Pobierz broszurę jako plik PDF
Transkrypt
Pobierz broszurę jako plik PDF
RENOWACJA I KONSERWACJA BUDOWLI Trwała ochrona dziedzictwa architektonicznego INDYWIDUALNE ROZWIĄZANIA... …by zachować historyczne budowle Projekty badawcze z udziałem firmy Remmers: nn Pałac Myśliwski Clemenswerth, Badania pod kątem kwantyfikacji uszkodzeń spowodowanych czynnikami środowiskowymi oraz planowania zabiegów konserwatorskich na rzeźbach z kamienia naturalnego, lata 1993–1998. nn Dinklage, inwestycja modelowa: Zasobochronna renowacja substancji budowlanej drewnianych elementów Klasztoru Benedyktynów na grodu Dinklage, lata 1996–1997. nn Modelowa konserwacja uszkodzo nego przez czynniki klimatyczne reliefu piaskowcowego Kamienny Album w Groß-Jena, lata 1996 - 1999. nn Projekt badawczy: ochrona po wierzchni kamiennych poprzez aplikację uelastycznionych estrów kwasu krzemowego, lata 1996–2000 nn Zastosowanie zaprawy Kalkspa tzenmörtel jako tynku podkładowego i uzupełniającego tynk w klasztorze Heydau, lata 1996–2001 nn Analogi hormonów owadzich jako nieneurotoksyczne insektycydy do stosowania w środkach ochrony drewna, lata 1997–2001. 2 nn Modelowe konserwatorskie wzmacnianie drewna budowlanego in situ w grodzie Dinklage, lata 1998–2002. nn Konserwacja wapienia w katedrze halberstadzkiej, lata 1998–2004. nn Usunięcie szkód środowiskowych basenu w Belwederze na wzgórzu Pfingstberg w Poczdamie, lata 1999–2000. nn Opracowanie i realizacja zabiegów konserwatorskich na uszkodzonej przez czynniki środowiskowe renesansowej elewacji ratusza lubeckiego (światowe dziedzictwo kultury UNESCO), lata 1999–2003. nn Renowacja kamienia w kościele Św. Benona w Miśni, z zastosowaniem innowacyjnych estrów kwasu krzemowego i szlamów opartych na żywicy silikonowej, lata 2000–2003. nn Opracowanie technologii przeciw działania wietrzeniu alweolarnemu na przykładzie kościoła w Leubie, lata 2001–2002. nn Technologia trwałej naprawy Pomnika Bitwy Narodów w Lipsku, lata 2001–2004. nn Konserwacja uszkodzonych przez czynniki środowiskowe ważnych nagrobków na starym cmentarzu katolickim w Dreźnie (wspólny projekt polsko-niemiecki), lata 2001–2004. nn Nowoczesne koncepcje konserwacji powierzchni historycznych z tufu, lata 2001–2005. nn Ochrona rzeźb trachitowych, lata 2003–2006. nn Konserwacja unijny Rocem – Roman Cement to Restore Built Heritage Effecitevly, lata 2003–2006. nn Konserwacja domu przysłupowego w Großschönau, lata 2005–2009. nn Poczdam, opracowanie ekonomicznych i chroniących pierwotną substancję budowlaną technik naprawy ekstremalnie zniszczonych elementów architektonicznych z piaskowca na przykładzie kolumnady w Nowym Pałacu zespołu pałacowo-parkowego Sanssouci (światowe dziedzictwo kultury UNESCO), lata 2006–2009. nn Projekt UE: Assessment of Desalination Mortars and Poultices for Historic Masonry, lata 2006–2009. nn Projekt UE: ROCARE, Roman Cements for Architectural Restoration to New High Standards, lata 2009–2012. nn Projekt UE: 3Encult-Efficient ENergy for EU Cultural Heritage, Passive and active energy retrofit solutions, lata 2010–2014. 4 Ochrona zabytków 4 6 42 Powłoki - laserunki i hydrofobizacja 43 Remmers – numer 1 w Europie 44 45 Planowanie - ważny element sukcesu 46 8 Przyczyny wietrzenia materiałów budowlanych 10 Odsalanie i czyszczenie 11 12 13 14 16 20 21 22 23 24 25 Remmers Antihygro Wzmacnianie kamienia metodą Remmers Remmers KSE 100/300/OH/510 Remmers KSE 300 HV Remmers KSE 300 E/500 E System modułowy Remmers KSE Remont sklepienia Wzmacnianie w obiegu zamkniętym Hydroizolacja istniejących budynków 51 52 54 Renowacja szachulca 55 56 58 Zachowanie historycznych konstrukcji drewnianych Naprawa szachulca Termoizolacja wewnętrzna 59 60 62 Izolacja przeciwwodna istniejących budynków Multi-Baudicht 2K chroni zawsze! Ochrona elewacji Termoizolacja wewnętrzna z Iq-Therm Nasze obiekty referencyjne Wypełnianie pustek i zwiększanie nośności 27 28 30 50 Konserwacja kamienia i cegły 17 18 26 Kompres odsalający Remmers Delikatne czyszczenie podłoża Remmers Rotec - metoda rotacyjnego strumieniowania Remmers Arte Mundit 47 System historycznych farb wapiennych Remmers Farby krzemianowe Remmers System farb silikonowych Remmers Impregnaty hydrofobizujące Remmers Funcosil Czym skutkuje hydrofobizacja? Poprawa statyki budowli System Spiralanker Remmers Zaprawy renowacyjne, tynkarskie i sztukatorskie 31 32 System zapraw spoinowych System zapraw renowacyjnych Remmers 34 Nowe tynki na obciążonych podłożach 36 Tynki ofiarne WTA 37Tynki oparte na historycznych wzorcach 38 Cement romański 40 Naprawa i renowacja sztukaterii 41 Kopia jak oryginał 3 Konserwacja kamienia naturalnego – Brama Brandenburska, Berlin (Niemcy) OCHRONA ZABYTKÓW Remmers – numer 1 w Europie Identyfikacja i jakość życia Zachować arcydzieła Nagroda Bernarda Remmersa Celem ochrony zabytków jest trwałe zabezpieczenie pomników kultury. Dziedzictwo kulturowe jest nadzwyczaj ważnym składnikiem historii społeczeństw, umożliwiającym im odnajdywanie swego „tu i teraz” na podstawie namacalnych śladów i pamiątek, a co za tym idzie społeczną identyfikację samych siebie w kontekście historii. Dotyczy to zarówno małych regionów, jak i Europy jako całości. Ochrona zabytków jest bowiem częścią jakości życia. Konserwacja zabytków bez wątpienia stanowi „królewską” dyscyplinę w dziedzinie renowacji budowli. Kto potrafi rozwiązać trudne zadania konserwatorskie nie tylko z uwzględnieniem czysto technicznej wykonalności, ale także zachowując maksimum oryginalnej substancji budowlanej - ten doskonale poradzi sobie także z trudnymi przypadkami w „normalnym” budownictwie, we wszystkich jego obszarach: renowacji elewacji, trwałej i skutecznej izolacji przeciwwodnej czy też w ochronie drewna. Co dwa lata Akademia Bernarda Remmersa przyznaje nagrodę za wybitne osiągnięcia w dziedzinie konserwacji i renowacji budowli. Konserwacja kamienia naturalnego, renowacja tynku, poprawa statyki, ujednolicenie kolorystyczne – Zamek w Ilok, (Węgry) 4 Podczas Międzynarodowych Targów Konserwacji i Ochrony Zabytków oraz odnowy Miast Denkmal w Lipsku wręczana jest ona rzemieślnikom, planistom architektom, konserwatorom zabytków i inwestorom. Szczególna uwaga poświęcana jest przy tym rzemieślniczemu mistrzostwu realizacyjnemu. Nagroda Bernarda Remmersa Konserwacja kamienia naturalnego i lazura oparta na żywicy silikonowej – Katedra Kolońska (Niemcy) Indywidualne rozwiązania Wybitne kompetencje To oczywiste, że konserwatorzy zabytków są naszymi najbardziej krytycznymi klientami. Popełnione w tej dziedzinie błędy mogą pociągać za sobą niepowetowane straty dóbr kultury. Precyzja, najwyższa staranność i odpowiedzialność są tu więc absolutną koniecznością. Nie mniej istotne jest rozumienie niekiedy zróżnicowanych koncepcji konserwatorskich: odtwarzać, czy konserwować autentyczny stan? W ciągu ponad 60 lat doświadczeń zebranych podczas prac na najbardziej znamienitych obiektach architektonicznych Europy i we współpracy z międzynarodowymi specjalistami w dziedzinie ochrony zabytków zebrany został wyjątkowy know-how, oparty na wybitnych obiektach referencyjnych: Najwyższa wieża kościelna w Europie, Katedra w Ulm (161 m), Katedra w Kolonii, wiedeńska katedra Św. Stefana lub Katedra Św. Bazylego przed Kremlem na Placu Czerwonym, Zamek Krzyżacki w Malborku, Bazylika Mariacka w Gdańsku i wiele innych. Produkty i kompetencje firmy Remmers sprawdziły się jednak również w ekstremalnych warunkach tropikalnego klimatu Kambodży, podczas prac w słynnym kompleksie świątynnym Angkor Wat, czy w pustynnym klimacie podczas konserwacji kamiennej Świątyni Hatszepsut w Egipcie. Pałac Dolmabahçe, Istambuł (Turcja) Pałac Dunborg, Cork (Wielka Brytania) 5 Projekt i realizacja odnowy kamienia naturalnego – Tunel pod Łabą i Landungsbrücken, Hamburg (Niemcy) PLANOWANIE - WAŻNY ELEMENT SUKCESU Dyskusje i współpraca - bez gotowych recept Budowanie to nie tylko wznoszenie murów Planowanie zakresowe Prowadzenia prac budowlanych w istniejącej substancji zabytkowej nie da się żadną miarą porównać ze zwykłą budową nowego obiektu „na zielonej łące”. Podczas gdy przy okazji budowy od podstaw, jej wykonawca ma możliwość obszernej orientacji i optymalizacji niezbędnych środków technicznych, przebudowy i rozbudowy - przedsięwzięcia konserwatorskie muszą zawsze bazować na „substancji zastanej”. Staranna rejestracja i analiza istniejących warunków budowlanych poprzez studiowanie dostępnej dokumentacji oraz przeprowadzaną na miejscu ocenę rzeczoznawczą i analizę fachowo pobranych próbek stanowią najważniejsze podstawy planowania zabiegów zachowawczych. Aby zapobiec ewentualnym błędom w tym zakresie, firma Remmers prowadzi własne biuro inżynierskie, które przez wiele lat wykonało doskonałą robotę na wielu znamienitych obiektach. 6 Planowanie i renowacja elewacji – wieża wodna w Eberswalde (Niemcy) Badać – myśleć – działać Komunikacja, jako klucz do sukcesu Badania bezpośrednio na budowli lub w laboratorium służą do tego, aby określić metody oraz materiały, które pozwolą najlepiej i najbardziej efektywnie osiągnąć postawione cele konserwatorsko-renowacyjne. W idealnym przypadku będą to konkretne informacje dotyczące receptur, sposobów, czasu i cyklów stosowania. Choć przeprowadzanie analiz stanu budowli przed rozpoczęciem prac renowacyjnych od wielu lat zalecane jest przez fachowców, a w przypadkach sporów także przez sądy, wciąż często rezygnuje się z tego etapu. Rezultatem są liczne mankamenty następującego potem planowania i remontu. Informacje te są wpisywane do wykazu robót i stanowią konkretne zalecenia dla wykonawców. Przy czym uwzględniane są nie tylko aspekty techniczne, lecz także związane z historią budownictwa, architektoniczne i konserwatorskie: ingerencję należy minimalizować, a wygląd elewacji zachować w jej pierwotnym stanie. Rozwiązanie problemów renowacyjnych, które często mają wielowątkowy charakter i obejmują wiele dziedzin, wymaga zatem prowadzenia licznych i owocnych dyskusji przed rozpoczęciem właściwych prac. Muszą zapaść jednoznaczne decyzje, uwzględniające w całości stan wiedzy, aby spełnić wymagany wysoki standard jakościowy. Planowanie i przeprowadzenie renowacji kamienia naturalnego – budynek domu handlowego Karstadt, Lipsk (Niemcy) Aby to zapewnić, najczęściej nieodzowna jest szczegółowa analiza budowli, a bieżący nadzór nad nią - pożądany. 7 Konserwacja kamienia naturalnego i lazura z żywicy silikonowej – Katedra w Kolonii (Niemcy) PRZYCZYNY WIETRZENIA MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH Zniszczenia historycznych budowli Wszystko przez wodę Każdemu budowlańcowi doskonale znane są białe „brody”, wydające się wyrastać z zawilgoconych murów i powodujące w starych budynkach piaszczenie lub odspajanie się tynków czy cegieł. Laicy określają to zjawisko najczęściej jako „pleśń murów”, używając wyrażenia, które bardzo rzadko zgodne jest z faktycznym stanem rzeczy. Dostęp wody i rozpuszczonych w niej soli do systemu porów materiału budowlanego to najczęstsza siła napędowa wietrzenia budowli. Wnikająca woda uruchamia szereg skomplikowanych procesów fizycznych i chemicznych, które mogą prowadzić do korozji lub zwietrzenia. Szkody powodowane przez mróz czy też wynikające z korozji biologicznej lub chemicznej nigdy nie osiągałyby dużych rozmiarów bez dostępu wilgoci. Sole stanowią nie tylko niezbędny składnik życia na Ziemi, lecz między innymi także materiałów budowlanych. Ich szkodliwe dla substancji budowlanej reakcje chemiczne mają związek z rozpuszczalnością, która ponadto wskazuje na ścisłe powiązanie między solami i zawilgoceniem. 