Próby samobójcze - Poradnia Psychologiczno

Próby samobójcze
Materiały dla szkolnych zespołów
kryzysowych
Poradnia
Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 3
w Gdyni
Kliniczne objawy depresji dzieci i młodzieży
Dziedzina
Objawy kliniczne
Zachowanie
pobudzenie
Nastrój
Związki
depresyjny
nastrój
niezdolność do odczuwania
przyjemności
irytacja
lęk i obawa
lub opóźnienie reakcji
psychomotorycznych
odstąpienie depresyjne*
rozpad
więzi rodzinnych
wycofywanie się ze związków
rówieśniczych
Stan somatyczny
zmęczenie
zaburzenia
bóle
utrata
Zdolności poznawcze
snu
apetytu lub nadmierny
apetyt
zmiana wagi ciała*
zmiany nastroju w ciągu dnia
(gorsze rano)
zanik zainteresowania seksem
negatywna
ocena siebie, świata i
przyszł
przyszłości
zwię
zwiększone poczucie winy
myś
myśli samobó
samobójcze*
iluzje wywoł
wywołane nastrojem*
zaburzenia poznawcze
niemoż
niemożność
ność koncentracji
nieumieję
nieumiejętność
tność podejmowania decyzji
Percepcja
skupienie
na negatywnych aspektach
sytuacji
omamy wywołane nastrojem*
Czynniki ryzyka i czynniki ochronne
związane z samobójstwem
w wieku dorastania
Czynniki ryzyka
intencja
samobójcza
zaawansowane
planowanie
podejmowane środki
ostrożności, by nie
można było odkryć
zamiaru
wybór metody
samobójstwa
akt ostateczny
Dziedzina
Samobójcze intencje
i wyobrażenia
Czynniki ochronne
Samobójcze
wyobrażenie (brak
realnej intencji)
Zaakceptowanie przez
nastolatka umowy
o powstrzymaniu się
od samobójstwa
Zaakceptowanie przez
rodziców i opiekunów
umowy o
obserwowanie
nastrojów nastolatka w
celu wykrycia
ewentualnych
zagrożeń.
dostępność
skutecznej
metody (broń i
chemikalia)
Metody
samobójstwa
utrata
Czynniki
rodzicó
rodziców lub
partnera w wyniku
śmierci, separacji lub
choroby
konflikt z rodzicami lub
bliską
bliską osobą
osobą
konflikt z prawem
cięż
ka choroba wł
ciężka
własna
poraż
porażka podczas
waż
ważnego egzaminu
niechciana ciąż
a
ciąża
naś
naśladowanie
samobó
samobójstwa innych
przyspieszające
Brak skutecznych
środków
umożliwiających
samobójstwo
Rozwiązanie
konfliktów z
najbliższymi
Akceptacja żalu po
stracie
Fizyczne i psychiczne
zdystansowanie wobec
rówieśników lub innych
osób dających przykład
lub prowokujących do
samobójstwa
Cel próby samobójczej: Motywacja
* ucieczka przed
niedającym
się znieść stanem
psychicznym lub
trudną sytuacją
* odegranie się
na innych poprzez
wywołanie u nich
poczucia winy
* wymierzenie sobie
kary
* zapewnienie sobie
opieki i przyciągnięcie uwagi
* poświęcenie się
w imię wzniosłych
celów
Zdolność
rozwiązywania
problemów i radzenia
sobie w trudnych
sytuacjach lub
zaangażowanie się
w leczenie, aby
lepiej:
* regulować trudne
stany
psychiczne
* modyfikować bolesne
sytuacje
* asertywne okazywać
uczucia
* skutecznie
rozwiązywać
problemy
Motywacja
poczucie
beznadziejnoś
beznadziejności
nadmierny
perfekcjonizm
nadmierna
impulsywność
