docPowiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w
download 
Reklamacja Transkrypt
Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w
Załącznik nr 1 do uchwały nr IV/21/11 Rady Powiatu w Górze z dnia 9 lutego 2011 r. Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Górowskim Góra, Styczeń 2011 Spis treści Wprowadzenie............................................................................................................. 4 Wstęp............................................................................................................................ 5 1. Ogólna charakterystyka powiatu górowskiego................................................... 8 1.2 Prawne podstawy funkcjonowania powiatu................................................... 8 1.3 PołoŜenie i osobliwości ................................................................................. 10 1.4 Ludność i źródła jej utrzymania...................................................................... 11 1.5 Infrastruktura społeczna.................................................................................. 19 2. Diagnoza problemów społecznych w powiecie górowskim................................ 22 2.1 Wprowadzenie................................................................................................ 22 2.2 Bezrobocie...................................................................................................... 22 2.3 Ubóstwo.......................................................................................................... 24 2,4 Niepełnosprawność......................................................................................... 25 2.5 Przestępczość.................................................................................................. 28 2.6 Alkoholizm..................................................................................................... 28 2.7 Przemoc w rodzinie........................................................................................ 30 2.8 Niewydolność opiekuńczo-wychowawcza..................................................... 21 3. Zasoby instytucjonalne w powiecie górowskim zajmujące się rozwiązywaniem problemów społecznych........................................................................................ 37 3.1 Podmioty zabezpieczenia społecznego........................................................ 37 3.1.1 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze......................................... 37 3.1.2 Powiatowe Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Górze.............. 52 3.1.3 Dom Pomocy Społecznej we Wronińcu...................................................... 58 3.1.4 Ośrodki Pomocy Społecznej........................................................................ 60 3.1.5 Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze............................................... 70 3.2 Podmioty wspomagające............................................................................. 72 3.2.1 Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna w Górze..................................................... 72 3.2.2 Komenda Powiatowa Policji w Górze......................................................... 74 3.2.3 Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Górze....................... 76 3.2.4 Sąd Rodzinny i Opiekuńczy ....................................................................... 78 3.2.5 Powiatowy Urząd Pracy w Górze................................................................ 81 3.2.6 Centrum Profilaktyki Alkoholowej w Górze ............................................ 81 2 4. Analiza Strategiczna- Analiza SWOT ................................................................ 83 4.1 Mocne i słabe strony powiatu górowskiego................................................... 84 4.2 Szanse i zagroŜenia powiatu górowskiego..................................................... 85 5. Struktura priorytetów i działań strategicznych w zakresie polityki społecznej 5.1 Przemoc w rodzinie........................................................................................ 85 85 5.2 Środowiskowa i instytucjonalna opieka nad dzieckiem................................. 87 5.3 Niepełnosprawni w systemie pomocy społecznej.......................................... 87 5.4 Wykluczeniespołeczne................................................................................... 89 5.5 Współpraca instytucjonalna............................................................................ 