Regionalna baza danych

Modyfikacja modelu ekonometrycznego HERMIN
do oceny wpływu funduszy strukturalnych na polską
gospodarkę oraz przygotowanie modelu dla polskich
regionów (województw)
Raport
Baza danych 16 modeli regionalnych
dla polskich województw
Raport końcowy wykonany w ramach II etapu prac:
"Przygotowanie modelu HERMIN dla polskich regionów "
na zlecenie Ministerstwa Gospodarki i Pracy
zgodnie z umową nr BAB I -310/P/04 z dnia 07.12.2004 r.
Janusz Zaleski*/**
Paweł Tomaszewski*
Marek Zembaty*
Agnieszka Wojtasiak***
i
John Bradley****
* Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego (WARR)
** Politechnika Wrocławska
*** Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
**** The Economic and Social Research Institute (ESRI)
Wrocław, 30 listopada 2005r.
Kontakt:
Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego
ul. Krupnicza 13, 50-075 Wrocław
tel.: (48-71) 79 70 400 fax: (48-71) 79 70 407
e-mail: [email protected]
The Economic and Social Research Institute
4 Burlington Road, Dublin 4, Ireland
tel.: (353-1) 667 1525 fax: (353-1) 668 6231
e-mail: [email protected]
Spis treści
[1] WPROWADZENIE
4
[2] PODSTAWY REGIONALNEGO MODELU HERMIN
6
2.1 Struktura regionalnego modelu HERMIN
6
2.2 Strona podaŜowa modelu HERMIN
(i) Określenie wielkości produkcji
(ii) Popyt na czynniki produkcji
(iii) Określenie wynagrodzeń w sektorach
(iv) Demografia i podaŜ pracy
11
11
12
14
15
2.3 Absorpcja w modelu HERMIN
(i) SpoŜycie prywatne
16
16
2.4 Dochody regionalne w modelu HERMIN
(i) Sektor publiczny
(ii) Równania toŜsamościowe dotyczącego dochodów regionalnych
(iii) Sektor monetarny
17
17
17
18
2.5 Uwaga na temat kalibracji i testowania modelu
18
[3] KRÓTKI OPIS KRAJOWEJ BAZY DANYCH MODELU HERMIN DLA
POLSKIEJ GOSPODARKI
20
3.1. Wprowadzenie
20
3.2. Ogólna charakterystyka czterosektorowej bazy danych modelu dla polskiej gospodarki
20
3.3. Struktura elektronicznej bazy danych
21
[4] PRZEGLĄD I OCENA ŹRÓDEŁ DANYCH REGIONALNYCH
28
4.1.Wprowadzenie
28
4.2. Podstawowe źródła regionalnych danych statystycznych dla województw
28
[5] STRUKTURA ARKUSZY KALKULACYJNYCH BAZY DANYCH
PODSTAWOWYCH
5.1. Wprowadzenie
34
34
5.2. Ogólna charakterystyka czterosektorowej bazy danych modeli regionalnych dla polskich województw
34
5.3. Struktura elektronicznej bazy danych podstawowych modeli regionalnych
35
[6] GENEROWANIE POZOSTAŁYCH DANYCH REGIONALNYCH
50
[7] WNIOSKI I PRZYSZŁE PRACE BADAWCZE
54
2
BIBLIOGRAFIA ŹRÓDEŁ DANYCH STATYSTYCZNYCH
55
ZAŁĄCZNIK 1: GŁÓWNY PLIK ZAWIERAJĄCY PODSTAWOWE DANE
56
ZAŁĄCZNIK 2: GENEROWANIE DANYCH REGIONALNYCH: PLIK WSADOWY
TSP
57
3
[1] Wprowadzenie
Zbudowanie bazy danych regionalnych dla polskich województw stanowiło niezbędny etap
procesu mającego na celu skonstruowanie modeli typu HERMIN dla 16 polskich
województw. Istnieje więc ścisła korelacja pomiędzy niniejszym raportem a zestawem 16
raportów1 prezentujących regionalne modele HERMIN gospodarek poszczególnych
województw i dla celów zaznajomienia się z głównymi cechami modelu oraz nabycia
umiejętności przeprowadzania na nim podstawowych operacji oba raporty stanowią
całościowy materiał wyjściowy.
W sensie metodologicznym budowa bazy danych regionalnych stanowiła z kolei
wykorzystanie doświadczeń nabytych podczas budowy kolejnych wersji bazy danych modelu
krajowego HERMIN, począwszy od jej pierwszej wersji z 2002 roku, kiedy został
skonstruowany pierwotny czterosektorowy model HERMIN dla polskiej gospodarki (HPO4),
wykorzystany do przeprowadzenia analizy efektów makroekonomicznych Narodowego
Planu Rozwoju Polski na lata 2004-20062. Prace nad udoskonaleniem modelu były następnie
kontynuowane w ramach kolejnego projektu realizowanego w 2004r. Udoskonalenie
dotyczyło równieŜ konstrukcji bazy danych modelu, które polegało w szczególności na
koniecznym i cyklicznym uzupełnieniu szeregów czasowych danych o dane za kolejny
(2002) rok, dla którego stały sie one dostępne3. Równolegle zostały podjęte prace znacząco
rozbudowujące model poprzez m.in. dezagregację przemysłu i usług rynkowych. W
rezulatcie powstał uszczegółowiony dziesięciosektorowy model (HPON) a jego baza danych
została w związku z tym znacząco rozbudowana4.
Prezentowana w niniejszym raporcie baza danych regionalnych stanowi odzwierciedlenie
załoŜeń przyjętych przy konstruowaniu modeli dla polskich województw, które ze względu
na niedostępność dla województw wielu zdezagregowanych danych zostały oparte na
podstawowym czterosektorowym modelu (HPO4) dla polskiej gospodarki. W Części 2
przedstawiamy pewne materiały stanowiące tło teoretycznych podstaw i załoŜeń
wykorzystanych w ramach czterosektorowego modelu HERMIN. Materiał ten nie jest
konieczny, aby korzystać z bazy danych, niemniej jednak zrozumienie teoretycznych
podstaw modelu będzie ułatwiało zrozumienie struktury bazy danych regionalnych. Część 3
zawiera syntetyczny opis krajowej bazy danych modelu HERMIN dla polskiej gospodarki.
1
Dotyczy zestawu 16 raportów pn. "Regionalny model HERMIN gospodarki województwa xx.
Podręcznik", gdzie xx oznacza nazwę danego województwa (autorzy: Bradley J., Tomaszewski P.,
Wojtasiak A., Zaleski J., Zembaty M., WARR, Wrocław, listopad 2005).
2
Bradley J. i Zaleski J. 2003. „Modelling EU accession and Structural Fund impacts using the new
Polish HERMIN model”, Opracowanie robocze, ESRI i WARR, luty. Opracowanie pierwotnej
polskiej adaptacji modelu HERMIN zostało przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Gospodarki,
Pracy i Polityki Społecznej w ramach projektu pod roboczą nazwą HERMIN 1.
3
Udoskonalny czterosektorowy model (HPO4) został zaprezentowany w raporcie Zaleski J.,
Tomaszewski P., Wojtasiak A. i Bradley J. (2004(a)) „Modyfikacja i uaktualnienie wersji modelu
HERMIN dla Polski”, WARR, Wrocław, wrzesień. Raport powstał w ramach projektu pod roboczą
nazwą HERMIN 2.
4
Baza danych krajowych udoskonalnego modelu HERMIN dla polskiej gospodarki została
zaprezentowana w raporcie Zaleski J., Tomaszewski P., Bradley J.(2005c) „Zdezagregowana baza
danych modelu dla Polski", WARR, Wrocław, maj. Raport powstał w ramach I etapu bieŜącego
projektu pod roboczą nazwą HERMIN 3.
4
Znajomość głównych cech tej bazy jest konieczna, poniewaŜ budowa modeli regionalnych
została oparta o konstrukcję modelu krajowego a w przypadku brakujących danych
regionalnych szereg danych do rozszacowania na województwa jest pobieranych z bazy
krajowej. Sama organizacja bazy regionalnej wykorzystuje równieŜ doświadczenia nabyte
podczas prac nad modelem krajowym. W Części 4 wkazujemy z kolei główne publikacje
stanowiące źródło danych wykorzystanych przy konstrukcji podstawowej bazy danych
regionalnych, która szczegółowo jest omówiona w Części 5, w której zaprezentowano i
szczegółowo omówiono rozbudowany plik (Excel) z wieloma arkuszami kalkulacyjnymi.
Baza w formie arkuszy kalkulacyjnych stanowi bowiem podstawę całej bazy danych modeli
regionalnych, poniewaŜ zawiera ona minimalny (choć w sensie objętości jest to bardzo
rozbudowany plik z tysiącami rekordów) zestaw szeregów danych potrzebnych do
skonstruowania modelu. Nazywamy ten zestaw szeregami danych podstawowych. Cała baza
danych podstawowych w formie elektronicznej na nośniku CD ROM stanowi Załącznik 1 do
niniejszego raportu i rekomenduje się analizę Części 5 raportu przy uruchomionym pliku
"Regionalna baza danych.xls" umieszczonym na płycie. Część 6 odzwierciedla z kolei drugi
etap prac z danymi polegający na wygenerowaniu pozostałej części szeregów czasowych
modelu jako połączeń danych podstawowych. W związku z tym, Ŝe operacja konstruowania
danych generowanych jest przeprowadzana w programie TSP, w tej części prezentujemy
podstawowe pliki generowane w tym programie oraz najczęściej uŜywane komendy pakietu
TSP. Część 6 kończy krótka instrukcja odnosząca się do zapisu tekstowego pliku
HERDATA_PM5.tsp (Załącznik 2 do raportu), w której w 12 punktach omówiono sposób
generowania danych w kolejnych sekcjach tego pliku. W Części 7 podsumowano prace nad
budową bazy danych regionalnych oraz wskazano dalsze kierunki prac.
5
Podajemy nazwy plików zawierające dwuliterowe oznaczenie "PM" (dla województwa
pomorskiego) jako przykładowe. W przypadku plików dla innych województw oznaczenia są inne.
(patrz. Tab. 5.2). W niniejszym raporcie województwo pomorskie zostało wybrane jako przykładowe
dla prezentacji danych regionalnych zawartych w bazie.
5
[2] Podstawy regionalnego modelu HERMIN
2.1 Struktura regionalnego modelu HERMIN
Teraz naleŜy omówić niektóre z praktycznych i empirycznych załoŜeń leŜących u podstaw
procesu projektowania i budowania niewielkiego empirycznego modelu polskiej gospodarki
regionalnej, bazując na spostrzeŜeniach zaczerpniętych z poprzednio opracowanych modeli
dla regionów niemieckich i włoskich (Bradley i inni, 2003; CRENoS/ESRI, 2004). PoniewaŜ
celem budowy modelu jest moŜliwość dokonywania analizy skutków średniookresowej
polityki, zasadniczo istnieją trzy wymogi, które model powinien spełniać:
(i)
Model musi zostać zdezagregowany na niezbyt duŜą liczbę głównych sektorów, które
pozwalają jednak na określenie i zbadanie głównych przesunięć pomiędzy sektorami w
gospodarce na przestrzeni lat rozwoju.
(ii)
Musi określać mechanizmy, poprzez które gospodarka regionalna przechodząca
proces osiągania spójności połączona jest z jej światem zewnętrznym. Dla regionu, świat
zewnętrzny obejmuje zarówno polską gospodarkę narodową, jak i gospodarkę światową, i
obie te gospodarki stanowią bardzo waŜne bezpośrednie i pośrednie czynniki wpływające na
wzrost gospodarczy i konwergencję gospodarki regionalnej, poprzez obrót handlowy
towarami i usługami, przenoszenie inflacji, emigrację ludności oraz bezpośrednie inwestycje
zagraniczne w kraju.
(iii) Model musi dopuszczać moŜliwość występowania potencjalnych konfliktów
pomiędzy aktualną sytuacją w regionie, ujętą w modelu HERMIN, skalibrowanym w oparciu
o dane historyczne, i poŜądanym docelowym stanem, w którego kierunku rozwija się
gospodarka regionalna znajdująca się w zewnętrznym środowisku gospodarczym
zdominowanym przez Europejską Unię Monetarną i Jednolity Rynek Europejski.
Podstawy regionalnego modelu HERMIN koncentrują się na kluczowych cechach
strukturalnych gospodarki przechodzącej proces spójności:
a) Stopień otwartości gospodarczej regionu w relacji do handlu zewnętrznego i
światowego oraz reagowanie na zewnętrzne i wewnętrzne warianty szokowe;
b) Relatywna wielkość i cechy sektorów wytwarzających dobra podlegające i
niepodlegające obrotowi na rynku zewnętrznym oraz ich rozwój, technologia
produkcji i zmiany strukturalne. W niniejszym opracowaniu termin „podlegające
obrotowi na rynku zewnętrznym” odnosi się do dóbr sprzedawanych głównie poza
regionem, a „niepodlegające obrotowi na rynku zewnętrznym” do dóbr, których
sprzedaŜ odbywa się prawie całkowicie w granicach regionu;
c) Mechanizmy określania wynagrodzeń i cen, rozróŜniające pomiędzy aspektami
lokalnymi i krajowymi;
d) Funkcjonowanie i elastyczność rynków pracy wraz z ewentualna rolą zagranicznej i
międzywojewódzkiej migracji siły roboczej;
e) Rola sektora publicznego i moŜliwe konsekwencje deficytów publicznych na
poziomie regionalnym, jak równieŜ interakcje pomiędzy sektorem publicznym i
prywatnym w politykach publicznych.
Aby zaspokoić te wymagania, podstawowe załoŜenia regionalnego modelu HERMIN
przewidują podział na cztery sektory: przemysł przetwórczy (sektor wytwarzający dobra
6
głównie podlegające obrotowi na rynku zewnętrznym), usługi rynkowe (sektor usług
lokalnych lub niepodlegających obrotowi na rynku zewnętrznym), rolnictwo oraz usługi
nierynkowe. ZwaŜywszy na ograniczenia danych, przed jakimi stoją twórcy modeli w
gospodarkach przechodzących procesy spójności i transformacji, jest to na tyle przybliŜona
empiryczna reprezentacja dezagregacji na sektory podlegające/niepodlegające obrotowi na
rynku zewnętrznym, jaką prawdopodobnie będziemy w stanie wprowadzić. ChociaŜ
rolnictwo równieŜ posiada pewne waŜne elementy podlegające obrotowi na rynku
zewnętrznym, jego podstawowe cechy charakterystyczne wymagają specjalnego
potraktowania. Podobnie sektor nierynkowy wytwarza usługi niepodlegające obrotowi na
rynku zewnętrznym, ale najlepiej jest sformułowany w sposób, który uznaje, iŜ jest głównie
kształtowany przez instrumenty polityki, które są dostępne - przynajmniej w pewnym stopniu
- dla decydentów.6
Najlepiej myśleć o podstawowej strukturze modelu jako o strukturze składającej się z trzech
głównych bloków: bloku podaŜy, bloku absorpcji oraz bloku dystrybucji dochodów.
Oczywiście model funkcjonuje jako zintegrowany system równań posiadający wzajemne
powiązania pomiędzy jego wszystkimi komponentami. Jednak wyłącznie dla celów czytelnej
prezentacji moŜemy opisać podstawy modelu HERMIN w układzie powyŜszych trzech
komponentów, które w schematyczny sposób przedstawione są na Wykresach 2.1 i 2.2.
Podstawę kaŜdego modelu HERMIN stanowią konwencjonalne mechanizmy keynesowskie.
Komponenty określające rozdział wydatków i dochodów generują standardowe mechanizmy
„mnoŜnikowe” dotyczące dochodów-wydatków. Jednak model posiada równieŜ cechy
neoklasyczne. Tak więc wielkość produkcji w przemyśle przetwórczym nie jest kształtowana
po prostu przez popyt. Potencjalnie ma na nią takŜe wpływ konkurencyjność cen i kosztów,
w przypadku kiedy przedsiębiorstwa poszukują miejsc produkcji zapewniających minimalne
koszty (Bradley i Fitz Gerald, 1988). Ponadto popyt na czynniki produkcji w przemyśle
przetwórczym i usługach rynkowych uzyskuje się, stosując ograniczenie funkcji produkcji
CES (constant elasticity of substitution - stała elastyczność substytucji), w przypadku kiedy
współczynnik kapitał/praca jest wraŜliwy na względne ceny czynników produkcji.
Wprowadzenie strukturalnego mechanizmu krzywej Philipsa do mechanizmu negocjacji
płacowych powoduje dalsze oddziaływanie względnych cen.
Na Wykresie 2.2 widzimy, Ŝe model wykorzystuje trzy komplementarne sposoby mierzenia
PKB przez rachunki regionalne: produkcja, wydatki i dochody. W oparciu o produkcję,
HERMIN dokonuje dezagregacji na cztery sektory: przemysł przetwórczy (OT), usługi
rynkowe (ON), rolnictwo (OA) oraz sektor publiczny (lub nierynkowy) (OG). Po stronie
wydatków, HERMIN dokonuje dezagregacji wydatków ogółem na pięć konwencjonalnych
elementów składowych: spoŜycie prywatne (CONS), spoŜycie publiczne (G), inwestycje (I),
oraz bilans handlowy netto (NTS).7 Dochód narodowy określa się po stronie produkcji i
dokonuje się jego dezagregacji na elementy sektora prywatnego i publicznego, a w ramach
kaŜdego elementu rozróŜniamy pomiędzy dochodami płacowymi oraz nadwyŜką operacyjną
brutto (lub zyskami).
6
Elementy polityki publicznej są endogenne, ale traktujemy je w kategoriach zasad reakcji na
politykę raczej niŜ behawioralnie.
7
Z dezagregacji na sektory wytwarzające dobra podlegające/niepodlegające obrotowi na rynku
zewnętrznym wynika, Ŝe jedynie nadwyŜka handlowa jest logicznie konsekwentna. MoŜna dołączyć
do modelu oddzielne równania dla eksportu i importu, ale funkcjonowałyby one jedynie jako
dogodnie wyliczone pozycje „pamięci”, które nie stanowią zasadniczej części behawioralnej logiki
modelu. W kaŜdym razie dane dotyczące eksportu i importu regionalnego nie są dostępne.
7
PoniewaŜ wszystkie elementy produkcji są poddane modelowaniu i wszystkie trzy muszą dać
tę samą liczbę, toŜsamość produkcja-wydatki jest uŜyta w celu określenia rezydualnie
nadwyŜki/deficytu handlowego. ToŜsamość produkcja-dochody jest uŜyta w celu określenia
rezydualnie zysków przedsiębiorstw. Wreszcie, równania w modelu moŜna sklasyfikować
jako równania behawioralne lub toŜsamościowe. W przypadku tych pierwszych, uŜywa się
teorii ekonomicznej i kalibracji danych do określenia relacji. W przypadku toŜsamości,
poddają się one logice rachunków regionalnych, ale równieŜ posiadają waŜne konsekwencje
dla zachowania się modelu.
8
Wykres 2.1: Schemat modelu HERMIN
Aspekty podaŜy
Sektor przemysłu przetwórczego (wytwarzający dobra głównie podlegające obrotowi na rynku
zewnętrznym)
Produkcja = f1( Popyt zewnętrzny, Popyt lokalny, Konkurencyjność, t)
Zatrudnienie = f2(Produkcja, Współczynnik relatywnej ceny czynników produkcji, t)
Inwestycje = f3(Produkcja, Współczynnik relatywnej ceny czynników produkcji, t)
Zasoby kapitałowe = Inwestycje + (1-δ) Zasoby kapitałowe t-1
Cena produkcji = f4(Cena krajowa)
Stawka płacowa (wersja 1) = f51(Cena produkcji, Klin podatkowy, Bezrobocie, Wydajność)
Stawka płacowa (wersja 2) = f52( Krajowa stawka płacowa, Bezrobocie, t)
Konkurencyjność = Lokalne/Krajowe jednostkowe koszty pracy
Sektor usług rynkowych (wytwarzający dobra głównie niepodlegające obrotowi na rynku zewnętrznym)
Produkcja = f6(Popyt lokalny, Realne jednostkowe koszty pracy, t)
Zatrudnienie = f7(Produkcja, Współczynnik relatywnej ceny czynników produkcji, t)
Inwestycje = f8(Produkcja, Współczynnik relatywnej ceny czynników produkcji, t)
Zasoby kapitałowe = Inwestycje + (1-δ) Zasoby kapitałowe t-1
Cena produkcji = Narzut na jednostkowe koszty pracy
Inflacja płacowa = Inflacja płacowa w przemyśle przetwórczym
Rolnictwo i usługi nierynkowe: głównie egzogenne i/lub instrumentalne
Demografia i podaŜ pracy
Przyrost ludności = f9( Przyrost naturalny, Migracja)
Siła robocza = f10( Ludność, Wskaźnik aktywności zawodowej)
Bezrobocie = Siła robocza – Zatrudnienie ogółem
Migracja = f11( Względne lokalne/krajowe oczekiwane wynagrodzenie)
Aspekty popytu (absorpcji)
SpoŜycie gospodarstw domowych = f12(Dochody osobiste do dyspozycji)
SpoŜycie publiczne = Wynagrodzenia sektora publicznego ogółem + Wydatki pozapłacowe
Popyt lokalny = SpoŜycie prywatne i publiczne + Inwestycje
NadwyŜka handlowa = Produkcja ogółem - Popyt lokalny
Ceny wydatków = f13(Ceny produkcji, Ceny importu, Stawki podatków pośrednich))
Aspekty dystrybucji dochodów
Ceny wydatków = f13(Krajowe ceny wydatków)
Dochody = Produkcja ogółem
Dochody osobiste do dyspozycji = Dochody + Transfery -Podatki bezpośrednie
Regionalne rachunki bieŜące = NadwyŜka handlowa + Dochody z zagranicy netto
Regionalny deficyt sektora publicznego = Wydatki publiczne - Stawka podatkowa * Podstawa
opodatkowania
Podstawowe zmienne egzogenne
Zewnętrzne: Produkcja oraz ceny krajowe i światowe; kursy wymiany; stopy procentowe;
Krajowe: Regionalne wydatki publiczne; stawki podatkowe.