impulsywność
wysoki poziom
wrogoś
wrogości i agresji
nieumieję
nieumiejętność
tność
radzenia sobie
Cechy osobowoś
osobowości
* okazywać żal po
stracie
* radzić sobie
z perfekcjonistycznymi oczekiwaniami
* zyskiwać troskę
i uwagę
innych
* radzić sobie
z dezorganizacją
w rodzinie
niski
poziom poczucia
beznadziejnoś
beznadziejności
niski poziom
perfekcjonizmu
niski poziom
impulsywnoś
impulsywności
niski poziom wrogoś
wrogości
i agresji
umieję
umiejętność
tność radzenia
sobie
depresja
Zaburzenia i choroby
nadużywanie alkoholu psychiczne
i narkotyków
zaburzenia
zachowania
antyspołeczne
zaburzenie osobowości
zaburzenie z
pogranicza
epilepsja
chroniczna bolesna
choroba
złożone
wielopostaciowe
zaburzenia chroniczne
brak
zaburzeń
psychicznych
brak zaburzeń
fizycznych
brak złożonych
wielopostaciowych
zaburzeń chronicznych
zdolność do
tworzenia przymierza
terapeutycznego
i angażowanie się
w terapię
zaburzeń
psychicznych i
fizycznych
wcześniejsze
próby
samobójcze
utrata rodzica na
wczesnym etapie życia
przebyte leczenie
psychiatryczne
kłopoty z prawem i
Historia prób
brak
Czynniki rodzinne
brak
samobójczych
sąd dla nieletnich
pró
próby
samobó
samobójcze w
rodzinie
depresja wś
wśród
najbliż
najbliższych
naduż
nadużycie alkoholu i
narkotykó
narkotyków w rodzinie
agresywne zachowania
wśród najbliż
najbliższych
historii prób
samobójczych
brak przypadków
utraty rodzica w
młodym wieku
brak przebytego
leczenia
psychiatrycznego
brak przypadków
konfliktów z prawem
i z sądem dla
nieletnich
przypadkó
przypadków pró
prób
samobó
samobójczych w rodzinie
brak przypadkó
przypadków
depresji w rodzinie
brak naduż
nadużywania
alkoholu czy zaż
zażywania
narkotykó
narkotyków w
najbliż
najbliższym otoczeniu
zdezorganizowana
rodzina
niezapewniająca
wsparcia
rodzina podaje w
wątpliwość znaczenie
prób samobójczych
wysoki poziom stresu i
niekorzystne warunki
mieszkaniowe
(zagęszczenie)
niewystarczające
wsparcie społeczne
udzielane rodzinie oraz
jej izolacja społeczna
Czynniki rodzinne
brak
przypadków
agresywnego
zachowania
dobrze zorganizowana
wspierająca rodzina
niski poziom stresu
wśród najbliższych
wystarczające
wsparcie społeczne
udzielane rodzinie
mężczyzna
niski
Czynniki
standard życia
demograficzne
kolor skóry
słabe zaangażowanie
religijne
próby samobójcze
dokonywane wczesnym
latem
kobieta
dobry
standard życia
kolor skóry (wśród
osób czarnoskórych
mniej samobójstw)
silne zaangażowanie
religijne
CZYNNIKI
PREDYSPONUJĄCE
I. Osobiste czynniki predyspozycyjne
1. Czynniki biologiczne
a) podatność genetyczna komplikacje życia płodowego
i choroby we wczesnym dzieciństwie
b) wczesne zakażenia, zranienia, choroby.
2.
a)
b)
c)
d)
Czynniki psychologiczne
niska inteligencja
trudny temperament
niskie poczucie własnej wartości
zewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli
II. Osobiste czynniki predysponujące
1.
