docSZTUKA PIELĘGNOWANIA - Okręgowa Izba Pielęgniarek i
download 
Reklamacja Transkrypt
SZTUKA PIELĘGNOWANIA - Okręgowa Izba Pielęgniarek i
Nr 1(1) Wrzesień 2012 12 Dziecko na bloku operacyjnym, rola pielęgniarki anestezjologicznej 16 Protezoplastyka stawu biodrowego metodą BHR 18 Bezbłędne leczenie krwią 20 Przyczyny powstawania odleżyn 22 Transkulturowe pielęgnowanie Aktualności i Wydarzenia RR Refleksje Redakcji ABC pielęgnowania Pielęgniarstwo transkulturowe Wydaw n Zapros ictwo S zenie n ztuka P ie a Wars ztaty lęgnow „Pozyc Celem s an zkolenia j e w ertyka ia zaprasza Poło je rodowe j i prakty st przygotowan l żne na n e - por ie czne prz W ygotowa położnych do sto ó d a ktywny arsztaty nie do p rowadze sowania nowyc ” h nia poro du fizjolo standardów wp Miejsce Termin warsz r g o ic w z a n d t e : Warsz a zo go aktyw awa, do tów: 12-13 lis nie wspie nych w opiece o topada kładny ko rającego Kartę z adres z 2012, g kobietę. łopogłoszen ostanie odz. 9.0 ia prosim podany 0-17.00 y bezpoś w tema przesłać na ad r e d cie listu r nio ucz prosimy es Wydawnict estniko wa Tematy m wpisać imię, na : info@sztuka ka szko zwisko, pielegn lenia: owania warszta 1 R .pl ty ola szko ły rodze udziału n ia w prz w poro ygotow dzie. aniu do 2 W porodu spółpra ca poło – przyg żnej z r otowan 3 W odzącą ie kobie spieran i jej par ie fizjolo ty do ak t n tywneg g e 4 P ii r e p m o r n o ozycje p o a Sali po du. orodow rodowe e I i II o j w I ok 5 Ja kresu p resie po k unikać orodu – rodu. patolog zajęcia izowania 6 T echniki praktyc p orodu i wspiera z n e jak sobie jące spo 7 Z z nią ra ntaniczn naczenie dzić. e parcie pierwsz – niebe 8 In ego kon ne niezm zpiecze taktu “s ństwa p edykaliz kóra do arcia ko owane s k Koszt u óry ”- n ntrolow spojrze działu je o w o anego. r n odek na ie na po dnej os potwie ród. Sali por oby 350 rdzenie o d o z wpłaty wej. prosimy ł przesła ć razem ze zgło Nr kon szeniem ta 60 23 40 0009 0040 24 00 0000 0590 Zaproszenie na Konferencję Wizerunek Pielęgniarki XXI wieku Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu oraz Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania zapraszają na Medycznego Ogólnopolską Konferencję „Wizerunek Pielęgniarki XXI wieku" 12 października 2012, godz. 10.00-15.00 Centrum Dydaktyczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, sale 233-234, I piętro, ul. Księcia Trojdena 2a W programie Konferencji min.: 1 wizerunek pielęgniarki wczoraj i dziś 2 komunikowanie się z pacjentem, personelem 3 marka w pielęgniarstwie 4 pielęgniarstwo przyszłości: pielęgniarka w sieci, telepielęgniarstwo 5 samodzielność zawodowa 6 wizerunek pielęgniarki i etyka Zgłoszenia prosimy nadsyłać na adres Wydawnictwa: [email protected] Koszt udziału jednej osoby 75 zł, studenci z WUM 35 zł Nr konta 60 2340 0009 0040 2400 0000 0590 W tytule przelewu prosimy wpisać imię i nazwisko www.sztukapielegnowania.pl Wrzesień 2012 Od redakcji Od redakcji Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania Tel. 608 463 291 www.sztukapielegnowania.pl [email protected] Redakcja Katarzyna Trzpiel [email protected] Współpraca Beata Dobrowolska Agnieszka Herzig Dorota Jacyna Lena Kozłowska Elżbieta Krupińska Wojciech Nyklewicz Katarzyna Pawłowska Korekta Paulina Bator Skład GrantProjekt Maciej Antoniewski www.grantprojekt.pl Partnerzy: Koniec wakacji kojarzy się z nostalgią i pustymi plażami, ale też z czymś nowym, czymś, co się właśnie zaczyna. Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania postanowiła zacząć właśnie we wrześniu i z powakacyjną energią zabrać się do działania. Pierwszym efektem jest wydanie czasopisma „Sztuka Pielęgnowania”, na razie w wersji elektronicznej, ale mamy nadzieję, że już niedługo wszyscy będziemy mogli wziąć do ręki świeżo wydrukowany, pachnący farbą numer… W pierwszym numerze, wielu naszych autorów pisze o sferze psychicznej pacjenta, kontakcie słownym i psychicznym, poszanowaniu jego godności i odrębności. Zwykle koncentrujemy się na działaniach „widzialnych”, jak zastrzyk, podanie leków, zmianie opatrunku, założenie cewnika, sondy. Na te działania mamy zlecenie lekarskie, na zadbanie o stan psychiczny pacjenta, rozmowę, udzielenie wsparcia zleceń nie dostajemy. To coś, co zależy od nas, a przed czym często się bronimy, że „nie mamy czasu”. Zadaliśmy sobie w redakcji pytanie, „Dlaczego pielęgniarstwo”, dlaczego dokonaliśmy takiego wyboru, dlaczego nadal pracujemy i mamy zamiar pracować do emerytury, niezależnie od wieku, w którym przyjdzie nam zostać emerytem. Nasze refleksje znajdziesz w RR, czyli „Refleksje Redakcji”, ciekawi jesteśmy Twojej odpowiedzi. Zachęcamy Was, Drodzy Czytelnicy do pisania do nas, podejmowania dialogu i dyskusji na wszystkie tematy, które nas dotyczą. Zachęcamy też do nadsyłania tekstów i informacji, co Was interesuje, jakich materiałów poszukujecie, będzie to dla nas cenną inspiracją do tworzenia kolejnych numerów „Sztuki”. Katarzyna Trzpiel Sztuka Pielęgnowania to nowe Wydawnictwo, które wychodzi naprzeciw potrzebom grupy zawodowej pielęgniarek i położnych w Polsce. W pielęgniarstwie tak wiele jest jeszcze do zrobienia, dlatego nie tracąc czasu podjęliśmy nowe wyzwanie. Otwarci na pragnienia i ambicje zawodowe wielu z nas, stworzyliśmy czasopismo skierowane do tych, którzy z pasją wykonują zawód, chcą zdobywać nową wiedzę oraz poszerzać swoje horyzonty na gruncie zawodowym. Z nadzieją patrzymy w przyszłość i wierzymy, że Wydawnictwo znajdzie szerokie grono Czytelników, którzy „zarażeni" „sztuką pielęgnowania” będą realizować swoje zawodowe plany i podejmować różnorodne wyzwania. Wydawnictwo to nie tylko czasopismo. Staramy się dotrzeć do odbiorców również poprzez organizację warsztatów i konferencji. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej: www.sztukapielegnowania.pl oraz na facebooku: http://www.facebook.com/SztukaPielegnowania . Nie boimy się nowych wyzwań, dlatego też mamy nadzieję, że już wkrótce książki Wydawnictwa Sztuka Pielęgnowania znajdą się na Waszych półkach. Z dumą patrząc na pierwszy numer czasopisma, życzymy przyjemnej lektury! Ekspozycja zawodowa Spis treści Praktyka zawodowa Praktyka zawodowa Praktyka zawodowa Stanowiska i opinie 10 12 16 Dziecko na bloku operacyjnym. Rola pielęgniarki anestezjologicznej Protezoplastyka stawu biodrowego metodą BHR 6 Aktualności 7 Nadchodzące wydarzenia 9 Relacje z wydarzeń Stanowiska i opinie 10 Ekspozycja zawodowa 11 Deklaracja poparcia Dyrektywy 2010/32/EU 18 Bezbłędne leczenie krwią Praktyka zawodowa 12 Dziecko na bloku operacyjnym. Rola pielęgniarki anestezjologicznej 16 Protezoplastyka stawu biodrowego metodą BHR 18 Bezbłędne leczenie krwią 20 Przyczyny powstawania odleżyn Historia zawodu RR czyli Refleksje Redakcji Praktyka zawodowa 20 Przyczyny powstawania odleżyn 22 Pielęgniarstwo transkulturowe 26 Dlaczego pielęgniarstwo Pielęgniarstwo transkulturowe 22 Transkulturowe pielęgnowanie 24 Konferencje w Polsce w Czechach i na Słowacji – jak w nich uczestniczyć. Barierowy dostęp do polskich konferencji pielęgniarskich RR czyli Refleksje Redakcji 26 Dlaczego pielęgniarstwo 27 Motywy wyboru zawodu 30 32 PielęgniarSprawdź się stwo przednowoczesne ABC pielęgnowania 29 Poznaj swojego pacjenta Historia zawodu 30 Pielęgniarstwo przednowoczesne Sprawdź się 32 Sprawdź się 33 Zapowiedzi następnego numeru Aktualności Madeleine Leininger Twórczyni modelu pielęgnowania transkulturowego Madeleine Leininger zmarła w dniu 10 sierpnia 2012 w wieku 87 lat. Znana jako pierwsza pielęgniarka-antropolog, od ponad pięćdziesięciu lat zajmowała się zagadnieniami związanymi z pielęgnowaniem pacjenta zgodnie z jego kulturą, wartościami, religią. Obecnie pielęgnowanie transkulturowe jest wymogiem czasu, a model opieki dr Madeleine Leininger jednym z najbardziej aktualnych modeli. Więcej o dr Madeleine Leininger i jej teorii przeczytacie w artykule Agnieszki Herzig „Transkulturowe pielęgnowanie” str. 22-23 Elektroniczna dokumentacja medyczna - interoperacyjność i wdrażanie W dniach 2-3 lipca 2012 r. odbyła się konferencja „Elektroniczna dokumentacja medycznainteroperacyjność i wdrażanie” zorganizowana przez Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Już 1 sierpnia 2014 r. wszystkie podmioty prowadzące działalność leczniczą zgodnie z ustawą o systemie informacji w ochronie zdrowia zacznie obowiązywać konieczność prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej. Pociąga to za sobą nie tylko nakłady finansowe na wyposażenie, czy programy komputerowe, ale przede wszystkim przełamanie niechęci pracowników do wykorzystania komputera w swojej pracy. Konferencję można było śledzić na żywo w Internecie, a na stronie www.csioz.gov.pl można znaleźć relacje, wystąpienia, filmy i zdjęcia. Ministerstwo Zdrowia na swojej stronie zamieściło Komunikat Ministerstwa Zdrowia, Międzynarodowej Rady Pielęgniarek ICN i Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego PTP „Znaczący wkład Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej ICNP w interoperacyjność danych w ochronie zdrowia”. Zachęcamy do zapoznania się z dokumentami. 6 Wrzesień 2012 Europejskie Towarzystwo Historii Pielęgniarstwa Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS W sierpniu, w czasie konferencji dotyczącej historii pielęgniarstwa odbywającej się w Kopenhadze powstała nowa organizacja Europejskie Towarzystwo Historii Pielęgniarstwa. Polskę w Towarzystwie reprezentować będzie Główna Komisja Historyczna przy Zarządzie Głównym Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego w osobach: Krystyna Wolska-Lipiec, Barbara Dobrowolska, Bożena Urbanek, Małgorzata Marcysiak, Jadwiga Gnich, Halina Matoga, Beata Dobrowolska „Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV 2012” zostały opublikowane na stronie Towarzystwa. W publikacji zawarto informacje dotyczące diagnozowania zakażenia, leczenia antyretrowirusowego, zakażeń u dzieci, zakażeń oportunistycznych i inne związane z opieką nad osobą zakażoną. Publikacja godna polecenia wszystkim osobom opiekującym się pacjentami jest dostępna na stronie: http://www.ptnaids.pl/ 28 lipca Światowy Dzień Zapaleń Wątroby Światowa Organizacja Zdrowia WHO w związku ze Światowym Dniem Zapaleń Wątroby „World Hepatitis Day” obchodzonym pod hasłem „Zapalenie wątroby jest bliżej niż myślisz” –„Hepatitis” it’s closer then you think” zamieściła zarówno na swojej oficjalnej stronie, jak i portalach społecznościowych, min. Facebooku fakty dotyczące zapaleń wątroby. W tym roku uwaga WHO koncentruje się na zakażeniach wirusem typu C, którym w regionie europejskim zakażonych jest aż 9 milionów ludzi. Oto kilka faktów: 1. Wirus typu C przenosi się głównie w wyniku ekspozycji na krew zawierającą wirusa, w czasie iniekcji, czy praktyk związanych z zażywaniem drogą dożylną środków odurzających. Ocenia się, że aż 98% osób uzależnionych od dożylnych substancji jest nosicielami wirusa zapalenia wątroby typu C. Pomimo braku szczepionki przeciw WZW C można zapobiegać zakażeniu poprzez bezpieczne zachowania. 2. Wirusy zapalenia wątroby A, B, C, D, E są przenoszone różnymi drogami: A drogą pokarmową, B i C drogą krwi, poprzez kontakt z płynami ustrojowymi z domieszką krwi, kontakt seksualny, D drogą krwi, kontakt z płynami z domieszką krwi –ale w sytuacji, gdy osoba jest już zakażona wirusem B, E drogą pokarmową. źródło: http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/communicable-diseases/hepatitis/news/ news/2012/7/hepatitis-its-closer-than-you-think Ekspozycja zawodowa Przy okazji Światowego Dnia Zapaleń Wątroby Europejska Federacja Stowarzyszeń Pielęgniarskich European Federation of Nurses Association EFN przypomina o wprowadzeniu Dyrektywy 2010/32/EC dotyczącej ochrony personelu medycznego przed zranieniami w pracy. Proponowane w Dyrektywie rozwiązania to tworzenie bezpiecznego środowiska pracy, organizowanie szkoleń i akcji informacyjnych dla personelu, używanie bezpiecznego sprzętu, ocena ryzyka. W Polsce, w kwietniu dzięki Polskiemu Towarzystwu Pielęgniarskiemu PTP odbył się Pierwszy Ogólnopolski Kongres Ekspozycji Zawodowej pod hasłem „Dbając o zdrowie- narażają zdrowie”. Kongres zgromadził zarówno personel medyczny, jak również media, który nagłośniły temat ekspozycji. Materiał prasowy z Kongresu oraz Deklarację Poparcia znajdziecie na stronach 10 - 11 Polskie pielęgniarki nadal wyjeżdżają za granicę Według danych Okręgowych Izb Pielęgniarek i Położnych z Lublina i Wałbrzycha co roku około 100 pielęgniarek pobiera zaświadczenia o uznaniu kwalifikacji zawodowych, co świadczyć może o niesłabnącym zainteresowaniu pielęgniarek podjęciem pracy w jednym z krajów Unii Europejskiej. Jak podkreślają Izby wyjazdami zainteresowane są zarówno pielęgniarki młode, bez doświadczenia, jak i pielęgniarki z dłuższym stażem. źródło: www.rynekzdrowia.pl Wrzesień 2012 Nowelizacja ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych Wizerunek pielęgniarki w Internecie Jak podawały w ostatnim czasie portale internetowe, wizerunek pielęgniarki w internecie stale pozostawia wiele do życzenia. Po wpisaniu w wyszukiwarce hasła „pielęgniarka” pojawiają się obrazy i filmy, które nam, pielęgniarkom mogą się nie spodobać. Wiele z nich pokazuje pielęgniarki w skąpych strojach, z obowiązkowymi symbolami zawodowymi, jak czepek, czy mundurek, w jednoznacznych pozach. Jaki jest sposób na zmianę postrzegania pielęgniarek w społeczeństwie? Jak skutecznie zmienić wizerunek pielęgniarek i myślenie stereotypowe w społeczeństwie będziemy dyskutować w czasie konferencji Wizerunek Pielęgniarki XXI wieku 12 października, szczegółowa informacja o konferencji na stronie 1 Dom Seniora Pielęgniarskiego Jak poinformowała Fundacja Pracy i Ochrony Zdrowia Almach, Dom Seniora Pielęgniarskiego powstanie w Beskidach, w miejscowości Tylmanowa, gdzie już jesienią rozpocznie się adaptacja budynku przeznaczonego na ten cel. Informacja o inicjatywie została przekazana została Naczelnej Radzie Pielęgniarek i Położnych przez panią Bożenę Banachowicz, obecnie pełniącą funkcję wice- prezesa Fundacji. W Domu Seniora będzie 70-80 miejsc zarówno dla pielęgniarek i położnych z całej Polski, jak również innych emerytów i rencistów, którzy zechcą w Domu zamieszkać. źródło: http://www.fundacja-almach.org.pl/ Aktualności Prezydent Bronisław Komorowski podpisał w dniu 26 lipca 2012 nowelizację ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych. Większość zmian dotyczy kwestii formalno-prawnych, min. wywołujący kontrowersje zapis dotyczący szczepień ochronnych i kar za nie poddawanie się szczepieniom obowiązkowym. Pielęgniarki na wysokich pozycjach w badaniach dotyczących zawodów zaufania publicznego Mimo kiepskiego przedstawiania nas w mediach i internecie w badaniu przeprowadzonym przez Centrum Badania Opinii Społecznej w 2009 r. pielęgniarki znalazły się na wysokiej, czwartej pozycji, za profesorem uniwersytetu, strażakiem i górnikiem. Jak pokazało badanie, same pielęgniarki oceniają siebie gorzej niż są oceniane zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. Może pora podnieść głowę wyżej i pomyśleć sobie ile jesteśmy warte, warci? Kształcenie kliniczne pielęgniarek w Europie Lublin 12-14 września 2012 Organizatorem Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Kształcenie kliniczne pielęgniarek w Europie –organizacja, innowacje i wyzwania” jest Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa, Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Departament Pielęgniarek i Położnych w Ministerstwie Zdrowia, Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie oraz UDINE Careers Project. Wśród tematów poruszanych w czasie konferencji będą min.: organizacja edukacji klinicznej, problemy i wyzwania związane z implementacją Procesu Bolońskiego i Dyrektywy 36, metodyka nauczania, mentoring i superwizja kliniczna, praktyka oparta na refleksji, bezpieczeństwo pacjentów, doświadczenia i oczekiwania studentów. Wydawnictwo Sztuka Pielęgnowania jest Projekty Rozporządzeń Ministra Zdrowia dotyczące pielęgniarek i położnych W lipcu na stronie Ministerstwa Zdrowia pojawiły się dwa projekty rozporządzeń dotyczących pielęgniarek i położnych, są to: Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie składu komisji, trybu orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej oraz szczegółowego sposobu i trybu postępowania w sprawach zawieszania prawa wykonywania zawodu albo ograniczenia wykonywania określonych czynności zawodowych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne. Rozporządzenie zmniejsza liczbę zarówno specjalizacji, jak i kursów kwalifikacyjnych. Całość dostępna na stronie MZ: www.mz.gov.pl patronem medialnym konferencji Szczegółowe informacje i możliwość rejestracji znaleźć można na stronie: http://www. am.lublin.pl/upload/Aktualnosci/konferencje/12-14_09_12.pdf Pielęgniarstwo zawód z przyszłością wczoraj dziś jutro Łódź 14 września 2012 Łódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego z okazji 55 rocznicy powstania organizuje konferencję „Pielęgniarstwo zawód z przyszłością- wczoraj dziś jutro”. Wśród zaplanowanych tematów: historia łódzkiego pielęgniarstwa, pielęgniarka jako funkcjonariusz publiczny oraz o przyszłość pielęgniarstwa. Szczegóły znajdziecie w kalendarzu na stronie www.nursing.com.pl 7 Nadchodzące wydarzenia Polskich Kongres Kobiet Warszawa 14-15 września 2012 IV Kongres Kobiet Polskich odbędzie się w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. W tym roku zapowiedziano pięć sesji plenarnych, trzy okrągłe stoły, ponad stu wystawców w Parku Kobiet i co najważniejsze dziesięć tysięcy uczestniczek! Program i możliwość rejestracji na stronie http://www.kongreskobiet.pl/ SestraFest Praga 19 września 2012 We wrześniu w Pradze odbędzie się już czwarty SestraFest, czyli festiwal pielęgniarstwa. W programie przewidziana jest konferencja, liczne stoiska prezentujące specjalności pielęgniarskie, sprzęt, będzie możliwość uzyskania porad medycznych, czy nauczenia się udzielania pierwszej pomocy. Informacje w języku polskim znajdują się na naszej stronie: www.sztukapielegnowania.pl Interdyscyplinarna opieka pielęgniarska nad pacjentami ze schorzeniami układu nerwowego Jurata 20 września 2012 Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Neurologicznych zaprasza na kolejną konferencję, która będzie okazją do poszerzenia wiedzy i umiejętności dotyczących interdyscyplinarnej opieki nad pacjentami ze schorzeniami układu nerwowego. Szczegóły na naszej stronie: www.sztukapielegnowania.pl oraz na stronie Towarzystwa: www.ptpn.pl Wrzesień 2012 Wypadki