Pobierz PDF - Wieczorna.pl

27.08.2013
Ofiary z ludzi w religijnej praktyce
dawnych mieszkańców ziem obecnej Polski
Autor: Wieczorna
Image not found
http://wieczorna.pl/uploads/photos/middle_
Ofiary z ludzi były praktykowane wśród dawnych mieszkańców ziem obecnej Polski. Te
praktyki religijne są poświadczone w różnych epokach i różnych częściach świata, i polegają
na zabiciu człowieka w ofierze bóstwu. Były związane z istniejącym w danej kulturze systemem
wierzeń lub z lękiem przed konkretnym grożącym kataklizmem. W niektórych kulturach ślady
dawnych rytuałów tego typu pozostały jedynie w postaci pewnych idei teologicznych, np.
stworzenie świata z rozczłonkowanego ciała "pierwszego człowieka", opisane w wedyjskim
tekście Puruszasukta. Z czasów nowożytnych dość dobrze udokumentowane są ofiary z ludzi
dokonywane w kulturach Mezoameryki, zwłaszcza istotne w kulturze Azteków, gdzie
jednocześnie zabijano tysiące jeńców, pojmanych w specjalnie w tym celu toczonych tzw.
kwietnych wojnach. Niekiedy ofiary z ludzi były połączone z rytualnym kanibalizmem. Na
ziemiach polskich pomieszkiwali Celtowie, Słowianie, Germanie. Są to różne systemy
wyznaniowe, o których dawnej historii wiemy ze źródeł- autorów opisujących starożytną
etnografię.
W Biblii
Nie tylko wierzenia pogańskie obfitowały w tego typu praktyki religijne. Ślady podobnych
wierzeń znajdziemy także w Biblii. Przypowieść o ofiarowaniu Izaaka znajduje się w Rdz 22, 118. Jahwe wzywa Abrahama do podążenia na górę Moria i złożenia tam w ofierze swego
jedynego syna, Izaaka. Po dotarciu na miejsce Abraham sięga po nóż, aby zabić syna, lecz w
ostatniej chwili anioł woła do niego z nieba i powstrzymuje go przed tym czynem, informując,
że pomyślnie przeszedł próbę, na jaką wystawił go Bóg.
U Słowian
W X wieku perski podróżnik i obieżyświat Ahmad ibn Rustah opisał obrzędy pogrzebowe
słowian wschodnich, wraz ze szłożeniem ofiary z młodej niewolnicy. Świętosław w czasie wojen
z Bizancjum miał składać w ofierze więźniów zgodnie z wierzeniami i tradycjami przodków [43]
Zgodnie z przekazem Powieści Lat Minionych (autorstwa Nestora), jeńców wojennych
poświęcano głównemu bóstwu Słowian, Perunowi. Dowody archeologiczne sugerują że
praktyki te mogły być częste i rozpowszechnione, sądząc z grobów masowych zawierających
spopielone fragmenty ciał większej liczby osób [42]. Na terenie wschodnich Słowian, ofiary z
ludzi były zakazane po chrzcie Rusi przez księcia Włodzimierza I w latach 980-tych. [ 44 ]
Thietmar, Dytmar Merseburski (IV, 13):
"W drodze powrotnej oblegał gród zwany ... i nie napotkawszy na opór ze strony
załogi dostał go w swoje ręce wraz z jego dowódcą, którego wydał na śmierć
Lucicom. Ci złożyli bezzwłocznie ofiarę z niego swoim bogom opiekuńczym pod
miastem, po czym uchwalili powrócić do domu."
Wynika więc, że dowódca grodu został złożony lucickim bogom. Dalej ten sam Thietmar o
Radogoszczy (VI, 25):
"gdy szczęśliwie z niej powracają [tj. z wojny], czczą go [tzn. gród radogoski]
należnymi darami i przez losy z konia, jak wyżej powiedziano, pilnie badają, jaką
stosowną ofiarę winni kapłani złożyć bogom. Niemy gniew bogów łagodzą ofiary z
ludzi i z bydła".
Adam z Bremy w tejże Retrze poświadcza zresztą złożenie w ofierze biskupa meklemburskiego
Jana. Helmold pisze o świątyni Świętowita:
"Stąd też zwykle co roku składają w darze na jego cześć ofiarę z chrześcijanina, na
którego wskaże los".
Zresztą dalej dowiadujemy się, że los padł na biskupa Gotszalka, który ledwo uniknął złożenia
w ofierze. Gdzie indziej Helmold też:
"zabijają na ofiarę swoim bogom woły i owce, niektórzy nawet chrześcijan, głosząc,
że bogowie ich lubują się w chrześcijańskiej krwi".