8 Szkody powodowane przez sole i wilgoć W porowatych materiałach budowlanych sole, w połączeniu z wilgocią, powodują szkody poprzez obciążenie mechaniczne struktury materiału, oraz przez oddziaływanie chemiczne. Ocena rzeczoznawcza i odrestaurowanie elewacji – Klasztor katedralny, Havelsberg (Niemcy Ocena rzeczoznawcza i ustalenie szkód – ruiny kościoła w Satow (Niemcy) Nasiąkliwość materiału budowlanego Drogi, jakimi woda może się dostawać do wnętrza materiału budowlanego, są różne: Z jednej strony istnieje możliwość pochłaniania jej w formie ciekłej, poprzez nasiąkliwość kapilarną, spiętrzającą się wodę przesiąkającą z gruntu, lub też wskutek ulewnego deszczu - poprzez otwarte pory, rysy i spoiny. Rodzaje wietrzenia Granice pomiędzy korozją chemiczną i mechaniczną są płynne. Typowo chemiczny proces to utrata spoiwa wskutek jego przekształcenia w rozpuszczalne sole. Rekrystalizacja tych soli związana jest jednak często ze wzrostem objętości, która z kolei określana jest jako korozja „postępująca”, a więc mechaniczna. Typowo fizycznymi objawami zwietrzenia są: miany materii (np. kwasy) powodować atak chemiczny. Do tego dochodzi z reguły fakt, że porosty na elewacji, poprzez tworzący się system korzeniowy, powodują ciśnienie rozsadzające, później zaś działają jako system transportu wilgoci, a zaatakowany materiał może wskutek tego wysychać tylko w ograniczonym zakresie. n krystalizacja Powiązane z solami i wilgocią procesy powstawania szkód są znacznie bardziej różnorodne od tutaj opisanych. soli soli n cykle zamarzania i rozmarzania n pęcznienie i skurcz higroskopijny n uwodnienie Z drugiej strony woda może być również pochłaniana w postaci gazowej (pary wodnej). Dotyczy to w szczególności higroskopijnego pochłaniania wilgoci, kondensacji oraz kondensacji kapilarnej. Korozja biologiczna, to znaczy rozrost i naloty mikroorganizmów takich jak glony, mchy i bakterie może poprzez agresywne produkty prze- 9 Odsalanie i czyszczenie 10 Odsalanie kompresowe murów – mury miejskie, Norymberga (Niemcy) Konserwacja kamienia naturalnego – Dom Weselny w Eschwege (Niemcy) KOMPRES ODSALAJĄCY REMMERS Zmniejszanie zawartości soli w mineralnych materiałach budowlanych Aby skutecznie i trwale chronić budynki obciążone solami, obok przerwania dostępu wilgoci należy także wykonać działania zmierzające do zwalczenia lub redukcji zawartości szkodliwych soli. Z konserwatorskiego punktu widzenia, metoda mechanicznego zwalczania soli, to znaczy usuwania obciążonych solami materiałów, podobnie jak chemiczna neutralizacja soli są rzadko dopuszczalne. W praktyce sprawdziła się metoda fizycznego odsalania poprzez nakładanie tzw. „kompresów odsalających”. Pod pojęciem „odsolenia” należy rozumieć znaczną redukcję zawartości łatwo rozpuszczalnych soli, szkodliwych z budowlanego punktu widzenia, zawartych w porowatych materiałach budowlanych. Obok zastosowania tynków ofiarnych, kompresowych lub renowacyjnych nakładanie kompresów odsalających stanowi metodę od lat znaną i sprawdzoną w restauracji zabytków. Poprzez nałożenie wilgotnego kompresu na powierzchnię elementu budowli uruchomione zostają dwa procesy: n rozpoczyna się dyfuzja soli z materia- łu budowlanego do kompresu; odparowywania wilgoci znajdującej się w elemencie budowlanym zostaje przesunięta na zewnątrz, do kompresu. n strefa W obu przypadkach sole rozpuszczone w wodzie transportowane są z materiału podłoża do kompresu, przez co w powstałej poza nim nowej strefie odparowania dochodzi do zmagazynowania soli. Kompresy nie odgrywają roli z punktu widzenia kształtowania podłoża lub ochrony muru. Zastosowanie ma charakter czasowy, nie powoduje zniszczeń i jest odwracalne. W oparciu o zebrane doświadczenia podczas kolejnych zastosowań w obiektach zabytkowych oraz wiedzę techniczną, nabytą podczas projektów badawczych DBU (Niemieckiej Fundacji Ekologicznej), kompresy odsalające Remmers zostały zoptymalizowane pod kątem zdolności absorpcyjnej dla typowych soli niszczących budowle. Szczególne znaczenie miała modyfikacja polegająca na wymianie piasku kwarcowego na silnie chłonące lekkie kruszywa. Tynk odsalający Opis podobna do tynku sucha zaprawa do zmniejszania zawartości szkodliwych soli przy powierzchni Nr art. 1070 Opakowanie 30 kg Wygląd szarobeżowy Gęstość nasypowa ok. 1,4 kg / dm³ Proporcja mieszania ok. 10–11 l destylowanej / dejonizowanej wody: 30 kg proszku Narzędzia do obróbki mieszadło, kielnia, paca gładka Zużycie ok. 14 kg /m²/cm; zależnie od parametrów podłoża 11 Czyszczenie elewacji – Filharmonia Łabska, Hamburg (Niemcy) DELIKATNE CZYSZCZENIE PODŁOŻA Elewacja zabrudzona źle wygląda, a warstwa brudu nie stanowi zabezpieczenia, a wręcz przeciwnie szkodzi elewacji. Ze względu na swoją dużą powierzchnię wewnętrzną, warstwa brudu doskonale absorbuje wilgoć i szkodliwe substancje. Reagują one z reguły pod powierzchnią spieku cegły - na początku niewidoczne, z czasem powodują uszkodzenia. A oto techniczne i estetyczne powody, dla których przeprowadza się czyszczenie: nn Likwidacja czynników ryzyka związanych z zasoleniem i spowolnieniem schnięcia. nnPrzygotowanie podłoża do dalszych zabiegów konserwatorskich poprzez odtworzenie jego chłonności kapilarnej. nnUsunięcie zanieczyszczeń zakłócających estetykę obiektu. Remmers, obok chemicznych środków czyszczących oferuje szczególnie łagodne metody: czyszczenie urządzeniem Rotec za pomocą wirującego strumienia, albo innowację do czyszczenia wnętrz: Arte Mundit, czyli środek w postaci ściąganej wraz z zanieczyszczeniami błony lateksowej. 12 Brud nie chroni Czyszczenie chemiczne Działanie kwaśnych środków czyszczących jest zawsze podobne; kwaśny składnik wnika pod skorupę zanieczyszczeń i powoduje jej obluzowanie, tensydy umożliwiają sieciowane na powierzchni, otaczają cząstki brudu i umożliwiają ich zmycie. Remmers BFA działa na innej zasadzie i przekonuje prostotą stosowania. Służy do usuwania zanieczyszczeń biologicznych oraz jako profilaktyczne zabezpieczenie przed rozwojem kolonii glonów. Ogólną zasadę, którą należy stosować podczas czyszczenia zabytkowych podłoży można ująć w zdaniu: „Tak intensywnie, jak to konieczne, tak delikatnie, jak to możliwe”. Jak różne są rodzaje podłoży, typy i intensywność zabrudzeń, tak zróżnicowana jest gama środków i metod czyszczących. Trudno jest dobrać odpowiedni preparat bez sprawdzenia jego działania w danym przypadku. Dlatego zalecamy wykonanie prób czyszczenia na powierzchniach wzorcowych, aby później na podstawie uzyskanych wyników dokonać właściwego wyboru. Metoda czyszczenia Nasze rozwiązanie Obszar stosowania czyszczenie chemiczne Combi WR usuwa zacieki wapienne Klinkerreiniger AC rozpuszcza resztki zapraw, kamień wapienny i kotłowy Schmutzlöser usuwa pyły, oleje i tłuszcze Fassadenreiniger-Paste usuwa ciemne zanieczyszczenia wielkomiejskie AGE Abbeizer & Graffitientferner biologicznie degradowalny środek do usuwania powłok BFA środek do usuwania zanieczyszczeń biologicznych o działaniu profilaktycznym REMMERS ROTEC - METODA ROTACYJNEGO STRUMIENIOWANIA Delikatne czyszczenie wszelkich podłoży Czyszczenie mechaniczne W technice piaskowania Rotec z użyciem rotacyjnego strumieniowania, suchy granulat lub ścierniwo z wodą wprawiane są przez specjalną turbinę poprzez dysze w ruch wirowy. Jeśli wirująca mieszanina powietrza, granulatu i wody trafi na powierzchnię elementu budowlanego, to powstaje działający po stycznej efekt ścierania. Cząstki granulatu ślizgają się po powierzchni - nie są w nią „wbijane”. Usuwanie zanieczyszczeń odbywa się zatem wyjątkowo delikatnie, sto- pień oczyszczenia i jego intensywność mogą być dowolnie wybierane. Metoda rotacyjnego strumieniowania ścierniwem Remmers Rotec to konsekwentna kontynuacja metody Jos’a. Przy takiej samej efektywności czyszczenia zużycie dyszy jest jednak znacznie mniejsze. Mączki szklane do agregatu Rotec są dopasowane do tej metody pod kątem parametrów fizycznych, takich jak: twardość, kształt i wielkość oraz frakcje ziarna i znacząco przyczyniają się do uzyskania optymalnego rezultatu. Metoda czyszczenia Nasze rozwiązanie Obszar stosowania czyszczenie mechaniczne metoda wirującego strumienia Rotec najostrożniejsza metoda usuwania zanieczyszczeń dowolnego rodzaju 13 REMMERS ARTE MUNDIT Konserwatorskie wyzwanie: Czyszczenie wnętrz Zalety Arte Mundit Dobór typu Arte Mundit: Rodzaj podłoża. Stopień zabrudzenia. Żadna z popularnych dziś metod czyszczenia nie jest zazwyczaj używana we wnętrzach, ponieważ albo wymagają one użycia zbyt dużych ilości wody, albo podczas ich przeprowadzania powstaje zbyt wysokie zapylenie. W grę wchodziłoby jedynie czyszczenie laserowe, jest ono jednak zbyt drogie, aby mogło być stosowane do czyszczenia dużych powierzchni. nndziała Do dyspozycji jest kilka rodzajów Arte Mundit. Wyboru dokonuje się na podstawie cech podłoża i pokrywających je zanieczyszczeń, po wykonaniu powierzchni próbnych. Generalnie Remmers Arte Mundit nadaje się do stosowania na wszystkich rodzajach ścian, sufitów i posadzek (stiuk, kamień naturalny, marmur, beton, cegła, tynk, gips, polerowane drewno i materiały syntetyczne). Oparte na specjalnej dyspersji lateksowej pasty peel-off Arte Mundit wypełniają tę lukę. Produkty te są pochodzenia naturalnego i zawierają mniej niż 1% wody, która wyparowuje po naniesieniu materiału na ścianę. Arte Mundit polimeryzuje na czyszczonej powierzchni do postaci wiążącej zanieczyszczenia, elastycznej błony. Aktywne substancje czyszczące zawarte są w powłoce i podczas zdejmowania powłoki usuwane są wraz z zanieczyszczeniami. 14 Preparat lateksowy do czyszczenia wnętrz samoczynnie, z efektem wgłębnym nnbez zapachu nnnie zawiera rozpuszczalników, jest nieuciążliwa dla środowiska nnumożliwia wolne od pyłów czyszczenie bez użycia wody, dzięki czemu nie dochodzi do przebarwień i migracji soli nnz dodatkami rozpuszczającymi zabrudzenie, dobieranymi do rodzaju zanieczyszczeń nnnie wymagają specjalnego postępowania podczas utylizacji. Metoda czyszczenia Propozycja Remmers Obszar stosowania czyszczenie błoną lateksową Arte Mundit Typ 1 do 5 usuwanie zanieczyszczeń z wrażliwych, cennych powierzchni we wnętrzach Arte Mundit Typ 5 specjalny produkt do usuwania śladów pożaru Arte Mundit Typ 2 produkt do czyszczenia marmuru Czyszczenie na sucho, wrażliwego na wilgoć, cennego wyposażenia wnętrz – Katedra Św. Wiktora, Xanten (DE) Arte Mundit Typ 1 Arte Mundit Typ 2 Arte Mundit Typ 3 Arte Mundit Typ 5 Opis /zastosowanie powierzchniowe zanieczyszczenia różnego pochodzenia specjalny środek do czyszczenia marmuru powierzchniowe zanieczyszczenia różnego pochodzenia specjalny środek do usuwania śladów pożaru Nr art. 22202015 22202316 22202518 22202819 Opakowanie 15 kg Komp. A 15 kg Komp. A 1,01 kg dodatku 15 kg Komp. A 2,86 kg dodatku 15 kg Komp. A 3,84 kg dodatku Substancja czynna czysta dyspersja naturalnego lateksu czysta dyspersja naturalnego lateksu czysta dyspersja naturalnego lateksu czysta dyspersja naturalnego lateksu Dodatek bez dodatku kompleksującego dodatek kompleksujący dodatek kompleksujący dodatek kompleksujący Gęstość komp. A 0,94 kg/l 0,94 kg/l 0,94 kg/l 0,94 kg/l Gęstość dodatku – 0,99 kg/l 0,99 kg/l 0,99 kg/l Typowe czasy wulkanizacji: 20 °C / 40 % WWP 20 °C / 95 % WWP 10 °C / 65 % WWP 30 °C / 65 % WWP ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. ok. 3 godz. 22 godz. 22 godz. 2,5 godz. 3 godz. 22 godz. 22 godz. 2,5 godz. 3 godz. 22 godz. 22 godz. 2,5 godz. 3 godz. 22 godz. 22 godz. 2,5 godz. Narzędzia do obróbki pędzel, wałek z runa owczego, szpachelki i pace do gładzenia pędzel, wałek z runa owczego, szpachelki i pace do gładzenia pędzel, wałek z runa owczego, szpachelki i pace do gładzenia pędzel, wałek z runa owczego, szpachelki i pace do gładzenia Zużycie ok. 0,7–1,0 kg/m² na równych powierzchniach ok. 1,0–3,0 kg/m² w przypadku powierzchni o silnej strukturze ok. 0,7–1,0 kg/m² na równych powierzchniach ok. 1,0–3,0 kg/m² w przypadku powierzchni o silnej strukturze ok. 0,7–1,0 kg/m² na równych powierzchniach ok. 1,0–3,0 kg/m² w przypadku powierzchni o silnej strukturze ok. 0,7–1,0 kg/m² na równych powierzchniach ok. 1,0–3,0 kg/m² w przypadku powierzchni o silnej strukturze 15 Konserwacja kamienia i cegły 16 Konserwacja kamienia naturalnego – Świątynia Hatszepsut, Deir el Bahari, (Egipt) Konserwacja kamienia naturalnego i betonu – Konstancja-Münster (Niemcy) REMMERS ANTIHYGRO Wiele rodzajów kamienia naturalnego zawiera zdolne do pęcznienia minerały ilaste. Są to między innymi krzemiany warstwowe, które swoją strukturą przypominają książkę. W razie dostępu odpowiedniej ilości wilgoci, z powodu elektrochemicznych „oddziaływań magnetycznych”, są one w stanie pomiędzy „kartkami książki”, a więc w międzywarstwach, zmagazynować wodę lub też ją stamtąd wydzielić. Pęczniejący materiał ilasty W procesie tym, zwanym „dylatacją higroskopijną”, pakiety warstw są podobnie jak miech akordeonu rozpychane wskutek adsorpcji wody lub kurczą się na skutek jej oddawania. Powtarzające się ruchy wywołują naprężenia niszczące strukturę Zmniejszenie pęcznienia kamienia. W przypadku tego rodzaju niszczącego procesu mówimy o pęcznieniu i skurczu higroskopijnym. Typowy obraz uszkodzeń to powstawanie rys blisko powierzchni. Sposób działania jedynego w swoim rodzaju środka zmniejszającego pęcznienie, jakim jest Antihygro, polega na „wyłączaniu” materiałów glinianych. Dodatnio naładowane jony metali, odpowiedzialne za „oddziaływanie magnetyczne” w międzywarstwach zastępowane są podczas zabiegu z użyciem Antihygro przez jony bez „działania magnetycznego”. Poprzez