docAnaliza procesu standaryzacji domów pomocy społecznej wg stanu
download 
Reklamacja Transkrypt
Analiza procesu standaryzacji domów pomocy społecznej wg stanu
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Niniejsze opracowanie powstało w związku z napływającymi do Wojewody Łódzkiego sygnałami o zagrożeniu brakiem możliwości dotrzymania ustawowego terminu dojścia do standardów przez domy pomocy społecznej i zakłady opieki zdrowotnej na terenie województwa łódzkiego. Analizie poddane zostały: przepisy regulujące zakres i termin dojścia do standardów, stan faktyczny na dzień 10 kwietnia 2009 roku oraz przyczyny możliwych opóźnień w zakresie standaryzacji. Wnioski płynące z analizy zawarte zostały w części III opracowania. Jednocześnie należy podkreślić, że ocena ewentualnego zagrożenia procesu standaryzacji w domach pomocy społecznej jest rezultatem dotychczasowych ustaleń wynikających z czynności podejmowanych przez Wydział Polityki Społecznej w ramach nadzoru i może ulec zmianie w krótkim czasie, w zależności od zaangażowania organów prowadzących. Autorami analizy są: w części dotyczącej domów pomocy społecznej – Wydział Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi; w części dotyczącej zakładów opieki zdrowotnej – Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 1 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Szczegółowy zakres opracowania: I. DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ..................................................................................... 1. Podstawa prawna obowiązku osiągania standardów przez domy pomocy społecznej................................................................................................................... 2. Stan faktyczny............................................................................................................ 3. Analiza przyczyn powodujących trudności w osiąganiu standardów przez domy pomocy społecznej..................................................................................................... 4. Propozycje działań mogących usprawnić proces standaryzacji w domach pomocy społecznej................................................................................................................... II. ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ.............................................................................. 1. Podstawa prawna obowiązku osiągania standardów przez zakłady opieki zdrowotnej.................................................................................................................. 2. Stan faktyczny............................................................................................................ 3. Analiza przyczyn powodujących trudności w osiąganiu standardów przez zakłady opieki zdrowotnej....................................................................................................... 4. Propozycje działań mogących usprawnić proces standaryzacji w zakładach opieki zdrowotnej.................................................................................................................. III. PODSUMOWANIE......................................................................................................... ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 str. 3 str. 3 str. 4 str. 7 str. 9 str. 11 str. 11 str. 11 str. 12 str. 13 str. 14 2 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI I. DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ 1. Podstawa prawna obowiązku osiągania standardów przez domy pomocy społecznej Obowiązek świadczenia usług bytowych, opiekuńczych, wspomagających i edukacyjnych na poziomie obowiązującego standardu nakłada na domy pomocy społecznej ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku (Dz.U.08.115.728) w art. 55 ust. 1 i 2. Zapisy dotyczące standardu usług przywołuje także art. 57 ust. 3 pkt 2 i pkt 8 ppkt 1 tej ustawy. Przepisy wykonawcze, zawierające szczegółowy katalog wymagań, jakim w zakresie świadczonych usług muszą odpowiadać domy pomocy społecznej zostały zamieszczone w § 1 – 6 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 roku w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.U.05.217.1837). Warto zauważyć, że konieczność jednolitej w skali kraju regulacji standardu domów