Zaangażowanie katolików świeckich na polu ekologii

Zaangażowanie katolików świeckich na polu ekologii

TPS - Zaangażowanie katolików na polu ekologii
1
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------obrazowo: „Przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu” (Rdz 3, 17). Pogłębienie
kryzysu ekologicznego jest konsekwencją dalszych ludzkich grzechów, zwłaszcza
Zaangażowanie katolików świeckich na polu ekologii
egoistycznego wykorzystywania przez człowieka darów ziemi i nie uwzględniania, iż są
one także dobrem ludzkości wszystkich epok. Odwrócenie zatem ekologicznego kryzysu
musi rozpocząć się od ludzkiego wnętrza, od głębokiego nawrócenia człowieka, od jego
W ostatnich dziesiątkach lat w świadomości społecznej rośnie poczucie
powrotu do Boga, źródła wszelkiego dobra.
odpowiedzialności za ochronę naturalnego środowiska. Jest to związane z zataczającym
Społeczna nauka Kościoła zwraca uwagę, iż zagrożenia zwane ekologicznymi
coraz szersze kręgi kryzysem ekologicznym. Dotyka on w jakiś sposób każdego
nie powstają li tylko w materialnej sferze. Niemniej zatrute jest środowisko duchowo –
człowieka. Nie ma już niemal obszarów na kuli ziemskiej, które nie byłyby bezpośrednio
moralne, w którym egzystuje człowiek. Zatrucie fizycznej natury jest odzwierciedleniem
lub pośrednio zagrożone skutkami skażenia wody, powietrza, ziemi, hałasem. Powstają
skażenia ducha. Co więcej, owo wewnętrzne skażenie pozostaje bardziej brzemienne w
liczne inicjatywy społeczne i polityczne w postaci instytucji rządowych i pozarządowych,
swych skutkach. Nie można pominąć niszczącego wpływu ze strony złego przykładu
ruchów ekologicznych, nowych rozwiązań prawnych lokalnych i międzynarodowych.
środowisk społecznych, wśród których na co dzień obraca się człowiek. Jesteśmy coraz
Odbywają się konferencje, sympozja, masowe imprezy mające uczulić szerokie kręgi na
bardziej świadomi negatywnych oddziaływań ze strony niektórych środków społecznego
problem. Do szkół i na studia wyższe wprowadza się osobne przedmioty mające za cel
przekazu. Człowiek obcując ze złymi obrazami, sam staje się gorszy2.
proekologiczne wychowanie.
1. Troska o środowisko naturalne w nauczaniu Kościoła
Społeczne nauczanie Kościoła ostatnich dekad bardzo często nawiązuje do
zagadnienia troski o naturalne środowisko. Jest to jedno z apostolskich zadań na
społecznym polu, dotyczące zwłaszcza katolików świeckich. „Jest wiele «areopagów»
współczesnego świata - pisze Jan Paweł II - ku którym winna kierować działalność
misyjna Kościoła. Na przykład [...] ochrona świata stworzonego. Są to dziedziny ludzkiej
działalności, które należy rozjaśnić światłem Ewangelii” (RMi 37). Zwracając się do
świeckich, papież wskazuje obowiązek pieczy nad naturalnym środowiskiem. Mówi on:
„W związku z problematyką życia gospodarczo-społecznego i pracą pojawia się dziś
w sposób coraz bardziej natarczywy tak zwana kwestia «ekologiczna». Z pewnością Bóg
dał człowiekowi zadanie «panowania» nad stworzeniem «uprawiania ogrodu» świata.
Jednakże człowiek winien wypełniać to zadanie szanując obraz Boga, którym został
naznaczony, a więc rozumnie i z miłością. Znaczy to, że musi poczuwać się do
odpowiedzialności za dary, które otrzymał i wciąż otrzymuje od Boga” (ChL 43).
W swym nauczaniu Kościół posuwa się głębiej niż wiele innych współczesnych
koncepcji. Nie uważa jakoby problem ekologiczny był jedynie problemem polegającym
na technicznych rozwiązaniach. Jest to na wskroś moralne zagadnienie1. Trzeba mówić
na pierwszym miejscu o ekologii ludzkiej, mającej swe zakorzenienie w sferze duchowej.
