docStrefa ciszy
download 
Reklamacja Transkrypt
Strefa ciszy
56 AK TUALNOŚCI >> TEMAT NUMERU >> HARDWARE >> SOFT WARE >> INTERNET >> PORADY >> MAGAZYN ZAWARTOŚĆ 56 Układy chłodzące procesor: ciche modele nie są tanie 58 Wentylatory obudowy: wybór nie jest prosty 58 Zasilacze: zapomniane źródło hałasu 60 Napędy HDD, CD i DVD: im szybciej, tym głośniej 60 Obudowy: uwaga na rozklekotane pudła 62 Maty dźwiękochłonne: największy wróg hałasu P Metody zmniejszania hałasu generowanego przez komputer Strefa ciszy Pecety ułatwiają codzienną pracę, a dodatkowo zapewniają rozrywkę. Niestety, generują przy tym sporo różnych niepożądanych dźwięków, przez co mocno cierpią nasze uszy. Wydajemy wojnę temu uciążliwemu hałasowi: pokazujemy, w jaki sposób – przy użyciu specjalnych elementów i sprytnych rozwiązań – możemy wyciszyć nasz komputer. oprac. Marcin Kwiecień o wyłączeniu komputera wokół nas nagle robi się ciszej. W głowie pozostał nam jeszcze szum, więc to nie złudzenie – źródłem hałasu było nasze elektroniczne narzędzie pracy. Na dłuższą metę takie hałaśliwe pecety mogą być bardzo uciążliwe czy wręcz szkodliwe dla naszego zdrowia. Szum wentylatorów i innych podobnych mechanizmów ma zdecydowanie negatywny wpływ na system nerwowy człowieka. Ponadto ciągłe dźwięki pochodzące z tego samego przedziału częstotliwości obciążają uszy, gdyż stale aktywne komórki włoskowate szybko ulegają przemęczeniu ze względu na brak regenerującej przerwy. Obecnie prowadzone są badania, które mają ustalić, w jakim stopniu może to spowodować trwałe uszkodzenie słuchu. Abstrahując od ich wyniku, taka komputerowa „orkiestra” jest bezsprzecznie denerwująca. Zasadniczo istnieją trzy przyczyny, za sprawą których niewinne komputery zamieniają się w hałaśliwe potwory. Powód pierwszy: elementy peceta wybrano według kryterium cenowego i po prostu nie są one najlepsze. Typowym przykładem mogą być „akustyczne” skrzynki obudów. Drugi czynnik to starzenie się różnych podzespołów. Aby przywrócić pierwotną sprawność źle pracującemu wentylatorowi, często wystarczy tylko wyczyścić go z kurzu pędzelkiem. CHIP | WRZESIEŃ 2001 Natomiast w przypadku dysku twardego z uszkodzonym łożyskiem pomóc może wyłącznie wymienienie go na nowy. Trzecim powodem hałasu jest zastosowanie elementów, które wybrano zgodnie z zasadą „szybciej – wyżej – dalej”, co wprawdzie początkowo sprawia znakomite wrażenie, ale z czasem źle wpływa na układ nerwowy użytkownika. Po początkowym zauroczeniu szybkością niejeden „podkręcacz” decyduje się – ze względu na hałas – na obniżenie wydajności systemu. W komputerach osobistych głośność można obniżać na kilka sposobów. Możemy jednak zapomnieć o tym, że uda nam się dokładnie wyciszyć np. przetaktowany system z Athlonem pracującym z częstotliwością 1,4 GHz. Pogoń za jak największą wydajnością komputera stoi bowiem w sprzeczności z ideą wyciszania go. Wszelkie ryzyko i efekty uboczne modyfikacji zostały dokładnie opisane w ramach poszczególnych punktów. Musimy również pamiętać o tym, że zmiany wprowadzone w pececie (zwłaszcza próba rozkręcenia zasilacza sieciowego) mogą spowodować utratę gwarancji. 