a)
b)
c)
Czynniki biologiczne
rozregulowanie gospodarki białkowej odpowiedzialnej
za stymulację procesów nagrody i kary
rozregulowanie układu endokrynologicznego i
immunologicznego odpowiedzialnych za obronę przed
chorobami i odpowiednią gospodarkę hormonalną
zaburzenie cyklu snu i czuwania
2. Czynniki psychologiczne
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
depresyjny styl atrybucji
negatywne zaburzenia poznawcze
negatywne natrętne myśli
negatywna kontrola wewnętrzna
samokrytycyzm
niska skuteczność
oczekiwanie porażki i brak umiejętności społecznych
uniemożliwiające
uzyskanie pozytywnego wzmocnienia
h) niski poziom samowzmocnienia
i) skłonność do wymierzania sobie kary
j) zachowania autoagresyjne
k) zażywanie narkotyków
l) niedojrzałe mechanizmy obronne
ł) dysfunkcyjne mechanizmy radzenia sobie
III. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki
podtrzymujące
1. Przebieg leczenia
a) problemy z odmową zaangażowania ze strony
rodziny
b) członkowie rodziny niechętnie rozwiązują
problemy
c) rodzina nigdy nie miała do czynienia
z podobnymi problemami
d) najbliżsi odrzucają diagnozę i plan leczenia
e) brak koordynacji działań specjalistów
2. Rodzina i najbliżsi
a) interakcje oparte na krytyce, karze
i przymusie
b) nadopiekuńczość rodziców
c) brak zaangażowania rodziców w kontakt
z dzieckiem i zaniedbywanie go
d) rodzice hamują podejmowanie przez dziecko
zadań
rozwojowych
e) zaburzone wzorce komunikacyjne
f) triangulacja
g) chaotyczna organizacja rodziny
h) nieobecność ojca
i) nieporozumienia małżeńskie
3. Rodzice
a) depresja rodzicielska lub inne problemy
psychologiczne
opiekunów dziecka
b) choroba rodziców
c) niedostateczna wiedza o depresji dziecka
d) wewnętrzny model związku cechujący się
poczuciem
niepewności
e) niskie poczucie własnej wartości rodziców
f) zewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli
rodziców
g) niski poziom skuteczności opiekunów
h) depresyjny lub negatywny styl postrzegania
rzeczywistości
i) zaburzenia poznawcze
j) niedojrzałe mechanizmy obronne
k) dysfunkcyjne strategie radzenia sobie
4. Czynniki społeczne
a) niewystarczające wsparcie ze strony
grupy społecznej
b) wysoki poziom stresu w rodzinie
c) placówka edukacyjna niezapewniająca
wsparcia
d) niekorzystne warunki społeczno –
ekonomiczne.
IV. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki
predyspozycyjne
1. Relacja rodzic – dziecko na wczesnym etapie
życia
a) problemy z przywiązaniem
b) brak stymulacji intelektualnej
c) autorytarny, restrykcyjny model wychowawczy
d) pobłażliwe lub bezstresowe wychowanie
e) zaniedbywanie przez rodziców
f) koncentracja uwagi rodzicielskiej na porażkach
2. Problemy rodzinne na wczesnym etapie
życia dziecka
a) psychologiczne problemy rodziców –
szczególnie depresja
b) nadużywanie alkoholu i narkomania
rodziców
c) nieporozumienia i przemoc w rodzinie
d) dezorganizacja życia rodzinnego
3. Stresy na wczesnym etapie życia dziecka
a) osierocenie
b) separacje
c) złe traktowanie dzieci
d) złe warunki społeczne
e) wychowanie poza rodziną
V. Czynniki przyspieszające
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
stresy spowodowane stratą
osierocenie
separacja rodzica i dziecka
separacja rodziców lub rozwód
utrata przyjaźni rówieśnika
złe traktowanie dziecka
prześladowanie w szkole
choroba lub kontuzja
zmiana szkoły
przeprowadzka
niepowodzenia w szkole
VI. Osobiste czynniki ochronne
1. Czynniki biologiczne
a) dobry stan zdrowia
b) regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych
2.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
Czynniki psychologiczne
wysoki poziom inteligencji
łagodny temperament
wysokie poczucie własnej wartości
wewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli
wysoka ocena własnej skuteczności
optymistyczny styl postrzegania
rzeczywistości
dojrzałe mechanizmy obronne
funkcjonalne strategie radzenia sobie
brak skłonności do dwubiegunowej depresji
występowanie problemów z zachowaniem
VII. Zewnętrzne (kontekstowe) czynniki
ochronne
1.