Kryzys ekologiczny zrodził się w momencie buntu pierwszych rodziców wobec Boga.
Zamierzeniem Stwórcy była pełna harmonia pomiędzy stworzeniami, a szczególnie
pomiędzy człowiekiem i widzialnym światem. Nieład, który powstał w ludzkim duchu
przez grzech, miał swoje konsekwencje dla całego świata stworzonego. Biblia mówi
2. Proekologiczne wychowanie
Wychodząc z powyższego założenia, jako pierwsze zadanie apostolskie należy
uznać wychowanie człowieka3. Wiąże się z tym ściśle przemiana całego duchowego
środowiska, które ma znaczący wpływ na formowanie człowieka. Podstawowym
miejscem wychowania pozostaje zawsze rodzina. Dziś coraz większą rolę pełnią
katolickie stowarzyszenia, ruchy odnowy i małe grupy religijne. Zrzeszenia religijne są
szczególnie sprzyjającym miejscem proekologicznego wychowania. Innym miejscem jest
szkoła, zwłaszcza szkoła katolicka. W wychowawczym procesie na czoło wysuwa się
kształtowanie sumienia. Troska o środowisko ma swe korzenie w dojrzałym sumieniu.
Jest ona przejawem ewangelicznej postawy miłości Boga i człowieka. Mówi się
współcześnie o „sumieniu ekologicznym”. W wychowaniu sumienia nie można pominąć
wyrabiania takich cnót jak oszczędność, duch wyrzeczenia, poczucie sprawiedliwości,
kultura osobista.
Szczególnie ważnym elementem jest kształtowanie ducha kontemplacji, który
pozwala na odkrywanie piękna i dobra stworzeń. Tego rodzaju przeżycie warunkuje
odnoszenie się z pietyzmem do całego naturalnego środowiska. W procesie
proekologicznego wychowania pomocnym środkiem jest ekologiczny rachunek sumienia.
Analogicznie, jak czyni się to podczas pokutnych nabożeństw i w przygotowaniu do
Sakramentu Pojednania, należałoby wypracowywać zestawy pytań uczulających ludzkie
sumienie na „ekologiczne grzechy”. Mogą w nim znaleźć się przykładowo kwestie:
2
Zob. J. Ratzinger. Sól ziemi. Kraków 1997 s. 198-199.
Zob. Jan Paweł II. Troska o przyrodę. Przemówienie podczas Anioł Pański. Santo
Stefano di Cadore. 11 lipca 1993 r. L'Osservatore Romano (wyd. polskie) 14:1993 nr 10
s. 60.
3
1
Zob. np. Jan Paweł II. Pokój z Bogiem Stwórcą – Pokój z całym stworzeniem. Orędzie
na XXIII Światowy Dzień Pokoju. 1 stycznia 1990 r. nr 6-7.
TPS - Zaangażowanie katolików na polu ekologii
2
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------szacunku do przyrody, czystości w najbliższym otoczeniu, umiaru w korzystaniu z dóbr
Niemniej ważną kwestią jest troska o sprawy bliskie codziennemu życiu. Utarło
przyrody, oszczędności, ograniczania hałasu, roztropnego używania motoryzacji itp.
się już określenie „mała ekologia”. Polega ona na trosce o piękno i czystość najbliższego
Ponieważ zmieniają się sytuacje życia, rodzą się nowe, nieznane dotąd zagrożenia
otoczenia, w którym na co dzień przebywa człowiek: mieszkanie, podwórko, zagrodę,
środowiska. Konieczną więc rzeczą jest ciągłe uaktualnianie zbioru zapytań4.
ulicę, dzielnicę, obiekty użyteczności publicznej, turystyczne szlaki itp. Tutaj w praktyce,
II Polski Synod Plenarny wskazuje, iż „Należy umiejętnie i rozsądnie ukazywać
w drobnych, ale niemniej istotnych sprawach, weryfikują się proekologiczne postawy.
religijne motywacje dla właściwych postaw, które cieszą się popularnością z racji
Wyraża się w nich zarówno osobista kultura jak i społeczna miłość. Przykładowo można
ekologicznych i zdrowotnych”5. Jak wspomnieliśmy, ogólna świadomość ekologiczna
wymienić troskę o schludność, odpowiednie składowanie śmieci, dbałość o zieleń,
społeczeństwa powoli rośnie. Zadaniem Kościoła będzie często tylko poparcie duchowo
higienę, unikanie hałasu.