pomocy społecznej została przez ustawodawcę już w roku 1998. Od tej daty należy liczyć czas, jakim dysponowały podmioty prowadzące domy pomocy społecznej na dostosowanie istniejących jednostek do wskazanych wymogów. Należy w tym miejscu rozróżnić domy pomocy społecznej funkcjonujące w dacie wejścia w życie obecnie obowiązującej ustawy o pomocy społecznej (1 maja 2004 roku) od tych, które powstają w oparciu o jej przepisy. Warunkiem uzyskania zezwolenia wojewody na prowadzenie nowopowstającego domu jest spełnienie standardów przed przyjęciem mieszkańców. Domy już istniejące uzyskały czas na dostosowanie warunków lokalowych i kadrowych. Zgodnie z ustawą w jej obecnym brzmieniu (art. 152 ust. 4), nieprzekraczalny termin na uzyskanie zezwolenia wojewody na prowadzenie domu pomocy społecznej na czas nieokreślony upływa w dniu 31 grudnia 2010 roku. Po tej dacie domy, które nie osiągną wymaganego standardu, z mocy prawa stracą podstawę do funkcjonowania. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 3 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI 2. Stan faktyczny W rejestrze domów pomocy społecznej, prowadzonym przez Wojewodę Łódzkiego na podstawie art. 57 ust. 6 ustawy o pomocy społecznej, figurują 64 jednostki. W poniższej tabeli zostały zestawione w podziale na typ domu i liczbę miejsc, jakimi dysponują. Liczba domów danego typu, które osiągnęły wymagany standard / Liczba domów danego typu ogółem Liczba miejsc statutowych w domach, które osiągnęły wymagany standard / Liczba miejsc statutowych w domach danego typu % domów, które osiągnęły standard / % miejsc wystandaryzowanych Dla osób w podeszłym wieku 8 / 13 866 / 1 045 62 / 89 Dla osób przewlekle somatycznie chorych 9 / 22 760 / 2 572 41 / 29 Dla osób przewlekle psychicznie chorych 7 / 18 581 / 2 258 39 / 26 Dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 3/6 432 / 529 50 / 82 Dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie 0/5 0/ 262 0/0 Typ domu pomocy społecznej Wg stanu na dzień 10 kwietnia 2009 roku zezwolenie na prowadzenie domu na czas nieokreślony, potwierdzające osiągnięcie standardów, o których mowa w przepisach cytowanych w punkcie 1, posiadało 27 domów (42% wszystkich domów): − dom dla osób w podeszłym wieku w Łodzi, ul. Dojazdowa (83 miejsca statutowe), − dom dla osób przewlekle psychicznie chorych w Łodzi, ul. Kosynierów Gdyńskich (107 miejsc statutowych), − dom dla osób (mężczyzn) przewlekle psychicznie chorych w Zabłotach, powiat bełchatowski (80 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Bełchatowie (90 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Brzezinach (100 miejsc statutowych), − dom dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie w Dąbrowie, powiat brzeziński (80 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Kutnie, ul. Krzywoustego (74 miejsca statutowe), − dom dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie w Kutnie, ul. Oporowska (140 miejsc ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 4 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Pniewie, powiat kutnowski (90 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Wojszycach, powiat kutnowski (130 miejsc statutowych), − dom dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie w Woli Chruścińskiej, powiat kutnowski (95 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Łęczycy (51 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle psychicznie chorych w Borówku, powiat łowicki (121 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Koluszkach, powiat łódzki wschodni (14 miejsc statutowych), z filią dla osób przewlekle somatycznie chorych (24 miejsca statutowe), − dom dla osób w podeszłym wieku w Radomsku (60 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Sieradzu, z filią w Witowie (271 miejsc statutowych), − dom dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, z oddziałem dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie w Rożdżałach, powiat sieradzki (80 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle psychicznie chorych w Skrzynnie, powiat wieluński (175 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle psychicznie chorych w Chróścinie Wsi, powiat wieruszowski (95 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Zduńskiej Woli (82 miejsca