FULL TEXT

BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 448: 495–506, 2012 R.
SAGA RODU ZUBERÓW
THE ZUBER FAMILY SAGA
JÓZEF CHOWANIEC1, MAREK GRANICZNY2, HALINA URBAN2
Abstrakt. Artyku³ obejmuje krótkie biografie trzech wybitnych polskich geologów, naukowców, podró¿ników i patriotów z rodziny
Zuberów – Rudolfa, Stanis³awa i Andrzeja, czyli ojca, syna i wnuka. G³ównym przedmiotem zainteresowania oraz zajêciem Rudolfa by³o
poszukiwanie ropy naftowej. Jego doœwiadczenia by³y znacz¹ce dla wielu krajów i przyczyni³y siê do rozwoju przemys³u naftowego. W trakcie swoich ekspedycji badawczych prowadzi³ prace na wszystkich kontynentach, oprócz Australii. Odkry³ równie¿ w Krynicy unikatow¹
wodê – szczawê chlorkow¹, zaliczan¹ dziœ do najsilniejszych szczaw w Europie. Jest tak¿e autorem fundamentalnego dzie³a Flisz i nafta,
bêd¹cego jedn¹ z klasycznych prac geologicznych epoki. Jego syn Stanis³aw rozpocz¹³ karierê zawodow¹ od uczestnictwa w poszukiwaniach ropy naftowej w Baku (Azerbejd¿an) i na Wschodnim Kaukazie. Prowadz¹c prace poszukiwawcze w Albanii, przyczyni³ siê do odkrycia najwiêkszych z³ó¿ ropy naftowej w tym kraju – Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht oraz Patos–Cakran–Selenica. Jest obecnie uwa¿any
w Albanii za „ojca nowoczesnej geologii”. Andrzej Zuber, syn Kazimierza, brata Stanis³awa oraz wnuk Rudolfa by³ równie¿ zaanga¿owany
w wiele przedsiêwziêæ poza granicami kraju – Kenia, Brazylia, Meksyk, Tajlandia, Indie. Jego g³ówne zainteresowania naukowe by³y
zwi¹zane z badaniami znaczników œrodowiskowych wód zwyk³ych, mineralnych i termalnych. Wœród wielu problemów hydrogeologicznych, jakimi zajmowa³ siê Andrzej Zuber, poczesne miejsce zajmuje okreœlenie genezy i obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy.
Mo¿na to uznaæ za kontynuacjê prac dziadka Rudolfa. Historia zatoczy³a kr¹g.
S³owa kluczowe: Rudolf Zuber, Stanis³aw Zuber, Andrzej Zuber, poszukiwania wêglowodorów, hydrogeologia, historia polskiej geologii.
Abstract. The paper contains short biographies of three prominent Polish geologists, scientists, travellers and patriots of the Zuber family
– Rudolf, Stanis³aw and Andrzej, father, son and grandson. Main occupation of Rudolf was exploration of oil deposits. His experience was of
high value for many oil companies and countries that made their development dependent on the oil industry. On his scientific journeys he
reached every inhabited part of the world, excluding Australia. In Krynica, he discovered a unique water that is among the strongest alkaline
acidic waters in Europe. He is also the author of a fundamental publication, titled Flysh and crude oil which was an important and classical
geological work of those times. His son, Stanislaw Zuber, started his professional career from participation in oil exploration in the Baku
(Azerbaijan) and East Caucasus regions. His exploratory work in Albania resulted in the discovery of the main oil fields in this country –
Kuçova–Lushnja, Murriz–Pekisht and Patos–Cakran–Selenica. He is presently regarded as the father of modern geology of Albania. Andrzej
Zuber, son of Kazimierz, Stanislaw’s brother and grandson of Rudolf was also involved in several activities abroad (Kenya, Brazil, Mexico,
Thailand, India). His main interests were connected with investigations of the environmental logograms of the common, mineral and thermal
waters. Among different hydrogeological problems, he put special attention to determination of the genesis and recharge areas of the Krynica
mineral waters. It could be considered as the continuation of his grandfather’s work.
Key words: Rudolf Zuber, Stanis³aw Zuber, Andrzej Zuber, hydrocarbon exploration, hydrogeology, history of Polish geology.
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 30-560 Kraków;
e-mail: [email protected]
2
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; e-mail: [email protected],
[email protected]
496
Józef Chowaniec i in.
***
Intencj¹ autorów niniejszego artyku³u jest przedstawienie sylwetek trzech wybitnych geologów pochodz¹cych
z jednej rodziny – Rudolfa, Stanis³awa i Andrzeja Zuberów,
czyli ojca, syna i wnuka.
RUDOLF ZUBER
Pierwszy z nich – Rudolf (fig. 1) urodzi³ siê w Orlat
(Siedmiogród) 13.09.1858 r., gdzie stacjonowa³ jego ojciec,
oficer armii austriackiej. W roku 1876 ukoñczy³ gimnazjum
imienia Franciszka Józefa we Lwowie. Podj¹³ nastêpnie studia na Uniwersytecie Lwowskim, na Wydziale Filozoficznym, gdzie poci¹gnê³a go przede wszystkim chemia i mineralogia. Mia³ tutaj mo¿liwoœæ studiów pod kierunkiem wybitnych profesorów takich jak Bronis³aw Radziszewski czy
Franciszek Kreutz. W latach 1881–1882 pracowa³ jako
wolontariusz w Pañstwowym Zak³adzie Geologicznym w
Wiedniu (K.K. Geologische Reichsanstalt), który nada³ mu
tytu³ korespondenta. W trakcie pobytu w Wiedniu, niezale-
¿nie od pracy w Pañstwowym Zak³adzie Geologicznym, studiowa³ równie¿ na Uniwersytecie Wiedeñskim, co umo¿liwi³o mu kontakt z takimi s³awami jak Edward Suess, Gustaw Tschermak czy Melchior Neumayr. Wiedza i doœwiadczenie, które zdoby³, pozwoli³y mu, po powrocie do Lwowa,
na uzyskanie stopnia doktora filozofii w 1883 r.