– moralne inicjatyw rozwijanych w świeckich kręgach. Szczególnie zadaniem Kościoła
W myśl tego, co powiedzieliśmy przed chwilą o „ludzkiej ekologii”, trzeba
jest wskazanie głębszych motywów takich a nie innych zachowań, które swe źródło
zauważyć ważne zadanie uzdrawiania międzyludzkich stosunków. Znamienitą część
czerpią z objawionej nauki.
swojego życia człowiek spędza w różnych środowiskach społecznych: rodzinie, szkole,
pracy, kręgach towarzyskich bądź po prostu na ulicy, w sklepach urzędach itp. To ludzkie
środowisko może być mu życzliwym lub wrogim. Ludzkie środowisko może być dla
3. Indywidualna działalność ekologiczna katolików świeckich
niego przyjaznym domem, lub przyczyną nerwowych napięć i stresów. Istnieje potrzeba
budowania wzajemnych odniesień w duchu kultury, wzajemnego poszanowania i służby7.
Apostolstwo na polu ekologicznym rozpoczyna się od indywidualnej
Za II Polskim Synodem Plenarnym wspomnijmy zadanie propagowania
działalności świeckich katolików. Ludzie świeccy, jako bliżsi sprawom ziemskim,
w społeczeństwie zdrowego stylu życia, na który składa się m.in. ruch na świeżym
posiadają większą znajomość, a co za tym idzie kompetencję w dziedzinie ochrony
powietrzu, uprawianie sportu, ekologiczne odżywianie itp. Dodajmy ponadto
środowiska. Apostolskie zadania otwierają się dla nich najpierw na polu wykonywania
pokonywanie społecznych nałogów wyniszczających człowieka fizycznie i duchowo,
własnego zawodu. Współczesne badania naukowe jak i powszechna obserwacja
takich jak alkoholizm, narkomania, nikotynizm, panseksualizm 8.
wykazują, iż niemal w każdej dziedzinie życia należy poszukiwać rozwiązań
uwzględniających ekologiczny aspekt. Mówi się np. o ekologicznym budownictwie,
4. Działalność ekologiczna zrzeszeń religijnych i parafii
architekturze, modzie, rozwiązaniach komunikacyjnych, energetycznych, ekoturystyce
itp. Każda zatem profesja jest dla chrześcijanina okazją do wykorzystania swych
zdolności i zawodowych kompetencji w celu rozstrzygnięć przyjaznych dla środowiska
Szczególne zadanie do spełnienia na polu ekologii ma zrzeszona działalność
naturalnego, uwzględniających prawdę, iż świat jest wspólnym nam wszystkim Bożym
apostolska w ruchach, stowarzyszeniach i grupach religijnych. Działalność ta ujawnia
darem. Mają tu swoje zadanie zarówno teoretycy (naukowcy, projektanci), decydenci jak
specyficzną rolę katolików świeckich. Wspólne zaangażowanie przyczynia się do
i wykonawcy konkretnych prac. Dla ilustracji posłużą przykłady. Budowle powinny być
tak projektowane, by oszczędzać energię, nie stwarzać zagrożeń dla zdrowia i życia
7
Jan Paweł II w Encyklice Centesimus annus nr 38 pisze: „Oprócz irracjonalnego
(ekologiczne materiały, ograniczanie hałasu). Infrastruktura turystyczna, rozwijana
niszczenia środowiska naturalnego należy tu przypomnieć bardziej jeszcze niebezpieczne
zwykle w naturalnych terenach powinna być tak planowana, by nie zagrozić przyrodzie,
niszczenie środowiska ludzkiego, czemu zresztą bynajmniej nie poświęca się koniecznej
nie zwiększyć jej zanieczyszczeń, nie przekształcić oryginalnego krajobrazu6. Trzeba, by
uwagi. Podczas gdy słusznie, choć jeszcze nie w dostatecznej mierze okazuje się troskę
brały tu górę nie tylko względy ekonomiczne ale i wznioślejsze dobra, zwłaszcza etyczne.