89 5.6 Dotychczas podjęte działania strategiczne w obszarze powiatowej polityki społecznej ...................................................................................................... 90 Zakończenie................................................................................................................. 97 Słownik terminów i pojęć............................................................................................. 101 Literatura...................................................................................................................... 114 Pozostałe źródła ............................................................................................................ 114 Akty prawne ................................................................................................................ 115 Spis tabel....................................................................................................................... 116 Spis wykresów............................................................................................................... 117 Schematy ...................................................................................................................... 118 Rysunki ......................................................................................................................... 118 3 Wprowadzenie Wypełniając obowiązek wynikający z art. 19 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r o pomocy społecznej (Dz U z 2009r nr 175 poz 1362 tj. z póź. zm), w oparciu o przepisy zawarte w ustawie z dnia 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym po uprzednim zebraniu danych z gmin i jednostek podległych pod samorząd gminny i powiatowy, kierownik Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze dokonała modyfikacji przyjętej uchwałą nr XVI/81/04 Rady Powiatu w Górze z dnia 30 marca 2004r Powiatowej Strategii Integracji Polityki Społecznej w Powiecie Górowskim, która obowiązywała do końca 2010 roku. Zgodnie z zapisami w/w ustawy dokument ten obecnie nosi nazwę Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych. Powiatowa Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Górowskim na lata 2011-2016 jest dokumentem wyznaczającym główne i zasadnicze kierunki działania Samorządu Powiatu Górowskiego w obszarze dotyczącym polityki społecznej. Są one zgodne z załoŜeniami ustawy o pomocy społecznej i zawierają kompetencje samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej. ZałoŜenia te określają działania, jakie naleŜy podjąć, by mieszkańcom powiatu górowskiego „Ŝyło się lepiej” by kaŜda rodzina wypełniała swoje funkcje. Strategia jest koncepcją na zmianę świadomości społecznej w postrzeganiu osób niepełnosprawnych, poprzez niwelowanie barier tkwiących w ludzkich umysłach” kaŜdy z nas będzie kiedyś stary i kaŜdy moŜe być niepełnosprawny”. Dzieciom pozbawionym opieki rodziców biologicznych naleŜy zapewnić opiekę zastępczą w taki sposób by mogły wychowywać się środowisku rodzinnym. Podejmować takie działania, by kaŜdy mieszkaniec powiatu mógł egzystować w warunkach odpowiadających godności człowieka, poniewaŜ są w naszym środowisku ludzie, którzy z róŜnych względów losowych i zdrowotnych nie radzą sobie w Ŝyciu. NaleŜy równieŜ zaznaczyć, iŜ zmodyfikowany poniŜej dokument ma priorytetowe znaczenie w zakresie pozyskiwania przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze środków unijnych na lata 2007-2013. Zatwierdzona wcześniej strategia, którą naleŜy przedłuŜyć na kolejne lata umoŜliwiła pozyskiwanie od 2008r środków z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizację aktywnej integracji dla mieszkańców powiatu górowskiego. 1 Do zadań powiatu naleŜy opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej , wspierania osób niepełnosprawnych i innych , których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka –po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami. 4 Wstęp W systemie pomocy społecznej bardzo waŜną rolę zajmują organy samorządowe: wojewódzkie, powiatowe i gminne utworzone w wyniku reformy ustrojowej państwa. KaŜdy z tych samorządów posiada określony zakres działania i kompetencji w realizacji zadań publicznych. Reforma administracyjna wprowadziła zmiany w systemie realizacji zadań publicznych z zakresu pomocy społecznej, polityki prorodzinnej i wspierania osób niepełnosprawnych. Wiele zadań i kompetencji wykonawczych realizowanych dotychczas przez administrację rządową przeszło z dniem 1 stycznia 1999r w gestię nowych samorządów lokalnych. Głównym załoŜeniem tych zmian było zapewnienie społecznościom lokalnym wpływu na świadczenie usług publicznych z zakresu