wykonywaną następnie hydrofobizację za pomocą impregnatów Remmers lub laserunkowej farby opartej na żywicy silikonowej można dodatkowo wesprzeć skuteczność działania środka zmniejszającego pęcznienie. Poprzez taką hydrofobizację podłoża redukuje się w szczególności (nawet o 95%) chłonięcie wody w stanie płynnym. W ten sposób woda ta już nie może stanowić przyczyny higroskopijnego pęcznienia. Antivhygro Opis wodny środek hamujący pęcznienie kamienia naturalnego zawierającego ilaste spoiwa, służący do ograniczenia pęcznienia Nr art. 0616 Opakowanie 5 l, 30 l Zawartość substancji czynnej Gęstość ok. 0,2 mol/l Kolor bezbarwny Zapach prawie niewyczuwalny Narzędzia do obróbki urządzenie niskociśnieniowe, transportujące, spryskiwacz, pompa do cieczy, lanca natryskowa Remmers Zużycie zależnie od podłoża ok. 0,2–6,0 l/m² ok. 1,0 kg/l 17 WZMACNIANIE KAMIENIA METODĄ REMMERS Erozja mineralnego materiału budowlanego zawsze idzie w parze z osłabieniem jego struktury. Osłabienie to spowodowane jest z reguły wzrostem początkowej porowatości, rzadziej rzeczywistą utratą spoiwa. nych (poczynając od wielu odmian kamieni naturalnych, cegieł i tynków, a kończąc na betonie), a także różnych wpływów atmosferycznych, tak samo rozmaite są możliwe profile erozji. Główne zadanie zabiegów wzmacniających polega na kierunkowym wypełnieniu przestrzeni porów powstałej wskutek erozji. Dzieje się to poprzez wprowadzenie dodatkowego spoiwa, identycznego z naturalnym. Jest oczywiste, że dla uzyskania zrównoważonych profili wytrzymałościowych w procesie konsolidacji, niezbędne jest stosowanie kilku typów materiałów wzmacniających. Remmers oferuje wiele odmian preparatów konsolidujących, które różnią się między sobą: nnzawartością spoiwa, tzw. stopniem wytrącania żelu, jak również nnstrukturą żelu, zawierającą lub nie zawierającą składniki uelastycznione, a także nnsposobem wiązania się z podłożem. W przypadku „nowego” materiału, np. świeżo pozyskanego kamienia, profil wytrzymałościowy jest z reguły równomiernie rozłożony, w związku z czym trwałość i elastyczność na powierzchni materiału budowlanego są takie same, jak w każdym innym miejscu jego przekroju poprzecznego. Ten utracony wskutek erozji stan ma być odtworzony poprzez wzmocnienie w taki sposób, aby obok trwałości i elastyczności nie zostały zmienione inne charakterystyczne parametry materiału budowlanego. Podobnie jak wielka jest różnorodność materiałów elewacyj- 18 Odmładzanie podłoży mineralnych Typowe profile wytrzymałościowe (wg Grimm’a) 25000 20000 15000 10000 5000 0 20 40 60 głębokość [mn 80 100 Profil wytrzymałościowy; BV Kiel: przed zabiegiem (--) i po zabiegu z użyciem Remmers KSE 300 E (--). 25000 20000 15000 10000 5000 0 20 40 60 głębokość [mn 80 Profil wytrzymałościowy; BV Katedra w Aachen: przed zabiegiem (--) po zabiegu łączonym (--) z użyciem Remmers KSE 100 i Remmers KSE 300 E. Konserwacja kamienia naturalnego i lazura silikonowa –Zwinger, Drezno (Niemcy) Wszystkie środki do wzmacniania kamienia oparte na estrach kwasu krzemowego (Si(OR)4) w reakcji z wodą wydzielają wzmacniający żel krzemionkowy (SiO2˛aq): Si(OR)4 + H2O SiO2 · aq + 4 ROH (Alkohol) Sam ester kwasu krzemowego jest cieczą, zatem zasadniczo może być wprowadzany w strukturę porów bez dodatku rozpuszczalników. Dzięki różnym proporcjom mieszania dużych i małych molekuł można zmieniać właściwości preparatu, w szczególności pod kątem stopnia wytrącania żelu, to znaczy ilości żelu krzemionkowego powstającego w strukturze porów. Ponadto poprzez zmiany jakościowe i ilościowe katalizatora i zastosowanie rozpuszczalnika możliwe jest dalsze wariantowanie preparatu pod kątem głębokości penetracji, prędkości reakcji itp. W ten sposób stworzono paletę preparatów do wzmacniania kamienia, pozwalającą na daleko idące dopasowywanie ich do konsolidowanego podłoża. Wszystkie środki do wzmacniania kamienia, oparte na estrach kwasu krzemowego maję jedną decydującą, charakterystyczną właściwość, wyróżniającą je spośród innych tego rodzaju preparatów: powstający wzmacniający żel krzemionkowy ma swoją własną porowatość. Ta tak zwana porowatość wtórna zapewnia zachowanie kapilarności i przepuszczalności pary wodnej wzmacnianego materiału. Zdjęcie REM (300x) żelu krzemionkowego w przestrzeni porów Nasiąkliwość Wytrzymałość Rodzaj kamienia 1. Etap 2. Etap średnia do silnej raczej zwarty piaskowiec, cegła KSE 100 KSE 300 średnia do silnej raczej miękki piaskowiec, cegła KSE 100 KSE 300 E średnia do silnej miękki do zwartego wapień KSE 100 KSE 300 HV raczej niewielka miękki do zwartego piaskowiec, wapień, cegła KSE 100 3. Etap 19 Konserwacja kamienia – zespół świątyń Angkor Wat, Angkor (KH) REMMERS KSE 100/300/OH/510 Wzmacnianie preparatami klasycznymi Powszechnie stosowane preparaty, jak już opisaliśmy na stronach 18–19, to „sporządzane na wymiar” produkty, których właściwości są wynikiem odpowiedniego doboru różnej wielkości molekuł KSE, różnych katalizatorów i ewentualnie także specjalnych rozpuszczalników. 20 Poprzez świadome łączenie tych klasycznych „wzmacniaczy kamienia” można poddać skutecznej renowacji szereg różnych wymagających konsolidacji podłoży. Poniżej przedstawiamy kilka przykładowych możliwości konsolidacji. Podane zalecenia nie zastępują jednak uprzedniego dokładnego badania cennej substancji budowlanej! KSE 100 KSE 300 KSE OH KSE 510 Opis preparat do wzmacniania kamienia na bazie estrów kwasu krzemowego (KSE), o niewielkim stopniu wytrącania żelu (10 %) dla zapobieżenia nadmiernemu wzmacnianiu i do sporządzania wyrównanych profili wytrzymałościowych rozpuszczalnikowy preparat do wzmacniania kamienia na bazie estrów kwasu krzemowego (KSE). rozpuszczalnikowy preparat do wzmacniania kamienia na bazie estrów kwasu krzemowego (KSE). rozpuszczalnikowy preparat do wzmacniania kamienia na bazie estrów kwasu krzemowego (KSE) o wysokim stopniu wytrącania żelu, do wzmacniania silnie osłabionych mineralnych materiałów budowlanych Nr art. 0719 0720 0645 0625 Opakowanie 5 l, 30 l 5 l, 30 l, 200 l 5 l, 30 l 5 l, 30 l Stopień wytrącania żelu ok. 100 g/l ok. 300 g/l ok. 300 g/l ok. 420 g/l Zawartość substancji czynnej ok. 20 % ok. 99 % ok. 99 % ok. 99 % System katalizatora neutralny neutralny neutralny neutralny Gęstość ok. 0,79 kg/l ok. 1,0 kg/l ok. 0,99 kg/l ok. 1,02 kg/l Narzędzia do obróbki niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego Zużycie zależnie od rodzaju i stanu podłoża oraz postawionych zadań: od 0,3 l/m² do wielu litrów na m² dokładne zapotrzebowanie należy określić na podstawie wystarczająco dużej powierzchni próbnej (1–2 m²) dokładne zapotrzebowanie należy określić na podstawie wystarczająco dużej powierzchni próbnej (1–2 m²) dokładne zapotrzebowanie należy określić na podstawie wystarczająco dużej powierzchni próbnej (1–2 m²) Wzmacnianie wapienia – Katedra Halbersztadzka (Niemcy) REMMERS KSE 300 HV Wzmacnianie wapieni zmodyfikowanymi preparatami KSE Kierunkowe rozwiązywanie problemów Preparat do wzmacniania wapienia Preparaty do wzmacniania kamienia, oparte na estrach kwasu krzemowego, wykazują na krzemianowych podłożach dwa wzajemnie zazębiające się mechanizmy działania. Z jednej strony ester kwasu krzemowego wiąże się chemicznie z kwarcem zawartym w podłożu, z drugiej tworzy w przestrzeni porów podłoża rodzaj szkieletu z żelu krzemionkowego, który powoduje stabilizację podłoża nawet bez wspomnianego już bezpośredniego połączenia chemicznego. Na podłożach czysto kalcytowych znaczenie ma tylko drugi ze wspomnianych mechanizmów. Remmers KSE 300 HV (HV = Haftvermittler: środek nadający przyczepność) to pierwszy środek do wzmacniania kamienia, który działa na tej zasadzie. Jego skuteczność została potwierdzona, we wspieranym przez Niemiecką Fundację Federalną Środowisko (DBU) w Osnabrück, w pilotażowym projekcie dotyczącym konserwacji wapienia Katedry Halbersztadzkiej. Aby na kalcytach uzyskać także połączenie chemiczne środka, można zastosować specjalnie zaprojektowane preparaty, nadające przyczepność. Materiały te „pośredniczą” między kowalentnymi wiązaniami kwarcu i polarnymi wiązaniami wapienia poprzez łączenie obu tych mechanizmów. KSE 300 HV Opis bezrozpusz czalnikowy specjalny preparat do wzmacniania wapienia na bazie estrów kwasu krzemowego (KSE), zawierający specjalne warstwy sczepne Nr art. 0654 Opakowanie 5 l, 30 l Stopień wytrącania żelu ok. 30 % Zawartość substancji czynnej > 95 % System katalizatora neutralny Gęstość ok. 0,99 lg/l Narzędzia do obróbki niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego Zużycie zależnie od stopnia i głębokości zwietrzenia: zapotrzebowanie i stopień działania należy określić w oparciu o powierzchnię wzorcową 21 Konserwacja kamienia naturalnego w planach –Park Narodowy Mesa Verde (USA) REMMERS KSE 300 E/500 E Ograniczenia klasycznych preparatów wzmacniających Uelastycznienie preparatów wzmacniających Po części bardzo małe rozmiary cząstek żelu w „klasycznych” preparatach do wzmacniania kamienia ograniczają ich zakres stosowania do podłoży o „normalnych” średnicach porów lub pustek. Do wzmacniania materiałów budowlanych o większych - naturalnych lub powstałych wskutek wietrzenia - pustych przestrzeniach typowe preparaty wzmacniające nadają się więc jedynie w ograniczonym zakresie. Do takich „problematycznych materiałów budowlanych” zaliczają się na przykład tufy, tynki lub pęczniejące kamienie naturalne, jak piaskowce trzcinowe. Przyczynami są najczęściej naturalne procesy zwiększania promienia porów w kamieniu (np. w tufie) lub będące rezultatem wietrzenia (np. pęczniejących kamieni naturalnych typu piaskowce trzcinowe) tworzenie stref mikrorys. Do konsolidacji wspomnianych podłoży niezbędne są w związku z tym bardziej zaawansowane środki wzmacniające. W latach 90. udało się opracować estry kwasu krzemowego spełniające te wymagania. Poprzez wbudowanie tzw. „miękkich segmentów” powstający żel krzemionkowy staje się bardziej elastyczny. Chemiczne sprężyny – „miękkie segmenty” jako podstawa uelastycznienia preparatów do wzmacniania kamieni 22 Wzmacnianie „uelastycznionymi” preparatami KSE Powstające podczas reakcji naprężenia wewnętrzne są niwelowane; powstają większe mostki żelu krzemionkowego. Dzięki wprowadzeniu preparatu KSE 300E możliwa jest konsolidacja materiałów, które ze swej natury są silnie porowate, jak również wzmocnienie mocno uszkodzonych struktur. Pozytywnym efektem ubocznym, w porównaniu z klasycznymi impregnatami wzmacniającymi KSE, jest korzystniejsza relacja między naprężeniami i rozszerzalnością wzmocnionego materiału. Moduł elastyczności rośnie łagodniej, niż wytrzymałość. KSE 300 E Opis uelastyczniony preparat do wzmacniania kamienia,oparty na estrach kwasu krzemowego (KSE) Nr art. 0714 Opakowanie 5 l, 30 l Stopień wytrącania żelu ok. 300 g/l Zawartość substancji czynnej > 50 % Nośnik alkohol System katalizatora neutralny Gęstość ok. 0,9 kg/l Narzędzia do obróbki niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego Zużycie zależnie od stopnia i głębokości zwietrzenia: zapotrzebowanie i stopień działania należy określić w oparciu o powierzchnię wzorcową Konserwacja kamienia naturalnego – świątynia Angkor Wat, Angkor (Kambodża) SYSTEM MODUŁOWY REMMERS KSE Zestawy dla profesjonalnych restauratorów zabytków KSE 500 E Opis uelastyczniony preparat oparty na estrach kwasu krzemowego (KSE), o wysokim stopniu wytrącania żelu, przeznaczony do wzmacniania silnie osłabionych mineralnych materiałów budowlanych Nr art. 0715 Opakowanie 5 l, 30 l Stopień wytrącania żelu ok. 500 g/l Zawartość substancji czynnej > 85 % Nośnik alkohol System katalizatora neutralny Gęstość ok. 1,0 kg/l Narzędzia do obróbki niskociśnieniowe urządzenia przetłaczające i natryskowe, odporne na rozpuszczalniki, pompy do cieczy, pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego Zużycie zależnie od stopnia i głębokości zwietrzenia: zapotrzebowanie i stopień działania należy określić w oparciu o powierzchnię Wyzwanie wyższego rzędu Zadania związane z konsolidacją kamienia naturalnego zazwyczaj nie ograniczają się do wzmocnienia jego struktury, lecz zależnie od stopnia i sposobu zwietrzenia idą znacznie dalej. Z uwagi na wysokie powinowactwo estrów kwasu krzemowego z większością kamieni naturalnych i często pojawiającym się problemem sezonowania warstw wskutek zastosowania różnych materiałów, życzenie, by wszystkie występujące problemy rozwiązać tym samym materiałem jest zrozumiałe. Remmers spełnia je, oferując system modułowy KSE. W oparciu o uelastyczniony preparat wzmacniający stworzono Remmers KSE 500 - spoiwo, które na placu budowy może być w połączeniu z różnymi dodatkami stosowane do mas iniekcyjnych, zapraw umacniających i lazur. Istnieje możliwość dopasowania fizyko-mechanicznej i techniczno-wilgotnościowej i optycznej charakterystyki powstających w ten sposób materiałów do podłoża. Poprzez zastosowanie systemu modułowego KSE można spójnie rozwiązać nawet najtrudniejsze zadania. a b c d Zastosowanie i działanie poszczególnych składników w systemie „uelastyczniony KSE” (a) zwietrzała powierzchnia kamienia ze skorupą i mikrorysami (b) Masa wypełniająca: odtworzenie więzi między skorupą i podłożem (c) Zaprawa umacniająca: strukturalne wyrównanie powierzchni kamienia (d) Preparat wzmacniający: zamknięcie mikro-rys, odtworzenie pierwotnej jednolitej wytrzymałości 23 Remont sklepienia – Elsdorf (Niemcy) REMONT SKLEPIENIA Innowacyjna metoda zwiększania nośności sklepień Płyn CVS do wzmacniania sklepienia Sklepienia z cegieł oraz pumeksu często wykazują wyraźnie widoczne zmiany powierzchniowe w postaci wykwitów, piaszczenia się, a także tworzenia skorup. Szkody te mogą doprowadzić do spadku wytrzymałości danego materiału i znaczącego w niektórych wypadkach zmniejszenia się przekroju sklepienia. Pociąga to za sobą spadek nośności - aż do niebezpieczeństwa zawalenia. W związku z tym zawsze zdejmuje się i na nowo buduje całe sklepienia. Nie jest to jednak konieczne! Przez 15 lat prowadzono w Nadrenii badania oraz renowacje wzorcowe. Na podstawie uzyskanych tą drogą wyników opracowano metodę służącą zwiększaniu nośności sklepień, która w znacznej części polega na nasączaniu muru sklepienia specjalnym środkiem. Zabiegowi temu towarzyszy aplikacja systemu tynku wzmacniającego, jak również założenie celowo oddzielonej od muru sklepienia elewacji termicznej powyżej grzbietu sklepienia. izolacja termiczna poddasze paroizolacja lekka płyta budowlana z wełny drzewnej tynk wierzchni z tkaniną zbrojącą poddasze tynk spodni obrzutka, tynk wyrównawczy tynk wierzchni z tkaniną zbrojącą (nisko hydrofobowy) tynk spodni (TWS) z siatką ceramiczną obrzutka, tynk wyrównawczy (TWS) oczyszczone spoiny obrzutka, tynk wyrównawczy (TWS) nasączony mur tynk spodni (TWS) z siatką zbrojącą tynk wierzchni z tkaniną zbrojącą (hydrofobowy) wnętrze TWS - tynk wzmacniający sklepienie 24 WZMACNIANIE W OBIEGU ZAMKNIĘTYM Innowacyjna metoda wzmacniania wgłębnego Metoda wzmacniania w układzie zamkniętym polega na technice podciśnieniowej, gdzie poddawane zabiegowi wzmacniania obiekty (pomniki, rzeźby, elementy elewacji), zamykane są w hermetycznych workach foliowych odpornych na rozpuszczalniki. W przypadku elementów elewacyjnych ich miejsca styku z murem uszczelniane są za pomocą materiału izolującego i szyn zaciskowych z twardego drewna. Następnie, za pomocą wydajnej pompy próżniowej, usuwane jest zawarte w worku foliowym czy też w przestrzeni porów kamienia powietrze, przy czym sama figura staje się „zbiornikiem próżniowym”. Po osiągnięciu niskiej próżni na poziomie 200–900 mbar doprowadzany jest specjalny preparat wzmacniający. Rozprowadza się on równomiernie po kamieniu, sięgając jego głębokich partii. Miejsca o otwartych porach i miejsca szczególnie zniszczone wypełniają się wyciąg (odsysanie) BUFOR PRÓŻNIOWY KOCIOŁ A KOCIOŁ B POMPA PRÓŻNIOWA CIŚNIENIE przepływ zwrotny jako pierwsze, pory bardziej zwarte wypełniają się nieco dłużej. Wypływający z kamienia nadmiar preparatu wzmacniającego odprowadzany jest przez przewód zwrotny z powrotem do urządzenia, skąd przenoszony jest ponownie do obwodu wprowadzającego preparat do kamienia. Zalety metody nnMaksymalne wypełnienie przestrzeni porów nnUtworzenie jednorodnych profili wytrzymałościowych pomiędzy materiałem zdrowym i uszkodzonym nnMetoda o charakterze in situ (możliwe wykonywanie zabiegu na obiekcie), do wielokrotnego stosowania nnPorowatość kamienia, a co za tym idzie kompatybilność materiału kamiennego niepoddawanego zabiegowi pozostaje całkowicie zachowana nnOkresy między poszczególnymi zabiegami konserwatorskimi zostają znacząco wydłużone. 25 26 Wypełnianie pustek i zwiększanie nośności POPRAWA STATYKI BUDOWLI Wypełnianie pustych miejsc i zwiększanie nośności konstrukcji historycznych Tradycja wznoszenia murów sięga wielu stuleci. W dawnych czasach mury wykonywano zgodnie z regułami rzemiosła. Wymiary kamieni (cegieł) oraz grubości ścian były dobierane odpowiednio do przewidywanych obciążeń. Obecnie znajomość zagadnień nośności historycznych murów ma duże znaczenie dla zabezpieczenia i przebudowy starej substancji budowlanej. Przesunięcia lub wzrosty obciążeń w obrębie muru mogą zostać spowodowane zarówno przez uszkodzenia, jak i prace renowacyjne lub zabezpieczające, czy wreszcie przez zmiany eksploatacyjne i spowodować tym samym nowe szkody. Elementy nośne historycznych budowli, jak ściany i słupy, składają się często z dwóch warstw kamienia naturalnego lub z muru ceglanego. Podczas gdy ściany zewnętrzne zrobione są porządnie, ich wnętrze wypełniano często gruzem budowlanym, kawałkami kamienia, cegły, resztkami zaprawy. Nośność jest w tym przypadku oprócz trwałości i podatności na odkształcenia kamieni i zaprawy determinowana także przez wiele innych czynników. Należą tutaj: W najczęstszych przypadkach puste przestrzenie i jamy w strukturze muru zmniejszają jego nośność. Dlatego wypełnienie tego rodzaju ubytków należy do niezbędnych prac towarzyszących wielu renowacjom murów. Doboru zapraw, które mają zostać użyte do wypełniania, należy dokonywać pod kątem trwałości, chłonności wody i kompatybilności spoiwa. nn konstrukcja muru (jedno-/dwuwarstwowy) nnrozmiary kamieni (cegieł) nnrodzaj wiązania nnjakość wykonania nnrozrzut parametrów jakościowych kamienia i zaprawy Bohrlochsuspension – normalna Bohrlochsuspension – mocna Historic Verfüllmörtel Opis płynna, mineralna zaprawa do wypełnień i iniekcji Płynna, mineralna zaprawa do wypełnień i iniekcji Mineralna zaprawa o dobrej płynności, przeznaczona do wypełnień i iniekcji Nr art. 0312 0309 0548 Opakowanie 20 kg 20 kg 30 kg Kolor szary szary szary Wielkość ziarna < 0,2 mm < 0,2 mm < 0,5 mm Gęstość objętościowa świeżej zaprawy ok. 1,6 kg/l ok. 1,6 kg/l ok. 1,8 kg/l Czas przydatności do użycia po wymieszaniu (20 °C) ok. 4 godz. ok. 4 godz. ok. 2 godz. Początek wiązania (20 °C) > 8 godz. > 8 godz. > 4 godz. Koniec wiązania > 10 godz. > 10 godz. > 6 godz. Wytrzymałość na zginanie (28 dni) ok. 1,5 N/mm² ok. 3 N/mm² ok. 0,6 N/mm² Wytrzymałość na ściskanie (28 dni) ok. 3,5 N/mm² ok. 6 N/mm² ok. 2,5 N/mm² Klasa wytrzymałości M 2,5 M5 M 2,5 Narzędzia do obróbki wiertarka z mieszadłem, pompa membranowa lub ślimakowa wiertarka z mieszadłem, pompa membranowa lub ślimakowa mieszarka z ruchem wymuszonym, mieszalnik, kielnia Zużycie ok. 1,2 kg/l wypełnianej przestrzeni ok. 1,2 kg/l wypełnianej przestrzeni ok. 1,2–1,6 kg/l wypełnianej przestrzeni 27 SYSTEM SPIRALANKER REMMERS Trwała i prosta naprawa rys Rysy w murze mogą mieć różnorodne przyczyny. Obciążenia termiczne, osiadanie fundamentów i wstrząsy to tylko niektóre z nich. Niezależnie od tego, jaką przyczynę ma dany przypadek, rysy w murach zawsze stanowią poważne zaburzenie statyki muru, wymagające naprawy. Kotwy spiralne stanowią minimalną ingerencję w naprawiany mur, ponieważ układane są w spoinach. Można je stosować do zszywania murów o popękanych cegłach. Fakt ten to jeden z powodów, dla których kotwy spiralne cieszą się tak dużym zainteresowaniem. Za pomocą systemu kotew spiralnych Remmers w prosty i jednocześnie ekonomiczny sposób ponownie łączy się pęknięte części murów, dzięki czemu odtworzone zostaje wiązanie. Oto sposób na skuteczną, ale i ekonomiczną naprawę rys w elewacjach jak również w strefie nadproży, otworów czy łuków. Remmers Spiralanker 28 Spiralankermörtel Opis Nr art. jednoskładnikowa, modyfikowana tworzywem sucha zaprawa ze spoiwem hydraulicznym, Silica Fume i mineralnym kruszywem 1028 (M20) 1030 (M30) Opakowanie 25 kg Kolor szary Największe ziarno 1 mm Gęstość objętościowa świeżej zaprawy Wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach Wytrzymałość na ścinanie (wartość tabelaryczna EN 771) Nasiąkliwość ok. 2,0 kg/dm³ Zapotrzebowanie wody ok. 14–14,5 % (m/m) Czas przydatności do użycia po wymieszaniu Narzędzia do obróbki ok. 60 min. Zużycie ok. 1,7 kg/l wypełnianej przestrzeni <_ 20 N/mm² (M 20) <_ 30 N/mm² (M 30) ok. 0,15 N/mm² <_ 0,25 kg/(m²min0,5) mieszarka BEBA lub mieszadło, pistolet do spoinowania, kielnia-spoinówka 1 2 3 Usunięcie zaprawy spoinowej Oczyszczenie spoin Wprowadzenie zaprawy Usunąć zaprawę z poziomych spoin w murze po obu stronach pęknięcia, na taką samą długość, w uprzednio wyznaczonych miejscach. Głębokość wybrania: ok. 6 cm. Spoiny należy starannie oczyścić z luźnych części zmniejszających przyczepność, po czym zwilżyć. Teraz w spoiny należy wprowadzić pierwszą warstwę zaprawy Remmers Spiralankermörtel. Zaprawę wciskać wzdłuż tylnej ścianki spoiny za pomocą pistoletu. 4 5 6 Wstawienie kotew spiralnych Powtórne wprowadzenie zaprawy Termoizolacja rys Kotwę spiralną Remmers Spiralanker wcisnąć w zaprawę za pomocą kielni-spoinówki. Nałożyć drugą warstwę zaprawy Remmers Spiralankermörtel. Wcisnąć za pomocą pistoletu, w razie potrzeby poprawiając kielnią‑spoinówką. Rysy w murze wypełnić aż do zrównania z całą siecią spoin. W tym celu należy je najpierw zaizolować termicznie odpowiednim wężem piankowym Remmers Rundschnur. 7 8 9 Wypełnienie rys Uzupełnienie ubytków Nowe spoinowanie Rysę wypełnić materiałem Bohrlochsuspension za pomocą ręcznej pompy, zaczynając od dołu a kończąc na górze. Ubytki w cegłach wypełnić zaprawą Remmers Restauriermörtel. Otwarte spoiny zamknąć na nowo dopasowaną kolorystycznie zaprawą spoinową Remmers Fugenmörtel. 29 Zaprawy renowacyjne, tynkarskie i sztukatorskie 30 Konserwacja kamienia naturalnego, renowacja spoin – Reichstag, Berlin (Niemcy) Spoinowanie zaprawą Historic Kalkspatzenmörtel – St. Marien, Homberg/Efze (DE) SYSTEM ZAPRAW SPOINOWYCH Spoiny dopasowane do kamieni Spoiny pełnią w budowli różne funkcje, w związku z czym muszą spełniać odpowiednie dla tych funkcji wymagania. Udział spoin z zaprawy w powierzchni muru licowego wynosi od 5 do 25%. W ten sposób zaprawy spoinowe, przejmują istotną część właściwości fizyczno-budow- lanych, mechanicznych i związanych z regulacją wilgotności elewacji. Nieuszkodzona sieć spoin stanowi warunek szczelności elewacji wobec deszczu ulewnego. Wnikająca w jej głąb wilgoć powoduje zwiększone obciążenie powodowane przez mróz oraz obniża ochronę cieplną. Obu tych zjawisk należy unikać. Zaprawy spoinowe Remmers obejmują szerokie spektrum spoiw, uziarnień i wytrzymałości, jak również możliwość wyboru koloru oraz cech hydrofilności lub hydrofobowości. Można je, więc dostosować do indywidualnych wymagań i funkcji. Fugenmörtel TK Fugenmörtel ZF Historic Fugenmörtel Opis wapienno-trasowa zaprawa spoinowa bezcementowa zaprawa spoinowa zaprawa spoinowa dopasowana do obiektu Obszary stosowania mury obciążone siarczanami mury o niskiej wytrzymałości odtworzenie historycznego materiału Nr art. 1022, 1023, 1026 1045, 1046 0573 Opakowanie 30 kg 30 kg 30 kg Kolor kolor własny trasowoszary; kolory niestandardowe: dowolne kolor własny szarobiały; kolory niestandardowe: dowolne zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi Uziarnienie normalne <_ 1,0 mm grube <_ 2,0 mm drobne <_ 1,0 mm średnie <_ 2,0 mm zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi Spoiwo tras-wapno naturalne wapno hydrauliczne (bezcementowe) zależnie od obiektu (spoiwo, krzywa przesiewu) Gęstość nasypowa ok. 1,5 kg/dm³ ok. 1,6 kg/dm³ zależnie od obiektu i receptury Wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach >_ 10 N/mm² (M10) >_ 2,5 N/mm² zależnie od obiektu i receptury Dyn. moduł Younga (DIN 1048) > 10000 N/mm² nie uwzględniony zależnie od wytrzymałości na ściskanie Zużycie zależnie od szerokości i głębokości spoiny, przy maks. średnicy ziarna 1 mm: ok. 1,6 kg /l przestrzeni spoiny, przy ziarnie maks. 2 mm: ok. 1,7 kg/l ok. 1,6 kg/l wypełnianej przestrzeni. w murze ze spoinami o szerokości i głębokości ok. 1 cm odpowiada to zużyciu ok. 4,0 kg/m² zależnie od obiektu i receptury 31 Konserwacja kamienia naturalnego –Brama Brandenburska, Berlin (Niemcy) SYSTEM ZAPRAW RENOWACYJNYCH REMMERS Wzmacnianie i odtwarzanie kamienia Szerokie spektrum zastosowań Najważniejszym wymaganiem, stawianym zaprawie renowacyjnej jest pełnienie funkcji „najsłabszego ogniwa” w ramach elewacji. Jako takie powinna ona „przyciągać” potencjalne szkody i w ten sposób chronić otaczającą substancję historyczną, ale jednocześnie wykazywać dobrą trwałość. nnWszystkie zaprawy cementowe dostępne są w dwóch wariantach wytrzymałościowych. nnDla ułatwienia optycznego dopasowania wszystkie zaprawy renowacyjne oferowane są w trzech wersjach uziarnienia. W przypadku głębszych ubytków zaleca się wykonanie rdzenia z opracowanych specjalnie do tego celu „zapraw gruntujących”. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na zrównoważony spadek wytrzymałości od wewnątrz na zewnątrz. Spoiwo System zapraw renowacyjnych został opracowany specjalnie do wykonywania uzupełnień w zaprawach mineralnych lub ich zastępowania. Ponieważ mineralne materiały budowlane bardzo różnią się między sobą składem (struktura, porowatość, zabarwienie, uziarnienie itp.), zaprawa renowacyjna, zastępująca dotychczasową, musi być dostosowana do podłoża. Do produkcji Remmers Restauriermörtel stosowane są wyłącznie wysokiej jakości, kontrolowane surowce. Z reguły spoiwo złożone jest z wielu składników. Chodzi tu zarówno o rożnego rodzaju cementy jak i o rożne typy wapna. W celu dopasowania właściwości produktu do wzorca, stosuje się odpowiednio dobrane domieszki. Dotyczy to w szczególności Remmers Restauriermörtel SK - zaprawy, którą można nakładać w warstwie o grubości bliskiej zeru. Zawiera ona niewielki procent akrylu, który odpowiednio poprawia jej charakterystykę użytkową, jednak bez wpływu na jej cechy w odniesieniu do reakcji na wilgoć. Specjalnym materiałem, do reprofilowania mniej trwałych podłoży mineralnych, jest zaprawa Restauriermörtel ZF, nie zawierająca spoiwa cementowego. Wykonawca ma do dyspozycji kilka wariantów zapraw podkładowych do wgłębnego wypełnienia ubytków. Zaprawa Remmers Grundiermörtel „miękka” została ponadto wyposażona w cechy umożliwiające magazynowanie soli. Remmers oferuje w związku z tym szeroką paletę możliwości doboru zapraw, uwzględniającą wiele przypadków zastosowań. Rozpoznanie strukturalnej budowy oryginału umożliwia wykonawcom i projektantom dobór optymalnej zaprawy. 32 Zaprawa gruntująca Uzupełnianie zaprawy renowacyjnej – Brama Brandenburska, Berlin (Niemcy) Uzupełnianie cegieł i renowacja spoin – Muzeum Morskie, Hamburg (Niemcy) Grundiermörtel Restauriermörtel Restauriermörtel SK Opis mineralna zaprawa do uzupełniania głębszych ubytków mineralna zaprawa do uzupełniania ubytków mineralna zaprawa do uzupełniania kamienia, może być nakładana warstwami o grubości „schodzącej do zera” Nr art. 0643, 0638 (magazynuje szkodliwe sole) 0742, 0746, 0748-0769, 0786-0788 0519, 0592-0593, 0596-0599 Opakowanie 30 kg, 25 kg 30 kg 30 kg Kolor kolor własny - szary kolory standardowe i niestandardowe kolory niestandardowe Maksymalna wielkość ziarna <_ 2 mm drobne < 0,2 mm, średnie < 0,5 mm, grube < 2 mm drobne <_ 0,2 mm, średnie <_ 0,5 mm, grube <_ 2 mm Wytrzymałość na ściskanie (po 28 dniach) normalne > 20 N/mm² miękka > 15 N/mm² normalne < 13 N/mm² miękka < 8 N/mm² normalne ok. < 13 N/mm² miękka ok. < 8 N/mm² Wytrzymałość na zginanie (po 28 dniach) ok. 5 N/mm² parametr nie uwzględniany parametr nie uwzględniany Wytrzymałość na odrywanie (po 28 dniach) parametr nie uwzględniany ok. 0,5 N/mm² > 1 N/mm² Moduł Younga (DIN 1048) zaprawa normalna: ok. 18 kN/mm² zaprawa miękka ok. 10 kN/mm² zaprawa normalna: ok. 11 kN/mm² zaprawa miękka ok. 6 kN/mm² zaprawa normalna: ok. 11 kN/mm² zaprawa miękka ok. 5 kN/mm² Odkształcenie skurczowe (DIN 52450) (po 28 dniach) ok. - 0,7 mm/m ok. - 0,7 mm/m ok. - 0,7 mm/m Narzędzia do obróbki pędzel, kielnia, szpachelka, paca z gumy piankowej, cykliny, narzędzia kamieniarskie, myjki wysokociśnieniowe, kompresy, odpowiedni mieszalnik / mieszadło pędzel, kielnia, szpachelka, paca z gumy piankowej, cykliny, narzędzia kamieniarskie, myjki wysokociśnieniowe, kompresy, odpowiedni mieszalnik/mieszadło pędzel, kielnia, szpachelka, paca z gumy piankowej, cykliny, narzędzia kamieniarskie, myjki wysokociśnieniowe, kompresy, odpowiedni mieszalnik/mieszadło Zużycie zaprawa normalna ok. 1,8 kg/l wypełnianej przestrzeni zaprawa miękka ok. 1,3 kg/l wypełnianej przestrzeni zależnie od zastosowania ok. 1,6 kg/l wypełnianej przestrzeni zależnie od zastosowania ok. 1,6 kg/l wypełnianej przestrzeni 33 NOWE TYNKI NA OBCIĄŻONYCH PODŁOŻACH Budowle zmieniają się wraz z upływem czasu: na ich elewacjach osadzają się zanieczyszczenia i szkodliwe substancje z powietrza. Do wnętrza elewacji wnika wilgoć. Gdy przychodzi czas remontu, z reguły wprawdzie poddaje się je czyszczeniu, jednak zabieg ten często nie jest wystarczający. Przez lata na elewacji powstają sole, które są odporne na czyszczenie. Gdy uszkodzone przez sole tynki poddawane są renowacji, tynk podkładowy i wierzchni powinny być kształtowane w taki sposób, aby w możliwie szerokim zakresie ograniczyć wpływ szkodliwych czynników na trwałość wykonanych zabiegów renowacyjnych. Optymalnie nadają się do tego celu sprawdzone przez lata systemy tynków renowacyjnych Remmers Sanierputz. Trwale hydrofobowy, a przy tym silnie otwarty na dyfuzję pary wodnej tynk Sanierputz pozwala murom wysychać, powstrzymuje jednak sole, nie dopuszczając do powstawania wykwitów. Jeśli sole występują w dużej ilości w murze, wyrównania podłoża można dokonać za pomocą tynku Grundputz, który umożliwia krystalizację soli w swoim wnętrzu bez ryzyka powstania uszkodzeń. 34 Trwałe tynki specjalne Grundputz Sanierputz altweiß Sanierputz schnell WD Opis tynk renowacyjny WTA, tynk wyrównawczy i porowaty tynk podkła- zawierający włókna, nadający się również dowy, ubogi w alkalia do aplikacji jednowarstwowej Nr art. 0401 0402 zawierający włókna tynk renowacyjny, nadający się również do stosowania w jednej warstwie, szybkowiążący, izolujący termicznie 0417 Opakowanie 20 kg 20 kg 20 kg Kolor szary stara biel stara biel Gęstość nasypowa ok. 1,0 kg/dm³ ok. 0,9 kg/dm³ ok. 0,8 kg/dm³ Wytrzymałość na ściskanie Porowatość CS III CS II CS II > 50% obj. > 50% obj. ok. 60% obj. < 5,0 mm > 5,0 mm > _ 0,3 kg/m² > _ 0,3 mm > 60 min. > 60 min. ok. 30 min. agregaty tynkarskie z mieszarkami, np. P.F.T. G4 z mieszarką Rotoquirl 1, Putzknecht S 48 classic lub S 58 z mieszarką, mieszarka, mieszarka przeciwbieżna, mieszarka podwójna, mieszarka przepływowa z długą rurą mieszalną, paca stalowa, aluminiowa łata do ściągania tynku, grzebień do tynku, szczotka, kielnia. ok. 9,5 kg/m²/cm agregaty tynkarskie z mieszarkami, np. PFT Rotoquirl II, Putzknecht S 48.3 lub S 58 z mieszarką R 3, mieszarka przeciwbieżna, mieszarka podwójna, paca stalowa, kielnia, paca do gładzenia, paca drewniana, paca z tworzywa sztucznego. agregaty tynkarskie z mieszarkami, np. PFT Rotoquirl II, Putzknecht S 48.3 lub S 58 z mieszarką R 3, mieszarka przeciwbieżna, mieszarka podwójna, paca stalowa, kielnia, paca do gładzenia, paca drewniana, paca z tworzywa sztucznego. ok. 8,5 kg/m²/cm ok. 6,0 kg/m²/cm Głębokość wnikania < 5,0 mm wody Nasiąkliwość kapilarna, > 1,0 kg/m² po 24 h Czas przydatności do stosowania po wymieszaniu Narzędzia do obróbki Zużycie Tynki renowacyjne spełniają dwa zasadnicze zadania: nnPrzemieszczenie strefy odparowania wilgoci zawartej w murze z powierzchni tynku do jego głębszej warstwy. Tynki renowacyjne są hydrofobowe, a jednocześnie silnie otwarte na dyfuzję pary wodnej. nnZmagazynowanie wychodzących z muru soli, bez powodowania uszkodzeń tynku. Tynk podkładowy Grundputz nie jest hydrofobowy, dzięki czemu sole mogą w niego wniknąć. Ponad 50% objętości porów to wystarczająca ilość miejsca, aby bezpiecznie zmagazynować te szkodliwe substancje. Mur Tynk renowacyjny Zasada działania tynku renowacyjnego – jednowarstwowego Mur Tynk podkład. Tynk renowacyjny Zasada działania tynku renowacyjnego – dwuwarstwowego 35 TYNKI OFIARNE WTA Jeśli mamy do czynienia z wyjątkowo wysokim nagromadzeniem soli, do ich redukcji w strefie przypowierzchniowej zaleca się - jako alternatywę dla nakładanych na stałe jedno- lub dwuwarstwowych tynków renowacyjnych - aplikację tynków ofiarnych, zwanych także kompresowymi. Osuszanie i odsalanie substancji budowlanej wilgoci. Dzięki temu trwałość tynku można wydłużyć w czasie. Tynk kompresowy Remmers nadaje się również do naprawy uszkodzonych przez wilgoć i sole fresków. W zależności od rodzaju i ilości soli żywotność tego rodzaju tynku wynosi wiele lat. Tynki ofiarne są tynkami prawdziwie osuszającymi, otwartymi dyfuzyjnie i aktywnymi kapilarnie. Tynk kompresowy Remmers daje znacznie większą objętość porów (ponad 60%), niż inne tynki magazynujące sole. Inaczej niż w przypadku tynku renowacyjnego w tym przypadku rezygnuje się z hydrofobowości na rzecz osuszania i odsalania. Dzięki temu tynk kompresowy ma do dyspozycji dużą ilość miejsca na magazynowanie soli lub na transport 36 Mur Tynk kompresowy Zasada działania tynku kompresowego Tynk kompresowy Opis tynk magazynujący sole / zgodny z WTA tynk ofiarny, magazynujący sole Nr art. 1077 Opakowanie 16 kg Kolor szary Gęstość nasypowa ok. 0,7 kg/dm³ Wytrzymałość na ściskanie CS II Wytrzymałość na odrywanie Wytrzymałość >_ 0,08 N/mm² Porowatość ok. 60 Vol % Głębokość wnikania wody > 10 mm Nasiąkliwość kapilarna, po 24 h parametr nie uwzględniany Czas przydatności do użycia po wymieszaniu ok. 60 min. Narzędzia do obróbki agregaty tynkarskie z mieszarkami, np. P.F.T. G4 z mieszarką Rotoquirl 1, Putzknecht S 48 classic lub S 58 z mieszarką, mieszarka przeciwbieżna, paca stalowa, aluminiowa łata do ściągania Zużycie ok. 6,0 kg/m²/cm TYNKI OPARTE NA HISTORYCZNYCH WZORCACH Od zaprawy Kalkspatzenmörtel do cementu romańskiego Zastosowanie tradycyjnych materiałów i technik nakładania oraz opracowania powierzchni, to jeden z podstawowych warunków prawidłowej renowacji zabytkowych budowli. Jeśli nie istnieje niebezpieczeństwo nadmiernego zawilgocenia czy zasolenia lub chroni się zachowany pierwotny tynk, to preferowanym rozwiązaniem jest zastosowanie tradycyjnych materiałów - aż po odtworzenie ich receptur zgodnie z historycznym wzorcem z danego obiektu. System zapraw Opis Remmers Historic pozwala odtworzyć składy zapraw. Dotyczy to prawie wszystkich rodzajów historycznych receptur. Od gaszonej „na sucho” zaprawy Kalkspatzenmörtel, poprzez zaprawy oparte na szybkowiążących cementach romańskich, klasycystyczne tynki kamieniarskie, aż po pochodzące z połowy XX wieku cementowe tynki szlachetne. Receptury opieramy na analizach opracowywanych dla każdego indywidualnego przypadku oraz na bogatym doświadczeniu, zebra- nym w ciągu 60 lat aktywnych działań w dziedzinie konserwacji zabytków. Naszą wiedzę i potencjał przekazujemy, więc do dyspozycji wszystkim tym, którzy chcą ocalić i stosować stare receptury tynków i pierwotne faktury powierzchni na elewacjach. Chcemy współpracować przy projektach dbających o zachowanie autentyzmu zabytkowych budowli w zakresie stosowania odpowiednich technologii. Historic Kalkspatzenmörtel Historic Kalkspachtel / Historic Kalkspachtel fein Historic Kalkschlämme Historic Kalkfarbe podstawowa mieszanka do sporządzania zapraw i tynków w oparciu o wzory historyczne wysokiej jakości gotowa do użycia szpachlówka historyczna na bazie wapna dyspergowanego wysokiej jakości powłoka na bazie białego wapna dyspergowanego wysokiej jakości prawdziwa farba mineralna na bazie dyspergowanego wapna dyspergowanego Nr art. 0543 6562 / 6564 6566 6569 Opakowanie 35 kg 20 kg 20 kg 20 kg Kolor beżowy biały; samodzielna koloryzacja za pomocą farb wapiennych o czystych kolorach biały biały Gęstość ok. 1,9 kg/dm³ wg zamówienia ok. 1,54 kg/dm³ ok. 1,54 kg/dm³ pH wg zamówienia > 11 > 11 > 11 Narzędzia do obróbki mieszadło, mieszarka przeciwbieżna, paca stalowa, łata do ściągania, łata ząbkowana, grzebień do tynków, szczotka, paca nabita gwoździami, paca gąbkowa, kielnia, zdzierak kratowy szpachelka, paca do wygładzania pędzel, ławkowiec i wałek z runa owczego pędzel, ławkowiec, wałek z runa owczego, urządzenia natryskowe airless Zużycie uzależnione od celów ok. 1,0 kg/m² na jedną warstwę ok. 200 – 250 g/m² na jedną warstwę ok. 200 – 250 g/m² na jedną warstwę 37 Renowacja elewacji – Akademia Muzyczna w Łodzi CEMENT ROMAŃSKI Po raz pierwszy cement romański zastosowany został w 1774 roku przez Johna Smeatona, podczas budowy latarni morskiej w angielskim Eddystone. Smeaton stwierdził wcześniej, że można zaniechać zwyczajowego dodatku wulkanicznych pucolan do wapna, w celu zwiększenia jego wytrzymałości, jeżeli podczas palenia doda się mączkę ceglaną lub gdy zastosuje się wapno zanieczyszczone iłami. Ta wiedza szybko wyszła poza grancie Anglii, w związku z czym w latach 1800–1850 cement romański stał się w Europie. W kolejnych dziesięcioleciach