docSześć myślowych kapeluszy
download 
Reklamacja Transkrypt
Sześć myślowych kapeluszy
Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono Sześć myślowych kapeluszy to metoda, dzięki której można zwiększyć efektywność i uporządkować proces myślenia. Zwyczajowy tok myślenia koncentruje się bowiem często na bezładnej dyskusji, sporze i walce na argumenty, w którym zwycięzca ustanawia wynik. Kapelusze myślowe pełnią w procesie myślenia rolę porządkujących rekwizytów o ustalonych cechach. Użycie każdego z nich polega na rozważeniu wybranego punktu widzenia, a nie walce na argumenty. Takie podejście, w połączeniu z ustalonym trybem przyjmowania kolejnych ról myślowych, tworzy w rezultacie mentalną mapę sytuacji, która pokazuje drogę do celu. Każdy z sześciu kapeluszy to jeden typ myślenia nanoszony na taką mapę, dla ułatwienia skojarzony z kolorem. 1. Myślenie za pomocą kapeluszy, strona 2 Kapelusze myślowe wspomagają proces myślenia – to sposób osiągnięcia rezultatów przy mniejszym wysiłku. Metoda kapeluszy myślowych polega na wymuszaniu koncentracji uwagi na jednym podejściu do rozważanej sprawy. W rezultacie takie myślenie, w przeciwieństwie do tradycyjnego, staje się świadome, uporządkowane i efektywne. 2. Świadome role myślowe, strona 3 Zastosowanie jednego kapelusza myślowego polega na przyjmowaniu jednego przypisanego do niego punktu widzenia. Podobne jest to do odgrywania ról w przedstawieniu, po uprzednim ubraniu kostiumu. Wkładanie kapelusza myślowego to symboliczne wcielanie się w rolę myśliciela. 3. Biały Kapelusz myślowy, strona 4 Biały kapelusz myślowy to punkt widzenia oparty na faktach i liczbach. Podejście do nich powinno być obiektywne i neutralne, bez własnych interpretacji lub opinii... 4. Czerwony kapelusz myślowy, strona 5 Czerwony kapelusz ma za zadanie wydobyć na światło dzienne uczucia, wyrażane poprzez: emocje, odczucia, intuicję oraz wrażenia... 5. Czarny kapelusz myślowy, strona 6 Zadaniem czarnego kapelusza jest pokazanie słabych aspektów sprawy. Nie chodzi tutaj o bezcelową krytykę lub spory, ale pokazanie potencjalnych niebezpieczeństw aspekty były zawsze logicznie uzasadniane. 6. Żółty kapelusz myślowy, strona 7 Przeciwieństwem czarnego kapelusza jest kapelusz żółty. Skupia się na wszystkim, co pozytywne i odpowiada za postawę optymistyczną. 7. Zielony kapelusz myślowy, strona 8 Zielony kapelusz odpowiada za kreatywność. Osoba, która go wkłada, ma na celu świadome szukanie zmian i nowego podejścia do rozważanego problemu. 8. Niebieski kapelusz myślowy, strona 9 Ostatnim kapeluszem, który spina pozostałe, jest niebieski kapelusz myślowy. Jego rola to organizacja procesu myślenia i czuwanie nad jego efektywnym przebiegiem. 1 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 1. Myślenie za pomocą kapeluszy wyniknie obraz sytuacji, bo zawsze będą pomijane aspekty, które nie posłużą do wsparcia własnych tez lub Kapelusze myślowe wspomagają proces myślenia - to zniszczenia tych prezentowanych przez przeciwnika. sposób osiągnięcia rezultatów przy mniejszym wysiłku. Myślenie metodą kapeluszy myślowych można porównać Metoda kapeluszy myślowych polega na wymuszaniu do układanki, której każdy element powstaje, gdy koncentracji uwagi na jednym podejściu do rozważanej sprawy. W rezultacie takie myślenie, w przeciwieństwie do tradycyjnego, staje się świadome, uporządkowane i efektywne. rozważania koncentrują się na wybranej perspektywie. Wszystkie elementy poskładane razem tworzą spójny obraz sytuacji, który wskazuje rozwiązania i dalsze działanie. Organizacja myślenia Przeszkodą w osiąganiu ponadprzeciętnych efektów myślenia - w grupie i indywidualnie - jest zamęt. Powoduje go proces myślenia oparty na ścierających się poglądach, który wynika z nawyków zachodniej kultury. Prowadzenie rozważań w grupie przeważnie polega bowiem na prezentowaniu przez uczestników swoich poglądów, udowadniania racji i szukania negatywnych stron pomysłów