Jeden z dziesięciu

Instrukcja do gry z wykorzystaniem kart edukacyjnych
Nauczyciel lub wskazany uczeń pełni funkcję prowadzącego. Jego zadaniem jest odpytywanie
uczniów (utrzymane np. w konwencji popularnego teleturnieju „ Jeden z dziesięciu”).
Ze względu na ograniczoną liczbę kart nauczyciel może najpierw przeprowadzić eliminacje
do turnieju, w którym podstawę będą stanowić pytania z kart.
Gry z wykorzystaniem kart edukacyjnych dla klas 4-6 szkoły podstawowej
„Jeden z dziesięciu”
Przygotowały mgr M. Jolanta Trol-Zawiślińska,
mgr Karolina Nawrocka ,
mgr Anna Milewska
Dlaczego zmieniono fragment tekstu I zwrotki :”Jeszcze Polska nie umarła …” na słowa: „Jeszcze
Polska nie zginęła…”?
Odp.: Umieranie jest procesem naturalnym, mogącym przebiegać bez wyraźnych przyczyn zewnętrznych,
a zginąć można tylko i wyłącznie w wyniku obrażeń powstałych wskutek napaści, walki lub wypadku.
Słowo „umarła” mogło sugerować, że mowa tu o wewnętrznych przyczynach prowadzących
Rzeczpospolitą do upadku (organizm umiera sam z siebie), dlatego zdecydowano się użyć słowa wyraźnie
wskazującego, że upadek Polski nastąpił z przyczyn zewnętrznych — w wyniku ulegnięcia wspomnianej
w tej samej strofie przemocy.
Słowa „moc wydarła” zastąpiono „przemoc wzięła”, natomiast „szablą odbijemy” zamieniono
na „szablą odbierzemy”. Jak wyjaśnisz tę zamianę?
Odp.: Przemoc jest dużo bardziej odpowiednim słowem do opisania okoliczności utraty przez Polskę
niepodległości(III rozbiór Polski przez trzech zaborców). Zastąpienie słowa „odbijemy” wyrazem
„odbierzemy”- jest konsekwencją wyżej omówionej zmiany (umarła na nie zginęła).
Oryginalny, napisany przez Józefa Wybickiego refren brzmiał:
„Marsz, marsz, Dąbrowski,
Do Polski z ziemi włoskiej,
Za Twoim przewodem
Złączem się z narodem.”
Zmieniono w nim drugi wers na słowa:” Z ziemi włoskiej do Polski” oraz wyraz „złączem” na „złączym” Jak to
wyjaśnisz?
Odp.: Przede wszystkim zamiany dotyczą kolejności członów w drugim wersie, poczynionej ze względu na konieczność utrzymania rymu.
Należy podkreślić, że pierwotnie rym w tym miejscu występował. Bez wątpienia jeszcze długo po śmierci Wybickiego końcówkę -ej niemal
powszechnie wymawiano jako -i lub -y (co ma swoje historycznojęzykowe uzasadnienie), toteż wyraz „włoskiej” wymawiano jako…
„włoski”. Bez wątpienia czynił tak również Wybicki, o czym świadczy forma zapisu w oryginalnym rękopisie: „włoski”. Jednak w wieku XX
ta stara wymowa była postrzegana jako błąd, toteż pierwsze dwa wersy przestały się rymować. Zmieniono więc kolejność członów w drugim
z nich. Przy okazji tekst stał się bardziej logiczny: naturalny szyk zdania nakazuje mówić, że idzie się skądś dokądś.
Jak wyjaśnisz zmianę kolejności wersów we współczesnym tekście III strofki Hymnu ( w pierwowzorze była to II zwrotka)?
Tekst oryginalny
Tekst współczesny
Jak Czarnecki do Poznania
wracał się przez morze
dla ojczyzny ratowania
po szwedzkim rozbiorze.