zyskał on silnego konkurenta w postaci wywodzącego się również z Anglii cementu portlandzkiego, aż z chwilą wybuchu I Wojny Światowej jego używanie praktycznie całkowicie zanikło. Cementy romańskie sto- 38 Uchronić historyczne receptury tynków sowane są często jako cienka warstwa zaprawy ze stosunkowo dużym dodatkiem cementu. Niski mimo to opór dyfuzyjny i stosunkowo wysoka porowatość zapewniają długą żywotność materiału. Aby spełnić wymóg naprawy cementów romańskich z zachowaniem zgodności materiałowej, firma Remmers korzysta przy sporządzaniu receptur odpowiednich produktów z obu reaktywowanych europejskich źródeł surowca w Polsce i we Francji. Z uwagi na wielość i znaczenie budowli z XIX i na początku XX wieku, na których elewacjach cementy romańskie odgrywają ważką rolę jako składowe tynku i ornamentyki, oraz ze względu na ich wysoce interesujące cechy budowlano-fizyczne Unia Europejska wsparła dwa nastę- Typowe struktura i kolor cementu romańskiego pujące po sobie projekty służące reaktywacji technologii cementów romańskich: ROCEM (2003–2006) i ROCARE (2009–2013), w których firma Remmers współuczestniczyła jako partner. Renowacja elewacji z cementu romańskiego – Hanseviertel, Hamburg (Niemcy) Fugen- und Ergänzungsmörtel RZ Feinspachtel RZ Versetzmörtel RZ Vergußmörtel RZ Stuckmörtel GF RZ Opis szybkowiążąca zaprawa do uzupełnień, oparta na cemencie romańskim, przeznaczona do renowacji spoin i tynków mineralna szpachlówka powierzchniowa na bazie historycznego cementu romańskiego, przeznaczona do renowacji historycznych elewacji, zawierająca naturalne kruszywa mineralne szybkowiążąca zaprawa wypełniająca na bazie cementu romańskiego fabrycznie mieszana sucha zaprawa ze spoiwem mineralnym. Na bazie naturalnego cementu romańskiego i naturalnych dodatków mineralnych szybkowiążąca, lana zaprawa sztukatorska na bazie cementu romańskiego, do prefabrykacji elementów sztukaterii Nr art. 0563 / 0566 0564 0567 0568, 0562 0569 Opakowanie 15 kg 15 kg 15 kg 15 kg 15 kg Kolor beżowoorzechowy szarobeżowy szarobeżowy szarobeżowy jasnoszary Gęstość nasypowa parametr nie uwzględniany ok. 1,0 kg/dm³ ok. 1,2 kg/dm³ parametr nie uwzględniany ok. 1,25 kg/dm³ Wytrzymałość na ściskanie (28 dni) >_ 3,0 N/mm² > 5,0 N/mm² >_ 3,0 N/mm² < 4,0 N/mm² > 1,5 N/mm² Uziarnienie < 2,0 mm (Art. 0583) < 0,5 mm (Art. 0566) <_ 0,3 mm <_ 2,0 mm <_ 2,0 mm parametr nie uwzględniany Nasiąkliwość kapilarna ok. 0,65 kg/(m²min0,5) parametr nie uwzględniany <_ 0,8 kg/(m²min0,5) parametr nie uwzględniany parametr nie uwzględniany Czas przydatności do użycia po wymieszaniu ok. 30 min. ok. 20 min. ok. 20 min. ok. 45 min. ok. 30 min. Narzędzia do obróbki mieszarka do zapraw, mieszadło ręczne, kielnia lub pędzel, szpachla mieszarka do zapraw, mieszadło ręczne, kielnia lub pędzel, szpachla mieszarka przeciwbieżna BEBA (mieszarka podwójna), paca, kielnia mieszarka przeciwbieżna BEBA mieszadło, mieszarka przeciwbieżna, paca, kielnia Zużycie ok. 1,6 kg/m²/mm ok. 1,6 kg/l ok. 1,6 kg/m²/mm ok. 1,6 kg/m²/mm ok. 1,6 kg/l ok. 2,0 kg/l ok. 1,0 kg/l 39 NAPRAWA I RENOWACJA SZTUKATERII Elementy sztukaterii nadają elewacjom szczególny wygląd. Są świadectwem szlachetnej, tradycyjnej sztuki rzemieślniczej. Elewacje budynków zdobione sztukaterią tworzą krajobraz wielu miast. Pod pojęciem sztukaterii należy jednak rozumieć nie tylko rozbudowane ornamentalnie zdobienia barokowe i rokokowe, lecz także np. proste gzymsy, obramienia okien, lizeny, etc. Z wykonawczego punktu widzenia, wyróżnia się sztukaterie wykonywane na miejscu oraz elementy prefabrykowane w warsztatach. Remmers proponuje rozwiązania materiałowe dla obu metod, doskonale spełniające wymagania dotyczące trwałości, szybkości i łatwości obróbki. 40 Tradycyjne, ręczne rzemiosło po dziś dzień Grobzugmörtel Feinzugmörtel Stuckmörtel GF Opis szybkowiążąca, gruboziarnista zaprawa ciągniona do ciągnięcia rdzeni sztukatorskich szybkowiążąca zaprawa do nadawania delikatnej faktury powierzchniom nowo-tworzonych i istniejących elementów sztukatorskich szybkowiążąca zaprawa sztukatorska/zaprawa wylewana, do prefabrykacji elementów sztukaterii Nr art. 0511 0512 0521 Opakowanie 25 kg 25 kg 25 kg Kolor jasnoszary stara biel jasnoszary Uziarnienie < 1,5 mm < 0,5 mm < 1,5 mm Gęstość nasypowa ok. 1,25 kg/dm³ ok. 1,50 kg/dm³ ok. 1,25 kg/dm³ Wytrzymałość na ściskanie > 5,0 N/mm² (M5) > 5,0 N/mm² (M5) > 5,0 N/mm² (M5) Nasiąkliwość kapilarna < 1,0 kg/m² w ciągu 24 h < 1,0 kg/m² > 1,0 kg/m² Czas przydatności do użycia po wymieszaniu ok. 30 min. ok. 20 min. ok. 30 min. Narzędzia do obróbki agregaty tynkarskie z mieszarkami, np. P.F.T. G4 z mieszarką Rotomix lub S58 z mieszarką, mieszadło śrubowe/przeciwbieżne,paca stalowa, kielnia, grzebień do tynku, deska nabijana gwoździami, kratkowy zdzierak, szablony mieszarka, mieszadło śrubowe/ przeciwbieżne, paca stalowa, kielnia, szablony mieszarka, mieszadło śrubowe/ przeciwbieżne, paca stalowa, kielnia Zużycie ok. 1,1 kg/m²/mm grubości warstwy ok. 1,3 kg/m²/mm grubości warstwy ok. 1,1 kg/l grubości warstwy KOPIA JAK ORYGINAŁ Silikonowe masy do sporządzania form o doskonałym poziomie odwzorowywania Istnieje wiele uzasadnionych powodów do wykonywania odlewów z cennych oryginałów. Konserwator, który musi uzupełnić lub zastąpić zniszczone lub uszkodzone dzieła sztuki, jak również archeolog, który chce zabezpieczyć swoje nietrwałe znaleziska, kustosz, który ze względów bezpieczeństwa woli pokazać wierną oryginałowi kopię eksponatu zamiast cennego oryginału, czy wreszcie artysta, który chce powielić swoje dzieła: wszyscy wykorzystują w swojej pracy silikonowe masy formujące do odlewów. z modelu, w związku z czym zapewnia najwyższą z możliwych dokładność odwzorowania szczegółów oryginału. na bazie zaprawy z cementu rzymskiego/ romańskiego, jak Remmers Stuckmortel GF RZ. Dla zwiększenia wytrzymałości statycznej można zmniejszyć płynność Silicon-Abformmasse AFM poprzez dodanie zagęstnika Verdickungsadditiv AFM. Dzięki temu formy można sporządzać także na pochyłych, a nawet na pionowych płaszczyznach modeli poprzez nakładanie pędzlem, bez ryzyka spływania lub zlewania się masy formującej w zagłębieniach. Również inne materiały, jak gips, glina, wosk i żywice wylewane jak np. poliestry i poliuretany mogą być stosowane do napełniania form z SiliconAbformmasse. Żywice wylewane ograniczają jednak częstość wykonywania odlewów. Remmers Silicon AMF to bardzo elastyczna, wiążąca kondensacyjnie silikonowa masa do formowania, o dużej wytrzymałości na rozerwanie, przygotowana specjalnie do sporządzania form odlewniczych uniwersalnego stosowania. Cechuje się ona doskonałą dokładnością oddawania szczegółów i nadaje się do wykonywania odlewów o dowolnym stopniu trudności. Dzięki dużej elastyczności i łatwości oddzielania materiał lekko zdejmuje się Wypełnianie form można przeprowadzić, stosując różnorodne materiały. W celu skopiowania cennych oryginałów, w branży konserwatorskiej zazwyczaj stosuje się płynne zaprawy sztukatorskie. Mogą one mieć receptury: n nklasyczną, Remmers Stuckmortel GF; nndostosowaną do obiektu, jak Remmers Historic Stuckmortel albo też opartą na historycznym wzorcu, Silicon AFM / Härter AFM Rzeźby w skali 1:1 (Foto: Arno Mester) Restauriermörtel GF Opis Nr art. rozlewna masa silikonowa RTV-2K 0736 / 0737 Opakowanie 1,5 kg / 22, 110 g Kolor Gęstość Opis jak Stuckmörtel GF RZ Opis Nr art. rozlewna, mineralna zaprawa do wzmacniania kamienia 0588 – 0590 Nr art. szybkowiążąca, lana zaprawa sztukatorska na bazie cementu romańskiego 0569 biały/przezroczysty Opakowanie 30 kg Opakowanie 15 kg ok. 1,13 g/cm³ ok. 0,99 g/cm³ Kolor szary, 0588 biały, 0589 kolory niestandardowe, 0590 Kolor jasnoszary Gęstość nasypowa ok. 1,25 kg/dm³ Wytrzymałość na ściskanie (28 dni) > 1,5 N/mm² Narzędzia do obróbki mieszadło, mieszarka przeciwbieżna, paca, kielnia ok. 1,0 kg/l wypełnianej przestrzeni Proporcje mieszania 100:2 Wytrzymałość na rozciąganie Wydłużenie przy zerwaniu Opór przed dalszym pękaniem Narzędzia do obróbki Zużycie ok. 4 N/mm² Gęstość nasypowa ok. 1,6 kg/dm³ ok. 350 % Wytrzymałość na ściskanie (28 dni) ok. 18 N/mm² ok. 23 N/mm² pędzel, szpachelka Narzędzia do obróbki mieszadło, listwa drewniana, lejek Zużycie ok. 1,8 kg/l ok. 1,2 kg/l Zużycie 41 42 Powłoki - laserunki i hydrofobizacja System historycznych farb wapiennych – Kościół przyklasztorny w Grauhof, Goslar (Niemcy) SYSTEM HISTORYCZNYCH FARB WAPIENNYCH REMMERS Tradycja odkryta na nowo Dyspergowane wapno Na kierunku Restauracji i Konserwacji Dzieł Sztuki i Dóbr Kultury Politechniki w Kolonii opracowano pod koniec lat 90. nowy sposób sporządzania wapna. Poprzez zdyspergowanie, znane i cenione właściwości spoiwa, jakim jest wapno, zostały znacznie polepszone dzięki możliwościom jakie oferuje współczesna technika. Zalety systemu wapiennych farb historycznych: nnPrzyspieszona karbonatyzacja/ twardnienie nnZwiększona zdolność wiązania pigmentów nnZwiększona przyczepność do podłoża nnOdporność na wycieranie nnPodwyższona odporność na warunki atmosferyczne nnPolepszone warunki stosowania (nakładanie za pomocą pędzla szczotkowego ruchem na krzyż, albo za pomocą wałka) nnMieszalność wszystkich składników systemu nnBrak dodatku tworzyw sztucznych System składa się z następujących komponentów nn farba wapienna nnszlam wapienny nnszpachlówka wapienna nndrobnoziarnista szpachlówka wapienna Dzięki udanej symbiozie sprawdzonej tradycji i nowoczesnej wiedzy system farb wapiennych Remmers Historic stanowi doskonały sposób na przywrócenie historycznej substancji budowlanej jej dawnej świetności. Historic Kalkschlämme Historic Kalkfarbe Historic Kalkspachtel Opis czysto mineralny szlam wapienny Nr art. Opakowanie Kolor 6566 20 kg biały, samodzielne barwienie farbami w pełnych kolorach pastami lub suchymi pigmentami ok. 1,54 kg/dm³ konsystencja do aplikacji pędzlem lub wałkiem wysokiej jakości „prawdziwa” farba mineralna – powłoka malarska oparta na wapnie dyspergowanym 6569 20 kg biały, samodzielne barwienie farbami w pełnych kolorach pastami lub suchymi pigmentami ok. 1,54 kg/dm³ konsystencja do aplikacji pędzlem lub wałkiem lub natryskowo > 11 < 0,01 m pędzel, ławkowiec i wałek z runa owczego, natrysk techniką airless ok. 200–250 g/m² na jedną warstwę wysokiej jakości gotowa do stosowania szpachlówka na bazie wapna dyspergowanego. 6562 20 kg biały, samodzielne barwienie farbami w pełnych kolorach pastami lub suchymi pigmentami nie uwzgl. konsystencja pasty Gęstość Lepkość pH Sd (DIN 52615) Narzędzia do obróbki > 11 < 0,01 m pędzel, ławkowiec i wałek z runa owczego Zużycie ok. 200–250 g/m² na jedną warstwę > 11 < 0,03 m szpachelka lub paca gładka ok. 1,0 kg/m² na jedną warstwę 43 Renowacja elewacji – kościół w Nadarzynie (Polska) FARBY KRZEMIANOWE REMMERS Klasyczna farba mineralna lub krzemianowa otoczona jest mitem niezniszczalności. Powodem są zawarte w niej mineralne spoiwo - szkło wodne, a także liczne zastosowania w słynnych zabytkach, w szczególności z okresu wczesnego modernizmu. Pod koniec XIX stulecia oparte na szkle wodnym systemy malarskie i powłokowe otwierały nowy rozdział w historii chemii i technologii farb, jako materiał jakościowo i ilościowo nadający się do wykonywania trwałych, odpornych na czynniki atmosferyczne dekoracji elewacyjnych. Szkło wodne to z punktu widzenia Renowacja elewacji – Muzeum Regionalne Rostock-Warnemünde (Niemcy) 44 Farba mineralna chemii szkło rozpuszczone w wodzie. Należy tu rozróżnić szkło wodne potasowe i szkło wodne sodowe. Do produkcji farb nadaje się wyłącznie potasowe szkło wodne (farbiarskie). Schnięcie farby krzemianowej odbywa się poprzez odparowanie wody oraz wchłanianie dwutlenku węgla z powietrza. W procesie tym następuje „krzemionkowanie” szkła wodnego, któremu towarzyszy związanie pigmentów z podłożem. Aby w ten sposób nie powstawały powierzchnie o zbyt dużej wytrzymałości, farbami krzemianowymi należy malować raczej tylko zwarte podłoża tynkowe. Farby krzemianowe należą do najbardziej otwartych dyfuzyjnie farb, jakie znamy w branży. W przypadku stosowania na elewacjach zazwyczaj nadawane im są cechy hydrofobowe. Generalny wyjątek stanowi zastosowanie ich jako powłoki w wypełnieniach konstrukcji szachulcowych. W przypadku pokrywania nowoczesnych systemów termoizolacji wewnętrznej, a więc systemów wymagających aktywności kapilarnej na całym przekroju, farby takie stanowią idealny wybór. Silikatfarbe D Opis farba mineralna o strukturze kwarcytu Nr art. 0630 / 0634 Opakowanie 15 l Spoiwo krzemiany wapnia Kolory biały, kolekcja kolorów Remmers o stopniach rozjaśnienia 