innych. Nie służy to kreatywności i opracowywaniu nowego podejścia do problemu. Dzieje się tak dlatego, że uczestnicy dyskusji prawdopodobnie wcześniej wyrobili sobie pogląd na poruszaną sprawę i starają się za wszelką cenę go obronić. Jeżeli ktoś jest kreatywny, to podczas takiego myślenia jego pomysły zginą pod gradem krytyki. Podczas indywidualnych rozważań zamęt określa się często jako „gonitwę myśli”. Można tego uniknąć w taki sposób, by skupić się na jednym aspekcie poruszanej sprawy, a nie jednocześnie na zaletach, wadach i zagrożeniach dodatkowo przeplatanych emocjami. To samo tyczy się myślenia w grupie. Nieefektywne myślenie można porównać do debaty prowadzonej przez polityków. Nie chodzi w niej, tak naprawdę, o znalezienie złotego środka na poprawę sytuacji, ale o zniszczenie przeciwnika. Opozycyjne strony takiego sporu przytaczają argumenty na poparcie własnych poglądów, a jednocześnie wyciągają takie kwestie, które mają zbić konkurenta z tropu. Efektem takiej debaty jest zamieszanie, emocje i kłótnie. Obserwatorzy widzą przegranych i wygranych. Nie ma znaczenia, że do takiej debaty zaprosimy strony, które reprezentują wszystkie możliwe poglądy. Z takiej dyskusji i tak nie Rys. 1 Elementy myślenia metodą sześciu myślowych kapeluszy Metoda sześciu myślowych kapeluszy jest łatwa do zapamiętania i zastosowania w praktyce, ponieważ polega na odgrywaniu ról przy pomocy rekwizytu – kapelusza, identyfikowanego kolorem. „Myślenie często odbywa się w sposób bezładny, bezproduktywny i dygresyjny. Gdzieś w tle majaczy poczucie jakiegoś celu, ale nigdy nie został on jednoznacznie ujęty jako cel ogólny czy szczególny. Sugestie, oceny, krytyka, informacje i czyste emocje mieszają się w czymś co można nazwać zupą myślową. Cały ten proces zdaje się być kwestia robienia zamieszania, w którym w końcu myślącym udaje się natknąć na jakieś wypróbowane podejście, które wydaje być tym, czego szukali. Jest to chaotyczne poszukiwanie doświadczeń, któremu towarzyszy negatywna krytyka.” - Edward de Bono „Metoda sześciu kapeluszy myślowych ma na celu zmianę sposobu myślenia i przestawienie go z normalnego trybu argumentacyjnego, na tryb tworzenia mentalnej mapy sytuacji. Tym samym myślenie ma przebiegać dwuetapowo. Pierwszy etap to sporządzenie mapy. Drugi etap to wybór trasy na podstawie utworzonej mapy. Jeśli 2 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 mapa jest dość dobra, najlepsza trasa często dla • możliwość przyjmowania ról bez szwanku dla ego wszystkich może okazać się oczywista. Powracając do myśliciela, analogii kolorowego druku, każdy z sześciu kapeluszy • jasne reguły gry, łatwe do zakomunikowania, myślowych nanosi na mapę jeden typ myślenia” • prostotę i wygodę w stosowaniu samodzielnie - Edward de Bono i w grupie. Wkładanie kapelusza myślowego to przekazanie 2. Świadome role myślowe wyraźnego sygnału sobie i otoczeniu – uwaga, teraz myślę. Następstwem tego jest świadome nastawienie na myślenie Zastosowanie jednego kapelusza myślowego polega na i koncentracja na rozważanym problemie. przyjmowaniu jednego przypisanego do niego punktu widzenia. Podobne jest to do odgrywania ról w przedstawieniu, po uprzednim ubraniu kostiumu. Wkładanie kapelusza myślowego to symboliczne wcielanie się w rolę myśliciela. W przedstawieniu pantomimicznym każdy rozpoznaje, kim są bohaterowie. Dzieje się tak dlatego, że każdy z aktorów zachowuje się w charakterystyczny sposób. Postać wiedźmy śmieje się z cudzego nieszczęścia, książę zawsze obiera stronę dobra, dama porusza się wytwornie. Aby odgrywane przedstawienie zostało nagrodzone gromkimi brawami, aktorzy muszą wkładać w grę wysiłek oraz utożsamić się z rolą. Jednocześnie nie muszą się obawiać, że wykonując dziwne ruchy zostaną uznani przez otoczenie za śmiesznych, widzowie zdają sobie bowiem sprawę z tego, że jest to gra. Aktorzy zostawiają swoją prawdziwą tożsamość i ego za kulisami, koncentrują się zaś na