Opublikowane pierwsze prace Rudolfa Zubera pochodz¹
z 1881 r. By³y to rozprawy O dzia³aniu chlorku allylu na
benzol w obecnoœci chlorku glinu oraz Przyczynek do znajomoœci dolomitu, opublikowany na ³amach czasopisma „Kosmos”. W tym samym roku wspólnie z profesorem F. Kreutzem opublikowa³ pierwsza pracê o charakterze czysto geologicznym – O stosunkach geologicznych okolic MaŸnicy
i Chodnicy, która ukaza³a siê równie¿ na ³amach czasopisma
„Kosmos” (R. Zuber, 1881). By³a ona efektem podjêcia przez
Niego studiów geologicznych w Karpatach. W nastêpnych latach ukazuj¹ siê kolejne publikacje, œwiadcz¹ce o Jego zainteresowaniu poszukiwaniem wêglowodorów (R. Zuber, 1883,
1885), geologi¹ regionaln¹ (R. Zuber, 1884a), czy nawet
w dzisiejszym ujêciu geoturystyk¹ – Wycieczka geologiczna
Fig. 1. Prof. Rudolf Zuber (pierwszy rz¹d, drugi z lewej), w otoczeniu wspó³pracowników z Uniwersytetu Lwowskiego, profesorów: Benedykta Fuliñskiego (drugi rz¹d, czwarty z lewej), Jana Hirschlera (drugi rz¹d, pierwszy z lewej), Wojciecha Rogali
(drugi rz¹d, drugi z lewej), Juliana Tokarskiego (pierwszy rz¹d, pierwszy z lewej) oraz trzech niezidentyfikowanych osób
(fot. z archiwum rodzinnego A. Zubera)
Prof. Rudolf Zuber (first row, second from left), surrounded by colleagues from the University of Lviv, professors Benedykt Fuliñski
(second row, fourth from left), Jan Hirschler (second row, first from left), Wojciech Rogala (second row, second from left), Julian
Tokarski (first row, first from left) and three unidentified persons (phot. from the A. Zuber family archives)
Saga rodu Zuberów
do Tatr (R. Zuber, 1884b). W latach 1883–1884 Zuber podejmuje obowi¹zki asystenta w Katedrze Mineralogii Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie kierowanej przez
Alojzego Altha. W okresie tym zostaje równie¿ mianowany
wspó³pracownikiem Sekcji Geologicznej Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejêtnoœci w Krakowie. Komisja ta wysunê³a postulat wykonania map geologicznych ca³ego obszaru Galicji i Wielkiego Ksiêstwa Krakowskiego, co doprowadzi³o w efekcie do powstania pierwszej seryjnej mapy ziem
polskich – Atlasu Geologicznego Galicji. W trakcie tego
krótkiego okresu spêdzonego w Krakowie Rudolf Zuber
przeprowadzi³ studia niewielkiego, aczkolwiek bardzo interesuj¹cego, obszaru ska³ wulkanicznych w okolicach Krzeszowic (R. Zuber, 1886). Wraz z Emilem Habdank-Dunikowskim i W³adys³awem Szajnoch¹ podj¹³ równie¿ prace
kartograficzne na obszarze Zewnêtrznych Karpat Wschodnich. Pierwszy komplet map z omawianego regionu zosta³
opracowany przez R. Zubera jako drugi zeszyt Atlasu – arkusze: Nadwórna (fig. 2), Mikuliczyn, Kuty, ¯abia, Krzyworównia, Popadja i Hryniawa i z³o¿ony w Sekcji Geologicznej
w 1885 r. Po dokonaniu korekt i uzyskaniu przez Komisjê
œrodków finansowych na dalsze prace kartograficzne, arkusze zosta³y przekazane do Wojskowego Instytutu Geograficznego w Wiedniu w celu wydrukowania. Ostatecznie drugi zeszyt Atlasu, obejmuj¹cy zarówno mapy, jak i tekst ukaza³ siê w 1888 r. (Aleksandrowski, 2008). R. Zuber jest równie¿ autorem 17 zeszytu Atlasu – arkusz Skole, opublikowanego w 1905 r.
W roku 1886 Zuber wyjecha³ do Argentyny, gdzie zosta³
zatrudniony jako ekspert – geolog oraz dyrektor przedsiêbiorstwa zajmuj¹cego siê poszukiwaniem ropy naftowej. Na kontynencie amerykañskim spêdzi³ kolejne szeœæ lat. Oprócz prac
rekonesansowych w rejonie Mendozy (Argentyna) przeprowadzi³ szereg ekspedycji naukowych na ma³o wówczas rozpoznanych rejonach w Chile, Boliwii i Wenezueli. Jego pobyt
w Ameryce Po³udniowej zosta³ udokumentowany w szeregu
publikacjach, poœwiêconych g³ównie badaniom geologicznym i poszukiwaniom ropy naftowej w Argentynie w prowincjach Mendoza i Jujua – Laguna de la Brea (R. Zuber, 1888,
1888a, 1889, 1890, 1892a, b). Po amerykañskich woja¿ach,
w 1893 r. powróci³ do pracy na Uniwersytecie Lwowskim.
W roku 1896 zosta³ mianowany profesorem nadzwyczajnym,
a w lipcu 1901 r. profesorem zwyczajnym. W latach
1905–1906 sprawowa³ urz¹d Dziekana Wydzia³u Filozoficznego i kilkakrotnie by³ delegatem tego¿ Wydzia³u na obrady
Senatu Akademickiego. Warto te¿ odnotowaæ Jego udzia³
w Miêdzynarodowych Kongresach Geologicznych w Rosji
(1897 r.) i w Meksyku (1906 r.). Profesor Zuber kontynuuje
równie¿ swoje ekspedycje eksploracyjne, g³ównie na zaproszenia zagranicznych konsorcjów, w celu zbadania obszarów
naftowych. W latach 1900–1910 prowadzi³ badania na Kaukazie, w Rumunii, Hiszpanii, Meksyku, Kanadzie, Stanach
Zjednoczonych oraz na Trynidadzie i w Wenezueli (w delcie
rzeki Orinoko). Badania z tego okresu zosta³y udokumentowane niestety tylko jedn¹ publikacj¹ (R. Zuber, 1900).
Rozchwytywany na ca³ym œwiecie nie zapomina jednak
o swoich ukochanych Karpatach. W roku 1909, korzystaj¹c
497
z zaproszenia dra Henryka Ebersa, udaje siê do Krynicy,
gdzie zajmuje siê równie¿ poszukiwaniem wêglowodorów. W
otworze Zuber-I, na g³êbokoœci 810 m odkrywa unikatow¹
wodê, zaliczan¹ dziœ do najsilniejszych w Europie szczaw alkalicznych. Woda ta nosi odt¹d nazwê swego odkrywcy. „Zubery” o wysokiej mineralizacji i z³o¿onym sk³adzie chemicznym, s¹ to szczawy wodorowêglanowo-chlorkowo-sodowe
lub wodorowêglanowo-sodowe. Powstaj¹ one z mieszania siê
wód nieinfiltracyjnych z wodami infiltracyjnymi z udzia³em
CO2. Stosuje siê je g³ównie przy leczeniu nadkwasoty, schorzeñ przewodu pokarmowego, dróg ¿ó³ciowych i cukrzycy,
a zawarty w nich lit wywiera wp³yw przeciwdepresyjny.
Z ca³¹ pewnoœci¹ odkrycie to rozs³awi³o Krynicê Górsk¹, jako
licz¹ce siê uzdrowisko europejskie.
Rudolf Zuber nie „zagrzewa” jednak d³ugo miejsca
w kraju. Na kolejne zaproszenie udaje siê w 1910 r. na poszukiwania surowców w koloniach brytyjskich w Afryce Zachodniej – Nigerii oraz Z³otym Wybrze¿u (obecnie Ghana).
Mniej wiêcej w tym samym okresie prowadzi równie¿ badania na Wybrze¿u Koœci S³oniowej i na wybrze¿ach Gwinei
Zachodnioafrykañskiej. Dwa lata póŸniej wyje¿d¿a do brytyjskich Indii, gdzie zajmuje siê badaniami geologicznymi
Gór Solnych (Sakhisar) w prowincji Pend¿ab. W 1913 r. bierze udzia³ w kolejnym Miêdzynarodowym Kongresie Geologicznym, który zosta³ zorganizowany w Kanadzie. W tym
samym roku zajmuje siê poszukiwaniem wêgla w Kordylierach, na terenie Stanów Zjednoczonych. Nastêpnie udaje siê
do Indii Wschodnich (obecne wyspy indonezyjskie), gdzie
g³ównym przedmiotem zainteresowania by³a eksploracja
wêglowodorów. Z powy¿szego wynika, ¿e podró¿e naukowe i badawcze Rudolfa Zubera objê³y, poza Australi¹,
wszystkie zamieszkane kontynenty œwiata. Przyprawia to
o zawrót g³owy, zw³aszcza ¿e podró¿e te mia³y miejsce
w okresie poprzedzaj¹cym komunikacjê lotnicz¹. Rezultaty
wyników prac i badañ, jak równie¿ zgromadzone kolekcje,
w niewielkim stopniu zosta³y opublikowane i uporz¹dkowane. Dziœ wiadomo tylko, ¿e zbiory do 1939 r. znajdowa³y siê
w Zak³adzie Geologicznym Uniwersytetu Lwowskiego. Czy
przetrwa³y wojnê i lata okupacji?
