Lodowce i lądolody

2016-11-01
Warunki powstawania lodowców
 odpowiednio niska temperatura
Lodowce i lądolody
Zakres rozszerzony
Granica wiecznego śniegu
powietrza (ujemna średnia roczna
temperatura)
 duże opady śniegu (większe niż jego
ubytek)
 w miarę płaska rzeźba terenu
(sprzyjająca gromadzeniu się śniegu)
Granica wiecznego śniegu
Granica wiecznego śniegu - wysokość (w m n.p.m.),
powyżej której mogą powstawać lodowce.
Wysokość występowania tej granicy zależy od:
• temperatury powietrza (im wyższa średnia roczna
temperatura tym granica ta leży wyżej)
•wielkości opadów śniegu (im większe opady śniegu
tym granica ta leży niżej)
Granica wiecznego śniegu
• W strefie okołobiegunowej leży na poziomie morza
– pozwala to na tworzenie lodowców
kontynentalnych (lądolodów)
• W miarę zbliżania się do równika granica wiecznego
śniegu jest położona coraz wyżej – przyczyną jest
głównie wzrost średniej rocznej temperatury
powietrza
• Granica wiecznego śniegu leży wyżej na zwrotnikach
niż nad równikiem, gdyż są a zwrotnikach są wyższe
średnie roczne temperatury oraz mniejsze opady w
porównaniu z równikiem
Etapy powstawania lodu lodowcowego
1.
2.
3.
4.
Śnieg
Firn – lód ziarnisty powstający
w wyniku wielokrotnego
częściowego rozmarzania i
zamarzania śniegu
Lód firnowy (mleczno-szary)
powstaje pod wpływem
nacisku wyżej położonych
warstw śniegu i wsiąkającej
wody. Duża ilość pęcherzyków
powietrza powoduje, że nie
jest przejrzysty
Lód lodowcowy (niebieskawy)
dalsze ściskanie lodu przez
rosnące warstwy śniegu
powodują wyciśnięcie
większości powietrza oraz
zwiększenie gęstości lodu
1
2016-11-01
Budowa lodowca górskiego
Budowa lodowca górskiego
Lodowiec górski składa się z dwóch podstawowych
elementów:
 pola firnowego – miejsce, które jest zawsze położone
powyżej granicy wiecznego śniegu. Gromadzi się tu
śnieg (pochodzący z opadów lub lawin), który
stopniowo przekształca się w lód – przeważa tu
akumulacja
 jęzora lodowcowego – wydłużona, dolna część
lodowca powstająca, gdy w polu firnowym nagromadzi
się za dużo lodu, który pod wpływem własnego ciężaru
zaczyna się przemieszczać w dół, poniżej granicy
wiecznego śniegu, gdzie zaczyna się topić - przeważa
proces ablacji (topnienia śniegu)
POLE FIRNOWE
SZCZELINA BRZEŻNA
ICEFALL - LODOSPAD
JĘZOR LODOWCOWY
2
2016-11-01
Typy lodowców górskich
• Lodowiec alpejski (dolinny, prosty) – lodowiec
dolinny składający się z pojedynczego pola
firnowego i wypływającego z niego jęzora
lodowcowego
Czoło jęzora lodowcowego
Typy lodowców górskich
• Lodowiec himalajski (dendryczny, dolinny złożony)
- typ lodowca górskiego, w skład którego wchodzi
wiele pól firmowych, a wypływające z nich jęzory
łączą się w dolinie głównej w jeden wielki jęzor
Typy lodowców górskich
• Lodowiec fieldowy (skandynawski, norweski) –
lodowiec, którego pole firnowe powstaje w postaci
czapy lodowej na szczytowych płaskowyżach
górskich (fieldach), może z niego wypływać kilka
krótkich jęzorów lodowcowych.
3
2016-11-01
Typy lodowców górskich
• Lodowiec piedmontowy (podgórski) – typ lodowca,
w którym z kilku pól firnowych wypływają długie
jęzory. Docierają one do obszarów podgórskich,
gdzie łączą się ze sobą tworząc rozległe pola lodowe
Typy lodowców górskich
• Lodowiec pirenejski (cyrkowy, karowy) – lodowiec
składający się głównie z pola firnowego, brak jęzora
lodowcowego lub jest on bardzo krótki – wynika to z
równowagi między akumulacji i ablacji w obrębie
pola firnowego
Lodowiec typu piedmontowego – lodowiec Malaspina na Alasce
Lodowce kontynentalne (lądolody)
• Lodowiec kontynentalny to rozległa, wypukła czasza
lodowa pokrywająca znaczne obszary lądowe w
strefie okołobiegunowej (na obszarach, gdzie
granica wiecznego śniegu znajduje się na poziomie
morza)
4
2016-11-01
LĄDOLÓD - SCHEMAT
Lądolód Antarktyczny
Prawie cały obszar Antarktydy (95,5% powierzchni)
pokryty jest największym na kuli ziemskiej
lądolodem, o średniej grubości ok. 2300 m,
maksymalnie ok. 4800 m. Objętość masy lodowej
szacowana jest na ok. 30 mln km3. Lądolód ten na
znacznych obszarach wkracza w obszary morskie,
tworząc rozległe lodowce szelfowe. Niewielkie
obszary Antarktydy nie pokryte lodem, zwane są
oazami, znajdują się w nich jeziora odmarzające w
lecie i małe strumyki.