masowe. Katastrofy Zamek Książ 24-26 września 2012 Organizatorem konferencji jest Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego. W programie konferencji min.: Szpitalny Oddział Ratunkowy w zdarzeniu masowym, medycyna w warunkach wojennych na przykładzie misji w Afganistanie, taktyka działań ratowniczych w zdarzeniach z większą liczbą poszkodowanych w pragmatyce KSRG, analgezja i sedacja w warunkach wczesnoszpitalnych, triage szpitalny w systemie Manchester, zabezpieczenie strategiczne EURO 2012 w teorii i praktyce, rola dyspozytora medycznego oraz inne wykłady z udziałem polskich i zagranicznych wykładowców i warsztaty. Szczegółowe informacje na stronie Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Ratunkowego: http://www.ptpr.org.pl/page.php?37 Krynica Zdrój 12-13 października 2012 Zarząd Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki Oddziału Małopolskiego ma zaszczyt zaprosić do udziału w II Konferencji naukowo-szkoleniowej Oddziału Małopolskiego PTPAIO „Postępy w anestezjologii i intensywnej terapii”. Tematy wiodące: nowoczesne techniki stosowane w oddziałach intensywnej terapii, praktyka w pielęgniarstwie anestezjologicznym, teoria kontra praktyka pielęgniarki anestezjologicznej Szczegóły na stronie: http://www.ptpaio.pl/?id=1 Postępy w ratownictwie medycznym oraz pielęgniarstwie anestezjologicznym i intensywnej terapii Solina-Jawor 5-6 października 2012 Katedra Ratownictwa Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki Oddział Podkarpacki Zaprasza na II Konferencję Naukowo-Szkoleniową,,Postępy w Ratownictwie Medycznym oraz Pielęgniarstwie Anestezjologicznym i Intensywnej Opieki’’ w dniach 5-6 października 2012 Solina-Jawor Szczegóły dostępne na stronie: http://www.ptpaio.pl/?id=1 Bezpieczna linia naczyniowa Międzyrzecz- Głębokie 21-22 września 2012 Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki oddz. Ziemi Lubuskiej, Komisja Problemowa ds. Pielęgniarstwa Anestezjologicznego i Ratownictwa Medycznego działająca przy OIPiP w Gorzowie Wlkp. zaprasza do wzięcia udziału w VIII Sympozjum PTPAiIO oddz. Ziemi Lubuskiej „Bezpieczna linia naczyniowa” 21-22.09.2012 Międzyrzecz – Głębokie „Archimedes” Szczegóły na stronie: http://www.ptpaio.pl/?id=11&nr=33 8 Postępy w anestezjologii i intensywnej terapii III Beliańskie Dni Pielęgniarstwa Tatranska Kotlina 8-9 listopada 2012 Na trzecie już spotkanie z cyklu Beliańskie Dni Pielęgniarstwa zapraszają Sanatorium Tatranska Kotlina, n.o., Słowacka Izba Pielęgniarek i Położnych Sekcja Pielęgniarstwa w Gruźlicy i Chorobach Płuc, Regionalna Izba Pielęgniarek i Położnych Wysokie Tatry, Małopolska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Krakowie, Katolicki Uniwersytet w Rużomberku Wydział Nauk o Zdrowiu, Południowoczeski Uniwersytet w Czeskich Budziejowicach Wydział Nauk o Zdrowiu i Pracy Socjalnej. Tematy konferencji to: rozwój pielęngiarstwa od Florence Nightingale do współczesności, przyszłość pielęgniarstwa, nowe perspektywy, zmiany, koncentracja na zdrowiu, pielęgniarstwo w gruźlicy, chorobach płuc i klatki piersiowej. Szczegóły: http://www.wojciech-nyklewicz.pl/konferencje_pliki/bdo3pl.pdf Wrzesień 2012 Relacje Pięciolecie Fundacji Rozwoju Pielęgniarstwa Polskiego 16-20 kwietnia 2012 Czy możesz sobie wyobrazić pięć konferencji w ciągu pięciu dni? Do tego w pięciu różnych miastach Polski od Szczecina, poprzez Poznań, Łódź, Warszawę, aż po Radom? Konferencje pod hasłem „Pielęgniarstwo- mój zawód, moja odpowiedzialność” odbyły się na początku wiosny, uczestniczyło w nich około sześciuset osób, które mogły wysłuchać wykładów i dyskutować na takie tematy, jak: organizacja pracy pielęgniarki-polska rzeczywistość, a standardy zachodnie, wizerunek medialny pielęgniarstwa, ryzyko błędu zawodowego, terapia dożylna a praktyka pielęgniarska, możliwości rozwoju zawodowego. Konferencjom towarzyszyły liczne wydarzenia, jak występ chóru w Szczecinie, pokazy mody pielęgniarskiej w każdym mieście, przedstawienie w wykonaniu dzieci, pacjentów jednego ze szpitali, gdzie odbywała się konferencja. Relacje z Pięciolecia, liczne zdjęcia i biuletyn znajdziecie na stronie Fundacji www.frpp.org.pl Kongres Pielęgniarek Polskich Elbląg 17-20 maja 2012 Kongres Pielęgniarek Polskich odbywa się co dwa lata w maju, zbiegając się w czasie z obchodami Międzynarodowego Dnia Pielęgniarki. W tym roku odbył się już XI Kongres, a jego myślą przewodnią były „Innowacje w pielęgniarstwie klinicznym, dydaktyce i nauce”. W tym roku odbyły się między innymi sesje pielęgniarskie zasoby ludzkie i środowisko pracy, etyka i prawa człowieka, opieka kliniczna i bezpieczeństwo pacjenta, promocja zdrowia i edukacja zdrowotna, rzecznictwo i lobbing, przywództwo i zarządzanie w pielęgniarstwie, badania naukowe. Kongres to jednak nie tylko wykłady, w ciągu czterech dni trwania odbyły się warsztaty: diagnoza pielęgniarska, działania pielęgniarskie z wykorzystaniem ICNP, publikowanie w czasopismach naukowych, przestrzeganie zaleceń terapeutycznych, bezpieczne podnoszenie i przemieszczanie pacjentów. Na zakończenie zaproszeni goście i uczestnicy dyskutowali w trakcie debaty o rozwoju nowych ról i kompetencji. W wydanym po Kongresie stanowisku znalazły się wnioski: konieczne jest zróżnicowanie kompetencji zawodowych zależnie od poziomu wyksztalcenia i posiadanych kwalifikacji, umożliwienie pielęgniarkom samodzielności zawodowej, wprowadzenie Pielęgniarki Zaawansowanej Praktyki, umożliwienie realizacji kompetencji klinicznych (cały tekst Stanowiska znajdziecie na naszej stronie www.sztukapielegnowania.pl, w zakładce Prawo-PTP). Pielęgniarka Roku 2011 Tradycyjnie już Kongresowi towarzyszy ostatni etap i wyłonienie zwycięzcy ogólnopolskiego konkursu Pielęgniarka Roku. Tegoroczną laureatką, a tym samym Pielęgniarką Roku 2011 została Pani Anna Smoszna. Pani Ania jest pielęgniarką od dwudziestu sześciu lat, na co dzień pracuje w Wojskowym Instytucie Medycznym, w Klinice Endokrynologii i Terapii Izotopowej. Poza pracą Pielęgniarka Roku ma liczne zainteresowania, jak książka, teatr, spacery, stare meble i przedmioty, a także sport, przecież nie samym pielęgniarstwem… Zdjęcia zamieszczone dzięki uprzejmości PTP Zdjęcia zamieszczone dzięki uprzejmości PTP 9 Stanowiska i opinie Wrzesień 2012 Ogólnopolski Kongres Ekspozycji Zawodowej, 19 kwietnia 2012 r. 1. Informacje o problemie ekspozycji zawodowej w polskiej służbie zdrowia Ekspozycja zawodowa to kontakt pracownika z materiałem zakaźnym (np. z krwią) w związku z wykonywaniem pracy zawodowej. Codzienna praca personelu opieki zdrowotnej naraża go na ryzyko ciężkich zakażeń wskutek zakłuć igłami przy ponad 30 potencjalnie niebezpiecznych patogenach, obejmujących wirusy zapalenia wątroby typu B i C oraz HIV. Wszystkie zabiegi medyczne mogą być źródłem ekspozycji zawodowej, a do najbardziej ryzykownych czynności należy pobieranie krwi, kaniulacja żył i tętnic oraz iniekcje. Obecnie szacuje się, że w Europie w ciągu roku dochodzi do 12-30 zakłuć na 100 łóżek szpitalnych (za: ISSUE. Nurses Impast 2000; Needle Stick Injuries: Nurses at Risk. Michigan Nurse, March 2000). W Polsce prawie 80% przypadków ekspozycji dotyczy zakłuć igłą, kaniulą dożylną lub ich elementem (P. Smoliński, S. Serafińska, A. Gładysz, Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odporności, Akademia Medyczna we Wrocławiu, 2005). Ekspozycja niesie ze sobą wysokie ryzyko zakażenia. Dlatego osoba eksponowana powinna jak najszybciej (nie później niż 48 godzin po ekspozycji) zgłosić się do lekarza i podjąć stosowne w takiej sytuacji kroki. Zakłucia stanowią jedno z najczęstszych i najpoważniejszych zagrożeń dla pracowników służby zdrowia w Europie oraz generują wysokie koszty dla systemów opieki zdrowotnej i społeczeństwa ogółem. Dodatkowo, emocjonalny aspekt zranień narzędziami ostrymi jest zawsze poważny i ma długotrwały wpływ na psychikę – nawet, gdy nie dochodzi do przeniesienia ciężkiego zakażenia. Pracownicy opieki zdrowotnej i ich rodziny mogą cierpieć przez wiele miesięcy w oczekiwaniu na informację, czy ulegli potencjalnie śmiertelnemu zakażeniu. W Polsce brakuje jednak ujednoliconego modelu postępowania poekspozycyjnego. Rozwiązaniem jest wprowadzenie regulacji prawnych minimalizujących ryzyko ekspozycji wśród pracowników służby zdrowia. Zostały one wdrożone w wielu krajach i znacząco wpłynęły na poprawienie statystyk. W przypadku USA ustawa o Prewencji Zakłuć, która została wprowadzona w 2000 roku, przyniosła obniżenie liczby zakłuć w szpitalach o ok. 50% w ciągu 5 lat. 2. Dyrektywa Rady UE - 2010/32/UE Europejscy partnerzy społeczni w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej, HOSPEEM (European Hospital and Healthcare Employers’ Association) i EPSU (European Public Services Union) 17 lipca 2009 r. podpisali paneuropejską umowę ramową w sprawie zapobiegania zranieniom narzędziami ostrymi, która została włączona do propozycji Dyrektywy Rady UE (Dyrektywa). W efekcie 10 maja 2010 roku została uchwalona Dyrektywa 2010/32/UE. Umowa i Dyrektywa uznają, że codzienna praca personelu opieki zdrowotnej naraża go na ryzyko ciężkich zakażeń. W Polsce rozpoczęto prace nad implementacją Dyrektywy Rady UE 2010/32/UE z 10 maja 2010 r., która reguluje szczegółowe kwestie związane z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Głównymi celami Dyrektywy są: • zapewnienie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy, • zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania wszelkich ostrych narzędzi medycznych (w tym zranieniom igłami), • ochrona pracowników narażonych na ekspozycję, • przyjęcie zintegrowanego podejścia w formułowaniu polityki w odniesieniu do oceny ryzyka, zapobiegania ryzyku, szkoleń, informacji, zwiększania świadomości oraz do monitorowania. Ministerstwem odpowiedzialnym za koordynację procesu implementacji Dyrektywy 2010/32/UE do krajowego porządku prawnego wyznaczone zostało Ministerstwo Zdrowia. Proces zmian ma się zakończyć najpóźniej do 11 maja 2013 roku. 3. Informacje o Kongresie Obecnie w Polsce nie ma jednorodnego modelu procedur, jak należy postępować po ekspozycji. Aby zmienić ten stan i przygotować środowisko na fakt implementacji Dyrektywy Rady UE, określającej wyznaczniki właściwych procedur poekspozycyjnych, podjęto decyzję o konieczności określenia kierunku wspólnych działań rozwiązujących problem zakłuć. W tym celu Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie wyszło z inicjatywą zorganizowania Kongresu Dotyczącego Ekspozycji Zawodowej w branży medycznej. Celem wydarzenia jest wieloaspektowe przedstawienie i omówienie problemu ekspozycji zawodowej w środowisku medycznym z uwzględnieniem jego wymiaru zdrowotnego, ekonomicznego, społecznego i psychologicznego oraz ukierunkowanie dalszych działań. W dłuższej perspektywie jest to pierwszy krok do zapewnienia bezpiecznego środowiska pracy w szpitalach i opiece zdrowotnej poprzez zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania ostrych narzędzi medycznych. Należy pamiętać, że bezpieczeństwo pacjentów obejmuje również bezpieczne warunki pracy dla pielęgniarek, położnych i innych pracowników oraz ich wiedzę o czynnikach ryzyka. Niezwykle istotną kwestią jest również korzystanie z bezpiecznych materiałów i sprzętu oraz wdrażanie działań zapobiegawczych – w myśl zasady, iż zawsze lepsza jest profilaktyka, niż najlepsze procedury poekspozycyjne. Kongres został objęty patronatem przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Główny Inspektorat Sanitarny, Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych, Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera, Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Wyrobów Medycznych POLMED. Patronami medialnymi są: Rynek Zdrowia, Medinfo, Magazyn Pielęgniarki i Położnej, Praca i Zdrowie, medicalnet.pl, nursing.com.pl. źródło: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 10 Wrzesień 2012 Stanowiska i opinie Deklaracja poparcia dyrektywy 2010/32/UE P raca w placówkach służby zdrowia naraża na ryzyko zakażeń wskutek zakłuć ostrym sprzętem medycznym. Ponad 30 patogenów, m.in. wirusy zapalenia wątroby typu B i C oraz HIV, może być przenoszonych poprzez krew lub inne płyny ustrojowe. Wszystkie procedury medyczne mogą być źródłem ekspozycji zawodowej na materiał zakaźny. W Polsce brakuje ujednoliconego modelu postępowania poekspozycyjnego. Obecnie istniejące przepisy nie w pełni zabezpieczają personel medyczny przed zakażeniem zawodowym. Pracownicy opieki zdrowotnej i ich rodziny mogą cierpieć przez wiele miesięcy w oczekiwaniu na informację, czy ulegli potencjalnie śmiertelnemu zakażeniu. Dodatkowo, wielu z nich musi w tym czasie przyjmować leki, które nie są obojętne dla organizmu. Problem ten dotyka całego systemu opieki zdrowotnej. Zakażenia zawodowe patogenami krwiopochodnymi mogą bowiem przyczyniać się do utraty pracowników, których niedobór jest już obecnie odczuwalny. Rozwiązaniem jest wprowadzenie regulacji prawnych minimalizujących ryzyko ekspozycji wśród pracowników służby zdrowia. Dyrektywa 2010/32/UE z dnia 10 maja 2010 r. uznaje, że codzienna praca personelu opieki zdrowotnej naraża go na ryzyko ciężkich zakażeń. Najważniejszym celem Dyrektywy jest ochrona pracowników narażonych na ekspozycję, poprzez zapewnienie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy oraz zapobieganie zranieniom pracowników wskutek stosowania ostrych narzędzi medycznych. Zgodnie z jej wytycznymi, konieczne jest też przyjęcie zintegrowanego podejścia w formułowaniu polityki w odniesieniu do oceny ryzyka, określenia metod zapobiegania (szkoleń, informacji, zwiększania świadomości), jak również do monitorowania epizodów ekspozycyjnych. Tylko dzięki tak kompleksowym działaniom możliwe jest osiągnięcie pożądanego efektu. Oczekiwane regulacje prawne wynikające z implementacji Dyrektywy powinny objąć poniższe grupy docelowe: • pracowników zatrudnionych przez pracodawcę w podmiotach leczniczych z uwzględnieniem każdej formy zatrudnienia w sytuacji świadczenia przez nich usług, • stażystów i praktykantów zaangażowanych w świadczenie usług w sektorze opieki zdrowotnej, • osoby zatrudnione w sektorze opieki zdrowotnej za pośrednictwem agencji pracy czasowej, • podwykonawców tj. osoby zatrudnione na podstawie umownego stosunku pracy (kontraktu) w sektorze opieki zdrowotnej Implementacja Dyrektywy pomoże wyznaczyć minimalny standard dla wyrobów zawierających mechanizmy chroniące przed zranieniem (zgodnie z definicją zawartą w dokumencie „Profilaktyka Zranień Ostrymi Narzędziami w Sektorze Szpitali i Opieki Zdrowotnej, Wytyczne w Zakresie Wdrożenia Umowy Ramowej UE, Dyrektywy Rady i Powiązanych Przepisów Krajowych” European Biosafety Network) oraz szczegółowo określić procedury poekspozycyjne. Jednocześnie przyczyni się ona do eliminacji stosowania zagrażającego zranieniem ostrego sprzętu medycznego i zastąpienia go bezpiecznymi wyrobami medycznymi. Oczekujemy również ustanowienia skutecznych kar finansowych dla pracodawców za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa pracy w poniższych obszarach: • określenia i wprowadzenia procedur dotyczących eliminacji i usuwania ostrych narzędzi medycznych ze środowiska pracy, • wyeliminowania ze środowiska pracy ostrych narzędzi medycznych i stosowania – tam gdzie to możliwe – dostępnych na rynku wyrobów medycznych zawierających mechanizmy chroniące przed zranieniem, • przeprowadzania cyklicznych szkoleń przez specjalistów z zakresu zakażeń krwiopochodnych, nie rzadziej niż raz na 24 miesiące, lub szkoleń wewnątrzoddziałowych, • zapewnienia pracownikom narażonym na ekspozycję dostępnych szczepień ochronnych zakończonych oznaczaniem poziomu przeciwciał anty-HBs 1-2 miesiące po szczepieniu, • zapewnienia pracownikom możliwości przeprowadzenia postępowania poekspozycyjnego natychmiast po zdarzeniu, • wprowadzenia obowiązkowego rejestru ekspozycji zawodowych (kontakt skóry z materiałem zakaźnym, zachlapanie, zakłucie, zranienie itp.), • zapewnienia przez ustawodawcę środków finansowych na realizację zaleceń zawartych w Dyrektywie. Z uwagi na możliwe późniejsze konsekwencje każda ekspozycja na krew lub inny potencjalnie zakaźny płyn ustrojowy winna być traktowana jak wypadek przy pracy i w ten sposób zgłaszana. Istnieje pilna potrzeba stworzenia ogólnopolskiego, ujednoliconego systemu rejestru ekspozycji zawodowych. Mając na uwadze powyższe informacje, pragniemy wyrazić nasze zrozumienie problemu oraz poparcie dla implementacji Dyrektywy 2010/32/UE z dnia 10 maja 2010 r. w obszarze wskazanym przez Parlament Europejski. Zobowiązujemy się jednocześnie dołożyć wszelkich starań, aby w miarę możliwości przyspieszyć i usprawnić proces implementacji. źródło: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie 11 Praktyka zawodowa Wrzesień 2012 Dziecko na bloku operacyjnym, rola pielęgniarki anestezjologicznej W artykule opisana została specyfika bloku operacyjnego i pracy pielęgniarki anestezjologicznej w odniesieniu do najmłodszych pacjentów. Poprzez przygotowanie do znieczulenia, znieczulenie i wybudzenie dziecka. Autorka duży nacisk kładzie na aspekty psychiczne i rolę personelu w łagodzeniu lęku, obecność bliskich, konieczność stosowania leków. Słowa kluczowe: pielęgniarka anestezjologiczna, blok operacyjny, dziecko Mgr Joanna Goniak pielęgniarka anestezjologiczna, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa Anestezjologia dziecięca wiąże się z największą odpowiedzialnością w całej anestezjologii. Dziecka nie można traktować jako pomniejszonego obrazu dorosłego człowieka. Różnice anatomiczne, fizjologiczne, biochemiczne, jak również psychologiczne są tym bardziej znaczące, im mniejsze jest dziecko. U dzieci istnieje wyraźnie wyższe ryzyko znieczulenia, w porównaniu z osobami dorosłymi. Do najczęstszych przyczyn zatrzymania krążenia z przyczyn anestezjologicznych można zaliczyć: zamkniecie dróg oddechowych, zachłyśniecie, depresja krążenia spowodowania przedawkowaniem anestetyków, brak doświadczenia zespołu anestezjologicznego. Przygotowanie do znieczulenia Cel przygotowania dziecka do znieczulenia jest identyczny, jak u osób dorosłych. Jednak z praktycznego punktu widzenia napotyka się różnice związane z aspektem psychologicznym. Pobyt w szpitalu czy interwencja chirurgiczna są zawsze dla dziecka źródłem niepokoju, bólu i lęku, co w późniejszym okresie może prowadzić do poważnych zaburzeń emocjonalnych i psychologicznych dorastającego dziecka. Nagła, brutalna zmiana otaczającego świata, znajomych przedmiotów, osób, do których dziecko było przyzwyczajone i od których uzależniało swoje poczucie bezpieczeństwa może stać się przyczyną zaburzeń zachowania, nadmiernej pobudliwości, zaburzeń snu czy stanów depresyjnych. Chcąc zapobiec bądź zminimalizować ryzyko wystąpienia zaburzeń zachowania u dzieci, należy bezwzględnie zapewnić 12 rodzicom (głównie matce) obecność podczas pobytu dziecka w szpitalu. Elementy takie jak: wiek, występowanie bólu, typ zabiegu czy środowisko rodzinne, mogące wpływać na przeżycia związane z zabiegiem chirurgicznym, powinny zostać wzięte pod uwagę przy wyborze premedykacji. Niezbędnym staje się troskliwe podejście do obaw związanych z rozstaniem, przyjazne i ukierunkowane zwłaszcza na dziecko podejście personelu, wielokrotne zapewnianie o prawidłowym przebiegu znieczulenia. Reakcje dzieci, podobnie jak dorosłych są indywidualne i zależą od ich neurofizjologii, osobistych doświadczeń oraz warunków sytuacji, w jakiej się znajdują. Ochrona dzieci przed bólem i lękiem wiąże się ze świadomym i zamierzonym działaniem zespołu leczącego, mającym na celu ograniczanie działania czynników stresogennych oraz zapewnienie dobrego samopoczucia psychicznego. Wraz z wiekiem obawy i reakcje dzieci przypominają zachowanie dorosłych. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym i szkolnym mają potrzebę zaspokojenia ciekawości, potrzebują zatem więcej informacji o czynnościach, które będą wykonywane, niż dzieci młodsze. Bezpiecznym jest dostosować rodzaj i zakres udzielanych informacji do indywidualnych potrzeb dziecka. Psychicznie przygotowane do znieczulenia dzieci lepiej współpracują z zespołem sprawującym opiekę zarówno przed-, jak i pooperacyjną, mają mniej powikłań, wymagają krótszej hospitalizacji i szybciej wracają do zdrowia. Przygotowanie dziecka zarówno do zabiegu operacyjnego, jak i znieczulenia rozpoczyna się od konsultacji z anestezjologiem. Celem wizyty anestezjologicznej jest określenie stanu ogólnego dziecka (wg klasyfikacji ASA) oraz złagodzenie lęku. Ważnym elementem konsultacji anestezjologicznej jest pozyskanie zaufania zarówno dziecka, jak i rodziców, wspólne omówienie szczegółów postępowania, m.in.: wprowadzenie do znieczulenia (dożylne czy wziewne), znieczulenie przewodowe, itp. oraz ryzyka związanego ze znieczuleniem. Konsultacja przedoperacyjna powinna zakończyć się uzyskaniem świadomej, pisemnej zgody rodziców/ opiekunów na znieczulenie, a w przypadku dzieci powyżej 16. roku życia – również samego pacjenta. Pod koniec wizyty anestezjolog powinien określić zlecenia przedoperacyjne, z uwzględnieniem konieczności zastosowania premedykacji, badań laboratoryjnych oraz karencji pokarmowej. Czy premedykacja jest konieczna? Nie jest obowiązkowa, nie zawsze jest niezbędna, lecz okazuje się pomocna, Klasyfikacja stanu ogólnego według ASA (Amerykańskiego Towarzystwa Anestezjologów): ASA 1 – pacjent zdrowy ASA 2 – pacjent z łagodnym, dobrze kontrolowanym schorzeniem układowym, niemającym wpływu na normalne funkcjonowanie, np. łagodna cukrzyca, łagodne nadciśnienie ASA 3 – pacjent z ciężkim przebiegiem choroby układowej ograniczającej jego normalne funkcjonowanie, np. choroba niedokrwienna serca, przewlekle zapalenie oskrzeli ASA 4 – pacjent z niewyrównana choroba układowa, stanowiąca stale zagrożenie dla życia ASA 5 – pacjent umierający, który nie ma większych szans na przeżycie 24 godzin, niezależnie od przeprowadzonej operacji E – procedury dotyczące nagłych przypadków Wrzesień 2012 a czasem wskazana mając na względzie następstwa psychiczne zbyt burzliwych indukcji lub brak przygotowania psychicznego dziecka do znieczulenia. Celem premedykacji jest zmniejszenie lęku, sedacja oraz wywołanie niepamięci. Wybór drogi podania premedykacji powinien uwzględniać wiek i życzenie dziecka, typ interwencji i czas oraz farmakokinetykę leku. Dzieci starsze preferują doustne przyjęcie leku, per rectum jest bardzo dobrze tolerowane przez dzieci młodsze, dożylne podanie jest drogą z wyboru, natomiast domięśniowe wykorzystywane w sytuacjach, gdy żadna inna droga jest niedostępna. Dzieci w przedziale wiekowym 6-12 miesięcy lub poniżej 10 kg zazwyczaj nie otrzymują premedykacji. W ramach przygotowań do znieczulenia dzieci wskazane jest przedwstępne wykonanie badań laboratoryjnych, tj.: morfologia, oznaczenie grupy krwi, koagulogram, jonogram, próba krzyżowa, gazometria, oznaczenie stężenia mocznika i kreatyniny, glukozy, aktywności AspAT, AlAT. Zakres wymaganych badań zależny jest od rodzaju i rozległości planowanego zabiegu. Karencja pokarmowa uzależniona jest od wieku dziecka. Dzieci poniżej 6-ego miesiąca życia karmione są ostatni raz ok. 4 godziny przed rozpoczęciem znieczulenia, powyżej 6-ego miesiąca życia – 6 godzin przed indukcją znieczulenia. U dzieci w wieku 2-3 lat zaleca się spożycie ostatniego posiłku na 6-8 godzin przed planowanym znieczuleniem, dopuszcza się natomiast podanie klarownych płynów na ok. 3 godziny przez zabiegiem. W przypadku konieczności wykonania znieczulenia i zabiegu ze wskazań nagłych istotne znaczenie ma czas, jaki upłynął od ostatniego posiłku do wystąpienia wypadku. Przedłużający się czas oczekiwania na znieczulenie, wysokie temperatury otoczenia czy też podwyższona wartość hematokrytu wiążą się z koniecznością dożylnej podaży płynów. Do premedykacji farmakologicznej najczęściej stosuje się: • benzodiazepiny (np. midazolam, diazepam) mają one silne działanie uspokajające, mogą być podawane doustnie lub doodbytniczo w dawce 0,3-0,5 mg/kg m.c. 30 minut przed zabiegiem; • barbiturany (np. tiopental) podawane doodbytniczo małym lub niewspółpracującym dzieciom (do masy 20kg), tiopental stosuje się w dawce 25-40 mg/kg m.c., podczas stosowania barbituranów wymagana jest stała opieka nad dzieckiem przez wykwalifikowaną pielęgniarkę • etamina – przydatna u małych dzieci z wadami serca, podawana doodbytniczo w dawce 5-10mg/kg m.c. • opioidy (np. morfina) stosowane wraz z atropiną. Od chwili podania premedykacji do momentu rozpoczęcia znieczulenia opiekę nad dzieckiem sprawuje pielęgniarka z oddziału, na którym przebywa dziecko, bądź też w przypadku wystąpienia snu pielęgniarka anestezjologiczna, wspólnie z lekarzem anestezjologiem, w pomieszczeniu przygotowawczym wyposażonym w sprzęt, umożliwiający przywrócenie drożności dróg oddechowych. Wprowadzenie do znieczulenia Przed przybyciem dziecka do sali operacyjnej i rozpoczęciem znieczulenia należy przygotować i starannie sprawdzić sprzęt anestezjologiczny, działanie i szczelność aparatu do znieczulenia, z dostosowanym do wieku układem anestetycznym, sprawdzić aparaturę do nadzoru i leki oraz dobrać odpowiedni rozmiar maski twarzowej, w celu zapewnienia szczelności podczas wentylacji. Bez względu na wybór sposobu utrzymania drożności dróg oddechowych, zawsze gotowe do użycia powinny być: • zestaw do intubacji tchawicy, • cewnik do odsysania dróg oddechowych wraz z układem ssącym, zgłębnik żołądkowy, • kaniule do uzyskania dostępu dożylnego, zestawy do kaniulacji żył centralnych gdy wymaga tego rodzaj operacji lub stan pacjenta. U większości dzieci wprowadzenie do znieczulenia wzmaga uczucie lęku i stres, dlatego też zalecana jest podczas wprowadzania do znieczulenia obecność jednego z rodziców do momentu zaśnięcia dziecka. W sytuacjach gdy rodzic przejawia zdenerwowanie i lęk, obecność przy dziecku nie jest wskazana, gdyż nasila to niepokój u dziecka. Praktyka zawodowa salę operacyjną. W celu zapobiegania nadmiernej utracie ciepła należy jak najszybciej wdrożyć postępowanie zapobiegające hipotermii, a tym samym obniżające ryzyko zachorowalności oraz śmiertelności okołooperacyjnej, zwłaszcza noworodków, wcześniaków i niemowląt. Zmniejszenie strat ciepła podczas zabiegu można uzyskać m.in. poprzez zastosowanie podgrzewanych materacyków, ogrzewanie i nawilżanie gazów oddechowych, podgrzewanie płynów infuzyjnych oraz zwiększenie temperatury na sali operacyjnej. Najskuteczniejsze jest tzw. kompleksowe zapobieganie, czyli stosowanie wszystkich metod jednocześnie, zwłaszcza podczas długotrwałych bądź rozległych zabiegów operacyjnych. Przy mniejszych zabiegach skuteczna okazuje się jedna z wyżej wymienionych metod prewencji. Stała kontrola temperatury, powierzchniowej i centralnej, pozwala przeciwdziałać zarówno hipo-, jak i hipertermii. Wybór metody znieczulenia zależy przede wszystkim od wieku dziecka, rodzaju i okoliczności zabiegu, a także od preferencji anestezjologa. Znieczulenie ogólne może zostać zapoczątkowane drogą dożylną lub przy użyciu anestetyków wziewnych. Wprowadzenie do znieczulenia metodą wziewną ma najczęstsze zastosowanie, gdy: zostało ono wybrane przez dziecko, brak jest dostępu dożylnego, planuje się intubację beż użycia środków zwiotczających z zachowaniem własnego oddechu (noworodki, niemowlęta i dzieci, u których istnieje ryzyko wystąpienia trudności W czasie wprowadzania do znieczulenia konieczne jest monitorowanie podstawowych czynności życiowych. Niezbędne przyrządy do sprawowania kontroli parametrów podczas zabiegu to: stetoskop przedsercowy, monitor EKG, pulsoksymetr oraz ciśnieniomierz z odpowiednio dobranym rozmiarem mankietu (2/3-3/4 długości ramienia), oraz czujnik temperatury (centralny i powierzchowny). Obniżenie temperatury ciała występuje już w pierwszej godzinie znieczulenia, a także w okresie indukcji i transportu dziecka na 13 Praktyka zawodowa w intubacji). Ze względu na szybki czas wprowadzania oraz małe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony układu krążenia stosuje się wziewne wprowadzenie do znieczulenia sewofluranem, którego użycie można rozpocząć od bardzo wysokiego stężenia, dzięki czemu uzyskuje się szybką utratę świadomości. Dla bezpiecznego przebiegu wziewnego wprowadzenia do znieczulenia zasadnicze znaczenie ma utrzymanie drożności dróg oddechowych. Upośledzenie drożności w początkowej fazie indukcji może zostać niezauważone, powodując tym samym nagromadzenia dwutlenku węgla i prowadzić do niedotlenienia. Istotne staje się zatem użycie pulsoksymetru od początku znieczulenia, należy przy tym jednocześnie obserwować częstość i głębokość oddechów, zabarwienie skóry oraz ustawienia gałek ocznych i wielkości źrenic. W znieczuleniach wziewnych stosuje się wspomniany uprzednio już sewofluran, izofluran, desfluran, enfluran oraz podtlenek azotu. Podczas znieczulenia u dzieci z zastosowaniem izofluranu i enfluranu nierzadko dochodzi do kurczu krtani, kaszlu czy zatrzymania oddechu, dlatego też wielu anestezjologów rezygnuje z ich użycia podczas wprowadzania do znieczulenia. Znajdują one jednak szerokie zastosowanie podczas podtrzymywania znieczulenia ogólnego. Podtlenek azotu zwykle stasowany jest jako wzmocnienie działania innych gazów wziewnych, zmniejszając tym samym częstość występowania pobudzeń u dzieci. Zastosowanie podtlenku azotu jest jednak ograniczone ze względu na dyfuzję gazu do wypełnionych powietrzem jam ciała. Wrzesień 2012 Wprowadzenie do znieczulenia metodą dożylną polega na podaniu przez kaniulę anestetyku w odpowiedniej dawce, powodującej szybkie wywołanie snu na określony czas, oraz pozwala na zapewnienie drożności dróg oddechowych, jednocześnie ograniczając przy tym ryzyko pobudzenia u dzieci. Wadą tego rodzaju wprowadzenia do znieczulenia jest bolesna i niejednokrotnie utrudniona kaniulacja żyły, możliwość podania leku poza naczynie, wywołanie reakcji nadwrażliwości czy wystąpienie bólu podczas podawania leków. W celu określenia dawki stosowanych leków należy wziąć pod uwagę wiek i masę dziecka, stan odżywienia oraz wydolność układu krążenia i innych narządów. Do najczęściej stosowanych środków przy indukcji dożylnej należą krótko działające barbiturany (tiopental), umożliwiające szybkie zasypianie, etomidat, ketamina (specjalne wskazania) oraz propofol. W sytuacjach, gdy dziecko wzbrania się podczas zakładania dojścia dożylnego i niemożliwe jest zastosowanie wziewnego wprowadzenia do znieczulenia, należy zastosować metodę domięśniowej indukcji przy użyciu ketaminy w dawce ok. 5-12mg/kg. Do każdego znieczulenia ogólnego dostęp naczyniowy powinien zostać założony najpóźniej po wprowadzeniu dziecka do znieczulenia, wcześniej u ciężko chorych dzieci. Założenie kaniul dożylnych u dzieci bywa trudne, zwłaszcza u pacjentów z obfitą tkanką podskórną, odwodnionych, wyziębionych, a także długotrwale leczonych na oddziałach intensywnej terapii lub onkologii, dlatego też wymaga to zręczności i cierpliwości. Podczas wszystkich dużych operacji wymagane jest założenie wkłucia centralnego, które służy do pomiaru OCŻ (ośrodkowego ciśnienia żylnego), jako droga podaży płynów i leków oraz do pobierania krwi do badań laboratoryjnych. Zapewnienie drożności dróg oddechowych stanowi istotny problem zwłaszcza w okresie indykcji. Podstawową metodą umożliwiającą utrzymanie drożności dróg oddechowych jest zabieg Esmarcha, 14 polegający na odpowiednim wysunięciu żuchwy; inną możliwość stanowi użycie rurki ustno-gardłowej Guedela lub rurki COPA, umożliwiającej prowadzenie znieczulenia beż użycia maski twarzowej. Kolejnym sposobem jest użycie maski krtaniowej, która zapewnia lepszą drożność dróg oddechowych niż rurka Guedela czy COPA. Główną zaletą maski krtaniowej jest to, iż możliwe jest zachowanie u dziecka spontanicznej wentylacji, zwłaszcza przy prowadzeniu krótkich znieczuleń. Znieczulenie ogólne u dzieci do 1 roku życia powinno być zawsze połączone z intubacją dotchawiczą i wentylacją kontrolowaną. Intubacja dotchawicza stanowi najskuteczniejszą metodę utrzymania drożności dróg oddechowych z jednoczesnym zapewnieniem ich ochrony przed aspiracją treści żołądkowej czy z jamy ustnej. Przed przystąpieniem do intubacji należy odpowiednio przygotować i sprawdzić sprzęt niezbędny, nie tylko pod względem technicznym, ale również pod względem odpowiedniego doboru do wielkości i wieku dziecka. Do wykonania intubacji niezbędne są: • laryngoskop z odpowiednio dobraną wielkością łopatką, • rurka dotchawicza, • rurka ustno-gardłowa, • prowadnica, • cewnik do odsysania dróg oddechowych, • kleszczyki Maggila, • plaster do umocowania rurki, • kółko pod głowę, wałek pod barki umożliwiające ułożenie dziecka w optymalnej pozycji. Wskazaniem do intubacji u dzieci starszych jest przede wszystkim długość trwania zabiegu powyżej 30 minut. Intubacja może odbywać się zarówno przez usta, jak i przez nos, z zastosowaniem środków zwiotczających mięsnie lub w głębokim znieczuleniu wziewnym. Po zaintubowaniu konieczna jest natychmiastowa kontrola położenia rurki intubacyjnej za pomocą obserwacji symetryczności ruchów klatki piersiowej oraz jej osłuchiwania (obustronny symetryczny szmer oddechowy) oraz zapisu krzywej kapnograficznej. Trudności w intubacji należy spodziewać się przede wszystkim u noworodków i dzieci z wadami wrodzonymi lub też ze schorzeniami występującymi w obrębie głowy i szyi, a przede wszystkim u dzieci z: • zespołem Pierre’a Robina • zespołem Treachera Collinsa • zespołem Hurlera • zespołem Klippela-Feila Wrzesień 2012 Podtrzymanie znieczulenia obejmuje okres od zakończenia wprowadzania do znieczulenia do okresu budzenia. Wiąże się to z koniecznością zapewnienia optymalnych warunków do wykonania zabiegu operacyjnego. Metody podtrzymywania znieczulenia ogólnego mogą być różne i zależą w głównej mierze od rodzaju, rozległości i czasu trwania zabiegu, stanu ogólnego dziecka, a także istniejących przeciwwskazań do użycia danego leku. Anestezjolog już przed znieczuleniem podejmuje decyzję o wyborze metody podtrzymania znieczulenia. Leki stosowane wziewnie pozwalają na szybką zmianę głębokości znieczulenia, dają się łatwo kontrolować. Środki stosowane w znieczuleniu dożylnym znajdują zastosowanie zarówno w indukcji znieczulenia, jak i do jego podtrzymania. Do wprowadzenia dzieci używa się głównie barbiturany i etomidat, rzadziej ketaminę. W celu podtrzymania znieczulenia stosuje się przede wszystkim opioidy. Nierzadko u dzieci wykorzystuje się metody złożonego znieczulenia z zastosowaniem opioidów, niedepolaryzacyjnych środków zwiotczających w skojarzeniu z anestetykiem wziewnym bądź podtlenkiem azotu, a także TIVA, czyli znieczulenia całkowicie dożylne. Warunkiem niezbędnym do prowadzenia bezpiecznego znieczulenia jest obecność wykwalifikowanego personelu (anestezjologia i pielęgniarki anestezjologicznej), sprawującego kontrolę nad pacjentem i monitorującego przebieg całego znieczulenia, prowadząc jednocześnie właściwą dokumentację. Podstawowym zadaniem zespołu anestezjologicznego jest utrzymanie wydolnego oddechu, co przysparza wiele trudności, zwłaszcza jeśli jest zachowany oddech własny ze względu na depresyjne działanie środków znieczulających, przeciwbólowych i nasennych. W większości przypadków zalecane jest prowadzenie oddechu zastępczego przy użyciu worka oddechowego lub za pomocą respiratora. Użycie respiratora umożliwia dokładne ustalenie wielkości wentylacji minutowej i pozwala na modyfikację oddechu. Do zadań zespołu anestezjologicznego należy m.in. zapewnienie bezpieczeństwa pacjenta przed w trakcie i po zakończeniu znieczulenia, stałe monitorowanie podstawowych funkcji życiowych, dostarczenie odpowiedniej ilości płynów, monitorowanie wielkości diurezy, uzupełnianie strat krwi w miarę ich powstawania, utrzymanie ciepłoty ciała, szczególnie w trakcie długotrwałych zabiegów. Wybudzenie i ekstubacja Okres budzenia dziecka uzależniony jest od wielu czynników, m.in. od zastosowania premedykacji, rodzaju znieczulenia ogólnego i zastosowanych w trakcie jego trwania leków. Budzenie jest procesem dynamicznym i zachodzi w 3 etapach. I etap – rozpoczyna się na sali operacyjnej, trwa kilka minut, na tym etapie powraca własny oddech, odruchy obronne, powracać zaczyna świadomość dziecka; II etap – najczęściej odbywa się na sali wybudzeń i trwa od kilkunastu minut do kilku godzin, powraca zdolność koordynacji ruchów, następuje dalszy powrót świadomości, powracają czynności życiowe; III etap– dziecko przebywa na oddziale chirurgicznym lub w domu, może trwać kilka godzin lub kilka dni, w pełni powracają czynności motoryczne, czuciowe i intelektualne dziecka. Pod koniec zabiegu anestezjolog musi zadecydować o miejscu ekstubacji dziecka. Podstawową zasadą obowiązującą przy ekstubacji jest ogrzanie dziecka do prawidłowej temperatury oraz powrót wydolnego oddechu spontanicznego. Ekstubacja u dzieci bardzo często może wywołać skurcz krtani oraz zatrzymanie oddechu. Przed przystąpieniem do ekstubacji należy przygotować kompletny zestaw do wentylacji i reintubacji, rozpocząć podaż 100% tlenu przez okres kilku minut oraz dokładnie odessać gardło. Ekstubację dziecka można wykonać w głębokiej narkozie lub po przywróceniu całkowitej przytomności, nigdy w fazie pobudzenia. Ekstubacja dziecka przytomnego wskazana jest w przypadku wszystkich noworodków i małych dzieci, po trudnej intubacji, u dzieci operowanych ze wskazań nagłych oraz po niektórych zabiegach laryngologicznych. Po ekstubacji dzieci przekazywane na salę wybudzeń, gdzie wszystkie czynności wykonywane są przez pielęgniarki anestezjologicznej samodzielnie. Szczególnej opieki i wnikliwej obserwacji wymagają dzieci do 3 roku życia. Głównym zadaniem pielęgniarki anestezjologicznej w sali wybudzeń jest podejmowanie działań profilaktycznych mających na celu zapobieganie wystąpieniu wczesnych powikłań pooperacyjnych. Podstawowym celem monitorowania dzieci w okresie pooperacyjnym jest zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu, zmniejszenie bólu pooperacyjnego, częstości występowania nudności i wymiotów oraz ocena resztkowego działania środków podawanych śródoperacyjnie Praktyka zawodowa – ze szczególnym uwzględnieniem wydolności krążeniowo - oddechowej dziecka. Przekazanie dziecka z sali wybudzeń do oddziału macierzystego możliwe jest gdy dziecko reaguje na stymulację słowną (spełnia proste polecenia), saturacja krwi tętniczej jest prawidłowa (przy braku podaży tlenu), dziecko nie uskarża się na ból, rana pooperacyjna nie krwawi oraz gdy dostęp naczyniowy funkcjonuje prawidłowo. Na przestrzeni lat rola pielęgniarki uległa zmianie. Przejęcie przez pielęgniarki indywidualnej odpowiedzialności za wyniki pielęgnowania wymaga zaniechania wykonywania przy pacjencie tylko niektórych czynności, a tym samym poszerzenia zakresu kompetencji i samodzielności pielęgniarek, wzrostu jej odpowiedzialność za proces podejmowania decyzji i za wyniki działania. Pielęgniarki anestezjologiczne pracujące na dziecięcym bloku operacyjnym powinny posiadać wysokospecjalistyczną wiedzę i umiejętności, jak również określone cechy charakteru umożliwiające dobry kontakt zarówno z dzieckiem jak i jego rodzicami. Cierpliwość, łagodność, podzielność uwagi, umiejętność wnikliwej obserwacji, szybkość podejmowania decyzji, znajomość psychiki dzieci w różnym wieku oraz sposobu ich rozumowania stają się niemalże wymogiem podczas sprawowania wysokospecjalistycznej opieki nad dzieckiem w okresie okołooperacyjnym. 