Nie sposób nie wspomnieæ o Jego dzia³alnoœci organizacyjnej i edukacyjnej zwi¹zanej z Uniwersytetem Lwowskim.
Jego uporczywe starania o otrzymaniu dotacji na utworzenie
nowego Zak³adu Geologiczno-Paleontologicznego zakoñczy³y siê sukcesem w 1905 r. Pozwoli³y one na wydzielenie
prowizorycznego lokalu w starym gmachu Uniwersytetu, po
przeniesieniu biblioteki uniwersyteckiej do nowego gmachu.
Po zakupie niezbêdnego umeblowania, sprzêtu i urz¹dzeñ
w trakcie kilku tygodni powsta³o nowe ognisko pracy naukowej. Profesor Zuber potrafi³ pozyskaæ i zachêciæ m³odych studentów i wykszta³ciæ ich na samodzielnych badaczy. W gronie jego pierwszych adeptów mo¿na odnaleŸæ wiele wybitnych postaci polskiej geologii. Byli to miêdzy innymi: Jan
Nowak, Jan Rychlicki, Boles³aw Bujalski, Franciszek Stroñski, Jan Czarnocki, Tadeusz Dybczyñski, Albin Fleszar, Stanis³aw Krajewski, Wojciech Rogala czy Julian Stachiewicz.
W tym prowizorycznie urz¹dzonym lokalu, przy bardzo
ograniczonych œrodkach finansowych zosta³o pod Jego
498
Józef Chowaniec i in.
Saga rodu Zuberów
499
Fig. 2. Atlas geologiczny Galicji – arkusz Nadwórna w skali 1:75 000 wykonany przez Rudolfa Zubera
Geological Atlas of Galicia – mapsheet Nadwórna at the scale 1:75 000 compiled by Rudolf Zuber
kierunkiem wykonanych oko³o 50 opracowañ, w latach 1906
–1914 (Rogala, 1921). W roku 1913 zakoñczono budowê
nowego samodzielnego budynku na pomieszczenia Zak³adu,
przy ulicy D³ugosza 18. Rok póŸniej zatwierdzono plan
urz¹dzenia wnêtrz. Niestety wybuch I Wojny Œwiatowej
ostatecznie przekreœli³ wieloletnie d¹¿enia Profesora.
Rudolf Zuber by³ równie¿ kilkakrotnie prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego imienia Kopernika, administratorem jego wydawnictwa „Kosmos” oraz cz³onkiem
Zarz¹du Popierania Nauki Polskiej we Lwowie. W 1916 r.
wybrano go jako Cz³onka Korespondenta Akademii Umiejêtnoœci w Krakowie.
W podsumowaniu nale¿y stwierdziæ, ¿e Profesor Rudolf
Zuber by³ w swoim czasie najbardziej uznanym badaczem
fliszu Karpat i autorem syntetycznego dzie³a Flisz i nafta
(R. Zuber, 1918), bêd¹cego jednym z klasycznych prac geologicznych epoki. W jego piêknym ¿yciorysie warto tak¿e
odnotowaæ, ¿e w 1919 r. spêdzi³ kilka miesiêcy w Pary¿u,
wspó³pracuj¹c z „Polskim Biurem Pokojowym”. Zmar³
7 maja 1920 r. we Lwowie po d³ugiej chorobie, pozostawiaj¹c ¿onê Stanis³awê z Topolnickich, osierocaj¹c synów
Stanis³awa i Kazimierza oraz córkê Juliê. Zosta³ pochowany
na cmentarzu £yczakowskim we Lwowie. ¯egnaj¹cy Go
uczeñ Profesor W. Rogala powiedzia³ co nastêpuje: Jako
Profesor Zuber by³ dla uczniów przyjacielem, nigdy nie narzuca³ tematów, umia³ jednak zawsze kierowaæ uwag¹ pracownika, a wyniki omawia³ w sposób niezwa¿aj¹cy na b³êdy,
bêd¹c bardzo wyrozumia³ym. Posiadaj¹c ogromne wykszta³cenie przyrodnicze, umia³ prowadziæ dyskusje, a swe
spostrze¿enia i prze¿ycia z ca³ego prawie œwiata opowiada³
tak barwnie i swobodnie, ¿e siê Go godzinami s³uchaæ
mog³o; obdarzony nadzwyczajn¹ pamiêci¹, zdolnoœciami do
muzyki i rysunku, obznajomiony z literatur¹, by³ ¿yw¹ skarbnic¹ wiedzy i wiadomoœci dla otoczenia; a wszystko to dziwnie kojarzy³o siê z Jego prostot¹ szlachetn¹ w obcowaniu,
z jego sumiennoœci¹ i œcis³oœci¹, ale przytem i z ciêtoœci¹
w s³owie i piœmie, oraz z dobroci¹ serca. Obok tych zalet ducha i serca trzy cechy dominowa³y w Zuberze: prawdomównoœæ, zami³owanie do nauki i umi³owanie Polski.
ne. Na studia geologiczne uczêszcza³ we Lwowie i w Krakowie. Bêd¹c jeszcze studentem, w 1914 r. opublikowa³ swoj¹
pierwsz¹ pracê geologiczn¹. Na wiosnê 1915 r. po zajêciu
Lwowa przez armiê rosyjsk¹ zosta³ wywieziony w g³¹b Rosji. Osiedli³ siê wówczas w Baku w Azerbejd¿anie, gdzie
dziêki kontaktom ojca podj¹³ pracê w prywatnej firmie naftowej. Na terenie Azerbejd¿anu pracowa³ w latach 1915
–1923. Bada³ miêdzy innym b³otne wulkany, koncentruj¹c
siê jednak na poszukiwaniu ropy naftowej w po³udniowo-wschodniej czêœci Morza Kaspijskiego, w Kaukazie Wschodnim oraz w rejonie Baku. Czêœæ uzyskanego materia³u ba-
STANIS£AW ZUBER
Stanis³aw Zuber (fig. 3) urodzi³ siê 14.10.1883 r., jako
najstarsze dziecko Stanis³awy i Rudolfa. Swoje zainteresowanie geologi¹ w sposób naturalny „wyniós³” z domu. Ju¿
w trakcie nauki w gimnazjum we Lwowie bra³ udzia³ w wycieczkach terenowych oraz kolekcjonowa³ okazy geologicz-
Fig. 3. Stanis³aw Zuber
(zbiory Sekcji Historycznej CAG PIG-PIB)
Stanis³aw Zuber
(collection of CGA Historical Section, PGI-NRI)
500
Józef Chowaniec i in.