Celtowie
Druidzi celtyccy (ongiś zamieszkujący ziemie obecnej Polski), wg opisu Juliusza Cezara, często
dokonywali poświęcenia ludzi do bogów.
Tzw. Wicker Man- człowiek z Wikliny, rycina z XVIII wieku, Anglia, cc wikipedia
Według rzymskich źródeł, celtyccy druidzi zaangażowani byli w ogromne i masowe składanie
ofiar z ludzi. [ 28 ] Według Juliusza Cezara , niewolnicy i osoby na utrzymaniu wyższych rangą
Galów byli paleni wraz z ciałem swojego właściciela w ramach jego obrzędów pogrzebowych. [
29 ] Cezar opisuje również, w jaki sposób budowano postacie z wikliny, które następnie były
wypełniane ludźmi (używano żyjących niewolników), a następnie spalane. [ 30 ] Zgodnie z
Cassius Dio , Siły Budiki, pogańskiej królowej prowadzącej antyrzymskie powstanie na
Wyspach Brytyjskich, wbijały rzymskich jeńców na pale podczas jej buntu przeciwko rzymskiej
okupacji, z towarzyszeniem ucztowania i składania ofiar w świętych gajach Andate. [ 31 ] Różni
bogowie mieli wymagać różnego rodzaju ofiar. Ofiary przeznaczone dla Esus były wieszane , te
przeznaczone dla Taranis ofiarowane poprzez spalenie, a ofiary dla boga Teutates były topione.
Niektóre, jak Człowiek z Bagien Lindow, mogły pójść na śmierć z własnej woli.
Zaprzeczając rzymskim źródłom, bardziej aktualne programy badawcze stwierdzają, że "mało
jest archeologicznych dowodów" na dowód składania ofiar z ludzi przez Celtów, i sugerują
prawdopodobieństwo, że Grecy i Rzymianie rozpowszechniali negatywne informacje z pogardy
dla barbarzyńców. [ 32 ] Nie ma dowodów praktyk jakie wspominał Cezar, a historie ludzkich
ofiar wydają się pochodzić z jednego źródła, Poseidoniusa , którego wierzytelność jest
kwestionowana. [ 33 ]
Archeologiczne dowody z Wysp Brytyjskich wskazują na to, że ofiary z ludzi mogły być
praktykowane, już w okresie braku jakiegokolwiek kontaktu z Rzymem. Ludzkie szczątki
znalezione w fundamentach budowli z czasów neolitu do czasów rzymskich, były znalezione z
urazami i w miejscach, które opowiadają się za ich składaniem ofiar zakładzinowych.
Germanie Ofiary z ludzi nie był szczególnie często spotykane wśród ludów germańskich, chociaż
dokonywano ich w wyjątkowych sytuacjach, wynikających z kryzysów żywiołowych
(nieurodzaju, suszy, głodu) lub społecznych (wojna) . Często uważno że wynikały one
przynajmniej częściowo z niepowodzenia króla w zadaniu utrzymania dobrobytu i pokoju ( ars
ok friðar ) na ziemiach na których panował. [ 36 ] W praktyce później Skandynawii, ofiary
ludzkie wydają się być bardziej zinstytucjonalizowaną formą obrzędów i były powtarzane w
ramach większych uroczystości ofiarnych co jakiś okres (według Adama z Bremy- co dziewięć
lat). [ 37 ]
Dowody germańskich praktyk składania ofiar ludzkich poprzedzających Erę Wikingów
znajdziemy w archeologii i w kilku rozproszonych opisach grecko-rzymskiej etnografii. Na
przykład, Tacyt informuje o germańskich ofiarach z ludzi na rzecz boga wojny (którego
interpretuje jako Merkurego) , i dla Izydy szczególnie wśród Szwabów. Jordanes informuje jak
Goci poświęcali jeńców dla Marsa, zawieszając odcięte ręce ofiar na gałęziach drzew.
Do X wieku, germańskie pogaństwo było ograniczone tylko do Skandynawii. Jedno z doniesień
podróżnika Ahmad ibn Fadlan z opisu jego pracy w ramach ambasady przy Bułgarach
Nadwołżańskich z roku 921 twierdzi, że wojownicy nordyccy czasami byli chowani razem ze
zniewolonymi kobietami, z powodu przekonania, że kobiety te staną się ich żonami w Walhalli .
W jego opisie pogrzebu skandynawskiego wodza, wolontariusze spośród niewolników mieli
umierać razem z ich panem nordyckim. Po dziesięciu dniach uroczystości, kobieta była
zasztyletowana przez starą kobietę, rodzaj kapłanki, który jest określana jako Völva lub "anioł
śmierci", i spalona razem ze zmarłym w jego łodzi. Praktyka ta jest dowiedziona
archeologicznie- wraz z wieloma pochówkami męskich wojowników (np. pochówku statku w
Balladoole na Wyspie Man, lub w Osebergu w Norwegii [ 38 ] ), również odkrywano żeńskie
szczątki z objawami traumy.