o zachowanie naturalnego «habitat» różnych gatunków zwierząt zagrożonych
wymarciem, wiedząc, że każdy z nich wnosi swój wkład w ogólną równowagę ziemi, to
4
Przykładem może być Ekologiczny rachunek sumienia bpa H. Muszyńskiego (zob.
zbyt mało wagi przywiązuje się do ochrony warunków moralnych prawdziwej «ekologii
A. L. Szafrański, Chrześcijańskie podstawy ekologii. Lublin 1993 s. 157-159), Dekalog
ludzkiej». Nie tylko ziemia została dana człowiekowi przez Boga, aby używał jej
ekologiczny (Tamże s. 183-184) bądź różne zestawy pytań do rachunku sumienia
z poszanowaniem pierwotnie zamierzonego dobra, dla którego została mu ona dana, ale
zamieszczone w Poradniku ekologicznym (R. Opoka-Wójtowicz, W. Rozwadowska,
również człowiek jest dla siebie samego darem otrzymanym od Boga i dlatego musi
Z. Wróblewski. Poradnik Ekologiczny. Lublin 1993 s. 75-82).
respektować naturalną i moralną strukturę, w jaką został wyposażony. W tym kontekście
5
Świętość. Dar i zadanie. W: II Polski Synod Plenarny (1991-1999). Warszawa-Poznań
należy wspomnieć o poważnych problemach współczesnej urbanizacji, konieczności
2001 s. 246 nr 52.
urbanistyki troszczącej się o życie osoby, jak również o należytym zwracaniu uwagi na
6
Zob. Światowy kodeks etyki w turystyce art.3, wydany przez WTO, 1 października
«społeczną ekologię» pracy”.
8
1999 r. w Santiago de Chile.
Świętość. Dar i zadanie s. 246 nr 52.
TPS - Zaangażowanie katolików na polu ekologii
3
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------skuteczności apostolstwa. Jak wykazuje doświadczenie, zwłaszcza w interesującej nas
i przypomina, iż jest ona Bożym darem9. Nabożeństwa, śpiew pieśni mogą stać się okazją
sprawie, konieczne jest tworzenie odpowiedniego lobby. Charakteryzuje go większa siła
do rozwinięcia odpowiednich komentarzy, katechezy a nawet rozmów i dyskusji, które
społecznego przebicia. Posiadające osobowość prawną stowarzyszenia liczą się na
skoncentrują się na walorach naturalnej przyrody, przypomną, iż jest ona Bożym
publicznym forum oraz są partnerami w kontaktach z administracją państwową
stworzeniem, powierzonym ludzkiej opiece.
i samorządami. Wiele inicjatyw ekologicznych, by mogło osiągnąć skutek, wymaga
Wątki ekologiczne występują również w liturgicznych obchodach. Należy do
wspomnianego oficjalnego, prawnego zaistnienia.
nich Dzień Życia (25 marca), który według Stolicy Apostolskiej ma służyć budzeniu
Przed zrzeszeniami religijnymi stoi szeroka gama inicjatyw ekologicznych.
większej odpowiedzialności za życie w różnych jego formach. Na pierwszym miejscu
Wiele z nich w swoich statutach ma zapisane zadania na polu społecznym. Należy do
stoi tu istota ludzka i jej byt od poczęcia do naturalnej śmierci. Jednakże dobra to okazja
nich przede wszystkim Akcja Katolicka oraz Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży.