4, 5 i 6* Przepuszczalność pary wodnej Sd <_ 0,04 m Nasiąkliwość kapilarna w <_ 0,2 kg/(m²*h0,5) Gęstość ok. 1,4 g/cm³ Odczyn pH ok. 12–13 Narzędzia do obróbki ławkowiec, szczotka do sufitów, pędzel, wałek z runa owczego dwa razy, z co najmniej 12 godz. przerwą na schnięcie pomiędzy aplikacjami Zużycie na jedną warstwę 0,2 l/m²; niezbędne są 2 warstwy * Możliwe są kolory niestandardowe SYSTEM FARB SILIKONOWYCH REMMERS Odwracalna alternatywa przeciw wilgoci Alternatywą dla strukturalnego ograniczenia nasiąkliwości elewacji poprzez impregnację hydrofobizującą jest zastosowanie systemu kryjących lub laserunkowych farb opartych na żywicy silikonowej. Wyróżniającą się cechą farb silikonowych jest ich mikroporowata struktura. Wskazują na to jej parametry: uzyskuje się współczynnik oporu dyfuzji pary wodnej około 150. Odpowiada do współczynnikowi Sd, który jest znacznie niższy, niż 0,10 m. W ten sposób zapewniona jest równowartość materiału w stosunku do powszechnie używanych jednoskładnikowych farb krzemianowych. Nasiąkliwość kapilarna normalnej warstwy farby osiąga niską wartość 0,035 kg/(m²h0,5). Jest to optymalne zabezpieczenie przed wodą opadową z deszczu ulewnego, przewyższające wszystkie farby krzemianowe i większość farb dyspersyjnych. Zalety farb i lazur silikonowych Remmers nnPowłoki o wyglądzie matowo-wapiennym nnBrak skrzemionkowania, w związku z czym nie ma ryzyka zawężenia, zagęszczenia lub zatkania przestrzeni porów nnAplikacja odwracalna nn Mają najwyższą możliwą paroprzepuszczalność przy najniższej nasiąkliwości kapilarnej nnNadają się również na tynki z grup zapraw Plc nnKolorystyka dostosowana do wymogów konserwatorskich, oparta na nasyconych barwach pigmentów nieorganicznych nnŁatwa aplikacja szczotką, wiele możliwości nakładania powłok laserunkowych Siliconharzfarbe LA Siliconharz Füllfarbe LA Historic Lasur Historic Schlämmlasur Opis farba na bazie emulsji żywicy silikonowej, zawierająca chroniące powłokę dodatki biobójcze, umożliwiające nakładanie na powierzchniach zagrożonych przez glony i grzyby farba silikonowa z wypełniaczem kwarcytowym, o własnościach pozwalających na zaszlamowywanie rys półlaserunkowa, „prawdziwa” farba oparta na żywicy silikonowej drobnopiaszczysta, półlaserunkowa, „prawdziwa” farba oparta na żywicy silikonowej Nr art. 6400 – 6430 0560 – 0561 6476 6471 Opakowanie 5 l, 15 l 20 kg 5 l, 15 l 5 l, 15 l Spoiwo emulsja żywicy silikonowej emulsja żywicy silikonowej kopolimery modyfikowane związkami krzemoorganicznymi kopolimery modyfikowane związkami krzemoorganicznymi Kolor biały, bezbarwny, kolekcja kolorów, kolory niestandardowe biały, kolory niestandardowe kolory niestandardowe kolory niestandardowe Paroprzepuszczalność Sd <_ 0,05 m Sd <_ 0,05 m Sd <_ 0,1 m Sd <_ 0,25 m Nasiąkliwość kapilarna w <_ 0,1 kg/(m²h0,5) w <_ 0,1 kg/(m²h0,5) w <_ 0,1 kg/(m²h0,5) w <_ 0,1 kg/(m²h0,5) Gęstość ok. 1,45–1,53 g/cm³ (zależnie od koloru) ok. 1,5 g/cm³ ok. 1,4 g/cm³ ok. 1,4 g/cm³ Odczyn pH ok. 8–9 ok. 8–9 ok. 8–9 ok. 8–9 Narzędzia do obróbki pędzel angielski, ławkowiec, pędzel zwykły i wałek futrzany pędzel angielski, ławkowiec, pędzel zwykły i wałek futrzany pędzel angielski, ławkowiec, pędzel zwykły i wałek futrzany pędzel angielski, ławkowiec, pędzel zwykły i wałek futrzany Zużycie międzywarstwa: ok. 0,25 l/m²; warstwa nawierzchniowa: ok. 0,2 l/m² międzywarstwa: gładkie podłoża: ok. 0,3 l/m², podłoża ze strukturą: ok. 0,4 l/m²; powłoka końcowa: ok. 0,2 l/m² międzywarstwa: ok. 0,15 l/m²; powłoka końcowa: ok. 0,1 l/m² zależnie od nasiąkliwości podłoża pierwsza warstwa: ok. 0,2–0,4 l/m²; druga warstwa: ok. 0,2 l/m², zależnie od nasiąkliwości podłoża 45 Renowacja elewacji i hydrofobizacja – Nowy Ratusz, Hannover (Niemcy) IMPREGNATY HYDROFOBIZUJĄCE REMMERS FUNCOSIL W procesie zwietrzania (erozji) mineralnych materiałów budowlanych woda odgrywa rolę kluczową. Celem impregnacji hydrofobizującej jest wyraźne ograniczenie kapilarnej nasiąkliwości, jaka ma miejsce na przykład podczas opadów deszczu lub obciążenia wodą rozbryzgową. Stanowi ona sensowny zabieg profilaktyczny, zapobiegający powstaniu szkód, w sytuacjach, w których pochłaniana kapilarnie woda opadowa lub rozbryzgowa może zaini- 46 Bezpieczne i trwałe zabezpieczenie przed wilgocią cjować bądź przyspieszyć proces powstawania szkód, lub też wówczas, gdy wspomniane szkody już dają się obserwować. Ponadto redukcja zawilgocenia powoduje poprawę izolacji termicznej muru elewacyjnego. Poprzez hydrofobizację preparatem Funcosil mineralny materiał budowlany chroniony jest przed uszkodzeniami i zaoszczędzona zostaje energia. CZYM SKUTKUJE HYDROFOBIZACJA? Hydrofobowość i paroprzepuszczalność nie stoją w sprzeczności Działanie impregnacji hydrofobizującej oparte jest, niezależnie od składu substancji czynnej, na zjawisku obniżania adhezji pomiędzy ściankami porów i wnikającymi molekułami wody. Poprzez to zmniejszenie wzajemnych oddziaływań typowe ssanie kapilarne przekształca się w depresję kapilarną. Paleta wariantów i właściwości preparatów hydrofobizujących opartych na związkach krzemoorganicznych jest bardzo szeroka. Istotne jest więc, aby optymalnie dopasować preparat do wymagań, jakie stawiają parametry i właściwości podłoża. Dawniej hydrofobizaty miały wyłącznie płynną konsystencję, a w związku z tym do stosowania na mało nasiąkliwych cegłach nadawały się jedynie warunkowo. Firma Remmers znalazła rozwiązanie w postaci technologii kremu Funcosil FC, który wszelkim podłożom daje czas na wchłonięcie niezbędnej ilości substancji czynnej. Prosty eksperyment Cienką rurkę szklaną zanurza się w zbiorniku wodnym. Wskutek działania sił kapilarnych woda w rurce podniesie się. Jeśli natomiast rurkę taką zaimpregnujemy hydrofobowo - zjawisko się odwróci: woda nie będzie „zasysana“, lecz wypychana. Materiał hydrofilny (wodolubny) Ponieważ jest to rezultat na poziomie zaledwie jednocząsteczkowej warstwy impregnatu Funcosil na ściankach porów, a więc w skali nano, w związku z czym transport pary wodnej pozostaje praktycznie nieograniczony. Otwartość dyfuzyjna zapewniona jest w pełnym wymiarze. Materiał hydrofobowy 47 Funcosil SNL Funcosil SL Funcosil WS Opis bezbarwny roztwór reaktywnych, oligomerycznych siloksanów w prawie bezwonnym rozpuszczalniku bezbarwny impregnat hydrofobizujący do wapienia, oparty na kombinacji silanowo-siloksanowej bezbarwny impregnat hydrofobizujący na bazie kombinacji siloksanowo-silanowej w formie mikro-emulsji Nr art. 0602 0608 0614 Opakowanie 1 l, 5 l, 10 l, 30 l, 200 l, 1000 l 5 l, 30 l 5 l, 30 l Substancja czynna silan/siloksan silan/siloksan silan/siloksan Zawartość substancji czynnej ok. 7 M.-% ok. 7 M.-% ok. 10 M.-% Narzędzia do obróbki węglowodory zdearomatyzowane węglowodory zdearomatyzowane woda Konsystencja płynna płynna płynna Gęstość ok. 0,8 kg/l ok. 0,79 kg/l ok. 1,0 kg/l Temperatura zapłonu > 30 °C ok. 40 °C – Narzędzia do obróbki wszystkie odporne na rozpuszczalniki urządzenia niskociśnieniowe, pompujące i natryskowe oraz pompy do płynów. pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego wszystkie odporne na rozpuszczalniki urządzenia niskociśnieniowe, pompujące i natryskowe oraz pompy do płynów. pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego niekorodujące urządzenia niskociśnieniowe, pompujące i natryskowe oraz pompy do płynów. pędzle, ławkowce i wałki z runa owczego kilkukrotnie świeże na świeże kilkukrotnie świeże na świeże kilkukrotnie świeże na świeże ok. 0,3–1,5 l/m² zależnie od podłoża ok. 0,2–1,5 l/m² zależnie od podłoża ok. 0,5–1,5 l/m² zależnie od podłoża Funcosil FC Funcosil FC pro Funcosil FC Historic Opis oparty na silanach impregnat hydrofobizujący w postaci kremu oparty na silanach krem hydrofobizujący, do adaptacyjnej hydrofobizacji podłoża oparty na silanach krem hydrofobizujący o ograniczonej sile hamowania nasiąkliwości kapilarnej Nr art. 0711 0703 0611 Opakowanie 0,75 l, 5 l, 15 l 15 l 5 l, 15 l Substancja czynna silan/siloksan silan/siloksan silan/siloksan Zawartość substancji czynnej ok. 40% wag. ok. 20% wag. Nośnik węglowodory zdearomatyzowane /woda po wykonaniu badań przedzabiegowych - zawartość dopasowana do potrzeb obiektu węglowodory zdearomatyzowane /woda węglowodory zdearomatyzowane /woda Konsystencja kremowa kremowa kremowa Gęstość ok. 0,84 kg/l ok. 0,82–0,9 kg/l ok. 0,825 kg/l Temperatura zapłonu > 61 °C > 61 °C > 61 °C Narzędzia do obróbki wałek z runa owczego z długim włosiem, dysze airless wałek z runa owczego z długim włosiem, dysze airless wałek z runa owczego z długim włosiem, dysze airless Zużycie zależnie od porowatości podłoża na zależnie od porowatości podłoża na zależnie od porowatości podłoża na jedną warstwę: ok. 0,15–0,20 l/m² jedną warstwę: ok. 0,15–0,20 l/m² jedną warstwę: ok. 0,15–0,20 l/m² Zużycie 48 49 50 Hydroizolacja istniejących budynków IZOLACJA PRZECIWWODNA ISTNIEJĄCYCH BUDYNKÓW Jednym z najpewniejszych rozwiązań problemu zawilgoconych piwnic, jest uszczelnienie ich ścian na stykającej się z gruntem stronie zewnętrznej. Wbudowanie w gruncie niesie ze sobą ekstremalne obciążenia izolacji przez czynniki zewnętrzne, jak ciśnienie wody, agresywne media i temperatura. Od wielu dziesięcioleci w tym szczególnie narażonym obszarze z powodzeniem stosowane są grubowarstwowe powłoki bitumiczne modyfikowane polimerami. Od momentu opracowania nowej wersji Multi-Baudicht 2K problem izolacji przeciwwodnych budowli można rozwiązywać również „na poziomie mineralnym”. Nowość! Wielofunkcyjny materiał mineralny Multi-Baudicht 2K łączy cechy mostkujących rysy mineralnych szlamów uszczelniających oraz modyfikowanych polimerami grubowarstwowych powłok bitumicznych w jednym produkcie, dla całej gamy uszczelnień budowli. System spoiw został poddany tak innowacyjnym zmianom, że jest obecnie w stanie niezależnie od warunków pogodowych wyschnąć w ciągu zaledwie 18 godzin, całkowicie się usieciować, a przy tym z ekstremalną szybkością przereagować ze zmodyfikowanymi kruszywami. Znacząco zwiększona została grubość pozostającej suchej warstwy, a przez to znacząco ograniczono zużycie. Ponadto nie zachodzi odszczepianie/emisja amoniaku, dzięki czemu chronimy ludzi i środowisko. Rozszerzalność, wytrzymałość na ściskanie i odrywanie spełniają najwyższe wymagania na wszystkich podłożach. Skomplikowane układy warstw i uwarunkowane technologią przerwy w przypadku Multi-Baudicht 2K całkowicie odpadają. Z uwagi na wyjątkowy profil właściwości Multi-Baudicht 2K ma nieograniczony zakres zastosowań, w związku z czym z dużą przewagą wyprzedza dostępne na rynku służące do uszczelniania produkty konkurencji. 51 MULTI-BAUDICHT 2K CHRONI ZAWSZE! Właściwości Zalety nnNie nnNiezrównana zawiera bitumów nnNie zawiera rozpuszczalników nnNiska emisyjność nnWysoka elastyczność, rozszerzalność i mostkowanie rys ponad 2 mm nnWytrzymałość na ściskanie, przyczepność, podatność na malowanie nnOdporność na UV Multi-Baudicht 2K posiada niemieckie ogólne świadectwo badania zgodnie z Budowlaną Listą Regulacyjną A, część 2, nr 1.9, „Mineralne szlamy uszczelniające do uszczelniania budowli”. nnAbP zgodnie z PG-ÜBB nnAbP zgodnie z PG-KMB nnBadanie wodoszczelności (0,5 bar = 5 m słupa wody) po 18 godz. do 5 °C i 90 % WWP nnBadanie systemowe wg instrukcji WTA 4 – 6 14/D na wodoszczelność wobec wody napierającej od spodu Zewnętrzne uszczelnienie strefy styku z gruntem 52 Hydroizolacja all-in-one szybkość schnięcia w ciągu mniej niż 18 godzin nnNiewrażliwość na rysy także w razie aplikacji grubszymi warstwami nnNadaje się do malowania i pokrywania tynkami nnUniwersalne zastosowanie: na zewnątrz i wewnątrz, w strefie wznoszenia się cokołów i murów oraz pod okładzinami z płyt nnPrzyczepność do niemal wszystkich podłoży, wliczając stare bitumy Obszary stosowania nnUszczelnienie istniejących obiektów przed wodą rozbryzgową nnMineralne, przekrywające rysy uszczelnienie tynku nnWarstwa sczepna na podłożach bitumicznych nnBezpieczne wykonywanie skomplikowanych miejsc łączenia Wewnętrzne uszczelnienie strefy styku z gruntem Multi-Baudicht 2K Opis łączy właściwości bezrozpuszczalnikowego, elastycznego szlamu uszczelniającego (MDS) oraz bitumicznej powłoki grubowarstwowej modyfikowanej tworzywami sztucznymi przeznaczonej do wykonywania hydroizolacji budowlanych (PMBC) Nr art. 3014 Opakowanie 25 kg Baza spoiwo polimerowe, cement, dodatki, specjalne wypełniacze Gęstość ok. 1,1 kg/dm³ Konsystencja pasta Wodoszczelność do 10 m słupa wody Test ciśnienia szczelinowego wg badań nadzoru budowlanego zaliczony, także bez wkładki zbrojącej Czas wysychania ok. 18 godz. (5 °C/70% WWP) Współczynnik oporu dyfuzji pary wodnej μ ok. 1 dzień (20 °C/70% wilg. względnej) Grubość warstwy 1,1 mm na świeżo = 1.0 mm w stanie suchym Temperatura stosowania >_ + 5 °C <_ + 30 °C Czas przydatności do użycia po wymieszaniu komponentów ok. 30–45 min., zależnie od warunków Zużycie co najmniej 2,5 kg/ m²/2 mm grubości warstwy; co najmniej. 