154 POSTANOWIENIE z dnia 23 lutego 2000 r. Sygn. Ts 118/99

154
POSTANOWIENIE
z dnia 23 lutego 2000 r.
Sygn. Ts 118/99
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Dębowska-Romanowska
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mariana
S. w sprawie zgodności:
art. 68 i 683 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (tekst jednolity z 1994 r. Dz.U. Nr 7, poz. 25 ze zm.) z
art. 65 ust. 1, art. 2, art. 5, art. 30, art. 31, art. 77 i art. 91 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej,
postanawia
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Uzasadnienie:
W skardze konstytucyjnej złożonej 26 sierpnia 1999 r. zarzucono, że art. 68 i 683
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jednolity z
1994 r. Dz.U. Nr 7, poz. 25 ze zm.) narusza art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej. Zdaniem skarżącego wskazane przepisy ustawy, w myśl których podjęcie przez
sędziego w stanie spoczynku dodatkowego zatrudnienia uzależnione jest od uprzedniej zgody
prezesa sądu, naruszają jego wolność i prawo do wykonywania zawodu adwokata w okresie
przebywania na emeryturze. Fakt pobierania uposażenia sędziego w stanie spoczynku nie
powinien stać na przeszkodzie wykonywania zawodu adwokata, gdyż prawo do takiego
uposażenia przysługuje skarżącemu ze względu na pracę na stanowisku sędziego przez ponad
40 lat. Skarżący wskazał również, że obecnie nie wykonuje zawodu sędziego i w przyszłości
nie ma możliwości powrotu do jego wykonywania. Treść zaskarżonych przepisów ustawy
oraz ich wykładnia dokonana przez organy sądu wskazują, zdaniem skarżącego, iż sędziowie
w stanie spoczynku stanowią grupę zawodową, względem której prawo do wykonywania
dodatkowego zatrudnienia zostało najbardziej ograniczone. W piśmie procesowym z 2 lutego
2000 r. skarżący wskazał, iż jego prawo do wykonywania zawodu adwokata wynika też z art.
2, 5, 30, 31, 77 i 91 Konstytucji RP. Tymczasem art. 683 zrównał w sposób nieuzasadniony
sędziów w stanie spoczynku z sędziami urzędującymi w zakresie zezwolenia na
wykonywanie dodatkowego zatrudnienia. Zdaniem skarżącego, po 1945 roku sędziowie
będący na emeryturze nie mieli zakazu wykonywania zawodu adwokata. Ograniczenia
takiego obecnie nie może usprawiedliwiać fakt, iż sędziowie w stanie spoczynku pobierają
uposażenie sędziowskie. Wskazany przepis ustawy nie powinien stawiać takich samych
wymogów odnośnie podejmowania dodatkowego zatrudnienia przed sędziami orzekającymi i
sędziami w stanie spoczynku. Konieczność wprowadzenia odpowiedniego zróżnicowania
wynika, zdaniem skarżącego, również z Podstawowych Zasad Narodów Zjednoczonych
Dotyczących Roli Adwokatów, art. 21 pkt 2 i art. 23 pkt 1 Powszechnej Deklaracji Praw
Człowieka, art. 25 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
Pismem z 31 marca 1998 r. Prezes Sądu Wojewódzkiego w B. odmówił wyrażenia
zgody na dodatkowe zatrudnienie sędziego w stanie spoczynku pana Mariana S. w zawodzie
adwokata. Kolegium Sądu Wojewódzkiego w B. 16 czerwca 1998 r. podjęło uchwałę o
wystąpieniu do Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego w G. z wnioskiem o
ewentualne rozważenie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko skarżącemu,
odmawiając tym samym uwzględnienia jego wniosku o wyrażenie zgody na wykonywanie
dodatkowego zatrudnienia. W uchwale wskazano, iż skarżący pomimo niewyrażenia zgody
przez Prezesa Sądu Wojewódzkiego w B. na dodatkowe zatrudnienie, rozpoczął pracę w
zawodzie adwokata. Wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego został przez
Kolegium Sądu Wojewódzkiego podtrzymany w uchwale z 11 grudnia 1998 r. Na uchwałę tę
skarżący złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który postanowieniem z 23
marca 1999 r. (sygn. akt II SA/Gd 153/99) skargę odrzucił. W uzasadnieniu Naczelny Sąd
Administracyjny wskazał, iż w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy sędziów oraz
sędziów w stanie spoczynku przysługuje droga sądowa przed sądami powszechnymi.
Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:
Konieczność przejścia sędziego w stan spoczynku po osiągnięciu określonego wieku
wynika wprost z art. 180 ust. 4 Konstytucji RP. W konstytucji instytucja stanu spoczynku
została przewidziana tylko dla sędziów, co świadczy o szczególnej wadze jaką ustrojodawca
przywiązuje do zapewnienia sędziom niezawisłości, a sądom niezależności względem
pozostałych władz. Osoba przechodząca w stan spoczynku nadal zachowuje status sędziego,
zmianie ulega natomiast charakter stosunku prawnego w jakim pozostaje. Cechą podstawową
stanu spoczynku jest zaprzestanie wykonywania obowiązków orzeczniczych. Należy
podkreślić, iż przejście w stan spoczynku nie jest tożsame z rozwiązaniem stosunku
służbowego, o którym mowa w art. 59 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych.
Pozostawanie w stosunku służbowym powoduje, iż na sędzim w stanie spoczynku ciążą
obowiązki wynikające z ustawy z 20 czerwca 1985 r., w tym m.in. obowiązek uzyskiwania
zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie. Zakaz łączenia funkcji sędziego z zawodem
adwokata wynika również z art. 72 ust. 1 pkt 4 i art. 4b ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 maja
1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 ze zm.). Wskazane wyżej ograniczenia
znajdują swe uzasadnienie w art. 178 ust. 3 konstytucji. Przepis ten zawęża zakres
przedmiotowy szeregu wolności i praw konstytucyjnych sędziów. Z jego brzmienia wynika,
iż ograniczenia te stosują się również do sędziów w stanie spoczynku, o których mowa w art.
180 ust. 4 konstytucji. Pozostawanie sędziów w służbie po zakończeniu orzekania ma nie
tylko gwarantować ich niezawisłość, ale również wzmocnić zaufanie społeczne do wymiaru
sprawiedliwości (por. orzeczenie K. 1/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 3). Z realizacją tego
ostatniego celu są związane obowiązki, o których mowa w art. 683 w związku z art. 68 prawa
o ustroju sądów powszechnych.
Ograniczenia wolności wykonywania zawodu przez sędziego w stanie spoczynku są
zawarte nie tylko w art. 31 ust. 3 i art. 65 ust. 1, ale również w art. 178 ust. 3 konstytucji. Z
tego wynika szerszy zakres tych ograniczeń względem sędziów, niż względem innych osób.
Ze statusem sędziego w stanie spoczynku związane są też określone uprawnienia, jak
np. prawo do pobierania uposażenia sędziego w stanie spoczynku. Uposażenie sędziego jest
wypłacane ze środków, jakimi dysponuje właściwy sąd i nie stanowi ono świadczenia z
ubezpieczenia społecznego wypłacanego przez ZUS z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jest to logiczną konsekwencją wyrażonej w konstytucji zasady, w myśl której przejście w
stan spoczynku nie oznacza rozwiązania stosunku służbowego i uzyskania statusu emeryta.
Wbrew twierdzeniom skarżącego zawarty w art. 683 i 68 cytowanej ustawy wymóg
uzyskania przez sędziego w stanie spoczynku zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie
wcale nie stoi na przeszkodzie w podjęciu i wykonywaniu przez niego zawodu adwokata.
Wymóg ten ciąży na skarżącym dopóki pozostaje on sędzią w stanie spoczynku. Nie ma
natomiast przeszkód prawnych do rezygnacji ze statusu sędziego w stanie spoczynku.
Rezygnacja taka powoduje rozwiązanie stosunku służbowego, co pociąga za sobą ustanie
obowiązku uzyskiwania zgody prezesa sądu na dodatkowe zatrudnienie i umożliwia podjęcie
oraz wykonywanie zawodu adwokata. W takim przypadku osoba rezygnująca ze statusu
sędziego w stanie spoczynku traci prawo do uposażenia sędziego, nabywa natomiast prawo
do emerytury w myśl zasad przewidzianych w art. 781 § 2 prawa o ustroju sądów
powszechnych. Tak więc, wbrew twierdzeniom zawartym w skardze konstytucyjnej skarżący
w okresie przebywania na emeryturze może podjąć i wykonywać zawód adwokata.
Mając powyższe na względzie należy stwierdzić, że podniesiony w skardze
konstytucyjnej zarzut naruszenia art. 65 ust. 1, art. 2, 5, 30 i 77 konstytucji jest oczywiście
bezzasadny. Odnośnie naruszenia przez zaskarżone przepisy ustawy ratyfikowanych umów
międzynarodowych, o których mowa w art. 91 konstytucji, należy stwierdzić, iż zarzut ten nie
może być podstawą skargi konstytucyjnej. W myśl art. 79 ust. 1 konstytucji w skardze
konstytucyjnej można zarzucać jedynie naruszenie wolności lub praw wyrażonych w
konstytucji.
W tym stanie rzeczy, z uwagi na oczywistą bezzasadność skargi konstytucyjnej, na
podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale
Konstytucyjnym należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.