statutowe), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Przatówku, powiat zduńskowolski (100 miejsc statutowych), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Ozorkowie, powiat zgierski (80 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Głownie, powiat zgierski (62 miejsca statutowe), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Zgierzu (100 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Tomaszowie Mazowieckim (120 miejsc statutowych), − dom dla osób w podeszłym wieku w Bobrownikach, powiat pajęczański (34 miejsca statutowe), − dom dla osób przewlekle somatycznie chorych w Kutnie, ul. Sobieskiego (60 miejsc statutowych). ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 5 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Biorąc pod uwagę typy domów, wyodrębnione zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, ww. placówki zapewniają opiekę 2 598 osobom, w tym: − 734 osobom w podeszłym wieku, − 761 osobom przewlekle somatycznie chorym, − 788 osobom przewlekle psychicznie chorym, − 315 osobom niepełnosprawnym intelektualnie. Mając na uwadze, że domy pomocy społecznej dysponują ogółem 6 666 miejscami, skala standaryzacji jest nadal niewystarczająca. Jednocześnie, przy analizowaniu kolejności uzyskiwania zezwoleń na prowadzenie domów na czas nieokreślony nasuwa się wniosek, że łatwiej osiągają standardy domy zapewniające opiekę mniejszej liczbie mieszkańców, a najwięcej problemów mają domy duże. Standaryzacja domów pomocy społecznej w woj. łódzkim 37 (58%) 27 (42%) Standaryzacja domów pomocy społecznej w woj. łódzkim w ystandaryzow ane 13 570 (84%) 2 639 (16%) mieszkańcy w domach w ystandaryzow anych mieszkańcy w domach bez standardów bez standardów 37 domów funkcjonuje w oparciu o zezwolenia warunkowe, umożliwiające prowadzenie bieżącej działalności, ale uniemożliwiające – od 1 stycznia 2009 roku – podnoszenie kosztu utrzymania i związanej z nim odpłatności za pobyt oraz kierowanie przez jednostki samorządu terytorialnego nowych mieszkańców do tych domów. Efektem tej sytuacji jest coraz większa liczba wolnych miejsc w domach pomocy społecznej, przy jednoczesnej niemożności skierowania tam osób oczekujących na objęcie tym rodzajem świadczenia. Warunkiem uzyskania zezwolenia stałego na prowadzenie domu pomocy społecznej jest osiągnięcie standardów opisanych w przywołanych wyżej przepisach. Intencją wprowadzenia standardów było zapewnienie mieszkańcom domów pomocy społecznej godnych warunków bytowych oraz właściwego dla ich potrzeb poziomu usług opiekuńczych. Służy temu m.in. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 6 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI wprowadzony rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z 2005 roku katalog wymagań (zmodyfikowany w stosunku do opisanego w latach 1998 i 2000), jakim muszą odpowiadać pomieszczenia, budynki i teren domów pomocy społecznej oraz wskaźnik zatrudnienia, określony osobno dla każdego typu domu. Proces dochodzenia do standardów jest zróżnicowany, w zależności od domu. W przypadku 10 domów pomocy społecznej, które już złożyły, bądź zgłaszają zamiar złożenia w najbliższym czasie wniosku o wydanie zezwolenia na czas nieokreślony, proces ten został zakończony lub zakończy się przed końcem 2009 roku. Spośród 27 pozostałych placówek, aż 19 może mieć trudności ze spełnieniem wymogów standaryzacyjnych do końca roku 2010. Bez wątpienia najtrudniejsza sytuacja dotyczy domów pomocy społecznej, dla których organem prowadzącym (lub zlecającym prowadzenie) jest Prezydent Miasta Łodzi, wykonujący funkcję starosty. Na 17 domów funkcjonujących na terenie miasta, tylko dwóm udało się osiągnąć standard, natomiast problemy występują w przypadku 6 domów. Należy jednak podkreślić, że nawet te jednostki, w stosunku do których Miasto Łódź wystąpiło z wnioskiem o wydanie zezwolenia na czas nieokreślony, mogą mieć trudności z jego uzyskaniem z uwagi na niespełnianie wymaganego standardu. Dwa postępowania o wydanie zezwolenia zostały na wniosek Miasta zawieszone, w pozostałych przypadkach mamy do czynienia z uchybieniami, polegającymi przede wszystkim na niewłaściwym skierowaniu mieszkańców do określonego typu domu oraz braku wymaganej liczby wykwalifikowanych pracowników. Problemem jest także niewystarczająca liczba łazienek i miejsc kąpielowych, a także zbyt mały w stosunku do wymagań metraż pokoi mieszkalnych. Pozostałe domy, które w ocenie Wydziału Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi mogą nie uzyskać zezwolenia wojewody na czas nieokreślony, są zlokalizowane na terenie powiatów: łódzkiego wschodniego, opoczyńskiego i piotrkowskiego. Postęp w dochodzeniu do standardów w domach pomocy społecznej w poszczególnych powiatach województwa łódzkiego obrazuje tabela (stan na dzień 10 kwietnia 2009 roku). ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 7 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI POWIAT LICZBA DOMÓW POMOCY LICZBA DOMÓW LICZBA DOMÓW POMOCY LICZBA DOMÓW SPOŁECZNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ, SPOŁECZNEJ MOGĄCYCH POMOCY ZAMIERZAJĄCYCH KTÓRE OSIĄGNĘŁY MIEĆ TRUDNOŚCI Z SPOŁECZNEJ UBIEGAĆ SIĘ O WYDANIE WYMAGANY DOTRZYMANIEM TERMINU OGÓŁEM ZEZWOLENIA STAŁEGO W STANDARD STANDARYZACJI 2009 ROKU bełchatowski 2 2 - - brzeziński 3 2 - - kutnowski 6 6 - - 0 1 - 1 (filia łódzkiego domu pomocy społecznej, planowane jest wydzielenie domu jako osobnego podmiotu) łaski łęczycki 2 1 1 - łowicki 1 1 - - łódzki wschodni 4 1 1 1 Łódź mpp 17 2 5 6 opoczyński 2 0 1 1 pabianicki 2 0 2 - pajęczański 1 1 - - piotrkowski 3 0 2 1 Piotrków Trybunalski mpp 1 0 1 - poddębicki 1 0 1 - radomszczański 2 1 1 - sieradzki 4 2 2 - tomaszowski 3 1 1 - wieluński 1 1 - - wieruszowski 2 1 1 - zduńskowolski 2 2 - - zgierski 5 3 1 1 RAZEM 64 27 15 19 3. Analiza przyczyn powodujących trudności w osiąganiu standardów przez domy pomocy społecznej Zadanie prowadzenia domów pomocy społecznej zostało przez ustawodawcę umieszczone w katalogu zadań własnych powiatów. Na powiatach więc spoczywa ciężar dostosowania podległych sobie placówek do wymogów standaryzacyjnych. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 8 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Do najczęstszych przyczyn zgłaszanych przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego jako powód mogący zagrozić standaryzacji – a w konsekwencji dalszemu funkcjonowaniu domów pomocy społecznej należą: - brak środków finansowych oraz brak możliwości zabezpieczenia ich w perspektywie niecałych dwóch lat w wysokości zapewniającej poczynienie niezbędnych nakładów w celu spełnienia wymogów ustawy i rozporządzenia, - mylne przekonanie o obowiązku finansowania całości inwestycji w infrastrukturę ze środków z budżetu państwa, - rozbieżności interpretacyjne przepisów standaryzacyjnych, - trudności z zapewnieniem opieki (miejsc) dla osób, które musiałyby zostać przeniesione do innych domów ze względu na zbytnie zagęszczenie lub niewłaściwe skierowanie (typ domu nieodpowiedni do potrzeb osoby skierowanej). Bez wątpienia nakłady, jakie należy ponieść w celu dostosowania istniejących domów pomocy społecznej do wymogów są znaczne. Mając jednak na względzie fakt, że wymagania w zakresie standardów zostały określone już w roku 1998, można przyjąć, że powiaty dysponowały możliwością rozłożenia inwestycji na kilka lat i stworzenia takiego montażu finansowego, który umożliwiłby osiągnięcie standardu. Przekonanie o obowiązku finansowania całości inwestycji ze środków pochodzących z budżetu państwa wynika z zasad finansowania inwestycji w ramach kontraktu wojewódzkiego. W pierwszych umowach zawieranych w ramach kontraktu istniał zapis gwarantujący 100% finansowania inwestycji. Zasady przyznawania środków uległy zmianie w zakresie dotyczącym obowiązku wniesienia wkładu własnego. Jednostka samorządu terytorialnego ubiegająca się o dofinansowanie zadania w ramach środków pochodzących z budżetu państwa ma obowiązek zabezpieczyć w swoim budżecie kwotę odpowiadającą co najmniej 50% wartości zadania. Budżet państwa w żadnym wypadku nie może być traktowany jako jedyne źródło finansowania zadania, umieszczonego przez ustawodawcę w katalogu zadań własnych powiatów. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 9 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Z problemem rozbieżności interpretacyjnych zapisów rozporządzenia, szczególnie w zakresie lokalowym i bytowym, wiąże się z ryzykiem poniesienia znaczących nakładów na inwestycje, które mogą zostać zakwestionowane w wyniku kontroli poprzedzającej wydanie zezwolenia przez wojewodę. Wsparciem w tym zakresie służy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, udzielające odpowiedzi i przekazujące wytyczne w zakresach budzących wątpliwości. Problem zapewnienia opieki osobom, które w wyniku błędnego skierowania znalazły się w poszczególnych domach pomocy społecznej lub które mieszkają w warunkach niezgodnych z obowiązującymi standardami jest najtrudniejszy do rozwiązania. Należy brać pod uwagę fakt, że osoby zamieszkujące przez dłuższy czas w określonym domu przyzwyczajają się do otoczenia oraz do współmieszkańców i zmiana w tym zakresie jest trudna do przeprowadzenia. Nakłada się na to także brak miejsc w innych domach pomocy społecznej lub brak możliwości przyjmowania mieszkańców z uwagi na brak zezwolenia wojewody na czas nieokreślony. W rozwiązaniu tej sytuacji w jej drugim aspekcie może pomóc poszukiwanie miejsc w domach pomocy społecznej zlokalizowanych na terenie innych powiatów lub innych województw. 4. Propozycje działań mogących usprawnić proces standaryzacji w domach pomocy społecznej Jednym z proponowanych rozwiązań mających wpłynąć na proces dostosowania domów pomocy społecznej do wymagań określonych w ustawie o pomocy społecznej i w aktach wykonawczych do niej jest przedłużenie terminu dochodzenia do standardów. Należy w tym miejscu podkreślić, że ustawodawca już raz przedłużył termin, uprzednio wyznaczony na koniec roku 2006, do końca roku 2010. Negatywnym efektem tej decyzji było, wyraźnie zauważalne na terenie województwa łódzkiego, mylne przekonanie osób odpowiadających za infrastrukturę domów pomocy społecznej, że oznacza ona możliwość opracowania programów naprawczych z terminem wykonania prac dostosowawczych określonym na 31 grudnia 2010 roku. Kolejne przesunięcie terminu dochodzenia do standardów może spowodować dalsze opóźnienia w ich osiąganiu. Intencją wprowadzenia zapisów określających wymogi, jakie muszą spełniać domy pomocy społecznej była przede wszystkim troska o dobro ich mieszkańców, w tym – o zapewnienie im godnych warunków bytowych i właściwej opieki. Dalsze odsuwanie w czasie obowiązku standaryzacji skazuje te osoby ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 10 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI na kolejne lata mieszkania w warunkach nierzadko odbiegających od ogólnie przyjętych norm. Zamiast kolejnego odroczenia ustawowego, właściwszym byłoby wprowadzenie do ustawy o pomocy społecznej zapisu umożliwiającego wojewodom indywidualne traktowanie każdego z domów pomocy społecznej i wydłużanie terminu dochodzenia do standardów w zależności od lokalnych uwarunkowań. Alternatywą, która mogłaby wpłynąć na przyspieszenie standaryzacji mogłoby stać się także złagodzenie wymagań stawianych domom pomocy społecznej. Jednak, w obu przypadkach może pojawić się zarzut nierównego traktowania domów pomocy społecznej, stawiany przez samorządy, które podjęły niemały wysiłek organizacyjny oraz finansowy i doprowadziły do osiągnięcia wymaganego poziomu usług świadczonych przez domy pomocy społecznej na swoim terenie. Złagodzenie wymagań mogłoby przyjąć formę sklasyfikowania domów pomocy społecznej w kilku kategoriach, w zależności od stopnia spełnienia wymagań standaryzacyjnych. Wprowadzenie trzech kategorii domów i uzależnienie wysokości otrzymywanej dotacji od znalezienia się w określonej kategorii po pierwsze zapobiegłoby likwidacji domów pomocy społecznej, a po drugie mogłoby stanowić czynnik motywujący organy prowadzące do jak najszybszego osiągania standardu, od którego uzależniona byłaby kwota dotacji. Przedstawiciele samorządów bardzo często podnoszą problem dodatkowych środków finansowych, które powinny być przeznaczone na wsparcie organów prowadzących w procesie dochodzenia do standardów, w ramach rezerwy celowej pozostającej w dyspozycji Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Należy jednak pamiętać, że środki z rezerwy celowej są przyznawane na realizację programów naprawczych w obiektach istniejących, a problematyczne jest zakwalifikowanie do tych kryteriów inwestycji w nowobudowane budynki. Ponadto, zapotrzebowanie na środki z rezerwy celowej, przedkładane przez wojewodę Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej, szereguje domy według kolejności wskazującej na możliwość osiągnięcia w jak najkrótszym czasie obowiązującego standardu usług. Sytuacja ta może powodować, że domy, które wymagają poniesienia rzeczywiście znacznych nakładów finansowych nie zostaną uwzględnione w puli środków przyznawanych wojewodzie w ramach rezerwy celowej. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 11 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI II. ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ 1. Podstawa prawna obowiązku osiągania standardów przez zakłady opieki zdrowotnej Wymogi, zarówno ogólnobudowlane, jak i sprzętowe, jakie winien spełniać zakład, określa szczegółowo Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 lutego 2008 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej stanowi, iż zakłady opieki zdrowotnej nie spełniające wymagań określonych w przepisach rozporządzenia z dnia 10 listopada 2006 roku dostosują pomieszczenia i urządzenia do tych wymagań do dnia 31 grudnia 2012 roku. 2. Stan faktyczny Na terenie województwa łódzkiego, zgodnie z wpisem do rejestru zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez Wojewodę Łódzkiego i Ministra Zdrowia, funkcjonuje 1197 zakładów opieki zdrowotnej, w tym 113 samodzielnych publicznych, w ramach których działa 46 szpitali. Zakres niezbędnych działań dostosowawczych znany będzie organowi prowadzącemu rejestr po złożeniu przez kierowników zakładów programów dostosowawczych, co zgodnie z rozporządzeniem ma nastąpić w terminie do dnia 30 czerwca 2012 roku. Analiza złożonych już programów dostosowawczych wykazuje, iż najwięcej problemów wynika z niewłaściwej kubatury budynków, co wiąże się ze zbyt małą powierzchnią sal łóżkowych, a przez to zbytnim zagęszczeniem łóżek, z brakiem pomieszczeń higieniczno-sanitarnych dla pacjentów niepełnosprawnych, brakiem pomieszczeń porządkowych, itp. Realizacja programów dostosowawczych w szpitalach publicznych, z uwagi na potrzebę rozgęszczenia sal chorych, wiąże się z koniecznością zmniejszenia liczby łóżek. Jeżeli nie ulegną zmianie zapisy przedmiotowego rozporządzenia, to jak wynika z szacunkowych danych przesłanych przez dyrektorów szpitali do Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi, z placówek ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 12 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI lecznictwa zamkniętego na terenie województwa łódzkiego może zniknąć ponad 2 tys. łóżek, tj. około 16%, co niewątpliwie znacznie ograniczy dostęp mieszkańców województwa do świadczeń lecznictwa zamkniętego. Z analizy liczby łóżek w poszczególnych oddziałach szpitalnych przed i po dostosowaniu wynika, że największe ubytki dotyczyć będą oddziałów: położniczych – o 46% łóżek mniej, patologii ciąży – o 45% łóżek mniej, gastrologicznych – o 45% łóżek mniej, ginekologicznych – o 45% łóżek mniej, chirurgii plastycznej – o 41% łóżek mniej, transplantologicznych oraz gruźlicy i chorób płuc dla dzieci – o 40% łóżek mniej. 3. Analiza przyczyn powodujących trudności w osiąganiu standardów przez zakłady opieki zdrowotnej Dyrektorzy placówek szpitalnych sygnalizują, iż dostosowanie pomieszczeń i urządzeń zakładu do przepisów rozporządzenia jest przedsięwzięciem bardzo trudnym, a niejednokrotnie niemożliwym do zrealizowania ze względu na ogromne koszty związane z koniecznością budowy, przebudowy i modernizacji pomieszczeń czy zakupu odpowiedniego sprzętu medycznego. Koszty z tym związane, w zależności od wielkości i specyfiki zakładu, kształtują się od 6 mln do 100 mln zł. Reprezentanci wojewody uczestniczący w posiedzeniach Rad Społecznych SP ZOZ potwierdzają zaniepokojenie kierowników zakładów niemożliwością realizacji programów dostosowawczych w ustalonym terminie do końca 2012 roku, bez pozyskania na ten cel dodatkowych środków finansowych. Takie same sygnały są kierowane do Wojewody Łódzkiego przez Zrzeszenie Szpitali Powiatowych i Miejskich, Zrzeszenie Szpitali Wojewódzkich, Konwent Powiatów Województwa Łódzkiego, jak również organy założycielskie publicznych zakładów opieki zdrowotnej. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 13 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Opiniując kryteria wyboru projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego przedstawiciel Wojewody Łódzkiego zgłosił potrzebę uwzględnienia w Programie również tych projektów, które wiążą się z budową obiektu kubaturowego, nie tylko zaś z modernizacją lub remontem, jeżeli zadanie wynika z potrzeby realizacji programu dostosowawczego. 