tym, by odegrać swoją rolę jak najlepiej. Tak samo jest z myśleniem za pomocą kapeluszy. Jeżeli ktoś wkłada jeden z nich, nikt nie uzna go za dziwaka, jeśli myśli inaczej niż zwykle, robi to bowiem specjalnie. Dzięki temu zagorzały pesymista może spojrzeć na świat przez różowe okulary i nie narazi na szwank własnego wizerunku, do którego przywykł. Podejście do rozważań jako przyjmowanie świadomych ról myślowych daje: • koncentrację uwagi własnej i otoczenia tylko na jednym podejściu, Rys. 2 Rodzaje myślenia • Myślenie reaktywne Najbardziej powszechnym sposobem myślenia jest myślenie automatyczne. Sprowadza się ono do reakcji na bodźce zewnętrzne, przykładowo - podczas codziennie wykonywanych rutynowych czynności. Praca mózgu polega wtedy na odtworzeniu głęboko zakorzenionego wzorca, często zupełnie bezwiednie. Sprawdza się to podczas prostych wielokrotnie powtarzanych działań, jednak gdy tym sposobem rozwiązywany jest nowo napotkany problem, stare wzorce słabo się sprawdzają. Wtedy ratunkiem jest myślenie kreatywne, która pojawia się podczas myślenia świadomego. Tradycyjny system nauczania młodzieży w szkołach wyrabia wśród uczniów podejście reaktywne do myślenia. Dzieje się tak dlatego, że – ponieważ chcą mieć dobre stopnie - starają się spełniać oczekiwania nauczycieli. Automatycznie reagują na zadane pytanie lub bez zastanowienia uczą się na pamięć zadanego materiału, który potem na żądanie odtwarzają. Kiedy kończą szkołę, zauważają jednak, że życie wymaga czegoś innego. Młodzi ludzie muszą podejmować przemyślane decyzje lub ustalić priorytety, motywując się wcześniej do rozważenia kilku alternatyw. Można tego dokonać dzięki myśleniu 3 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 obiektywne i neutralne, bez własnych interpretacji lub świadomemu. opinii. Informacje powinny być kompletne i nie należy ich • Myślenie świadome wykorzystywać w ramach sporu, dla udowodnienia To właśnie myślenie świadome jest twórcze, w odróżnieniu własnego zdania. od automatycznego, które sprowadza się do reakcji na bodźce. W metodzie myślowych kapeluszy, nałożenie kapelusza zmusza do przestawienia toku myślenia z automatycznego na świadome – do wcielenia się w rolę myśliciela. Świadome myślenie można porównać do spojrzenia z boku na sytuację i nałożenia kolejno przykładowych różowych i czarnych okularów. W rezultacie powstaje obraz sytuacji z dalszej perspektywy. Oddaje on wtedy różne aspekty sprawy i pokazuje drogę do celu. Rys. 3 Charakterystyka białego kapelusza Myślenie reaktywne zastosowane podczas rozważań, • Obiektywizm i neutralność przekłada się przede wszystkim na gwałtowną krytykę Wcześniej postawione tezy często udowadnia się poprzez przedstawianych pomysłów i poglądów, bez ich uważnej odpowiednio dobrane fakty i liczby. Stają się one wtedy analizy. Myślowe kapelusz to narzędzie, które wyzwala nieobiektywne i wybiórcze, a spośród nich prezentuje się taką analizę. Każdy kapelusz ma swój kolor i dzięki temu tylko te, które są w danej chwili wygodne. Dodatkowo ułatwia identyfikację oraz skojarzenie z punktem widzenia. zamiłowanie do spierania się powoduje wypaczanie faktów. Dlatego tylko neutralne podejście do przekazywanych „Rola komediowa różni się od roli tragicznej. Skoro informacji odzwierciedla obraz sytuacji. Osoba, która założyłeś kostium klauna, graj klauna. Jeżeli masz na nakłada biały kapelusz, symbol neutralności, przekazuje sobie kapelusz kowboja, bądź kowbojem. Bądź dumny, że „suche” informacje, bez podtekstu i prób ich interpretacji. potrafisz grać różne role. Teraz myślenie będzie wypływało …W ostatnich kilku miesiącach obserwujemy z odgrywanych ról, a nie z Twojego ego. W ten sposób pięcioprocentowy wzrost sprzedaży telewizorów opartych tworzy się mapy. Potem kiedy mapa będzie gotowa, Twoje na nowej technologii LCD. Dzieje się tak dlatego, że wiele ego będzie mogło na niej wybrać ścieżkę według własnego osób chce postrzegać siebie jako