a)
b)
c)
d)
e)
Przebieg leczenia
rodzina akceptuje istnienie problemu
najbliżsi zobowiązują się rozwiązać problem
radzili sobie z takim problemem już wcześniej
rodzina akceptuje diagnozę i plan leczenia
dobra koordynacja działań specjalistów
2. Rodzina i najbliżsi
a) związek rodzic – dziecko oparty na poczuciu
bezpieczeństwa
b) autorytatywny model wychowawczy
c) dobra komunikacja w rodzinie
d) elastyczna organizacja rodziny
e) zaangażowanie ojca
f) zadowolenie rodziców z małżeństwa
3.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
4.
a)
b)
c)
d)
Rodzice
dobre dopasowanie rodziców
precyzyjne oczekiwania względem rozwoju
dziecka i rozumienie jego problemów z nastrojem
wewnętrzne umiejscowienie źródła kontroli
rodziców
wysoka ocena własnej skuteczności rodziców
wysokie poczucie własnej wartości opiekunów
wewnętrzny model związku cechujący się
poczuciem bezpieczeństwa
optymistyczny styl postrzegania rzeczywistości
dojrzałe mechanizmy obronne
funkcjonalne strategie zaradcze
Czynniki społeczne
duże wsparcie ze strony grupy społecznej
niski poziom stresu w rodzinie
placówka edukacyjna zapewniająca wsparcie
dobre warunki społeczno – ekonomiczne.
Przeżywanie ciała, odczuwanie ciała
„ Ciało ściśnięte paskiem, za długie do dziecinnych ubrań,
za krótkie do ubrań kogoś z rodziny, za ciężkie po obiedzie
Ciało, którego skóra przestaje być miękka i wykwita trądzikiem,
ciało wilgotne od rozkoszy przeżywanych w samotności ze
wstydem. Albo ciało zalane falą ciepła, które zaskakuje,
chociaż było oczekiwane, ciało i skóra drżące w nieznany
sposób, obcy i fascynujący, pod dotknięciem tej Drugiej Osoby.
Ciało widziane w lustrze: twarz, biust, brzuch, uda: ciało
obserwowane z niepokojem; narządy płciowe, których stadium
rozwoju jest nieznane. Obawiamy się jego nienormalności,
nieskuteczności, niedorozwoju.
Ciało tak znienawidzone, że chciałoby się zbić lustro, ciało tak
wstydliwe, że nie ośmielamy się na nie patrzeć...
Ciało widziane przez innych: przez rodziców, którzy tak się
przyzwyczaili do niezmiennego i wdzięcznego wyglądu dziecka,
że z trudem znoszą te gwałtowne zmiany, jako nieubłagany
znak ich własnego starzenia się, ciało widziane przez kolegów
i koleżanki, z którymi się porównujemy, którzy nas oceniają
i klasyfikują, którzy się z nas wyśmiewają mniej niż to sobie
wyobrażamy, przez osoby płci przeciwnej, których ocena jest
ostateczna i bezapelacyjna...”
Stanisław Tomkiewicz
Rysy osobowości osób podejmujących próby
samobójcze
Patologia
wewnętrznych norm, zakazów
i nakazów (bez możliwości naprawy)
Bardzo nasilone konflikty związane
z dojrzewaniem sfery seksualnej (silna
nienawiść do ciała)
Trudności w identyfikacji z rodzicami
Idealizacja śmierci (stan uwolnienia –
kolejna iluzja wszechmocy)
Minimalizacja i zaprzeczanie
Poczucie bycia niekochanym,
niewartym miłości i niezdolnym
do miłości
„Nie będę kimś”
(standardy własne i otoczenia)
Poczucie winy
Akt
samoukarania
„Jestem podły, nieszczęśliwy.
Unieszczęśliwiam innych”
Ucieczka z bezradności
„Mam wszystkiego dość!”
„To się musi skończyć!”
Bibliografia
Carr A. (2004) Depresja i próby samobójcze młodzieży.
Sposoby przeciwdziałania i reagowania. GWP