9
Sektor gospodarstw domowych
Sektor przedsiebiorstw
Regionalny bilans
sektora publicznego
Wydatki
Dochody
Produkcja=Dochody
wykorzystano
do okresleniazysków
przedsiebiorstw
(YC=GDP-YW)
[6] Równania
behawioralne i
tozsamosciowe
[4] Dochody
HERMIN
[3] Wydatki
[2] Produkcja
Dochody
Wydatki
Produkcja
Regionalny bilans
handlowy netto
Zmiany w zasobach kapitalu
Inwestycje
Spozycie publiczne
Spozycie prywatne
Edukacja
Ochrona zdrowia
Sektor instytucji
rzadowych i
samorzadowych
Rybolówstwo i rybactwo
Lesnictwo
Uslugi nierynkowe (G)
Rolnictwo (A)
Pozostala
dzialalnosc uslugowa
Uzytecznosc publiczna
Rolnictwo
Uslugi rynkowe (N)
Budownictwo
Przetwórstwo przemyslowe (T)
[1] Rachunki narodowe
Wykres 2.2: Model HERMIN - schemat modelowania
Sektor
prywatny
Sektor
publiczny
[5] Model jako
zintegrowany
system
Równania tozsamosciowe:
sumowane, definiowane,
koncowe
Równania behawioralne:
oparte na podstawach
teoretycznych
Produkcja=Wydatki
wykorzystano do okreslenia
bilansu handlowego netto
(NTS=GDP-GDA)
gdzie
GDA=C+G+I+DS
Zapotrzebowanie
sektora
publicznego na
kredyty (PSBR)
Wydajnosc
PKB (GDP)
Czynniki popytu
Negocjacje placowe
Funkcja konsumpcji
2.2 Strona podaŜowa modelu HERMIN
(i) Określenie wielkości produkcji
Teoria stanowiąca podstawę makroekonomicznego modelowania małej, otwartej gospodarki
wymaga, aby równanie określające wielkość produkcji w sektorze wytwarzającym dobra
głównie podlegające obrotowi na rynku zewnętrznym odzwierciedlało zarówno czynniki po
stronie czysto podaŜowej (takie jak realne jednostkowe koszty pracy oraz międzynarodową
konkurencyjność cen), jak równieŜ zakres zaleŜności produkcji od ogólnego poziomu popytu
światowego, np., poprzez działalność wielonarodowych przedsiębiorstw, co zostało opisane w
opracowaniu Bradley i Fitz Gerald (1988). W przeciwieństwie do tego, popyt lokalny
powinien odgrywać jedynie ograniczoną rolę w sektorze wytwarzającym dobra głównie
podlegające obrotowi na rynku zewnętrznym, w głównej mierze w odniesieniu do jego
wpływu na wskaźnik wykorzystania zdolności produkcyjnych. Jednak przemysł przetwórczy
we wszelkich przypadkach, poza ekstremalnymi, często obejmuje duŜą liczbę częściowo
chronionych podsektorów, które w całości (lub częściowo) wytwarzają dobra niepodlegające
obrotowi na rynku zewnętrznym. Stąd teŜ oczekiwalibyśmy, iŜ popyt lokalny będzie
odgrywał bardziej znaczącą rolę w tym sektorze, moŜliwie wpływając takŜe na decyzje
przedsiębiorstw dotyczące wielkości ich zdolności produkcyjnych. Model HERMIN
wykorzystuje hybrydowe równanie dotyczące podaŜy i popytu w formie przedstawionej
poniŜej:
(2.1)
log(OT ) = a 1 + a 2 log(OW ) + a 3 log(ULCT / POT )
+ a 4 log( FDOT ) + a 5 log( POT / PWORLD) + a 6 t
gdzie OW oznacza decydujący, zewnętrzny (krajowy i światowy) popyt, a FDOT przedstawia
wpływ lokalnej absorpcji. Ponadto oczekujemy, iŜ na OT ujemnie będą wpływać realne
jednostkowe koszty pracy (ULCT/POT) oraz względna cena dóbr lokalnych w porównaniu ze
światowymi (POT/PWORLD). Pamiętajmy, iŜ ceny lokalne są identyczne z cenami
krajowymi.
W modelu HERMIN określona jest dość prosta forma równania dotyczącego produkcji
sektora usług rynkowych (ON):
(2.2)
log(ON) = a1 + a2 log(FDON) + a3 t
gdzie FDON jest miarą popytu krajowego8.
8
Logicznie rzecz biorąc, światowa działalność gospodarcza nie powinna odgrywać Ŝadnej roli w
określeniu produkcji niepodlegającej obrotowi na rynku zewnętrznym. Jednaki w pewnych
gospodarkach (takich jak Irlandia, Estonia, Łotwa i Grecja) pewne rodzaje działalności usługowej
11
Produkcja w rolnictwie jest modelowana bardzo prosto jako odwrócone równanie dotyczące
wydajności pracy;
(2.3)
log(OA/LA) = a0 + a1 t
a wielkość produkcji w sektorze publicznym określona jest przez zatrudnienie w sektorze
publicznym (LG), które jest instrumentem polityki, oraz stawki płacowe w sektorze
publicznym (WG).
(ii) Popyt na czynniki produkcji
Makromodele zazwyczaj przedstawiają funkcje produkcji w formie ogólnej:
(2.4)
Q = f ( K , L)
(gdzie Q przedstawia produkcję, K zasoby kapitałowe, a L zatrudnienie), przy czym
produkcja nie jest w rzeczywistości określona tą relacją. PowyŜej widzieliśmy, Ŝe produkcja
w przemyśle przetwórczym jest określona w modelu HERMIN łącznie poprzez popyt
zewnętrzny i lokalny, wraz z warunkami konkurencyjności w zakresie cen i kosztów.
Określiwszy produkcję w ten sposób, rolą funkcji produkcji jest nałoŜenie ograniczeń na
określenie wielkości popytu na czynniki produkcji w procesie minimalizacji kosztów, który
jest zakładany. Dlatego mając Q (określone, jak to podano powyŜej, w hybrydowej relacji
podaŜowo-popytowej) oraz mając (egzogenne) względne ceny czynników produkcji, L i K są
określone poprzez ograniczenie funkcji produkcji. Stąd teŜ, funkcja produkcji działa w
modelu jako ograniczenie technologiczne i jest jedynie pośrednio uŜyta przy określeniu
produkcji. Długoterminowe oddziaływanie polityki gospodarczej wpływające na zwiększenie
wydajności oraz inne warianty szokowe takie jak Jednolity Rynek UE i Fundusze
Strukturalne działają częściowo właśnie poprzez te wzajemnie powiązane popyty na czynniki
produkcji.
Idealnie rzecz biorąc, makromodel polityki gospodarczej powinien uwzględniać funkcję
produkcji z dość elastyczną formą funkcyjną, która pozwala na zmienną elastyczność
substytucji. Jak sugerują ostatnie doświadczenia kilku krajów peryferyjnych UE, w
szczególności Irlandii (Bradley i inni, 1995), zagadnienie to jest waŜne. Kiedy gospodarka
otwiera się i stopniowo coraz większy wpływ ma na nią działalność zagranicznych spółek
wielonarodowych, tradycyjna substytucja kapitału za pracę, następująca po wzroście
względnej ceny pracy, nie musi juŜ mieć miejsca w takim samym zakresie. Kapitał
przemieszczający się po rynkach międzynarodowych moŜe zdecydować się przenieść do
innego miejsca, raczej niŜ starać się zastąpić drogą pracę krajową. W terminologii
neoklasycznej teorii przedsiębiorstw „izokwanty” stają się bardziej zakrzywione, w miarę jak
podlegają obrotowi na rynku międzynarodowym (np., handel tranzytowy, turystyka, usługi finansowe,
itp.).
12
technologia przesuwa się od funkcji rodzaju Cobba-Douglasa w kierunku funkcji rodzaju
Leontiefa.
PoniewaŜ funkcja produkcji Cobba-Douglasa jest zbyt restrykcyjna, stosujemy formę CES
funkcji produkcji dla wartości dodanej i narzucamy ją zarówno na sektor przemysłowy (T),
jak i sektor usług rynkowych (N). Tak więc, w przypadku przemysłu przetwórczego;
(2.5)
[
OT = A ⋅ e λ t δ (LT
)− p
+ (1 − δ ) (KT
)− p ]
−1 / p
W tym równaniu OT, LT i KT są odpowiednio wartością dodaną, zatrudnieniem oraz
zasobami kapitałowymi, A jest parametrem skalującym, ρ jest związane ze stałą
elastycznością substytucji, δ jest parametrem intensywności czynników produkcji, a λ jest
wskaźnikiem postępu technicznego w neutralnym ujęciu Hicksa.
Zarówno w sektorze przemysłowym, jak i w sektorze usług rynkowych, popyt na czynniki
produkcji uzyskuje się w oparciu o minimalizację kosztów, pod warunkiem, iŜ dana jest
produkcja, co daje system wysoce nieliniowych równań dla wspólnego popytu na czynniki
produkcji w następującej schematycznej formie:
(2.6a)
 r
K = g 1  Q, 
 w
(2.6b)
 r
L = g 2  Q, 
 w
gdzie w i r są to odpowiednio koszty pracy i koszty kapitału.9
ChociaŜ główne systemy popytu na czynniki produkcji w sektorze przemysłowym (T) i w
sektorze usług rynkowych (N) w modelu HERMIN są funkcyjnie identyczne, zazwyczaj będą
one miały róŜne szacunkowe wartości parametrów oraz dwie dalsze zasadnicze róŜnice.
Po pierwsze, produkcja w sektorze OT wytwarzającym dobra głównie podlegające obrotowi
na rynku zewnętrznym kształtowana jest popytem zewnętrznym (OW) oraz popytem
lokalnym (FDOT), i ma na nią wpływ międzynarodowa konkurencyjność cen (PCOMPT)
9
Na powyŜsze traktowanie nakładów kapitału w produkcję w modelu HERMIN ma wpływ
wcześniejsza praca d’Alcantara i Italianera, 1982, dotycząca rocznikowych funkcji produkcji (vintage
production functions) w modelu HERMES. Zastosowanie pełnego modelu rocznikowego było
niemoŜliwe, nawet dla czterech krajów UE przechodzących proces osiągania spójności. W modelu
HERMIN zostaje przyjęty hybrydowy model tzw. “putty-clay” (Bradley, Modesto i Sosvilla-Rivero,
1995).
13
oraz realne jednostkowe koszty pracy (RULCT). Z drugiej strony, produkcja w sektorze
wytwarzającym dobra niepodlegające obrotowi na rynku zewnętrznym (ON) kształtowana
jest wyłącznie przez popyt lokalny (FDON), z moŜliwie ograniczoną rolą popytu światowego
(OW).10 To oddaje zasadniczą róŜnicę pomiędzy sektorem wytwarzającym dobra głównie
podlegające obrotowi na rynku zewnętrznym typu neoklasycznego a bardziej chronionym
keynesowskim sektorem wytwarzającym dobra niepodlegające obrotowi na rynku
zewnętrznym.
Po drugie, cena produkcji w sektorze przemysłowym (T) jest w głównej mierze określana
zewnętrznie przez cenę światową w wyniku konkurencji poza regionem. W sektorze usług
rynkowych (N) cena producenta jest zazwyczaj narzutem na koszty. To stwarza kolejną
róŜnicę pomiędzy sektorem wytwarzającym dobra podlegające obrotowi na rynku
zewnętrznym, który głównie przyjmuje cenę z zewnątrz, a sektorem wytwarzającym dobra
niepodlegające obrotowi na rynku zewnętrznym, który głównie ustala cenę.
Modelowanie popytu na czynniki produkcji w sektorze rolnictwa jest traktowane w bardzo
prosty sposób w modelu HERMIN, ale zawsze moŜna je poszerzyć w późniejszych wersjach
jako podmodele, w których instytucjonalne aspekty rolnictwa będą w pełni ujęte.11 PKB w
rolnictwie jest modelowane jako odwrócona relacja wydajności (zobacz powyŜej). Nakłady
pracy w rolnictwie są modelowane jako (zazwyczaj zmniejszający się) trend czasowy, a nie
jako część neoklasycznego systemu optymalizującego, tak jak w przemyśle przetwórczym i
usługach rynkowych. Inwestycje w rolnictwie są modelowane jako (zwykle dodatni)
współczynnik inwestycje/produkcja lub współczynnik kapitał/produkcja.
Wreszcie, w sektorze usług nierynkowych popyt na czynniki produkcji (tzn., liczba
zatrudnionych oraz nakłady brutto na środki trwałe) są instrumentami egzogennymi i mogą
być zmieniane przez decydentów, zaleŜnie od kryteriów dotyczących sytuacji finansowej
państwa.
(iii) Określenie wynagrodzeń w sektorach
Na modelowanie określenia wynagrodzeń i cen w modelu HERMIN ma wpływ tak zwany
model skandynawski (Lindbeck, 1979). Zakłada się więc, Ŝe zachowanie w sektorze
przemysłowym (T) jest dominujące w stosunku do określenia wynagrodzeń. Inflacja płacowa
w sektorze przemysłowym jest przenoszona w dół na sektory „chronione”, tzn., usługi
rynkowe, rolnictwo oraz usługi nierynkowe, co wyraŜają równania o następującej formie:
(2.7a) WNDOT = WTDOT + błąd stochastyczny
(2.7b) WADOT = WTDOT + błąd stochastyczny
10
Pewne usługi rynkowe oczywiście podlegają obrotowi poza regionem (np., turystyka, transport,
itp.).
11
Na przykład, w niedawno skonstruowanej zdezagregowanej wersji polskiego narodowego modelu
HERMIN, produkcja rolna jest zdezagregowana na szereg głównych ziemiopłodów oraz zwierzęta i
produkty pochodzenia zwierzęcego.
14
(2.7c) WGDOT = WTDOT + błąd stochastyczny
gdzie WTDOT, WNDOT, WADOT i WGDOT są to wskaźniki inflacji płacowej
odpowiednio w przemyśle przetwórczym, usługach rynkowych, rolnictwie oraz usługach
nierynkowych.
W decydującym przypadku przemysłu przetwórczego stawki płacowe są modelowane jako
wynik negocjacji płacowych, które odbywają się pomiędzy zorganizowanymi związkami
zawodowymi i pracodawcami, z ewentualną interwencją rządu. Sformalizowana teoria
negocjacji płacowych wskazuje na cztery najwyŜszej wagi zmienne objaśniające (Layard,
Nickell and Jackman (LNJ), 1990):
Ceny produkcji: Cena, jaką producent moŜe uzyskać za produkcję, wyraźnie wpływa na cenę,
po której moŜna zyskownie zakupić czynniki produkcji, w szczególności pracę.
Klin podatkowy: Klin ten jest kształtowany przez łączne opodatkowanie zawarte pomiędzy
wynagrodzeniem określonym w cenach produkcji, a wynagrodzeniem przeznaczonym na
spoŜycie, które pracownicy w rzeczywistości dostają „na rękę”.
Stopa bezrobocia: Bezrobocie lub efekt krzywej Phillipsa w modelu LNJ (Layard, Nickell i
Jackman) jest wartością zastępczą dla siły negocjacyjnej w negocjacjach płacowych. Na
przykład, bezrobocie jest odwrotnie proporcjonalne do siły negocjacyjnej związków
zawodowych. Przeciwnie jest, jeśli chodzi o pracodawców.
Wydajność pracy: Oddziaływanie wydajności wynika z wysiłków pracowników, aby
utrzymać ich udział w wartości dodanej, tzn., uzyskać niektóre z korzyści wynikających z
wyŜszej produkcji na pracownika.
Proste logarytmiczno-liniowe zapisanie równania dotyczącego wynagrodzeń typu LNJ
mogłoby przyjąć następującą formę:
(2.8)
Log(WT) = a1 +a2 log(POT) + a3 log(WEDGE) + a4 log(LPRT) + a5 UR
gdzie WT przedstawia stawkę płacową, POT cenę artykułów przemysłowych, WEDGE „klin”
podatkowy, LPRT wydajność pracy, a UR stopę bezrobocia.
(iv) Demografia i podaŜ pracy
15
Przyrost ludności jest traktowany endogennie poprzez wskaźnik przyrostu „naturalnego”,
skorygowany o wskaźniki salda migracji. Saldo migracji moŜna modelować przy pomocy
standardowego podejścia Harrisa-Todaro, które uzaleŜnia migrację od względnej
atrakcyjności lokalnego (lub krajowego) i międzynarodowego rynku pracy, gdzie ten ostatni
moŜe być zastąpiony przez odpowiednie kierunki migracji, np., Wielka Brytania w przypadku
Irlandii, Niemcy i Francja w pozostałych przypadkach (Harris i Todaro, 1970). W przypadku
polskiego regionu prawdopodobnie migracja wewnętrzna (region <-> kraj) jest zazwyczaj
dominująca. Względną atrakcyjność regionu moŜna mierzyć w kategoriach relatywnych
oczekiwanych wynagrodzeń, tzn., iloczyn prawdopodobieństwa zatrudnienia i przeciętne
wynagrodzenie w regionie.
Wreszcie, wskaźnik aktywności zawodowej (tzn., LFPR lub procent ludności w wieku
produkcyjnym (NWORK), która uczestniczy w sile roboczej (LF)), moŜna modelować jako
funkcję stopy bezrobocia (UR) oraz jako trend czasowy, który ma uchwycić wolno
zmieniające się warunki społeczno-gospodarcze i demograficzne.
(2.9)
LFPR = a1 + a2 UR + a3 t
2.3 Absorpcja w modelu HERMIN
(i) SpoŜycie prywatne
SpoŜycie gospodarstw domowych stanowi zdecydowanie największą składową
zagregowanego popytu regionalnego w większości gospodarek rozwiniętych. Właściwości
funkcji spoŜycia odgrywają główną rolę w przenoszeniu zmian w polityce fiskalnej na
zagregowany popyt poprzez keynesowski mnoŜnik. Określenie spoŜycia gospodarstw
domowych jest sformułowane w prosty sposób w podstawowym modelu HERMIN, a
spoŜycie prywatne (CONS) jest w całości określone wyłącznie przez realne dochody osobiste
do dyspozycji (YRPERD).
(2.10)
CONS = a1 + a2 YRPERD
Innymi słowy zakłada się, Ŝe gospodarstwa domowe są ograniczone w płynności w takim
sensie, Ŝe mają bardzo ograniczony dostęp do oszczędności lub kredytów, aby tą drogą
wpływać na płynność ich wydatków konsumpcyjnych. W kolejnych rozszerzeniach modelu
HERMIN zostało zastosowane bardziej złoŜone podejście.12
Jeśli chodzi o pozostałe elementy absorpcji, to spoŜycie publiczne jest determinowane
głównie przez zatrudnienie w sektorze publicznym, które jest instrumentem polityki.
Inwestycje prywatne w trzech z czterech sektorów są określane jako część inwestycyjna
sektorowych systemów popytu na czynniki produkcji. Inwestycje publiczne są instrumentem
polityki. Z powodu braku danych dotyczących przyrostu rzeczowych środków obrotowych,
ten element absorpcji często jest pomijany, ale kiedy dane są dostępne, jest on modelowany
12
Na przykład, w irlandzkim modelu HERMIN przeprowadzono eksperymenty z hybrydowymi
modelami spoŜycia z ograniczoną płynnością i stałymi dochodami. Stwierdzono, Ŝe długoterminowe
właściwości modelu były względnie niezmienne przy wyborze pomiędzy hybrydowym rozwiązaniem
a czystą funkcją ograniczonej płynności. Jednak jeśli stosowany jest model dotyczący dochodów
płacowych uwzględniający oczekiwania na przyszłość, właściwości korygujące modelu zmieniają się
radykalnie (Bradley i Whelan, 1997).
16
przy uŜyciu standardowego podejścia ujmującego dostosowywanie zapasów. W końcu, biorąc
za wzorcowy dwusektorowy model małej gospodarki otwartej, eksport i import nie są
modelowane odrębnie w modelu HERMIN. Zamiast tego bilans handlowy jest określany
rezydualnie z róŜnicy pomiędzy PKB obliczonego na podstawie produkcji (GDPFC) i
absorpcji lokalnej (GDA). Dlatego teŜ w takim zakresie, w jakim wariant szokowy w
polityce zwiększa bardziej absorpcję krajową niŜ produkcję, regionalny bilans handlowy
pogarsza się.
2.4 Dochody regionalne w modelu HERMIN
(i) Sektor publiczny
Mając na względzie jego przyszłe wykorzystanie do analizy polityki, model HERMIN
uwzględnia konwencjonalny stopień szczegółowości dotyczący instytucji sektora
publicznego. W ramach wydatków publicznych ogółem rozróŜnia się spoŜycie publiczne
(głównie wynagrodzenia zatrudnionych w sektorze publicznym, świadczenia z tytułu opieki
społecznej, subwencje i dotacje, itp.) oraz wydatki inwestycyjne (infrastruktura, dotacje
inwestycyjne dla przemysłu).
(ii) Równania toŜsamościowe dotyczącego dochodów regionalnych
Równanie toŜsamościowe dochody-produkcja jest stosowane w modelu HERMIN w celu
określenia zysków przedsiębiorstw. W rzeczywistym modelu są rozmaite udoskonalenia
danych, ale toŜsamość zasadniczo przyjmuje następującą formę:
(2.11)
YC = GDPFCV - YW
gdzie YC to są zyski, GDPFCV to PKB według cen czynników produkcji, a YW to
wynagrodzenia ogółem w całej gospodarce. Dochody sektora prywatnego (YP) określone są
przy pomocy relacji o następującej formie:
(2.12)
YP = GDPFCV + GTR
gdzie GTR są to transfery sektora publicznego ogółem do sektora prywatnego. Dochody
sektora gospodarstw domowych (lub dochody osobiste) (YPER) są zasadniczo definiowane
jako:
(2.13)
YPER = YP – YCU
gdzie YCU jest tym elementem zysków ogółem (YC), który pozostaje w sektorze
przedsiębiorstw w celu reinwestowania w odróŜnieniu od dystrybucji do gospodarstw
domowych w formie dywidendy. Wreszcie, dochody osobiste do dyspozycji (YPERD) są
definiowane następująco
17
(2.14)
YPERD = YPER - GTY
gdzie GTY przedstawia podatki bezpośrednie ogółem (podatki dochodowe i składki na
ubezpieczenia społeczne pracowników) płacone przez sektor gospodarstw domowych. Jest to
wersja YPERD w cenach stałych (tzn., YRPERD=YPERD/PCONS), co ujmuje spoŜycie
prywatne w prostej keynesowskiej funkcji:
(2.15)
CONS = a1 + a2 YRPERD
(iii) Sektor monetarny
Nie ma Ŝadnego wyraźnego sektora monetarnego w regionalnej wersji modelu HERMIN,
poniewaŜ władze regionalne nie posiadają Ŝadnej autonomii w zakresie tej polityki. W
rezultacie zarówno kurs wymiany, jak i krajowe stopy procentowe, traktuje się jako
egzogenne. Nominalnym „zakotwiczeniem” w modelu regionalnym jest polska cena
zewnętrzna, denominowana w polskich złotych. Ponadto finansowanie wszelkich kredytów
sektora publicznego jest traktowane na poziomie krajowym (poza modelem), gdzie roczna
wartość netto kredytów sektora publicznego (zaciąganych przez region) jest po prostu
akumulowana do wartości zadłuŜenia „krajowego”.
2.5 Uwaga na temat kalibracji i testowania modelu
Typowy model HERMIN zawiera łącznie około 250 równań, z których wiele jest włączonych
do modelu jedynie w celu zwiększenia jego przejrzystości i ułatwienia działań symulacyjnych
i analizy polityki.13 Zasadnicza cześć modelu składa się z niewielkiej liczby równań, z
których mniej niŜ dwadzieścia są to równania behawioralne w ściśle ekonomicznym sensie
(tzn., empiryczne wersje uzyskane z teoretycznych specyfikacji stanowiących podstawę
modelu, zawierające parametry, którym naleŜy nadać wartości liczbowe oparte na danych).