pomocy społecznej. Władze samorządowe posiadają własne kompetencje przyznane im w wyniku decentralizacji władzy zagwarantowanej przez konstytucję. W Polsce nadal jesteśmy świadkami niezwykle szybkich i wprowadzanych na szeroką skalę zmian, obejmujących rozmaite obszary naszego Ŝycia, w efekcie tych zmian pojawiła się moŜliwość znacznie pełniejszego niŜ w poprzednim okresie uczestnictwa w szeroko rozumianym Ŝyciu społecznym. Nie ulega wątpliwości, Ŝe część z nas potrafiła zaistnieć w nowych warunkach. Wielu natomiast nie potrafi się odnaleźć. Człowiek zaspakajając róŜnorodne potrzeby i rozwiązując wiele problemów musi korzystać z najrozmaitszych instytucji. Zaspakajanie tych potrzeb w zorganizowanym społeczeństwie regulują określone zasady zwyczajowe i prawne. W Ŝyciu kaŜdej zorganizowanej ludzkiej zbiorowości poczynając od rodziny czy grupy rówieśniczej, nieustannie pojawiają się trudności naruszające codzienną równowagę i harmonię stosunków między ludźmi. Część z nich ma charakter naturalny, to choroby, klęski Ŝywiołowe, głód spowodowany nieurodzajem. Inne natomiast są konsekwencją rozmaitych zakłóceń organizacji Ŝycia zbiorowego. Te właśnie uznajemy zwykle za problemy społeczne. Problemy definiuje się, jako trudności dotyczące zachowania się ludzi lub teŜ takie wypełnianie relacji społecznych, które wymaga rozwiązania. Problemy społeczne wpływają na całość funkcjonowania społecznego ludzi w wielu dziedzinach Ŝycia takich jak: zdrowie fizyczne i psychiczne, wykształcenie, zabezpieczenie zasobów finansowych, 5 mieszkalnictwo, rekreacja oraz integralność rodziny i społeczeństwa. Potrzeby ludzkie i problemy społeczne są zwykle przedmiotem troski instytucji społecznych, których funkcje polegają na zaspokajaniu potrzeb fizycznych, ekonomicznych, religijnych i politycznych obywateli. Stanowią one cele programów świadczenia usług z zakresu pomocy społecznej. Ustawa o pomocy społecznej przyjmuje, iŜ adresatem działań pomocy społecznej jest rodzina, jako całość. Pomoc społeczna ma nie tylko wspierać tę rodzinę, ale reagować na nowe sytuacje, w których się znalazła. Pomoc ta ma trzy podstawowe cele: zaspokajanie niezbędnych potrzeb Ŝyciowych osób i rodzin, oraz umoŜliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka, doprowadzenie w miarę moŜliwości do Ŝyciowego usamodzielniania się osób i rodzin oraz ich integrację ze środowiskiem, zapobiegania powstawania trudnych sytuacji Ŝyciowych. Pomoc społeczna jest instytucją państwa, która w pierwszej kolejności styka się z przejawami palących kwestii Ŝycia społecznego. Czas, jaki upłynął od zmian systemowych powszechnie spostrzegany jest, jako okres powstania czy nasilania się róŜnych zjawisk i kwestii społecznych, z którymi społeczeństwo do tej pory nie spotykało się przynajmniej w takim wymiarze. Dlatego teŜ dokonuje się modyfikacji dokumentu, który zawiera kierunki działań na najbliŜsze lata. Przedstawiony dokument przedstawia aspekty prawne będące podstawą działania samorządu lokalnego, najwaŜniejsze informacje dotyczące metodyki pracy nad strategią, jak równieŜ pokazuje związek z innymi dokumentami strategicznymi funkcjonujących na róŜnych poziomach samorządu. Pierwszy charakterystykę rozdział dokumentu (strategii) powiatu górowskiego: połoŜenie pokrótce i ukazuje osobliwości, ogólną ludność z uwzględnieniem źródeł jej utrzymania oraz infrastrukturę społeczną warunkującą efektywną realizację zadań na rzecz lokalnej społeczności. Następnie w części drugiej dokonano diagnozy problemów społecznych mieszkańców powiatu górowskiego, diagnozę problemów o róŜnej doniosłości społecznej i skutkach prawych, z którymi boryka się polska rodzina w tym takŜe ludność powiatu górowskiego. Skoncentrowano się na przedstawieniu zagadnień wybranych, uwaŜając je za priorytetowe, decydujące o istocie tego dokumentu. Rozdział trzeci przedstawia empiryczną organizację pomocy społecznej w powiecie górowskim, a więc podmioty zabezpieczenia społecznego i podmioty 6 wspomagające, których zadaniem jest rozwiązywanie problemów społecznych ludności powiatu górowskiego. W części tej wykorzystano dane pochodzące z jednostek organizacyjnych gmin i powiatu jak równieŜ dane będące w dyspozycji autora dokumentu. Przy opracowaniu Strategii Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze uwzględniło takŜe zapisy Powiatowej Strategii Integracji i Polityki Społecznej w Powiecie Górowskim na lata 2004-2010, którą zrealizowano w 65%. Przeszkodą w realizacji części zadań strategii były przede wszystkim braki lokalowe i ograniczone środki finansowe. W dalszej kolejności w rozdziale czwartym dokonano analizę szans i