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Odp.: Strofa w oryginalnym brzmieniu pozbawiona była sensu. Jej początek wyraźnie sugeruje, że będzie miała charakter porównania. Tak się
jednak nie dzieje, ponieważ czyn Czarnieckiego nie zostaje zestawiony z żadnym innym elementem. Przez tę niekonsekwencję naruszona
została logiczna i składniowa struktura zdania tworzącego ten fragment. Kluczowa okazała się zmiana formy czasownika. Wyraz „wracał”
odnosił się do Czarnieckiego. Po zmianie na „wrócim” udało się uzyskać drugi człon porównania („my”), przez co uratowano koncepcję strofy.
Zamiana ta pociągnęła jednak za sobą chaos i przemieszanie treści. Tu sytuację uratował zabieg polegający na zamienieniu miejscami drugiego
i czwartego wersu. Dzięki temu udało się logicznie uporządkować strofę, gdyż w pierwszym i drugim wersie znalazły się słowa odnoszone do
Czarnieckiego, natomiast w dwu kolejnych — do zbiorowego podmiotu lirycznego.
Jaki fałsz historyczny dotyczący Czarnieckiego został zawarty w tekście Józefa Wybickiego
przed modyfikacją Hymnu?
Odp.: Czarniecki, chociaż miał w czasie swoich licznych wypraw wojennych również „morskie” epizody,
nie wracał do ojczyzny drogą morską.
Obecnie II zwrotka(III według oryginału) Hymnu brzmi:
„Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
będziem Polakami
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy.”
Jak rozumiesz słowa tej strofki?
Odp.: Przejście wymienionych w tekście rzek oznacza po prostu znalezienie się na terytorium Polski. W strofie tej wyrażona jest
wiara w zwycięstwo na wzór tych, jakie odnosił uznawany wówczas za wielkiego i niezwyciężonego wodza Napoleon Bonaparte,
pod którego rozkazami służyli legioniści.
Co oznacza płacz ojca w zwrotce IV? Dlaczego nie ma mowy na przykład o płaczu Basi?
„Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany”
Odp.: Obraz płaczącej córki nadałby temu fragmentowi niepokojący charakter. Bo jaka byłaby przyczyna płaczu Basi? Zapewne
niepokój, że ojcu może na wojnie stać się coś złego. Ojciec płacze, bo oto spełniają się jego najszczytniejsze patriotyczne
marzenia o wyswobodzeniu ojczyzny. Płacz ojca nie jest płaczem obawy, lęku, strachu, a wręcz przeciwnie — jest wyrazem
wzruszenia i radości człowieka, którego marzenia i nadzieje nabierają realnego kształtu. Ojciec jeszcze nie jest pewny, czy ta
chwila naprawdę nadchodzi, gdyż używa słowa „pono” (podobno), ale nawet cień nadziei powoduje w nim niedające się stłumić
emocje, będące wyrazem żarliwego patriotyzmu.
Jak rozumiesz słowa dwóch ostatnich wersów IV zwrotki Hymnu?:
„słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany.”
Odp.: Bicie w tarabany (rodzaj bębnów wojskowych) to wezwanie do walki.
Ile zwrotek zawierał oryginalny tekst „Mazurka Dąbrowskiego”?
Odp.: Sześć. Usunięto dwie.
(Prowadzący może je odczytać jako ciekawostkę). Nie mają one racji bytu w dzisiejszych i powojennych czasach.
„Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Na to wszystkich jedne głosy:
„Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli.”
Jak sądzisz, czy J. Wybicki pisząc tekst „Mazurka Dąbrowskiego” miał nadzieje, plany, żeby to był
właśnie nasz Hymn Państwowy?
Nie. Siła utworu tkwi w słowach, w tym ,co wyrażają. Poezja ma trafiać do czytelnika i trafia-nawet po
dwóch wiekach. Miał podtrzymywać naród na duchu, zagrzewać, zachęcać do zaciągania się do legionów
polskich we Włoszech i zachęcać do walki o niepodległość Polski.