Jest około piętnaście głównych równań behawioralnych, jakie trzeba skalibrować w modelu
HERMIN, a które są następujące:
PKB tworzony w przemyśle przetwórczym (OT)
System popytu na czynniki produkcji w przemyśle przetwórczym (zatrudnienie (LT) oraz
inwestycje (IT)
Deflator PKB dla przemysłu przetwórczego (POT) (traktowany egzogennie na poziomie
regionalnym, ale endogennie na poziomie krajowym)
Przeciętne roczne zarobki w przemyśle przetwórczym (WT)
PKB tworzony w usługach rynkowych (ON)
13
Na przykład wynagrodzenie w przemyśle przetwórczym (WT) określane jest przy pomocy równania
behawioralnego. Ale wskaźnik inflacji (WTDOT) jest określany w równaniu toŜsamościowym,
jedynie aby ułatwić zbadanie produkcji wynikającej z symulacji.
18
System popytu na czynniki produkcji w usługach rynkowych (zatrudnienie (LLN) oraz
inwestycje (IN)
Deflator PKB dla usług rynkowych (PON)
PKB tworzony w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (OA)
Nakłady pracy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (LA)
Zasoby środków trwałych w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (KA)
SpoŜycie w gospodarstwach domowych (CONS)
Ceny wydatków (inwestycje (PI) i spoŜycie (PCONS)) (traktowane egzogennie na poziomie
regionalnym, ale endogennie na poziomie krajowym)
PowyŜszy zestaw równań behawioralnych zawiera się w większym zestawie równań
toŜsamościowych, które posiadają zasadnicze znaczenie dla wyników i właściwości modelu,
lecz nie zawierają parametrów liczbowych, które trzeba kalibrować. Wspólnie równania
behawioralne oraz równania toŜsamościowe tworzą zintegrowany system i nie moŜna ich
rozpatrywać w oderwaniu od siebie.
W przypadku ograniczonych szeregów czasowych, estymacja ekonometryczna jest moŜliwa
jedynie wtedy, jeśli liczba parametrów w kaŜdym równaniu behawioralnym jest zachowana
na poziomie absolutnego minimum. Stąd teŜ wszystkie behawioralne równania modelu
HERMIN utrzymane są w moŜliwie najprostszej formie, często kosztem słabego dopasowania
wyników modelowania do rzeczywistych danych w próbie. Nie uŜywamy Ŝadnych fikcyjnych
zmiennych. Struktury takie jak funkcja produkcji CES są narzucone, aby uczynić kalibrację
łatwiejszą. Następuje oczywista strata w złoŜoności modelowania i w uchwyceniu dynamiki
dostosowania i zachowania, ale niewiele lub nic nie moŜna poradzić na te problemy.
19
[3] Krótki opis krajowej bazy danych modelu HERMIN dla polskiej
gospodarki
3.1. Wprowadzenie
Niniejsze opracowanie poświęcone jest bazie danych regionalnych modeli HERMIN dla
polskich województw. W tym rozdziale dokonano jednak syntetycznego opisu krajowej bazy
danych modelu HERMIN dla polskiej gospodarki. Są trzy podstawowe przyczyny
przywołania krajowej bazy danych w niniejszym raporcie. Pierwszą stanowi fakt, Ŝe
wzorcowy model regionalny został zbudowany na bazie modelu krajowego HERMIN dla
polskiej gospodarki. Druga przyczyna wynika z obiektywnego faktu, Ŝe w przypadku szeregu
danych, które nie są dostępne w układzie regionalnym, dane dla poszczególnych województw
zostały wygenerowane w oparciu o dane zawarte w bazie danych modelu krajowego. Ostatnia
przyczyna dotyczy technicznego aspektu konstruowania struktury bazy danych regionalnych.
Sama konstrukcja bazy regionalnej wykorzystuje bowiem doświadczenia nabyte podczas prac
nad modelem krajowym.
3.2. Ogólna charakterystyka czterosektorowej bazy danych modelu dla polskiej
gospodarki
Budowanie bazy danych czterosektorowego modelu HPO4 składało się z dwóch oddzielnych,
ale powiązanych ze sobą etapów. W pierwszym etapie skonstruowany został rozbudowany
plik (Excel) z wieloma arkuszami kalkulacyjnymi, który zawierał najmniejszą moŜliwą liczbę
szeregów danych potrzebnych do skonstruowania modelu. Nazywają się one szeregami
danych podstawowych. Po zebraniu tych szeregów danych podstawowych zostały one
przeniesione na oddzielny arkusz kalkulacyjny Excel (POLDAT.XLS). Ten arkusz
kalkulacyjny jest odczytywany przez plik wsadowy TSP nazwany POLDAT.TSP. Szeregi
dotyczące dochodów i wydatków sektora publicznego są takŜe odczytywane z innego arkusza
kalkulacyjnego Excel (GOV.XLS), a pewne ograniczone, wstępne przetwarzanie danych
przeprowadza się przy pomocy pliku wsadowego TSP. Następnie wszystkie szeregi danych
podstawowych wpisuje się do bazy danych binarnego pliku TSP POLDAT.TLB.14 Ta baza
danych, POLDAT.TLB, przedstawia szeregi danych konieczne i wystarczające do
skonstruowania czterosektorowego modelu HPO4.
Drugi etap składa się z wygenerowania pozostałej części szeregów czasowych modelu jako
połączeń danych podstawowych, a cała baza danych, składająca się z danych podstawowych,
jak równieŜ danych „wygenerowanych”, zostaje wpisana do innej bazy danych binarnego
pliku TSP nazwanego HPO4DB.TLB. To złoŜone zadanie wykonuje plik wsadowy
HERDATA.TSP. Struktura pliku wsadowego HERDATA.TSP odzwierciedla ostateczną
strukturę modelu, poniewaŜ toŜsamości zastosowane do „wygenerowania” danych są to
często te same toŜsamości, które są stosowane wewnątrz systemu modelu do uczynienia
zmiennych endogennymi (tzn. do określenia wartości zmiennych w modelu w trakcie
symulacji).
14
TSP oznacza Time Series Processor (Procesor Szeregów Czasowych) i jest to standardowa ekonometryczna
baza danych oraz pakiet estymacji uŜyty do skonstruowania modelu HERMIN. Jednak moŜna go zastąpić
jakimkolwiek innym pakietem ekonometrycznym, takim jak EViews.
20
Istotne znaczenie bazy danych czterosektorowego modelu HPO4 polega na tym, Ŝe zawiera
ona juŜ zagregowane na podstawie szczegółowych danych bazujących na sekcjach PKD15 4
sektory ekonomiczne: sektor przemysłowy (przemysł przetwórczy), rolnictwo, usługi
rynkowe i usługi publiczne (nierynkowe). Na tych czterech sektorach bazuje model
makroekonomiczny HERMIN.
Czterosektorowa struktura modelu HERMIN dla polskiej gospodarki determinuje sposób
agregacji sekcji PKD zarówno w bazie modelu krajowego, jak i w bazie 16 modeli
regionalnych16. W w/w układzie czterosektorowym są bowiem agregowane w obu bazach
dane dotyczące wielkości produkcji, zatrudnienia, wielkości płac ogółem oraz inwestycji.
3.3. Struktura elektronicznej bazy danych podstawowych
Baza podstawowych danych czterosektorowego modelu HERMIN dla polskiej gospodarki
została opracowana w arkuszach kalkulacyjnych .xls pakietu MS Office.
Plik źródłowy słuŜący wygenerowaniu danych wejściowych do modelu i zawierający
aktualną bazę danych modelu składa się z siedemnastu arkuszy kalkulacyjnych.
Pierwszy z arkuszy (CONTENTS) stanowi swego rodzaju spis treści całej bazy danych
zawartej w pliku. Wskazuje na nazwy poszczególnych arkuszy w wersji skróconej, jak i
rozszerzonej wskazującej na zawartość poszczególnych arkuszy. Dodatkowo wskazane są
źródła uzyskania poszczególnych danych zestawionych w kolejnych arkuszach - odpowiednio
Główny Urząd Statystyczny (GUS), Ministerstwo Finansów (MF), Narodowy Bank Polski
(NBP) lub NIESR (NIGEM), tj. dane pochodzące z bazy danych międzynarodowych (Rys.
3.1)
15
Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) została opracowana na podstawie Biura Statystycznego Wspólnot
Europejskich EUROSTAT „Nomenclature des Activités de Communauté Européenne – NACE rev.1”. PKD
wprowadzona została z dniem 01.01.1998r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.10.1997r. w sprawie
Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz.U. Nr 128, poz. 829) z poźn. zm., w miejsce Europejskiej Klasyfikacji
Działalności (EKD).
16
Szczegółowy opis agregacji sekcji PKD w 4 sektory ekonomiczne modelu HERMIN jest opisany w rozdziale
5 niniejszego opracowania.
21
Rys. 3.1.
Kolejny arkusz (HERMIN) jest arkuszem zbiorczym 168 podstawowych danych
wejściowych do podstawowego czterosektorowego modelu dla polskiej gospodarki. Jest on
generowany na podstawie danych agregowanych w szczegółowych kolejnych arkuszach
(arkusze 3-17 w wersji elektronicznej bazy danych) poprzez formuły łączące ten arkusz
zbiorczy z arkuszami szczegółowymi (Rys.3.2).
22
Rys. 3.2
Kolejne arkusze szczegółowe zawierają dane statystyczne charakteryzujące polską
gospodarkę poprzez agregaty danych dla lat 1995-2003 i noszą następujące nazwy: GDP
Prod, GDP Exp, GDP Income, EMPLOYMENT, WAGES, DEMOG, GOV, BOP, INV,
GFCF, RR, EXPORT, IMPORT, EXR, WORLD. To właśnie w tych arkuszach jest
generowanych łącznie 168 podstawowych zmiennych wejściowych do podstawowego
czterosektorowego modelu przenoszonych następnie do arkusza zbiorczego HERMIN. Dane
te są w większości przypadków zagregowane na podstawie szczegółowych
zdezagregowanych danych lub, w nielicznych przypadkach skalkulowane na ich podstawie
przy pomocy wyliczeń pomocniczych. Regułą jest, iŜ dane wykorzystywane następnie w
modelu (tj. dane, które są automatycznie przenoszone poprzez do arkusza HERMIN)
znajdują się w tabeli głównej umieszczonej w górnej części kaŜdego z arkuszy a dane
zdezagregowane lub wyliczenia pomocnicze znajdują się poniŜej lub po prawej stronie tabeli
głównej. Na Rys. 3.3. jako przykładowy arkusz danych zawierający w/w elementy
zaprezentowano arkusz GDP Prod.
23
Rys. 3.3.
Ze względu na obecność formuł łączących arkusze, zmiany w arkuszach szczegółowych
automatycznie generują zmiany w arkuszu zbiorczym HERMIN.
Jak juŜ wpomniano powyŜej, w przypadku czterosektorowego modelu dla Polski liczba
danych wejściowych do modelu generowanych w bazie xls wynosi obecnie 168 i ich pełna
lista została przedstawiona w Tabeli 3.1. poniŜej. Analizując generowane dane zawarte w tej
tabeli a zarazem niezbędne do uruchomienia modelu HERMIN dla Polski naleŜy zauwaŜyć,
Ŝe zdecydowana większość kategorii danych (do pozycji 74 włącznie) ma charakter
uniwersalny w przypadku kaŜdej gospodarki i w duŜej mierze pokrywa się zarówno w
modelu dla Polski, jak i Estonii, który stanowił punkt wyjścia do opracowania w 2002r.
polskiej adaptacji modelu HERMIN. Odrębną grupę stanowią dane opisujące interakcje
gospodarki Polski ze światem zewnętrznym – pozycje powyŜej 74. W tym przypadku dla
Polski konieczne było opracowanie odmiennego zestawu kategorii danych, niŜ w przypadku
Estonii. Odmienne są bowiem uwarunkowania zewnętrzne gospodarek polskiej i estońskiej.
Tabela 3.1. Lista zmiennych podstawowych agregowanych w bazie danych krajowych
modelu HERMIN dla polskiej gospodarki.
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
Zmienna
GDP: Manufacturing, in current prices
GDP: Manufacturing, in constant prices
GDP: Market Services, in current prices
GDP: Market Services, in constant prices
GDP: Agriculture, in current prices
GDP: Agriculture, in constant prices
GDP: Non-market services (including government), in current prices
24
Oznaczenie
OTV
OT
ONV
ON
OAV
OA
OGV
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
GDP: Non-market services (including government), in constant prices
Taxes on products, in current prices
Subsidies on products, in current prices
Taxes on products, in constant prices
Subsidies on products, in constant prices
Adjustment for Financial Services, in current prices
Adjustment for Financial Services, in constant prices
Private consumption, in current prices
Private consumption, in constant prices
Government consumption, in current prices
Government consumption, in constant prices
Total investment, in current prices
Total investment, in constant prices
Stock changes, in current prices
Stock changes, in constant prices
Exports of goods and services, in current prices
Exports of goods and services, in constant prices
Imports of goods and services, in current prices
Imports of goods and services, in constant prices
Depreciation ("Consumption of fixed capital")
Government tax revenue: employer's social insurance contributions
Government current expenditure: total subsidies
Government tax revenue: taxes on production and imports
Number of gainfully occupied persons: manufacturing
Number of gainfully occupied persons: market services
Number of gainfully occupied persons: agriculture
Number of gainfully occupied persons: non-market services
(incl. government)
Number of employees: agriculture
Number of employees: manufacturing
Number of employees: market services
Annual wage bill for employees: agriculture
Annual wage bill for employees: manufacturing
Annual wage bill for employees: market services
Annual wage bill for employees: non-market services (incl government)
Total population
Labour force (economically active population)
Population under working age
Population over working age
Net migration abroad (negative denotes net outward migration)
Numbers officially registered as unemployed
Number of unemployment benefit recipients
Government tax revenue: total income tax
Government tax revenue: corporate income tax
Government tax revenue: social security contributions (employers & employees)
Government tax revenue: taxes on property
Government revenue: non-tax revenue
Government capital revenue and grants
Revenue from privatisation
Government current expenditure: national debt interest payments
Government current expenditure: current transfers
Government capital expenditure: transfers plus net lending
National debt (government debt)
Government current expenditure: unemployment transfer payments
Government expenditure: transfer payments abroad (debit)
Government revenue: transfer payment from abroad (credit)
Net factor income from abroad
25
OG
GTE
GSUB
GTRE
GSRUB
YAFS
YRAFS
CONSV
CONS
GV
G
ITOTV
ITOT
DSV
DS
XV
X
MV
M
DEP
GTYSOCE
GSUBTOT
GTPI
LT
LLN
LA
LG
LAEMP
LTEMP
LLNEMP
YWA
YWT
YWN
YWG
N
LF
NJUV
NELD
NM
UOFF
UB
GTYTOT
GTYC
GTYSOC
GTPROP
GREVO
GREVK
GREVPRIV
GTRND
GTRCURR
GTRK
GND
GTRU
GTRABR
GREVABR
YFN
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
Private net current transfers from abroad
Capital transfers from abroad
Manufacturing investment share
Market services investment share
Agriculture investment share
Non-market services (incl government) investment share
Public sector investment: share of machinery and equipment
Private sector investment: share of machinery and equipment
Long-term interest rate, on credits in PLN
Short-term interest rate, on credits in PLN
Government bond rate (3-month)
Unemployment rate in Germany
Share of Polish exports going to Germany (fraction)
Share of Polish exports going to France
Share of Polish exports going to Italy
Share of Polish exports going to UK (fraction)
Share of Polish exports going to Netherlands (fraction)
Share of Polish exports going to Czech Republic (fraction)
Share of Polish exports going to Belgium (fraction)
Share of Polish exports going to Russia (fraction)
Share of Polish exports going to Ukraine (fraction)
Share of Polish exports going to Sweden (fraction)
Share of Polish exports going to Denmark (fraction)
Share of Polish exports going to USA (fraction)
Share of Polish exports going to Lithuania (fraction)
Share of Polish exports going to Hungary (fraction)
Share of Polish exports going to Austria (fraction)
Share of Polish exports going to Spain (fraction)
Share of Polish exports going to Slovakia (fraction)
Share of Polish exports going to Norway (fraction)
Share of Polish exports going to Finland (fraction)
Share of Polish exports going to Switzerland (fraction)
Share of Polish exports going to Belarus (fraction)
Share of Polish exports going to Portugal (fraction)
Share of Polish exports going to Latvia (fraction)
Share of Polish exports going to Romania (fraction)
Share of Polish exports going to China (fraction)
Share of Polish exports going to other countries (fraction)
Share of Polish imports coming from Germany
Share of Polish imports coming from Russia
Share of Polish imports coming from Italy
Share of Polish imports coming from France
Share of Polish imports coming from UK
Share of Polish imports coming from Netherlands (fraction)
Share of Polish imports coming from Czech Republic (fraction)
Share of Polish imports coming from USA (fraction)
Share of Polish imports coming from China (fraction)
Share of Polish imports coming from Belgium (fraction)
Share of Polish imports coming from Sweden (fraction)
Share of Polish imports coming from Spain (fraction)
Share of Polish imports coming from Japan (fraction)
Share of Polish imports coming from Austria (fraction)
Share of Polish imports coming from Denmark (fraction)
Share of Polish imports coming from Finland (fraction)
Share of Polish imports coming from Hungary (fraction)
Share of Polish imports coming from Slovakia (fraction)
Share of Polish imports coming from Switzerland (fraction)
26
BPTPRNE
BPTCK
ITVSHR
INVSHR
IAVSHR
IGVSHR
WIGME
WIOME
RNL
RNS
RNG
URGE
XWGE
XWFR
XWIT
XWUK
XWNL
XWCZ
XWBL
XWRU
XWUKR
XWSD
XWDK
XWUS
XWLIT
XWHUN
XWOE
XWSP
XWSL
XWNW
XWFN
XWCH
XWBS
XWPOR
XWLAT
XWRO
XWCHN
XWOT
MWGE
MWRU
MWIT
MWFR
MWUK
MWNL
MWCZ
MWUS
MWCHN
MWBL
MWSD
MWSP
MWJP
MWOE
MWDK
MWFN
MWHUN
MWSLO
MWCH
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
Share of Polish imports coming from South Korea (fraction)
Share of Polish imports coming from Norway (fraction)
Share of Polish imports coming from Taiwan (fraction)
Share of Polish imports coming from Ukraine (fraction)
Share of Polish imports coming from Turkey (fraction)
Share of Polish imports coming from Brazil (fraction)
Share of Polish imports coming from Ireland (fraction)
Share of Polish imports coming from Lithuania (fraction)
Share of Polish imports coming from Slovenia (fraction)
Share of Polish imports coming from Malayasia (fraction)
Share of Polish imports coming from other countries (fraction)
Index of industrial output in Germany
Index of industrial output in France
Index of industrial output in Italy
Index of industrial output in UK
Index of industrial output in Netherlands
Index of industrial output in Czech Republic
Index of industrial output in Belgium
Index of industrial output in Russia
Index of industrial output in Sweden
Index of industrial output in Denmark
Index of industrial output in US
Index of industrial output in Hungary
Index of industrial output in Austria
Index of industrial output in Spain
Index of industrial output in Norway
Index of industrial output in Finland
Index of industrial output in Switzerland
Index of industrial output in Portugal
German industrial output prices
Italian industrial output prices
French industrial output prices
UK industrial output prices
Dutch industrial output prices
USA industrial output prices
Belgian industrial output prices
Swedish industrial output prices
Spanish industrial output prices
Exchange rate of the PLN against the DM (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the IT (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the FRF (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the GBP (period average)
Exchange rate of the PLN against the NLG (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the USD (period average)
Exchange rate of the PLN against the BEF (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the SEK (period average)
Exchange rate of the PLN against the ESP (period average), up to 2002
Exchange rate of the PLN against the EUR (period average), after 2002
27
MWSK
MWNW
MWTA
MWUKR
MWTUR
MWBRA
MWIR
MWLIT
MWSLV
MWMAL
MWOT
GEIP
FRIP
ITIP
UKIP
NLIP
CZIP
BLIP
RUIP
SDIP
DKIP
USIP
HUNIP
OEIP
SPIP
NWIP
FNIP
CHIP
PTIP
PGEDM
PITALI
PFRFRF
PUKGBP
PNLNLG
PUSUSD
PBLBEF
PSDSEK
PSPESP
PZLDM
PZLLI
PZLFRF
PZLGBP
PZLNLG
PZLUSD
PZLBEF
PZLSEK
PZLESP
PZLEUR
[4] Przegląd i ocena źródeł danych regionalnych
4.1.Wprowadzenie
W niniejszej części dokonano opisowego przeglądu obecnie dostępnych źródeł danych
regionalnych agregowanych dla województw. Na wstępie naleŜy wyraźnie podkreślić, iŜ
zakres danych regionalnych oraz długość szeregów czasowych w porównaniu z dostępną bazą
modelu krajowego są znacznie ograniczone. Na tę sytuację składa się cały zespół czynników.
Jeden z najbardziej istotnych wiąŜe się z ciągle jeszcze bardzo wstępnym etapem budowania
takiej statystyki regionalnej dla polskich województw, która byłaby w pełni zgodna z danymi
uzyskiwanymi na poziomie krajowym dla całej Polski. Na kwestię zakresu danych
agregowanych przez statystykę publiczną nakłada się kwestia stosunkowo krótkiego
funkcjonowania polskich 16 województw jako jednostek toŜsamych z klasyfikacją NUTS 2
stosowaną w Unii Europejskiej na potrzeby polityki regionalnej UE 17, co z kolei generuje
ograniczony szereg czasowy dostępnych danych statystycznych. Faktycznie większość
danych jest bowiem dostępna dla nowych polskich województw dopiero od 1999r., tj. od
pierwszego roku ich funkcjonowania i niewiele z nich w tym układzie zostało przeliczonych
dla lat wcześniejszych poprzedzających wdroŜenie reformy administracyjnej.
4.2. Podstawowe źródła regionalnych danych statystycznych dla województw
Jak juŜ wcześniej zaznaczono, warunkiem podstawowym zbudowania modelu regionalnego
HERMIN jest posiadanie odpowiedniej bazy danych statystycznych agregowanych w
układzie województw. W związku z tym, w ramach wstępnych prac przygotowawczych przed
zbudowaniem modelu regionalnego HERMIN dokonano przeglądu źródeł danych
statystycznych dotyczących województw i ich zawartości. Przeprowadzona analiza wykazała,
Ŝe dane agregowane dla województw, które byłyby potencjalnie uŜyteczne do stworzenia
bazy danych wojewódzkich modelu regionalnego HERMIN mogą pochodzić z następujących
rodzajów źródeł:
a) ogólnie dostępne publikacje GUS, opracowywane zgodnie z corocznym Programem
Badań Statystycznych, zarówno w formie wydawnictw ksiąŜkowych, jak równieŜ na
stronie internetowej Urzędu (np. Bank Danych Regionalnych);
b) inne dane, agregowane zarówno przez GUS, np. na potrzeby EUROSTATU, jak i
przez inne instytucje, np. Ministerstwo Finansów, ale niepodlegające szerokiej
publikacji.
Szczegółowy przegląd dotąd opublikowanych publikacji statystycznych dotyczących
województw w kontekście potrzeb zbudowania bazy danych modelu regionalnego HERMIN
wykazał, iŜ w przypadku statystyki prowadzonej przez GUS za główne źródła naleŜy uznać
następujące publikacje:
17
Dotyczy klasyfikacji regionów korzystających ze środków funduszy strukturalnych, które są klasyfikowane
według statystyki NUTS 2. Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (The
Nomenclature of Territorial Units for Statistics, NUTS) jest to jednolity schemat podziału terytorialnego krajów
UE wprowadzony w 1988r. NUTS jest pięciostopniową klasyfikacją hierarchiczną, w której wyróŜnia się trzy
poziomy regionalne (NUTS 1-3) oraz dwa lokalne (NUTS 4-5).
