie oryginalnej polichromii i złoceń
6. Wzmocnienie i konsolidacja oryginalnych wypraw i polichromii
7. Uzupełnienie ubytk•w formy ołtarza w zaprawie.
8. Uzupełnienie ubytk•w oryginalnych warstw podkładowych
9. Retusz i rekonstrukcja oryginalnej polichromii .
10. Uzupełnienie i rekonstrukcja złoceń w oryginalnej technice
9a. Obraz centralny – św. J•zef, w ołtarzu bocznym
Fot. 51
9b. Obraz w zwieńczeniu – Chrystus u Marii i Marty
Fot. 50
Autor: nieznany
Materiał i technika : olej na pł•tnie
Wymiary: wys. 180 x szer.78 cm - obraz gł•wny
wys. 90 x szer. 55 cm - obraz w zwieńczeniu
Opis obiektu:
Obraz gł•wny
Obraz w kształcie stojącego prostokąta, o łukowym zamknięciu i z uskokiem w podstawie, w
wąskiej drewnianej, profilowanej ramie połączonej z bogato profilowaną ramą w imitacji
stiuku. Przedstawia postać św. J•zefa z Dzieciątkiem w otoczeniu putt. Święty ukazany jest w
pełnej postaci, w ujęciu front alnym, z twarzą trzy-czwarte. Odziany jest w błękitną szatę
sięgającą do połowy łydek i odsłaniającą stopy w sandałach, oraz w ż•łty płaszcz. Św. J•zef
obejmuje ramieniem nagie Dzieciątko siedzące na białej pieluszce. W drugiej ręce trzyma
gałązkę białej l ilii. Jezus przytula głowę do twarzy św. J•zefa i obejmuje go za szyję.
Świętemu towarzyszą uskrzydlone gł•wki aniołk•w znajdujące się wok•ł obłoku na kt•rym
stoi święty oraz na wysokości jego ramion.
Tło sceny utrzymane jest w ugrach rozjaśnionych wok•ł sylwetki świętego. Bryła postaci
określona światłocieniowo. Całość kompozycji utrzymana w ciepłych odcieniach z dominacją
ugr•w.
Obraz w zwieńczeniu
Kształt podobrazia – owalny. Obraz osadzony w wąskiej stiukowej, złoconej ramie
przerwanej na łukach dłu ższych parą uskok•w.
Przedstawia Chrystusa u Marii i Marty
Pł•tna naciągnięte na deskę. Widoczne liczne deformacje pł•tna i ubytki warstwy malarskiej.
Warstwa malarska spękana (siatka spękań silnie uniesionych), w wielu miejscach łuszczy się.
konserwatorskie.
Wok•ł obrazu – ramka profilowana drewniana , przezłocona wt•rnie szlagmetalem.
Elementy wykonane ze srebrnej blachy są pokryte patyną i zabrudzone.
obu obraz•w
usunięcie pociemniałego werniksu, wadliwych retuszy i innych ingerencji konserwatorskich.
Program prac konserwatorskich – dotyczy obu obraz•w :
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Dublaż podobrazia .
10. DEKORACJA MALARSKA WNĘTRZA KOŚCIOŁA
Czas powstania: 1742 r., 1930 r .naprawy tynk•w i gzyms•w
1940 – zamalowanie białą farbą malowideł (poza architektoniczną dekoracją
kopuły)
Autor: Franciszek H’flich, Hoffbut
Materiał i technika : tempera na tynku wapienno –piaskowym.
Występowanie: kości•ł p.w. Zwiastowania N.M.P. . sklepienia prezbiterium, naw, kaplic,
empor, ościeża okien
Fot.25-40
Inskrypcje: W dolnym narożniku obrazu przedstawiającego św. Kazimierza wśr•d szlachty
i duchowieństwa (prezbiterium) widnieją sygnatury : FRANCISZEK
HAFLICH /.../ A.D. 1742 oraz A. ROCHOWICZ 1970.
Opis obiektu:
Dekoracja malarska wnętrza kościoła zaaranżowana została na sklepieniach, podłuczach
arkad, przyłuczach arkad ścian tarczowych nawy gł•wnej oraz ościeżach otwor•w okiennych.