1| Układy chłodzące procesor: ciche modele nie są tanie W przypadku głośno pracującego komputera najbardziej podejrzanym elementem jest wentylator procesora. Aby się o tym przekonać, wystarczy zatrzymać go na chwilę np. palcem. Hałaśliwość tego urządzenia można jednak uzasadnić. Musi ono odprowadzać wyjątkowo duże ilości ciepła, mając przy tym zwykle do dyspozycji mały wirnik. Takie fizyczne braki zrekompensować można tylko poprzez zwiększenie liczby obrotów, co wzmaga emitowany przezeń hałas. Jeśli mamy przy tym do czynienia z tanim modelem szybkoobrotowym, to pomóc mogą... wkładki do uszu lub – co na pewno jest lepszym rozwiązaniem – nowy wentylator. Wybór odpowiedniego urządzenia ułatwi przeprowadzony przez nas test coolerów, którego wyniki prezentujemy na 2 50. Ze względu na fakt, że większość cichych układów chłodzących cechuje się również dużymi rozmiarami, przed zakupem upewnijmy się, czy na płycie głównej Dumny jak paw: układ chłodzący firmy Zalman prezentuje się nader efektownie, a jednocześnie jest bardzo efektywny. znajdzie się dość miejsca na instalację wybranego elementu. Trzeba to wziąć pod uwagę np. w przypadku radiatora z dwoma wentylatorami. Stwierdzono bowiem, że zamiast jednego głośnego wiatraczka można używać dwóch kręcących się wolniej i przez to cichszych, ale zapewniających taką samą wydajność jak jedno szybsze urządzenie. Uciszenie wentylatora oznacza jedno – redukcję obrotów. Na obniżenie prędkości obrotowej można wpłynąć w oryginalny sposób. Jak wiadomo, napięcie 12 V służy do zasilania wszelkich silników w komputerze – w tym wiatraczka procesora. Możliwe jest jednak uruchomienie coolera zasilanego napięciem 7 (do końcówki masy wentylatora podłączamy +5 V), a czasem nawet 5 woltów (podłączonych w miejsce 12 V). O ile procesor nie ucierpi na zmniejszeniu 58 » AK TUALNOŚCI >> TEMAT NUMERU >> HARDWARE >> SOFT WARE >> INTERNET >> PORADY >> MAGAZYN 57 Tuning peceta: wyciszanie Zasilacz sieciowy: element ten jest zwykle seryjnie wyposażony w najtańszy i głośny układ chłodzący. Aby zmienić tę sytuację, powinniśmy skorzystać z porady 3. Napędy CD/DVD: w poradach zawartych w punkcie 5 pokazujemy, jak można pozbyć się uciążliwych gwizdów srebrnego krążka. Wentylator procesora: element ten jest głównym źródłem hałasu, gdyż mały wirnik musi wytworzyć silny strumień powietrza. W punkcie 1 dowiemy się, jak spowodować , żeby układ chłodzący pracował cicho. Wentylator obudowy: w przypadku bogato wyposażonych komputerów urządzenia te są, niestety, niezbędne. Jeśli jednak zastosujemy właściwy wiatraczek oraz sięgniemy do porad z punktu 2, to w obudowie może znów zapanować spokój. Maty dźwiękochłonne: przy użyciu materiałów pochłaniających dźwięk oraz korzystając z porady 7, można położyć kres denerwującym gwizdom i innym dźwiękom dochodzącym z wnętrza peceta. Dyski twarde: wiele napędów wciąż jeszcze zwraca na siebie uwagę sporym hałasem. W punkcie 4 prezentujemy dyski, które potrafią pracować naprawdę cicho. CHIP | WRZESIEŃ 2001 58 AK TUALNOŚCI >> TEMAT NUMERU >> HARDWARE >> SOFT WARE >> INTERNET >> PORADY >> MAGAZYN Tuning peceta: wyciszanie skuteczności chłodzenia, to metodę tę można polecić każdemu (patrz: CHIP 12/2000, 2 152 oraz CHIP-CD 9/2001). W tym miejscu koniecznie trzeba wspomnieć o dwóch nietypowych konstrukcjach. Radiator firmy Zalman jest... ekstrawagancki. Kształtem przypomina bowiem wachlarz z licznymi szczelinami, którego „listki” wykonane są z aluminium, miedzi lub miedzi pokrytej... złotem. Do cyrkulacji powietrza wykorzystywany jest wentylator o średnicy 80 (!) mm, zasilany – poprzez specjalny adapter – napięciem 7 lub 12 V. Za miedzianą wersję „wachlarza” zapłacimy około 160, a za złoconą – 225 zł. Niestety, podobnie jak większość opisywanych w tekście elementów, tak i ten cooler nie jest dostępny w polskich sklepach – chętnym pozostają zakupy internetowe. Na tle konkurencji wyróżnia się również model Silverado firmy A Conto. Urządzenie to może pełnić funkcję zarówno cichobieżnego wentylatora, jak i wysoko wydajnego coolera. Nawet w „cichym”, 