28
Publikacja 1: Produkt krajowy brutto według województw.
Publikacja GUS pod tym tytułem jest przygotowywana przez Centralny Ośrodek Rachunków
Regionalnych w Urzędzie Statystycznym w Katowicach. W ramach tego wydawnictwa są
prezentowane wyniki obliczeń podstawowych kategorii rachunków narodowych w przekroju
regionalnym. Dotychczas opublikowane podstawowe dane są dostępne za lata 1995-2002, ale
w tym szeregu czasowym nie są one w porównywalne w pełnym zakresie danych, zarówno ze
względu na głębokie zmiany metodologiczne, jakim w tym okresie podlegała polska
statystyka publiczna w zakresie obliczania rachunków regionalnych, jak i przeprowadzoną
reformę administracyjną. Dane w układzie nowych 16 województw są dostępne w
następujących wydawnictwach z tej serii: Produkt krajowy brutto według województw w
latach 1995-1998 (dane w układzie zarówno 49 województw, jak i 16 ale według nieaktualnej
metodologii), Produkt krajowy brutto według województw w 1999 roku (dane w układzie 16
województw, ale według nieaktualnej metodologii), Produkt krajowy brutto według
województw w 2000 roku (dane w układzie 16 województw, ale według nieaktualnej
metodologii) oraz Produkt krajowy brutto według województw w 2001 roku. Ostatnie z
wymienionych wydawnictw zawiera dane opracowane juŜ zgodnie z częścią zaleceń
(pierwszy etap rewizji18) Europejskiego Systemu Rachunków Narodowych i Regionalnych
ESA 1995. Wydawnictwo zawiera równieŜ dane bezwzględne za rok 2000, które zostały
przeliczone według skorygowanych załoŜeń metodologicznych w celu zapewnienia ich
porównywalności z danymi za rok 2001. Publikacja zawiera wyniki obliczeń regionalnego
produktu krajowego brutto i jego elementów w układzie 16 województw stanowiących
jednostki poziomu 2 (NUTS 2) i dla 44 podregionów – jednostki poziomu 3 (NUTS 3)
Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych.
W tej serii wydawniczej najbardziej pełną jak dotąd publikację wykorzystaną przy budowaniu
bazy danych 16 modeli regionalnych HERMIN dla polskich województw stanowi "Produkt
krajowy brutto według województw i podregionów w 2002 roku" opublikowany w 2004r.19.
W tej publikacji wynikowymi informacjami statystycznymi w interesującym nas układzie
województw (NUTS 2) z badania20 "Produkt krajowy brutto i jego elementy w ujęciu
regionalnym" (symbol: 1.67.07) są następujące kategorie:
a) kategorie rachunku produkcji i rachunku tworzenia dochodów: produkcja globalna,
zuŜycie pośrednie, wartość dodana brutto, produkt krajowy brutto, koszty związane z
zatrudnieniem, nadwyŜka operacyjna brutto.
18
Zmiany metodologiczne w rachunkach narodowych i regionalnych przeprowadzono w dwóch etapach.
Pierwszy etap rewizji objął dane za lata 2000-2001. W przypadku rachunków regionalnych wyniki tej rewizji
wraz z opisem zmian metodologicznych zostały opublikowane w wydawnictwie „Produkt krajowy brutto
według województw i podregionów w 2001 roku (Wyd. GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice
2003). W 2004r. przeprowadzono drugi etap rewizji danych obejmujący rewizję danych dla lat 1995-1999
(Wyniki drugiego etapu rewizji danych wraz z opisem zmian metodologicznych zostały opublikowane w
wydawnictwie „Produkt krajowy brutto według województw i podregionów w 2002 roku (Wyd. GUS, Urząd
Statystyczny w Katowicach, Katowice 2004).
19
W trakcie finalizacji prac nad niniejszym projektem ukazało się wydawnictwo "Produkt krajowy briutto.
Rachunki regionalne 2003" (wyd. GUS/US w Katowicach). Ze względu na termin publikacji i kolejne zmiany
metodologiczne dotyczące kalkulacji szeregu kategorii danych inkorporowanie danych zawartych w tym
wydawnictwie do bazy danych regionalnych będzie moŜliwe podczas najbliŜszej aktualizacji bazy.
20
Dotyczy corocznego programu badań statystycznych statystyki publicznej. Np. w 2004r. agregację danych
prowadzono zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 lipca 2003r. w sprawie programu badań
statystycznych statystyki publicznej na rok 2004 (Dz.U. Nr 159, poz. 1538 z dnia 12.09.2003r.).
29
b) kategorie rachunku podziału pierwotnego dochodów i rachunku podziału wtórnego
dochodów dla sektora gospodarstw domowych: dochody pierwotne brutto, dochody
do dyspozycji brutto.
W w/w publikacji znajdą się równieŜ rewizje danych dla województw z lat poprzednich
(drugi etap rewizji) dla podstawowych kategorii, takich jak (w nawiasach dostępne szeregi
czasowe danych po rewizji wg jednolitej metodologii): produkt krajowy brutto (1995-2002),
wartość dodana brutto według rodzajów działalności (1995-2002), koszty związane z
zatrudnieniem (2001-2002), dochody pierwotne i dochody do dyspozycji brutto sektora
gospodarstw domowych (1998-2002).
Publikacja 2: Rocznik statystyczny województw. Wyd. Główny Urząd Statystyczny.
Roczniki w układzie nowych województw są publikowane przez GUS od 2000 roku i obecnie
są dostępne ich wydania z lat 2000-2004 zawierające dane za 5 lat: 1999, 2000, 2001, 2002 i
2003. Obecnie jest przygotowywany do wydania Rocznik Statystyczny Województw 2005
(zawierający dane za rok 2004).
Rocznik statystyczny województw zawiera obszerny zestaw informacji statystycznych
charakteryzujących sytuację społeczno-gospodarczą w ujęciu przestrzennym. Zawarte w
roczniku informacje o województwach, a takŜe w wybranych kategoriach danych - o
podregionach i powiatach są zagregowane w układzie ułatwiającym dokonywanie porównań i
analiz regionalnego zróŜnicowania zjawisk. Dane statystyczne zostały zaprezentowane w
niektórych przypadkach równieŜ w formie graficznej w postaci map i wykresów. Zasadniczy
układ publikacji obejmuje dane z następujących działów: warunki naturalne i ochrona
środowiska; organizacja państwa; wymiar sprawiedliwości; ludność; rynek pracy; dochody
ludności; infrastruktura komunalna i mieszkania; edukacja i wychowanie; ochrona zdrowia i
opieka społeczna; kultura, turystyka i sport; działalność badawczo-rozwojowa (b+r) i
innowacyjna; rolnictwo i leśnictwo; przemysł i budownictwo; transport i łączność; handel i
ceny; finanse publiczne; inwestycje, środki trwałe; rachunki regionalne; zmiany strukturalne
w gospodarce. W kolejnych publikacjach roczniki zawierają równieŜ dodatkowe dane
wynikające z przeprowadzonych w danym roku spisów, takie jak np. podstawowe wyniki
spisów przeprowadzonych w 2002r. tj. Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i
Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego (Rocznik statystyczny województw 2003) lub
dane zaprezentowane ze względu na bieŜące potrzeby informacyjne, np. wybrane dane o
regionach NUTS 2 w krajach Unii Europejskiej (Rocznik statystyczny województw 2004).
Publikacja 3: Roczniki statystyczne poszczególnych województw, wydawane przez
wojewódzkie oddziały GUS. Są one podstawową zbiorczą publikacją Urzędów
Statystycznych w układzie danych agregowanych dla województw. Roczniki dla nowych
województw są publikowane przez odpowiednie wojewódzkie Urzędy Statystyczne od 2000
roku i obecnie są dostępne ich wydania zawierające dane za 4 lata: 1999, 2000, 2001, 2002 i
2003. Kolejne edycje roczników statystycznych poszczególnych województw z danymi za
rok 2004 są przewidziane na grudzień 2005r.
Roczniki statystyczne poszczególnych województw w przypadku większości wydań składają
się z dwóch tomów i ich zakres tematyczny pokrywa się, chociaŜ kolejność prezentacji
danych moŜe się róŜnić. Tom I zawiera szeroki zestaw informacji charakteryzujących poziom
Ŝycia społeczeństwa i sytuację gospodarczą w danym województwie w danym roku, z
retrospektywnymi danymi w niektórych kategoriach za lata wcześniejsze oraz z
30
porównawczymi danymi dla innych województw i dla kraju. W tomie II są prezentowane z
kolei wybrane dane o powiatach i gminach zlokalizowanych w danym województwie.
Prezentacja danych o województwie jest pogrupowana w ponad 20 działach tematycznych
(np. geografia/połoŜenie i warunki naturalne, stan i ochrona środowiska, organizacja
województwa, wymiar sprawiedliwości i bezpieczeństwo publiczne, ludność, rynek pracy,
wynagrodzenia i świadczenia z ubezpieczeń społecznych, budŜety gospodarstw domowych,
infrastruktura komunalna i mieszkania, edukacja i wychowanie, ochrona zdrowia i opieka
społeczna, kultura, turystyka i sport, nauka i technia, ceny, produkt krajowy brutto, rolnictwo,
łowiectwo i leśnictwo, przemysł i budownictwo, transport i łączność, handel i gastronomia,
finanse przedsiębiorstw, finanse publiczne, inwestycje i środki trwałe, rachunki regionalne,
proces prywatyzacji przedsiębiorstw/zmiany strukturalne w gospodarce). Działy tematyczne
zamykają zwykle tablice z szerokim zestawem danych o podregionach (poziom NUTS 3) w
województwie na tle kraju (w przypadku Roczników dla niektórych województw dane o
podregionach są zawarte w tomie II). KaŜdy dział tematyczny jest poprzedzony, dla
ułatwienia interpretacji i analizy danych zawartych w Roczniku, uwagami ogólnymi
wyjaśniającymi stosowane pojęcia i definicje. Zamieszczany materiał statystyczny jest
wzbogacany w kolejnych wydaniach ilustracjami graficznymi w postaci map i wykresów.
Dane dostępne w internecie: głównym źródłem danych publikowanych w internecie jest
strona Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl. Największy zasób danych w
układzie województw znajduje się na w dziale opracowania zbiorcze, zakładka województwa
http://www.stat.gov.pl/opracowania_zbiorcze/wojewodztwa/index.htm (Rys. 4.1.) oraz w
Banku Danych Regionalnych (BDR) http://www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona_glowna.indeks
Rys. 4.1.
Źródło: strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl
31
Pierwsze ze wskazanych źródeł danych zawiera róŜnorodne dane (z zakresu demografii,
działalności gospodarczej, zatrudnienia, bezrobocia i wiele innych) w formie ponad 300
arkuszy kalkulacyjnych Excel, co sprawia, Ŝe w prostej formie mogą one być inkorporowane
do bazy danych oraz słuŜyć do przygotowywani zestawień porównawczych i wykresów.
W Banku Danych Regionalnych (Rys. 4.2.) znajdują się informacje dotyczące sytuacji
społeczno-gospodarczej, demograficznej, społecznej i stanie środowiska. Dane
charakteryzują: regiony (grupy województw), województwa, powiaty i gminy. Katalog cech
opisujących jednostki podziału terytorialnego Polski zawiera wiele uporządkowanych
dziedzinowo pozycji. Ich liczba jest róŜna w kolejnych latach w zaleŜności od zakresu
prowadzonych badań oraz stopniowej rozbudowy zawartości informacyjnej Banku.
Rys. 4.2.
Źródło: strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl
MoŜliwe jest generowanie w BDR zestawień danych w formie interaktywnej i odbywa się to
poprzez wybór opcji "według podgrup cech" lub "dla jednostki podziału terytorialnego". Dane
mogą być agregowane w formie arkuszy kalkulacyjnych Excel. MoŜliwość wykorzystania
tych danych, chociaŜ część z nich jest dostępna nawet dla roku 2004, dla celów budowania
modelu makroekonomicznego typu HERMIN jest jednak ograniczona i w budowie bazy
danych modeli regionalnych wykorzystano to źródło w niewielkim zakresie (przykładowa
kategoria danych z BDR wykorzystanych w procesie konstruowania bazy danych modeli
została przedstawiona na Rys. 4.3.).
32
Rys. 4.3.
Źródło: strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl
33
[5] Struktura arkuszy kalkulacyjnych bazy danych podstawowych
5.1. Wprowadzenie
Podobnie jak w przypadku bazy danych modelu krajowego HERMIN dla polskiej gospodarki
(patrz Rozdział 3) budowanie bazy danych regionalnych modeli HERMIN dla województw
składało się z dwóch oddzielnych, ale powiązanych ze sobą etapów.
W pierwszym etapie skonstruowany został rozbudowany plik (Excel) z wieloma arkuszami
kalkulacyjnymi, który zawiera niezbędny zbiór szeregów czasowych potrzebnych do
skonstruowania bazy danych modelu. Nazywają się one szeregami danych podstawowych.
Drugi etap składa się z wygenerowania pozostałej części szeregów czasowych modelu na
podstawie danych podstawowych. Operacja konstruowania danych generowanych jest
przeprowadzana w programie TSP. Jako rezultat agregacji danych w ramach 2 w/w etapów
powstaje kompletna baza danych modelu, składająca się zarówno z danych podstawowych,
jak równieŜ z danych wygenerowanych.
Kwestia podziału danych na 2 w/w kategorie ma znaczenie tylko podczas budowy bazy
danych. Kiedy ten proces ulega zakończeniu inny podział danych staje się istotny, tj. podział
na zmienne endogeniczne (określane przez model) i egzogeniczne (określane poza modelem).
Przedmiotem niniejszego rozdziału jest opis budowy bazy danych podstawowych. Opis
metod generowania danych w programie TSP jest natomiast zawarty w Rozdziale 6.
5.2. Ogólna charakterystyka czterosektorowej bazy danych modeli regionalnych dla
polskich województw
Jak juŜ wspomniano w opisie bazy danych modelu krajowego (rozdział 3), model HERMIN
jest makroekonomicznym modelem składającym się z czterech sektorów ekonomicznych:
sektor przemysłowy (przemysł przetwórczy), rolnictwo, usługi rynkowe oraz usługi publiczne
(usługi nierynkowe). Na wymienione sektory ekonomiczne składają zamieszczone w
poniŜszej tabeli, odpowiadające im w Rachunkach Narodowych sekcje PKD.
Tabela 5.1. Sektory w modelu HERMIN i sekcje PKD w Rachunkach Narodowych
SEKTORY – model HERMIN
Sektor przemysłowy (przemysł
przetwórczy)
Rolnictwo
Usługi rynkowe
Usługi publiczne (nierynkowe)
SEKCJE PKD RACHUNKI NARODOWE
Przetwórstwo przemysłowe
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
Rybołówstwo i rybactwo
Górnictwo i kopalnictwo
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę
Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny, naprawy
Hotele i restauracje
Transport, gospodarka magazynowa i łączność
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej,
Pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i
Indywidualna
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenie
społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne
Edukacja
Ochrona zdrowia i opieka społeczna
34
Czterosektorowa struktura modelu HERMIN dla polskiej gospodarki determinuje sposób
agregacji sekcji PKD w bazie modeli regionalnych. W w/w układzie czterosektorowym są
bowiem agregowane w bazie dane dotyczące wielkości produkcji, zatrudnienia, wielkości
płac ogółem oraz inwestycji.
5.3. Struktura elektronicznej bazy danych podstawowych modeli regionalnych
Baza podstawowych danych modeli HERMIN dla polskich województw pn. "Regionalna
baza danych" została opracowana w arkuszach kalkulacyjnych .xls pakietu MS Office.
Plik słuŜący agregacji podstawowych danych wejściowych do modeli składa się z
rozbudowanego zestawu 37 arkuszy kalkulacyjnych.
Pierwszy z arkuszy (CONTENTS) stanowi swego rodzaju spis treści całej bazy danych
zawartej w pliku. Wskazuje na nazwy poszczególnych arkuszy w wersji skróconej, jak i
rozszerzonej wskazującej na zawartość poszczególnych arkuszy. Dodatkowo wskazane są
źródła uzyskania poszczególnych danych zestawionych w kolejnych arkuszach - odpowiednio
Główny Urząd Statystyczny (GUS) lub obliczenia własne (Rys. 5.1).
Rys. 5.1.
Kolejnych 16 arkuszy (HERMIN_XX, gdzie "XX" to oznaczenie województwa) są to
oddzielne dla kaŜdego z województw arkusze zbiorcze zawierające analogiczny w przypadku
kaŜdego z województw zestaw 46 podstawowych danych wejściowych do odpowiednich
modeli regionalnych. KaŜdy z arkuszy w swojej nazwie zawiera słowo "HERMIN" oraz
dwuliterowe oznaczenie województwa (na przykładzie woj.pomorskiego Rys. 5.2)
35
wskazujące, iŜ to w danym arkuszu są agregowane dane dla danego województwa21. Legenda
oznaczeń jest zawarta w Tabeli 5.2.
Rys. 5.2.
Tabela 5.2. Oznaczenia województw w arkuszach bazy danych modeli regionalnych
L.p.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Województwo
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
21
Oznaczenie
DL
KP
LL
LB
LD
ML
MZ
OP
PK
PD
PM
SL
SW
WM
WL
ZP
MoŜna zauwaŜyć Ŝe dane znajdujące się w wierszach od 7 do 36 dotyczą gospodarki danego województwa,
natomiast dane znajdujące się w wierszach 37 – 52 dotyczą gospodarki krajowej i są wyliczone jako suma
danych dla 16 województw.
36
Arkusze zbiorcze są agregowane na podstawie danych zawartych w szczegółowych kolejnych
arkuszach poprzez formuły łączące arkusze zbiorcze z arkuszami szczegółowymi.
W przypadku podstawowego wzorcowego modelu dla 16 regionów liczba podstawowych
danych wejściowych do modelu agregowanych w bazie wynosi obecnie 46 dla kaŜdego z
województw i ich pełna lista została przedstawiona w Tabeli 5.3. poniŜej.
Tabela 5.3. Lista podstawowych zmiennych w bazie danych regionalnych modelu
HERMIN dla polskich województw.
L.p.
Zmienna
1
PKB ogółem, ceny bieŜące / GDP Total, current prices
2
WDB: Rolnictwo, ceny bieŜące / GVA: Agriculture, in current prices
3
WDB: Przetwórstwo przemysłowe, ceny bieŜące /GVA: Manufacturing, in current
prices
4
WDB: Usługi rynkowe, ceny bieŜące / GVA: Market services, in current prices
5
WDB: Usługi nierynkowe, ceny bieŜące / GVA: Non-market services, in current
prices
6
Pracujący w rolnictwie / Employed persons in Agriculture
7
Pracujący w przetwórstwie przemysłowym / Employed persons in Manufacturing
8
Pracujący w usługach rynkowych / Employed persons in Market services
9
Pracujący w usługach nierynkowych / Employed persons in Non-market services
10 Pracujący według BAEL / Employed according to LFS
11 Płace ogółem w rolnictwie / Annual wage bill for employees: Agriculture
12 Płace ogółem w przetwórstwie przemysłowym / Annual wage bill for employees:
Manufacturing
13 Płace ogółem w usługach rynkowych / Annual wage bill for employees: Market
services
14 Płace ogółem w usługach nierynkowych / Annual wage bill for employees: Nonmarket services (incl government)
15 Ludność ogółem / Total population
16 Siła robocza (Ludność aktywna zawodowo) / Labour force (Economically active
persons)
17 Ludność w wieku przedprodukcyjnym / Population under working age
18 Ludność w wieku poprodukcyjnym / Population over working age
19 Saldo migracji poza województwo / Net migration abroad voivodship
20 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych / Number of officially registered as
unemployed
21 Liczba bezrobotnych otrzymujących zasiłek / Number of unemployment benefit
recipients
22 Inwestycje w regionie ogółem / Total regional investment, in current prices
23 Udział inwestycji w rolnictwie w kwocie ogółem / Agriculture investment share
24 Udział inwestycji w przetwórstwie przemysłowym w kwocie ogółem/ Manufacturing
investment share
25 Udział inwestycji w usługach rynkowych w kwocie ogółem / Market services
investment share
26 Udział inwestycji w usługach nierynkowych w kwocie ogółem / Non-market services
investment share
27 Przeciętne miesięczne wydatki na towary i usługi konsumpcyjne na 1 osobę w
gospodarstwach domowych / Average monthly expenditures on consumer goods and
services per capita in households
28 Przychody sektora publicznego / Public sector revenues
29 Wydatki sektora publicznego / Public sector expenditures
30 Przychody kapitałowe sektora publicznego / Public sector capital expenditures
31 Wydatki konsumpcyjne ogółem dla 16 województw na towary i usługi / Total
consumer expenditure (survey based) for all 16 regions
37
Oznaczenie
GDPFCV
OAV
OTV
ONV
OGV
LA
LT
LLN
LG
L
YWA
YWT
YWN
YWG
N
LF
NJUV
NELD
NM
UOFF
UB
IV
IAVSHR
ITVSHR
INVSHR
IGVSHR
AMCGSH
GREV
GEXP
GEK
CEXV_PL
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
Pracujący w rolnictwie ogółem dla 16 województw/ Employed persons in Agriculture
total for all 16 regions
Pracujący w przetwórstwie przemysłowym ogółem dla 16 województw/ Employed
persons in Manufacturing total for all 16 regions
Pracujący w usługach rynkowych ogółem dla 16 województw/ Employed persons in
market services total for all 16 regions
Pracujący w usługach nierynkowych ogółem dla 16 województw/ Employed persons
in Non-market services total for all 16 regions
Produkt krajowy brutto dla 16 województw / gross domestic produkt for all 16
regions
Ludność ogółem dla 16 województw / Total population for all 16 regions
Płace ogółem w rolnictwie ogółem dla 16 województw / Annual wage bill for
empoyees for all 16 regions: Agriculture
Płace ogółem w przetwórstwie przemysłowym ogółem dla 16 województw /
Annual wage bill for empoyees for all 16 regions: Manufacturnig
Płace ogółem w usługach rynkowych ogółem dla 16 województw / Annual wage bill
for empoyees for all 16 regions: Market services
Płace ogółem w usługach nierynkowych ogółem dla 16 województw /
Annual wage bill for empoyees for all 16 regions: Non-market services (incl.