dawczego zosta³a opublikowana w ZSRR oraz w Polsce po
powrocie do kraju w 1923 r. Publikacje te zwróci³y uwagê na
Stanis³awa Zubera jako wybitnego specjalisty w dziedzinie
geologii naftowej. Dlatego te¿ zosta³ wkrótce powo³any na
eksperta do spraw ropy naftowej w Iraku i Iranie. W 1924 r.
obroni³ we Lwowie rozprawê doktorsk¹ na temat b³otnych
wulkanów. W 1926 r. Stanis³aw Zuber wzi¹³ udzia³ w dwóch
wa¿nych imprezach naukowych. Na XIV Miêdzynarodowym ZjeŸdzie Geologicznym w Madrycie zreferowa³ opracowania dotycz¹ce geologii z³ó¿ ropy naftowej w rejonie
Ponto-Kaspijskim, wulkanów b³otnych oraz fliszu karpackiego. Z kolei podczas Miêdzynarodowego Zjazdu Naftowego w Bukareszcie przedstawi³ swoj¹ teoriê na temat migracji
ropy naftowej, czym zwróci³ uwagê przedstawicieli znanych
firm i spó³ek naftowych. W œlad za tym otrzyma³ ofertê od
w³oskiego senatora i przemys³owca Umberto Puppiniego na
zatrudnienie w spó³ce naftowej AIPA (Azienda Italiana
Petroli Albania) i prowadzenia prac poszukiwawczych we
W³oszech, Albanii i Czarnogórze. Przed wyjazdem do
W³och Stanis³aw Zuber zd¹¿y³ habilitowaæ siê w 1927 r. na
Uniwersytecie Jagielloñskim w Krakowie. W Albanii obj¹³
stanowisko g³ównego geologa spó³ki AIPA z siedzib¹
w miejscowoœci Kuçova (Kuczowa). Przyst¹pi³ do badañ na
w³oskich terenach koncesyjnych w rejonie Kuçova–Lushnja,
Murriz–Pekisht oraz Patos–Cakran–Selenica. Jego wstêpne
opracowania wskazuj¹, ¿e by³ on doskonale zorientowany
w wynikach prac prowadzonych uprzednio na tych obszarach przez innych zagranicznych geologów, takich jak:
J. Bourcart, F. Nopsca, E. Nowack, L. Kober czy F. Kosmat.
W trakcie swoich badañ jednoznacznie potwierdzi³ perspektywy odkrycia z³ó¿ ropy i gazu w po³udniowej Albanii. Poleci³ nastêpnie zintensyfikowanie na szerok¹ skalê wierceñ
w okolicach Kuçovy. Doprowadzi³o to do odkrycia w tym
rejonie wielkich z³ó¿ ropy. Jako ciekawostkê nale¿y nadmieniæ, ¿e ropa z Kuçovy by³a wa¿nym Ÿród³em zaopatrzenia
W³och w paliwo, w trakcie II Wojny Œwiatowej (Teta, 2011).
W latach 30. XX w. Stanis³aw Zuber prowadzi³ równie¿ badania geologiczne w centralnej i po³udniowej czêœci Pó³wyspu
Apeniñskiego oraz na Sycylii i w okolicach Neapolu. Uczestniczy³ tak¿e w licznych konferencjach naukowych (miêdzy
innymi w Pary¿u, Waszyngtonie, Rzymie, Liege czy Londynie), wypowiadaj¹c siê na temat z³ó¿ ropy naftowej, a zw³aszcza „Nowej Mezopotamii”, jak nazywano wówczas rejon Kuçovy. Zuber nie koncentrowa³ siê wy³¹cznie na zagadnieniach
wystêpowania wêglowodorów, ale zg³êbia³ równie¿ tematykê
dotycz¹c¹ geologii regionalnej Zachodnich Ba³kanów.
W 1935 r. Stanis³aw Zuber przenosi siê ostatecznie na
sta³e do Albanii, poœwiêcaj¹c siê badaniom geologicznym
tego kraju. Jego fundamentalnymi dzie³ami s¹ kolejno:
Mapa tektoniczna Albanii w skali 1:400 000, Mapa geologiczna Albanii w skali 1:200 000 oraz Mapa surowców mineralnych Albanii w skali 1:300 000. Ponadto by³ On autorem wielu map w wiêkszych skalach od 1:50 000 do
1:10 000, jak równie¿ sprawozdañ, projektów i przekrojów.
W sumie po latach doliczono siê oko³o 450 opracowañ archiwalnych. W archiwach albañskich zachowa³a siê praca Stanis³awa Zubera w jêzyku w³oskim, zawieraj¹ca niepubliko-
wane sprawozdania stanowi¹ce w³asnoœæ spó³ki AIPA. Wynika z nich, ¿e Zuber nie móg³ opublikowaæ wielu prac
naukowych z uwagi na potrzebê zachowania tajemnicy s³u¿bowej (Teta, 2011). Kolejne odkrycie wêglowodorów mia³o
miejsce w okolicach Patosa. St¹d te¿ w Albanii s¹ dwa miasta zwi¹zane z przemys³em naftowym Kuçova i Patosa.
W pierwszych latach po wojnie 1945–1946 Zuber by³
dobrze traktowany przez w³adze komunistycznej Albanii,
kontynuowa³ swoje prace i badania geologiczne. W 1946 r.
przedstawi³ w albañskim Ministerstwie Gospodarki raport
zawieraj¹cy perspektywy wystêpowania z³ó¿ rud metali
w Albanii Wschodniej i Pó³nocno-Wschodniej, wskazuj¹c
przy tym optymalne lokalizacje przysz³ych kopalñ. W trakcie kilku kolejnych dekad wizje Stanis³awa Zubera w pe³ni
sprawdzi³y siê w odniesieniu do nowo odkrytych z³ó¿ miedzi, chromu czy ¿elazo-niklu. Posiadaj¹c znakomite kolekcje okazów z terenu Albanii i Ba³kanów, jako pierwszy zorganizowa³ muzeum geologiczne w Kuçovej, oparte na koncepcjach i zasadach naukowych. Muzeum to by³o jego
„oczkiem w g³owie”.
Dramat rozpocz¹³ siê w czerwcu 1947 r. Zuber zosta³
aresztowany i oskar¿ony jako „kolaborant, sabota¿ysta
i szpieg”. Pierwsze oskar¿enie uznawa³o Go za „agenta amerykañskiego wywiadu”, który wraz z in¿ynierem Riza Alzotim „organizowa³ spisek w nafcie, wykorzystuj¹c pozycje
wysokich specjalistów”. Kolejny absurdalny zarzut dotyczy³
uznania Zubera jako „niemieckiego agenta”. „Dowodem” na
to mia³o byæ niemieckie pochodzenie Jego ¿ony Matyldy
Gianpietro, która notabene zginê³a w 1943 r., w trakcie bombardowania Kuçovy przez lotnictwo alianckie (Imaj, 2011).
Stanis³aw Zuber zosta³ poddany brutalnemu œledztwu.