1. Tętno Okres życia Szybkość Noworodek 120-140/uderzeń/min Niemowlę 80-100 u/min 1 rż 100 u/min 14 rż 80-85 u/m Dorosły 66-76 u/m Osoby starsze 60- 90 u/m 2. Ciśnienie Okres życia Wartość ciśnienia Noworodek 60-80 mmHg (skurczowe) Małe dzieci 80-100 mmHg Nastolatki 120/80 mmHg Dorośli 135/85 mmHg 3. Oddech Okres życia Ilość Noworodek 40-50 oddechów/min Małe dziecko 18-25 o/m Dorosły 14-20 o/m 15 Praktyka zawodowa Wrzesień 2012 Protezoplastyka stawu biodrowego metodą BHR Próby zastąpienia zużytego, schorowanego stawu biodrowego podejmowane były od początku XX wieku, a protezę podobną do dzisiejszych wszczepiono po raz pierwszy w 1938 roku. Była to metalowa proteza mocowana do kości za pomocą śrub. Od tamtej pory wprowadzono wiele nowych, coraz doskonalszych metod dostosowywanych do wieku i indywidualnych potrzeb pacjenta. Dzięki wymianie stawu biodrowego, pacjent może wrócić do pełnej sprawności fizycznej i stylu życia sprzed zabiegu. W poniższym artykule opisana została anatomia stawu biodrowego, przyczyny wykonywania zabiegu, przeciwwskazania oraz różne metody wykonywania zabiegu. Tematyką następnych zaś będzie przygotowanie pacjenta do operacji oraz opieka pielęgniarska po zabiegu. Słowa kluczowe: Protezoplastyka, proteza, kapa, kapoplastyka, BHR Mgr Barbara Aniołkowska, pielęgniarka oddziałowa Carolina Medical Center, Warszawa Mgr Dorota Kasprzak, pielęgniarka, oddział pooperacyjny, Carolina Medical Center, Warszawa Anatomia stawu biodrowego Staw biodrowy (articulatio coxae) składa się z panewki kości miedniczej powstałej z kości: biodrowej w 2/5, kulszowej w 2/5 i łonowej w 1/5 (które wraz z kością krzyżową tworzą obręcz kończyny dolnej nazywany obręczą miedniczą) oraz głowy kości udowej stanowiącej pierwszy wolny element łańcucha biokinematycznego kończyny dolnej, w którego skład ponadto wchodzi podudzie (kość strzałkowa i kość piszczelowa) oraz stopa. Panewka (acetabulum) jest dołem o kulistym kształcie leżącym na zewnętrznej powierzchni kości miednicznej. Zagłębienie dołu panewki pogłębione jest przez wał kostny przerwany u dołu przez wcięcie panewki, zaś do wolnego jej brzegu jest przytwierdzony pierścień chrzęstno-włóknisty nazywany obrąbkiem panewkowym (labrum acetabulare). Kość udowa (femur) składa się z nasady bliższej, trzonu oraz nasady dalszej. Koniec bliższy kości udowej (głowa) ma kształt zbliżony do niepełnej kuli o średnim promieniu szacowanym na 2,5 cm i jest w dużym stopniu objęta przez panewkę. Głowa kości udowej przechodzi dalej w szyjkę kości udowej. Na końcu szyjki kości udowej położone są dwa krętarze: większy będący przedłużeniem trzonu oraz mniejszy usytuowany przyśrodkowo i poniżej krętarza większego kości udowej. Torebka stawowa przyczepia się z zewnętrznej strony obrąbka stawowego i biegnie do ograniczenia kostnego panewki. 16 Na kości udowej jej przyczep znajduje się nieco powyżej kresy międzykrętarzowej, a następnie omijając krętarze z tyłu przyczepia się w połowie długości szyjki kości udowej. Torebka stawu biodrowego jest mocna i gruba. W obrębie stawu biodrowego znajdują się silne więzadła wzmacniające torebkę stawową, tworzące bierną stabilizację stawu, a wśród nich: • więzadło biodrowo-udowe (ligamentum iliofemorale) - najsilniejsze pasmo wzmacniające torebkę stawową, odporne na obciążenia rzędu 300-350 kg, na ogół niepodatne na zerwanie w wyniku zwichnięcia; biegnie od kolca biodrowego przedniego dolnego do kresy międzykrętarzowej; • więzadło łonowo-udowe (ligamentum pubofemorale)- leży na części przyśrodkowej torebki, biegnie od trzonu kości łonowej do przyśrodkowej części kresy międzykrętarzowej; • więzadło kulszowo-udowe (ligamentum ischiofemorale)- wzmacnia tylko górną część torebki stawowej; położone jest od trzonu kości kulszowej do odcinka górnego kresy międzykrętarzowej; • warstwa okrężna (zona orbicularis)swoim przebiegiem okrąża szyjkę kości udowej, a tworzą ją głównie włókna więzadła łonowo-udowego i kulszowo-udowego; niewidoczna od zewnątrz otacza szyjkę podobnie jak obszycie dziurki od guzika; • więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris) położone wewnątrz stawu, stanowi połączenie dna panewki z dołkiem głowy kości udowej. Staw biodrowy jest stawem kulistym o trzech stopniach swobody wokół trzech osi i w trzech płaszczyznach, co daje sześć głównych kierunków (wyprost, zgięcie, odwiedzenie, przywiedzenie oraz rotacje zewnętrzną i wewnętrzną). Zakres ruchu w stawie biodrowym jest następujący: • oś poprzeczna – wyprost 20˚, zgięcie 130˚; • oś strzałkowa – odwodzenie 50˚, przywodzenie 30˚; • oś podłużna – rotacja zewn. 35˚, rotacja wewn. 40˚. Choroba zwyrodnieniowa stawów Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego polegają na zużyciu i uszkodzeniu chrząstki głowy kości udowej i panewki stawowej, co prowadzi do odsłonięcia dwóch powierzchni kostnych i tarcia. W wyniku postępującego niszczenia stawu pojawiają się dolegliwości bólowe, sztywność stawu, niestabilność, a w niektórych przypadkach znaczne ograniczenie zakresu ruchu. Choroba dotyka głównie pacjentów powyżej 50. roku życia, ale może pojawić się w każdym wieku. Często zmiany zwyrodnieniowe w stawie biodrowym pojawiają się w przypadkach wrodzonych dysplazji czy po urazach między 20., a 40. rokiem życia. U pacjentów z chorobą zwyrodnieniową, wokół zajętego stawu powstają wyrośla kostne, tak zwane osteofity, które dodatkowo ograniczają zakres ruchu. Pierwszym i najczęstszym objawem choroby jest ból w pachwinie, występujący w trakcie czynności związanych z obciążaniem tego stawu. Dlatego chorzy, aby zmniejszyć ból, zaczynają utykać podczas chodzenia. Czasami choroba może ujawnić się ograniczeniem ruchomości stawu biodrowego, co powoduje trudności w wykonywaniu czynności, np. zakładaniu skarpet czy butów. W miarę pogłębiania się choroby ból może narastać i stać się bólem ciągłym, występującym nawet w spoczynku. Istnieje wiele różnych metod leczenia nieoperacyjnego choroby zwyrodnieniowej stawów, jednak przy zaawansowaniu zmian chorobowych nie są one wystarczająco skuteczne. Jedną z metod leczenia operacyjnego jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego metodą BHR. Metody protezoplastyki stawu biodrowego W zależności od wskazań do zabiegu protezoplastyki stosuje się różne rodzaje protez stawu biodrowego. Wrzesień 2012 Wśród metod protezowania stawu wymienić należy: • protezoplastykę powierzchniową typu Birmingham Hip Resurfacing (BHR), niewymagającą resekcji głowy kości udowej (krótki trzpień), a jedynie opracowania powierzchni stawowych (głowy kości udowej i panewki, stąd również nazwa kapoplastyka- na opracowaną głowę kości udowej nakłada się tzw. kapę); • protezoplastykę typu Birmingham Mid Head Resection Prothesis (BMHR), wymagającą częściowej resekcji głowy kości udowej; zwraca uwagę nieco dłuższy i znacząco grubszy trzpień protezy; • protezoplastykę totalną/całkowitą wymagającą usunięcia głowy kości udowej z użyciem średniej długości trzpienia; • protezoplastykę totalną/całkowitą typu Total Hip Replacement (THR), wymagającą usunięcia głowy kości udowej i użycia długiego trzpienia. Kapoplastyka Kapoplastyka to nowa metoda operacyjna stawu biodrowego, będąca alternatywą dla endoprotezoplastyki całkowitej. Technika ta polega na zastąpieniu uszkodzonych powierzchni stycznych metalem o niskiej ścieralności. Dzięki niej możliwe jest zachowanie naturalnego ustawienia głowy i szyjki kości udowej, przez co praca stawu jest niemal fizjologiczna. Różnica w technice operacyjnej - w porównaniu do endoprotezoplastyki metodą klasyczną- polega na braku konieczności usunięcia (resekcji) głowy kości udowej. Zaletą jest zastosowanie powierzchni trących metal-metal, wykazujących dużą odporność na ścieranie (rzędu 1 mikrometra na rok). Nie występują zatem w tej endoprotezie produkty ścierania polietylenu dające czasem stan zapalny i prowadzące do obluzowania implantu w przypadku endoprotezy całkowitej. W kapoplastyce dokonywana jest wymiana panewki miednicy na metalową bezcementową panewkę endoprotezy, o dużej średnicy. Na odpowiednio opracowaną głowę kości udowej zakładana jest proteza głowy (tzw. kapa). Zastosowanie tej metody wymaga: • dobrego podłoża kostnego, • prawidłowej budowy stawu biodrowego- mała destrukcja tak panewki, jak i głowy kości udowej pacjenta, • niewystępowania objawów martwicy w głowie, • zachowanego kształtu kulistego głowy, • zachowanej proporcji rozmiarów głowy kości udowej i panewki. Wskazania do wykonania zabiegu kapoplastyki Kapoplastyka wskazana jest u aktywnych fizycznie osób ze zmianami zwyrodnieniowymi (pierwotnymi lub pourazowymi) lub wrodzoną dysplazją stawów biodrowych. Możliwe jest także wykonanie tego typu protezoplastyki u starszych pacjentów (> 65r.ż) z dobrym stanem kostnym. Przeciwwskazania do wykonania zabiegu kapoplastyki • reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), • jałowa martwica kości (AVN)- wywołana jest zaburzeniami ukrwienia nasad kości długich, • choroba Perthesa – jałowa martwica głowy kości udowej, • osteoporoza- (T-score ≤ -2,5). Diagnostyka obrazowa przed zabiegiem W badaniach obrazowych wykonywanych na potrzeby zabiegu kapoplastyki metodą BHR wyróżnić należy: • badanie rentgenowskie stawów biodrowych, wykonywane w celu oceny uszkodzeń powierzchni kostnych oraz w sytuacji zaawansowania choroby stawów biodrowych; • densytometrię kostną (kości udowej), wykonywaną w celu obrazowania gęstości kości; pozwala na potwierdzenie/wykluczenie rozpoznania m.in. osteoporozy. • badanie ultrasonograficzne stawu biodrowego, wykonywane w celu: »» oceny tkanek miękkich znajdujących się w obrębie stawu biodrowego, »» wykrycia ewentualnego zbiornika płynu w stawie biodrowym, który byłby potwierdzeniem ewentualnego stanu zapalnego toczącego się w obrębie stawu biodrowego; • tomografię komputerową (TK), wykonywaną w celu pogłębienia informacji na temat stanu struktur kostnych; pozwala chirurgowi rozwiać wątpliwości dotyczące na przykład stopnia Praktyka zawodowa zaawansowania choroby zwyrodnieniowej i możliwości skorzystania z metody BHR; • rezonans magnetyczny (MRI- magnetic resonance imaging), wykonywany w celu nieinwazyjnej oceny mięśni, więzadeł i ścięgien; umożliwia ocenę uszkodzeń kości, stłuczeń i obrzęków wewnątrz kości oraz przeciążeniowych złamań podchrzęstnych niewidocznych w badaniach rentgenowskich, a także pozwala na ocenę zmian zapalnych, martwiczych i zwyrodnieniowych w kościach i stawach. Kwalifikacja do zabiegu operacyjnego Przed planowanym zabiegiem protezoplaski pacjent powinien przejść następujące konsultacje lekarskie: • stomatologiczną, w celu wykluczenia stanów zapalnych w jamie ustnej; • ginekologiczną (kobiety), w celu wykluczenia stanów zapalnych dróg rodnych; • chirurga naczyniowego, w przypadku potrzeby wcześniejszego zaopatrzenia chirurgicznego żylaków kończyn dolnych; • internistyczną, w celu wykluczenia chorób współistniejących, np. cukrzycy, nadciśnienia tętniczego; • kardiologiczną, jeśli pacjent choruje na choroby układu krążenia. Ostateczną kwalifikację do zabiegu pacjent przechodzi na wizycie u anestezjologa, który na podstawie dostarczonych opisów konsultacji, badania fizykalnego oraz wglądu w dostarczone przez pacjenta wyniki badań, decyduje o możliwości przeprowadzenia zabiegu oraz rodzaju znieczulenia. W trakcie wizyty u anestezjologa pacjent wypełnia „Ankietę Anestezjologiczną”, wymagającą podania wszystkich informacji na temat: • uczuleń na leki lub pokarmy, • chorób przewlekłych, • leków przyjmowanych na stałe, • wcześniejszych zabiegów. 17 Praktyka zawodowa Wrzesień 2012 Bezbłędne leczenie krwią Niektóre procedury wykonujemy w naszej praktyce zawodowej tak często, że z czasem zaczynamy działać automatycznie, rutynowo, mniej zwracając uwagę na szczegóły związane ze sprawdzeniem każdego szczegółu. Nabyta wprawa i lekkość wykonywania tych czynności powodują, że tracimy czujność, a wtedy łatwo o pomyłkę... Leczenie krwią jest jedną z takich procedur. Czy brak wcześniejszych błędów i problemów związanych z daną czynnością może zwalniać z przestrzegania zasad bezpieczeństwa? Przecież bezpieczna praktyka pielęgniarska to zarówno bezpieczny pacjent, jak i sama pielęgniarka. Słowa kluczowe: transfuzja, leczenie krwią, grupa krwi, próba zgodności Lic.piel. Katarzyna Trzpiel, pielęgniarka epidemiologiczna Carolina Medical Center, Warszawa Najczęstsze wskazania do transfuzji krwi • Niedokrwistości • Białaczki • Krwotoki Najczęściej stosowane preparaty • KPR Krew Pełna Rekonstytuowana • KKCz Koncentrat Krwinek Czerwonych Transfuzja krwi to bardzo często wykonywany zabieg, w Polsce co roku stacje krwiodawstwa dostarczają aż 40 tysięcy litrów krwi do szpitali, klinik, i innych placówek dokonujących transfuzji [1]. Zwykle bezpieczny zabieg przynoszący biorcy korzyści i poprawę stanu zdrowia wiąże się jednak z pewnym ryzykiem dla pacjenta, stąd leczenie krwią zostało uregulowane odpowiednimi aktami prawnymi, są to: • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2005 r. w sprawie określenia sposobu i organizacji leczenia krwią w zakładach opieki zdrowotnej, w których przebywają pacjenci ze wskazaniami do leczenia krwią i jej składnikami [2] oraz • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie szkolenia pielęgniarek i położnych dokonujących przetaczania krwi i jej składników [3]. Wszystkie wewnętrzne procedury w poszczególnych jednostkach dotyczące leczenia krwią muszą być zgodne z powyższymi rozporządzeniami. Czynności personelu medycznego przed przystąpieniem do transfuzji krwi Decyzję o leczeniu krwią podejmuje lekarz na podstawie stanu zdrowia pacjenta i rozważeniu korzyści jakie przetoczenie 18 znajdującymi się w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2005 r. w sprawie określenia sposobu i organizacji leczenia krwią. Rola pielęgniarki: • Uzyskanie ustnej zgody pacjenta na pobranie krwi w kierunku grupy krwi, próby krzyżowej, przetoczenie krwi • Sprawdzenie poprawności wystawionego skierowania z danymi pacjenta • Sprawdzenie danych pacjenta z pacjentem, lub gdy pacjent jest nieprzytomny, pod wpływem leków lub nie jest w stanie z innych powodów potwierdzić danych może to zrobić osoba z rodziny pacjenta lub osoba z personelu (pielęgniarka, lekarz) • Przygotowanie zestawu do pobrania krwi: odpowiednie probówki, staza, gaziki, środek do antyseptyki skóry, opatrunek • Pobranie próbek: wygodne ułożenie pacjenta, upewnienie się jak pacjent znosi pobranie krwi, umycie lub zdezynfekowanie rąk, założenie rękawiczek, wybranie naczynia, zdezynfekowanie skóry, zaciśnięcie stazy, wkłucie i pobranie krwi, odpięcie stazy, usunięcie igły z naczynia, założenie krwi może danemu pacjentowi przynieść. Lekarz wypełnia skierowanie na odpowiedni preparat, informuje pacjenta o planowanej transfuzji- pacjent powinien uzyskać informacje na temat korzyści z otrzymania krwi, jak i możliwych powikłań. Proces leczenia krwią rozpoczyna się od oznaczenia grupy krwi biorcy. Badanie w kierunku grupy krwi jest rutynowo wykonywane u pacjentów oczekujących na planowy zabieg oraz w trybie pilnym u pacjentów wymagających szybkiego przetoczenia krwi (zabiegi nagłe „citowe”, urazy, wypadki). Wiarygodnymi dokumentami potwierdzającymi grupę krwi jest oryginalny wynik z laboratorium, „krew karta”, wpis w dowodzie oraz legitymacja honorowego krwiodawcy, jeśli pacjent posiada jeden z tych dokumentów nie trzeba ponownie oznaczać grupy. Kolejnym etapem jest wykonanie próby zgodności krwi pacjenta z zamówionym preparatem (krew pełna konserwowana KPK lub koncentrat krwinek czerwonych Ciekawostka KKCz). W tym celu pielęgniarka pobiera osobną próbkę krwi, którą razem ze Krew od wieków uważana była za skierowaniem przesyła do laborapłyn mający szczególne właściwości. torium (bank krwi przesyła segPierwsze przekazy dotyczące zastosowania menty drenów z przeznaczonej krwi jako środka leczniczego znajdujemy już dla pacjenta krwi). Wynik próby przed naszą erą, w kulturach babilońskiej, asykrzyżowej jest ważny 48 godzin ryjskiej, greckiej, czy rzymskiej. Krew stosowaw przypadku pacjentów systena była wówczas do kąpieli, czy picia. Wiarymatycznie leczonych krwią oraz godne przekazy o przetaczaniu krwi pochodzą do daty ważności krwi i jej składz XVII wieku, a kolejne