Government)
Siła robocza (Ludność aktywna zawodowo) ogółem dla 16 województw / Labour
force (Economically active persons) for all 16 regions
WDB: Rolnictwo, ceny bieŜące / GVA: Agriculture, in current prices
WDB: Przetwórstwo przemysłowe, ceny bieŜące /GVA: Manufacturing, in current
prices
WDB: Usługi rynkowe, ceny bieŜące / GVA: Market services, in current prices
Pracujący według BAEL ogółem dla 16 województw / Employed according to LFS
for all 16 regions
LART
LTRT
LLNRT
LGRT
GDPFCVRT
NRT
YWART
YWTRT
YWNRT
YWGRT
LFRT
OAVRT
OTVRT
ONVRT
LRT
46 wyŜej wymienionych zmiennych wejściowych do modeli regionalnych jest generowanych
w następujących dziewięciu arkuszach szczegółowych22 charakteryzujących gospodarki
wojewódzkie: GDP, GVA, EMPLOYMENT, WAGES, DEMOG, INV, AMCGSH, GOV,
CEXV. Arkusze szczegółowe w pliku "Regionalna baza danych" znajdują się po 16
arkuszach zawierających dane zbiorcze. W przypadku tych arkuszy szczegółowych, w
których znajduje się więcej niŜ jedna tabela z danymi, opis zawartości poszczególnych tabel
został przedstawiony w kolejności malejącej numerów tabel. Taki sposób prezentacji danych
jest związany z generalną metodą stosowaną przy wyliczaniu danych podstawowych tj.
metodą „z dołu do góry”
PoniŜej kolejno omówiono zawartość poszczególnych arkuszy, w tym metody kalkulacji
zmiennych następnie przenoszonych do arkuszy zbiorczych poszczególnych województw.
GDP
W arkuszu GDP znajduje się jedna tabela, w której zawarte są informacje dotyczące
Produktu Krajowego Brutto w milionach złotych w podziale na 16 województw za lata 1995
– 2002. Dane te zostały inkorporowane z publikacji „Produkt krajowy brutto według
województw i podregionów w 2002 roku”, wydawnictwo GUS 2004. Z arkusza GDP (Rys.
22
Baza danych regionalnych zawiera równieŜ po arkuszu CEXV kolejnych 9 arkuszy zawierająch szereg danych
zagregowanych w trakcie prac nad bazą danych modeli regionalnych ale nie wykorzystywanych w obecnej ich
wersji do agregowania danych w arkuszach zbiorczych dla poszczególnych województw i tym samym nie są one
częścią zestawu podstawowych danych wejściowych do modelu. Są to następujące arkusze: AAEMPL,
AMGWS, INVOUT, GFVA, GDI, GPI, AMIOH, NOH, ANUMPH. Zawartość tych arkuszy jest jednak
dostępna dla uŜytkowników bazy w jej elektronicznej formie stanowiącej integralną część niniejszego raportu.
38
5.3.) moŜna odczytać wielkość PKB w danym roku w układzie województw, np. PKB w
województwie pomorskim w roku 2002 wynosił 44370.8 mln zł.
Rys. 5.3.
GVA
Arkusz GVA zawiera dane dotyczące wartości dodanej brutto (WDB). Arkusz ten jest
podzielony na dwie części.
W części pierwszej znajduje się tabela 1 (Rys. 5.4.), która zawiera dane za lata 1995 – 2002
dotyczące wartości dodanej brutto według czterech sektorów ekonomicznych modelu
HERMIN w milionach złotych w układzie 16 województw. Te sektory ekonomiczne są
następujące: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo; przetwórstwo
przemysłowe (tj. przemysł przetwórczy); usługi rynkowe oraz usługi nierynkowe (usługi
publiczne).
W części drugiej znajduje się tabela 2, zawierająca dane źródłowe, na podstawie których
powstała tabela 1. Tabela 2 przedstawia wartość dodaną brutto według 5 grup sekcji PKD:
rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo; przemysł (w tym przetwórstwo
przemysłowe); budownictwo; usługi rynkowe; usługi nierynkowe (usługi publiczne). MoŜna
zauwaŜyć, Ŝe trzy sektory ekonomiczne są takie same jak trzy sekcje PKD. Tabela 1 i tabela 2
róŜnią się tym, Ŝe sektor ekonomiczny "usługi rynkowe" jest zdezagregowany w następujący
sposób na sekcje PKD: Usługi rynkowe = usługi rynkowe + budownictwo + przemysł przetwórstwo przemysłowe.
Dane te zostały inkorporowane z publikacji „Produkt krajowy brutto według województw i
podregionów w 2002 roku”, wydawnictwo Głównego Urzędu Statystycznego 2004.
39
Z tabeli 1 w arkusza GVA moŜna odczytać wielkość WDB dla wybranej sekcji w danym roku
oraz województwie, np. WDB dla sekcji rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybołówstwo i
rybactwo w województwie pomorskim w roku 2002 wynosiła 890.1 mln zł.
Rys. 5.4.
EMPLOYMENT
W arkuszu EMPLOYMENT znajdują się 4 tabele.
W tabeli 4 zostały umieszczone dane za lata 1999 – 2003 w układzie 16 województw
dotyczące aktywności ekonomicznej ludności w wieku 15 lat i więcej.W tej tabeli
przedstawiono liczbę osób pracujących i bezrobotnych wyraŜoną w tysiącach.
W/w dane są zawarte w „Rocznikach statystycznych województw” wydanych przez Główny
Urząd Statystyczny w latach 1999 – 2004.
W tabeli 3 przedstawiona jest (badanie reprezentacyjne) liczba osób pracujących wyraŜona w
tysiącach w układzie 16 województw za lata 1995 – 2003 według 3 sektorów ekonomicznych
(grup sekcji): rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo; przemysł i
budownictwo; usługi. Wyniki tych badań są zamieszczone na stronie internetowej Głównego
Urzędu
Statystycznego
http://www.stat.gov.pl/opracowania_
zbiorcze/wojewodztwa
/121_211.xls
w arkuszach (176 – 184).
W tabeli 2 są przedstawione dane za lata 1998 – 2003 w układzie 16 województw dotyczące
liczby osób pracujących według faktycznego miejsca pracy i stanu na dzień 31 grudnia
40
danego roku według następujących sekcji PKD: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; przemysł;
przetwórstwo przemysłowe; budownictwo; handel i naprawy; hotele i restauracje; transport,
gospodarka magazynowa i łączność; pośrednictwo finansowe; obsługa nieruchomości i firm,
nauka; administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i
zdrowotne; edukacja; ochrona zdrowia i opieka społeczna; pozostała działalność usługowa,
komunalna, społeczna i indywidualna; ogółem. Wielkość ogółem jest równa sumie
wszystkich powyŜszych sekcji PKD plus sekcja rybołówstwo i rybactwo. Dane te są zawarte
w „Rocznikach statycznych województw” wydanych przez Główny Urząd Statystyczny w
latach 1999 – 2004.
Tabela 1 (Rys. 5.5.) zawiera dane za lata 1998 – 2003 pogrupowane według 16 województw
dotyczące liczby pracujących według faktycznego miejsca pracy i stanu w dniu 31 grudnia
oraz według 4 sektorów ekonomicznych modelu HERMIN: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
oraz rybołówstwo i rybactwo; przetwórstwo przemysłowe; usługi rynkowe; usługi
nierynkowe. Wartości w sektorach ekonomicznych znajdujących się w tabeli 1 zostały
przeliczone na podstawie danych znajdujących się w tabeli 2 w następujący sposób.
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo oraz rybołówstwo i rybactwo = Ogółem – (przemysł +
budownictwo + handel i naprawy + hotele i restauracje + transport, gospodarka magazynowa i
łączność + pośrednictwo finansowe + obsługa nieruchomości i firm, nauka + administracja
publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne + edukacja
+ ochrona zdrowia i opieka społeczna + pozostała działalność usługowa, komunalna,
społeczna i indywidualna) . Usługi rynkowe = przemysł – przetwórstwo przemysłowe +
budownictwo + handel i naprawy + hotele i restauracje + transport, gospodarka magazynowa i
łączność + pośrednictwo finansowe + obsługa nieruchomości i firm, nauka + pozostała
działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna. Usługi nierynkowe =
administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i
zdrowotne + edukacja + ochrona zdrowia i opieka społeczna. Wartości danych w sektorze
ekonomicznym przetwórstwo przemysłowe (sektor przetwórczy) są identyczne jak wielkość
w sekcji PKD przetwórstwo przemysłowe.
Z tabeli 1 w arkusza EMPLOYMENT moŜna odczytać ilość osób pracujących w wybranej
sekcji w danym roku oraz województwie, np. w sekcji Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo;
rybołówstwo i rybactwo w roku 2003 w województwie pomorskim pracowało 110 875 osób.
41
Rys. 5.5.
WAGES
W arkuszu WAGES znajdują się dwie tabele oraz wyliczenia pomocnicze.
W tabeli 2 przedstawione są dane za lata 1998 – 2002 w układzie 16 województw zawierające
koszty związane z zatrudnieniem wyraŜone w milionach złotych, pogrupowane według
sektorów ekonomicznych modelu HERMIN: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo oraz
rybołówstwo i rybactwo; przetwórstwo przemysłowe; usługi rynkowe; usługi nierynkowe.
PowyŜsze dane zostały przekazane na potrzeby opracowania niniejszego raportu z Głównego
Urzędu Statystycznego w formie elektronicznej. Zgodnie z definicją, na koszty związane z
zatrudnieniem składają się wynagrodzenia, składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
i inne koszty związane z zatrudnieniem. Na podstawie danych z modelu krajowego
dotyczących płac oraz kosztów związanych z zatrudnieniem został obliczony udział
procentowy płac w kosztach związanych z zatrudnieniem. Obliczenia te zawarte są w tabeli
„Wyliczenia pomocnicze”.
Wykorzystując ten współczynnik oraz dane zawarte w tabeli 2, obliczono wielkość płac
wyraŜoną w milionach złotych za lata 1998 – 2002 w układzie 16 województw według 4
sektorów ekonomicznych modelu HERMIN: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołówstwo i
rybactwo; przetwórstwo przemysłowe; usługi rynkowe; usługi nierynkowe. Do wyliczenia
wysokości płac we wszystkich czterech sektorach ekonomicznych została zastosowana taka
sama metoda, która jest opisana poniŜej na przykładzie usług rynkowych. Usługi rynkowe =
płace (znajdujące się w modelu krajowym) / koszty związane z zatrudnieniem (znajdujące się
w modelu krajowym) * koszty związane z zatrudnieniem zawarte w tabeli 2. Przyjęto
załoŜenie, Ŝe stosunek płac do kosztów związanych z zatrudnieniem w skali kraju jest
42
identyczny jak stosunek płac do kosztów związanych z zatrudnieniem w skali województw.
Otrzymane wyniki zostały umieszczone w tabeli 1.
Z tabeli 1 (Rys. 5.6.) w arkuszu WAGES moŜna odczytać wysokość płac ogółem w wybranej
sekcji w danym roku oraz województwie, np. w sekcji Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo;
rybołówstwo i rybactwo w roku 2002 w województwie pomorskim płace ogółem wyniosły
259.8 mln złotych.
Rys. 5.6.
DEMOG
Arkusz DEMOG jest najbardziej rozbudowanym arkuszem w bazie danych. Składa się on z 9
tabel.
Dane zawarte w tabelach 9 i 8 słuŜą do obliczania danych zawartych w tabeli 3. W tabeli 9
zawarte są dane za lata 1995 – 2003 zawierające dotyczące zagranicznych emigracji i migracji
ludności na pobyt stały według województw. Informacje na temat migracji zagranicznych na
pobyt stały znajdują się na stronie internetowej Głównego Urzędu Pracy
www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona_glowna.indeks.
W tabeli 8 (Rys. 5.7.) znajdują się dane za lata 1995 – 2003 pokazujące wielkość migracji
międzywojewódzkich ludności na pobyt stały. Województwa są zestawione w 2 kolumnach.
W jednej kolumnie (B) znajdują się województwa z których ludność wyemigrowała.
Natomiast w drugiej kolumnie (C) są zestawione województwa, do których ludność
imigrowała. Kolumny te są tak zbudowane, Ŝe kaŜdemu województwu z kolumny (B)
43
odpowiada 16 województw z kolumny (C). Dzięki temu moŜna odczytać ile osób wyjechało z
danego regionu i do jakiego województwa się przeprowadziło. Na przykład znajdując w
kolumnie (B) województwo pomorskie a w kolumnie (C) województwo dolnośląskie moŜna
odczytać Ŝe z regionu pomorskiego do regionu dolnośląskiego w roku 2003 wyemigrowały
203 osoby.
Rys. 5.7.
Informacje odnośnie migracji międzywojewódzkich na pobyt stały znajdują się na stronie
internetowej
Głównego
Urzędu
Statystycznego
www.stat.gov.pl/opracowania_
zbiorcze/wojewodztwa/54_120.xls w arkuszach 108 – 117.
Dane zawarte w tabelach 7 i 6 słuŜą do obliczania danych zawartych w tabeli 2. W tabeli 7
zatytułowanej „Kobiety w ludności ogółem według województw” znajdują się informacje za
lata 1995 – 2002 dotyczące ilości kobiet w wieku 60 – 64 lat zamieszkałych w
poszczególnych województwach według stanu na 31 grudnia. Dane te zostały obliczone na
podstawie badania reprezentacyjnego i znajdują się one na stronie internetowej Głównego
Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl/ opracowania_zbiorcze/wojewodztwa/54_120.xls w
arkuszach 54 – 63.
W tabeli 6 znajdują się dane za lata 1995 – 2002 dotyczące wielkości ludności zamieszkałej w
poszczególnych województwach według stanu na 31 grudnia w podziale na następujące
kategorie wiekowe: 0-5 lat, 5-9 lat, 10-14 lat, 15-19 lat, 20-24 lat, 25-29 lat, 30-34 lat, 3539 lat, 40-44 lat, 45-49 lat, 50-54 lat, 55-59 lat, 60-64 lat, 65-69 lat, 70 lat i więcej. W
kolumnie pierwszej (B) znajduje się nazwa województwa w którym dane osoby mieszkają.
Natomiast w kolumnie drugiej (C) zawarte są przedziały wiekowe, do których naleŜy dana
44
grupa osób. Kolumny są tak zestawione, Ŝe moŜna odczytać, ile osób z danej kategorii
wiekowej mieszkało w danym województwie w kolejnych latach, np. znajdując w kolumnie
(B) województwo pomorskie a w kolumnie (C) przedział wiekowy (30 – 34) moŜna
zobaczyć, Ŝe w roku 2002 liczba ludności między 30 a 34 rokiem Ŝycia w tym województwie
wynosiła 146 599 osób. Liczba osób w tej tabeli została wyliczona na podstawie badania
reprezentacyjnego. Wyniki tych badań zamieszczone są na stronie internetowej Głównego
Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl/opracowania_ zbiorcze/wojewodztwa/54_120.xls w
arkuszach 54 – 63.
W tabeli 5 znajdują się informacje dotyczące wielkości siły roboczej (ludności aktywnej
zawodowo w wieku 15 lat i więcej) liczonej w tysiącach osób za II kwartał w latach 1995 –
2003 (z wyjątkiem roku 1999 gdzie dane są za I kwartał). Dane te są przedstawione w
układzie 16 województw w podziale na następujące przedziały wiekowe: 15 – 24 lat, 25 – 34
lat, 35 – 44 lat, 45 – 54 lat, 65 lat i więcej. Wartości te zostały obliczone na podstawie
badania reprezentacyjnego. Rezultaty tych wyliczeń znajdują się na stronie internetowej
Głównego
Urzędu
Statystycznego
www.stat.gov.pl/opracowania_zbiorcze/
wojewodztwa/121_211.xls w arkuszach 158 – 166.
W tabeli 4 znajdują się dane za lata 1998 – 2003 według stanu na 31 grudnia dotyczące ilości
zarejestrowanych bezrobotnych osób w podziale na 16 województw oraz z uwzględnieniem
faktu, czy dana osoba otrzymuje zasiłek, czy teŜ nie. Dane te zostały opracowane na
podstawie badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL). W tabeli 3 zawarte są dane
dotyczące emigracji, imigracji i salda migracji ludności w latach 1995 –2003 według 16
województw.
Wartości w tabeli 3 są obliczone na podstawie danych źródłowych znajdujących się w
tabelach 8 i 9 w następujący sposób: liczba osób emigrujących z danego województw jest
sumą osób wyjeŜdŜających do innych województw (tabela 8) plus ilość osób wyjeŜdŜająca
zagranicę (tabela 9), liczba osób imigrujących z danego województw jest sumą osób
przyjeŜdŜających z innych województw (tabela 8) plus ilość osób przyjeŜdŜających z
zagranicy (tabela 9), saldo migracji jest to róŜnica pomiędzy liczbą osób przyjeŜdŜających do
danego województwa a liczbą osób wyjeŜdŜających z danego województwa.
W tabeli 2 znajdują się dane za lata 1995 – 2002 przedstawiające liczbę osób w wieku
przedprodukcyjnym, produkcyjnym, poprodukcyjnym w układzie 16 województw. Wartości
w tabeli 2 są obliczane na podstawie danych zawartych w tabelach 6 i 7 w następujący
sposób: ilość osób w wieku przedprodukcyjnym jest sumą kobiet i męŜczyzn w wieku od 0 do
14 lat włącznie, liczba ludzi w wieku produkcyjnym jest to suma: męŜczyźni w wieku od 15
do 64 lat włącznie plus liczba kobiet w wieku od 15 lat do 59 lat włącznie. Natomiast do
grupy ludność w wieku poprodukcyjnym naleŜą męŜczyźni w wieku powyŜej 64 lat i kobiety
w wieku powyŜej 59 lat.
W tabeli 1 (Rys. 5.8.) zawarte są dane za lata 1995–2002 przedstawiające wielkości siły
roboczej (ludność aktywna zawodowo w wieku 15 lat i więcej) liczonej w tysiącach osób za
II kwartał w latach 1995 – 2003 (z wyjątkiem roku 1999 gdzie dane są za I kwartał ) w
układzie 16 województw. Wartości w tabeli 1 zostały obliczone na podstawie danych
zawartych w tabeli 5 w następujący sposób: siła robocza w danym województwie jest równa
sumie siły roboczej ludności mieszczącej się w przedziale wiekowym od 15 do 64 lat
zamieszkałej w tym regionie.
45
Rys. 5.8.
INV
W arkuszu INV znajdują się 3 tabele.
W tabeli 3 zawarte są dane za lata 1995 – 2002 w układzie 16 województw dotyczące
nakładów brutto na środki trwałe liczonych w milionach złotych według następujących sekcji
PKD: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo; górnictwo i kopalnictwo;
przetwórstwo przemysłowe; wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną;
budownictwo; handel i naprawy; hotele i restauracje; transport, gospodarka magazynowa i
łączność; pośrednictwo finansowe; obsługa nieruchomości i firm, nauka; administracja
publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne; edukacja;
ochrona zdrowia i opieka społeczna; pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i
indywidualna. Dane dotyczące nakładów brutto na środki trwałe otrzymano z Głównego
Urzędu Statystycznego w formie elektronicznej.
W tabeli 2 znajdują się dane za lata 1995 – 2002 w układzie 16 województw zagregowane w
cztery sektory ekonomiczne: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo;
przetwórstwo przemysłowe; usługi rynkowe; usługi nierynkowe. Wartości w poszczególnych
sekcjach ekonomicznych zostały obliczone na podstawie sekcji PKD zawartych tabeli 3 w
następujący sposób: rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo = rolnictwo,
łowiectwo i leśnictwo + rybołówstwo i rybactwo; usługi rynkowe = górnictwo i kopalnictwo
+ wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną + budownictwo + handel i naprawy +
hotele i restauracje + transport, gospodarka magazynowa i łączność + pośrednictwo
finansowe + obsługa nieruchomości i firm, nauka; usługi nierynkowe = administracja
46
publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne + edukacja
+ ochrona zdrowia i opieka społeczna + pozostała działalność usługowa, komunalna,
społeczna i indywidualna; Sekcja przetwórstwo przemysłowe jest liczbowo identyczna jak
sektor ekonomiczny przetwórstwo przemysłowe.
W tabeli 1 został przedstawiony udział procentowy w latach 1995 – 2002, jaki ma kaŜdy
sektor ekonomiczny w nakładach brutto na środki trwałe w poszczególnych województwach.
Wartości zawarte w tabeli 1 zostały wyliczone na podstawie danych znajdujących się w tabeli
2 w następujący sposób np. udział procentowy nakładów brutto na środki trwałe w sektorze
usługi rynkowe w danym województwie jest równy ilości nakładów brutto na środki trwałe w
usługach rynkowych w tym województwie, podzielonej przez wielkość nakładów brutto na
środki trwałe w danym województwie we wszystkich czterech sektorach ekonomicznych.
Z tabeli 1 w arkuszu INV (Rys. 5.9.) moŜna odczytać procentowy udział nakładów brutto na
środki trwałe danej sekcji w stosunku do nakładów brutto w całym województwie w danym
roku, np. udział procentowy nakładów brutto na środki trwałe w sektorze usług rynkowych w
województwie pomorskim w roku 2002 wynosił 71,67 %
Rys. 5.9.
AMCGSH
W arkuszu AMCGSH znajdują się dwie tabele.
W tabeli 2 są zawarte dane dotyczące przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w
gospodarstwach domowych za lata 1998 – 2003 w układzie 16 województw. Wydatki są
podzielone na dwie grupy: wydatki na towary i usługi konsumpcyjne oraz wydatki ogółem.
47
Dane zawarte w tym arkuszu zostały obliczone na podstawie badania reprezentacyjnego i są
one opublikowane w "Rocznikach statystycznych województw” wydanych w latach 1999 –
2004 przez Główny Urząd Statystyczny. Tabela 1 róŜni się tylko tym od tabeli 2, Ŝe nie
zostały w niej zawarte dane dotyczące przeciętnych miesięcznych wydatków ogółem w
gospodarstwach domowych na jedną osobę.
Z tabeli 1 w arkuszu AMCGSH (Rys. 5.10.) moŜna odczytać wysokość przeciętnych
miesięcznych wydatków na towary i usługi konsumpcyjne na 1 osobę w gospodarstwach
domowych w danym województwie oraz roku, np. w roku 2003 przeciętne miesięczne
wydatki na towary i usługi konsumpcyjne na 1 osobę w gospodarstwach domowych w
województwie pomorskim wynosiły 637,73 zł.
Rys.5.10.
GOV
Arkusz GOV zawiera dane o skonsolidowanych dochodach i wydatkach publicznych w
układzie regionalnym w latach 1995-2004. W związku z tym, Ŝe nie istnieją Ŝadne źródła
danych o wydatkach i dochodach publicznych w układzie regionalnym za lata 1995 – 2004
wartości te zostały wyliczone w następujący sposób. Z bazy krajowy zostały pobrane dane dla
Polski. Następnie rozszacowaliśmy tę wielkość na 16 województw. Współczynniki uŜyte do
wyliczeń dochodów (GREV) i wydatków (GEXP) publicznych za lata 1999 – 2002 zostały
otrzymane na podstawie obliczeń własnych23 bazujących na szacunkach zawartych w
publikacji „Dochody i wydatki publiczne. Analiza regionalna”. M. Mackiewicz, E.
Malinowska – Misiąg, W. Misiąg, M. Tomalak. Natomiast współczynniki, uŜyte za lata 1995
23
Patrz ekspertyza: Struktura i organizacja regionalnych finansów publicznych, Maciej Bąk
48
– 1998 oraz 2003 – 2004 są średnią współczynników otrzymanych za lata 1999 – 2002.
Współczynniki zastosowane do wyliczenia kapitałowych wydatków publicznych (GEK) za
lata 1997 – 2004 zostały otrzymane na podstawie danych dotyczących samorządowych
wydatków inwestycyjnych. Współczynniki oraz wartości uŜyte do rozszacowania zostały
zamieszczone w tabeli 2. Natomiast wyniki przybliŜeń są zawarte w tabeli w.