Według Ademara de Chabannes, tuż przed śmiercią w 932 lub ​933 Rollo (założyciel i pierwszy
władca wikińsiego księstwa Normandii) praktykowane były ludzkie ofiary celem uspokojenia
pogańskich bogów, a jednocześnie składano dary dla kościołów chrześcijańskich w Normandii .
[ 39 ]
Adam z Bremy opisał praktyki składania ludzkich ofiar do Odyna w Szwecji 1XI wieku, w
świątyni w Uppsali. Tradycja ta jest potwierdzona przez Gesta Danorum i nordyckie sagi .
Według sagi Ynglinga , król Domalde został zabity dla bogów w nadziei na większe plony w
przyszłości oraz całkowitej dominacji wszystkich przyszłych wojen. Ta sama saga odnosi się
również do potomka króla Domalde, Auna, który poświęcił dziewięć z jego własnych synów dla
Odyna w zamian za dłuższe życie, aż Szwedzi powstrzymali go od poświęcania swojego
ostatniego syna, Egila.
Heidrek w sadze Hervarar zgadza się na ofiarę ze swego syna w zamian za władzę nad jedną
czwartą ludności Reidgotaland (tak określano w sagach ziemie obecnej Polski). Wraz z tym,
przejmuje on całe królestwo i zapobiega ofierze swojego syna, przeznaczając w zastępstwie
syna poległych w buncie jako ofiarę dla Odyna.
Żertwa
Żertwa była u dawnych Słowian ofiarą całopalną składaną na cześć bóstwa. Termin ten,
funkcjonujący u Słowian południowych i wschodnich (zachodniosłowiańskim odpowiednikiem
była obiata), wywodzi się prawdopodobnie od słów żarcie i żyr (tłuszcz) oraz żar (od ognia);
wykazuje także powiązania etymologiczne z litewskim girti (sławić) oraz sanskryckim gir
(śpiew pochwalny)[1]. Składano także żertwy z ludzi.
U Nastora znajdziemy opisy dziwnych praktyk:
Ostatnie doniesienia o podobnych praktykach
W Indiach jeszcze do XIX wieku praktykowano obyczaj samospalenia się wdowy na stosie
pogrzebowym jej męża, ale teraz jest to już bardzo rzadkie.
Opr. Adam Fularz na podst. Wikipedii
Przypisy
[1] Andrzej Szyjewski: Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004, s. 142. ISBN 837318-205-5.
(część tekstu jeszcze jest na etapie prac redakcyjnych)
28 "The Religion of the Ancient Celts", J.A. MacCulloch, ch xvi, 1911, retrieved 24 May 2007.
[9]
29 "Gaius Julius Caesar Commentaries on the Gallic War", Book VI:19, translated by W.A.
McDevitte and W.S. Bohn, New York: Harper & Brothers, 1869.[10]
30 "Gaius Julius Caesar Commentaries on the Gallic War", Book VI:16, translated by W.A.
McDevitte and W.S. Bohn, New York: Harper & Brothers, 1869.[11]
31"Roman History", Cassius Dio, p. 95 ch. 62:7, Translation by Earnest Cary, Loeb classical
Library, retrieved 24 May 2007.[12]
32^ Wells, Peter. The Barbarians Speak, p. 59-60. Princeton University Press, 1999. ISBN
9780691089782
33^ Ellis, Peter Berresford. The Ancient World of the Celts, p. 64, 184, 187. Barnes & Noble
Publishing, 1998. ISBN 0760717168
34^ "Druids Committed Human Sacrifice, Cannibalism?". National Geographic.
35^ French archaeologist Jean-Louis Brunaux has written extensively on human sacrifice and
the sanctuaries of Belgic Gaul. See "Gallic Blood Rites," Archaeology 54 (March/April 2001),
54–57; Les sanctuaires celtiques et leurs rapports avec le monde mediterranéean, Actes de
colloque de St-Riquier (8 au 11 novembre 1990) organisés par la Direction des Antiquités de
Picardie et l'UMR 126 du CNRS (Paris: Éditions Errance, 1991); "La mort du guerrier celte.
Essai d'histoire des mentalités," in Rites et espaces en pays celte et méditerranéen. Étude
comparée à partir du sanctuaire d'Acy-Romance (Ardennes, France) (École française de Rome,
2000).
36^ Buchholz, Peter (1993). "Pagan Scandinavian Religion" in Pulsiano, P (Ed.) Medieval
Scandinavia: An Encyclopedia". New York: Routledge. pp. 521–525.