Przedstawienia figuralne i ornamentalne umieszczone są w sztukatorskich ram ach z dekoracją
profili, motyw•w roślinnych, muszli.
Malarski wystr•j wnętrza prezentuje program figuralny (maryjny i hagiograficzny) oraz
kompozycje ornamentalne. Wśr•d malowideł zdobiących wnętrze kościoła wyr•żniają się
duże kompozycje zajmujące całą p owierzchnię sklepienia obu przęseł nawy gł•wnej oraz
duże obrazy przesłaniające sklepienie prezbiterium.
Są to:
- prezbiterium: - Oko Opatrzności /pośrodku sklepienia /adorowane przez aniołki, po
bokach- Święty Kazimierz wśr•d szlachty i duchowieństwa / część boczna/
- Czyściec /część boczna/
- sklepienie nawy gł•wnej :
- Kopuła iluzjonistyczna z przedstawieniami Ojc•w Kościoła na
„pendentywach”- w przęśle wschodnim
- Apoteoza św. Ignacego Loyoli - w przęśle zachodnim
- sklepienie nawy p•łnocnej – kaplice:
malowidła w stiukowych rama ch (ilustracje wątk•w
hagiograficznych):
- śmierć św. Stanisława Kostki
- św. Jan Nepomucen przed Wacławem IV
- sklepienie nawy południowej - kaplice:
malowidła w stiukowych ramach (ilustracje wątk•w
hagiograficznych):
- Wizja św. Ignacego Loyoli
- Posłannictwo św. J•zefa
- przyłucza arkad ścian tarczowych nawy gł•wnej - sceny z życia Marii :
- Ofiarowanie NMPanny w świątyni,/pd/
- Nawiedzenie /pd/
- Zwiastowanie /pn/
- Ofiarowanie Chrystusa w świątyni /pn/
- nasady gurt•w : - wyobrażenia Apostoł•w
- sklepienia i podłucza arkad empor :
przedstawienia świętych i błogosławionych, polski ch i jezuickich :
empora wsch. nawy pd. – św. Franciszek Borgia, św. Stanisław Kostka,
św. Franciszek de Hieronymo, św. Florian,
św. Wojciech
empora zach. nawy pd. – św. Alojzy Gonzaga, św. Sebastian, św. Wawrzyniec,
bł. Wojciech Męciński, bł. Rudolf Aquaviva
empora zach. nawy pn. - św. Franciszek Ksawery, św. Jerzy, Michał Archanioł
empora wsch. nawy pn. – św. Ignacy Loyola, św. Paweł Mika, św. Jan z Goto,
św. Jakub Kis ai, św. Bernard, św. Kazimierz, św.
Stanisław biskup.
- podłucza gurt•w sklepiennych
ościeża otwor•w okiennych,
fryzy belkowań :
- dekoracja ornamentalna złożona z motyw•w roślinnych
i geometrycznychw dw•ch typach kompozycyjnych:
1. Tła - r•ż, ornament malowany bielą i ciemną czerwienią, kompozycja w
typie arabeski, złożona z przeplata jących się motyw•w wstęgowych, plecionkowych i
wici stylizowanego akantu.
2. Tła - r•ż, podobna dekoracja bielą i czerwienią, centralnie umieszczone tondo,
wypełnione bukietem kwiat•w na szarym tle
- ślepe okna w ścianie p•łnocnej nawy ( do kolegi um)
- malowana imitacja podziału szklenia, wt•rna
Tw•rca malowideł wzorował się na podobnych realizacjach malarstwa iluzjonistycznego.
Obecnie skala barwna malowideł jest ograniczona. Dominują ugry , czerwienie oraz błękity z
szarościami. Elementy architektoniczne budowane czernią , ciemnym brązem i ugrem.
Malowidła przeszły wielokrotne, rozległe ingerencje renowacyjne i są obecnie mocno
zmienione zar•wno w formach jak i kolorystyce.
Zakres badań:
Wykonano odkrywki w warstwie polichromii. Pobrano dwie pr•bki warstwy malarskiej do
badań chemicznych (sceny z przyłuczy arkad ścian tarczowych).
