Biblia pauperum - co to jest Biblia pauperum?

Biblia pauperum - co to jest Biblia pauperum?
Funkcje, geneza, definicja
Biblia pauperum to termin pochodzący z języka łacińskiego, który
oznacza: „Biblia dla ubogich”. Jednak prędko należy rozwiać
wątpliwości i przedstawić sprostowanie. Nie chodzi tutaj bowiem o ludzi
ubogich materialnie, ale o tych, którzy nie są zbyt dobrze wykształceni i
obeznani w kulturze – o ludzi „ubogich duchem”.
Dzisiaj termin Biblia pauperum rozumiany jest na dwa sposoby.
Pierwszy odnosi się właśnie do uproszczonej wersji Pisma Świętego,
która adresowana była do ludzi niewykształconych i niewykazujących
się wielką znajomością kultury. Dzieło takie w sposób skondensowany,
opatrzony wyjaśnieniami (często także ilustracjami) przekazywała
biblijne wydarzenia. Wydawano je głównie w późnym średniowieczu,
kiedy wśród ludzi rodziło się pragnienie wiedzy, jednak ich niskie
wykształcenie (często nie umieli oni nawet czytać i pisać) było
skuteczną przeszkodą w poznaniu Boga.
Drugie znaczenie terminu Biblia pauperum odnosi się do określonego
sposobu wydawania Pisma Świętego. Dzisiaj Biblia pauperum uważana
jest za fenomen średniowiecznej kultury. To bogato ilustrowana księga,
która zawiera wiele przykładów wczesnośredniowiecznej ikonografii
religijnej. Jego celem było wykazywanie związków między Nowym a
Starym Testamentem. Układ strony komponowano na zasadzie
następstwa (przepowiedni). Prezentowane były dwie sceny pochodzące
ze Starego Testamentu oraz jedna z Nowego (znajdowała się ona na
środku). Obrazy wywodzące się z tradycji przedchrześcijańskiej miały
stanowić zapowiedź tego, co działo się później. Dzięki tworzeniu takich
sentencji uwypuklone zostały nierozerwalne związki prawd Starego
Testamentu z prawdami Nowego Testamentu.
Należy zwrócić uwagę na to, iż poszczególne strony ówczesnych
wydań Biblii pauperum były istnym majstersztykiem sztuki dekoracyjnej
i ornamentacyjnej. Najwspanialszym przykładem takiego dzieła jest
Biblia pauperum określana mianem „Złotej”. Została ona wydana w XV
w. na życzenie hrabiego Alberta Bawarskiego oraz jego żony –
Małgorzaty. Egzemplarz ten ozdobiony został złotem i srebrem, a
zaprezentowane w nim obrazy stanowią przykład najwspanialszego
kunsztu malarskiego.
Warto jeszcze zastanowić się nad pochodzeniem terminu Biblia
pauperum. Odnośnie skróconych i uproszczonych wydań Biblii wydaje
się on adekwatny, jednakże w kontekście wspaniałych arcydzieł
ikonograficznych może jawić się jako nieco krzywdzący dla odbiorców.
Źródła podają, że nazwa ta jest przypadkowa i pochodzi z dopisku,
który pojawił się na jednym ze średniowiecznych manuskryptów. Termin
ten przyjął się więc przypadkowo, ale do dzisiaj jest używany. Jednak
jego brzmienie może wydawać się mylące, gdyż najwspanialsze
egzemplarze takich wydań wymagały nie tylko wielkiego nakładu
materialnego, ale także sporego obeznania z Pismem Świętym.