6-woltowym trybie pracy Silverado jest w stanie wydajnie chłodzić np. 1,2-gigahercowego Athlona. Tak wysoką sprawność uzyskano dzięki dwóm wentylatorom umieszczonym na jednym radiatorze, którego podstawę tworzy posrebrzana tarcza. Ta specjalna powierzchnia zapewnia bardzo szybkie odprowadzanie ciepła z procesora. Silverado ma też specjalną cenę: 270 zł. Niekonwencjonalnym układem chłodzących procesor jest też CU Spacer firmy Innovatek. Jest to płytka miedziana, którą umieszcza się pomiędzy procesorem a radiatorem. Dzięki większej niż aluminium przewodności cieplnej miedzi oraz większej powierzchni styku podkładka ta pozwala na skuteczniejsze chłodzenie – temperaturę procesora można obniżyć o około 5°C. Otwory w płytce są dopasowane do kształtów Athlona lub Pentium. Miedziana podkładka: układ chłodzący CU Spacer (wersja dla Athlona) ułatwia odprowadzanie ciepła z procesora. 2| Wentylatory obudowy: wybór nie jest prosty W bogato wyposażonym pececie będziemy zmuszeni znaleźć odpowiednie miejsce na zainstalowanie wentylatora obudowy. Inne elementy chłodzące, takie jak radiator procesora czy wentylator karty graficznej, funkcjonują bowiem prawidłowo tylko wtedy, gdy możliwa jest wymiana ciepła. Jeśli więc temperaturę wewnątrz obudowy chcemy – bez pomocy dodatkowego wentylatora – utrzymać w „zielonym” przedziale (około 15°C powyżej temperatury pokojowej), powinniśmy raczej zrezygnować z takich „grzejników”, jak najszybsze Athlony i karty graficzne oraz dyski twarde wirujące z prędkością powyżej 5400 obr./min. Mniej ciepła wydzielają natomiast Durony, Celerony, karty graficzne o wydajności porównywalnej z GeForce2 MX oraz „twardziele” o prędkości obrotowej 5400 obr./min. Dodatkowy wentylator może okazać się pomocny, jeśli żadne kable nie będą przecinać strumienia powietrza. Aluminiowe obudowy również absorbują trochę ciepła i skutecznie odprowadzają je na zewnątrz. Dlatego też w tym przypadku należałoby raczej zrezygnować z całkowitego wytłumienia peceta. Jako rozwiązanie kompromisowe warto wtedy zastosować kilka niskoszumowych wentylatorów. Największym uznaniem pod tym względem Wentylator kominowy dla CPU: model Silverado wyróżnia cieszą się urządzenia firsię nie tylko posrebrzaną tarczą podstawy i sporą wydajnomy Papst. Jednak nie ścią, ale także niskim poziomem emitowanego hałasu. wszystkie modele tej CHIP | WRZESIEŃ 2001 Gumowe zatyczki: te proste elementy umożliwiają odizolowanie wentylatora od metalowej obudowy komputera. marki pracują rzeczywiście cicho – należy szukać (w internetowym sklepie BlackNoise) modeli oznaczonych symbolami 8412NGL lub 8412NGMLV. Wentylator działa najbardziej efektywnie, gdy jest umieszczony bezpośrednio za procesorem. Z reguły w tym miejscu jest już fabrycznie przygotowane odpowiednie miejsce montażowe. Ponadto „wiatrak” powinien wydmuchiwać ciepło na zewnątrz, zatem strzałka na jego ramie musi wskazywać na tylną ściankę obudowy. Jeśli po przykręceniu wentylator emituje niepożądane dźwięki, można mechanicznie odizolować go od obudowy za pomocą specjalnych gumowych zatyczek, które umieszcza się w otworach zamiast normalnych śrubek. Dzięki takiej izolacji niemożliwe jest powstawanie rezonansów. 