Wyniki badań wskazują, że oryginalna technika malowideł oparta jest na spoiwie białkowym
(tempera białkowa). Ob ecność kazeiny na powierzchni warstwy malarskiej wskazuje na
utrwalenie malowideł tym spoiwem w czasie poprzednich zabieg•w konserwatorskich.
Wyniki badań chemicznych – w załączniku.
Polichromia po wcześniejszych ingerencjach kons erwatorskich.
Malowidła zostały pokryte pobiałą w 1940r. Odsłonięte 1945 r. i zapewne odnawiane.
Renowacja w 1970 r. - Antoni Rochowicz.(brak dokumentacji)
Przemalowania występują na całej powierzchni malowideł w formie podkreśleń form ,
wzmocnienia świateł i cieni. Są nieestetyczne i nieudolne malarsko. Prawdopodobnie w
dużym stopniu zmieniają pierwotny wygląd przedstawień, zachowując jedynie ich przekaz
ikonograficzny i og•lną kolorystykę. Na powierzchni malowideł występuje zabielenie , być
może spowodowane pokryciem pobiałą w 1940 r., następnie (1970 ) usuniętą. Warstwa
malarska jest dobrze przyczepna do podłoża i odporna. Niewykluczone jest, że podczas
zabieg•w konserwatorskich w 1970 r. była utrwalana kazeiną ( patrz –wyniki badań składu
polichromii –w załączniku)
W przęśle zachodnim nawy gł•wnej i empory p•łnocnej występują znaczne obszary
zniszczeń spowodowanych zaciekami wody opadowej. Tynk w tych miejscach odspaja się,
warstwa malarska łuszczy się. Migracja soli spowodowała r•wnież przebarwienia tych
powierzchni.
Tynki stanowiące podłoże, na pozostałym obszarze są dość dobrze zachowane. Regularna
siatka spękań nie wiąże się z odspajaniem się tynku od lica muru. Widoczne są także większe
szczeliny pęknięć.
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych malowideł we wnętrzu.
W tym celu niezbędne jest oczyszczenie malowideł z wszelkich zanieczyszczeń i nalot•w,
oraz usunięcie przemalowań pochodzących z poszczeg•lnych etap•w napraw.
Należy dążyć do wyeksponowania oryginalnej polichromii w jej obecnym stanie zachowania,
ograniczając obszary retuszu do miejsc wyraźnych ubytk•w i uszkodzeń.
Wszelkie przetarcia i osłabienia form należy zachować. Rekonstrukcje element•w form
powinny być oszczędne i ograniczone do obszar•w n iezbędnych dla kompozycji.
Punktowania i rekonstrukcje proponuje się prowadzić techniką „kropką”.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Badania chemiczne i stratygraficzne malowideł.
Oczyszczenie powierzchni malowideł z zabrudzeń i nalot•w.
Utrwalenie oryginalnej warstwy malarskiej.
Podklejenie łuszczącej się warstwy malarskiej.
Podklejenie odspojonych tynk•w i spękań.
Uzupełnienie ubytk•w tynku, wypełnienie większych szczelin.
Uzupełnienie ubytk•w warstwy malarskiej, punktowanie metodą „kropką”
11. MALATURA ŚCIAN I ELEMENT‹W ARCHITEKTONICZNYCH
Czas powstania: 2 ćw. XVIII w., 1930 – naprawy tynk•w i gzyms•w,
Materiał i technika : klej•wka lub tempera.
Występowanie: kości•ł p.w. Zwiastowania N.M.P. ściany prezbiterium, nawy , kaplic,
empor, przedsionk•w , klatek schodowych , zakrystii, kruchty. Pilastry, podłucza, gurty
Stan zachowania:
Oryginalne malatury są słabo zachowane, pokryte 2-4 warstwami przemalowań (klej•wki ,
pobiała, farba emulsyjna, olejne lamperie. W odrywkach odsłonięto w kilku miejscach
warstwę bieli (elementy architektoniczne-filary), warstwę szarą (cokoły), oraz w niekt•rych
partiach ścian warstwę ż•łtokremową.. W związku z tym, że ściany były wielokrotnie
naprawiane i przemalowywane (naprawy tynk•w), jednoznaczne określenie pierwotnej
koncepcji malatur na obecnym etapie nie jest możliwe.
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych malatur we wnętrzu.