zagroŜeń. W wyniku analizy SWOT wyodrębniono czynniki wywierające wpływ na występowanie problemów społecznych w powiecie górowskim wskazując w tym miejscu na mocne i słabe strony powiatu. Rozdział piąty przedstawia strukturę priorytetów i działań strategicznych w zakresie polityki społecznej realizowanych przez jednostkę powiatową, jakim jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze zajmującą się pomocą społeczną. Ta część dokumentu to opracowania własne kierownika PCPR w Górze. W tej części przedstawiono programy do zrealizowania w najbliŜszym czasie jak równieŜ te, które są juŜ realizowane. W podsumowaniu dokonano oceny znaczenia zasobów instytucjonalnych w rozwiązywaniu problemów społecznych ludności powiatu górowskiego, a takŜe sformułowano równieŜ pewne propozycje zmian, które mogłyby usprawnić działanie zasobów instytucjonalnych w celu rozwiązywania problemów społecznych lub niwelowania skutków. 7 1. Ogólna charakterystyka powiatu górowskiego 1.1 Prawne podstawy funkcjonowania powiatu Powiat jest to lokalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium, posiadająca wymiar społeczny2. Powiat reaktywowany 1 stycznia 1999r jest drugą po gminie jednostką lokalną i jednostką samorządu terytorialnego 3. Powiat nie ograniczając uprawnień gminy, wykonuje zadania publiczne o wymiarze lokalnym, tj. takie, których bezpośrednim adresatem jest obywatelmieszkaniec określonej wspólnoty samorządowej, i które uzupełniają zadania gminy. Utworzenie powiatu, jako jednostki zasadniczego podziału terytorialnego kraju było związane z potrzebą uwzględnienia i respektowania choćby częściowego systemu kryterium sprawności działania jednostek administracji publicznej. Ustawodawca wyposaŜył powiat w osobowość prawną, a jego samodzielność podlega ochronie sądowej. Powiat wykonuje zadania publiczne określone stosownymi ustawami we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Zakres zadań powiatu określa ustawa o samorządzie powiatowym stanowiąca, Ŝe powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, określone ustawami w tym miedzy innymi zadania z zakresu pomocy społecznej. „Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającej na celu umoŜliwienie osobom i rodzinom przezwycięŜanie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i moŜliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami pozarządowymi i społecznymi, kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi”. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umoŜliwia im Ŝycie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom Ŝyciowym poprzez podejmowanie działań zmierzających do Ŝyciowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem, a rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. 2 J.Boć, prawo administracyjne Wrocław 2000s,174/175 H.Izdebski , Samorząd terytorialny Podstawy ustroju i działalności, Wydawnictwo prawnicze Lexsis Warszawa 2001, s.77. 3 8 schemat nr1: Struktura pomocy społecznej w Polsce. PFRON 14 Regionalne Oddział PFRON Minister Właściwy D.S. ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO RADA POMOCY SPOŁECZNEJ WOJEWODA Nadzór wojewody nad wykonywaniem zadań zleconych i własnych Finansowanie zadań przez dotacje przekazywane poprzez budŜet wojewody SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA OŚRODEK REGIONALNY POLITYKI SPOŁECZNEJ SAMORZĄD POWIATU SAMORZĄD GMINY POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ 14 PFRON to Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Źródło: W. Borczyk, K.Buzała, J. Hausner, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Kraków 1999, s. 19 9 1.2 PołoŜenie i osobliwości Powiat górowski połoŜony jest w północnej części województwa dolnośląskiego. Od zachodu graniczy z powiatami głogowskim i lubińskim, od południa z powiatem wołowskim i trzebnickim, od północy z powiatem rawickim ( w województwie wielkopolskim) zaś od północnego zachodu z powiatem wschowskim. Jest to obszar szerokich pradolin rzecznych Odry i Baryczy. W granicach powiatu płynie ponadto rzeka Orla. Łączna długość rzek w powiecie górowskim wynosi 230, 6 km. Powiat górowski to nie tylko mnogość rzek i oczek wodnych zasobnych w ryby, ale przede wszystkim piękne oraz bogate runo leśne i zwierzyna. Kompleksy leśne zajmują prawie 36% powierzchni powiatu. Brak ekspansji przemysłu, a przy tym specyfika terenu ( podmokłe tereny) sprawiły, Ŝe zachowały się tutaj kompleksy leśne i zespoły wiekowej roślinności. Powiat górowski cechuje klimat umiarkowany. Znajduje się on w strefie ścierania się łagodnego klimatu oceanicznego ( z zachodu) i klimatu kontynentalnego ( od wschodu). Przez