Wstrz¹saj¹c¹ relacjê dotycz¹c¹ ostatnich chwil Jego ¿ycia
zawdziêczamy pisarzowi i publicyœcie Petro Marko, który
dzieli³ z Zuberem wspóln¹ celê (Imaj, 2011):
Któregoœ dnia, jednego z tych niezliczonych d³ugich
w celi, Zuber wróci³ z przes³uchania s³aniaj¹c siê na nogach
i powiedzia³: torturuj¹ mnie, chc¹ abym za wszelk¹ cenê
przyzna³ siê, ¿e jestem agentem. Koniecznie chc¹ wiedzieæ
jaki mia³em cel w tym, aby na mapie geologicznej Albanii nie
zaznaczaæ z³ó¿ z³ota. Powiedzia³em im: ¿e jest trochê z³ota,
ale potrzeba 20 razy wiêcej z³ota, aby te minimaln¹ iloœæ wydobyæ z ziemi. Dla jakiego kraju mog³em zachowaæ tê
œmieszn¹ iloœæ?! Mówi³, a ja s³ucha³em uwa¿nie. Jak¿e bolesne by³o patrzeæ na tego starszego mê¿czyznê zamienionego
w szkielet. Bi³ siê d³oni¹ w wyschniêt¹ pierœ i mówi³: Chcê
¿yæ, chcê wróciæ do mojej Polski!
Choæ sam by³em torturowany, czu³em moraln¹ odpowiedzialnoœæ za tego polskiego obywatela o wielkiej kulturze,
traktowanego po barbarzyñsku. Jeszcze do dziœ jestem
g³êboko wstrz¹œniêty jego tragicznym koñcem. Profesor
le¿a³ na zimnym betonie i coœ mrucza³, jakby prowadzi³
wyk³ad. W pewnym momencie otwieraj¹ siê drzwi i staje
w nich potê¿nie zbudowany stra¿nik. Kto to jest, co to za
szmata? – pyta. To geolog – wyjaœniam. Co to jest geolog?
Na to pytanie odpowiada Zuber. To cz³owiek, który zajmuje
siê odkrywaniem bogactw pod ziemi¹. Stra¿nik rozeœmia³ siê
g³oœno, podszed³ do niego, kopn¹³ Go w g³owê ciê¿kim
Saga rodu Zuberów
¿o³nierskim buciorem i rechocz¹c rzuci³. IdŸ wiêc pod ziemiê
i znajdŸ dla nas trochê tego bogactwa! Natychmiast zamkn¹³em oczy, aby nie widzieæ tej sceny. Trzasnê³y drzwi,
zamkniête po chwili na zasuwê. Przywi¹zany do ³añcucha
nie mog³em siê ruszyæ, aby pomóc profesorowi. Kiedy otworzy³em oczy zobaczy³em, ¿e le¿y nieruchomo z rozrzuconymi
rêkami i nogami, a z ust cieknie mu stru¿ka krwi. Wielki Zuber nie ¿y³. Te tragiczne wydarzenia mia³y miejsce 18 paŸdziernika 1947 r.
Stanis³aw Zuber posiada³ swoje w³asne archiwum obejmuj¹ce artyku³y, wspomnienia raporty, mapy, przekroje.
Wszystko to po jego œmierci zosta³o wyrzucone z mieszkania na bruk. Tak wiêc dosz³o do sprofanowania znacznej
czêœci jego dorobku i spuœcizny naukowej. Podobny los spotka³ Muzeum Geologiczne w Kuçovej. Wszystkie eksponaty
i kolekcje spalono albo wyrzucono jako bezwartoœciowe,
a sale muzealne zamieniono na miejsca rozrywki i zabawy.
Co gorsze, zakazano nawet korzystania i cytowania opublikowanych dzie³ Zubera. Tê anormaln¹ sytuacjê wykorzystali
geolodzy radzieccy przebywaj¹cy w Albanii w latach
1949–1960, wywo¿¹c ocala³e materia³y archiwalne do Rosji.
Podobno jeden z nich, wykorzystuj¹c prace Zubera, obroni³
doktorat w Moskwie, pope³niaj¹c ewidentny plagiat.
W niepodleg³ej Albanii dokonano pe³nej rehabilitacji
wybitnego geologa, przywrócono Mu prawa, honor i godnoœæ. W 1992 i 1993 r. zorganizowano dwie sesjê naukowe
poœwiêcone Profesorowi (druga z nich odby³a siê w stulecie
urodzin Zubera). Urz¹d Miasta Kuçovy og³osi³ Profesora
501
Stanis³awa Zubera „Honorowym Obywatelem Miasta”,
a Jego imieniem nazwano jedn¹ z alei miasta. W Tiranie
przygotowywana jest równie¿ monografia o ¿yciu i dzia³alnoœci tego wybitnego geologa.
ANDRZEJ ZUBER
Trzeci z geologów – Zuberów – Andrzej (fig. 4) , urodzi³
siê 28 listopada 1933 r. w Mediolanie, gdzie jego ojciec Kazimierz pracowa³ od 1930 r. jako wicedyrektor pañstwowej
firmy naftowej, bêd¹c tak¿e oficerem polskiego wywiadu.
Jak ju¿ wy¿ej wspomniano, jego dziadkiem by³ prof. Rudolf
Zuber, a stryjem prof. Stanis³aw Zuber zwany ojcem geologii Albanii, zamordowany przez albañskich siepaczy komunistycznych, pomimo otrzymania nominacji na profesora
AGH. Jego dziadkiem stryjecznym ze strony matki by³ genera³ Tadeusz Rozwadowski, szef sztabu polskiej armii w bitwie zwanej „cudem nad Wis³¹” (http://www.ifj.edu.pl/wyd/
prof_zuber/zyciorys.pdf?lang=en). Zarówno jego ojciec, jak
i matka otrzymali medale za bohatersk¹ obronê Lwowa
w czasie polsko-ukraiñskich walk o to miasto.
Profesor Andrzej Zuber, jako 3-letnie dziecko, razem
z matk¹ i o 4 lata starszym bratem Kazimierzem, w 1936 r.
wrócili do Polski i zamieszkali we Lwowie. We wrzeœniu
1939 r., wraz z rodzin¹ spêdza³ wakacje u swojej ciotki Zofii
Grocholskiej, w maj¹tku z ogrodem dochodz¹cym do granicznej rzeki Zbrucz, i wtedy po raz ostatni w ¿yciu (16 wrzeœ-
Fig. 4. Andrzej Zuber (fot. P. Owsiak)
Andrzej Zuber (photo by P. Owsiak)
502
Józef Chowaniec i in.
nia 1939 r.) widzia³ swojego ojca wyje¿d¿aj¹cego w kierunku Zaleszczyk. Nastêpnego dnia pozosta³a rodzina obudzi³a
siê ju¿ pod w³adz¹ bolszewick¹ i wraz z 6-letnim wówczas
Andrzejem musia³a uciekaæ w kierunku Lwowa, ukrywaj¹c
siê przez jakiœ czas u rodziny ¿ydowskiej zamieszka³ej
w Tarnopolu. Wkrótce po przybyciu do Lwowa rodzina Zuberów zosta³a usuniêta z ich w³asnego mieszkania (ul. Nad
Jarem 1) i zamieszka³a w mieszkaniu na ul. Dwernickiego
Bocznej wyposa¿onym przez rodzinê matki. Nied³ugo potem rodzice matki Andrzeja zostali wywiezieni na Sybir
i wszelki s³uch po nich zagin¹³. Podobna wywózka dotknê³a
innych krewnych Profesora, z których wojnê prze¿y³ jedynie
kuzyn Roman Grocholski, dziêki wst¹pieniu do armii gen.
Andersa oraz jego matka Zofia Grocholska. Wówczas Profesor wraz z rodzin¹ prze¿y³ dziêki znajomemu Ukraiñcowi
i rozpoczêciu przez Niemców wojny z bolszewikami, którzy
w panice uciekali ze Lwowa. Aby unikn¹æ przeœladowañ
niemiecko-ukraiñskich rodzina przenios³a siê do Krakowa,
trac¹c tym samym czêœæ coraz skromniejszego maj¹tku.