doniesienia opisują ników –jeśli biorca nie miał wczeoprócz pozytywnych stron terapii również liczśniej przetoczonych tych składne niepowodzenia stosowania począwszy od ników [4]. W sytuacjach nagłych lekkich, jak drżenie rąk, niepokój, wymioty aż lekarz może zdecydować się na do zgonów włącznie. Przez ponad dwieście lat przetoczenie krwi zgodnej w ukłaleczenie krwią obciążone było ogromnym rydzie ABO, przed wykonaniem próby zykiem, aż do roku1901, gdy Landsteiner odzgodności. Na każdym etapie ważna jest krył cztery główne grupy to A, B, AB, O. Jeszprawidłowa identyfikacja pacjenta, cze bardziej bezpieczeństwo biorców krwi sprawdzenie danych oraz dokładwzrosło wraz z odkryciem czynnika Rh, ne opisanie probówki i skierowania, miało to miejsce w roku 1940, a odkrywcą w sposób uniemożliwiający pomylebył Wiener. nie probówek. Dane, które znajdują się na skierowaniu zarówno na grupę krwi, jak i próbę krzyżową muszą być zgodne z danymi na wzorach skierowań Wrzesień 2012 Praktyka zawodowa opatrunku • Zabezpieczenie próbki- podpisanie i odesłanie do laboratorium razem ze skierowaniem [5]. Transfuzja krwi Planowe transfuzje krwi i jej składników powinny odbywać się w godzinach, gdy w placówce znajduje się pełna obsada. Po otrzymaniu krwi lub jej składnika transfuzja powinna się rozpocząć w ciągu trzydziestu minut. Do transfuzji używane są specjalne aparaty z filtrami, jeden aparat można wykorzystać do przetoczenia maksymalnie czterech jednostek krwi, o ile przetoczenie odbywa się w czasie do czterech godzin. Do przetoczenia różnych preparatów, np. krew, płytki stosuje się osobne zestawy. W czasie transfuzji nie należy podawać pacjentowi innych leków, płynów. Przed rozpoczęciem transfuzji pielęgniarka (która ukończyła szkolenie dla pielęgniarek dokonujących przetaczania krwi i jej składników. Szkolenie przypominające odbywa się nie rzadziej niż raz na cztery lata) razem z lekarzem sprawdza dane pacjenta na skierowaniu i dane na jednostce krwi, gdy są one zgodne potwierdzają tę zgodność podpisami na skierowaniu. Dane pacjenta sprawdza się ponownie z pacjentem. Rozpoczęcie transfuzji zawsze odbywa się w towarzystwie lekarza. Transfuzja jest udokumentowana w historii choroby pacjenta, książce transfuzji oraz raporcie pielęgniarskim. Obserwacja pacjenta Pielęgniarka prowadzi obserwację pacjenta w kierunku: • Wysypki • Dreszczy • Duszności • Bólu kończyn • oraz pomiary: • Ciśnienia • Tętna • Temperatury przed rozpoczęciem transfuzji, 15 minut od rozpoczęcia, po zakończeniu oraz w każdym przypadku zgłoszenia przez pacjenta zmian w samopoczuciu. Obserwacja pacjenta powinna trwać do 12 godzin od zakończenia transfuzji, a wszystkie parametry odnotowane w dokumentacji pacjenta. Powikłania Powikłania związane z przetoczeniem krwi można podzielić na wczesne i późne. Do wczesnych zaliczamy zgodnie z RMZ w sprawie określenia sposobu i organizacji leczenia krwią: reakcje hemolityczne, zakażenia bakteryjne, odczyn anafilaktyczny, ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc (TRALI), duszność poprzetoczeniową, niehemolityczne reakcje gorączkowe, wysypkę [2]. Do powikłań późnych: reakcje hemolityczne, poprzetoczeniową skazę małopłytkową, chorobę przeszczep przeciw biorcy (TA-GvHD), zakażenia wirusowe [2]. W przypadku wystąpienia reakcji w czasie przetaczania, należy niezwłocznie: przerwać wlew, zawiadomić lekarza, który zlecił transfuzję, utrzymać wkłucie. Przetaczaną jednostkę zabezpieczyć, ponownie sprawdzić wszystkie dane, czy nie doszło do pomyłki, zawiadomić pracownię serologiczną, która wykonała badania. Pobrać krew od pacjenta z nowego wkłucia w kierunku badań serologicznych i bakteriologicznych. Dalsze postępowanie zależy od stanu pacjenta. Postępowanie po zakończeniu transfuzji bez powikłań Po zakończeniu transfuzji o przebiegu niepowikłanym pacjent jest obserwowany przez pielęgniarkę przez dwanaście godzin. Zestaw –aparat do przetaczania oraz worek po preparacie krwi zabezpiecza się czerwonym workiem, opisuje danymi pacjenta i datą przetoczenia i przechowuje w specjalnie do tego celu przeznaczonej lodówce w temperaturze 2-6°C przez pięć dni. Jeśli w tym czasie nie wystąpią powikłania, całość można wyrzucić jako odpad medyczny do czerwonego worka. Podsumowanie Przetoczenie krwi często ratuje życie pacjenta, poprawia szybko stan pacjentów po zabiegach, jest leczeniem przynoszącym wiele korzyści. Najczęstsze powikłania związane z leczeniem krwią dotyczą błędów ludzkich, pomyłek głównie związanych z identyfikacją pacjenta, dlatego tak wiele zależy od pielęgniarek- które muszą wykazać się czujnością na każdym etapie leczenia krwią. Bibliografia 1. Regionalne Centrum Krwioawstwa i Krwiolecznictwa w Warszawie, Broszura informacyjna RCKiK w Warszawie, 2008 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2005 r. w sprawie określenia sposobu i organizacji leczenia krwią w zakładach opieki zdrowotnej, w których przebywają pacjenci ze wskazaniami do leczenia krwią i jej składnikami (Dz. U. 2005.191.1607) 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie szkolenia pielęgniarek i położnych dokonujących przetaczania krwi i jej składników (Dz. U. 05.38.363) 4. Łętowska M. (red.), Medyczne zasady pobierania krwi, oddzielania jej składników i wydawania, obowiązujące w jednostkach organizacyjnych publicznej służby krwi, Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa 2011 5. Dougherty L., Lister S. (red.), The Royal Marsden Hospital Manual of Clinical Nursing Procedures, Wiley-Blackwell, London 2008 19 Praktyka zawodowa Wrzesień 2012 Przyczyny powstawania odleżyn Odleżyny to rany powstające na skórze lub błonie śluzowej na skutek niedokrwienia tkanek. Mimo szerokiej wiedzy na temat przyczyn ich powstawania i stosowanej profilaktyki stanowią poważny problem leczniczy i pielęgnacyjny. Nadrzędnym czynnikiem predysponującym do powstania odleżyn jest unieruchomienie chorego i nieefektywna pielęgnacja. Istnieje jednak szereg uwarunkowań, które nawet przy skutecznych działaniach opiekuńczych nie przynoszą w pełni zadowalających rezultatów. Należą do nich głównie: schorzenie podstawowe lub choroby i stany współistniejące, odżywienie i nawodnienie organizmu, kondycja samej skóry, wiek, używki i stosowana terapia. Słowa kluczowe: odleżyna, przyczyny powstawania odleżyn, pielęgnacja mgr Elżbieta Krupińska, pielęgniarka oddziałowa Oddziału Chorób Wewnętrznych, Szpital Rejonowy, Kłobuck Odleżyna to uszkodzenie skóry i niżej położonych tkanek na skutek ucisku i/lub tarcia. Przy ucisku zmniejszającym przypływ włośniczkowy dochodzi do niedokrwienia komórek, co w konsekwencji prowadzi do powstania odleżyny. Jej umiejscowienie zależne jest od pozycji, w jakiej przebywa pacjent [1]. Początkowo pojawia się nieblednące zaczerwienienie, potem dochodzi do uszkodzenia skóry, tkanki podskórnej oraz mięśni. Odleżyny to dodatkowe cierpienie dla ciężko chorego, wydłużenie czasu hospitalizacji, potrzeba zastosowania środków działających miejscowo, Ryc. 1 Umiejscowienie odleżyn 20 nowoczesnych opatrunków, wzrost kosztów leczenia, a ponadto utrata zaufania do zespołu terapeutycznego, przede wszystkim do pielęgniarek. Cel: Celem opracowania jest wskazanie przyczyn oraz czynników predysponujących do powstawania odleżyn. Przyczyny powstawania odleżyn i ich pielęgnacja Mimo znajomości mechanizmu powstawania odleżyn, profilaktyki, prowadzenia rejestrów osób zagrożonych, dostępności środków ochrony miejscowej i różnorodności opatrunków, odleżyny wciąż się pojawiają. W etiologii nadrzędne miejsce zajmuje unieruchomienie chorego. Nawet krótkotrwałe przebywanie w jednej pozycji, skutkujące uciskiem upośledzającym przepływ tkankowy, może prowadzić do odleżyny. Stąd zalecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie Pielęgniarstwa z 2001 roku o konieczności zmiany pozycji u pacjentów unieruchomionych co najmniej co dwie godziny oraz potrzebie stosowania udogodnień, m.in. materacy zmiennociśnieniowych (dynamicznych), kółek pod pięty, łokcie, woreczków z piaskiem, mat i podkładów do bezpiecznego przemieszczania pacjentów, podnośników i środków ochrony miejscowej [2]. Materace dynamiczne, dzięki temu, że są zbudowane z wielu komór napełnianych naprzemiennie powietrzem, zmieniają cyklicznie punkty podparcia osoby na nim leżącej. Ciężar ciała „rozkłada się” na większą powierzchnię, zmniejszając siłę wywieranego nacisku. Używanie zaś podnośników i mat ślizgowych zapobiega uszkodzeniu naskórka, które mogą powstać w czasie przeciągania chorego po materacu. W profilaktyce istotne znaczenie ma pielęgnacja uwzględniająca czynniki ryzyka obecne u danego pacjenta. W związku z tym plan opieki wymaga indywidualnego przygotowania. Istnieje konieczność utrzymania czystej i suchej skóry chorego. Wilgoć powoduje rozmiękanie i podrażnienie skóry, a tym samym uwrażliwia ją na powstanie uszkodzeń. Nietrzymanie moczu, pot, przesącz płynu obrzękowego to istotne czynniki predysponujące do powstania odleżyn. Zasadnym w postępowaniu przeciwodleżynowym jest dostosowanie częstości mycia chorego, zmiany bielizny oraz używanie pieluchomajtek, pianek i kremów ochronnych. Problem nietrzymania moczu dotyczy zasadniczo Wrzesień 2012 pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi, starszych, z zespołem otępiennym itp. Choroby neurologiczne mogą przebiegać z zaburzeniami czucia, niedowładami i porażeniami oraz zaburzeniami świadomości. Stany takie przez ograniczoną percepcję bodźców i upośledzoną możliwość zmiany pozycji ciała, zasadniczo przyczyniają się do powstania odleżyn. Również choroby metaboliczne, np. cukrzyca są istotnym czynnikiem ryzyka w powstawaniu odleżyn. W cukrzycy, szczególnie niewyrównanej z przewlekłą hiperglikemią, dochodzi do uszkodzenia i zaniku neuronów, pojawiają się zaburzenia czucia (neuropatie) i osłabienie siły mięśniowej. Choroba przyśpiesza rozwój miażdżycy. Wysokie poziomy cukru przyczyniają się do występowania ropni i nawracających zakażeń w obrębie skóry [3]. Ryzyko to zwiększa się również u chorych z miażdżycą kończyn dolnych, której w zaawansowanym stadium, towarzyszy ból utrudniający poruszanie się. Upośledzone krążenie, szczególnie w nocy, kiedy w pozycji leżącej krew nie dopływa do części dystalnych kończyny, wywołuje ból zmuszający chorego do spuszczania nóg. Pozycja ta pozwala na złagodzenie dolegliwości, ale jednocześnie pojawia się obrzęk stóp i goleni, a nagromadzony płyn uciska tkanki [4]. Zarówno obrzęk, jak i niedokrwienie przy uszkodzeniu naskórka lub unieruchomieniu prowadzą do powstania odleżyn. Czynnikiem predysponującym jest również stosowana farmakoterapia: glikokortykosteroidy, chemioterapia, duże dawki środków przeciwzapalnych. Chemioterapia, mająca na celu zniszczenie komórek nowotworowych, uszkadza zdrowe komórki, przede wszystkim krwiotwórcze w szpiku kostnym, przewodu pokarmowego, ale również mieszków włosowych. Objawy niepożądane ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty biegunki, nadżerki i krwawienie z śluzówek) pogarszają apetyt, przyczyniając się do niedożywienia z hipoalbuminemią i niedoborami witaminowymi. Dodatkowo towarzysząca neutropenia i skłonność do zakażeń oraz ból zmuszający do bezruchu narażają chorego na odleżyny. Zmiany degeneracyjne skóry wywołują również glikokortykosteroidy, które przyczyniają się do zwiększenia masy ciała chorego przez zatrzymywanie wody w ustroju. Skóra na powstałych obrzękach jest cienka, napięta i wrażliwa na uszkodzenie [5]. Innymi stanami mogącymi predysponować do powikłań skórnych są choroby przebiegające z gorączką, w czasie której zwiększa się zapotrzebowanie metaboliczne, skóra jest przekrwiona i wysuszona, a powrotowi normotermii towarzyszy zwiększona potliwość i wilgotność skóry. Około 70% odleżyn ma związek z wiekiem chorego, powstają po 70. r.ż. [6], kiedy procesy życiowe przebiegają wolniej, skóra traci elastyczność, a choroby współistniejące zmniejszają mobilność chorego. W mechanizmie powstania odleżyn duże znaczenie ma również stan odżywienia i nawodnienia organizmu z podkreśleniem znaczenia prawidłowego poziom białka, witamin (A,B,C), mikro- i makroelementów (Fe, Zn). Hipoalbuminemia powoduje obniżenie ciśnienia osmotycznego krwi i może prowadzić do obrzęku śródmiąższowego. Zarówno wychudzenie, jak i otyłość są niekorzystne. U bardzo szczupłych pacjentów cienka skóra pokrywa wyniosłości kostne, co przy ucisku czyni te miejsca szczególnie wrażliwymi. W otyłości sama masa ciała jest czynnikiem niekorzystnym, a często towarzysząca jej insulinooporność, hiperlipidemia (z niejednokrotnym brakiem potrzeby aktywności fizycznej) zwiększają ryzyko powikłań odleżynowych. Niski poziom hemoglobiny i żelaza powodujący anemię zmniejsza tolerancję na miejscowe niedokrwienie, podobnie jak choroby przebiegające z hipoksją (niewydolność układu krążenia, zaburzenia ze strony układu oddechowego z upośledzoną wymianą gazową). Stany depresyjne, otępienie i izolacja społeczna, mimo, że z pozoru bez jednoznacznego związku z odleżynami, również mogą mieć znaczenie. Chorzy są wówczas spowolniali, odczuwają zmniejszoną potrzebę czystości, lekceważą drobne zmiany na skórze, niejednokrotnie odmawiają przyjmowania posiłków i znaczną część czasu spędzają w jednej pozycji. Do innych czynników predysponujących należą: alkoholizm i nikotynizm. Alkohol działa toksycznie na wiele narządów m.in. wątrobę, prowadząc do wyniszczenia, upośledzonego wchłaniania składników odżywczych, zmian w układzie nerwowym, spadku odporności i ogólnej degradacji ustroju. Nikotyna z kolei powoduje skurcz naczyń krwionośnych skóry, prowadzi do niedotlenienia, powstania ropnych nacieków, krostek, zwiększa wydzielanie wolnych rodników i wysusza skórę. Istotne znaczenie mają również siły ścinające. W odróżnieniu od ciśnienia działającego prostopadle do powierzchni Praktyka zawodowa skóry, działają one w płaszczyźnie równoległej i powodują jej przesuwanie względem struktur położonych głębiej. Efektem tego jest zamknięcie dopływu krwi do rozległych obszarów skóry, co jest bardziej niebezpieczne niż ucisk prostopadły. Siły ścinające działają np. u chorego unieruchomionego, leżącego na wznak na łóżku z uniesioną górną częścią ciała. Warto zwrócić uwagę również na fakt, iż odleżyny to nie tylko zmiany na powierzchni skóry człowieka, to także uszkodzenia śluzówek przewodu pokarmowego (obecność zgłębnika żołądkowego), jamy ustnej (protezy zębowe), układu oddechowego (rurka intubacyjna), moczowego (cewnik moczowy). Stąd obecność drenów, rurek i cewników musi wynikać ze wskazań medycznych, a nie pielęgnacyjnych np. nietrzymanie moczu. Podsumowanie Powyższa analiza, choć nie wyczerpująca, pozwala na wskazanie szeregu stanów i czynników predysponujących do powstania ran odleżynowych. Tłumaczy to częściowo indywidualną wrażliwość pacjenta na powikłania unieruchomienia przy prawidłowej pielęgnacji. Dlatego też działania opiekuńcze winny uwzględniać czynniki niekorzystne, aby plan opieki był optymalny dla danego pacjenta. Bibliografia 1. Grey J.E., Enoch S., Harding K.G., Odleżyny, [w:] Grey J.E., Harding K.G. (red.): Leczenie ran w praktyce, 2010 2. http://www.izbapiel.org.pl/index. php?id=119&n_id=2180 3. http://abccukrzyca.pl/jakie-sa-powiklania-cukrzycy 4. Ponczek D., Piotrowska K., Felsmann M., Humańska M., Percepcja bólu u chorych z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne, 2012, nr 1, str. 13-19. 5. Włodarczyk B., Profilaktyka i leczenie odleżyn u pacjentów z chorobami układu krwiotwórczego. Hematologia 2011, tom 2, nr 4, str. 349-362. 6. Lewko J., Sierakowska M., Krajewska-Kułak E., Łukaszuk C., Jankowiak B., Rolka H., Problem odleżyn w praktyce pielęgniarskiej. Dermatologia kliniczna, 2004, 6, (1), str. 37-40. 21 Pielęgniarstwo transkulturowe Wrzesień 2012 Transkulturowe pielęgnowanie T Lic. poł. Agnieszka Herzig, sala porodowa Szpital Miejski, Wiedeń ranskulturowa pielęgnacja często obecnie uważana za modny temat, powoli wchodzi do kanonów kształcenia pielęgniarek i położnych w polskiej rzeczywistości. Jej historia jest jednak już bardzo długa. Zapoczątkowana została przez pionierkę pielęgniarstwa Florence Nightingale, która zwróciła uwagę na znaczenie holistycznego podejścia do człowieka. Znaczenie środowiska socjokulturowego i roli religii w pielęgniarstwie pojawiły się w pracach Hildegard Peplau, Betty Neuman, Virgini Henderson i Jean Watson. Pierwszą jednak osobą, która spostrzegła i badała różnice kulturowe w opiece nad pacjentem była Madeleine Leininger [1]. Wynikiem jej badań było opracowanie transkulturowej teorii pielęgniarstwa zwanej modelem Wschodzącego słońca powstałej na przestrzeni jej trzydziestoletniej letniej pracy badawczej. Madeleine Leininger już w roku 1966 na uniwersytecie w Colorado jako profesorka pielęgniarstwa i antropologii wygłasza pierwsze odczyty na temat swojej teorii. Jest założycielką Towarzystwa Pielęgniarstwa Transkulturowego (Transcultural Nursing Society). W roku 1974 wprowadza programy transkulturowej pielęgnacji w kształceniu na poziomie magisterskim i doktoranckim. Transkulturowa pielęgnacja staje się dziedziną pielęgniarstwa, zajmującą się wartościami, poglądami, stylem życia różnych kultur i zastosowaniem jej specyfiki do tworzenia uniwersalnych modeli pozwalających na pielęgnację jednostki, rodziny, czy grupy należącej do konkretnego obszaru kulturowego. Model stworzony przez Madeleine Leininger opisuje teorie cech uniwersalnych i różnic kulturowych w opiece pielęgnacyjnej i jest instrumentem do zrozumienia podstawowych dziesięciu hipotez jej definicji transkulturowej pielęgnacji, tj.: 1. Zapewnienie opieki jest zjawiskiem 22 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. uniwersalnym, ale wyobrażenia, sposoby, strukturalne formy i wzorce są kulturowo różne. Sposoby i procesy pielęgnacji człowieka podczas jego porodu, rozwoju, dojrzewania, przeżywania i spokojnej śmierci są istotne. Opieka jest esencją pielęgnacji z natury dominującej i ujednoliconej. Pielęgnacja posiada biofizykalne, kulturowe, psychologiczne, socjalne i ekologiczne wymiary, a koncepcja kulturowa oferuje rozległe możliwości jej poznawania i zrozumienia. Pielęgnacja jest zjawiskiem transkulturowym, w którym pielęgniarki z pacjentami i innymi grupami zawodowymi wzajemnie na siebie oddziałują, co wymaga od nich znajomości czynników kulturowych pacjenta i jego systemu wartości w celu jego rozpoznania i wykorzystania. Sposoby, cele i funkcje pielęgnacji są kulturowo inne, wpływają na to socjalne struktury, światopoglądy i kulturowo specyficzne wartości, które są w różnych kulturach odmienne. Sposoby samopomocy są różne dla różnych kultur. Do odkrycia epistologicznych1 i ontologicznych2 podstaw wiedzy pielęgnacji ważne jest utożsamienie się z uniwersalnymi i nieuniwersalnymi, etnicznymi/ludowymi i profesjonalnymi sposobami pielęgnacji. Pielęgnacja jest w większości związana z kulturą i wymaga uzasadnionej wiedzy i zdolności, aby ją zadowalająco i skutecznie wykonywać. 