powiat górowski przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie, a takŜe gęsta sieć dróg powiatowych ( ponad 280km) 4. Dominującym sektorem gospodarki powiatu jest rolnictwo, oparte na małoobszarowych gospodarstwach rolnych, oraz przetwórstwo rolno-spoŜywcze. PowaŜnym problemem rolnictwa jest własność gruntów. Pozostałe po rozpadzie PGR-ów gospodarstwa znalazły nowych właścicieli, powstały duŜe gospodarstwa rolne zarządzane przez prywatnych właścicieli. Część obszarów rolnych jest we władaniu Agencji Nieruchomości. Na terenie powiatu działa około 2000 róŜnorodnych podmiotów gospodarczych, z czego znaczną część stanowią firmy handlowe. Funkcjonują takŜe zakłady przetwórstwa mięsnego, Zakład Przemysłu Ziemniaczanego, producenci odzieŜy, tartak, firmy zajmujące się dostarczaniem opału, usługami transportowymi, Spółdzielnia Mleczarska” Demi”, „Społem” Powszechna Spółdzielnia SpoŜywców w Górze, Spółdzielnia Inwalidów „Jedność” w Górze, stolarnie, hurtownie materiałów budowlanych, firmy blacharskoślusarskie. Na terenie powiatu zlokalizowane są kopalnie gazu ziemnego. Jest on najcenniejszą kopaliną występującą na terenie całego powiatu. Powiat górowski jest zasobny w niezbędne dla budownictwa piaski i Ŝwiry. Funkcjonujące na terenie 4 Folder powiatu górowskiego, Starostwo Powiatowe w Górze 2004r. 10 powiatu Ŝwirownie zaopatrują w ten surowiec nie tylko lokalne firmy, ale równieŜ ościenne powiaty. W powiecie funkcjonują Banki Spółdzielcze, BZ WBK, PKO BP. Ciekawe formy wypoczynku oferują nam gospodarstwa agroturystyczne. Województwo dolnośląskie NIECHLÓW GÓRA JEMIELNO WASOSZ Rysunek nr 1: Mapka powiatu górowskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie Folderu powiatu górowskiego 1.3 Ludność i źródła jej utrzymania W skład powiatu górowskiego wchodzą gminy: Góra, Wąsosz, Jemielno i Niechlów. Miasto i Gmina Góra połoŜona jest w środkowej i północnej części powiatu górowskiego. Powierzchnia gminy zajmuje 268, 74 km2, składa się z 36 sołectw o charakterze rolniczo-przemysłowym. Największą część terytorium gminy zajmują grunty rolne, które wpływają na rolniczy charakter gminy5.Gmina liczy 21985 mieszkańców, z czego 13233 zamieszkuje w mieście Góra, natomiast społeczność wiejską zamieszkuje 8752 osoby. 5 Dane z Urzędu Miasta i Gminy Góra 11 Tab. 1 Mieszkańcy Miasta i Gminy Góra z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 08 grudnia 2010r Lp Miejscowość Liczba mieszkańców 1. Borszyn Mały 124 2. Borszyn Wielki 135 3. Bronów 200 4. BrzeŜany 174 5. Chróścina 600 6. Czernina 845 7. Czernina Dolna 297 8. Czernina Górna 198 9. Glinka 519 10. Gola Górowska 152 11. Góra 12. Grabowno 143 13. Jastrzębia 267 14. Kietlów 15. Kłoda Górowska 442 16. Kruszyniec 135 17. Laskowa 18. Ligota 242 19. Łagiszyn 120 20. Nowa Wioska 21. Osetno 22. Osetno Małe 37 23. Polanowiec 22 24. Polanowo 13 25. Radosław 304 26. Rogów Górowski 164 27. Ryczeń 331 28. Sławęcice 289 29. Stara Góra 427 30. Strumienna 128 31. Strumyk 113 32. Sułków 119 33. Szedziec 219 34. Ślubów 452 13233 45 27 57 332 12 35. Ułanka 23 36. Wieruszowice 43 37. Wieruszowice Małe 48 38. Wieruszowice Wielkie 213 39. Witoszyce 482 40. Włodków Dolny 59 41. Włodków Górny 47 42. Zawieścice 43. śarki 142 24 Razem 21985 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Góra W porównaniu do danych przedstawionych w poprzednim dokumencie ( strategia na lata 2004-2010) liczba mieszkańców Gminy Góra zwiększyła się o 292 osoby. Miasto i Gmina Góra ma charakter rolniczy. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców tej gminy jest rolnictwo oraz przemysł związany z rolnictwem. Na terenie gminy funkcjonują róŜnorodne podmioty gospodarcze (według danych statycznych na koniec 2010r zarejestrowanych było około 783 podmioty). Funkcjonuje przetwórstwo rolno-spoŜywcze, mleczarskie, przetwórstwo owocowowarzywne oraz sieć sklepów. W ubiegłym roku powstała nowa placówka handlowa TESCO. Miasto i Gmina Wąsosz połoŜona jest w południowo-wschodniej części powiatu górowskiego, zajmuje teren o powierzchni ponad 193 km2, który zamieszkuje 7761 osób w tym 2915 osób zamieszkuje miasto Wąsosz. Gmina składa się z 32 sołectw 6. W poniŜszej tabeli przedstawiono mieszkańców Miasta i Gminy Wąsosz z podziałem na poszczególne miejscowości. 