W Krakowie zamieszkali u m³odszej siostry matki Wandy, na
ul. Powiœle 12 u podnó¿a Wawelu. Ostatnie 2 lata wojny Profesor spêdzi³ w maj¹tku Schützów we W³ostowicach ko³o
Koszyc, jako towarzysz nauki i zabaw ich syna Andrzeja.
Pierwsze lata po wojnie by³y dla Profesora okresem wielkiej biedy i g³odu, pomieszkiwania w wynajêtych pokojach
i w koñcu pobytu w oœrodku dla sierot w Prusach ko³o Kocmyrzowa, prowadzonym przez ksiê¿y misjonarzy, gdzie bardzo chorowa³. Po ucieczce z sierociñca, w stanie ciê¿kim trafi³ znowu do Krakowa i dziêki pomocy ludzi dobrej woli
oraz ciotki Wandy Zachwiejowej móg³ znowu zamieszkaæ
z matk¹, najpierw w 2-pokojowym mieszkaniu przy ul. Chopina 28, a potem w przydzia³owym pokoju na ul. Grabowskiego 13.
Czêsto choruj¹c, Profesor ukoñczy³ liceum im. Jana Sobieskiego w 1951 r. i jeszcze przed zdaniem ustnej matury
rozpocz¹³ pracê jako technik w Laboratorium Mechaniki
Gruntu przy Katedrze Górnictwa II na AGH. W nastêpnym
roku zda³ egzamin wstêpny na Wydzia³ Geologiczno-Poszukiwawczy AGH. Po pierwszym roku przeniós³ siê na sekcjê
geofizyki i, jeszcze przed ukoñczeniem studiów w 1957
roku, zosta³ zatrudniony pocz¹tkowo w charakterze wolontariusza, a nastêpnie na etacie pomocnika asystenta w Katedrze Fizyki II. Ten fakt mia³ decyduj¹cy wp³yw na przysz³¹
karierê naukow¹ Profesora, poniewa¿ wówczas zainteresowa³ siê fizyk¹ j¹drow¹ i wraz z kolegami, póŸniejszymi profesorami: Janem Czubkiem, Bohdanem Dziunikowskim, Jerzym Niewodniczañskim oraz kierownikiem zespo³u Kazimierzem Przew³ockim, opracowa³ wtedy metodê profilowania odwiertów kierunkowych za solami potasowymi w kopalni soli K³odawa.
Kolejnym wa¿nym etapem w ¿yciu zawodowym Profesora by³ udzia³ w opracowaniu metody neutronowych pomiarów wilgotnoœci i gêstoœci gruntów przy pomocy rozproszonego i skolimowanego promieniowania gamma. Z t¹ tematyk¹ zwi¹zana by³a Jego praca doktorska z fizyki technicznej pod tytu³em Badanie pola neutronów termicznych
w zastosowaniu do pomiaru wilgotnoœci gruntów, któr¹
obroni³ w 1965 r. na Wydziale Elektrycznym AGH, pod kierunkiem prof. Leopolda Jurkiewicza. Jeszcze przed obron¹
pracy doktorskiej, w 1963 r. Profesor zosta³ s³u¿bowo przeniesiony do Instytutu Badañ J¹drowych, Zak³adu VI Oddz.
w Krakowie, który nastêpnie zosta³ wcielony do Instytutu
Fizyki J¹drowej, gdzie pracowa³ do koñca 2003 r. jako kierownik Pracowni Fizyki Œrodowiska. Pracuj¹c w Instytucie
Fizyki J¹drowej, w 1971 r. Profesor zda³ kolokwium habilitacyjne (Dyspersja znacznika przy przep³ywach przez oœrodki
porowate) na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym AGH,
a w 1980 r. zosta³ mianowany na profesora nauk technicznych.
W trakcie swojej pracy zawodowej Profesor wielokrotnie
bra³ udzia³ w badaniach prowadzonych za granic¹. W 1968 r.
by³ przez 6 miesiêcy ekspertem Miêdzynarodowej Agencji
Energii Atomowej (IAEA), organizuj¹c laboratorium izotopowe w Nairobi, a w latach 1971–1973 przez 14 miesiêcy
prowadzi³ wyk³ady i æwiczenia na Uniwersytecie Federalnym
i w Instytucie In¿ynierii J¹drowej w Rio de Janeiro w Brazylii. Ponadto, Profesor prowadzi³ kilkutygodniowe kursy zastosowañ metod znacznikowych w Bangkoku, Porto Allegre,
Meksyku i Bombaju. W okresie 1989– 1998 r. corocznie pracowa³ od 1 do 3 miesiêcy w Instytucie Hydrologii w Monachium. Efektem tej wspó³pracy by³o kilka wa¿nych dla nauki
publikacji (m. in. Ma³oszewski, Zuber., 1996).
Profesor wielokrotnie by³ powo³ywany do komitetów redakcyjnych tak presti¿owych czasopism jak Journal of Hydrology, Hydrogeological Journal i Hydrological Sciences
Journal. W roku 2000 zosta³ wybrany na cz³onka korespondenta PAU. Profesor wypromowa³ szeœciu doktorantów,
w tym czterech w Polsce i dwóch w Brazylii. Jego dorobek
obejmuje ponad 220 publikowanych prac naukowych, 4 patenty i liczne opracowania archiwalne, w tym projekty badañ
geologicznych, dokumentacje hydrogeologiczne oraz recenzje prac doktorskich i habilitacyjnych, a tak¿e opinie dotycz¹ce nominacji profesorskich. Generalnie, jego dzia³alnoœæ naukow¹ mo¿na podzieliæ na zainteresowania pracami
o charakterze podstawowym (Motyka,. Zuber A, 1992; Zuber A., Motyka, 1994) i aplikacyjnym oraz na badania
znacznikowe systemów wód podziemnych w Polsce (np. Zuber A., Grabczak, 1985; Zuber A., Pluta, 1989).
Po zakoñczeniu pracy na AGH w 2004 r. Profesor Andrzej Zuber zosta³ zatrudniony w 2007 r. w Oddziale Karpackim Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego. Na pocz¹tku tego okresu ukazuj¹ siê 2 monograficzne pozycje, w których Profesor ma zasadniczy wk³ad – Metody znacznikowe w badaniach wód
podziemnych – poradnik metodyczny (Zuber A., i in., red.,
2007) i Prowincja karpacka w: Hydrogeologia regionalna
Polski, t. II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane pod redakcj¹ Paczyñskiego i Sadurskiego (Chowaniec i in., 2007).