W tym celu niezbędne jest oczyszczenie powierzchni tynk•w z wszelkich zanieczyszczeń i
nalot•w, oraz usunięcie wt•rnych warstw pochodzących z poszczeg•lnych etap•w napraw.
Na podstawie odsłoniętych fragment•w pierwotnych malatur należy zrekonstruować
kolorystykę wnętrza.
Wadliwe, szczeg•lnie cementowe tynki należy usunąć. Stosować tynki wapienno - piaskowe
lub wapienno - piaskowe modyfikowane dodatkami (np. tufem wulkanicznym)
Proponuje się zastosowanie farb krzemoorganicznych.
1.
2.
3.
4.
Oczyszczenie powierzchni tynk•w z zabrudzeń i nalot•w.
Usunięcie wszystkich warstw wt•rnych.
Wzmocnienie osłabionych partii zaprawy.
Podklejenie odspojonych fragment•w oryginalnego tynku
5. Uzupełnienie ubytk•w tynku.
6. Rekonstrukcja kolorystyki według odkrytych ślad•w oryginalnych malatur.
12. SZTUKATERIE
Czas powstania : 2 ćw. XVIII w.,
Materiał i technika: gips sztukatorski, aplikacje i narzut, profile ciągnione
Występowanie: kości•ł p.w. Zwiastowania N.M.P.- profile gzyms•w i pilastr•w,
obramienia malowideł
Fot. 29-32, 65-68
Opis obiektu:
Sztukaterie występują w formie obra mień malowideł figuralnych w dw•ch rodzajach:
- Prostokątne sztukatorskie ramy zamknięte od g•ry dwoma schodzącymi się na osi
wolutami, zwieńczone palmetą z rozchodzącymi na boki dwoma zwijającymi się
wolutowo wstęgami, zakończone delikatnymi wiciami z płatkowymi kwiatonami,
spływającymi wzdłuż dłuższych bok•w.
- Szerokie profilowane sztukatorskie ramy w kształcie prostokąta o łukowo/wklęsłowypukle/ uformowanych bokach kr•tszych
- wąskie profilowane ramy owalne lub prost okątne o wklęsłych bokach kr•tszych stanowiące
obramienia dekoracji ornamentalnych.
Ponadto występują w formie profili ciągnionych na łukach arkad, gzymsach, obramieniach
malowideł, kapitelach.
Rozbudowana, odmienna dekoracja sztukat orska występuje w obrębie frontowej ściany i
podniebia ch•ru muzycznego. Wyr•żnić tu można formy płycinowe, kampanulle i
plastyczne, roślinno-akantowe.
Sztukaterie po wcześniejszych ingerencjach konserwatorskich. Przemalowane 2-3 warstwami
białych malatur (pobiała i klej•wka).
Liczne uszkodzenia mechaniczne, szczeg•lnie w partii profili gzyms•w.
W narożniku pn- zach kościoła sztukaterie zniszczone są zaciekami wody opadowej. Zaprawa
gipsowa jest tutaj zmurszała i łusz czy się.
Zakłada się zachowanie, wzmocnienie substancji zabytkowej i przywr•cenie walor•w
estetycznych element•w sztukatorskich we wnętrzu..
W tym celu niezbędne jest oczyszczenie powierzchni z wszelkich zanieczyszcze ń oraz
usunięcie wt•rnych białych malatur pochodzących z poszczeg•lnych etap•w napraw.
Uzupełnienia sztukaterii należy wykonać w technice oryginału.
1.
2.
3.
4.
Oczyszczenie powierzchni sztukaterii z zabrudzeń i nalot•w.
Usunięcie warstw wt•rnych z powierzchni sztukatorskich.
Wzmocnienie osłabionych partii zaprawy.
Podklejenie odspojonych fragment•w sztukaterii.
5. Uzupełnienie ubytk•w zaprawy, wypełnienie większych szczelin.
6. Scalenie kolorystyczne sztukaterii w technice występującej oryginalnie
13. CH‹R ZACHODNI, MUZYCZNY
Czas powstania: 2 ćw. XVIII w
Materiał i technika: drewno iglaste, stolarka, drzwi wejściowe, drzwi do schowka w ścianie
zach., podłoga – deski drewniane, balustrada ch•ru murowana, parapet
kamienny
Wymiary: 700 x 300 cm
Fot.29-32
Wykonano odkrywki w partii balustrady i parapetu(od wewnątrz) oraz na licu balustrady
ch•ru.