1. Epistemologia (od gr. episteme „wiedza; umiejętność, zrozumienie”; logos – „nauka; myśl”) – teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami miedzy poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. 2. Ontologia lub metafizyka – podstawowy (obok epistemologii) dział filozofii „starający się badać strukturę rzeczywistości i zajmujący się problematyką związaną z pojęciami bytu, istoty istnienia i jego sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni, konieczności i możliwości. 10.Nie ma uzdrowienia bez pielęgnacji, ale może być pielęgnacja bez uzdrowienia. Jak istotne są hipotezy stworzone przez Madeleine Leininger przekonujemy się dzisiaj, uczestnicząc w kroczącej globalizacji i naszym codziennym życiu. Przekształcenia naszego stylu życia oraz, mobilność stworzyły sytuacje, w których coraz częściej mamy do czynienia z pacjentami i współpracownikami pochodzącymi z innych/różnych obszarów kulturowych, kierującymi się innymi wartościami, wychowanych w innych strukturach społecznych. Stwarza to często sytuacje konfliktowe i niezrozumiałe, w których trudno nam się odnaleźć. Kultura, w jakiej się wychowujemy i żyjemy jest bardzo zróżnicowana i ma duży wpływ na nasze postępowanie. Istnienie niepisanych standardów kulturowych, obejmujących grupy społeczne lub kryteria, którymi dana grupa się kieruje, jest specyficzne dla różnych kultur i wyznacza, co jest normalne, oczywiste, typowe, oczekiwane, a dotyczy tego co i jak: myślimy, mówimy, postępujemy, postrzegamy, wartościujemy oraz, w jaki sposób: postępujemy, porozumiewamy się i porządkujemy hierarchię naszego świata. Dotyczy wszystkich obszarów naszego życia: wyboru tematów rozmów i sposobów jej prowadzenia, przebytych chorób, sposobów spędzania wolnego czasu, wymogów punktualności oraz dobrego wychowania, wymogów higienicznych oraz prowadzenia interesów. Powyższe standardy wyznaczają podstawy komunikacji i mogą w jednej kulturze być mocno zakorzenione, w innej nieobecne lub też nie wywierać na nią większego wpływu. Mogą również mieć podobne znaczenie w różnych kulturach, ale być przez nie inaczej traktowane. Powstałych definicji kultury jest wiele i nieistotne jest ich zapamiętanie, ale próba zrozumienia, jak kultura wpływa na nasze codzienne życie. Prof. dr Alexander Thomas [2] określa kulturę jako „system orientacji,” w którym Pielęgniarstwo transkulturowe Wrzesień 2012 Somalia otrzymujemy bodźce i możliwości zachowania, równocześnie wyznaczające granice i warunki, w jakich je stosujemy. System ten zbudowany jest z różnych symboli i determinuje nasze poznawanie świata, zachowanie oraz mocno definiuje mocno naszą przynależność do danej grupy. Zamykanie się w sztywnych schematach kulturowych niesie za sobą dyskryminację. Według prof. Stephena Bochnera (University of New South Wales, Sydney) istnieją cztery strategie zachowań w sytuacji życia na pograniczu różnych kultur [3]: • asymilacja, to radykalne odrzucenie własnej kultury i przejęcie norm, wartości oraz sposobów zachowań właściwych kulturze obcej (często wymagana w sytuacjach podejmowania pracy za granicą); • kontrast, próba odizolowania się od wpływów kultury obcej przy jednoczesnym i stanowczym podkreślaniu zalet kultury własnej oraz, podtrzymywaniu w ten sposób swojej tożsamości kulturowej; • dialog, poszukiwanie i akceptacja podobieństw kulturowych i budowanie świadomości ich wartości i norm, wykluczające jednak możliwość zbudowania na tym podłożu własnej syntezy kulturowej, a prowadzące do „przeskakiwania” jedynie z jednej kultury do drugiej; • synteza, zdolność do wyodrębnienia z obu kultur- swojej i obcej znaczących elementów i połączenia ich w „nową całość” (wymaga intensywnego szkolenia i programów nowatorskich w celu pokonywania krytycznych interakcji międzykulturowych). Pewne obchodzenie się z obcymi kulturami wymaga dobrej znajomości własnej kultury. Dopiero wtedy, kiedy jesteśmy świadomi jej kształtu i wpływu, możemy zrozumieć i przyjąć kulturę obcą. Stowarzyszenie Villa Decjusza (www. villa.org.pl) prowadzi forum dialogu kultur i warsztaty wrażliwości kulturowej. Irak Powstały model rozwoju wrażliwości kulturowej OPAR (O- obojętność, P- podobieństwa, A- antydyskryminacja, R- różnorodność) obrazuje możliwości zmian drzemiących w każdym, kto otworzy się na tematy kulturowych różnic [4,5]. Zaakceptowanie i zrozumienie odmienności kulturowych, odrzucenie stereotypów, szacunek wobec pluralizmu jest podstawą w nabywaniu kompetencji kulturowych. Przykładów występowania innych kultur w naszym najbliższym otoczeniu jest wiele, choć nie zawsze mamy tego świadomość. Wystarczy bowiem, że naszym pacjentem jest osoba wyznająca inną religię lub będąca agnostykiem, co wiąże się z jej innym światopoglądem, postrzeganiem oraz wartościami kierującymi jej decyzjami. Często wystarczy stereotyp dotyczący wyglądu zewnętrznego, a już traktowanie takiego pacjenta jest nieadekwatne do jego potrzeb. Osoby z tzw. marginesu społecznego, często ze względu na chorobę i trudności życiowe doznający społecznej deklasacji, Człowiek leżący w parku na ławce uznany będzie najczęściej za osobę będącą pod wpływem alkoholu, a nie za bezdomnego lub chorego potrzebującego pomocy. Brak wrażliwości i obojętność, zaczynająca się już na lekceważącym, dyskredytującym, obniżającym wartość sposobie wyrażania się o innych, pozwala i buduje przyzwolenie społeczne na utrzymywanie dyskryminacji i nietolerancji. Używanie na co dzień w naszym języku określeń dotyczących innych, np. „Cygan”, „Murzyn”, „czarnuch”, „pedał”, „żydek”, „komuch”, „rusek” jest właśnie brakiem wrażliwości i świadomości mocy sprawczej słowa. Kompetencje kulturowe są jednym z elementów modelu Koncepcji Kulturowej Inteligencji Emocjonalnej, w centrum którego znajdują się kompetencje osobiste – czyli sposoby zarządzania sobą, tj.: samoświadomość, akceptacja i szacunek do siebie, świadomość emocji swoich i innych osób, a także zdolność ich zarządzaniem. Drugim elementem tegoż modelu są Europa kompetencje społeczne – czyli sposoby zarządzania relacjami. Empatia, świadomość uczuć, potrzeb i obaw innych osób, umiejętność wpływania na innych, współpraca, rozwiązywanie konfliktów i umiejętność bycia w grupie są już małym krokiem do kompetencji kulturowych. Całość zamykają kompetencje zawodowe, na które składają się refleksje nad własnym działaniem, umiejętność dawania i odbierania informacji zwrotnych, jak i stały rozwój zawodowy. Pozwólmy wszystkim w naszym otoczeniu żyć według ich prywatnych przekonań i kulturowych wyznaczników, starając się w sytuacjach choroby i konieczności pielęgnacyjnych uwzględniać je jako dopełnienie terapii i samoleczenie. Bibliografia 1. Alban S., Leininger M.M., Reynolds C.L., Multikulturelle Pflege, Urban&Fischer, München 1999. 2. Thomas A., Kulturvergleichende Psychologie – Eine Einführung, Hogrefe, Göttingen, 1993. 3. Białek K., Kowalska A., Kownacka E., Piegat- Kaczmarczyk M.; Warsztaty kompetencji kulturowych - podręcznik dla trenerów, Instytut Profilaktyki Społecznej, Uniwersytet Warszawski 2008. 4. Majda A., Zalewska-Puchała J., Wrażliwość kulturowa w opiece pielęgniarskiej, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Problemy Pielęgniarstwa 2011, tom 19, zeszyt nr 2. 5. Branka M., Cieślikowska D.(red), Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków 2010. 6. Herzig A., Zagadnienia transkulturowych kompetencji w pracy położnej, Uniwersytet Jagielloński Colegium Medicum Wydział Nauk o Zdrowiu, Kierunek Położnictwo, praca licencjacka, Kraków 2010. 23 Pielęgniarstwo transkulturowe Wrzesień 2012 Konferencje w Polsce w Czechach i na Słowacji – jak w nich uczestniczyć Barierowy dostęp do polskich konferencji pielęgniarskich Wojciech Nyklewicz Foto. Maciej Krajewski S ezon konferencyjny zarówno w Polsce jak i na Słowacji rozpoczyna się z początkiem września, a zjazdy same w sobie są do siebie podobne pod względem organizacyjnym. Dlatego bardzo często ulegamy złudzeniu, wybierając się do naszych południowych Sąsiadów, że bezwzględnie wszystko będzie podobne jak w Polsce. Niestety, różnic jest wiele i często polscy uczestnicy bywają zaskakiwani w nieoczekiwanych momentach. Zresztą dla słowackich gości, nasze konferencje również są dość egzotyczne. Oto kilka przykładów takich różnic. Krajowi organizatorzy konferencji przyzwyczaili nas, że informacje o imprezie dostajemy niemal na ostatnią chwilę przed końcem zamknięcia rejestracji. To oczywiście nas nie zraża, bo doskonale wiemy, że jeszcze długo po terminie zakończenia przyjmowania zgłoszeń będziemy mogli zapisać się na wybrany zjazd. Zresztą, organizatorzy często ogłaszają komunikat z numerem dwa lub nawet trzy, w których informują, że „na prośbę uczestników przedłużony został termin nadsyłania prac”, a tym samym i rejestracji uczestnictwa biernego. Opisywana sytuacja szczególnie dotyczy konferencji naukowych. Tego typu zachowanie organizatorów konferencji szczególnie dziwi uczestników ze Słowacji i Czech, którzy nie spotykają się z podobnymi sytuacjami. Ich konferencje organizowane są na innych zasadach, lecz o tym będziemy mogli przeczytać innym razem. Oprócz powiadomień mailowych, 24 komunikaty umieszczane są na stronach internetowych Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, rzadziej na Portalu Pielęgniarek i Położnych oraz w serwisie Wirtualnego Magazynu Pielęgniarki i Położnej, a od niedawna także na stronie „Sztuki Pielęgnowania”. Stowarzyszenia pielęgniarskie często umieszczają komunikaty o organizowanych przez siebie konferencjach wyłącznie na swoich stronach internetowych. W wersjach papierowych możemy o konferencjach przeczytać w Magazynie Pielęgniarki i Położnej, a także w informatorach okręgowych izb pielęgniarek i położnych. Wadą tych publikatorów jest długi okres wydawniczy, co sprawia, że informacje bywają nieaktualne lub niepełne. Czyli, najlepszym i najszybszym sposobem przekazywania zawiadomień o konferencjach jest jednak Internet, lecz wadą polskiego serwisu informacyjnego jest rozproszenie wiadomości w różnych miejscach sieci. To rozproszenie, czy też brak centralnego miejsca, w którym można dowiedzieć się o wszystkich planowanych imprezach, jest jednocześnie negatywnym komunikatem niewerbalnym, mówiącym o tym, że polskiemu pielęgniarstwu brakuje koordynacji i spójności. Takie wrażenie może odnieść zagraniczny obserwator, my zaś jesteśmy do takiego systemu przyzwyczajeni i ten stan wydaje nam się normalny. Jednak z profesjonalnego punktu widzenia i zasad budowania pozytywnego wizerunku grupy zawodowej, tego rodzaju komunikat raczej nam szkodzi niż pomaga. Generalnie, w ciągu roku szkoleniowego w Polsce odbywa się względnie mało konferencji w porównaniu do repertuaru naszych południowych Sąsiadów. Wynika to prawdopodobnie z hierarchii ważności i znaczenia określonych form kształcenia podyplomowego w Polsce. Minister Zdrowia w rozporządzeniu1 wymienił dziedziny pielęgniarstwa i rodzaje kursów, przez co wskazał, w czym pielęgniarka powinna uczestniczyć, aby uznać to za kształcenie ustawiczne. Zgodnie z polskim prawem, konferencje ciągle nie są obowiązkową formą całożyciowej edukacji, aczkolwiek w większości krajów włączone są do systemu kształcenia ustawicznego. Niekiedy organizatorzy polskich konferencji nadają punkty edukacyjne uczestnikom zjazdów, lecz nie ma to żadnego znaczenia dla pielęgniarek, ponieważ nigdzie nie można wykazać liczby zdobytych punktów. Od lat obowiązujący stan prawny wpłynął na ustanowienie pewnego rodzaju porządku w dziedzinie kształcenia podyplomowego pielęgniarek. Wykrystalizowały się dwa rodzaje konferencji: naukowe i szkoleniowe lub mieszane. Konferencje naukowe zdecydowanie częściej adresowane się do pielęgniarek-nauczycieli akademickich, których – z chwilą wprowadzenia kształcenia pielęgniarskiego w szkołach wyższych – gwałtownie przybyło. Organizatorami tych zjazdów są przeważnie uczelnie medyczne. Podczas konferencji czynni uczestnicy prezentują swój dorobek naukowy zazwyczaj w bardzo krótkim czasie, co jest ogromnym mankamentem zarówno dla organizatorów, prelegentów jak i słuchaczy. Ci ostatni, jako konferencyjna publiczność, zorientowali się, że nie są w stanie zbyt wiele skorzystać z takiej 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie wykazu dziedzin pielęgniarstwa oraz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być prowadzona specjalizacja i kursy kwalifikacyjne, oraz ramowych programów specjalizacji dla pielęgniarek i położnych Wrzesień 2012 mieszaniny teoretycznych rozważań i danych statystycznych, prezentowanych w tak krótkim czasie, często bez możliwości zadawania pytań. Podczas konferencji naukowych ważniejszy jest popis erudycji prelegentów niż globalne korzyści uczestników biernych. Skutek jest widoczny w postaci niskiej frekwencji, zwłaszcza wśród pielęgniarek praktyków. Zresztą nauczyciele akademiccy też wybierają z programu zjazdu interesujące ich tematy referatów, którym przysłuchują się, a inne opuszczają. Obecni są zazwyczaj podczas sesji, w której mają zaplanowane własne wystąpienie. Kilka lat temu kuriozalna sytuacja wydarzyła się podczas wystąpienia znanego Profesora – autorytetu w pewnej dziedzinie, na którego specjalnie przygotowanym wykładzie nie było żadnego uczestnika. Po prostu, sala obrad była zupełnie pusta. Tak silnego komunikatu typu „ignor” nikt z prelegentów nie chciałby doświadczyć. Widok pustych sal konferencyjnych jest zaskakujący i niezrozumiały dla przybyszów z zagranicy. Oni mają zgoła odmienne doświadczenia – np. na czeskich i słowackich konferencjach frekwencja jest prawie 100% do końca obrad, a w zjazdach uczestniczy od 200 do 500 osób, natomiast w innych krajach nawet 16 tys. Zwłaszcza te duże kongresy robią oszałamiające wrażenie nie tylko liczbą uczestników, ale przede wszystkim organizacją i profesjonalizmem wykładowców, którzy mają zdecydowanie dłuższy czas na prezentację swojego dorobku. W jednym z takich kongresów uczestniczyła Agnieszka Herzig – polska położna pracująca w Wiedniu. Kongres odbył się w Kessel w Niemczech, a wzięło w nim udział 2 tys. osób. Wykłady poszczególnych prelegentów trwały od 30 min. do 1.5 godziny. Po każdym wykładzie było 30 min. na dyskusję tylko do tego jednego tematu. Ponieważ program konferencji przysłano uczestnikom z dużym wyprzedzeniem (z prośbą o przygotowanie pytań i ewentualne wysłanie ich na adres organizatorów), dlatego dyskusja była równie owocna i często burzliwa, bo zawczasu dobrze przygotowana. Po każdym wykładzie i dyskusji następowała 45 minutowa przerwa. Zdaniem Agnieszki Herzig, tak zorganizowany kongres dostarczył jej wiedzy, a nawet umiejętności (prezentowane były pokazy), które mogła zastosować już na drugi dzień w swoim miejscu pracy. Opłata zjazdowa za ten dwudniowy kongres wynosiła 200 Euro. Innym czynnikiem wpływającym na niską frekwencję podczas konferencji naukowych w Polsce są zaporowe ceny opłat konferencyjnych i dodatkowych. Całkowity koszt nakładów poniesionych przez Pielęgniarstwo transkulturowe uczestnika waha się od 500-1000 zł. Pielęgniarki praktycy, nie musząc uczestniczyć w konferencjach, omijają te zbyt drogie imprezy na rzecz uczestniczenia w kursach lub w konferencjach szkoleniowych lub zwyczajnie nie interesując się żadną z tych form kształcenia podyplomowego. Z tego również powodu następuje naturalna selekcja uczestników zagranicznych, np. słowackich lub czeskich pielęgniarek praktyków, którzy w cenie jednej polskiej konferencji mogą uczestniczyć aż w 5 w swoich krajach. Jedynie nauczyciele akademiccy z Czech i Słowacji otrzymują całkowity zwrot kosztów uczestnictwa w zagranicznych zjazdach, bez względu na ich cenę. Pytanie: czy przyjadą tu ponownie po doświadczeniu przemawiania do pustych krzeseł? A także: o czym opowiedzą swoim współpracownikom po powrocie z Polski? Być może opowiedzą o zdominowaniu komitetów naukowych pielęgniarskich konferencji przez lekarzy. Jest to dość kuriozalny przykład, gdy jedna grupa zawodowa wypowiada się w sprawach innej, zupełnie nie znając specyfiki pracy i specjalistycznych badań naukowych w tej dziedzinie. A jaki obraz mają czeskie i słowackie pielęgniarki w swoich krajach? Jeśli konferencja dotyczy pielęgniarstwa, to w komitecie naukowym są tylko pielęgniarki. Jeśli konferencja dotyczy medycyny klinicznej, to członkami komitetów naukowych są lekarze. Ta polska niedbałość o zasady ochrony własnych kompetencji i granic zawodowych w pielęgniarstwie jest na rękę lekarzom. Dzięki temu bałaganowi pomnażają oni swój naukowy dorobek kosztem pielęgniarek-nauczycieli akademickich. W chwili obecnej polskie konferencje naukowe mają dwa główne cele: zwiększyć dorobek naukowy nauczycieli akademickich poprzez możliwość zaprezentowania wyników badań w postaci wystąpienia ustnego (doniesienie zjazdowe) oraz poprzez publikację tych samych wyników badań w monografii lub czasopiśmie. Dla tych dwóch rezultatów nauczyciele akademiccy inwestują służbowe lub prywatne pieniądze. Wymiana doświadczeń, która kiedyś była głównym walorem każdej konferencji, współcześnie odbywa się prawie wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, zatem jej zasięg, powaga i znaczenie dla rozwoju nauki o pielęgnowaniu człowieka są również nieformalno-znikome. Zagraniczni uczestnicy polskich konferencji naukowych zwracają uwagę na równolegle przebiegające obok sesji naukowych, a zwłaszcza zamiast udziału w nich, kwitnące życie towarzysko-rozrywkowo-turystyczne w podgrupach tematycznych, które organizują się wokół osobistych znajomości i sympatii oraz pozanaukowych zainteresowań. Jest to postrzegane jako nieformalne próby odreagowania napięć, stresów i konfliktów w miejscach pracy, a także jako strata czasu. Trudno się temu dziwić, bowiem udział zagranicznych gości w sesjach tematycznych jest typowo poznawczy, natomiast chętnie wezmą oni udział w zabawie w czasie do tego przeznaczonym, np. podczas wieczoru towarzyskiego. Drugim typem konferencji w Polsce są konferencje szkoleniowe, adresowane głównie do pielęgniarek praktyków. Organizatorami zazwyczaj są stowarzyszenia, jednostki samorządu zawodowego, fundacje i firmy szkoleniowe z branży pielęgniarskiej, ale nie tylko. Ich cena jest znacznie bardziej przystępna, a program zjazdu zawiera zagadnienia aktualizujące wiedzę, rzadziej umiejętności. Prelegentami często są uznani fachowcy w danej dziedzinie pielęgniarstwa, medycyny klinicznej czy też prawa. Czas przeznaczony na wystąpienie ustne jest znacznie dłuższy i zazwyczaj wynosi od 20 min. do 1.5 godziny. W trakcie tego typu konferencji odbywają się również zajęcia warsztatowe. W zależności od czasu trwania zjazdu, organizator przygotowuje dodatkowe atrakcje w postaci wieczoru towarzyskiego z programem artystyczno-rozrywkowym, a nawet wycieczki turystyczne. Frekwencja na takich konferencjach jest zazwyczaj bardzo duża i waha się w granicach 100300 uczestników, a sale wypełnione są po brzegi. W tego typu konferencjach chętnie braliby udział goście z Czech i Słowacji, pod jednym wszakże warunkiem, że istniałaby możliwość wystąpień ustnych w językach narodowych (z ewentualnym tłumaczeniem na j. polski). Zainteresowanie polskimi konferencjami wynika z faktu, że zarówno czeskie jak i słowackie pielęgniarki mają obowiązkowe wartościowanie kształcenia ustawicznego poprzez zdobywanie punktów edukacyjnych. Do tego systemu włączone są również konferencje. Odpowiednie ustawy zawierają zasady naliczania punktów, a udział bierny, a zwłaszcza czynny w zagranicznych konferencjach jest wysoce punktowany. Istnieje spore zainteresowanie polskimi konferencjami ze strony czeskich i słowackich pielęgniarek, jednak istnieją również pewne bariery, które moglibyśmy zlikwidować we wzajemnych relacjach. Z całą pewnością dużo łatwiej jest polskiej pielęgniarce uczestniczyć w konferencji na Słowacji. Jednak i do tych zjazdów należy przygotować się nieco inaczej niż do krajowych. O tym, jak to zrobić, będziemy mogli przeczytać już w następnym numerze. 