W trakcie dzia³alnoœci w Oddziale Karpackim PIG-PIB
Profesor czynnie uczestniczy³ w badaniach znaczników œrodowiskowych wód zwyk³ych, mineralnych i termalnych. Na
szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ prace zwi¹zane z okreœleniem
wieku i obszarów zasilania, na podstawie znaczników œrodowiskowych, odkrytych w 2008 r. solanek w Dobrowodzie
Saga rodu Zuberów
ko³o Buska (Chowaniec i in., 2009a) oraz monograficzne
opracowanie wód minerach rejonu Buska-Zdroju (Zuber A.
i in., 2010). Bra³ tak¿e udzia³ w projekcie badawczym pod
tytu³em Okreœlenie wieku wód termalnych niecki podhalañskiej metod¹ helow¹ oraz okreœlenie wysokoœci obszaru zasilania i temperatury wody infiltruj¹cej z kombinowanej interpretacji sk³adu izotopowego wody i stê¿eñ Ne i Kr. Istotnym
osi¹gniêciem realizacji tego projektu by³o okreœlenie wieku
wód termalnych w niecce podhalañskiej oraz okreœlenie obszarów zasilania, a tak¿e stwierdzenie, ¿e wody termalne we
wschodniej czêœci niecki charakteryzuj¹ siê starszymi wiekami w stosunku do zachodniej czêœci niecki (Chowaniec i in.,
2009b, c). W polu zainteresowania Profesora by³y równie¿
ultrafiltracja i diageneza jako wa¿ne procesy formuj¹ce sk³ady izotopowe i chemiczne wód niektórych basenów sedymentacyjnych (A. Zuber, Chowaniec, 2009a, b).
Wœród wielu problemów hydrogeologicznych, jakimi zajmowa³ siê Profesor, poczesne miejsce zajmuje okreœlenie genezy i obszarów zasilania wód mineralnych Krynicy (szczawy zwyk³e i szczawy chlorkowe), zw³aszcza zuberów (Zu-
503
ber A., 1987; Zuber A. i in., 1999). W Krynicy wystêpuje
specjalny typ szczaw chlorkowych, który na skutek znacznego wieku komponentów infiltracyjnych, rzêdu co najmniej
tysiêcy lat, charakteryzuje siê wysok¹ mineralizacj¹ oraz
du¿¹ zawartoœci¹ sodu i wodorowêglanów. Wystêpowania
tego typu wód mo¿na oczekiwaæ tak¿e w innych rejonach,
zw³aszcza tam, gdzie zachodzi bardzo wolna penetracja wód
meteorycznych na du¿e g³êbokoœci, w obecnoœci dop³ywu
wg³êbnego dwutlenku wêgla i gdzie mog¹ dop³ywaæ wody
dehydratacyjne. Mo¿na to uznaæ za kontynuacjê prac dziadka Rudolfa. Historia zatoczy³a kr¹g.
Profesor Andrzej Zuber pe³ni³ funkcjê Przewodnicz¹cego
Komitetu Naukowego XXXVIII Kongresu IAH, który odby³
siê w 2010 r. w Krakowie.
W pe³ni si³ twórczych odszed³ nagle w dniu 27 lutego
2011 roku. Zosta³ pochowany na cmentarzu Rakowickim
w Krakowie.
Na tym koñczymy sagê rodu trzech wybitnych naukowców, podró¿ników i patriotów, których dokonania mo¿na
mierzyæ œmia³o w skali œwiatowej.
LITERATURA
ALEKSANDROWSKI S.W., 2008 — Sekcja Geologiczna Komisji
Fizjograficznej TNK i AU – dzia³alnoœæ i osi¹gniêcia, Studia
i materia³y do dziejów Polskiej Akademii Umiejêtnoœci, Tom
V: 63–146, Kraków.
CHOWANIEC J., ZUBER A., CIʯKOWSKI W., 2007 — Prowincja karpacka. W: Hydrogeologia regionalna Polski, t. II. Wody
mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane (red. B. Paczyñski, A. Sadurski): 78–96. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
CHOWANIEC J., NAJMAN J., OLSZEWSKA B., ZUBER A.,
2009a — Pochodzenie i wiek wody mineralnej w Dobrowodzie
k. Buska Zdroju. Prz. Geol., 57, 4: 286–293.
CHOWANIEC J., DULIÑSKI M., MOCHALSKI P., NAJMAN J.,
ŒLIWKA I., ZUBER A., 2009b — Znaczniki œrodowiskowe
w wodach termalnych niecki podhalañskiej. Prz. Geol., 57, 8:
685–693.
CHOWANIEC J., DULIÑSKI M., MOCHALSKI P., NAJMAN J.,
ŒLIWKA I., ZUBER A., 2009c — Gazy szlachetne w wodach
termalnych niecki podhalañskiej. Gaz, Woda i Technika Sanitarna, 9: 14–15.
BIP 130/131 — czerwiec/lipiec 2004 – Andrzej Zuber – ¿yciorys.
http://www.ifj.edu.pl/wyd/prof_zuber/zyciorys.pdf?lang=en
IMAJ A., 2011 — Profesor geologii Stanis³aw Zuber. Towarzystwo
polsko-albañskie. http://www.towpolabl.pl
MA£OSZEWSKI P., ZUBER A., 1996 — Lumped parameter models for the interpretation of environmental tracer data. W: Manual on Mathematical models in isotope hydrology: 9–58.
IAEA-TECDOC-910, IAEA, Vienna.
MOTYKA J., ZUBER A., 1992 — Przep³yw znaczników i polutantów przez wêglanowe ska³y szczelinowate: 1 – Porowatoœæ matrycy jako najwa¿niejszy parametr. W: Problemy hydrogeologiczne po³udniowo-zachodniej Polski: 103–110. Wyd. „SUDETY“, Wroc³aw.
ROGALA W., 1921 — Przemówienie prof. W. Rogali: „Naukowa
i nauczycielska dzia³alnoœæ œ.p. Profesora Zubera na polu geologii”, Kosmos, 46, 2-3: 172–178.
TETA A., 2011 — Profesor Stanis³aw Zuber wybitna postaæ geologii. http://vivat.agh.edu.pl.
ZUBER A., 1987 — O pochodzeniu wód typu zuber. W: 25 lat górnictwa uzdrowiskowego: 37–51. Wyd. AGH, Kraków.
ZUBER A., GRABCZAK J., 1985 — Pochodzenie niektórych wód
mineralnych Polski po³udniowej w œwietle dotychczasowych
badañ izotopowych. W: Aktualne Problemy Hydrogeologii:
135–148. Wyd. AGH, Kraków.
ZUBER A., PLUTA I., 1989 — WskaŸniki izotopowe i chemiczne
genezy solanek karbonu GZW. Pr. Nauk. Inst. Geotech.
PWroc., 58, Konferencje, 29: 497–504.
ZUBER A., MOTYKA J., 1994 — Matrix porosity as the most important parameter of fissured rocks for solute transport at large
scales. J. Hydrol., 158: 19–46.
ZUBER A., CIʯKOWSKI W., DULIÑSKI M., GRABCZAK J.,
1999 — Wieki i po³o¿enie obszarów zasilania wód mineralnych
Krynicy oszacowane ze zmian czasowych stê¿eñ trytu oraz
wartoœci d18O i dD. Prz. Geol., 47, 6: 574–583.
ZUBER A., CHOWANIEC J., 2009a — Diagenetic and other mineral waters in the Polish Carpathians. Applied Geochemistry, 24:
1889–1900.
ZUBER A., CHOWANIEC J., 2009b — Ultrafiltracja i diageneza
jako wa¿ne procesy formuj¹ce sk³ady izotopowe i chemiczne
wód niektórych basenów sedymentacyjnych. Biul. Pañst. Inst.
Geol., 436: 575–582.
ZUBER A., RÓ¯AÑSKI K., CIʯKOWSKI W. (red.), 2007 — Metody znacznikowe w badaniach wód podziemnych – poradnik
metodyczny. Wyd. PWroc³., Wroc³aw.