4. Propozycje działań mogących usprawnić proces standaryzacji w zakładach opieki zdrowotnej Z informacji przekazanych przez Ministra Zdrowia podczas trwających obecnie konsultacji w ramach projektu „Wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w działaniach stabilizujących system ochrony zdrowia” wynika, iż w Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad zmianą przedmiotowego rozporządzenia, a jego przepisy zostaną znacznie złagodzone dla funkcjonujących obecnie zakładów opieki zdrowotnej. Liberalizacja standardów sanitarnych pozwoli na zachowanie właściwej dostępności opieki medycznej dla mieszkańców województwa łódzkiego. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 14 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI III. PODSUMOWANIE Trudności w dotrzymaniu terminu osiągnięcia standardów wskazanych we właściwych przepisach, odpowiednio dla domów pomocy społecznej i zakładów opieki zdrowotnej, wymagają zauważenia przez wszystkie podmioty zaangażowane w organizację systemów i realizację zadań. Analiza przyczyn, które doprowadziły do zidentyfikowanego ryzyka niedostosowania obu wskazanych typów podmiotów do wymagań określonych z jednej strony przez regulacje prawa polskiego, a z drugiej – przez zaimplementowane przepisy wspólnotowe, ze szczególnym uwzględnieniem standardów dotyczących zakładów opieki zdrowotnej, powinna stanowić wstęp do opracowania założeń systemowych. Zmiany w tym zakresie należą do kompetencji ustawodawcy i właściwych ministrów, wyposażonych w ustawowe delegacje do określania szczegółowych wymagań w drodze rozporządzeń. Wszelkie przedkładane propozycje powinny być poprzedzone szczegółowymi konsultacjami z podmiotami bezpośrednio realizującymi zadania objęte obowiązkiem standaryzacji. Na pierwszy plan wśród przyczyn powodujących trudności w dotrzymaniu ustawowego terminu dojścia do standardów wysuwa się brak wystarczających środków finansowych i roszczenie w tym zakresie w stosunku do skarbu państwa. Na drugim miejscu pojawia się argument dotyczący zbyt wysokich wymagań, jakie są stawiane jednostkom objętym obowiązkiem standaryzacji. Argument ten jest o tyle zasadny, że standardy określone dla domów pomocy społecznej należą do najbardziej rygorystycznych spośród standardów wymaganych od tego typu placówek w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Kolejnym argumentem jest brak wystarczającej liczby miejsc w stosunku do osób wymagających objęcia pomocą. W tym zakresie pozytywnym sygnałem w obszarze pomocy społecznej, pomimo obiektywnych trudności w osiągnięciu standardów przez jednostki już funkcjonujące, jest fakt, że mając na uwadze prognozy demograficzne zakładające wzrost zapotrzebowania na usługi oferowane przez domy pomocy społecznej, samorządy powiatowe z terenu województwa łódzkiego, a także fundacje, Kościół Katolicki, inne osoby prawne i osoby fizyczne zgłaszają do Wojewody Łódzkiego zamiary tworzenia nowych domów. Wg stanu na dzień 10 kwietnia 2009 roku, zamiar taki zgłoszono w stosunku do sześciu nowych domów pomocy społecznej – dwóch w Łodzi i po jednym w Zduńskiej ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 15 ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO W ŁODZI Woli, Łowiczu, Głuchowie (powiat skierniewicki) i Tarasie (powiat radomszczański). Rozwiązaniem mogłoby być złagodzenie wymagań standaryzacyjnych lub podział jednostek na kategorie w zależności od stopnia spełnienia wymagań określonych w przepisach. Kolejna propozycja zakłada odsunięcie w czasie obowiązku dojścia do standardów. W przypadku domów pomocy społecznej możliwe byłoby również wyposażenie wojewody w kompetencje umożliwiające indywidualne traktowanie każdego przypadku nieosiągnięcia standardu i podejmowanie w ich ramach decyzji o wydłużeniu lub nie terminu na uzyskanie zezwolenia na prowadzenie domu na czas nieokreślony. Niezależnie od przyjętego rozwiązania należy pamiętać, że dobrem nadrzędnym powinno być dobro odbiorcy usług, zarówno w obszarze pomocy społecznej, jak i w obszarze opieki zdrowotnej. ANALIZA PROCESU DOCHODZENIA DO STANDARDÓW W DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ I W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ, KWIECIEŃ 2009 16