Opis obiektu, stan zachowania:
Przestrzeń empory ch•ru zach. : wejście od strony klatki schodowej południowej.
W ścianie zach. okno z szkleniem wt•rnym, zniszczony parapet murowany.
Balustrada ch•ru od wewnątrz przemalowana wt•rnie farbą olejną, podobnie kamienny
parapet. Podłoga wykonana z desek drewnianych- fragmenty zniszczone i zaatakowane przez
owady. Ściany : liczne ubytki tynku, wt•rne naprawy tynkowe, przemalowania powierzchni-
2-3 warstwy, olejna lamperia.
Lico balustrady ch•ru dekorowane płycinami określonymi ornamentem sztukatorskim.
Powierzchnia przemalowana dwiema warstwami (biała klejowa oraz pobiała wapienna)
W odkrywkach widoczna oryginalna powierzchnia płycin w kolorze r•żu – warstwa pudruje
się. Liczne uszkodzenia mechaniczne profili sztukatorskich.
Drzwi wejściowe z klatki schodowej i do magazynku w ścianie zach. są. historyczne,
przemalowane warstwami farby olejnej. Drewno zaatakowane przez owady. Liczne
uszkodzenia drewna o charakterze mechanicznym.
Należy przywr•cić oryginalna kolorystykę ścian. Proponuje się zastosowanie farb
krzemoorganicznych .
W przypadku dekoracji lica balustrady należy usunąć warstwy wt•rne i przeprowadzić
konserwację i uzupełnienie oryginalnych warstw malarskich i sztukaterii.
Usunąć wt•rną lamperię i wyeksponować parapet kamienny
Wadliwe, szczeg•lni e cementowe tynki należy usunąć. Do uzupełnień należy stosować tynki
wapienno- piaskowe lub wapienno - piaskowe modyfikowane dodatkami (np. tufem
wulkanicznym)
Proponuje się zachować drzwi, przeprowadzić konserwację drewna i oryginalnych okuć.
Zrekonstruować kolorystykę drzwi według odkrytych ślad•w malatury oryginalnej.
Oryginalne deski podłogi należy zachować, przeprowadzić renowację .Dopuszcza się
wymianę najbardziej zniszczonych fragment•w.
Program prac konserwatorskich :
Sztukaterie:
1. Oczyszczenie powierzchni sztukaterii z zabrudzeń i nalot•w.
2. Usunięcie warstw wt•rnych z powierzchni sztukatorskich.
3. Wzmocnienie osłabionych partii zaprawy.
4. Podklejenie odspojonych fragment•w sztukaterii.
5. Uzupełnienie ubytk•w zaprawy, wypełnienie większych szczelin.
6. Scalenie kolorystyczne sztukaterii w technice występującej oryginalnie
Polichromia na balustr adzie:
1. Odsłonięcie barwnej polichromii oryginalnej
2. Utrwalenie polichromii
3. Uzupełnienie poprzez retusz „kropką”
Podłoga:
1. Oczyszczenie powierzchni desek - cyklinowanie
2. Dezynfekcja i dezynsekcja drewna
3. Uzupełnienie ubytk•w drewna (fleki drewniane), wymi ana najbardziej zniszczonych
desek.
4. Zabezpieczenie powierzchni desek.
Parapet ch•ru:
1. Usuniecie warstw przemalowań olejnych.
2. Oczyszczenie powierzchni kamienia
3. Zabezpieczenie powierzchni kamienia.
Malatura ścian :
Według programu dotyczącego malatur we wnętr zu , patrz p-t 9.
14. EMPORY- p•łnocna i południowa
- ozdobne parapety w arkadach l•ż
- drzwi wejściowe na emporę pn. i pd.
- podłoga drewniana – empora pd.
- posadzka ceglana - empora pn.
Czas powstania: XVIII w
Materiał i technika : drzwi: drewno iglaste, malatura olejna
Parapety: drewno surowe liściaste, snycerka,
Posadzka ceglana- empora pn.
Podłoga drewniana – empora pd.