6 Dane z Urzędu Miasta i Gminy Wąsosz 13 Tab. 2 Mieszkańcy Miasta i Gminy Wąsosz z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 22.12.2010 r Lp Miejscowość Liczba mieszkańców 1. Baranowice 62 2. Bartków 51 3. Bełcz Górny 84 4. Bełcz Mały 168 5. Chocieborowice 238 6. Cieszkowice 225 7. Czarnoborsko 145 8. Czeladź Wielka 314 9. Czeladź Wielka – Stefanów 10. Dochowa 11. Drozdowice Małe 63 12. Drozdowice Wielkie 80 13. Jawor 33 14. Marysin 14 15. Gola Wąsoska 16. Podmieście 76 17. Górka Wasoska 80 18. Kamień Górowski 19. Kąkolno 20. Kowalewo 112 21. Lechitów 74 22. Sądowel 17 23. Lubiel 24. Lubiel-Czaple 14 25. Ługi 76 26. Unisławice 51 27. Ostrawa 28. Płoski 29. Kobylniki 30. Pobiel 13 131 110 277 22 329 7 169 18 452 14 31. Młynary 21 32. Rudna Mała 93 33. Rudna Wielka 159 34. Sułów Wielki 86 35. Świniary 100 36. Borowna 75 37. Wąsosz 38. Wiewierz 197 39. Wiklina 102 40. Wodniki 107 41. Wrząca Śląska 132 42. Wrząca Wielka 69 43. Zbaków Dolny 57 44. Zbaków Górny 111 45. Zubrza 2915 19 Razem 7761 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Wąsosz W porównaniu do danych przedstawionych w poprzednim dokumencie ( strategia na lata 2004-2010) liczba mieszkańców Gminy Wąsosz zwiększyła się o 115 osób. Ma na to równieŜ wpływ liczba urodzeń i liczba zgonów jak równieŜ migracja mieszkańców. Gmina ta jest gminą o typowym rolniczym charakterze. Na terenie gminy działa około 350 podmiotów gospodarczych. Działające tu firmy są silnie związane z lokalną społecznością dając tym samym utrzymanie tutejszej wspólnocie. Ponadto gmina dysponuje bardzo atrakcyjnie połoŜonymi terenami inwestycyjnymi. W celu umoŜliwienia rozwoju poza rolniczej działalności produkcyjnej wyznaczone są trzy kompleksy terenów kwalifikujących się do lokalizacji nieuciąŜliwych zakładów przemysłowych, rzemieślniczych, a takŜe baz i składów. Na terenie gminy znajdują się teŜ obiekty komunikacji samochodowej: stacje benzynowe, motele. W gminie funkcjonują lokalne firmy głównie w przetwórstwie spoŜywczym, stolarstwie oraz produkcji metalowej, które gwarantują społeczności. 15 prace nielicznym grupom lokalnej Gmina Jemielno połoŜona jest w północnej części województwa dolnośląskiego w powiecie górowskim między doliną rzeki Odry i Baryczy. Zajmuje powierzchnię 123, 8km2, którą zamieszkuje 3156 osób 7. Gmina składa się z 21 sołectw i jest to gmina typowo rolnicza. Tab. 3 Mieszkańcy Gminy Jemielno z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 09.12.2010r Lp 7 Miejscowość Liczba mieszkańców 1 Bieliszów-Chobienia 4 2 Bieliszów 3 Bieliszów-Majówka 4 Ciechanów 5 Cieszyny 98 6 Chorągwice 47 7 Czeladź Mała 25 8 Daszów 183 9 Irządze 139 10 Jemielno 356 11 Kietlów 351 12 Luboszyce 196 13 Luboszyce-Uszczonów 60 14 Luboszyce Małe 94 15 Luboszyce-Równa 39 16 Lubów 227 17 Łęczyca 138 18 Osłowice 151 19 Piotrowice Małe 124 20 Piskorze 21 Psary 22 Psary-Zawiszów 37 23 Smolne-Borki 22 24 Smolne 68 37 8 118 42 315 Dane z Urzędu Gminy Jemielno 16 25 Śleszów 66 26 Zdziesławice 214 Razem 3159 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Jemielno W porównaniu do danych przedstawionych w poprzednim dokumencie (strategia na lata 2004-2010) liczba mieszkańców Gminy Jemielno zmniejszyła się o 105 osób. Gmina Jemielno jest najmniejszą gminą powiatu górowskiego zarówno pod względem obszaru jak i liczby ludności, którą zamieszkuje w 18 wsiach i 8 przysiółkach. Gmina Jemielno jest gminą typowo rolniczą, charakteryzującą się niskim zaludnieniem, a więc rolnictwo i dochody z przemysłu rolniczego stanowią główne źródło utrzymania tutejszej ludności. Większa część ludności tej gminy utrzymuje się z pracy w swoich gospodarstwach rolnych. Gmina Niechlów połoŜona jest w północnej części województwa dolnośląskiego w powiecie górowskim. W gminie znajduje się 21 sołectw, które zamieszkuje 5277 osób. Zajmuje powierzchnię 152 km2, jest w pełni zwodociągowana i stelefonizowana 8. W tabeli nr 4 przedstawiono mieszkańców Gminy Niechlów z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 09.12.2010r Tab. 4 Mieszkańcy Gminy Niechlów z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 09.12.2010r Lp 8 Miejscowość Liczba mieszkańców 1 Bartodzieje 94 2 Bełcz Wielki 3 Bogucin 58 4 Głobice 205 5 Karów 128 6 Klimontów 7 Lipowiec 114 8 Łękanów 305 9 Masełkowice 241 22 59 Dane z Urzędu Gminy Niechlów 17 10 Miechów 187 11 Naratów 686 12 Niechlów 865 13 Siciny 586 14 Szaszorowice 138 15 Świerczów 16 Tarpno 17 Wągroda 18 Wioska 155 19 Wroniniec 292 20 Wronów 250 21 śabin 22 śuchlów 58 211 96 64 348 Razem 5296 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Niechlów W porównaniu do danych zamieszczonych w poprzednim dokumencie (strategii 2004-2010) liczba mieszkańców Gminy Niechlów zmniejszyła się. Na powyŜsze zdecydowany wpływ ma liczba zgonów, urodzin jak równieŜ emigracja mieszkańców. Od 2008r liczba mieszkańców Gminy Niechlów kształtuje się na tym samym poziomie. Obecnie na terenie Gminy Niechlów działają 193 podmioty gospodarcze. W strukturze podmiotów 