do uczulania na dar życia całej przyrody i nienaruszalność naturalnego środowiska. Inną
Wykształcają się dziś grupy o specjalnym ekologicznym profilu, jak np. Ruch
okazją jest liturgiczne wspomnienie św. Franciszka z Asyżu, patrona ekologów
Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu (REFA). Problematyka ekologiczna powinna
i wielkiego miłośnika przyrody (4 października). Kościół zachęca do pokutnych
znaleźć się w orbicie zainteresowania grup, które w jakiś sposób prowadzą swych
celebracji, zwłaszcza w okresie Adwentu i Wielkiego Postu, podczas rekolekcji,
członków do bliższego kontaktu z przyrodą, np. katolickich stowarzyszeń sportowych,
w pierwsze piątki miesiąca. Taką formą jest np. pokutne nabożeństwo Słowa Bożego
turystycznych, harcerskich. Mają one bezpośrednią okazję do wykazania troski
bądź tradycyjna Droga Krzyżowa. Tego rodzaju celebracje mogą od czasu do czasu
o naturalne środowisko. Ważną rolę mogą spełnić stowarzyszenia stawiające za cel
skoncentrować się na problematyce ekologicznej. Stanowią dobrą okazją do
chrześcijańskie wychowanie, grupy nauczycieli, ruchy walczące ze społecznymi
uświadamiania wspomnianego już „grzechu ekologicznego” i kształtowania „sumienia
nałogami. Te ostatnie, w świetle wcześniejszych uwag przyczyniają się do tworzenia
ekologicznego”.
zdrowego środowiska ludzkiego - grona osób wyzwolonych i promieniujących nowym
Okolicznością szczególnie sprzyjającą tematowi ekologicznemu jest czas
duchem na otoczenie. Również grupy prawników mogą współpracować w budowaniu
przygotowania do wakacji i sam okres wakacyjny. Większość osób wyruszających na
odpowiadającego wymogom ekologii prawodawstwa.
ferie i urlopy będzie miała okazję do bliższego kontaktu z przyrodą. Należy zatem także
Omawiając zaangażowanie Kościoła w problematykę ekologii, nie można
z chrześcijańskiego punktu widzenia przygotować do odpowiedzialnego zetknięcia
pominąć roli parafii. Parafia jest jednym z ważnych miejsc realizacji apostolstwa
człowieka z naturalnym środowiskiem. Czas ferii to także okres organizowania przez
świeckich katolików i ich zrzeszonej działalności. Pośród zadań każdej parafii wymienia
parafie, ruchy odnowy i stowarzyszenia wakacyjnych rekolekcji, dni skupienia,
się funkcję humanizacyjną. Jej rolą jest oddziaływanie na lokalną społeczność w celu
pielgrzymek i turystycznych wycieczek. Z natury swojej wymienione akcje przybliżają
uzdrawiania stosunków w niej panujących oraz budowania ich w oparciu o ewangeliczne
do przyrody. Obcowanie z nią daje możliwość wewnętrznego wyciszenia i kontemplacji.
wartości. Nie małą rolę mają tu do spełnienia sami duszpasterze, katecheci, ale przede
Jej doskonałość i harmonia pomaga w zwróceniu się człowieka ku Bogu
wszystkim działające w jej ramach duszpasterskie grupy i zrzeszenia świeckich. Pośród
i nadprzyrodzonym rzeczywistościom. Kontemplacja piękna przyrody a zarazem
nich na czoło wysuwa się duszpasterska rada parafialna. Ci pierwsi powinni uwzględnić
obecności w niej człowieka, jak wyraził się Jan Paweł II, pomaga w odkryciu wartości
omawianie zagadnień ekologicznych podczas okolicznościowych kazań, homilii, a także
i bezinteresowności daru życia. To z kolei sprzyja kształtowaniu odpowiedzialności za
okresowych katechez bądź konferencji.
tenże dar10. Powstaje zatem wiele okazji do kształtowania proekologicznych postaw11.