nowoczesne i otwarte na uznania.” nowe trendy. …Prosiłem Pana o włożenie białego kapelusza, faktem jest, - Edward de Bono że zauważono pięcioprocentowy wzrost sprzedaży, reszta „Myślenie reaktywne pozwala nam sprostać rutynowym to już Pańska interpretacja. sytuacjom. Myślenie świadome ma na celu osiąganie …Nie proszę pana, mamy badania, które jasno pokazują, że lepszych rezultatów. Każdy umie jako tako biegać, ale do zakupu telewizorów LCD skłania chęć bycia sportowiec potrafi biegać o niebo lepiej, bo robi to nowoczesnym. w sposób świadomy i trenuje technikę biegania.” …A więc mamy dwa fakty. Pierwszy to wzrost sprzedaży, - Edward de Bono drugi to pewne badania rynkowe, które wskazują, że zakup telewizorów LCD powodowany jest tym, że klienci chcą być 3. Biały kapelusz myślowy Biały kapelusz myślowy to punkt widzenia oparty na faktach i liczbach. Podejście do nich powinno być nowocześni. • Prawdziwe informacje Informacje mogą być potwierdzone i sprawdzone albo 4 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 4. Czerwony kapelusz myślowy uważane za prawdziwe, ale nie potwierdzone. Podczas ich prezentacji, osoba w białym kapeluszu dba o opis stopnia prawdopodobieństwa tak, aby nie okazało się, że Czerwony kapelusz ma za zadanie wydobyć na światło informacje domniemane są rozumiane jako prawdziwe. dzienne uczucia, wyrażane poprzez: emocje, odczucia, Stosuje w tym celu skalę prawdopodobieństwa intuicję i odpowiednio komentuje informacje w zakresie od „w pełni logicznym wyjaśnieniom ani usprawiedliwieniu. Mogą one prawdziwe” do „całkiem nieprawdopodobne”. …Mało prawdopodobne jest, że jeżeli podniesiemy ceny, oraz wrażenia. Uczucia nie podlegają tu być wyraziste lub subtelne, proste albo złożone. klienci uznają produkt za bardzo prestiżowy i tym samym zwiększy się jego sprzedaż. …Zdarzały się przypadki, że po bardzo mroźnej zimie w marcu średnia temperatura przekraczała 13 stopni. • Kompletne i niezbędne informacje Dane staną się kompletne dzięki pomocy pytań zawężających i precyzujących. Zalew i nadmiar informacji Rys. 4 Charakterystyka czerwonego kapelusza utrudniają analizę problemu, dlatego trzeba skupić się tylko na tych, które są istotne dla sprawy. Dokonuje się tego • Rola emocji i uczuć w procesie myślenia również poprzez pytania zawężające i precyzujące. Uważanie emocji za niepotrzebne w procesie myślenia jest Pytający musi jednak zachować obiektywizm. Oznacza to, błędne. Jedną z ich ról jest dostosowanie rozważań do że sam wkłada biały kapelusz tak, aby pytania służyły konkretnej sytuacji. Emocje ujawniają się, gdy mowa jest głębszemu poznaniu, a nie manewrowaniu do tego, aby o pierwszym wrażeniu, własnym interesie czy odczuciach. doprowadzić do oczekiwanego przez pytającego rezultatu. …Posługując się czerwonym kapeluszem mogę stwierdzić, że negatywne nastawienie do produkcji nowego modelu „Z czasem rola białego kapelusza stanie się naszą drugą nie wynika z racjonalnych przesłanek. W interesie zespołu, naturą. Myślący nie będzie już usiłował przemycić takich który zaprojektował poprzedni model, leży jak największa wypowiedzi, które pozwolą wygrać spór na argumenty. ilość jego modyfikacji, zanim się go zastąpi nowym. Wtedy Rozwinie on w sobie neutralny obiektywizm, niczym projektanci poprzedniego modelu będą zawsze potrzebni. obserwator lub badacz naukowy, odnotowujący skrzętnie Czerwony kapelusz pozwala wyrażać i porządkować poszczególne gatunki fauny i flory bez przypisywania im emocje, dzięki czemu są one potem wykorzystywane przy potencjalnych zastosowań.” podejmowaniu ostatecznej decyzji. W praktyce każda - Edward de Bono decyzja, w jakiejś części, oparta jest na emocjach. …Możliwe są dwie drogi – pierwsza to kontynuować protest, „Wyobraź sobie komputer podający fakty i liczby jakich się druga przystąpić do rozmów. Intuicja podpowiada mi od niego żąda. Komputer jest neutralny i obiektywny. Nie jednak, że jest jeszcze za wcześnie, żadna strona