3| Zasilacze: zapomniane źródło hałasu Zasilacze sieciowe nie są w stanie obejść się bez wiatraczków, tym bardziej gdy ich moc to 300 lub więcej watów. Ponieważ ich otwory wentylacyjne są skierowane bezpośrednio na zewnątrz, urządzenia te – obok wentylatorów procesorów – są najbardziej uciążliwymi dla użytkownika elementami komputerów. Wielu producentów (np. Delta, Enermax, Seasonic) reklamuje więc zasilacze sterujące swoim chłodzeniem w zależności od temperatury. Regulacja dokonywana jest poprzez zmniejszenie prędkości obrotowej wentylatora (nawet do jego całkowitego wyłączenia). Każdy zasilacz ponownie się jednak nagrzewa i musi znów skorzystać z usług swojego „klimatyzatora”. Znaczny spadek emitowanego hałasu można więc uzyskać tylko poprzez wymianę 60 » 60 AK TUALNOŚCI >> TEMAT NUMERU >> HARDWARE >> SOFT WARE >> INTERNET >> PORADY >> MAGAZYN Tuning peceta: wyciszanie wentylatora. Podobnie jak w przypadku wiatraczków obudowy, także i tu ich rozmiar wynosi z reguły 80580 mm, dlatego możemy skorzystać z porad zamieszczonych w poprzednim punkcie. Podczas odłączania zasilacza i otwierania go musimy postępować bardzo ostrożnie. Wyjmując cały moduł, zwróćmy uwagę, czy wszystkie kable zasilające zostały odłączone od napędów i płyty głównej oraz czy nie są zaczepione w jakimś innym miejscu. Aby otworzyć obudowę zasilacza, wystarczy zwykle odkręcić wkręty przytrzymujące pokrywę i podnieść ją do góry. W tym momencie mamy już bezpośredni dostęp do wentylatora. Ze względu na fakt, że przewody zasilające wiatraczek z reguły są przylutowane, przydatne będzie doświadczenie zdobyte w pracy z lutownicą. Zwróćmy uwagę na biegunowość przewodów wentylatora oraz kierunek wytwarzanego strumienia powietrza (strzałka na obudowie wiatraczka). 4| Dyski twarde: od 7200 obrotów zaczyna się hałas W przypadku dysków twardych – zwłaszcza tych wirujących szybciej niż 5400 obr./min – ich możliwości wciąż jeszcze są wyraźnie „słyszalne”. Na rynku pojawiły się już jednak napędy, w których udało się uzyskać rozsądny kompromis między wydajnością a poziomem hałasu, który emitują. Co więcej, nowoczesne dyski mają zaimplementowaną funkcję AAM (Automatic Acoustic Management), która pozwala na regulację parametrów wpływających na ich głośność. Za pomocą specjalnych programów – np. HDD Acoustic Manager z CHIP-CD 9/2001 – możemy samodzielnie decydować o tym, czy „twardziel” będzie hałasował czy nie (patrz też: „Dwie strony medalu”, 2 104). Szczególnie można polecić nowe modele firmy Seagate z serii Barracuda ATA IV, dyski Maxtora z serii DiamondMax Plus 60 i VL 40 oraz napędy produkowane przez koncern IBM. Prawie niesłyszalne dla użytkownika są także „twardziele” Silent Drives firmy Fujitsu. W odróżnieniu od innych napędów wykorzystujących łożyska kulkowe, w silnikach tych dysków zastosowano łożyska olejowe. Odpowiednie modele można rozpoznać po literach EF lub FDB umieszczonych na końcu oznaczenia. Także Western Digital wypuścił na rynek rodzinę „cichobieżnych” dysków, która nosi nazwę Performer. CHIP | WRZESIEŃ 2001 Kto sieje wiatr, ten zbiera... ciszę: „uspokojenie” zasilacza nie jest możliwe bez odrobiny majsterkowania. Często hałas wytwarzany przez „twardziele” jest spowodowany nie samą pracą urządzenia, lecz wibracjami przenoszonymi na obudowę. W internetowym sklepie Noisecontrol.de można kupić specjalną ramkę przeciwdrganiową No Vibes firmy A Conto, dzięki której dysk jest niemal swobodnie zawieszony w gumowym stelażu umieszczonym w zatoce 5,25''. Eliminuje to każdą falę rezonansową, powstającą między obudową a dyskiem. Samodzielnie trudno jest wykonać podobną konstrukcję, ale do montażu napędu można próbować użyć cienkich gumowych podkładek, które będą pełnić rolę akustycznej izolacji. 