25 RR czyli Refleksje Redakcji Wrzesień 2012 Dlaczego pielęgniarstwo? Beata Dobrowolska Wbrew pozorom to nie jest łatwe pytanie. W odpowiedzi na nie zwykle oczekujemy stwierdzenia, że zawód pielęgniarki został wybrany z powołania, chęci pomocy cierpiącym ludziom, ludziom w potrzebie. Czy ja czułam powołanie idąc do szkoły pielęgniarskiej? Biorąc pod uwagę fakt, że wybierałam zawód mając lat 15, w ósmej klasie szkoły podstawowej – oceniając z perspektywy czasu – trudno powiedzieć na ile był to świadomy wybór. Pamiętam jednak, że gdzieś intuicyjnie, faktycznie chodziło o pomaganie drugiemu człowiekowi. Do Liceum Medycznego było zwykle wielu kandydatów i dość trudne egzaminy wstępne. Panowało wówczas przekonanie, że najlepiej wybierać taką szkołę, która da dobry, stabilny zawód. Kiedy przeszłam proces rekrutacji i zostałam przyjęta, to powoli w trakcie nauki, z każdym nowym przedmiotem i rokiem odkrywałam, że pielęgniarstwo to może być mój zawód. Muszę podkreślić, że nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak trudna to była szkoła: długa lista przedmiotów zawodowych oraz przedmioty ogólne i przygotowanie do matury. Myślę, że obecnie również społeczeństwo nie zawsze wie, jak trudne są studia pielęgniarskie. Zrealizowanie 4815 godzin w ciągu 3 lat studiów to Lena Kozłowska Bo jest to praca z ludźmi i dla ludzi, a różnorodność możliwości pełnionych funkcji pozwala czerpać satysfakcję przez wiele lat pracy zawodowej. prawdziwie ciężka praca. Dla porównania, minimum programowe dla studentów medycyny w ciągu sześciu lat edukacji obejmuje 5700 godzin, dla studentów pielęgniarstwa w ciągu pięciu lat studiów I i II stopnia (studia licencjackie i magisterskie) minimum to 6115 godzin. W konsekwencji, nasi studenci mają zajęcia od bardzo wczesnych godzin rannych do bardzo późnych godzin wieczornych. Pielęgniarstwo to zawód wymagający i trzeba o tym mówić, żeby ugruntować w opinii społecznej świadomość, że nie każdy może zostać pielęgniarką/pielęgniarzem. Jednocześnie, nie chodzi też o to, aby straszyć młodych ludzi i zniechęcać do wyboru pielęgniarstwa jako ścieżki kariery zawodowej. Chcę podkreślić, że kiedy się ten zawód świadomie wybierze i w niego wrośnie – jego wykonywanie daje duże poczucie satysfakcji. Kiedy zdecydowałam, ze chce studiować pielęgniarstwo i wybrałam Wydział Pielęgniarstwa na Akademii Medycznej w Lublinie, wówczas był to świadomy wybór. Pamiętam, jak bardzo zależało mi, aby pracować bezpośrednio z pacjentem, a magisterskie studia pielęgniarskie miały na celu ugruntowanie wiedzy. Rola nauczyciela zawodu nie wchodziła wówczas w rachubę. Życie napisało inny scenariusz… Zawód pielęgniarki można wykonywać na wiele sposobów. W moim przekonaniu, pielęgniarka – nauczyciel akademicki, przygotowując studentów pielęgniarstwa do tego zawodu, powinna prezentować głęboko rozwinięte poczcie tożsamości zawodowej. W przeciwnym razie nie jest wiarygodna; nie wzbudzi przekonania, że pielęgniarstwo może być nie tylko sposobem zarobkowania, ale i pasją. Czy jest do tego potrzebne „powołanie”? Myślę, że swoje „zawodowe powołanie” odkrywamy małymi kroczkami, często na przestrzeni lat, poprzez realizowanie różnych aktywności. Są tacy, którzy je odkrywają dość szybko i tacy, którzy nigdy go nie odkryją. Natomiast mam pewność, że do wykonywania zawodu pielęgniarki potrzebne są określone predyspozycje osobowościowe. Jedną z najbardziej podstawowych jest czerpanie radości z kontaktu z drugim człowiekiem bez względu na jego kondycję psychofizyczną. Jeśli realizowanie zawodowych zadań nie sprawia komuś satysfakcji, nie czuje zawodowego spełnienia – to w imię odpowiedzialności przed samym sobą i wobec innych – powinien zastanowić się nad zmianą zawodu, albo sposobu jego realizacji. Kasia Pawłowska Pielęgniarstwo to nie tylko zawód. Jedni twierdzą, że to powołanie, służba bliźniemu czy nawet misja. Dla mnie to pomoc osobie chorej i potrzebującej. To moje hobby, gdzie poszukuję, pytam, błądzę i realizuje sama siebie. Dlatego nie wyobrażam sobie swojego życia bez pielęgniarstwa. Katarzyna Trzpiel Kiedy ponad dwadzieścia lat temu wybierałam przyszły zawód, postrzegałam pielęgniarstwo jako misję, powołanie… i czułam, że to coś właśnie dla mnie. Taki też był początek mojej pracy. W czasie mojej kariery zawodowej obserwuję ogromne zmiany, jakie zachodzą w naszym pielęgniarstwie, nowości, które na świecie dzieją się od dawna, docierają i do nas i nietrudno zauważyć, że pielęgniarstwo 26 dzisiejsze z tym, sprzed dwudziestu lat niewiele ma wspólnego. Może trudno przywołać powody, dla których wybrałam pielęgniarstwo ponad dwadzieścia lat temu, ale powody dla których ciągle jestem pielęgniarką są dla mnie bardzo oczywiste. Pielęgniarstwo daje ogromne możliwości, właściwie każdy, kto raz ukończył szkołę, po której uzyskał tytuł pielęgniarki, pielęgniarza może znaleźć coś dla siebie. Ja lubię różnorodność, zmieniające się sytuacje zawodowe, ludzi, wyzwania… i w ciągu tych minionych lat pielęgniarstwo dostarczało mi tych wyzwań, których poszukuję, od pracy na „erece”, poprzez przychodnię, pracę za granicą, czy pisanie o pielęgniarstwie, a mam nadzieję, że kolejne lata przyniosą inne wyzwania, o których na razie nie mam jeszcze pojęcia… RR czyli Refleksje Redakcji Wrzesień 2012 Motywy wyboru zawodu >> Wybór zawodu to ważna decyzja w życiu młodego człowieka. Trafnie podjęta daje zadowolenie z pracy i pozwala na samorealizację. Co decyduje o tym, że ponad dwieście siedemdziesiąt pięć tysięcy obecnie zarejestrowanych pielęgniarek i pielęgniarzy wybrało swój zawód? Cel: Celem badań było poznanie motywów wyboru zawodu pielęgniarki. Materiał i metody: W artykule wykorzystano fragmenty badań ankietowych, w których respondentami były pielęgniarki oraz studenci pielęgniarstwa studiów licencjackich, łącznie 561 osób. Wyniki: Analiza danych wskazała, iż nadrzędnym motywem wybierania zawodu pielęgniarki jest potrzeba pomagania/opiekowania się innym człowiekiem. Dla wielu osób pielęgniarstwo było spełnieniem marzeń z dzieciństwa, dla innych przypadkowym wyborem lub alternatywą w przypadku niepomyślnej rekrutacji na inny kierunek studiów. Słowa kluczowe: zawód, pielęgniarstwo, wybór Wybór zawodu to jedna z najważniejszych decyzji w życiu człowieka, tym trudniejsza, im wcześniej podejmowana. Obecnie w Polsce obowiązuje akademicki system kształcenia w zawodzie pielęgniarki, co oznacza, że pielęgniarstwo wybierają osoby legitymujące się świadectwem dojrzałości. Dawniej można było rozpocząć naukę zawodu w liceach medycznych, już po 8-klasowej szkole podstawowej. Wydaje się więc, że teraz wybór ten jest bardziej przemyślany. Czy zmienił się motyw wyboru zawodu pielęgniarki, trudno jednoznacznie powiedzieć. mgr Elżbieta Krupińska, pielęgniarka oddziałowa Oddziału Chorób Wewnętrznych, Szpital Rejonowy, Kłobuck Przygotowując materiał do pracy dyplomowej i później do innego opracowania próbowałam odpowiedzieć na to pytanie. Pierwsze badania prowadzone były w latach 2007/2008 wśród pielęgniarek zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej na terenie centralnej, południowej i wschodniej Polski, pielęgniarek wyjeżdżających do pracy za granicę z całego kraju oraz studentów pielęgniarstwa trzeciego roku studiów licencjackich. Druga analiza powstała z opracowania danych z ankiet uzyskanych elektronicznie za pośrednictwem forum pielęgniarskiego w 2010 roku. Materiał i metody Do celów niniejszego opracowania wyodrębniono trzy grupy badawcze nazywając je umownie: pielęgniarki I (wyniki pierwszego badania: osoby pracujące w kraju i deklarujące wyjazd za granicę); pielęgniarki II (wyniki drugiego badania) i studenci pielęgniarskich studiów licencjackich. Z uwagi na dużą, ponad 97% przewagę kobiet w badanych próbach, w opracowaniu nie różnicowano respondentów pod względem płci. „Pielęgniarki I” to 376 osobowa grupa w przeważającej części absolwentek liceów medycznych i medycznych studiów zawodowych (60,6%). Osoby z tytułem licencjata stanowiły 32% badanych. Magistrów pielęgniarstwa było 28 osób (7,4%). Analiza ukończonych form kształcenia podyplomowego wykazała, że prawie połowa z tych osób nie ukończyła żadnego kursu, co dziesiąta osoba była specjalistką w dziedzinie pielęgniarstwa, zaś 24,5% badanych miało ukończony kurs kwalifikacyjny [2]. „Pielęgniarki II” to 113 osób, z których ponad połowa miała wykształcenie średnie, 25,6% to licencjaci, a 21,2% osoby z tytułem magistra pielęgniarstwa. Wszystkie osoby miały ukończoną przynajmniej jedną formę kształcenia podyplomowego. 61,9% badanych stanowiły specjalistki pielęgniarstwa, 45,1% ukończyło Czynnikli wpływające na wybór zawodu pielęgniarki 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Potrzeba pomagania Marzenie z dzieciństwa Pielęgniarki I Symbole pielęgn. Tradycja rodzinna Pielęgniarki II Przypadek Legalna praca Nieudany start za granicą na inne studia Studenci 27 RR czyli Refleksje Redakcji Wrzesień 2012 co najmniej jeden kurs kwalifikacyjny. Dużą grupę stanowiły pielęgniarki po kursach specjalistycznych i dokształcających. W prezentowanej grupie badawczej znalazły się zatem osoby aktywnie uczestniczące w kształceniu podyplomowym, większość legitymowała się ukończeniem kilku form kształcenia [3]. „Studenci” stanowili 72-osobową grupę słuchaczy trzeciego roku stacjonarnych studiów licencjackich kierunku pielęgniarstwo [2]. Wszyscy respondenci uczestniczyli w badaniach dobrowolnie, a szersze opracowania wniosków było prezentowane w innych opracowaniach [1,2] Cel opracowania: Celem badań było poznanie motywów wyboru zawodu pielęgniarki w trzech badanych grupach oraz wskazanie ewentualnych różnic w tym zakresie pomiędzy grupami badanych. Omówienie wyników i wnioski Przedstawione opracowanie (Rys.1) odnosi się do procentowego przedstawienia odpowiedzi w każdej próbie ze względu na znaczące różnice w liczebności przedstawionych grup badawczych. Z analizy badań wynika, że pielęgniarki wybierają swój zawód najczęściej z potrzeby pomagania i opiekowania się innym człowiekiem (51,8% w I próbie i 48,7% w II próbie). Dla wielu to jednocześnie lub przede wszystkim marzenie z dzieciństwa (27,7% i 32,7%), chociaż co piąta osoba pielęgniarką została z przypadku. Dane z trzech analizowanych badań są porównywalne. Studenci również wskazują potrzebę pomagania jako wiodący powód wyboru studiów (70,4%), chociaż częściej niż pracujące pielęgniarki liczą na możliwość legalnej pracy za granicą (18,3%). W każdej badanej grupie są osoby, które pielęgniarstwo traktują jako alternatywę po niepowodzeniach przy rekrutacji na inne kierunki studiów, prawdopodobnie medycznych. Studenci w najmniejszym stopniu dostrzegają znaczenie symboli zawodowych. Czyżby brak czepka na co dzień powodował, iż na pielęgniarstwo już nie patrzymy przez pryzmat dawnego wizerunku? Prezentowane wyniki badań nie stanowią wystarczającego materiału, aby wskazać na motywy wyboru zawodu pielęgniarki. Grupa bowiem 561 osób jest zbyt małą próbą, aby ocenić motyw wyboru zawodu 275 652 obecnie zarejestrowanych pielęgniarek i pielęgniarzy[3]. Niezależnie jednak od rozmiaru badań można przyjąć, że potrzeba 28 pomagania/opiekowania się drugim człowiekiem jest motywem przewodnim w podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu pielęgniarki. Podobne wyniki badań prezentuje Sobczak podając, iż najczęściej wskazywanym motywem wyboru zawodu przez pielęgniarki była chęć niesienia pomocy oraz chęć bycia potrzebnym. W badaniach tych ankietowani wskazywali również przypadek jako istotny czynnik wpływający na wybór zawodu[4]. Inne badania dowodzą, że pielęgniarki częściej wybierają zawód samodzielnie, ale jest duża grupa osób, które ulegają namowom kolegów lub rodziny. Niezależnie od tego faktu pielęgniarki kojarzą swój zawód z byciem potrzebną, ze stycznością z cierpieniem oraz z dobrocią. Ponadto te osoby, które wybrały samodzielnie pielęgniarstwo reprezentują wyższy poziom empatii, która w pracy z człowiekiem chorym, cierpiącym czy umierającym jest bezcenna.[5] Badania wśród studentów pielęgniarstwa pochodzących z rodzin, w których są osoby wykonujące zawód medyczny potwierdzają, że pielęgniarstwo było samodzielnym wyborem, chociaż często był to kierunek zastępczy po nieudanym starci na inny kierunek studiów.[6] Podsumowanie Przedstawione opracowanie nie daje prawa do jednoznacznego wskazania motywów wyboru zawodu pielęgniarki, jest bardziej zaproszeniem do dyskusji na łamach czasopisma na temat czynników, które sprawiają, że wybieramy tą, a nie inną drogę zawodową. Gdyby nie pielęgniarstwo, to co? Jak zawód zmieniał się na przestrzeni kilku czy kilkunastu lat pracy zawodowej? Co rozczarowuje, a co zaskakuje? Bibliografia 1. Krupińska E., Płaszewska-Żywko L.: Zjawisko migracji w opinii pielęgniarek. Pielęgniarstwo XXI Wieku 2009,1-2 (26-27),17-22. 2. Krupińska E.: Kształcenie podyplomowe pielęgniarek – potrzeba i obowiązek. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2011,1,4,321-326. 3. http://www.izbapiel.org.pl/upload/1%20-%20Liczba%20zarejestrowanych%2031.12.2011.pdf 4. Sobczak M. Motywy wyboru zawodu a wypalenie zawodowe pielęgniarek. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 18 (2): 207-211. 5. Krajewska-Kułak E., Van Damme-Ostapowicz K., Bielemuk A., Penar-Zadarko B., Rozwadowska E., Lewko J., Kowalewska B., Kondzior D., Kowalczuk K., Klimaszewska K., Terlikowski R. Samoocena postrzegania zawodu pielęgniarki oraz zdolności rozumienia empatycznego innych ludzi przez studentów pielęgniarstwa. Problemy Pielęgniarstwa 2010; 1 (1): 1-10. 6. Kropiwnicka E., Orzechowska A., Cholewska M., Krajewska-Kułak E. Determinanty wyboru zawodu, poziom aspiracji oraz plany na przyszłość studentów kierunku lekarskiego i pielęgniarstwa Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Problemy Pielęgniarstwa 2011; 19 (1): 70-80. Wrzesień 2012 ABC pielęgnowania Poznaj swojego pacjenta Często mówimy, że to pielęgniarka spędza z pacjentem najwięcej czasu, że najlepiej z całego zespołu terapeutycznego zna pacjenta, najwięcej o nim wie, zna jego stan i potrzeby, co więcej w oparciu o tę wiedzę planuje cały proces opieki nad pacjentem. Aby jednak proces pielęgnowania przebiegał w sposób niezakłócony konieczna jest wzajemna znajomość i poprawna, bezbłędna komunikacja pomiędzy pielęgniarką, pielęgniarzem, a pacjentem. Zgodnie z nową Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej [1] zasady wykonywania zawodu to min.: rozpoznanie warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta, rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych, planowanie i sprawowanie opieki nad pacjentem, edukacja zdrowotna i promocja zdrowia. Zadania te można wykonywać jedynie będąc w stałym kontakcie z pacjentem. Dodatkowo współczesna medycyna zakłada aktywny udział pacjenta w procesie diagnozowania i leczenia, wspólne podejmowanie decyzji i respektowanie decyzji pacjenta, gdy są odmienne od decyzji zespołu terapeutycznego. Pacjent w XXI wieku nie jest już przedmiotem opieki, ale jest w jej centrum, nic, co go dotyczy nie powinno się dziać bez jego wiedzy i zgody. Jest to tak ważne, że zostało ujęte w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [2]. Lic.piel. Katarzyna Trzpiel, pielęgniarka epidemiologiczna Carolina Medical Center, Warszawa Perspektywa pacjenta Na początek zacznijmy od znanego wszystkim faktu: pacjent wchodzi do szpitala, czy innej placówki ochrony zdrowia zwykle z powodu problemów ze zdrowiem, już zdiagnozowanych, bądź będących cały czas niewiadomą. Mówimy o lęku, stresie, presji w jakiej się znajduje. Zastanówmy się, jakie są jego oczekiwania, czy wygórowane? Czy może raczej proste, jak świadomość bycia w „dobrych rękach”, pod opieką profesjonalistów, osób, do których można się zwrócić w razie potrzeby. Stąd tak ważne wydaje się nawiązanie kontaktu, relacji, które pozwolą w czasie pobytu pacjenta w placówce na zachowanie wzajemnego szacunku i poważne, partnerskie traktowanie. Pielęgniarka, pielęgniarz jako osoba będąca po drugiej stronie, „u siebie”, nie podlega tym samym presjom, łatwiej jest z jej perspektywy wyjść naprzeciw pacjentowi, jego oczekiwaniom. Na początek wystarczy podanie stanowiska, imienia, przybliżenia kompetencji- co mogę, czego nie mogę dla pacjenta zrobić. Nawiązanie poprawnych relacji i komunikacji z pacjentem, jak pokazują badania jest niezwykle ważne z perspektywy pacjenta [3,4], obecność drugiej osoby, która wysłucha i porozmawia jest czasem ważniejsze niż podanie leków, czy wykonanie zabiegu. Perspektywa pielęgniarki, pielęgniarza Jest oczywiście całkiem odmienna. Nowoczesne pielęgniarstwo, w praktyce to nie tylko opieka nad pacjentem, to dbanie o mnóstwo rzeczy dookoła, jak dokumentacja, sprzęt, przestrzeganie procedur, wykonywanie często czynności nie związanych z zawodem. Ogromnym problemem jest brak czasu, zła organizacja pracy, przekraczanie kompetencji –wykonywanie czynności za inne grupy zawodowe. Ale nowoczesne pielęgniarstwo oczywiście nie może funkcjonować obok pacjenta i jego bliskich. Stąd też nawiązanie relacji z pacjentem niezależnie od innych czynników powinno być dla pielęgniarki priorytetem. Najważniejszy pierwszy krok Pierwsze spotkanie pielęgniarki z pacjentem to zwykle moment przyjęcia do szpitala. Ważne jest, aby już w tym momencie nawiązać kontakt przez chwilę rozmowy, spojrzenie w oczy. Nawet w najbardziej pracowitej porze dnia można znaleźć na to czas, ważne jest na każdym etapie podtrzymanie kontaktu. Nawet jeśli w danej chwili nie mam na to czasu, mogę pacjentowi w kilku słowach powiedzieć, że właśnie jestem bardzo zajęta- ważne jest, aby pacjent miał świadomość, że nie jest pomijany. Częstym błędem jest brak podtrzymywania kontaktu właśnie z powodu braku czasu, a przecież w czasie wykonywania pewnych czynności można ten kontakt podtrzymywać. W codziennej pracy musimy też pamiętać o zgodzie, którą pacjent powinien wyrazić bezpośrednio przed wykonaniem poszczególnych procedur. Tak, więc nawet wykonanie iniekcji, czy pobranie krwichociaż zajmuje tylko kilka minut może być tłem dla nawiązania, a później podtrzymania kontaktu. Bibliografia 1. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. 2011.174.1039) 2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. nr 52 z 2009r., poz. 417, z późn. zm) 3. Dougherty L., Lister S. (red.), The Royal Marsden Hospital Manual of Clinical Nursing Procedures, Wiley-Blackwell, London 2008, str. 4-12 4. Kapała W., Pielęgniarstwo w chirurgii, Czelej, Lublin 2006, str. 17-18 29 Historia zawodu Wrzesień 2012 Pielęgniarstwo przednowoczesne Mgr Lena Kozłowska, pielęgniarka, doktorantka w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Mgr Katarzyna Pawłowska, pielęgniarka, doktorantka w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Opieka sprawowana nad chorymi to jedno z głównych działań podejmowanych przez pielęgniarki w ich codziennej pracy zawodowej. Od początku istnienia człowieka, opieka była zarówno przejawem solidarności społecznej, jak i odpowiedzią na zagrożenia zdrowotne. Ludzie od zawsze podejmowali pewne czynności związane z utrzymaniem zdrowia i życia, ale na początku były to głównie działania instynktowne. Przede wszystkim obserwowali otaczający ich świat i poprzez empirię uczyli się stosowania zabiegów i środków leczniczych. Kobiety z epoki pierwotnej pomagały przy porodach, opiekowały się dziećmi oraz leczyły rany i urazy powracających z polowania mężczyzn. Znane były podstawowe czynności pielęgnacyjne takie jak: ogrzewanie, ochładzanie, czy upust krwi. Do naparów lub okładów stosowano środki pochodzenia roślinnego lub mineralnego. Na przestrzeni wieków działalność pielęgniarska była głównie domeną kobiet, które bez przygotowania zawodowego zajmowały się opieką nad chorymi. Odkrywały i poznawały różne 30 sposoby pielęgnacji, a następnie przekazywały swoje doświadczenie następnemu pokoleniu. W późniejszych okresach działania związane z leczeniem i opieką były ściśle związane z religią. W starożytnym Babilonie wiara w amulety oraz w różne znaki była drogą do uzdrawiania ludzi. W Egipcie wówczas wiedzę medyczną posiadali jedynie kapłani, gdyż według wierzeń była ona darem od Boga. Czynności opiekuńczo-pielęgnacyjne wobec dzieci i potrzebujących członków rodziny wykonywały kobiety. Odrębną dziedziną było położnictwo, którym również zajmowały się wyłącznie kobiety. Ponadto w Egipcie zostały stworzone podstawy etyki lekarskiej oraz powstawały pierwsze szpitale. W starożytnych Indiach leczeniem zajmowali się tylko kapłani. W Świętych Księgach Wedy (1500-300 r. p.n.e.) zamieszczone zostały opisy działań leczniczych, opieranych na doświadczeniu oraz działaniu sił nadprzyrodzonych. W szpitalach pracowali jedynie mężczyźni; byli to lekarze oraz dozorcy, którzy wykonywali funkcje pielęgnacyjne. Wymagania, jakie stawiano osobom sprawującym funkcje opiekuńcze, były wysokie. Zwracano uwagę na kwalifikacje techniczne, cechy charakteru i poziom moralny. Kolebką medycyny europejskiej jest Grecja. Starożytna historia wskazuje, że zabiegami pielęgnacyjnymi zajmowały się kapłanki mieszkające w świątyniach. Istotnym jest wspomnieć o „ojcu medycyny”, za którego uznaje się Hipokratesa. Jego wielką zasługą było nadanie medycynie charakteru świeckiego, odłączenie lecznictwa od mistycyzmu oraz wiary w bogów. Hipokrates, jako jeden z pierwszych, Wrzesień 2012 zwrócił uwagę na czynności opiekuńczo-pielęgnacyjne oraz obserwację chorego. W starożytnym Rzymie pielęgnowaniem zajmowali się niewolnicy, którzy byli starannie selekcjonowani pod względem charakteru i umiejętności. I tak, analizując różne kultury od starożytności do średniowiecza można stwierdzić, że zadania jakie przypisalibyśmy współczesnej pielęgniarce, spoczywały przede wszystkim w rękach kobiet. Naturalnym było bowiem, że to właśnie im powierzano opiekę nad chorymi i słabymi w obrębie rodziny. Niestety, niewiele jest w literaturze informacji o tej działalności. Równocześnie, od starożytności wraz z rozwojem pielęgniarstwa obserwowano stały rozwój nauk medycznych. Powstawały szpitale, a także szkoły kształcące przyszłych medyków. Okres średniowiecza i wojen krzyżackich to czas, gdy opiekę leczniczą i pielęgnacyjną w szpitalach, zwanych w owych czasach hospicjami, sprawowały głównie zgromadzenia zakonne. Szpitale, które powstawały na szlakach związanych z wyprawami krzyżowymi w celu leczenia rannych i chorych, z czasem zaczęły przyjmować również okoliczną ludność z niższych klas społecznych. Leczeniem i pielęgnowaniem zajmowali się zakonnicy oraz zakonnice. Istotnym dla rozwoju pielęgniarstwa był założony przez św. Franciszka z Asyżu Zakon Żebraczy Braci Szarych i Klarysek zajmujący się pielęgnacją chorych na trąd. Stowarzyszenie Beginek we Flandrii zajmowało się pielęgnowaniem chorych w domach i szpitalach. W tym czasie również szybko rozwijała się medycyna arabska. Sprawny system szpitalny, liczne poradnie oraz korzystanie z nowych leków takich jak: kamfora, cynamon, piżmo, opium, rtęć to tylko część z wielu dokonań arabskich medyków. Arabowie zawdzięczają ten rozwój głównie Mahometowi, który przywiązywał duże znaczenie do spraw zdrowotnych. W XI - XV wieku powstało w Europie wiele Uniwersytetów, które opierały edukację na nauce i dziełach Hipokratesa, Galena oraz Awicenny. Dotkliwie odczuwano jednak brak szkolenia praktycznego medyków oraz nie przywiązywano uwagi do kształcenia personelu opiekuńczego. Dopiero w okresie reformacji nastąpił okres świecki w medycynie. Wtedy też zamykano klasztory, a opiekę nad chorymi powierzano kobietom, które nie miały żadnego przygotowania zawodowego. Z czasem zaczęto jednak odczuwać brak właściwej pielęgnacji chorych. W XVII wieku Wincenty a Paulo stworzył we Francji Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia tzw. Szarytki. Zgromadzenie to skupiało głównie młode, wiejskie dziewczęta, które szkolono w zakresie opieki nad chorymi. Dziewczęta składały śluby, które obowiązywały przez rok. Szarytki nie były zakonnicami, jak powszechnie się uważa. Ich ubiór składał się z długiej szarej sukni i białej chusty na głowie. Taki strój nosiły ówczesne kobiety wiejskie w okolicach Paryża. W 1617 roku Wincenty a Paulo wydał pierwszy regulamin dotyczący szkolenia kobiet. Następnie swoją wizję przeniósł do Paryża, gdzie w ubogiej dzielnicy powstało Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia. Historia zawodu Przeszkolone kobiety podejmowały pracę nie tylko w szpitalach we Francji, ale również w innych krajach. Siostry ze Zgromadzenia Szarytek zostały sprowadzone do Polski w 1651 roku przez królową Marię Ludwikę i z czasem zaczęły sprawować opiekę we wszystkich krakowskich szpitalach. Próbę kształcenia na wzór szkół dla osób pielęgnujących chorych podjęto również w Niemczech, gdzie luterański pastor Teodor Fliedner w 1836 r. założył w swojej parafii szpital dla ubogich. Prowadzono wówczas systematyczne szkolenie praktyczne dla opiekunek, które odbywało się pod okiem starszych, doświadczonych diakonis. Tam też uczyła się Florencja Nightingale, którą uznaje się za prekursorkę pielęgniarstwa zawodowego. Na wzór szkoleń diakonis nad Renem powstawały kolejne zgromadzenia w innych miejscowościach w Niemczech, a także w pozostałych krajach protestanckich Europy i Ameryki. Nadal jednak nie można było mówić o zawodzie pielęgniarki. Początek pielęgniarstwu jako zawodowi dała wspomniana Florencja Nightingale, której działalność zapoczątkowała pielęgniarstwo nowoczesne. Jednym z głównych celów jaki jej przyświecał było przekształcanie wizerunku pielęgniarstwa poprzez imponujące poświęcenie oraz profesjonalizm. Bibliografia 1. Bogusz J., Encyklopedia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 1990 2. Brzeziński T., Historia medycyny, PZWL, Warszawa 2000 3. Dalkowska A., Dalkowski P., Gaworska- Krzemińska A., Krzemiński M,. Historyczno- prawne regulacje zawodu pielęgniarki. Problemy Pielęgniarstwa 2007; tom 15 zeszyt 2,2:115-119 4. Gajda Z., Do historii medycyny wprowadzenie, WAM, Kraków 2011 5. Maksymowicz A., Zagadnienia zawodowe pielęgniarstwa na tle historycznym, PZWL, Warszawa 1977 6. Wrońska I.: Determinanty rozwoju pielęgniarstwa. [w] Podstawy pielęgniarstwa. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.. (red.) Czelej. Lublin 2004: 36-46 31 Sprawdź się Wrzesień 2012 Sprawdź się, odpowiedz na pytania Kapoplastyka to zabieg a. Niewymagający resekcji głowy kości udowej b. Wymagający całkowitej resekcji głowy kości udowej c. Wymagający zastosowania długiego trzpienia 2 Pierwszy zabieg protezoplastyki, podobny do wykonywanych dzisiaj został wykonany w roku a. 1945 b. 1920 c. 1938 3 Wskazania do kapoplastyki to a. Zmiany zwyrodnieniowe b. RZS c. Jałowa martwica kości 4 Zabieg metodą kapoplastyki jest wskazany u osób a. Po mnogich urazach, szczególnie w obrębie miednicy i kości udowej b. Powyżej 70 rż, u osób prowadzących mało aktywny tryb życia c. U osób aktywnych, niezależnie od wieku 5 Pierwszym objawem odleżyny są a. Nieblednące zaczerwienienia b. Zblednięcie skóry w miejscu ucisku c. Pęcherze 6 Siły ścinające to siły działające a. Prostopadle b. Równolegle c. Ukośnie 7 Zgodnie z Zaleceniem Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Pielęgniarstwa, aby zapobiec odleżynom należy choremu zmieniać pozycję a. Co trzy godziny b. Co dwie godziny c. W zależności od czasu personelu 32 8 Na powstawanie odleżyn wpływ mają leki a. Chemioterapia, leki przeciwzapalne w dużych dawkach i glikokortykosteroidy b. Glikokortykosteroidy, witaminy, chemioterapia c. Chemioterapia, duże dawki leków przeciwzapalnych, albuminy 9 W zapobieganiu odleżynom dużą rolę odgrywa zachowanie skóry w czystości i suchości, w tym celu należy a. Rutynowo cewnikować leżących pacjentów b. Wykonywać toaletę ciała dwa razy dziennie c. Wykonywać toaletę w zależności od potrzeb 10 Odleżyny dotyczą a. Tylko skóry b. Tylko błon śluzowych c. Błon śluzowych i skóry 11 Skala ASA służy do oceny a. Ryzyka powstania odleżyn b. Ryzyka okołooperacyjnego c. Nadwagi 12 Premedykacji nie stosuje się zazwyczaj u dzieci a. Powyżej 1 rż b. Ważących poniżej 10 kg c. Ważących powyżej 10 kg 13 Karencja pokarmowa u dziecka przed zabiegiem powinna wynosić a. 2 godziny b. Zależy od wieku dziecka c. 4 godziny Pierwszą pielęgniarką, która badała różnice kulturowe była a. Florence Nightingale b. Hildegard Peplau c. Madeleine Leininger 16 Kultura wg Prof. A. Thomasa to a. System orientacji zbudowany z symboli b. Cechy dotyczące zachowania c. Grzeczne zachowanie 17 Pielęgniarka dokonująca przetoczenia krwi zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia a. Musi ukończyć jednorazowe szkolenie dla pielęgniarek dokonujących przetoczenia krwi i jej składników b. Musi odnowić szkolenie co cztery lata c. Nie musi mieć szkolenia 18 Po otrzymaniu zamówionej krwi na oddział a. Pielęgniarka czeka aż krew się ogrzeje b. Pielęgniarka wkłada krew do lodówki z innymi lekami i czeka na lekarza c. Transfuzja jest rozpoczęta w czasie 30 minut 19 Obserwacja pacjenta w czasie transfuzji polega na a. Dokonywaniu pomiarów temperatury, ciśnienia i tętna przed rozpoczęciem, 15 minut od rozpoczęcia, po zakończeniu wlewu i przez następne dwanaście godzin b. Dokonywaniu pomiarów parametrów życiowych oraz obserwacji skóry i zmian samopoczucia przed rozpoczęciem, 15 minut od rozpoczęcia, po zakończeniu wlewu i przez następne dwanaście godzin c. Dokonywaniu pomiarów ciśnienia, tętna i temperatury, gdy pacjent zgłasza złe samopoczucie 20 14 Pielęgniarka anestezjologiczna na bloku a. Działa samodzielnie b. Jest prawą ręką anestezjologa c. Działa w zespole złożonym z anestezjologa i pielęgniarki anestezjologicznej Transfuzja jest dokumentowana w: a. Historii choroby, książce transfuzji, raporcie pielęgniarskim b. Historii choroby, na karcie zleceń c. Na karcie zleceń, w raporcie pielęgniarskime Odp. 1a, 2c, 3a, 4c, 5a, 6b, 7b, 8a, 9c, 10c, 11b, 12b, 13b, 14c, 15c, 16a, 17b, 18c, 19b, 20a 1 15 W następnym numerze Wrzesień 2012 Konferencje w Polsce w Czechach i na Słowacji Jak słowackie pielęgniarki i położne organizują konferencje, jak się zarejestrować, jak przygotować tekst referatu i prezentację multimedialną, co obejmuje opłata zjazdowa oraz jak poruszać się po konferencyjnej czaso-przestrzeni. Błąd przedlaboratoryjny Zespół krótkiej kończyny Pobieranie krwi to jedna z najczęstszych czynności pielęgniarskich, ale tak, jak w wielu innych przypadkach i tu łatwo popełnić błąd. Błąd, którego nikt nie zobaczy, ale może narazić pacjenta na niepotrzebne badania i stres. Wada wrodzona dotycząca jednego przypadku na tysiąc urodzeń. Nie leczona czyni dziecko osobą niepełnosprawną. Jednym ze sposobów leczenia jest metoda Ilizarowa. Jest to długotrwały proces, na który składa się zabieg operacyjny polegający na założeniu stabilizatora na kończynę i procesie wydłużenia kości. Zapobieganie odleżynom – działania indywidualne i ogólnozakładowe Obecność bliskich przy reanimacji Polegają m.in. na sporządzeniu i realizacji indywidualnego planu opieki nad pacjentem po ocenie ryzyka powstania odleżyn za pomocą dostępnych skal z uwzględnieniem środków ochrony miejscowej i udogodnień. ABC pielęgnowania. Obserwacja pacjenta Już sama Florencja Nightingale mówiła o tym, jak ważne jest dla osoby sprawującej opiekę obserwowanie zmian zachodzących w stanie zdrowia i samopoczucia naszego podopiecznego. Historia pacjentki Magdy i jej matki, wieloletnia walka o zdrowie i pełną sprawność Magda, dziś studentka wraca do wspomnień z dzieciństwa, „tysiące nieprzespanych nocy, morze wylanych łez i ból połączony z odrobiną nadziei na lepsze dni. Wspomnienia, które mimo upływu tak wielu lat nadal wywołują negatywne emocje. Nigdy nie będę w stanie pogodzić się z tak okrutną rzeczywistością (…)” Rodzina przy reanimacji? Czy to możliwe w naszych realiach? Przeczytacie już w październiku… Protezoplastyka metodą BHR Jak przygotować pacjenta do zabiegu i jak troszczyć się o niego po operacji? W drugiej część cyklu autorki omówią rolę pielęgniarki . 33 HCL Nursing is a division of HCL, one of the UK’s leading healthcare providers. We are currently recruiting nurses to work across the UK for a minimum of six months, with a view to extend. We are looking for nurses with a minimum experience of six months working in a hospital to work in public hospitals across the UK. We are currently recruiting for the following areas; Oxford | Manchester | Scarborough | Birmingham | Essex | Leeds HCL Nursing can offer you: y y y y y y y y y y The opportunity to work as a registered nurse in public hospitals Paid for every hour you work with a guaranteed weekly salary of £300 for the first three weeks A minimum of 37 hours a week – with the opportunity to increase your hours Assistance in finding accommodation with your first four weeks rent paid for by us Exposure working in various hospitals to aid your experience Flexible working hours – choose the hours you want to work Your full uniform supplied The opportunity to apply for permanent positions through our permanent division Our experienced and specialist team on hand for around the clock support Five days of training induction explaining healthcare in the UK Requirements y NMC registered or registration pending y Have a minimum experience of six months working as a trained nurse y Have a working knowledge of English – written and spoken Registration process with HCL Nursing As with any other position, HCL Nursing has an interview process. After your CV is received and reviewed by our EU team, we call you to discuss your work experience and explain more about HCL Nursing and the roles we have available. If you prove to be a suitable candidate you will receive an email with an English test and you will be expected to submit your result to us within two days. The second stage of the interview process will be a phone or Skype interview with our nurse manager where we will determine your level of clinical experience and knowledge of English nursing terminology. After this stage is passed, the EU team will be in contact with you again to discuss job locations and what necessary documents are required. Induction training Before you start working as qualified nurse in the UK HCL Nursing will offer you five days of induction training. Within the training course the clinical team will explain to you the healthcare in the UK, the workings of a ward and the roles and responsibility of a qualified nurse in the UK. During this week of training HCL Nursing will pay you £200 to help cover any expenses and after you have completed the week’s induction training, you will then be ready to start work as a qualified nurse. After you have worked for two weeks, a mini-appraisal will be arranged with the HCL Nursing clinical team. Please note: This is an ongoing recruitment programme, so if you currently do not have six month’s experience, but you are working, please contact us when you have achieved this level of work experience. If you would like our dedicated EU nurse team to contact you about this opportunity, please send an up-to-date CV, written in English, to [email protected] or call +44 (0)8458 888 312. T: +44 (0)8458 888 312 E: [email protected] www.hclnursing.com HCL Nursing Ltd is registered in England | Registered number: 05980817 | VAT number: 997 3126 77 | Registered office address: 10 Old Bailey, London, EC4M 7NG