nie ma dokłada własnych interpretacji ani opinii. Nosząc na głowie pojęcia, jak dojść do kompromisu. Obawiam się, że na tym biały kapelusz myślowy, myślący powinien starać się etapie ani my, ani oni nie będziemy chcieli iść na postępować niczym komputer” jakiekolwiek ustępstwa. - Edward de Bono • Rodzaje uczuć W ramach czerwonego kapelusza wyraża się dwa rodzaje uczuć. Pierwsze z nich są proste, takie jak: strach, 5 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 nienawiść, zachwyt i podejrzenie. Drugi rodzaj to bardziej negatywne aspekty były zawsze logicznie uzasadniane. złożone, takie jak: intuicja, gust i ciekawość. Bywają też uczucia tak złożone, że nie da się ich wypowiedzieć. Dzieje Dostrzeżenie wady jest prostsze niż zauważenie zalety. się tak dlatego, że w myślach uczucia pojawiają się Tak samo łatwo ulega się pokusie krytykowania lub obrony bezwiednie, jako reakcja na czynniki zewnętrzne. Dopiero własnych racji poprzez negację innych. Korzystanie w taki potem są nazywane. Uzasadnianie takich uczuć prowadzi sposób z czarnego kapelusza jest nieprawidłowe. Jego do niepotrzebnych sporów i dekoncentracji nad tematem celem jest bowiem obiektywne nakreślenie negatywnych rozważań. aspektów, bez podtekstu emocjonalnego lub czerpania …Nieważne, dlaczego wydaje Ci się, że to nie jest prawda. przyjemności z krytyki innych. Po prostu wydaje Ci się to oszustwem i tyle. Doświadczony makler giełdowy wie, kiedy kupić akcje. Organizacja wyprawy i budowa statku kosmicznego na Wieloletnie doświadczenie powoduje, że w głowie księżyc jest przedsięwzięciem, które wymaga dużej pojawiają się odczucia, które skłaniają go do wybrania wiedzy, kilku lat badań i szkoleń astronautów. Wystarczy walorów właśnie tej a nie innej spółki. Jeśli dzięki uszkodzić jeden element statku, aby wszystko skończyło podobnym, nieuzasadnionym odczuciom dokonał się katastrofą. Jej wywołanie nie wymaga jednocześnie w przeszłości trafnych decyzji, tym bardziej będzie chciał jakiejś szczególnej wiedzy. Zniszczenie czegoś jest z nich znowu skorzystać. Intuicja tego maklera sprawdza nieporównywalnie łatwiejsze niż budowa. Analogicznie jest się na rynku akcji, okaże się jednak nieprzydatna, kiedy z krytyką. Przyjemność bycia na nie, dla czystej satysfakcji, będzie ją chciał zastosować podczas zakupu samochodu. potrafi wywołać ogromne spustoszenie. „Jeśli emocje i odczucia zostaną wyłączone z procesu myślenia, będą się czaić gdzieś w tle i wpływać na ten proces w sposób zakamuflowany. Emocje, odczucia, przeczucia i intuicja są silne i realne. Czerwony kapelusz uznaje ich znaczenie.” - Edward de Bono „Kiedy już zakończymy proces myślenia potrzebny do nakreślenia mapy sytuacji, wybór trasy dokonany jest w oparciu o nasze wartości i emocje.” - Edward de Bono „Nauczeni jesteśmy przepraszać za emocje i odczucia, ponieważ nie wchodzą one w zakres logicznego myślenia. Dlatego zwykliśmy traktować je jako coś wymagającego uzasadnienia… Myślenie w kategoriach czerwonego kapelusza zwalnia nas z tego przymusu.” - Edward de Bono 5. Czarny kapelusz myślowy Zadaniem czarnego kapelusza jest pokazanie słabych aspektów sprawy. Nie chodzi tutaj o bezcelową krytykę lub spory, ale pokazanie potencjalnych niebezpieczeństw, Rys. 5 Charakterystyka czerwonego kapelusza • Logiczny pesymizm Negatywne myślenie, w ramach czarnego kapelusza, opiera się zawsze o logiczny wywód, a myśliciel przedstawia argumenty zawsze prawdziwe. Istotne jest, aby podobnie jak w przypadku białego kapelusza, krytyka była czysta i bez emocji. Forma sporu lub dyskusji, wynikła z emocji, prowadzi bowiem do bezproduktywnego sporu. Te zasady pozwolą na poznanie w sposób czysty i bezstronny negatywnych aspektów rozważanej sprawy, które obrazują sytuację w połączeniu z innymi kapeluszami. …Wtedy dochodziłoby do nadużyć, bo każdy mógłby do woli korzystać z firmowych kart kredytowych w celach prywatnych. • Przedmiot krytyki jakie czają się „pod