13, 5% to zakłady przemysłowe i budownictwo. PrzewaŜają natomiast podmioty z dziedziny handlu hurtowego i detalicznego. Liczną grupę stanowią zakłady rzemieślnicze: stolarstwo, mechanika, usługi leśne, budowlane i transportowe. W przewaŜającej części to firmy rodzinne zatrudniające do 2 osób. Firmy świadczące usługi w branŜy budowlanej zatrudniają sezonowo od 5-6 osób. Gmina Niechlów podobnie jak sąsiednie gminy powiatu górowskiego to okręg typowo rolniczy. Analizując dane z powyŜszych tabel moŜna stwierdzić, Ŝe największą pod względem powierzchni i liczby mieszkańców jest Gmina Góra. Na ogólną liczbę mieszkańców powiatu górowskiego w liczbie 38 179 osób około 16 148 osób zamieszkuje w mieście. Większość mieszkańców utrzymuje się z pracy na roli oraz 18 z pracy zarobkowej w gospodarstwach powstałych po rozpadzie PGR-ów. Znaczna część mieszkańców powiatu górowskiego utrzymuje się z pracy w Hucie Miedzi w Głogowie, Kopalni Rudy Miedzi Lubin-Polkowice. Ponadto część mieszkańców pracuje w takich placówkach jak: Starostwo Powiatowe, Urzędy Gmin, Kancelarie Notarialne, biura rachunkowe, placówki PKO BP, BZ WBK, BGZ, BS. Jest równieŜ spora część ludności (bezrobotni w tym znaczna część bez prawa do zasiłku), którzy korzystają z usług pomocy społecznej (zasiłki celowe i okresowe). Niewielka liczba mieszkańców powiatu górowskiego pracuje zarobkowo poza granicami powiatu i zagranicą. 1.3 Infrastruktura społeczna Infrastrukturę społeczną w powiecie górowskim stanowią instytucje świadczące na rzecz obywateli usługi w zakresie nauki i oświaty (placówki oświatowe, szkoły), ochrona zdrowia (przychodnie, szpital), ochrona prawa i bezpieczeństwa ( aparat policyjny), kultury (kino, dom kultury). W zakresie nauki i oświaty w powiecie górowskim obejmującym cztery gminy funkcjonują przedszkola, gimnazja, szkoły podstawowe i szkoły średnie. Na terenie Miasta i Gminy Góra znajduje się: • 6 Przedszkoli Samorządowych, • 6 Szkół Podstawowych, • Gimnazja, • Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza, • Zespół Szkół im. Gen. Sylwestra Kaliskiego, • Ochotniczy Hufiec Pracy, • Szkoły średnie i policealne przy Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego. Według danych empirycznych uzyskanych ze Starostwa Powiatowego w Górze na dzień 20 grudnia 2010r w szkołach średnich uczy się 1538 uczniów, natomiast w szkołach podstawowych 1384 uczniów, i w przedszkolach 611 uczniów 9. Na terenie Miasta i Gminy Wąsosz znajdują się: • 9 1 Przedszkole Samorządowe Dane ze Starostwa Powiatowego w Górze. 19 w gimnazjum 821 uczniów • 4 punkty przedszkolne • 4 Publiczne Szkoły Podstawowe • 1 Publiczne Gimnazjum • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Według danych statystycznych uzyskanych na dzień. 20 grudnia 2010r z Urzędu Miasta i Gminy Wąsosz w szkołach i przedszkolu z terenu Miasta i Gminy Wąsosz uczy się 1056 uczniów 10. Na terenie Gminy Jemielno znajdują się: • 2 Zespoły Szkół Podstawowych • 2 Gimnazja • 2 oddziały zerówki • 2 przedszkola w których uczy się 391 uczniów 11. Na terenie Gminy Niechlów znajdują się: • Zespół Szkół- Samorządowa Szkoła Podstawowa i Przedszkole w Niechlowie • Zespół Szkół – Samorządowa Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. H. Sienkiewicza w Sicinach, • Gimnazjum w Naratowie, • Gimnazjum w Niechlowie, Według danych empirycznych uzyskanych na dzień 22.12.2010r do przedszkoli znajdujących się w Gminie Niechlów uczęszcza 134 dzieci, w szkołach podstawowych uczy się 337 uczniów, a w gimnazjum uczy się 194 uczniów 12. Biblioteki Obecnie na terenie powiatu funkcjonuje 7 bibliotek w poszczególnych gminach. Na sieć biblioteczną składają się: • 2 biblioteki i 3 filie funkcjonujące na terenie Miasta i Gminy Góra, • 2 biblioteki na terenie Gminy Jemielno, • 2 biblioteki na terenie Gminy Niechlów, • 1 biblioteka na terenie Miasta i Gminy Wąsosz. 10 Dane z Urzędu Miasta i Gminy Wąsosz. Dane z Urzędu Gminy Jemielno. 12 Dane z Urzędu Gminy Niechlów. 