Lądolód Grenlandzki
Główny element krajobrazu Grenlandii to wielka
czasza lodowca pokrywająca 1,8 mln km2 (80%
powierzchni wyspy). Miąższość lodu dochodzi do
2 tys. metrów, a objętość wynosi niecałe 3 mln km3.
Powierzchnia lodowca wznosi się, osiągając w
centrum Grenlandii wysokość trzech tys. m n.p.m.
Spływające masy lodowe docierają do wybrzeży
licznymi językami o szerokości dochodzącej do 100
km.
Nunataki – szczyty gór wystające
ponad powierzchnię lodowca
5
2016-11-01
Lodowiec szelfowy
Lodowiec szelfowy - zewnętrzna część lądolodu lub
lodowca piedmontowego, którego podstawa
znajduje się pod poziomem morza.
Część brzeżna lodowca szelfowego unosi się
swobodnie na powierzchni morza i jest zakończona
klifem lodowym (barierą lodową). Odrywają się od
niej góry lodowe.
Oaza antarktyczna
Lodowiec szelfowy
Lodowiec szelfowy
Lód morski
Góra lodowa (stołowa)
Bariera lodowa
6
2016-11-01
Około 8/9 objętości
góry lodowej znajduje
się pod wodą
Góra lodowa stołowa
Lód morski
Lód morski - lód powstający w morzu, w temperaturze
wody ok. –1°C do –2°C, zależnie od jej zasolenia (–1,91°C
przy zasoleniu 35‰). Tworzy się w morzach polarnych, a
także w morzach wyższych i średnich szerokościach
geograficznych. Lód morski różni się od lodu
słodkowodnego m.in.: zasoleniem, które jednak na ogół
nie przekracza 1%.
W średnich szer. geogr. lód morski pojawia się sezonowo,
na ogół późną jesienią, i zanika w okresie jesiennoletnim; w wyższych szerokościach (w morzach polarnych)
utrzymuje się trwała pokrywa lodowa zmieniająca
jednak zależnie od pory roku swój zasięg, grubość i
gęstość; masa lodu morskiego przyrasta od spodu o
około 1,5–5,0 m rocznie, a całkowita miąższość może
dochodzić do 9 m.
7
2016-11-01
LUTY 1979
PAŹDZIERNIK 1979
LUTY 2013
PAŹDZIERNIK 1979
8
2016-11-01
Wieloletnia zmarzlina
Wieczna lub wieloletnia zmarzlina, zwana też
czasem wieczną marzłocią lub marzłocią
trwałą lub zlodowaceniem podziemnym – jest to
zjawisko trwałego (minimum dwa kolejne lata)
utrzymywania się przypowierzchniowej części
skorupy ziemskiej w temperaturze poniżej punktu
zamarzania wody niezależnie od pory roku. Powstaje
w warunkach suchego i jednocześnie zimnego
klimatu (o średniej temperaturze powietrza poniżej 8°C). Marzłoć wieczna (łącznie z lodowcami) pokrywa
26% powierzchni Ziemi.
Wieloletnia zmarzlina
W miesiącach letnich wierzchnia warstwa gruntu - do
około 2 metrów - ulega rozmarznięciu
(przypowierzchniową warstwę rozmarzającą latem
nazywamy warstwą czynną), wskutek czego staje się on
często grząskim bagnem, w głąb którego nie może
(z powodu zamarzniętych głębszych warstw) wsiąknąć
nadmiar wody. Sytuacja ta utrudnia rozwój roślinności,
uniemożliwiając m.in. zasiedlanie pokrytych wieczną
zmarzliną obszarów drzewom o głębszym systemie
korzeniowym, także z powodu niedostatecznej spoistości
gleby w miesiącach letnich. Dawniej zmarzlina znacząco
utrudniała wznoszenie budynków. Oparcie
fundamentów na zmarzlinie powoduje stopniowe
wtapianie się budynku i osiadanie, nieraz o kilka metrów.
9