powierzchnią”. Istotne jest, aby te 6 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 Jeżeli: sytuacji, ale jest to zawsze pesymizm logiczny.” • kwestionujemy fakty lub liczby; - Edward de Bono • wykazujemy błędy w metodologii; • dokonujemy negatywnej oceny pomysłu; „Zaatakowanie czyjegoś pomysłu daje natychmiastowy • wskazujemy przyszłe zagrożenia, poczucie wyższości. Pochwalenie czyjegoś pomysłu zdaje to jest to myślenie w ramach czarnego kapelusza. się być równoważne z przyznaniem, że jest się gorszym od W ukazywaniu czarnej strony sytuacji w sposób logiczny pomysłodawcy.” pomagają pytania kwestionujące. Polegają one na - Edward de Bono szukaniu logicznych uzasadnień dla negatywnych 6. Żółty kapelusz myślowy stwierdzeń. …dlaczego uważasz, że tak duża firma również może skrócić czas obsługi klienta do 2 minut? Przeciwieństwem czarnego kapelusza jest kapelusz żółty. Skupia się na wszystkim, co pozytywne i odpowiada za • Sposoby na czarne myślenie postawę optymistyczną. Nastawienie myślenia na Istotne jest umiejscowienie aspektów negatywnych pozytywne jest trudniejsze, ponieważ łatwiej przy jego w budowanym w trakcie rozważań obrazie sytuacji. Można to zrobić poprzez: • odnotowanie i uznanie czarnych stron istoty rozważań, • uznanie negatywnej cechy, z określeniem prawdopodobieństwa jej wystąpienia, • akceptację zagrożenia i podanie sposobów, jak go uniknąć, • podważenie istoty zagrożenia poprzez ponowne użyciu można się „wykazać”. Istotą żółtego kapelusza jest optymizm wyrażany poprzez wysuwanie propozycji i pozytywną ich ocenę. Obejmuje on również, w ujęciu pozytywnym, marzenia, wizje oraz wskazywanie przyszłych szans. Żółty kapelusz naprawia też błędy wskazane podczas krytyki za pomocą czarnego kapelusza. użycie czarnego kapelusza, • znalezienie alternatywnego poglądu. …Tak może się zdarzyć, że ktoś skopiuje nasz pomysł przed wprowadzeniem go w życie, jest to jednak mało prawdopodobne, bo bardzo dobrze się przed tym Rys. 6 Charakterystyka żółtego kapelusza zabezpieczamy. Ocena negatywna jest zawsze po pozytywnej, jeżeli • Logiczny pozytywizm rozważamy nowy pomysł. W praktyce negatywizm bywa Podobnie jak czarny, tak samo żółty kapelusz winien tak silny, że potrafi zniszczyć nawet najlepszą ideę już podawać dowody oraz logiczne uzasadnienie dla w zarodku. Ta siła utrudnia również przestawienie myślenia przedstawianych racji. Jest tak dlatego, iż żółty kapelusz z krytyki na pochwałę, niezbędną do przeanalizowania kryje w sobie niebezpieczeństwo przejaskrawienia zalet, co pomysłu. może doprowadzić do nierealnych wizji lub marzeń, trudnych do spełnienia. Myśliciel unika tego poprzez „Myślenie w kategoriach czarnego kapelusza jest zawsze precyzyjne określanie prawdopodobieństwa danych logiczne. Jest negatywne, ale nie emocjonalne. Myślenie zdarzeń i w miarę możliwości logiczne uzasadnianie negatywnie emocjonalne, podlega kapeluszowi dlaczego „to ma się udać”. Jeżeli tego nie zrobi, nie będzie czerwonemu… Czarny kapelusz zajmuje się „czarną” stroną różnicy pomiędzy optymistycznymi poglądami 7 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 7. Zielony kapelusz myślowy i pozytywnymi emocjami czerwonego kapelusza. …Wybierając metodę produkcji najbardziej przyjazną środowisku, odniesiemy najwięcej korzyści. Wielu klientów Zielony kapelusz odpowiada za kreatywność. Osoba, coraz częściej zwraca uwagę na to, czy produkcja tego, co która go wkłada, ma na celu świadome szukanie zmian kupują, nie wywołała negatywnych skutków dla otoczenia. i nowego podejścia do rozważanego problemu. Stosując ekologiczne metody, możemy podnieść cenę Odnalezienie nowego podejścia wymaga szukania i jednocześnie będziemy postrzegani jako firma, która pełni misję społeczną. najlepszej alternatywy, a nie zadowalania się pierwszym rozwiązaniem. • Nowe możliwości Przyjęcie pozytywnej postawy pomaga dostrzec wartości, które na pierwszy rzut oka nie były tak wyraźne. Jest to o tyle