Duszpasterstwo liturgiczne parafii może również stać się inspiracją dla
W praktyce może to być nabożeństwo odprawiane w plenerze, odpowiednio
proekologicznej formacji. Zwróćmy uwagę na bogate tradycje związane z okresowymi
9
nabożeństwami i rytuałem błogosławieństw. Wiele z nich nawiązuje do zjawisk przyrody,
Zob. M. Ostrowski, Motywy przyrodnicze w roku liturgicznym. Szanse
a więc w jakiś sposób uczula na jej piękno. Co za tym idzie, może być zachętą do
proekologicznego wychowania. W: Między niebem a ziemią. Ku etyce ekologicznej.
większej troski o naturalne środowisko. Wymieńmy popularne nabożeństwo majowe,
Red. A. Dyduch-Falniowskiej, M. Grzegorczyk, Z. Kijasa, Z. Mirka. Kraków 2000
często odprawiane przez grupy wiernych poza kościołem, obok przydrożnych kapliczek,
s. 229-240. Wymieńmy przykładowo modlitwę przy błogosławieniu studni: „Spraw, aby
pośród przyrody, która w tym czasie wiosny cieszy się szczególnym pięknem. Polski
wszyscy ludzie dbali o czystość źródeł, rzek, jezior i mórz oraz mądrze z nich korzystali”
Rytuał Błogosławieństw w blisko trzydziestu przypadkach nawiązuje do wątków
(Obrzędy błogosławieństw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich. T. II. Katowice
przyrodniczych. Jest to np. błogosławieństwo plonów z okazji dożynek, błogosławienie
1994 nr 1531 s.342-343). Pośród pieśni wskażmy np. „Chwalcie łąki umajone”, „Czego
zwierząt, ziół, kwiatów, nasion, wody, ognia. Zawierają one na pierwszym miejscu
chcesz od nas Panie za Twe hojne dary”, „Gdy idziemy poprzez świat, chwalmy Boga”.
10
dziękczynienie za Bożą opiekę i opatrzność, która żywi i chroni człowieka. W wielu
Encyklika „Evangelium vitae” nr 83.
11
miejscach pojawiają się w nich wątki ekologiczne, zachęcające do chronienia Bożych
Zob. M. Ostrowski. Duszpasterstwo wobec problemu czasu wolnego człowieka.
darów. Również wiele tekstów kościelnych pieśni nawiązuje do zjawisk przyrody
Kraków 1996 s. 188-189 oraz 362 - 369.
TPS - Zaangażowanie katolików na polu ekologii
4
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------przygotowana medytacja, wspólna dyskusja12. Ruch Światło-Życie wypracował metodę
internetowych, przygotowania bilbordów o rzeczonej tematyce14. Konieczna staje się
tzw. wypraw otwartych oczu, które polegają na wnikliwej obserwacji środowiska,
współpraca katolickich instytucji i zrzeszeń z licznymi organizacjami świeckimi
odkrywaniu symboliki przyrody. To z kolei stanowi wyzwanie do zmiany ludzkich
zaangażowanymi w dziedzinie ochrony środowiska, także na polu ekumenicznym, m.in.
postaw, między innymi do większej troski o naturalne środowisko13.
przez udział w sympozjach, seminariach i podejmowanie wspólnych inicjatyw15.
Kościół winien włączać się w świeckie obchody, które mają za cel uczulanie na
Zadaniem katolickich środowisk akademickich jest organizacja zespołów badawczych
ekologiczną kwestię. Do takich należy np. Dzień Ziemi lub Światowy Dzień Turystyki
i podejmowanie badań naukowych dotyczących rzeczonej dziedziny16. Wszystkie
(28 września). Przez swój czynny udział przyczynia się do ukazywania głębszych,
wspomniane działania mają na celu wypracowywanie oraz prezentowanie na publicznym
ewangelicznych motywacji dla obowiązku ochrony środowiska. Ma okazję swoim
forum chrześcijańskiego stanowiska wobec ekologicznego problemu.
moralnym autorytetem wesprzeć pozytywne społeczne inicjatywy na tym polu. Stanowi
Wiele rozwiązań w dziedzinie ekologii budzi kontrowersje pomiędzy kręgami
to dobrą okazję do współpracy i dialogu, także z kręgami osób o innych światopoglądach.