CEXV
W arkuszu CEXV znajdują się dane dotyczące wydatków ogółem na towary i usługi
konsumpcyjne w gospodarstwach domowych wyraŜone w milionach złotych za lata 1998 –
2002 w układzie 16 województw. Wartości w tej tabeli zostały obliczone w następujący
sposób: Wydatki ogółem na towary i usługi konsumpcyjne w gospodarstwach domowych w
danym województwie = przeciętne miesięczne wydatki ogółem na 1 osobę w gospodarstwach
domowych znajdujących się w danym województwie * ludność ogółem w danym
województwie / 1000000. Dane wykorzystywane do wyliczenia wydatków ogółem na towary
i usługi konsumpcyjne są zawarte w następujących arkuszach: przeciętne miesięczne wydatki
ogółem na 1 osobę w gospodarstwach domowych w arkuszu AMCGSH w tabeli 2, natomiast
dane dotyczące ludność ogółem znajduje się w arkuszu DEMOG w tabeli 2.
Z arkusza CEXV (Rys. 5.10.) moŜna odczytać wielkość wydatków ogółem na towary i usługi
konsumpcyjne w gospodarstwach domowych w danym roku oraz województwie, np. w
województwie pomorskim wydatki w roku 2002 na towary i usługi konsumpcyjne w
gospodarstwach domowych wynosiły 16 797,05 mln złotych.
Rys. 5.11.
49
[6] Generowanie pozostałych danych regionalnych
6.1. Wprowadzenie
Proces budowy bazy danych regionalnych składa się, jak juŜ zaznaczono w poprzednim
rozdziale z dwóch powiązanych ze sobą etapów. Pierwszy z etapów - skonstruowanie
rozbudowanego pliku (Excel) z wieloma arkuszami kalkulacyjnymi, zawierającymi szereg
danych podstawowych został przedstawiony w Rozdziale 5.
Drugi etap, będący przedmiotem niniejszego rozdziału, polega na importowaniu niezbędnych
szeregów danych podstawowych oraz na wygenerowaniu pozostałej części szeregów
czasowych modelu na podstawie danych podstawowych.
Do importu zmiennych podstawowych oraz do wygenerowania nowych zmiennych
wykorzystano pakiet statystyczny TSP. Na potrzeby skonstruowania bazy danych
regionalnych dla polskich województw napisano trzy podstawowe pliki24 w tym pakiecie
statystycznym:
•
•
•
PMDAT.tsp
HPO4PL.tsp
HERDATA_PM.tsp
Pliki PMDAT.tsp oraz HPO4PL.tsp są plikami pomocniczymi, natomiast plik
HERDATA_PM.tsp jest plikiem głównym. Wszystkie pliki powinny znajdować się w tym
samym katalogu. Katalog ten powinien zostać umieszczony w osobnym folderze z
właściwym dwuliterowym oznaczeniem województwa jako nazwy folderu, do którego
ścieŜka dostępu powinna wyglądać następująco C:\SIM\HPO4REG\XX (gdzie "XX" to
dwuliterowe oznaczenie folderu województwa, w przypadku woj. pomorskiego będzie to
folder PM).
6.2. Import danych i generowanie nowych danych
Dane zawarte w regionalnej bazie danych podstawowych skonstruowanej w pliku Excel są
pobierane do pliku PMDAT.tsp i po uruchomieniu tego programu zapisywane w pliku
PMDAT.tlb, który jest odczytywany w programie HERDATA_PM.tsp. NaleŜy podkreślić, iŜ
pobranie danych podstawowych z formatu Excel do pliku PMDAT.tsp. wymaga utworzenia
pośredniego pliku w formacie Excel. Utworzenie tego pliku pośredniego (pod nazwą
XXDAT.xls, gdzie "XX" to dwuliterowe oznaczenie województwa; w tym przypadku, dla
woj. pomorskiego będzie to PMDAT.xls) polega na skopiowaniu z opisanego w Rozdziale 5
pliku Regionalna baza danych.xls zestawu danych podstawowych dla danego województwa,
które mają podlegać dalszemu przetwarzaniu w programie TSP. Zestaw takich danych
(obecnie 46 zmiennych) dla kaŜdego z województw jest zawarty w jednym z szesnastu
arkuszy zbiorczych pliku Regionalna baza danych.xls, tj.w arkuszach z nazwą HERMIN_XX,
gdzie "XX" to dwuliterowe oznaczenie województwa. W celu przekopiowania danych naleŜy
zaznaczyć tylko część tabeli zawartej w tym arkuszu, tj. literowe oznaczenia zmiennych oraz
24
Podajemy nazwy plików zawierające dwuliterowe oznaczenie "PM" (dla województwa
pomorskiego) jako przykładowe. W przypadku plików dla innych województw oznaczenia są inne,
specyficzne dla danego wijewództwa. (patrz. Tab. 5.2)
50
dane liczbowe dla lat, które mają być eksportowane do TSP (obszar ten jest zacieniowany
Ŝółtym deseniem na Rys.6.1.) oraz uŜyć komendy "Kopiuj" z menu "Edycja".
Rys 6.1.
Następnie naleŜy otworzyć nowy plik Excel i poczynając od komórki A1 wkleić kopiowaną
zawartość schowka z wykorzystaniem opcji "Wklej specjalnie" z menu "Edycja". W opcji
"Wklej specjalnie" naleŜy uaktywnić następujące komendy: z "Wklej" wybrać "Wartości"
oraz uktywnić komendę "Transpozycja" (Rys. 6.2.)
51
Rys 6.2.
Po wklejeniu zawartości schowka nowo utworzony plik (Rys. 6.3.) naleŜy zapisać w formacie
Arkusza Microsoft Excel 4.0 pod nazwą XXDAT.xls, gdzie "XX" to dwuliterowe oznaczenie
województwa (w tym przypadku PMDAT.xls). Plik ten naleŜy zapisać w tym samym, juŜ
wyŜej wymienionym folderze z właściwym dwuliterowym oznaczeniem województwa w
nazwie folderu, do którego ścieŜka dostępu powinna w tym przypadku wyglądać następująco
C:\SIM\HPO4REG\PM. Tylko przy zachowaniu takiej lokalizacji tego pliku dane te mogą
być odczytywane przez plik PMDAT.tsp, który jest plikiem wsadowym do pliku głównego
HERDATA_PM.tsp.
52
Rys 6.3.
NaleŜy pamiętać, Ŝe proces przekopiowywania danych podstawowych i tworzenia tego pliku
pośredniego w programie Excel (PMDAT.xls) naleŜy dokonywać za kaŜdym razem, gdy
dokonano jakichkolowiek zmian w danych podstawowych w pliku Regionalna baza
danych.xls.
Natomiast dane obliczone w modelu krajowym, które równieŜ wykorzystuje się w modelu
regionalnym, są pobierane za pomocą kolejnego pliku wsadowego - HPO4PL.tsp i po
uruchomieniu tego programu wybrane dane z modelu krajowego są zapisywane w pliku
HPO4PL.tlb. W tym pliku (HPO4PL.tsp) jest wykorzystywany plik HPO4DB.tlb, który został
wygenerowany podczas prac nad modelem krajowym. Bez tego pliku program nie będzie
działał. Oprócz pobierania danych z modelu krajowego w pliku HPO4PL.tsp następuje
zamiana zmiennych, w taki sposób, Ŝe dane z modelu krajowego otrzymują końcówkę _PL
np. w równaniu N_PL=N zmienna N (oznaczająca liczbę ludności w Polsce w modelu
krajowym) została zamieniona na zmienną N_PL, która zostaje zapisana pod tą postacią w
pliku HPO4PL.tlb.
Reasumując, do pliku głównego HERDATA_PM.tsp, w którym generuje się nowe zmienne,
dane podstawowe są pobierane za pomocą wcześniej przygotowanych dwóch plików
wsadowych: PMDAT.tlb, HPO4PL.tlb. (rys. 6.4.) Wszystkie dane znajdujące się po lewej
stronie równań w pliku HERDATA_PM.tsp są zapisywane w pliku HPO4PMDB.tlb.25 (Rys.
6.4.).
25
Plik HPO4PMDB.tlb będzie wykorzystywany do dalszych analiz za pomocą programu Winsolve.
53
Rys. 6.4
Z kolei w celu zapisania danych podstawowych (importowanych uprzednio z pliku xls) w
pliku HPO4PMDB.tlb naleŜy je w pliku HERDATA_PM.tsp przyrównać do samych siebie
np. OTV = OTV.
6.3. Opis niektórych komend uŜywanych w pliku HERDATA_PM.tsp oraz podstawowe
wskazówki jak pracować w programie TSP.
PoniŜej lista, niektórych komend uŜywanych w pliku HERDATA_PM.tsp i ich opis oraz
niektóre właściwości programu TSP:
•
•
•
•
•
•
•
•
FREQ – opisuje, w jakich odstępach czasowych są zbierane obserwacje do szeregu
czasowego. FREQ A oznacza, Ŝe odstęp czasowy pomiędzy kolejno po sobie
następującymi danymi wynosi 1 rok.
IN – stawia się przed nazwami plików (w formacie .tlb), z których są pobierane dane.
OUT – stawia się przed nazwami plików (w formacie .tlb), w których zostaną zapisane
zmienne.
SMPL – słuŜy do zaznaczenia początku i końca szeregu czasowego
READ – zmienna definiująca indeks
PRINT – za pomocą tej komendy moŜna po uruchomieniu programu zobaczyć wybrane
dane
GENR – komenda ta jest wykorzystywana do obliczenia zmiennych za pomocą wzoru
rekurencyjnego
(-1) – oznacza przesunięcie zmiennych w szeregu czasowym w lewo.
54
W pliku TSP kaŜdą komendę naleŜy kończyć średnikiem, natomiast komentarze pisze się po
znaku zapytania. W trakcie kompilacji program nie rozróŜnia małych i duŜych liter.
Program moŜna uruchomić na dwa sposoby:
• Za pomocą skrótu klawiszowego Ctr + R
• Za pomocą wybrania przycisku "Run" znajdującego się w górnym rzędzie menu (ikonka
„ludzik”, Rys. 6.6.)
Podczas kompilacji kodu (to jest uruchomienia komendy "Run") są automatycznie
zachowywane wszystkie naniesione zmiany w pliku.
Uruchomienie komendy "Run" w otwartym pliku HERDATA_PM.tsp, umoŜliwia dostęp do
wszystkich zmiennych zawartych kompletnej bazie danych modelu regionalnego dla danego
województwa (w tym przypadku woj.pomorskiego).
6.4. Opis pakietu TSP
PoniŜej przedstawiono szczegółowo opis metod generowania szeregu danych w tsp.
Odniesienia w formie numeracji dotyczą wskazanych sekcji pliku tsp, który stanowi załącznik
2 do niniejszego opracowania. W załączniku opisywane sekcje są oznaczone numerami
analogiczne, jak poniŜej.
[1]
Tutaj znajduje się komentarz informujący o tym, które z danych podstawowych są
inkorporowane z pliku xls "Regionalna baza danych" opisanego w Rozdziale 5 i które
dane z bazy danych modelu krajowego są niezbędne.
[2]
Komenda poniŜej umoŜliwia dostęp do dwóch uprzednio wygenerowanych baz
danych: PMDAT.tlb (dane podstawowe dla woj. pomorskiego) oraz HPO4PLtlb, która
zawiera wybrany zestaw danych krajowych. Wszystkie następnie wygenerowane dane
są zapisane w pliku HPO4PMDB.tlb, który zawiera wszystkie dane niezbędne do
uruchomienia modelu dla woj. pomorskiego.
[3]
Komendy poniŜej są uŜywane w celu zdefiniowania trendów czasowych zmiennych.
[4]
Komendy poniŜej generują miarę wpływu zewnętrznej aktywności gospodarczej w
stosunku do woj. pomorskiego, która jest oparta na wielkości polskiego PKB oraz
wielkości produkcji przemysłowej w Niemczech.
[5]
Część pliku TSP poniŜej odnosi się do danych dotyczących produkcji w układzie
sektorów. Dane o wielkości dodanej brutto (WDB) są kopiowane z bazy danych
podstawowych. Sektorowe udziały w WDB ogółem są tutaj wyliczane. Sektorowe
deflatory wielkości produkcji są zdefiniowane jako ekwiwalenty deflatorów
krajowych. Tak uzyskane ceny są wykorzystywane do zdefiniowania WDB w cenach
stałych w układzie sektorowym. Zdefiniowano WDB woj. pomorskiego i porównano
ją z wielkością PKB woj. pomorskiego z bazy danych podstawowych. Została
wyliczona róŜnica pomiędzy PKB i WDB województwa.pomorskiego.
[6]
Sekcja poniŜej wprowadza dane dotyczące inwestycji. Zagregowany deflator
inwestycji ma wartość inkorporowaną z modelu krajowego. Sektorowe udziały w
inwestycjach pochodzą z bazy danych podstawowych, tak jak i wielkość inwestycji
55
ogółem. Dane dotyczące wielkości inwestycji regionalnych są zarówno w cenach
bieŜących, jak i stałych. Sektorowe inwestycje w cenach stałych są wykorzystane do
wygenerowania wielkości sektorowych zasobów kapitału trwałego.
[7]
Kolejna sekcja pliku dotyczy wielkości zatrudnienia. Trudność w tym przypadku
polega na tym, Ŝe sektorowe dane dotyczace liczby pracujących w regionie nie są
dostępne na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL). Są
natomiast dostępne dane dotyczące liczby pracujących ogółem i wielkości siły
roboczej (ludności aktywnej zawodowo) w układzie regionalnym na bazie BAEL.
Wykorzystujemy dostępne dane dotyczące wielkości zatrudnienia, które nie są
kalkulowane na bazie BAEL w celu wyliczenia sektorowych udziałów w zatrudnieniu
i wykorzystujemy te udziały w celu oszacowania brakujących danych o liczbie
pracujących wg sektorów w układzie regionalnym. Stosujemy dostępne krajowe
udziały samozatrudnionych w układzie sektorowym do rozszacowania tych danych na
regiony. W końcu, dane dotyczące WDB wg sektorów są zestawione z danymi
dotyczącym zatrudnienia wg sektorów w celu uzyskania sektorowej wydajności.
[8]
Kolejna sekcja wprowadza dane dotyczące wielkości płac ogółem wg sektorów i
określa sektorowe przeciętne roczne wynagrodzenia poprzez podzielenie ich przez
liczbę zatrudnionych w kaŜdym sektorze. Są dokonane porównania tak uzyskanych
danych z przeciętnymi rocznymi płacami krajowymi w układzie sektorowym.
[9]
Ta sekcja wprowadza proste miary szacowania kosztu kapitału. Są wyliczane
nominalne i realne sektorowe jednostkowe koszty pracy, sektorowe udziały w WDB i
nadwyŜka operacyjna brutto wg sektorów.
[10]
Kolejna sekcja dotyczy liczby ludności, wielkości siły roboczej i liczby bezrobotnych.
Ludnośc jest rozpatrywana w podziale na 3 kategorie: wiek przedprodukcyjny,
produkcyjny i poprodukcyjny. Regionalna struktura ludnościowa jest wyprowadzana
w formie udziałów. Dane dotyczące migracji i siły roboczej są wykorzystywane do
obliczenia współczynników migracji i współczynnika aktywności zawodowej siły
roboczej. Są porównane regionalne i krajowe udziały w zatrudnieniu. Regionalna
stopa bezrobocia jest wyliczana jako róŜnica pomiędzy wielkością siły roboczej a
zatrudnieniem ogółem.
[11]
Dane dotyczące PKB wg kategorii wydatków są praktycznie niedostępne w systemie
polskich rachunków regionalnych. Ta sekcja wdraŜa metody szacowania przybliŜeń
brakujących danych. Metoda stosowana w przypadku gospodarstw domowych i
spoŜycia (konsumpcji) publicznego polega na dystrybucji danych krajowych na
regiony w oparciu o ich udziały w wydatkach konsumpcyjnych gospodarstw
domowych, a w oparciu o udziały w zatrudnieniu w sektorze publicznym do
dystrybucji na regiony spoŜycia (konsumpcji) publicznego. Inwestycje regionalne są
rozdzielone z jednej strony na inwestycje w maszyny i urządzenia, a z drugiej strony
na budynki i budowle przy zastosowaniu krajowych udziałów. W końcu dwie miary
regionalnej absorpcji (tj. konsumpcja + inwestycje) są wyprowadzane przy pomocy
krajowej tabeli input/output.
[12]
Ta sekcja dotyczy alokacji krajowych wydatków i dochodów publicznych na regiony.
Podczas, gdy publiczne wydatki i dochody ogółem mogą być alokowane w układzie
regionalnym, to juŜ szczegółówe pozycje składowe obu kategorii są niedostępne.
56
Szczegółowe kategorie publicznych wydatków i dochodów są więc alokowane na
regiony przy uŜyciu róŜnych dostępnych udziałów regionalnych, np. dochody z tytułu
zasiłków dla bezrobotnych są alokowane w oparciu o regionalne udziały w krajowych
danych dotyczących bezrobocia. Transfery z tytułu ubezpieczeń społecznych (renty,
emerytury) są alokowane na województwa w oparciu o ich udziały w liczbie ludności
ogółem. Dochody z podatków pośrednich są alokowane na regiony proporcjonalnie do
ich udziałów w konsumpcji. Dochody z tytułu podatku dochodowego są alokowane
zgodnie z regionalnymi udziałami w dochodach. Przy uŜyciu tych alokacji, regionalny
bilans sektora publicznego jest wyliczany w następujący sposób: regionalne wydatki
minus regionalne dochody. Oszacowany w ten sposób deficyt sektora publicznego w
regionie jest porównany z wielkościami "oficjalnych" deficytów.
[13]
Tutaj jest wyliczany PKB w cenach rynkowych na bazie wydatków. NaleŜy
zaznaczyć, Ŝe nie są dostępne jakiekolwiek dane dotyczące handlu zewnętrznego
regionów. JednakŜe jest moŜliwe oszacowanie regionalnego bilansu handlowego.
Regionalny bilans handlowy jest szacowany poprzez odjęcie regionalnej absorpcji od
regionalnego PKB na bazie produkcji.
[14]
Szereg równań toŜsamościowych jest wykorzystanych do oszacowania wielkości
dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych. Ta wielkość dochodów jest
wykorzystana do wyliczenia konsumpcji gospodarstw domowych i wielkości ich
oszczędności.
[15]
W tej sekcji jako "zero" są określone wszystkie zmienne dotyczące Regionalnych
Programów Operacyjnych. Właściwe dane tych zmiennych RPO zostaną określone
podczas przeprowadzania symulacji efektu ROP na regionalne gospodarki.
57
[7] Wnioski i przyszłe prace badawcze
W niejszym raporcie została przedstawiona baza danych regionalnych dla polskich
województw stanowiąca integralną część modeli typu HERMIN dla 16 polskich województw.
W części wprowadzającej przedstawiono cel konstruowania bazy danych oraz strukturę
niniejszego raportu. Część 2 miała charakter poglądowy i zaprezentowaliśmy w niej
teoretyczne podstawy i załoŜenia przyjęte dla podstawowego czterosektorowego modelu
HERMIN, co niewątpliwie ułatwiło zrozumienie takiej a nie innej struktury bazy danych
regionalnych prezentowanej dalej w raporcie. W Części 3 zawarto z kolei syntetyczny opis
krajowej bazy danych modelu HERMIN dla polskiej gospodarki jako pierwotnej i wyjściowej
bazy danych modeli typu HERMIN. Do zagadnień bezpośrednio dotyczących danych
regionalnych przeszliśmy w Części 4, w której wskazano główne wydawnictwa i inne
publikacje (w tym internetowe) stanowiące źródło danych wykorzystanych przy konstrukcji
podstawowej bazy danych regionalnych. Sama baza danych podstawowych dla 16
województw, która funkcjonuje w formie arkuszy kalkulacyjnych została omówiona w Części
5. W Części 6 odzwierciedliliśmy z kolei drugi etap prac z danymi polegający na
wygenerowaniu w programie TSP pozostałej części szeregów czasowych modelu jako
połączeń danych podstawowych i zaprezentowaliśmy podstawowe pliki generowane w tym
programie. Część ta została ściśle powiązana z przykładowym zapisem tekstowym programu,
w którym są generowane te dodatkowe dane dla województwa pomorskiego, który stanowi z
kolei Załącznik 2 do raportu
Zaprezentowana w niniejszym raporcie baza danych modeli regionalnych ma w załoŜeniu
charakter wyjściowy i na potencjalnych uŜytkowników modeli nakłada obowiązek jej
cyklicznej corocznej aktualizacji. Forma przedstawienia danych w bazie w formie
elektronicznej (arkusze kalkulacyjne) stanowiącej Załącznik 1 do raportu i zawarte tam
odniesienia do źródeł w przypadku kaŜdej z kategorii danych niewątpliwie ułatwiają to
zadanie. W pierwszej kolejności konieczność aktualizacji będzie dotyczyła uzupełnienia
brakujących danych za rok 2003, kiedy staną się one juŜ dostepne w pełnym zakresie.
Niewątpliwie prace nad modelami regionalnymi dla polskich województw naleŜy
kontynuować. Wydaje się obiektywną potrzebą, aby dalsze prace nad modelami regionalnymi
przebiegały w szczególności w następujących kierunkach:
a) rozszerzenie modelu, tak aby zbadać waŜne komponenty wewnątrz przemysłu
przetwórczego i usług rynkowych26;
b) modelowanie sektora rolnictwa w bardziej szczegółowy sposób, aby wyjść poza dość
proste podejście oparte tylko na „trendach”.
Kontynuacja prac i udoskonalalnie modeli będzie oczywiście wpływało na konstrukcję bazy
danych i niewątpliwie będzie oznaczało jej dalszą rozbudowę.
26
Na przykład, w polskim modelu narodowym przemysł zostaje dalej zdezagregowany na sektor
produkcji artykułów spoŜywczych, górnictwo i kopalnictwo, produkcję dóbr kapitałowych, produkcję
dóbr konsumenckich oraz sektor zaawansowanych technologii. Usługi rynkowe są zdezagregowane na
usługi uŜyteczności publicznej (zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz, wodę), budownictwo oraz
pozostałe usługi rynkowe. Produkcja rolna jest takŜe zdezagregowana na szereg produktów. Polskie
dane regionalne jeszcze nie pozwalają na przeprowadzenie takich badań.
58
Bibliografia źródeł danych statystycznych
Produkt krajowy brutto według województw i podregionów w 2002 roku, Wyd. GUS 2004.
Roczniki statystyczne poszczególnych województw, wydawane przez wojewódzkie oddziały
GUS – w latach 2000, 2001, 2002, 2003 i 2004.
Rocznik statystyczny województw. Wyd. GUS, wydania z lat 2000-2004.
Strona Głównego Urzędu Statystycznego www.stat.gov.pl. - opracowania zbiorcze, zakładka
województwa: http://www.stat.gov.pl/opracowania_zbiorcze/wojewodztwa/index.htm oraz
Bank Danych Regionalnych (BDR) http://www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona_glowna.indeks
59
Załącznik 1: Główny plik zawierający podstawowe dane
Baza danych w formie elektronicznego pliku – zestawu arkuszy kalkulacyjnych p.n. "Baza
danych regionalnych.xls" stanowi integralną część niniejszego raportu i jest dostępna na
nośniku CD ROM zawierającym wszystkie materiały szkoleniowe.