5| Napędy CD/DVD: istnieją ciche modele Napędy CD-ROM mają istotną cechę: pracują głośno tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba udostępnienia danych z płyty CD. Gdy jednak srebrny krążek rozpędza się do szybko- Dzięki technologii TrueX powstały szybkie i ciche napędy CD-ROM. ści blisko 10 000 obrotów na minutę, emitowane dźwięki nierzadko są dość irytujące. W przypadku gier komputerowych oraz filmów taki wysokotonowy „akompaniament” może być wyjątkowo dokuczliwy z uwagi Pozytywne wibracje: gumowy stelaż dysku skutecznie zabezpiecza obudowę przed rezonansem. na częstość występowania. W przypadku płyt z filmem DVD zwiększanie szybkości jest zupełnie zbyteczne, płyta taka wymaga bowiem tylko pojedynczej szybkości. Tymczasem nowoczesne napędy rozpędzają się nadmiernie, a tylko część modeli po rozpoznaniu, że na krążku jest film, przełącza się ponownie w wolniejszy i cichszy tryb pracy. Cichy napęd CD oznacza modele o szybkości 485 i większej. Właściwie powinien nam wystarczyć już 32-krotny czytnik CD-ROM, gdyż nawet znacznie szybsze napędy wykorzystują wszystkie swoje możliwości dopiero na ostatnich ścieżkach nośnika. Prawdziwymi szczęściarzami można nazwać tych użytkowników, którzy mają napęd TrueX 525 lub 725 firmy Kenwood (patrz: CHIP 1/2001, 2 108 i CHIP-CD 9/2001). Dzięki siedmiu równoległym promieniom laserowym model ten osiąga znakomitą szybkość przy zachowaniu niskiego poziomu głośności. Chociaż firma Kenwood wstrzymała obecnie produkcję takich urządzeń, to można je jeszcze kupić w niektórych sklepach. Wytwarzanie napędów o podobnej konstrukcji podjęli jednak także inni producenci (czytniki powinny być już do kupienia w sklepach). Niektóre napędy można również wyciszyć przy użyciu shareware’owego programu CD Bremse (patrz: CHIP 1/2001, 2 120 i CHIP-CD 9/2001), który pozwala na zmianę szybkości ich pracy. 6| Obudowy: uwaga na rozklekotane pudła Jeśli uda nam się rozsądnie dobrać odpowiednią obudowę, to może ona mieć duży wpływ – bez żadnych dodatkowych działań – na obniżenie hałasu emitowanego przez komputer. Podczas kupna warto więc 62 » 62 AK TUALNOŚCI >> TEMAT NUMERU >> HARDWARE >> SOFT WARE >> INTERNET >> PORADY >> MAGAZYN Tuning peceta: wyciszanie otworzyć ową metalową skrzynkę i dokładnie sprawdzić jakość wykonania. Jeżeli boczne ścianki są dość luźno umieszczone w prowadnicach i już przed montażem dotykają kieszeni napędów, to możemy szybko ocenić, jakie elementy będą wpadały w rezonans wraz z każdym drganiem. Jeśli jednak nie zmieniamy obudowy, to stykające się blachy możemy izolować od siebie za pomocą różnego rodzaju montażowych taśm klejących. Zamykane drzwiczki z przodu obudowy komputera nie tylko poprawiają estetykę peceta. Umieszczenie przed napędami dodatkowej osłony pozwala na „załatanie” największych dziur w obudowie, gdyż im więcej jest otworów, przez które hałas może swobodnie wydostawać się na zewnątrz, tym trudniej wyciszyć całą maszynę. Gdy pecet stoi na biurku lub parkiecie, umieśćmy pod jego nóżkami kilka miękkich podkładek gumowych lub filcowych – wyeliminuje to powstawanie rezonansu między komputerem a podłożem. 7| Maty dźwiękochłonne: największy wróg hałasu Jeśli mimo zastosowania opisanych środków zaradczych nasz komputer wciąż pracuje za głośno, pomóc mogą już tylko specjalne maty tłumiące hałas. Ich zadaniem nie jest jednak w żadnym wypadku takie uszczelnienie obudowy peceta, aby nie mógł się z niej wydostać jakikolwiek dźwięk. Pomijając fakt, że byłoby to praktycznie niewykonalne, to wraz z dźwiękiem zatrzymalibyśmy w systemie również ciepło. Należy więc przestrzec wszystkich „podkręcaczy”: przetaktowane systemy bardzo trudno skutecznie wyciszyć. W najszybszych systemach, które da się jeszcze naprawdę wygłuszyć, procesor pracuje z częstotliwością zegara nie przekraczającą granicy mniej więcej 1 GHz (i to pod warunkiem