trudne, że w kulturze zachodniej pokutuje pogląd, że dla oceny sytuacji wystarczy myślenie krytyczne. …Ta szklanka nie jest w połowie pusta. Jest w połowie wypełniona czekoladą. …Skończmy z tą krytyką. Spróbujmy się zastanowić nad pozytywnym aspektem pomysłu, aby rozdawać próbki lodów tak, by każdy mógł spróbować nowego smaku, może wcale nie jest to takie bez sensu. Przeistoczenie krytykanta w optymistę dokonuje się poprzez nałożenie żółtego kapelusza, co oznacza świadomy wybór na chwilę innego podejścia, niż dana osoba ma w zwyczaju. Korzystanie z myślenia pozytywnego jest również podstawą kreatywności. Dobra atmosfera sprzyja nowym pomysłom. Sama krytyka, bez następującego po niej myślenia z perspektywy żółtego kapelusza, jest bezproduktywna. „Niewielu jest ludzi, dla których nastawienie pozytywne stanowi naturalny sposób bycia. Większość ludzi nastawnie pozytywne wykazuje tylko wtedy, gdy przedstawia pomysły własnego autorstwa.” - Edward de Bono „Przy każdym ambitnym planie najpierw wszystko zaczyna się od wizji… Wizja obejmuje zarówno korzyści jak i wykonalność planu: można to zrobić i warto to zrobić.” - Edward de Bono Rys. 7 Charakterystyka zielonego kapelusza • Rola wysiłku Świadome nastawienie na myślenie nabiera szczególnego znaczenia przy zielonym kapeluszu. Oznacza ono bowiem, w tym przypadku, świadome nastawienie się na tak dziś pożądaną kreatywność. Pomimo tego nie można żądać, aby każdy wymyślił coś nowego. …To na pewno skuteczna metoda na problemy z zanieczyszczoną wodą. Spróbujmy jednak założyć zielone kapelusze i zastanowić się nad innym rozwiązaniem. Może ta sprawdzona metoda nie jest wcale najlepsza. Nacisk kładziony jest tu na wysiłek, a nie, bezwarunkowo, na rezultat. Jest to specyfika zielonego kapelusza. Wysiłek można dodatkowo wspomagać sposobami, które podsycają kreatywność. • Fabryka nowych pomysłów Założenie zielonego kapelusza często nie wystarczy, aby pojawiły się nowe pomysły. Kreatywność dla jednego jest czymś naturalnym, dla innych wymaga ćwiczeń. Wynika to z typowego schematu działania mózgu, w którym kreatywność nie jest stanem zbyt częstym. Dzięki technikom wspierającym powstawanie nowych pomysłów można pobudzić kreatywność. Techniki te to: • Przemieszczanie 8 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 • Prowokacja • Myślenie lateralne 8. Niebieski kapelusz myślowy • Kontrola krytyki Przypuśćmy, że mamy ustalić nowy sposób sprzedaży zup Ostatnim w proszku. Można posłużyć się metodą prowokacji, która niebieski kapelusz myślowy. Jego rola to organizacja polega na wybraniu losowego rzeczownika ze słownika. procesu myślenia i czuwanie nad jego efektywnym Trafił się przykładowo rzeczownik „lampa”. Lampa kojarzy się ze światłem. Światło i zupa w proszku w rezultacie mogą w rezultacie skojarzenia dać świecące opakowanie. Zwróci ono uwagę konsumenta, który wybiera produkty kapeluszem, który spina pozostałe, jest przebiegiem. Dokonuje się tego, między innymi, poprzez wybieranie i ustalanie kolejności użycia poszczególnych kapeluszy myślowych. z półki. Jeżeli pomysły już się pojawią, ważna jest opieka nad nimi. Oznacza to, że każdy z nich musi zostać odnotowany i opracowany w ramach pozostałych kapeluszy, tak, aby nie przepadł w ferworze dyskusji. Rys. 8 Charakterystyka niebieskiego kapelusza „Nie można nakazać sobie (ani innym) wymyślenie czegoś nowego, ale można nakazać sobie (oraz innym) • Myślowy porządek poświęcenie czasu na ten cel. Zielony kapelusz zapewnia Niebieski kapelusz przekształca bezładną debatę ku temu formalne warunki.” w zorganizowany proces myślowy. Początek jego działania - Edward de Bono to ustalenie struktury procesu myślenia i sposobu tworzenia obrazu sytuacji, poprzez wszystkie kapelusze. „Ludzie są zbyt skłonni przyjmować, że kreatywność zależy Następnie niebieski kapelusz odpowiada za pilnowanie wyłącznie od talentu i osobowości, i skoro oni tego nie reguł i zażegnanie sporów, co pozwala na