Wymiary: rzut empory pn i pd. - 1405 x 426,
Parapety- 4 szt. 545 x 90 cm
Fot. 56-83
Parapety: osadzona w arkadach l•ż, ażurowa , płaskorzeźbiona dekoracja z gł•wkami
aniołk•w.
Drewno zaatakowane przez owady, widoczne są otwory wylotowe. Liczne braki element•w
dekoracji, gł•wnie drewnianych kaboszon•w, zakończeń wolut, fragment•w liści akantu.,
profilowych listew- słupki. Mocno zniszczone przez owady są stopnie u dołu parapet•w.
Drzwi wejściowe na empory: wt•rne , wsp•łczesne.
Podłoga z desek –
drewno sosnowe, ułożone na legarach (co 80-90 cm)
Zniszczona powierzchnia drewna, w części przy oknach – ślady ataku owad•w.
Posadzka na emporze pn..- ceglana, dość dobrze zachowana, spoiny częściowo wykruszone,
część cegieł popękanych i z ubytkami.
Wnioski i założe nia konserwatorskie:
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych malatur w obrębie ścian wnętrz empor.
kolorystykę malatur wnętrz.
lub wapienno - piaskowe modyfikowane doda tkami (np. tufem wulkanicznym)
Podłogę z desek należy zachować , poddać renowacji. Dopuszcza się wymianę najbardziej
zniszczonych desek.
Posadzki ceglane należy r•wnież zachować , poddać oczyszczeniu i uzupełnieniu.
Dekoracyjne parapety drewniane należy poddać konserwacji i wykonać rekonstrukcję
brakujących element•w snycerskich.
Dekoracyjne parapety 4szt.:
1. Demontaż element•w
2. Dezynsekcja drewna
3. Oczyszczenie powierzchni drewna.
4. Uzupełnienie ubytk•w powierzchni drewna (kity, fleki drewniane).
5. Rekonstrukcja brakujących element•w snycerskich.
6. Zabezpieczenie powierzchni drewna.
Malatura ścian wnętrz :
Według programu dotyczącego malatur we wnętrzu kościoła, patrz p -t 9.
Podłoga z desek:
1. Oczyszczenie powierzchni desek - cyklinowanie
2. Dezynfekcja i dezynsekcja drewna
3. Uzupełnienie ubytk•w drewna (fleki drewniane), wymiana najbardziej zniszczonych
desek.
4. Zabezpieczenie powierzchni desek.
Wnioski i zało żenia konserwatorskie:
W pierwszej kolejności należy zlikwidować przedostawanie się wody opadowej w wieży
p•łnocnej, a następnie usunąć zniszczone, zagrzybione tynki w celu pozostawienia odkrytego
lica muru do osuszenia.
Zakłada się zachowanie i konserwacj ę oryginalnych lub historycznych element•w klatki
południowe takich jak wykończenie ścian i część stopni schod•w ( należy je poddać
renowacji).
Stopnie schod•w w klatce pn. należy w całości wymienić.
Program prac konserwatorskich (obie klatki schodowe) :
1. Usunięcie zmurszałych , zagrzybionych tynk•w.
2. Usunięcie zniszczonych stopni schod•w.
3. Demontaż uszkodzonych stopni (do renowacji).
4. Usunięcie zmurszałych tynk•w (klatka pn.)
5. Osuszenie- pozostawienie do wietrzenia (klatka pn)
6. Wykonanie tynk•w renowacyjnych w obrębie klatki p•łnocnej.
7. Wykonanie malatury klatki pn.
8. Oczyszczenie barwnej sztablatury – klatka pd.
9. Wykonanie napraw tynku i sztablatury w obrębie klatki południowej.
10. Scalenie kolorystyczne uzupełnień sztablatury.
16. KRUCHTA ZACHODNIA
Czas powstania: dobudowana do bryły kościoła, 1750
Wymiary: 700 x 195 cm
Materiał i technika : wnętrze- tynk wapienno- piaskowy, malatura ścian- tempera lub
klej•wka
Fot. 102
Opis obiektu:
Kruchta znajduje się pomiędzy wieżami fasady zachodniej.. Otwiera się do nawy szeroką
arkadą pod ch•rem muzycznym. Rzut prostokątny, sklepienie żaglaste. Drzwi wejściowe
(str. zach.) i boczne ( str. pd.) Otw•r wejściowy - zamurowany od strony p•łnocnej.