Kiedy ten plik jest uruchamiany pojawia się pytanie o aktywację makr. NaleŜy wybrać opcję
"OK".
UŜytkownikom zaleca się przechowywanie tej bazy w niezmienionej formie a wszelki zmiany
lub uzupełnienia powinny byc wykonywane na kopii oryginału.
60
Załącznik 2: Generowanie danych regionalnych: plik wsadowy TSP
? ------------------------------------------------------------------?
?
HERDATA_PM.TSP
?
?
Generates database: HPO4PMDB.TLB for Pomorskie
?
Last modified: November 13, 2005
? ------------------------------------------------------------------?
?
?
?
?
?
Remarks:
?
?
?
?
?
GDPFCV, OAV, OTV, ONV, OGV, LA, LT, LLN, LG, L, YWA, YWT, YWN, YWG,
N, LF, NJUV, NELD, NM, UOFF, UB, IV, IAVSHR, ITVSHR, INVSHR, IGVSHR,
AMCGSH, GREV_PM, GEXP_PM, GEK_PM,
CEXV_PL, LART, LTRT, LLNRT, LGRT, GDPFCVRT,
NRT, YWART,
YWTRT, YWNRT, YWGRT, LFRT, OAVRT, OTVRT, ONVRT, LRT
[1] ----------The following variables are stored in the PMDAT.TLB database of
"basic" data, copied over from the master XLS spreadsheet:
? The following variables are needed from the national HPO4DB database
? renamed and stored in HPO4PL.TLB to avoid confusion with sectoral data
? of same notation
?
?
?
?
?
?
?
POA_PL, POT_PL, PON_PL, POG_PL, PGDPFC_PL, PI_PL, UR_PL, N_PL,
CONSV_PL, PCONS_PL, GV_PL, GVDIF_PL, NETLEND_PL, LG_PL, PG_PL, WIGME_PL,
WIOME_PL, GDPFCV_PL, YAFS_PL, GDPFC_PL, YRAFS_PL, GSUB_PL, GSUBO_PL,
GTRO_PL, GTRU_PL, GTRND_PL, GTRABR_PL, U_PL, GTRK_PL, GREVK_PL,
GTE_PL, GTEDIF_PL, GTM_PL, YW_PL, GTPROP_PL, GTYTOT_PL, YC_PL, GTYC_PL,
GTYSOC_PL, GTYSOCE_PL, GREVO_PL, GTRE_PL, GSRUB_PL, I_PL, DEP_PL, YWT_PL,
LT_PL, YWN_PL, LLN_PL, YWA_PL, LA_PL, YWG_PL, LG_PL, LFPR_PL, LF_PL
? ULCT_PL, SETRAT_PL, SENRAT_PL,
? WA_PL, WG_PL, GEIP
?
?
?
?
?
SEARAT_PL, WT_PL, WN_PL,
The objective is to generate all the data required to construct the
HERMIN model for Pomorskie, HPO4PM. The TSP database created is
called HPO4PMDB.TLB
----------------------------------------------------------------
? -------------------------------------------? Frequency, observation period and data file
? -------------------------------------------OPTIONS LIMERR=10 LIMWARN=1 LIMWNUMC=1;
?
? [2] -----------?
? Access the "basic" regional data for Pomorskie in PMDAT.TLB and
? the required subset of Polish national data in HPO4PL.TLB. Note
? that to store these in the new modeldatabase, the variables must
? appear on the LHS of an equation (such as GDPFCV=GDPFCV)
FREQ A;
IN PMDAT, HPO4PL;
? Set an encompassing data sample period and create the complete
61
? regional database HPO4PMDB.TLB for Pomorskie. All new data
? generated (i.e., on the LHS of any "=" sign) will be stored in
? the TSP binary database file HPO4PMDB.TLB
SMPL 1995 2002;
OUT HPO4PMDB;
?
? [3]----------------?
? --------------------------------------------------------? Trend variables and intervention variables
? --------------------------------------------------------? Set time index (T), 1990 = 1
SMPL 1990 2002;
READ T;
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13;
T=T ;
? Define within-sample behavioural time trend variables
TOT=T;
TT=T;
TELPRT=T;
TON=T;
TN=T;
TOA=T;
TLA=T;
TIA=T;
TLFPR=T;
print t;
?
? [4]-------------?
? Simple definition of world (external) activity for Pomorskie (OW)
? OW will be defined as a weighted average of Polish national GDP,
? converted to an index base 1995 = 100) and German industrial output
? (GEIP).
?
GEIP=GEIP;
? Create an index (base 100 in 1995) of Polish national GDPFC_PL
GDPFC_PL=GDPFC_PL;
PLIP = 100*(GDPFC_PL/287624.8125);
TEMP=0.75*log(PLIP)+0.25*log(GEIP);
OW = exp(TEMP);
print PLIP, GEIP, OW;
?
? [5]---------------?
?-------------------------------------------------?
Sectoral production (GVA)
?
Input data: OAV, OTV, ONV, OGV
?-------------------------------------------------smpl 1995 2002;
62
?
?
?
?
STORE: Sectoral GVA at current prices. Note tht we use the
same notation for sectoral GVA for each region as we use for
sectoral GDP in the national HPO4 model. In the regions,
GDP is only used as an aggregate (i.e., GDPFCV, GDPFC)
OTV=OTV;
ONV=ONV;
OAV=OAV;
OGV=OGV;
print OTV, ONV, OAV, OGV;
? Calculate regional sectoral GVA shares
TEMP=OTV+ONV+OAV+OGV;
OTVSHR=100*OTV/TEMP;
ONVSHR=100*ONV/TEMP;
OAVSHR=100*OAV/TEMP;
OGVSHR=100*OGV/TEMP;
TOTSHR=OTVSHR+ONVSHR+OAVSHR+OGVSHR;
?Title "Regional GVA shares";
print OTVSHR, ONVSHR, OAVSHR, OGVSHR TOTSHR;
? STORE: Polish GDP deflators POT_PL, PON_PL, POA_PL, POG_PL, and
? define the local prices as identical to the national prices
POT=POT_PL;
PON=PON_PL;
POA=POA_PL;
POG=POG_PL;
print POT, PON, POA, POG;
? Define inflation rates (identical to national rates)
POTDOT=100*(POT/POT(-1)-1);
PONDOT=100*(PON/PON(-1)-1);
POADOT=100*(POA/POA(-1)-1);
POGDOT=100*(POG/POG(-1)-1);
print POTDOT, PONDOT, POADOT, POGDOT;
? Derive sectoral GVA (base year prices) using deflators
OT=OTV/POT;
ON=ONV/PON;
OA=OAV/POA;
OG=OGV/POG;
print OT, ON, OA, OG;
? Define real sectoral GVA growth rates
OTDOT=100*(OT/OT(-1)-1);
ONDOT=100*(ON/ON(-1)-1);
OADOT=100*(OA/OA(-1)-1);
OGDOT=100*(OG/OG(-1)-1);
print OTDOT, ONDOT, OADOT, OGDOT;
? Define total regional GVA
(GVAFCV, GVAFC)
GVAFCV=OTV+ONV+OAV+OGV;
GVAFC=OT+ON+OA+OG;
63
GVAFCDOT=100*(GVAFC/GVAFC(-1)-1);
PGVAFC=GVAFCV/GVAFC;
PGVAFCDT=100*(PGVAFC/PGVAFC(-1)-1);
print GVAFCV, GVAFC, GVAFCDOT, PGVAFC, PGVAFCDT;
? STORE: Total regional GDP at current factor prices (GDPFCV)
GDPFCV=GDPFCV;
? STORE: Polish deflator of aggregate GDP (PGDPFC_PL), and
? use the national deflator as a proxy for the missing regional
? deflator
PGDPFC=PGDPFC_PL;
? Generate total regional GDP at constant base year prices
GDPFC=GDPFCV/PGDPFC;
GDPFCDOT=100*(GDPFC/GDPFC(-1)-1);
print GDPFCV, GDPFC, PGDPFC, GDPFCDOT;
? Derive residual GDP-GVA for the region
DIFGVAV = GDPFCV - GVAFCV;
DIFGVA = GDPFC - GVAFC;
PDIFGVAV=100*DIFGVAV/GDPFCV;
PDIFGVA=100*DIFGVA/GDPFC;
?Title "GVA & GDPFC differences and percentage differences";
print DIFGVAV, DIFGVA, PDIFGVAV, PDIFGVA;;
? [6]----------------? -------------------------------------------------?
Sectoral investment by region
? -------------------------------------------------? STORE: Polish aggregate investment deflator (PI_PL),
? renamed as PI for use in the region
PI=PI_PL;
PIDOT=100*(PI/PI(-1)-1);
print PI, PIDOT;
? We assume that there are no regional sectoral investment deflators.
? As in the national HPO4/HPON models, we use the aggregate national
? investment deflator (PI_PL)
? STORE: Regional sectoral investment shares for T, N, A and G
ITVSHR=ITVSHR;
INVSHR=INVSHR;
IAVSHR=IAVSHR;
IGVSHR=IGVSHR;
ISHRTOT=ITVSHR+INVSHR+IAVSHR+IGVSHR;
?Title "Sectoral investment shares";
print ITVSHR, INVSHR, IAVSHR, IGVSHR, ISHRTOT;
? STORE: Total regional investment (IV)
64
IV = IV;
? Derive total regional investment (base year prices) (I)
I=IV/PI;
print IV, I, PI;
? Construct regional investment series in current prices
ITV=ITVSHR*IV;
INV=INVSHR*IV;
IAV=IAVSHR*IV;
IGV=IV - (ITV+INV+IAV);
print ITV, INV, IAV, IGV;
?
?
?
?
Construct regional investment series in constant prices, and
derive sectoral investment/output ratios. We define sectoral
investment deflators (PIT, PIN, PIA and PIG), even though these
are all identical to PI_PL.
IT=ITVSHR*I;
PIT=ITV/IT;
ITRAT=100*IT/OT;
IN=INVSHR*I;
PIN=INV/IN;
INRAT=100*IN/ON;
IA=IAVSHR*I;
PIA=IAV/IA;
IARAT=100*IA/OA;
IG=I-(IT+IN+IA);
PIG=IGV/IG;
IGRAT=100*IG/OG;
print IT, IN, IA, IG;
print PIT, PIN, PIA, PIG;
?Title "Sectoral GVA/investment ratios";
print ITRAT, INRAT, IARAT, IGRAT;
?
?
?
?
Generate capital stocks in all sectors (Note: In 1995 the
stock/investment ratio is assumed to equal 10 for private investment
and 20 for public investment). Sectoral rates of depreciation are
also assumed (5% (T); 3.5% (N); 2.5% (A); 2.0% (G))
print IT, IN, IA, IG ;
SMPL 1995 1995;
KT=10*IT;
KN=10*IN;
KA=10*IA;
KG=20*IG;
SMPL 1996 2002;
GENR KT=IT+(1-0.050)*KT(-1);
GENR KN=IN+(1-0.035)*KN(-1);
GENR KA=IA+(1-0.025)*KA(-1);
GENR KG=IG+(1-0.020)*KG(-1);
smpl 1995 2002;
print KT, IT;
print KN, IN;
print KA, IA;
print KG, IG;
65
? [7]--------------------?-------------------------------------------------?
Employment (Thousands)
?
Input data: LA, LT, LLN, LG
?-------------------------------------------------? STORE the non LFS (NLFS) employment data: LT, LLN, LA, LG
LT=LT;
LLN=LLN;
LA=LA;
LG=LG;
?Title "Initial sectoral non-LFS employment data";
print LT, LLN, LA, LG;
? STORE LFS variables: Labour force (LF) and total regional employment (L)
LF=LF;
L=L;
print LF, L;
? Test differences between LFS version of L and the non-LFS version of L
L_NLFS=LT+LLN+LA+LG;
DIF_L = L - L_NLFS;
?Title "LFS versus non-LFS employment differences";
print L, L_NLFS, DIF_L;
? Use the non-LFS regional employment data above (i.e., LT, LLN, LA, LG)
? to calculate new data for sectoral employment that sums to the LFS total,
? by allocating the difference according to the employment shares (as
defined
? using the non-LFS sectoral employment data).
? Calculate shares (XXXT, XXXN, XXXA and XXXG)
XXLT = LT / L_NLFS;
XXLLN= LLN/ L_NLFS;
XXLA = LA / L_NLFS;
XXLG = LG / L_NLFS;
TOTXXL = XXLT+XXLLN+XXLA+XXLG;
?Title "Sectoral employment shares, non-LFS";
print XXLT, XXLLN, XXLA, XXLG TOTXXL;
? Allocate the LFS/non LFS difference using these shares
LT = LT + XXLT *DIF_L;
LLN = LLN + XXLLN *DIF_L;
LA = LA + XXLA *DIF_L;
LG = LG + XXLG *DIF_L;
?Title "Corrected non-LFS sectoral employment data";
print LT, LLN, LA, LG;
? Derive self-employed and employee numbers
? employment data
SETRAT=SETRAT_PL;
SENRAT=SENRAT_PL;
66
from the above modified
SEARAT=SEARAT_PL;
?Title "Sectoral self-employment shares";
print SETRAT, SENRAT, SEARAT;
LTSEMP=SETRAT*LT;
LTEMP=LT-LTSEMP;
LLNSEMP=SENRAT*LLN;
LLNEMP=LLN-LLNSEMP;
LASEMP=SEARAT*LA;
LAEMP=LA-LASEMP;
print LT, LTSEMP, LTEMP;
print LLN, LLNSEMP, LLNEMP;
print LA, LASEMP, LAEMP;
? Check new sectoral employment totals add up to LFS value of L
XXL=LT+LLN+LA+LG;
DIF_L =
L - XXL;
print L, XXL DIF_L;
print L, LT, LLN, LA, LG;
? Derive sectoral productivity and productivity growth rates
LPRT=OT/LT;
LPRTDOT=100*(LPRT/LPRT(-1)-1);
LPRN=ON/LLN;
LPRNDOT=100*(LPRN/LPRN(-1)-1);
LPRA=OA/LA;
LPRADOT=100*(LPRA/LPRA(-1)-1);
LPRG=OG/LG;
LPRGDOT=100*(LPRG/LPRG(-1)-1);
?Title "Sectoral productivity levels";
print LPRA, LPRT, LPRN, LPRG;
?Title "Sectoral productivity growth rates";
print LPRADOT, LPRTDOT, LPRNDOT, LPRGDOT;
? [8]---------------?-------------------------------------------------?
Wage bill
?
Input data: YWA, YWT, YWN, YWG
?-------------------------------------------------? STORE: Regional sectoral wage bills (YWA, YWT, YWN, YWG)
YWT=YWT;
YWN=YWN;
YWA=YWA;
YWG=YWG;
?Title "Sectoral wage bills";
print YWT, YWN, YWA, YWG;
? Total regional wage bill (YW)
YW=YWT+YWN+YWA+YWG;
? Derive average annual
earnings (using employee data)
67
WT=YWT/LTEMP;
WN=YWN/LLNEMP;
WA=YWA/LAEMP;
WG=YWG/LG;
?Title "Sectoral average annual earnings of employees";
print WA, WT, WN, WG;
? Derive wage inflation rates
WADOT=100*(WA/WA(-1)-1);
WTDOT=100*(WT/WT(-1)-1);
WNDOT=100*(WN/WN(-1)-1);
WGDOT=100*(WG/WG(-1)-1);
?Title "Sectoral average annual earnings inflation rates";
print WADOT, WTDOT, WNDOT, WGDOT;
? Compare regional to Polish earnings rates.
?Title "Regional and National average annual earnings levels";
print WT, WT_PL;
print WN, WN_PL;
print WA, WA_PL;
print WG, WG_PL;
? [9]------------------? ------------------------------------------------------------? Cost of capital: Note fixed 10% rate of return assumed (RRSA)
? ------------------------------------------------------------RRSA=10;
print RRSA;
? Cost of capital
PKT=PIT*(0.050+RRSA/100);
PKN=PIN*(0.035+RRSA/100);
RFPT=WT/PKT;
RFPN=WN/PKN;
print RFPT, RFPN;
RFPTDOT=100*(RFPT/RFPT(-1)-1);
RFPNDOT=100*(RFPN/RFPN(-1)-1);
print RFPTDOT, RFPNDOT;
ERFPT=(RFPT+0.75*RFPT(-1))/(1.0+0.75);
ERFPN=(RFPN+0.75*RFPN(-1))/(1.0+0.75);
? Unit labour cost and growth rate of unit labour cost
ULCT=YWT/OT;
ULCTDOT=100*(ULCT/ULCT(-1)-1);
ULCN=YWN/ON;
ULCNDOT=100*(ULCN/ULCN(-1)-1);
ULCA=YWA/OA;
ULCADOT=100*(ULCA/ULCA(-1)-1);
ULCG=YWG/OG;
ULCGDOT=100*(ULCG/ULCG(-1)-1);
?Title "Sectoral unit labour costs";
print ULCA, ULCT, ULCN, ULCG;
?Title "Sectoral unit labour cost inflation rates";
print ULCADOT, ULCTDOT, ULCNDOT, ULCGDOT;
68
? Real unit labour cost and growth rate of real unit labour cost
RULCT=ULCT/POT;
RULCTDOT=100*(RULCT/RULCT(-1)-1);
RULCN=ULCN/PON;
RULCNDOT=100*(RULCN/RULCN(-1)-1);
RULCA=ULCA/POA;
RULCADOT=100*(RULCA/RULCA(-1)-1);
RULCG=ULCG/POG;
RULCGDOT=100*(RULCG/RULCG(-1)-1);
?Title "Sectoral real unit labour cost levels";
print RULCT, RULCN, RULCA, RULCG;
?Title "Sectoral real unit labour cost inflation rates";
print RULCTDOT, RULCNDOT, RULCADOT, RULCGDOT;
? Labour share of added-value
LSHRT=100*YWT/OTV;
LSHRN=100*YWN/ONV;
LSHRA=100*YWA/OAV;
LSHRG=100*YWG/OGV;
?Title "Sectoral labour share of GVA";
print LSHRA, LSHRT, LSHRN, LSHRG;
? Gross operating surplus. This is defines as regional GVA
? minus the regional wage bill. It is only an approximation,
? since we lack some regional items (e.g., YAFS, YASA)
YCT=OTV-YWT;
YCTREP=0.25*YCT;
YCTRAT=100*YCT/OTV;
YCN=ONV-YWN;
YCNRAT=100*YCN/ONV;
YCA=OAV-YWA;
YCARAT=100*YCA/OAV;
OGNWV=OGV-YWG;
OGNW=OGNWV/POG;
OGNWVRAT=100*OGNWV/OGV;
?Title "Sectoral operating surplus levels";
print YCT, YCN, YCA, OGNWV;
?Title "Sectoral operating surplus, percentage of GVA";
print YCTRAT, YCNRAT, YCARAT, OGNWVRAT;
?
? [10]-------------------? -------------------------------------------------?
Demographic and labour supply data
?
Input data: N, NJUV, NELD, NM, LF, UOFF, UB
? -------------------------------------------------?
?
?
?
?
Population is defined as follows:
N:
total population
NJUV: population less than working age
NWORK: population of working age
NELD: population over working age
? STORE: Regional population data (NJUV, NELD, N)
NJUV=NJUV;
NELD=NELD;
N=N;
69
? Define the "working age" population
(NWORK)
NWORK = N -(NJUV+NELD);
print N, NJUV, NWORK, NELD;
NJUVDOT=100*(NJUV/NJUV(-1)-1);
NWORKDOT=100*(NWORK/NWORK(-1)-1);
NELDDOT=100*(NELD/NELD(-1)-1);
NDOT=100*(N/N(-1)-1);
print NJUVDOT, NWORKDOT, NELDDOT,NDOT;
NJUVSHR=100*(NJUV/N);
NWORKSHR=100*(NWORK/N);
NELDSHR=100*(NELD/N);
?Title "Population cohort shares";
print NJUVSHR, NWORKSHR, NELDSHR;
? Define the "dependent" population
NDEP = NJUV+NELD;
NDEPSHR=NJUVSHR+NELDSHR;
?Title "Dependent and working age population shares";
print NDEPSHR, NWORKSHR;
? STORE: Net migration (negative is out-migration) (NM)
NM=NM;
print NM;
? Generate numbers unemployed (ILO measure)
U=LF-L;
print U;
? Define the migration rate (NMRAT)
NMRAT=100*(NM/LF(-1));
print NM, LF, NMRAT;
? Participation rate in percent
LFPR=100*LF/NWORK;
? STORE: Polish aggregate participation rate (LFPR_PL)
LFPR_PL=LFPR_PL;
?Title "Labour force participation rates: regional & national";
print LFPR, LFPR_PL;
? Gainfully occupied persons (total (L), private non-ag (LPNA),
? private (LP) and non-ag (LNA))
LPNA=LT+LLN;
LP=LPNA+LA;
LNA=LT+LLN+LG;
? Compare employment shares to Polish shares
L_PL = LT_PL + LLN_PL + LA_PL + LG_PL;
70
?Title "Relative regional & national sectoral employment shares (LABSZ)";
?Title "LABSZ > 1 implies regional sectoral share > national sectoral
share";
LABST=(LT/L)/(LT_PL/L_PL);
LABSN=(LLN/L)/(LLN_PL/L_PL);
LABSA=(LA/L)/(LA_PL/L_PL);
LABSG=(LG/L)/(LG_PL/L_PL);
print LABST, LABSN, LABSA, LABSG;
? Alternative unemployment rates: UOFF is registered unemployed,
? UB is income-support recipients
? STORE: UOFF, UB
UOFF=UOFF;
UB=UB;
UROFF=100*(UOFF/(LF));
URUB=100*(UB/(LF));
? Define ILO unemployment rate
UR=100*(U/(LF));
URP=UR;
? Polish unemployment rate (UR_PL)
U_PL = LF_PL-L_PL;
UR_PL = 100*(LF_PL-L_PL)/LF_PL;
?Title "Different definitions of regional unemployment rates";
print UOFF, UB, U, U_PL;
print UROFF, URUB, UR, UR_PL;
? Moving average unemployment rate over two periods
URBAR=(UR+UR(-1))/2.0;
? Regional employment rate relative to national employment rate
?Title "RE > 1 implies regional employment rate > national rate";
RE=(100-UR)/(100-UR_PL);
print UR, UR_PL, RE;
? Regional expected wage rate relative to national wage
?Title "REW > 1 implies regional expected wage > national wage";
REW=(WT*(100-UR))/(WT_PL*(100-UR_PL));
print WT, UR, WT_PL, UR_PL, REW;
?
? [11]--------------? -----------------------------------------------------------?
Expenditure data
?
?
CONSV, GV, DSV, IV
? -----------------------------------------------------------? Calculate total annual expenditure on consumer goods and
71
? services in region (CEXV) by annualising the monthly per
? capita consumption (AMCGSH). Note change of units!
CEXV = (12*AMCGSH*N)/1000;
? Define an aggregate consumer expenditure (generated in XLS by
? summing survey data for all 16 regions)
CEXVRT=CEXV_PL;
print CEXV, CEXVRT;
? Calculate share for region (CSGSHR)
CGSSHR=CEXV/CEXVRT;
?Title "Regional share of household consumption";
print CGSSHR;
?