sprawne mają, to kreatywność ich nie dotyczy. Dlatego podkreślam podążanie ustaloną ścieżką rozważań. W trakcie i na znaczenie świadomego rozwijania umiejętności końcu, określa on, w którym punkcie rozważań się kreatywnego myślenia…Następnie dodaje, że niektórzy znajdujemy i co zostało osiągnięte. Wszystko po to, aby, ludzie zawsze będą w tym lepsi. Tak samo jak jedni lepiej przy w miarę niewielkim wysiłku, proces myślenia dawał sobie radzą z grą w tenisa czy jazdą na nartach.” najlepszy możliwy rezultat. Porządkowa rola niebieskiego - Edward de Bono kapelusza to także: • Określenie tematów i problemów poruszanych „Mamy skłonność do szukania tylko tego ostatecznego w procesie myślenia, błyskotliwego rozwiązania. Wszystko inne uchodzi naszej • Dyscyplina i żądanie koncentracji na wskazanych uwadze. Tymczasem oprócz tego genialnego rozwiązania, kwestiach, może pojawić się wiele wartościowych pomysłów. Mogą to • Formułowanie pytań pomocniczych lub być nowe kierunki koncepcji, nawet jeśli obecnie nie ma naprowadzających, żadnych konkretnych możliwości udania się w tych • Rejestracja myśli i podjętych decyzji, kierunkach.” • Przegląd sytuacji, synteza informacji i konkluzja. - Edward de Bono Podstawą działania komputera jest program, który poprzez instrukcje ustala porządek czynności, jakie należy wykonać. Dzięki tak precyzyjnie sformułowanym akcjom 9 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com Sześć myślowych kapeluszy Edward de Bono, Wydawnictwo One Press, Gliwice 2007 jego działanie staje się szybkie i efektywne. Podobnie jest …Przepraszam, ale w tej wypowiedzi są emocje. Proszę z niebieskim kapeluszem - ma on zaprojektować proces zachować spokój, potrzebna jest teraz obiektywna krytyka myślenia tak, aby doprowadził on, bez zbędnej zwłoki, do czarnego kapelusza. Wypowiedzi z czerwonym najlepszego rezultatu. Człowiek staje się przez to pewnego kapeluszem posłuchamy, kiedy zakończymy analizę wad rodzaju „maszyną myślową”, doskonalszą od komputera. tego rozwiązania. Emocje pozwalają mu stawić czoło nowym sytuacjom „Ramy wyznaczone przez niebieski kapelusz myślowy i przystosować myślenie do nowych realiów, czego mogłyby wyznaczać plan zdarzeń – czyli co ma się po kolei komputery nie potrafią. dziać – co przypominałoby program komputerowy. Częściej jednak niebieski kapelusz ma do czynienia z myśleniem odbywający się w formie dyskusji i kontroluje je w sposób Zarządzanie procesem myślenia przypominający powożenie przez stangreta, od czasu do Nie ma instrukcji uniwersalnej, efektywnej w realizacji czasu napinającego koniom lejce.” każdego procesu myślowego. Dlatego wszelkie wytyczne - Edward de Bono co do używania kapeluszy trzeba dostosowywać do rezultatu, jaki zakładamy osiągnąć. Inaczej będą wyglądały „Jednym z głównych zadań niebieskiego kapelusza będzie rozważania na temat zażegnania kryzysu, a inaczej „burza zażegnywanie sporów.” mózgu” kreująca nowe pomysły. Dlatego potrzebne jest - Edward de Bono zachowanie elastyczności w dobieraniu narzędzi, jakimi są kapelusze myślowe, czasem wykraczając również poza ich „Program do prowadzenia negocjacji nie będzie taki sam zasięg. jak program do podejmowania decyzji. Nawet w zakresie …Na początek ustalmy wszystkie czynniki, które należy podejmowania decyzji program stosowany do podjęcia rozważyć podczas opracowania nowego procesu jednej decyzji może być inny niż do podjęcia drugiej dostarczenia usługi. decyzji. Osoba korzystając z niebieskiego kapelusza Odpowiedzialny za rolę „dyrygenta” procesu myślenia jest myślowego dostosowuje program do danej sytuacji, tak zawsze jeden z uczestników zebrania. Pomimo tego samo jak stolarz planuje, w jaki sposób wykona krzesło lub sugestie, które porządkują i nadają kierunek rozważaniom, szafkę.” może przekazać każdy z uczestników. - Edward de Bono 10 Questuspoint Sp. z o.o. ul. Dąbrowskiego 247/249 93-231 Łódź Tel. 48 42 675 99 83 [email protected] www.questuspoint.com