że nie zamontowano najwydajniejszej karty graficznej i dysku 7200 obr./min). Przy bardziej wyśrubowanych parametrach pracy tych komponentów zapotrzebowanie na powietrze do chłodzenia jest po prostu zbyt duże. Zadaniem mat uszczelniających jest przede wszystkim eliminowanie niepożądanych dźwięków o wysokiej częstotliwości, takich jak gwizdy, piski, szmery itp. Z tego względu nie ma więc potrzeby izolowania wszystkich wewnętrznych ścian obudowy komputera. Umieszczone na środku ścianek CHIP | WRZESIEŃ 2001 duże pochłaniacze dźwięku blokują już skutecznie najbardziej uciążliwe tony. Aby zoptymalizować tłumienie hałasu, pokryjmy jeszcze spód oraz górę obudowy materiałem dźwiękochłonnym. Perfekcjoniści mogą zdjąć przednią ściankę peceta i ją także wytłumić od wewnątrz. Podczas takiej modernizacji peceta musimy zwrócić uwagę, aby temperatura w jego wnętrzu nie podniosła się zbyt wyraźnie. Jest to bardzo istotne zwłaszcza wtedy, gdy komputer pracuje w obudowie aluminiowej, bo maty tłumiące zmniejszają przewodnictwo cieplne tego metalu. Po wyciszeniu blach nasze zmęczone uszy z pewnością odczują wyraźną różnicę. Z technicznego punktu widzenia pecet pracuje wprawdzie tylko nieznacznie ciszej niż wcześniej, ale dzięki „obcięciu” uciążliwych wysokich częstotliwości emitowany dźwięk jest bardziej głuchy i brzmi znacznie przyjemniej. Gotowych kompletów do wytłumiania komputera nie można, niestety, kupić w Polsce. Dlatego zmuszeni jesteśmy poradzić sobie inaczej. Nie tak skuteczne jak fabryczne zestawy, ale za to z pewnością tańsze, są zwykłe maty korkowe, które możemy nabyć w sklepach z artykułami budowlanymi lub wyposażenia wnętrz. Po zakupieniu odpowiednich materiałów najpierw przystępujemy do ich przycięcia. Do tego celu najlepiej będzie się nadawał nóż do wykładzin. Należy sobie również zapewnić odpowiednio twarde podłoże oraz Perfekcyjne wyciszanie: zakorkowany pecet oznacza w tym wypadku coś pozytywnego – ciszę. sztywną linijkę. Podczas wyklejania musimy koniecznie uwzględnić wolne obszary, gdyż ścianki boczne powinny się na końcach domykać. Maty nie mogą sięgać do samej krawędzi blach, bo uniemożliwi to zamknięcie obudowy. Dokładność jest najistotniejszą rzeczą, o której musimy pamiętać podczas klejenia. Wspomniane wcześniej gotowe maty Gotowa izolacja: nie trzeba stosować domowych sposobów – można kupić wytłumioną obudowę Noise-Blocker. dźwiękochłonne sprzedawane są jako samoprzylepne – i to tak bardzo, że przy ich kładzeniu mamy tylko jedną próbę. Do przytwierdzania mat korkowych nadaje się taśma dwustronnie klejąca, ale nie jest to środek najskuteczniejszy – temperatura panująca w obudowie okazuje się dla niej zbyt wysoka. Nie obejdzie się zatem bez użycia jakiegoś kleju montażowego. Stosujemy go zgodnie z załączoną instrukcją, zwracając podczas instalacji uwagę na dokładne docin śnięcie przyklejanej maty. INFO The Silent PC http://home.swipnet.se/tr/silence.html Quiet and Silent PC http://pmitros.mit.edu/silence.html 7Volts.com http://www.7volts.com/quiet.htm Computer Noise Report http://www.cocoon-culture.com/lib/ noise-report/computer-noisereport.htm 49 Ideas of Silence http://12ghosts.com/silence/index.htm Sklepy internetowe http://www.blacknoise.de http://www.noisecontrol.de Na płycie CD w dziale Temat numeru: tuning peceta | Wyciszanie kompu09/2001 tera znajdują się programy CD Bremse 1.14 i HDD Acoustic Manager 2001.1.1.4 oraz pliki PDF z wymienionymi w tekście artykułami z archiwalnych numerów CHIP-a. Programy HDD Acoustic Manager 2001.1.1.4 i CD Bremse 1.14 można pobrać w sekcji Download serwisu CHIP Online.
