Katowice, dnia

Zintegrowany system wspomagający
zarządzaniem i ochroną zbiornika zaporowego
IM/2/2010 Lista faktów
Zbiornik zaporowe
Zapora wodna to budowla hydrotechniczna w postaci wału lub
muru przegradzającego w poprzek koryto rzeki.
Zapory wodne wznosi się w celu ochrony przeciwpowodziowej,
pozyskania wody i gromadzenia wody i ze względu na ich
walory rekreacyjne.
Zapory wodne klasyfikuje się ze względu na materiał z którego
są zbudowane (ziemne, betonowe) oraz położenia w stosunku
do zbiornika (czołowe i boczne). Parametry charakteryzujące
zaporę wodną to: długość, wysokość i objętość.
Zapora Wodna w Goczałkowicach
Zbiorniki zaporowe na świecie
Największą liczbę zapór wodnych mają Chiny – 22 000, co
stanowi 45% wszystkich zapór wodnych na świecie. W USA
jest 6575 zbiorników zaporowych, w Indiach 4291, a w Japonii
2675, Kandzie 793, Korei Południowej 765, Turcji 625,
a w Brazylii 594.
Zapora Trzech Przełomów na rzece Jangcy w centralnej
prowincji Chin – Hube, jest największą hydroelektrownią na
świecie pod względem mocy. Moc elektrowni ma wynosić
22,5 GW (obecnie 18,2 GW).
Zapora Trzech Przełomów w Chinach.
Wg. WCD na podstawie danych ICOLD.
Produkcja energii
Różnicę poziomów wody przed i za zaporą wykorzystuje się
w elektrowniach wodnych do wytwarzania energii elektrycznej.
Zazwyczaj elektrownie takie produkują energię elektryczną
w dzień, gdy zapotrzebowanie na nią jest najwyższe. W nocy,
wykorzystują nadmiar mocy, uzupełniając wodę w zbiorniku
pompując ją ze zbiorników u podstawy zapory.
Zapora Wodna w Goczałkowicach
Zbiorniki zaporowe w Polsce
W kraju mamy około 70 zbiorników zaporowych, w tym 44 to
duże zbiorniki retencyjne. Wśród nich te zlokalizowane
w województwach małopolskim, śląskim i dolnośląskim
w większości służą jako główne źródło zaopatrzenia ludności
w wodę do picia.
Uniwersytet Śląski
Biuro Projektu POIG ZiZOZap
ul. Bankowa 5
40-007 Katowice
tel. 32 359 22 29
faks 32 258 77 37
www.zizozap.pl
e-mail: [email protected]
Problem – substancje chemiczne
Działalność człowieka przyczynia się do wzrostu ilości substancji
chemicznych, również w środowisku wodnym. Ze względu na
częste występowanie tych związków w zbyt wysokich stężeniach,
ich przemieszczanie się i bioakumulacja w organizmach żywych,
skutkuje podwyższeniem zagrożenia i ryzyka ekologicznego.
Efektami zaburzeń wywoływanych przez substancje chemiczne
mogą być takie niekorzystne zjawiska w ekosystemie jak malejąca
bioróżnorodność, zmniejszenie bogactwa gatunkowego
i zagęszczenia w akwenach zbiornika, zakłócenie równowagi
i prawidłowego funkcjonowania ekosystemów wodnych. Tym
samym maleje wartość przyrodnicza oraz użytkowa zbiornika
i wzrastają koszty ekonomiczne ponoszone dla zachowania w nim
równowagi biologicznej. Jednocześnie obniża się jakości wody
i rosną koszty jej uzdatniania.
Zapora Wodna w Goczałkowicach
Problem – obszary konfliktowe
Rejon Zbiornika Zaporowego w Goczałkowicach
Konflikt przestrzenny pojawia się wówczas, gdy jedna ze stron
chce utrzymać określoną funkcję danego miejsca a druga dąży do
jego zmiany. Bądź gdy obydwie strony dążą do zmiany
określonego stanu (funkcji), ale cele lub sposoby zmiany są przez
nie różnie pojmowane.
Obszary konfliktowe w rejonie Zbiornika Zaporowego
w Goczałkowicach to:
 urbanizacja i uprzemysłowienie obszarów o najwyższych
walorach przyrodniczych i krajobrazowych (zabudowa
rekreacyjna, emisja zanieczyszczeń, regulacja koryt rzecznych),
 tworzenie i utrzymywanie antropogenicznych barier
w krajobrazie (zwłaszcza w obrębie korytarzy ekologicznych),
 użytkowanie turystyczne, rekreacyjne i sportowe miejsc
o najwyższych wartościach przyrodniczych.
Problem – obniżenie się potencjału ekologicznego
i funkcjonalnego
Zbiorniki zaporowe podlegają silnej antropopresji (wpływowi
działań człowieka na środowisko przyrodnicze). Europejskie
standardy zarządzania tymi akwenami wymagają zachowania
dobrego potencjału ekologicznego zasobów wodnych
i ekosystemów z nimi związanych, a także wykorzystania wód
zbiorników zgodnie z ich funkcją gospodarczą i zapewnienia
bezpieczeństwa budowli piętrzącej w warunkach zagrożeń
naturalnych i technologicznych.
Zbiornik Zaporowy w Goczałkowicach
Problem – brak systemów wspomagających zarządzanie
W Polsce brak modeli działania zbiorników zaporowych, które
pozwalałyby na przewidywanie skutków podejmowanych
decyzji. Opracowanie wieloaspektowych modeli
funkcjonowania zbiorników zaporowych bazujących na
monitoringu i scenariuszach gospodarki wodnej, umożliwi
zarówno bieżącą ocenę stanu jakościowego i funkcjonalnego
zbiorników jak i prognozowanie ich krótko i długoterminowych
zmian. Będzie on podstawą do podejmowania racjonalnych
decyzji w zakresie ochrony i utrzymania funkcji przy
zapewnieniu dobrego potencjału ekologicznego zbiorników.
Zapora Wodna w Goczałkowicach
Zdjęcia Zbiornika Zaporowego w Goczałkowicach Andrzej Siudy
Uniwersytet Śląski
Biuro Projektu POIG ZiZOZap
ul. Bankowa 5
40-007 Katowice
tel. 32 359 22 29
faks 32 258 77 37
www.zizozap.pl
e-mail: [email protected]