Wsp•łczesna posadzka - płytki gresowe.
Wykonano odkrywki w warstwie malatury od wewnątrz.
Stan zachowania:
Tynki mocno zniszczone, zmurszałe. Widoczne plamy zaciek•w na sklepieniu i ścianach,
wykwity pleśni. Są to skutki przedostawania się wody opadowej (wadliwe opierzenia).Liczne
ubytki i odspojenia tynku od lica muru. Oryginalna malatura śladowo zachowana pod warstwami przemalowań ., w
odcieniu morelowym. W części dolnej ścian – wt•rna lamperia olejna. Wszystkie warstwy łuszczą się. Na dużej
powierzchni (2m od posadzki),występują naprawy muru i tynku łatami cementowymi, r•wnież w partii osadzenia
okna nadświetla.
Uwaga: prace oznaczone kolorem czerwonym są wykonywane i nie należy uwzględniać ich w wycenie.
Należy odtworzyć zamurowany otw•r drzwiowy od strony p•łnocnej i zrekonstruować drzwi
w stylu odpowiadającym do drzwi zachowanych.
Zadbać o poprawne osus zenie muru i wypraw w części p•łnocnej (naprawy opierzeń powinny
poprzedzić prace w tym wnętrzu).
Po usunięciu wt•rnych malatur należy zrekonstruować kolorystykę przedsionka na podstawie
ślad•w kolorystyki oryginalnej. Proponuje się zastosowanie farb krzem oorganicznych.
Proponuje się wymienić wsp•łczesną posadzkę gresową na płyty kamienne z wapienia
zbitego skandynawskiego.
1.
2.
3.
4.
Usunięcie wt•rnych oraz zniszczonych tynk•w.
Usunięcie wt•rnych warstw malatur.
Uzupełnienie ubytk•w tynku.
Rekonstrukcja kolorystyki według odkrytych ślad•w oryginalnej malatury.
17. ZAKRYSTIA
Czas powstania: 2 ćw. XVIII w, remont wnętrza po pożarze w 1862 r.
Materiał i technika: drewno iglaste, stolarka, drzwi wejściowe, drzwi do
szafek w ścianach oraz pomieszczenia gospodarczego od str. zach. malowane olejno,
podłoga – deski drewniane, przykryte płytą pilśniową.
ściany tynkowane, malowane.
- obraz olejny na pł•tnie w ramie drewnianej, złoconej
„Wniebowzięcie NMP” - 150 x110 cm /rama/
Wymiary: rzut- 620 x 635 cm
Drzwi wejściowe do pr ezbiterium: wys. 240x szer. 155 cm
Magazynek od strony zach. 240x 185, wys.600 cm
Fot. 112-118
Malatura drzwi wejściowych
Przestrzeń zakrystii znajduje się od strony p•łnocnej prezbiterium (wejście ).
Drzwi wejściowe do prezbiterium, XVIII w - XIX w.? , drewniane malowane., konstrukcja
ramowo-płycinowa. Od strony zakrystii wykończone wt•rnym mazerunkiem
Trzy szt. drzwi jednoskrzydłowych XIXw.
W ścianach dwie szafki podokienne i drzwiczki do szafki w narożniku pd.zach. – drzwiczki
wykończone mazerunkiem wt•rnym.
Występują dwie warstwy przemalowań olejnych. Oryginalna kolorystyka widoczna w
odkrywkach utrzymana jest w odcieniach błękitu i brązu.
Drewno zaatakowane przez owady. Widoczne otwory wylotowe.
Zachowane okucia oryginalne.
Podłoga –płyta pilśniowa , pod spodem -deski
Od strony zach. znajduje się pomieszczenie gospodarcze. Wnętrze zawilgocone, tynki do
wysokości około 2 m są zasolone, zmurszałe i odspojone od lica ceglanego.
Powierzchnia tynk•w pokryta warstwami farb, silnie zabrudzona.
Posadzka wyłożona płytami pilśniowymi.
W narożu pn-zach na wysokości stropu- wykuty w ścianie otw•r.