W którym roku powstał pierwowzór polskiego hymnu?
a. 1797
b. 1830
c. 1914
Jaki tytuł nosił pierwowzór polskiego hymnu?
a. Mazurek Dąbrowskiego
b. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
c. Marsz, marsz Dąbrowski
Kto jest autorem słów polskiego hymnu?
a. Henryk Dąbrowski
b. Stefan Czarniecki
c. Józef Wybicki
Kto jest autorem muzyki do polskiego hymnu?
a. Józef Wybicki
b. Jan Matejko
c. nie ma autora
Gdzie został napisany pierwowzór polskiego hymnu?
a. Ziemie polskie
b. Francja
c. Włochy
Dlaczego tekst „Mazurka Dąbrowskiego” został napisany w Regiio dell’Emilia we
Włoszech?
a. Polacy walczyli u boku Napoleona we Włoszech
b. Włochy były częścią Polski
c. Józef Wybicki mieszkał we Włoszech
Jak brzmi obecny, oficjalny tytuł polskiego hymnu?
a. „Marsz, marsz Dąbrowski”
b. „Mazurek Dąbrowskiego”
c. „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”
Od którego roku ta pieśń jest uznawana za hymn Polski?
a. 1815
b. 1914
c. 1927
Kim był Józef Wybicki?
a. Dowódca Legionów Polskich
b. Twórca polskiego hymnu
c. Osobisty kucharz gen. Dąbrowskiego
Kim był Napoleon Bonaparte?
a. Cesarzem Francuzów
b. Królem Polski
c. Królem Włoch
Czym były Legiony Polskie we Włoszech?
a. Częścią wojska włoskiego
b. Częścią wojska francuskiego
c. Polską armią we Włoszech utworzoną przez Napoleona
W jakich okolicznościach śpiewamy hymn narodowy?
a. W trakcie lekcji
b. W trakcie ważnych uroczystości
c. W trakcie przerw
Ile zwrotek liczy polski hymn?
a. 4
b. 10
c. 7
Kim był Henryk Dąbrowski?
a. Dowódcą Legionów Polskich
b. Autorem hymnu Polski
c. Wybitnym malarzem pod koniec XVIII wieku
W którym roku powstały Legiony Polskie we Włoszech?
a. 1830
b. 1797
c. 1795
Co wyzwala w nas melodia i słowa hymnu?
Hymn wyzwala w nas wolę narodowego przetrwania, walki o niepodległość Polski, wyzwala
i buduje poczucie dumy, wspólnoty narodowej i tożsamości.
Na motywach jakiego tańca oparta jest melodia hymnu?
Odp.: Na motywach mazura(tańca szlacheckiego) – jednego z naszych tańców narodowych.
Jakie jest metrum tańca o nazwie mazur?
Metrum mazura - 3/4 "trzy/czwarte. Jest to metrum nieparzyste, które oznacza, że każdy
takt utrzymany jest w tym metrum.
W jakiej tonacji jest napisany hymn?
Ustawowo w tonacji F-dur.
Jaki tytuł nosiła uwertura napisana na motywach melodii „Mazurka Dąbrowskiego”
przez Richarda Wagnera, skomponowana po upadku Powstania Listopadowego ?
Odp.: Uwertura nosiła tytuł „Polonia”
Dlaczego „Mazurek Dąbrowskiego” został napisany bardzo prostym językiem?
Odp.: Dlatego, żeby każdy Polak, bez względu na swoje wykształcenie mógł go śpiewać i
rozumieć.
W jakich utworach można odnaleźć motyw „Mazurka Dąbrowskiego”?
Odp.: W „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza(główny bohater po powrocie do domu
pragnie usłyszeć kurant zegara, który wygrywa tę melodię)- wiek XIX, w wierszu Edwarda
Słonimskiego „Ta, co nie zginęła”( wiek XX- po wybuchu I wojny światowej), w uwerturze
„Polonia” Richarda Wagnera.