?
?
?
Apply this share to dividing out total consumption for Poland
(CONSV_PL), and assigning the regional share (CONSV). This forces
the sum of regional consumption (CONSV) to equal the national total
CONSV_PL
CONSV_PL=CONSV_PL;
PCONS_PL=PCONS_PL;
CONS_PL=CONSV_PL/PCONS_PL;
CONSD_PL=100*(CONS_PL/CONS_PL(-1)-1);
CONSV = CGSSHR*CONSV_PL;
? STORE: Polish consumption deflator (PCONS_PL)
PCONS=PCONS_PL;
PCONSDOT=100*(PCONS/PCONS(-1)-1);
CONS=CONSV/PCONS;
CONSDOT=100*(CONS/CONS(-1)-1);
print CONSV, CONS, CONSDOT, PCONS, PCONSDOT;
print CONSDOT, CONSD_PL;
? Government consumption GV can be derived by allocating national public
? consumption (GV_PL) across the regions by public employment share
?
?
?
?
The LG data for the 16 regions does not sum to the Polish total (LG_PL).
The sum of the 16 regional employments in G sector is used to define
a new regional total (LGRT). This new total is used to redefine the
share GVSHR as LG/LGRT
LGRT=LGRT;
GVSHR = LG/LGRT;
?Title "Regional, total 16 regions & regional share of public employment";
print LG, LGRT, GVSHR;
GV = GVSHR*GV_PL;
? STORE: Polish deflator of public consumption (PG)
PG=PG_PL;
PGDOT=100*(PG/PG(-1)-1);
G=GV/PG;
GDOT=100*(G/G(-1)-1);
print GV, G, GDOT, PG, PGDOT;
72
? Private & public housing investment (set to zero initially, but
? still included for completeness)
PIH=1.0;
IHPV=0;
IHGV=0;
IHV
= IHPV + IHGV;
IHG=IHGV/PIH;
IHP=IHPV/PIH;
IH=IHP+IHG;
print IHPV, IHGV, IHV, IHG, IHP, IH;
? Total real private investment (IP)
IP=IT+IN+IA;
INH=I-IH;
? STORE: Fraction of public sector investment that consists of
? machinery and equipment (ME). Assume regional composition is
? identical to national composition.
WIGME=WIGME_PL;
? STORE: Fraction of private sector investment that consists of
? machinery and equipment (ME). Assume regional composition is
? identical to national composition.
WIOME=WIOME_PL;
?Title "Public and private shares of investment: machinery & equipment";
print WIGME, WIOME;
? Set public infrastructural investment (IGINFV) equal to IGV
IGINFV=IGV;
IGINF=IGINFV/PIG;
? Generate total stock of infrastructure (from IG)
? Initial 1995 KGINF/IG ratio was set at 20 (see KG above)
? Assume a 2% rate of depreciation
print IGINF;
SMPL 1995 1995;
KGINF=20*IGINF;
SMPL 1996 2002;
GENR KGINF=IGINF+(1-0.02)*KGINF(-1);
print KGINF;
? The following commands split total investment into the type
? of investment: machinery & equipment (IME) and building and
? construction (IBC)
SMPL 1995 2002;
IGINFME=WIGME*IGINF;
IGINFBC=IGINF-IGINFME;
IOTH=INH-IGINF;
IOTHME=WIOME*IOTH;
IOTHBC=IOTH-IOTHME;
IBC=IGINFBC+IOTHBC;
IME=IGINFME+IOTHME;
73
IZZZ=IBC+IME;
?Title "Check BC & ME decomposition and totals";
print IBC, IME, IZZZ, I;
? Private investment current prices (IPV)
IPV=ITV+INV+IAV;
? Private sector capital stock
KP=KT+KN+KA;
? Note: We have no regional inventory change data, and set
? them to zero (DSV, DS)
DSV=0;
DS=0;
PDS=1;
? Construction of gross regional absorption
GDAV = CONSV + IV + GV + DSV;
GDA = CONS + I + G + DS;
PGDA
= GDAV/GDA;
PGDADOT = 100*(PGDA/PGDA(-1)-1);
print PGDA, PGDADOT;
? Definition of regional GDP at factor costs
? Allocate national YAFS
?
?
?
?
and YRAFS according to share of GDPFCV
The GDPFCV data for the 16 regions does not sum to the Polish total
(GDPFCV_PL).
The sum of the 16 regional gross domestic products at
factor cost in current prices is calculated as GDPFCVRT and the share
GDPSHR is defined as GDPFCV/GDPFCVRT
GDPFCVRT=GDPFCVRT;
GDPSHR=GDPFCV/GDPFCVRT;
print GDPSHR;
YAFS=GDPSHR*YAFS_PL;
YRAFS=GDPSHR*YRAFS_PL;
PYAFS= YAFS/YRAFS;
print PYAFS;
? -----------------------------------------------------------? I/O weights for definition of weighted final demand measures
? -----------------------------------------------------------PARAM
PARAM
PARAM
PARAM
AIOTC
AIOTG
AIOTB
AIOTM
0.2310;
0.0840;
0.1580;
0.3910;
PARAM
PARAM
PARAM
PARAM
AIONC
AIONG
AIONB
AIONM
0.4780;
0.1160;
0.8519;
0.2060;
GEW=YWG;
74
GENW=GV-YWG;
RGENW=GENW/PG;
print GEW, GENW, RGENW;
FDOT=AIOTC*CONS+AIOTG*RGENW+AIOTB*(IBC+IH)+AIOTM*IME;
FDON=AIONC*CONS+AIONG*RGENW+AIONB*(IBC+IH)+AIONM*IME;
?
? [12]-----------------------?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
------------------------------------------------------------------General note on the allocation of national public expenditure and
revenue categories to the regions.
The national (HPO4) public expenditure identities are as follows:
GEC = (GV+GV_DIF)+(GSUB+GSUBO)+ (GTRO+GTRU+GTRND+GTRABR)
GEK = IGV + GTRK + NETLEND
GEXP = GEC + GEK
The national (HPO4) public revenue identities are as follows:
GREVC = (GTE+GTE_DIF) + GTM + (GTY+GTYC) + GTYSOC + GTPROP + GREVO
GREV = GREVC + GREVK
Definitions of national borrowing requirements (GBOR, GBORIMF)
GBOR
= GEXP - GREV;
GBORIMF = GBOR - GREVPRIV;
In mapping the national public finances into the regions, we ignore
the GFS corrections, national debt interest, netlending.
Regional versions of national identities are as follows:
GEC(R) = (GV)+(GSUB+GSUBO)+ (GTRO+GTRU) (excluded: GV_DIF+GTRND+GTRABR)
GEK(R) = IGV + GTRK
(excluded: NETLEND)
Total excluded expenditure: GV_DIF+GTRND+GTRABR+NETLEND
GREVC=(GTE)+GTM+(GTY+GTYC)+GTYSOC+GTPROP+GREVO
(excluded: GTE_DIF)
Net excluded expenditure:
GBOR_EX= GVDIF_PL+GTRND_PL+GTRABR_PL+NETLEND_PL-GTEDIF_PL;
? Net excluded expenditure as % of Polish GDPFCV:
GBORR_EX=100*(GBOR_EX/GDPFCV_PL);
print GBOR_EX, GBORR_EX;
?
? ------------------------------------------------------------------? ------------------------------------------?
Public expenditure data categories
? ------------------------------------------? Distribute subsidies on products and other subsidies in proportion
? to regional GDPFCV share (GDPSHR)
75
GSUB = GDPSHR*GSUB_PL;
GSUBO = GDPSHR*GSUBO_PL;
GSUBTOT=GSUB+GSUBO;
? Derive regional subsidy rates
RGSUB=GSUB/GDPFCV;
RGSUBO=GSUBO/GDPFCV;
print RGSUB, RGSUBO;
? Distribute total transfer payments to nonprofit institutions, households
? and abroad, GTRCURR, in proportion to regional population share
? The population data (N) for the 16 regions does not sum to the Polish
? total (N_PL).
The sum of the 16 regional populations is recalculated
? as (NRT), and the share (NSHR) redefined as (N/NRT)
NRT=NRT;
NSHR=(N/NRT);
print N, NRT, NSHR;
? We assume that there is only one king of transfer income within
? each voivodship (GTR)
GTR = NSHR*GTRCURR_PL;
print NSHR, GTR;
? Distribute
numbers
? unemployed
unemployment
transfers
(GTRU)
in
proportion
to
share
of
? NOTE:
? The unemployment data (U) for the 16 regions does not sum to the Polish
? total (U_PL).
The regional sum of the 16 U variables is redefined as
(URT),
? and the share USHR redefined as (U/URT).
LFRT=LFRT;
LRT=LRT;
LTRT=LTRT;
LLNRT=LLNRT;
LART=LART;
LGRT=LGRT;
URT = LFRT-LRT;
USHR=(U/URT);
print U, URT, USHR;
? Now allocate regional shares of GTRU using the regional unemployment
? shares, USHR
GTRU=USHR*GTRU_PL;
print GTRU;
? Implicit average rate of unemployment income support (RGTRU)
RGTRU=GTRU/U;
print RGTRU;
76
? Income replacement ratio (REPR)
REPR=RGTRU/WT;
print REPR;
GTRO=GTR-GTRU;
RGTRO=GTRO/(PCONS*N);
print GTRU, GTRO, GTR, RGTRO;
? Total current public expenditure (GEXPC)
GEXPC=GV+GSUBTOT+GTR;
print GEXPC, GV, GSUBTOT, GTR;
? Distribute government capital transfers (including Net Lending) in
? proportion to GDP share
GTRK=GDPSHR*GTRK_PL;
? Implicit rate of capital transfer (RGTRK)
RGTRK=GTRK/(ITV+INV+IAV);
print GTRK, RGTRK;
? Distribute government capital revenue in proportion to GDP share
GREVK=GDPSHR*GREVK_PL;
print GREVK;
? Define total capital expenditure
GEK = IGV + GTRK;
print GEK, IGV, GTRK;
? Define total public expenditure (current and capital)
GEXP=GEXPC+GEK;
print GEXP, GEXPC, GEK;
? Define actual regional public expenditure
GEXP_PM=GEXP_PM;
GEK_PM=GEK_PM;
GEXPC_PM=GEXP_PM-GEK_PM;
print GEXPC, GEXPC_PM;
print GEK, GEK_PM;
print GEXP, GEXP_PM;
? ----------------------------------------? Tax and other government revenue data
? ----------------------------------------YWNA=YWT+YWN+YWG;
YW=YWNA+YWA;
print YWNA, YW;
? Distribute indirect taxes (GTE) in proportion to consumption share
GTE=CGSSHR*GTE_PL;
77
? Distribute customs duties (GTM) in proportion to GDP share
GTM=GDPSHR*GTM_PL;
RGTE=GTE/CONSV;
RGTM=GTM/GDPFCV;
print GTE, GTM, RGTE, RGTM;
? Distribute direct taxes (GTPROP, GTYTOT) in proportion to income share
? NOTE:
? The regional sum of the 16 YW wage bills (YWRT) is not equal to
? the Polish total (YW_PL).
The share YWSHR is defined as YW/YWRT.
YWTRT=YWTRT;
YWNRT=YWNRT;
YWART=YWART;
YWGRT=YWGRT;
YWRT=YWTRT+YWNRT+YWART+YWGRT;
YWSHR=(YW/YWRT);
print YWSHR;
GTPROP=YWSHR*GTPROP_PL;
RGTPROP=GTPROP/GDPFCV;
GTYTOT=YWSHR*GTYTOT_PL;
? Distribute corporation tax (GTYC) (subset of GTYTOT) in proportion to
? profits
? NOTE:
? The sum of the 16 YC data (YCRT) is not equal to the Polish total
(YC_PL).
? The share YCSHR is defined as YC/YCRT.
OTVRT=OTVRT;
YWTRT=YWTRT;
ONVRT=ONVRT;
YWNRT=YWNRT;
OAVRT=OAVRT;
YWART=YWART;
YC=YCT+YCN+YCA;
YCRT=(OTVRT-YWTRT)+(ONVRT-YWNRT)+(OAVRT-YWART);
YCSHR=(YC/YCRT);
print YCSHR;
GTYC=YCSHR*GTYC_PL;
print YCSHR, GTYC;
? Distribute total social security contributions (GTYSOC) in proportion to
income
GTYSOC=YWSHR*GTYSOC_PL;
?
Distribute
employers
proportion to income
social
security
contributions
GTYSOCE=YWSHR*GTYSOCE_PL;
? Define employees social insurance contributions residually
78
(GTYSOCE)
in
GTYSOCP=GTYSOC-GTYSOCE;
print GTYSOC, GTYSOCE, GTYSOCP;
? Define personal direct tax revenue
GTYP=GTYTOT-GTYC;
print GTYP;
? Distribute other revenue
(GREVO) in proportion to GDP share
GREVO=GDPSHR*GREVO_PL;
RGREVO=GREVO/GDPFCV;
print GREVO, RGREVO;
? Define implicit income tax and social insurance contribution rates
RGTYP=GTYP/YW;
RGTYPEX=RGTYP;
RGTYSOCP=GTYSOCP/YW;
RGTYSOCE=GTYSOCE/YW;
print RGTYP, RGTYSOCP, RGTYSOCE;
? Define total current revenue GREVC
GREVC = GTE+GTM+GTYP+GTYC+GTYSOC+GTPROP+GREVO;
? Define total (current plus capital) revenue (GREV)
GREV = GREVC + GREVK;
print GREVC, GREVK, GREV;
? Define actual total revenue (GREV_PM)
GREV_PM=GREV_PM;
? Calculate difference between actual (GREV_PM) and estimated (GREV)
DIF_REV=GREV_PM-GREV;
PDIF_REV=100*(DIF_REV/GREV_PM);
print GREV, GREV_PM, DIF_REV, PDIF_REV;
? ------------------------------------------------------------------------? Imputed regional public sector deficit: current (REGDEFC), total (REGDEF)
? ------------------------------------------------------------------------REGDEFC = (GEXPC - GREVC);
GEXP = GEXPC + GEK;
REGDEF
= GEXP - GREV;
print GEXPC, GREVC, REGDEFC;
print GEXP, GREV, REGDEF;
? Define actual total regional deficit using actual data
REGDEFA=GEXP_PM - GREV_PM;
print GEXP, GEXP_PM;
79
print GREV, GREV_PM;
?Title "Imputed regional deficit and actual regional deficit";
print REGDEF, REGDEFA;
?
? [13]-----------------? -------------------------------------------------------? ------- Construction of GDP at market prices --------? -------------------------------------------------------? Distribute constant price indirect taxes (GTRE) and subsidies (GSRUB)
? in proportion to GDP share.
GTRE = GDPSHR*GTRE_PL;
GSRUB = GDPSHR*GSRUB_PL;
RGTRE=GTRE/CONS;
PGTE=GTE/GTRE;
RGSRUB=GSRUB/GDPFC;
PGSUB=GSUB/GSRUB;
GDPMV = GDPFCV+(GTE-GSUB);
GDPM = GDPFC+(GTRE-GSRUB);
GDPMDOT = 100*(GDPM/GDPM(-1)-1);
PGDPM
= GDPMV/GDPM;
PGDPMDOT = 100*(PGDPM/PGDPM(-1)-1);
print GDPMV, GDPM, GDPMDOT, PGDPM, PGDPMDOT;
? Construction of NTS (net regional trade surplus)
NTSV = GDPMV - GDAV;
NTS = GDPM - GDA;
print NTSV, NTS;
GDPEV = GDAV + NTSV;
GDPE = GDA + NTS;
GDPEDOT = 100*(GDPE/GDPE(-1)-1);
PGDPE
= GDPEV/GDPE;
PGDPEDOT = 100*(PGDPE/PGDPE(-1)-1);
print GDPEV, GDPE, GDPEDOT, PGDPE, PGDPEDOT;
print GDPMV, GDPEV;
print GDPM, GDPE;
NTSVR = 100*NTSV/GDPEV;
print NTSVR;
? Define overall public expenditure and tax ratios
GETOTRAT=100*GEXP/GDPMV;
GREVTRAT=100*GREV/GDPMV;
print GETOTRAT, GREVTRAT;
? Investment ratios
IRGDP = 100*IV/GDPEV;
RIGV=IGV/GDPEV;
print IRGDP, RIGV;
80
? Check on statistical discrepancies (STATDISV, STATDIS)
STATDISV=GDPEV-GDPMV;
STATDIS=GDPE-GDPM;
print STATDISV, STATDIS;
RGDPEV=GDPEV/GDPMV;
RSDIS=100*STATDIS/GDPE;
RSDISV=100*STATDISV/GDPEV;
?
? [14]------------------? ----------------------------------------? Define personal disposable income (YPERD)
? -----------------------------------------
EMREMIT = 0.0;
YFN = EMREMIT - YCTREP;
YRFN = YFN/PGDPFC;
GNPV = GDPMV + YFN;
GNP = GDPM + YRFN;
GNPDOT = 100*(GNP/GNP(-1)-1);
GNPPC = GNP/N;
PGNP = GNPV/GNP;
NNPFCV = GDPFCV + YFN;
YP = NNPFCV + GTR ;
? Define aggregate rate of personal (non-corporate) taxation (RGTY)
YC=GDPFCV-YW+YAFS;
YCRAT=100*YC/GDPFCV;
RGTYC=GTYC/YC(-1);
print RGTYC;
? Undistributed profits - no data available either at the national
? or the regional level. In absence of data, assume 50% of profits
? are retained in the corporate sector (i.e., are undistributed) (YCU)
YCURAT=0.30;
YCU=YCURAT*YC;
? Define personal income (YPER)
YPER = YP - YCU;;
print YPER, YP, YC;
? Define personal disposable income by netting off direct tax paid
? by the personal (non-corporate) sector (GTY).
YPERD=YPER-(GTYP+GTYSOCE);
81
YRPERD=YPERD/PCONS;
YRPERDPC=YRPERD/N;
SAV=YPERD-CONSV;
SAVRAT=100*SAV/YPERD;
print YRPERD, YRPERDPC, SAV, SAVRAT, CONSV;
? Miscellaneous definitions
WNA=YWNA/(LTEMP+LLNEMP+LG);
WNADOT=100*(WNA/WNA(-1)-1);
print WNA, WNADOT;
? Overall regional productivity (LPROD)
LPROD=GDPFC/L;
LPRODDOT=100*(LPROD/LPROD(-1)-1);
print LPROD, LPRODDOT;
ONA=OT+ON+OG;
OPNA=OT+ON;
POPNA=(OTV+ONV)/(OT+ON);
POPNADOT=100*(POPNA/POPNA(-1)-1);
YWPNA=YWT+YWN;
WPNA=(YWT+YWN)/(LTEMP+LLNEMP);
RWPNA=WPNA/PCONS;
RWPNADOT=100*(RWPNA/RWPNA(-1)-1);
LPRPNA=(OT+ON)/(LT+LLN);
ULCPNA=(YWT+YWN)/(OT+ON);
TINC=RGTE-RGSUB;
? Note that the definition of the wedge and the
? real wage after tax and social security payments in
? the T-sector has changed.
WEDGE=(1+RGTYP)*(1+RGTE);
RATWT=WT*(1-RGTYP)/PCONS;
? Net regional trade surplus (as % of GDPEV)
NTSVR=100*(NTSV/GDPEV);
? Regional deficits (as % of GDPEV): current (REGDEFCR) & total (REGDEFR)
REGDEFCR=100*(REGDEFC/GDPEV);
REGDEFR=100*REGDEF/GDPEV;
? Total regional deficit (actual) (as % of GDPEV)
REGDEFRA=100*REGDEFA/GDPEV;
print NTSVR, REGDEFCR, REGDEFR, REGDEFRA;
? Real per capita consumption in region and in Poland
CONSPC=CONS/N;
CONSPC_PL=CONS_PL/N_PL;
82
print CONSPC, CONSPC_PL;
?
? [15] ------------------? -----------------------------------------------? Add in the NDP variables as zero for the present
? -----------------------------------------------DETANPH=0.0;
DETANPI=0.0;
DETATPH=0.0;
DETATPI=0.0;
DETATQH=0.0;
DETATQI=0.0;
GTRSFDP=0.0;
GTRSFEC=0.0;
GTRSFPR=0.0;
IGVCSFDP=0.0;
IGVCSFEC=0.0;
IGVCSFPR=0.0;
LOCDP=0.0;
LOCEC=0.0;
LOCPR=0.0;
GTRSFDP_E=0.0;
GTRSFEC_E=0.0;
GTRSFPR_E=0.0;
IGVCSFDP_E=0.0;
IGVCSFEC_E=0.0;
IGVCSFPR_E=0.0;
LOCDP_E=0.0;
LOCEC_E=0.0;
LOCPR_E=0.0;
TFRACT=0.0;
TRIADP=0.0;
TRIAEC=0.0;
TRIAPR=0.0;
TRINDP=0.0;
TRINEC=0.0;
TRINPR=0.0;
TRITDP=0.0;
TRITEC=0.0;
TRITPR=0.0;
TRIADP_E=0.0;
TRIAEC_E=0.0;
TRIAPR_E=0.0;
TRINDP_E=0.0;
83
TRINEC_E=0.0;
TRINPR_E=0.0;
TRITDP_E=0.0;
TRITEC_E=0.0;
TRITPR_E=0.0;
TRIN=0.0;
TRINEOT=0.0;
TRIT=0.0;
TRITEOT=0.0;
TRIA=0.0;
TRIAEOT=0.0;
CSFTRAN=0.0;
CSFTRANR=0.0;
GECSFRA0=0.0;
GECSFRAT=0.0;
GECSFRA2=0.0;
GECSFRA3=0.0;
GECSFT=0.0;
GECSF2=0.0;
GECSF3=0.0;
GECSFTR=0.0;
GECSF=0;
GECSFDP=0;
GECSFE=0;
GECSFEC=0;
GECSFEC_E=0;
GECSFP=0;
GECSFRAE=0;
GECSFRAP=0;
TRIDP=0.0;
TRIEC=0.0;
GTRSF=0.0;
IGVCSF=0.0;
KSFTRAIN=0.0;
KTRAIN=(9*0.54*0.0 + 4*0.31*1.0 + 2*0.03*1.0 + 4*0.12*1.0)*LF;
KTRAIN0=KTRAIN;
KTRNR=1.0;
KT0=KT;
KTR=KT/KT0;
KN0=KN;
KNR=KN/KN0;
LINS=0.0;
SFTRAIN=0.0;
SFWAG=0.0;
WTRAIN=0.5*WT;
KGINF0=KGINF;
KGINFR=KGINF/KGINF0;
GDPEV0=GDPEV;
84
CSFECR=0.0;
CSFDPR=0.0;
GTRTOT=GTR;
GTRF=0.0;
GECSFEC_RE = 0.0;
RDCOFIN = 0.0;
RIGVCSF = 0.0;
RGTRSF = 0.0;
RTRIT = 0.0;
? ---------------------------------------------------------? Set ANX and ANT to the calibrated AN and AT CES parameters
? ---------------------------------------------------------ATX = 1;
ANX = 1;
print NTSV, NTS, NTSVR;
END;
85