Na ścianie zachodniej umieszczony jest obraz olejny na pł•tnie w ramie drewnianej, złoconej
„Wniebowzięcie NMP. ”. Pł•tno zdeformowane, warstwa malarska , szczeg•lnie w części
dolnej zniszczona przez działanie wysokiej temperatury (pożar). Liczne ubytki warstwy
malarskiej. Całość lica mocno zabrudzona powierzchniowo i pociemniała.
Rama mocno zniszczona w partii deko racji sztukatorskiej. Liczne ubytki. Złocenie wt•rne bronza.
Uwaga: prace oznaczone kolorem czerwonym są wykonywane i nie należy uwzględniać ich w wycenie.
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych malatur we wnętrzu.
kolorystykę wnętrza.
Wadliwe, szczeg•lnie cementowe tynki należy usunąć. Stosować tynki wapien no- piaskowe
Drzwi wejściowe należy zachować i eksponować w oryginalnej kolorystyce poddanej
konserwacji i uzupełnieniu.
Kolorystykę drzwiczek do szafek proponuje się dopasować do drzwi wejściowych.
Zniszczoną podłogę proponuje się wymienić na nową.
We wnętrzu magazynku należy usunąć zniszczone tynki do wysokości około 2 m i ściany
pozostawić do osuszenia. W tej przestrzeni proponuje się założyć tynki renowacyjne.
Wykuty otw•r w ścianie zach. – zamurować.
Wykonać posadzkę z terrakoty w pomieszczeniu gospodarczym.
Odnośnie obrazu olejnego - należy wykonać pełną konserwację obiektu wraz z ramą.
Obraz olejny „Wniebowzięcie NMP”
1. Oczyszczenie warstwy malarskiej i odwrocia
2. Usunięcie pociemniałego werniksu
3. Konsolidacja warstwy malarskiej
4. Prostowanie deformacji pł•tna
5. Uzupełnienie ubytk•w zaprawy
6. Punktowanie ubytk•w warstwy malarskiej
7. Wzmocnienie konstrukcji ramy
8. Uzupełnienie dekoracji
9. Usunięcie wt•rnych warstw złocenia
10. Złocenie ramy: złoto płatkowe na mixtion
18. FERETRON PRZY OŁTARZU ŚW. STANISŁAWA KOSTKI
Czas powstania: XIX w.
Wymiary: 119x70x20 cm
Materiał i technika: olejna na desce, snycerka , złocenia (szlagmetal)
Fot. 130-131
Stan zachowania:
Centralny obraz przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem w typie malarstwa ikonowego.
Obramienie feretronu : w podstawie występuje belkowanie proste z gzymsami. Pośrodku i
w narożach – ornament roślinny z rocaillami i medalionem. Feretron wieńczy wysokie
łamane belkowanie z ornamentem kratownicowo - wolutowo- roślinnym.
Powierzchnia lica obrazu mocno zabrudzona , warstwa malarska łuszczy się , widoczne
wt•rne retusze. Konstrukcja feretronu w dobrym stanie. Widoczne otwory wylotowe
owad•w. Powierzchnia przemalowana.
Odnośnie konstrukcji należy wykonać badania stratygraficzne polichromii.
Zakłada się przywr•cenie walor•w estetycznych obiektu poprzez oczyszczenie, usunięcie
warstw wt•rnych, uzupełnienie ubytk•w. Proponuje się wykonać nowe złocenia w
technice złotem płatkowym na mixtion.
Program prac konserwatorskic h:
1. Dezynsekcja drewna
2. Usunięcie warstw wt•rnych z konstrukcji i element•w snycerskich
3. Usunięcie zabrudzeń oraz wt•rnych retuszy z lica
4. Podklejenie odspojeń warstwy malarskiej .
5. Konsolidacja warstwy malarskiej.
6. Uzupełnienie ubytk•w zaprawy.
7. Retusz warstwy malarskiej.
8. Wykonanie złoceń zlotem płatkowym na mixtion.

Program Prac Konserwatorskich - Bazylika pw. Ścięcia Św. Jana

Transkrypt

Podobne dokumenty

Cennik usług okulistycznych

Książka Dekoracyjne malowanie drewna

Krzysztof Marek