3,7 kg/ m²/3 mm grubości warstwy Stopy fundamentowe 53 Renowacja szachulca 54 Renowacja muru szachulcowego – Zagroda Kołodzieja, Zgorzelec (Polska) Renowacja muru szachulcowego i energetyczna renowacja budynku – Klinika Weissenhof, Weinsberg (Niemcy) ZACHOWANIE HISTORYCZNYCH KONSTRUKCJI DREWNIANYCH Drewno w Europie prawie zawsze stanowiło ważny materiał budowlany. Świadczy o tym drewniana architektura sakralna na terenie Skandynawii, Polski i krajów ościennych. Na zewnątrz i w środku Zachowane obiekty są cennymi historycznie i architektonicznie zabytkami w skali świata i dlatego kilka z nich znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Drewniane kościoły w Polsce stanowią grupę obiektów najczęściej o konstrukcji zrębowej, czasem jak w Świątyniach Pokoju w Jaworze i Świdnicy o konstrukcji szachulcowej. Mówi się w takim przypadku o elementach budowlanych nie zachowujących wymiaru. Ponieważ wykonywane zazwyczaj z masywnych materiałów wypełnienia tylko w nieznacznym stopniu idą w ślad za tymi odkształceniami, na styku między drewnem i wypełnieniem po jakimś czasie musi dojść do powstania rys. nień muszą uwzględniać to zjawisko. Obok możliwie dużej elastyczności istotną cechą, pozwalającą zmniejszyć wielkość rys, musi być chłonność kapilarna zastosowanego materiału. Zapewnia ona możliwie szybki transport pochłoniętej przez drewno wilgoci do materiałów tworzących wypełnienia i oddanie jej stąd do otoczenia. Jednocześnie jednak chłonięcie wody przez wypełnienia w razie opadów musi być ograniczone. Dlatego z punktu widzenia transportu wody szczególnie ważne jest zastosowanie dobrze wyważonego systemu naprawy. W tym rozwiązaniu wszystkie siły są przejmowane przez stabilny drewniany szkielet, podczas gdy przestrzenie miedzy belkami pełnią funkcję zamknięcia i wypełnienia ścian. Ponieważ do dziś nie powstały dające się zastosować w praktyce materiały, które by pozwalały trwale rozwiązać ten problem, wszystkie materiały stosowane do wykonywania wypeł- Oprócz spełnienia wyżej wspomnianych wymagań technicznych położono nacisk na możliwość daleko idącego zastosowania historycznych materiałów budowlanych. Drewniana konstrukcja tego rodzaju obiektów odkształca się wskutek oddziaływania sił zewnętrznych, jak np. obciążenia wiatrem, w szczególności jednak poprzez zmiany długości spowodowane wilgocią i temperaturą. 55 1 2 3 1 1 2 2 3 3 NAPRAWA SZACHULCA W naszym krajobrazie architektonicznym spotkać można wiele historycznych zabudowań z muru szachulcowego, o wysokiej wartości gospodarczej i kulturalnej. To bogactwo zagrożone jest przez niewystarczającą pielęgnację i niewłaściwe zabiegi renowacyjne. Pielęgnacja i podtrzymanie dobrego stanu budowli były dawniej oczywistymi i prostymi zadaniami użytkowników i właścicieli, a także rzemieślników. Wszyscy zainteresowani znali właściwości mało dziś popularnych, lub trudno dostępnych materiałów. Obecnie sytuacja wygląda inaczej. Wymagania odnośnie do komfor56 Liczy się całościowe podejście do zagadnienia tu mieszkalnego znacząco wzrosły; jeszcze drastyczniej – w zakresie rodzaju i ilości oferowanych materiałów budowlanych. W przeciwieństwie do tego drogocenne wiedza i doświadczenie na temat konstrukcji murów szachulcowych zanikły w ciągu dwóch ostatnich generacji niemal do zera. Skutki są dramatyczne. Zdecydowanie największa część szkód obserwowanych współcześnie w budynkach szachulcowych to wynik niewłaściwych zabiegów wykonanych w minionych dziesięcioleciach. Dzięki aktywności badawczej specjalistów i licznym innym instytucjom udało się uzupełnić niedobory wiedzy nawet o opracowania bardzo szczegóło- wych problemów. Wyniki dostępne są dziś w najróżniejszej formie, jednak jak dotąd nie dotarły w wystarczająco szerokim zakresie do biur projektowych i firm wykonawczych, a co za tym idzie – także i na place budów. Systemy Remmers do renowacji konstrukcji szachulcowych umożliwiają uzupełnienie tego deficytu. System obejmuje materiały i zabiegi ochrony drewna, zaprawy do wypełnień, a także powłoki malarskie. Po raz pierwszy dostępne są wzajemnie dopasowane produkty do całościowej, trwałej renowacji tych cennych dóbr kultury. Wypełnienie gliniane: 1 Oczyszczanie luźnych składników 2 Naprawa za pomocą iQ-Top LM 3 Gruntowanie środkiem Silikatfestiger i malowanie farbą Historic Kalkfarbe Nowe wypełnienie tynkowane: 1 Usunięcie wypełnienia 2 Nałożenie zaprawy Fachwerkmörtel 3 Zagruntowanie środkiem Silikatfestiger i malowanie farbą wapienną Historic Kalkfarbe Wypełnienie z cegły: 1 Wymiana lub uzupełnienie uszkodzonych cegieł z użyciem Restauriermörtel SK 2 Oczyszczenie spoin 3 Spoinowanie na nowo z użyciem zaprawy Fugenmörtel ZF 57 58 Termoizolacja wewnętrzna Renowacja energetyczna/renowacja antypleśniowa – Rezydencja Seniorów, Pinneberg (Niemcy) OCHRONA ELEWACJI Termoizolacja bez zmiany wyglądu Zabytkowy lub zwykły budynek oceniany jest w ramach czterech kategorii: nnfunkcjonalności, tzn. wartości użytkowej nnkształtu lub wyglądu nnmateriału budowlanego nntechniki, z użyciem której został wzniesiony Trzy spośród tych kategorii wyraźnie sprzeciwiają się wykonywaniu izolacji termicznej na zewnętrznej stronie zabytkowych budynków, co nie tylko zmieniałoby ich wygląd, ale także maskowało oryginalną technikę budowlaną oraz użyte materiały budowlane. W związku z tym „rozwiązania pozorne”, z naklejaniem okładzin z kamienia naturalnego lub klinkierowych okładzin na dociepleniu, nie są rozważane. Ponieważ jednak kluczowy element wysokiej wartości użytkowej budynku stanowi jego izolacja termiczna, to właśnie w tym obszarze należy poszukiwać alternatywnych rozwiązań. Remmers oferuje trzy warianty aktywnej kapilarnie termoizolacji wewnętrznej w postaci systemów tynków i płyt do renowacji antypleśniowej oraz najnowszego systemu. Różne grubości tynków lub płyt pozwalają uzyskać różny poziom poprawy współczynnika U. Tego rodzaju przedsięwzięcie budowlane umożliwia także usunięcie pleśni, które szczególnie w starym budownictwie stanowią jeden z najczęstszych problemów pojawiających się w pomieszczeniach. Przyczyną rozrostu pleśni jest podwyższony poziom wilgoci w poszczególnych materiałach budowlanych lub na ich powierzchni. Oprócz „mokrych ścian”, zawilgoconych na skutek niewystarczającego zabezpieczenia przed deszczem ulewnym lub z powodu „wilgoci podciąganej kapilarnie”, przyczyną jest często niedostateczna izolacja termiczna budynku. Często wbudowuje się nowe okna bez jednoczesnego polepszenia izolacji termicznej ścian zewnętrznych. W rezultacie zmniejszone zostają „naturalne porcje wymiany powietrza“ bez równoczesnego aktywnego zwiększenia wietrzenia pomieszczeń przez mieszkańców. Może to doprowadzić do wzrostu wilgotności powietrza na powierzchni ścian i pojawienia się pleśni. Na ścianach nie musi koniecznie powstawać kondensat, ponieważ większości grzybom pleśniowym wystarczy do wzrostu wilgotność powietrza na poziomie około 70%. 59 Termoizolacja wewnętrzna – Budynek bankowy C. L. Seeliger, Wolfenbüttel (Niemcy) TERMOIZOLACJA WEWNĘTRZNA Z IQ-THERM Materiał termoizolacyjny o najwyższej wydajności kapilarnej, λ = 0,031 W/(mK) Współczesna renowacja historycznych budynków powinna odbywać się w miarę możliwości w połączeniu z poprawą bilansu energetycznego. W wielu przypadkach ich elewacja nie może być ze względów konstrukcyjnych lub formalnych zmieniana, w związku z czym zewnętrzna izolacja termiczna nie wchodzi w grę. Alternatywnym rozwiązaniem jest wówczas wykonanie termoizolacji wewnętrznej. Renowacja muru i wewnętrzna izolacja termiczna ścian – Gulfhof Valkenhof, Emden (Niemcy) 60 Jeśli konserwator zabytków stawia ostre ograniczenia odnośnie dozwolonych prac budowlanych, to trzeba znaleźć znośny kompromis pomiędzy ochroną energetyczną i komfortem, dostępnym budżetem i niezbędnym zachowaniem historycznego wygląd elewacji. W przeciwieństwie do „klasycznych”, systemów termoizolacyjnych, ograniczających przepuszczalność pary wodnej, które z uwagi na ich wrażliwość na uszkodzenia i nietrwałość są obecnie silnie krytykowane, zdolność transportu wilgoci przez aktywne kapilarnie i otwarte dyfuzyjnie systemy wewnętrznej izolacji termicznej zapewnia dobre wysychanie ścian, co na dobre wychodzi także już naruszonym elementom budowlanym. nnOtwarta dyfuzyjnie, aktywna kapilernie termoizolacja wewnętrzna buforuje szczytowe zawartości wilgoci z powietrza w pomieszczeniach i przyczynia się do regulacji i poprawy klimatu wnętrza. nnAktywność kapilarna zapewnia szybki rozkład wilgoci na dużej powierzchni w okresach zimowych. nnPrzyspieszone zostaje schnięcie i poprawione działanie ciepłochronne. System iQ-Therm udowodnił to już w wielu obiektach zabytkowych. Obecnie jest on stosowany w ramach europejskiego projektu badawczego „3ENCULT”, mającego na celu opracowanie rozwiązań służących zwiększeniu efektywności energetycznej historycznych budynków. Obok aspektów klimatycznych, komfortu mieszkalnego i użytkowego bierze się pod uwagę w szczególności zagadnienia ochrony zabytków. Renowacja energetyczna – willa z „epoki założycieli”, Drezno (Niemcy) Nagroda za produkt innowacyjny 9 estand” 200 „Bauen im B iQ-Therm, czyli opracowany przez firmę Remmers nowy, inteligentny system izolacji termicznej ścian wewnętrznych, łączy przewodność kapilarną, izolację termiczną i zdolność regulacji wilgotności powietrza w pomieszczeniach. W ten sposób oferuje jedyne w swoim rodzaju połączenie bezpieczeństwa użytkowego sprawdzonych, aktywnych kapilarnie materiałów opartych na krzemianach wapnia oraz silnej izolacji termicznej zapewnianej przez pianki organiczne. Dzięki buforującej wilgoć warstwie sorpcyjnej system zapewnia również regulację wilgotności powietrza w pomieszczeniach, a w związku z tym także przyjemny klimat i wysokie bezpieczeństwo przed atakami grzybów. Realizację tych wielofunkcyjnych wymagań stanowi silnie izolująca termicznie sztywna płyta poliuretanowa z regularnie, pionowo do powierzchni płyty rozmieszczonymi otworami, fabrycznie wypełnionymi aktywnym kapilarnym materiałem. Płyty mocuje się do ścian wewnętrznych za pomocą specjalnie dopasowanej mineralnej zaprawy klejowej, a następnie tynkowane są poryzowaną lekką zaprawą, której warstwa o grubości 10 do 15 mm stanowi warstwę sorpcyjną i instalacyjną. nn Najwyższe własności izolujące (λ = 0,031 W/(mK)) nn Wysoka aktywność kapilarna zapewniająca 100% skutecznej ochrony przed wilgocią i pleśnią nn Regulacja wilgotności powietrza zapewnia przyjemny klimat pomieszczeń nn Znacząca i trwała redukcja kosztów ogrzewania nn Możliwość stosowania we wszystkich budynkach i pomieszczeniach bez naruszania wyglądu elewacji nn Bardzo niska grubość zabudowy, łatwość stosowania, także częściowego nn Pozytywny bilans ekologiczny, sprawdzony przez Instytut Budownictwa i Środowiska (Niemcy) Zasada działania systemu iQ-Therm: Rozwój zawilgocenia wskutek oddziaływań między strefami ciepła i zimna Wzrost zawilgocenia wskutek oddziaływania czynników zewnętrznych, jak np. deszcz ulewny Kapilarny transport wilgoci na powierzchnię ściany we wnętrzu i odparowanie regulujące klimat 61 NASZE OBIEKTY REFERENCYJNE Referencje krajowe i zagraniczne Konserwacja elewacji i renowacja więźby dachowej – Pałac Myślewicki w Łazienkach Królewskich, Warszawa Zaprawa spoinowa – Pomnik Bitwy Narodów, Lipsk Konserwacja kamienia i tynków – Zamek w Pieskowej Skale Renowacja tynków i malowanie elewacji – Pałac Lubomirskich – Przemyśl Siliconharzlasur – Katedra Kolońska Naprawa betonu i elewacji – Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma, Berlin 62 Renowacja elewacji i hydroizolacja – Nowe Muzeum Śląskie, Katowice Renowacja piwnic i konserwacja elewacji – Zamek w Malborku Renowacja kamienia naturalnego – zespół świątynny Angkor Wat, Angkor (Kambodża) Wzmacnianie kamienia – katedra pw. Św. Stefana, Wiedeń (Austria) Renowacja elewacji – Zamek Królewski Wawel – Kraków Czyszczenie – Sagrada Familia, Barcelona (Hiszpania) Konserwacja kamienia naturalnego – świątynia Hatszepsut, Deir el Bahari (Egipt) Renowacja elewacji i ujednolicenie kolorystyki – Kreml i Plac Czerwony, Moskwa (Rosja) 63 735/ 11.15 PL Remmers Polska Sp. z o.o. · ul. Sowia 8 · 62-080 Tarnowo Podgórne · Tel.: 61/816 81 00 · Fax: 61/816 81 11 www.remmers.pl