osób różniących się poglądami. Ujawniają się tu sprzeczności interesów, np. pomiędzy
Wymieniane wyżej obchody mogą być związane nie tylko z liturgicznymi
odpowiedzialnymi za ochronę środowiska a rozwijającymi działalność gospodarczą bądź
celebracjami. Stanowią one dobrą sposobność do zorganizowania rozmaitego rodzaju
użytkownikami lasów i rolnikami. Ci pierwsi dążą do zaostrzenia rygorów, domagają się
sympozjów, seminariów, otwartych dyskusji, cykli wykładów i katechez,
wyrzeczeń. Inni zmierzają do jak najszerszego wykorzystywania dóbr naturalnego
okolicznościowych akademii, misteriów, koncertów i wystaw. Nową formą, popularną
środowiska. Tu otwiera się dla Kościoła delikatne i bardzo trudne zadanie mediacji. Rolą
zwłaszcza wśród młodzieży, są happeningi, które mogą stanowić okazją do wymiany
Kościoła jest pomoc w rozwijaniu dialogu i poszukiwaniu rozwiązań satysfakcjonujących
zdań i chrześcijańskiego ustosunkowania się do problemów ekologii.
obie strony.
Wobec działających na terenie parafialnym i ponad parafialnym grup świeckich
otwiera się szeroka gama inicjatyw, które ludzie świeccy pełnią jako katolicy, jednakże
na własną odpowiedzialność, wykorzystując właściwe sobie kompetencje. To do nich
należy podejmowanie konkretnych zadań apostolskich w lokalnych społecznościach,
między innymi na polu ekologii (por. ChL 43). Są oni zaangażowani w działających na
świeckim polu instytucjach, stowarzyszeniach, samorządach, administracji państwowej.
Spełniając wynikające ze społecznej nauki Kościoła wyzwania, winni podejmować
inicjatywy zmierzające do ochrony cennych obszarów przyrodniczych. Tutaj
wypracowano wiele form, np. Parki Narodowe, rezerwaty przyrody, Parki Krajobrazowe.
Inną inicjatywą jest budowa urządzeń służących ochronie środowiska, np. wodociągów,
oczyszczalni ścieków, wywozu i składowania śmieci. Dochodzi do tego segregacja
odpadów i poszukiwanie sposobów ich ponownego wykorzystania. Problem jest
szczególnie ważny na wsiach i w małych miejscowościach, gdzie ciągle brakuje tego
rodzaju rozwiązań. Każdego roku przeprowadza się akcję sprzątania świata lub też
porządków na turystycznych szlakach. I tu winna zaznaczyć się współpraca kościelnych
organizacji. Niemniej ważną sprawą jest dbałość o piękno otoczenia, w którym mieszkają
ludzie. Tu warto wymienić troskę o tworzenie i utrzymanie parków, zieleńców,
kwietników, zespołów drzew itp. Pozytywnym wzorem dla innych mieszkańców może
14
być zadbany pod tym względem teren przykościelny.
Dobrym przykładem są: wydawany przez Ruch Ekologiczny św. Franciszka z Asyżu
Ważna jest również działalność na polu wydawniczym. Kształtowanie
biuletyn „Zielony zeszyt REFA”, a także „Zeszyty ekologiczne Franciszkańskiego Ruch
ekologicznej świadomości wymaga wydawania odpowiednich materiałów drukowanych
Ekologicznego”.
15
w postaci książek, biuletynów, artykułów, innych druków, prowadzenie stron
Wskazywał na nią Jan Paweł II w cytowanym Orędziu na XXIII Światowy Dzień
Pokoju nr 9 i 15.
16
Przykładem jest Zakład Ekologii Człowieka na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim;
12
Zob. np. A. Hennela. Katecheza w krajobrazie. Kraków 1995.
na Uniwersytecie Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie Specjalizacja Ekologii
13
F. Blachnicki. Oaza Nowego Życia pierwszego stopnia. Podręcznik. Wyd. Ruchu
Człowieka. Papieska Akademia Teologiczna organizuje od roku 1993 seminaria „Sacrum
Światło-Życie 1977 s. 62-64.
i przyroda”.