ZUBER A., CHOWANIEC J., PORWISZ B., NAJMAN J., MOCHALSKI P., ŒLIWKA I., DULIÑSKI M., MATEÑKO T.,
2010 — Pochodzenie i wiek wód mineralnych rejonu Buska
Zdroju, okreœlone na podstawie znaczników œrodowiskowych.
Wody siarczkowe w rejonie Buska-Zdroju. Praca zbiorowa pod
redakcj¹ Ryszarda Lisika. Wyd. XYZ. Kielce.
ZUBER R., 1881 — Stosunki geologiczne okolic MaŸnicy i Chodnicy. Kosmos, 6, Lwów.
504
Józef Chowaniec i in.
ZUBER R., 1883 — Nafta i wosk ziemny w Galicji, Wszechœwiat,
Warszawa.
ZUBER R,. 1884a — O ³¹cznoœci Karpat z Alpami. Kosmos, 9, Lwów.
ZUBER R., 1884b — Wycieczka geologiczna do Tatr. Pamiêtniki
Towarzystwa Tatrzañskiego IX, Kraków.
ZUBER R., 1885 — Geologiczne warunki wystêpowania nafty
w Karpatach, Czasopismo Towarzystwa Aptekarskiego, Lwów.
ZUBER R., 1886 — Ska³y wybuchowe z okolicy Krzeszowic. Rozprawy i Sprawozdania Wydzia³u Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejêtnoœci w Krakowie, XIV.
ZUBER R., 1888 — Informe sobre las minas de petroleo al sur del
Cerro de Cacheuta y sus contornos (prov. Mendoza, Republica
Argentina), Compania Mendocina de Petroleo, Buenos Aires.
ZUBER R., 1888a — Z po³udniowej Ameryki. Kosmos, 13, Lwów.
ZUBER R., 1889 — O nafcie z Laguna de la Brea (Prowincja Jujuy,
Republika Argentyñska). Kosmos, 14, Lwów.
ZUBER R., 1890 — Studio geologio del Cerro de Cacheuta y sus
contornos (prov. Mendoza, Republica Argentina). Bol. Acad.
Nacion. De Cienc. de Cordoba, 10, Buenos Aires.
ZUBER R., 1892 — Informe sobre los terrenos petroliferos del departamento de San Rafael (prov. Mendoza). Bol. Acad. Nac. De
Cienc., Cordoba, 12, Buenos Aires.
ZUBER R., 1892a — Informe sobre los yacimentos de Carbon de
Piedra en el departamento de San Rafael (prov. Mendoza).
Revista del Museo de la Plata, 4, La Plata.
ZUBER R., 1900 — Bericht über das Asphalt – Vorkommen in Pedernales (Venezuela), manuskrypt wykonany dla prywatnego
przedsiêbiorstwa, Hamburg.
ZUBER R., 1918 — Flisz i nafta. Prace Naukowe Wydawnictwa Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej, Dzia³ II., Tom II.,
Lwów.
SUMMARY
Paper presents the outline of three outstanding geologists
of Zuber family – Rudolf, Stanis³aw and Andrzej (father, son
and grandson).
Rudolf Zuber was born in1858 in Orlat (Transylvania).
Having done a degree in Geology at the University of Lviv,
he studied more to start his professional scientific career at
Vienna University. He was author of two geological maps
Nadwórna and Skole which were included in the famous
Geological Atlas of Galitia. However, his main occupation
was exploration of oil deposits. His experience was of high
value for many oil companies and countries that made their
development dependent on the oil industry. On his scientific
journeys he reached every, apart from Australia, inhabited
part of the world: in the years 1886–1892 he was doing research in Argentine (prospecting oil deposits near Mendoza).
He visited also Chile, Bolivia and Venezuela.
In 1909 he was invited to Krynica by dr Henryk Ebers.
He was also looking for hydrocarbons in this area. During
execution of the borehole at the depths of 810 metres he discovered unique water that is among the strongest alkaline
acidic waters in Europe that can be substitute for healing waters of Vichy or Carlsbad. It is used in the treatment of
hyperacidity, diseases of the digestive tract, bile ducts and
diabetes. It also contains lithium for which this water can be
used as an antidepressant. Water named Zuber made Krynica
important spa, famous in whole Europe.
1910 he was involved in oil prospecting in the British
colonies of the West Africa – in Nigeria and Gold Coast (today’s Ghana) and also in the Ivory Coast and Guinea. During
his expeditions he surveyed the regions and made geological
maps of them. Two years later he is travelling to British India to investigate Sakhisar Mountains in the Punjab province. In 1913, he is making exploration of hard coal in
the Cordilieras Mountains in the United States. Next, he is
going to Eastern India (presently Indonesia), looking for
hydrocarbons.
He is author of fundamental publication, titled Flysh and
crude oil which was important and classical geological work
of these times. He died on April , 1920 in Lviv and was buried in the £yczakowski Cemetery.
His son Stanislaw Zuber (1893–1947) has completed
geolological studies in Lviv and Krakow. He starts professional career from participation in oil exploration in the
Baku (Azerbaijan) and East Caucasus regions between 1915
and 1923. It was an extremely turbulent period of World War
I and revolution in Russia. Part of its results of investigations
were published in Soviet Union and Poland. In addition, he
also studied mud volcanoes, for which he received his doctorate shortly after returning to Poland (1924). Albanian adventure of Stanislaw Zuber began in 1927 from oil and gas
exploration for the Italian company AIPA, which resulted
in the discovery of the main Albanian oil fields – Kuçova
–Lushnja, Murriz–Pekisht and Patos–Cakran–Selenica. It was
followed by pioneering stratigraphic and tectonic research
and exploration of mineral resources and drinking water.
Stanislaw Zuber permanently transferred to Albania in 1935.
He is author of Tectonic Map of Albania at the scale
1:400 000, Geological Map of Albania at the scale 1:300 000,
Map of Mineral Resources of Albania at the scale 1:300 000
and many other maps in the larger scales. These works and
studies Stanislaw Zuber has continued after World War II.
They were interrupted by the unexpected arrest on charges of
espionage and his death under torture in Tirana in October
1947. He is presently regarded as the father of modern geology of Albania. In 1992, the Albanian authorities posthumously awarded him the Order of the Martyr for Democracy.
Andrzej Zuber (1933–2011) was son of Kazimierz,
Stanislaw’s brother and grandson of Rudolf. He has completed studies at the Mining Academy in Krakow in the Department of Geology and Exploration. Next, he has made an
interest in elaboration of the method of the neutron measurements of moisture and density of soils by diffuse and
Saga rodu Zuberów
collimated radiation. This investigations were subject of his
doctor’s thesis which was completed in 1965. In the years
1963–2003 Andrzej Zuber was employed in Institute of Nuclear Investigations and Institute of Nuclear Physics. He was
also involved in several activities abroad. In the years 1971 –
1973 he organized isotope laboratory in Nairobi (Kenya). He
was also involved in lectures and training of the environmental logogram methods in Rio de Janeiro and Porto Allegre
(Brasil), Mexico, Bangkok (Thailand) and Mumbai (India).
505
Since 2007, Andrzej Zuber was employed in the PGI-NRI
Branch Office in Krakow. He participated in investigations
of the environmental logograms of the common, mineral and
thermal waters. Among different hydrogeological problems,
he put special attention for determination of genesis and recharge areas of the Krynica mineral waters. It could be considered as the continuation of work of his grandfather. He
suddenly died 27 February 2011 in Krakow and was buried
in the Rakowicki Cemetary.