37^ Simek, Rudolf (2003). Religion und Mythologie der Germanen. Wissenshaftliche
Buchgesellschaft: Darmstadt. pp. 58–64. ISBN 3-8062-1821-8.
38^ http://www.britarch.ac.uk/ba/ba59/feat4.shtml
39^ François Neveux, A brief history of the Normans: the conquests that changed the face of
Europe, Robinson, 2008
40^ The early Slavs: culture and society in early medieval Eastern Europe By Paul M. Barford,
p.58
41^ Tiberius Augustus, Flavius Mauricius. Strategikon, Book XI - Characteristics and Tactics
of Various Peoples.
42^ The early Slavs: culture and society in early medieval Eastern Europe By Paul M. Barford,
p.120
43^ The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century, By
Alice-Mary Talbot, Denis F. Sullivan,
44^ Lavrentevskaia Letopis, also called the Povest Vremennykh Let, in Polnoe Sobranie
Russkikh Letopisei (PSRL), vol. 1, col. 102.
45 Mircea Eliade: Historia wierzeń i idei religijnych, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa
1988, ISBN 83-211-0918-7
46 Bernardino de Sahagún: Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii, Wydawnictwo Marek
Derewiecki, Kęty 2007, ISBN 978-83-89637-46-8
47 Justyna Olko: Meksyk przed konkwistą, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010,
ISBN 978-83-06-03237-6
48 Tadeusz Łepkowski: Historia Meksyku, Ossolineum 1986, ISBN 83-04-02182-X
49 Maria Frankowska: Mitologia Azteków, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
1987, ISBN 83-221-0280-1
50 Andrzej Zwoliński: Świat Voodoo, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011, ISBN 978-83-7505516-0
Odnośniki
1. ^ "The Religion of the Ancient Celts", J.A. MacCulloch, ch xvi, 1911, retrieved 24 May
2007. [9]
2. ^ "Gaius Julius Caesar Commentaries on the Gallic War", Book VI:19, translated by W.A.
McDevitte and W.S. Bohn, New York: Harper & Brothers, 1869.[10]
3. ^ "Gaius Julius Caesar Commentaries on the Gallic War", Book VI:16, translated by W.A.
McDevitte and W.S. Bohn, New York: Harper & Brothers, 1869.[11]
4. ^ "Roman History", Cassius Dio, p. 95 ch. 62:7, Translation by Earnest Cary, Loeb
classical Library, retrieved 24 May 2007.[12]
5. ^ Wells, Peter. The Barbarians Speak, p. 59-60. Princeton University Press, 1999. ISBN
9780691089782
6. ^ Ellis, Peter Berresford. The Ancient World of the Celts, p. 64, 184, 187. Barnes &
Noble Publishing, 1998. ISBN 0760717168
7. ^ "Druids Committed Human Sacrifice, Cannibalism? ". National Geographic.
8. ^ French archaeologist Jean-Louis Brunaux has written extensively on human sacrifice
and the sanctuaries of Belgic Gaul. See "Gallic Blood Rites," Archaeology 54 (March/April
2001), 54–57; Les sanctuaires celtiques et leurs rapports avec le monde mediterranéean,
Actes de colloque de St-Riquier (8 au 11 novembre 1990) organisés par la Direction des
Antiquités de Picardie et l'UMR 126 du CNRS (Paris: Éditions Errance, 1991); "La mort
du guerrier celte. Essai d'histoire des mentalités," in Rites et espaces en pays celte et
méditerranéen. Étude comparée à partir du sanctuaire d'Acy-Romance (Ardennes,
France) (École française de Rome, 2000).
9. ^ Buchholz, Peter (1993). "Pagan Scandinavian Religion" in Pulsiano, P (Ed.) Medieval Scandinavia: An Encyclopedia". New York: Routledge. pp. 521–525.
10. ^ Simek, Rudolf (2003). Religion und Mythologie der Germanen. Wissenshaftliche
Buchgesellschaft: Darmstadt. pp. 58–64. ISBN 3-8062-1821-8.
11. ^ http://www.britarch.ac.uk/ba/ba59/feat4.shtml
12. ^ François Neveux, A brief history of the Normans: the conquests that changed the face
of Europe, Robinson, 2008
13. ^ The early Slavs: culture and society in early medieval Eastern Europe By Paul M.
Barford, p.58
14. ^ Tiberius Augustus, Flavius Mauricius. Strategikon, Book XI - Characteristics and
Tactics of Various Peoples.
15. ^ a b The early Slavs: culture and society in early medieval Eastern Europe By Paul M.
Barford, p.120
16. ^ The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century,
By Alice-Mary Talbot, Denis F. Sullivan,
17. ^ Lavrentevskaia Letopis, also called the Povest Vremennykh Let, in Polnoe Sobranie
Russkikh Letopisei(PSRL), vol. 1, col. 102.