11 20 śycie kulturalne Na terenie powiatu górowskiego prowadzą działalność przy Domu Kultury, Kino i zespoły folklorystyczne: • Dom Kultury w Górze, • Dom Kultury w Wąsoszu, • Dom Kultury w Niechlowie, • Orkiestra Dęta, • Zespoły folklorystyczne, • Uniwersytet III Wieku. Opieka zdrowotna Na terenie powiatu górowskiego opieką zdrowotną zajmują się: • Niepubliczne Zespoły Opieki Zdrowotnej w Górze, • Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Niechlowie, • Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Sicinach, • Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Wąsoszu, • Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Jemielnie, • Indywidualna Praktyka lekarska w Górze, • Przychodnie Lekarzy Specjalistów, • Praktyka lekarzy rodzinnych, • Zespół Poradni Specjalistycznych, • SP ZOZ szpital w Górze. Placówki te zapewniają mieszkańcom wyspecjalizowaną opiekę medyczną. Od 2002 r funkcjonuje w Górze Urząd Skarbowy, umoŜliwia to społecznościom powiatu górowskiego załatwienie wielu spraw na miejscu. Z ubolewaniem naleŜy stwierdzić, Ŝe od kilku lat nie funkcjonuje w powiecie górowskim Sąd Grodzki i Księgi Wieczyste, który przeniesiono do Głogowa. Jest to ogromnym utrudnieniem dla lokalnej społeczności. Analizując powyŜsze stwierdza się, Ŝe podmiotem powiatu ma być społeczna lokalność załatwiająca w powiecie najistotniejsze sprawy, a powstanie samorządu powiatowego ma z istoty przybliŜyć urząd do obywatela w trosce o losy społecznej lokalności, dlatego teŜ istotne jest i priorytetowe przywrócenie siedziby Sądu w powiecie górowskim. 21 2. Diagnoza problemów społecznych w powiecie górowskim 2.1. Wprowadzenie Wiele jest takich zjawisk i sytuacji w Ŝyciu zbiorowym, które z rozmaitych powodów uznajemy za problemy społeczne. Niemniej wśród problemów społecznych moŜemy wyróŜnić takie, które w sposób zasadniczy kłócą się z wyobraŜeniami o dobrym urządzeniu Ŝycia zbiorowego. W Ŝyciu kaŜdej zorganizowanej zbiorowości ludzkiej poczynając od rodziny czy grupy rówieśniczej, nieustannie pojawiają się trudności naruszające codzienną równowagę i harmonię stosunków między ludźmi. Część z nich ma charakter naturalny, to choroby, klęski Ŝywiołowe, głód spowodowany nieurodzajem. Inne natomiast są konsekwencją rozmaitych zakłóceń organizacji Ŝycia zbiorowego. Te właśnie uznajemy zwykle za problemy społeczne. Wśród nich wyróŜniamy: • bezrobocie, • ubóstwo, • niepełnosprawność, • bezdomność, • alkoholizm, • narkomanię, • prostytucję, • przestępczość, • niewydolność opiekuńczo-wychowawczą, • przemoc w rodzinie. Modyfikując powiatową strategię skoncentrowano się na wybranej grupie problemów, które dotykają w znacznym stopniu ludność powiatu górowskiego. Uznano je za priorytetowe, decydujące o istocie tego dokumentu. 2.2 Bezrobocie Bezrobocie prowadzi do narastania kwestii społecznych w zakresie ubóstwa, edukacji i zdrowia. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest rozszerzanie się zjawiska patologii społecznej, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagroŜenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki, rodziny, określonych grup społecznych, a takŜe całego społeczeństwa. „ Problem bezrobocia staje się problemem szczególnie bolesnym wówczas, gdy zostają nim dotknięci przede 22 wszystkim ludzie młodzi, którzy po zdobyciu przygotowania poprzez odpowiednią formację kulturalną, techniczną i zawodową, nie mogą znaleźć zatrudnienia. Ich szczera wola pracy, ich gotowość podjęcia własnej odpowiedzialności za rozwój ekonomiczny i społeczny społeczeństwa rodzi wówczas przykrą frustrację 13. W wyniku bezrobocia pojawiają się liczne zagroŜenia dla młodzieŜy. Brak pracy uniemoŜliwia lub opóźnia start Ŝyciowy i zawodowy młodych ludzi oraz skazuje ich na zaleŜność od rodziców. W wymiarze jednostkowym moŜe hamować rozwój osobowości, prowadząc do wypaczeń i degradacji, psychicznych załamań, depresji, a nawet samobójstw. W wymiarze społecznym bezrobocie moŜe stać się podłoŜem przestępczości, alkoholizmu. „Bezrobocie wywołuje skutki społeczne w sferze ekonomicznej i psychospołecznej, które nasilają się w miarę wydłuŜania się okresu pozostawania bez pracy, Bezrobocie prowadzi zawsze do obniŜenia standardu Ŝycia, takŜe w przypadkach otrzymywania świadczeń kompensujących płacę, wywołuje pojawienie się poczucia krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem utraty kwalifikacji zawodowych, pogarsza stan zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów społecznych i zachowań patologicznych. Długotrwały brak pracy powoduje szybką degradację ekonomiczną jednostki i rodziny, potęguje biedę oraz rozszerza sferę ubóstwa. Bezpośrednią konsekwencją długotrwałego braku pracy jest rodzenie się nowego ubóstwa, tj. pauperyzacji rodzin, które wcześniej radziły sobie same w sferze zaspokajania podstawowych potrzeb. Zwłaszcza utrata prawa do zasiłku z powiatowego urzędu pracy zmusza do szukania wsparcia w pomocy społecznej14. Bezrobocie wywołuje takŜe negatywne skutki psychospołeczne. WydłuŜanie się okresu pozostawania bez pracy powoduje nasilanie się zjawiska izolacji społecznej bezrobotnych, narastanie napięć i konfliktów w rodzinie, ograniczenie poparcia i aprobaty ze strony członków najbliŜszej rodziny. Bezrobocie uwaŜane jest przez ogromną większość dotkniętych nim osób za katastrofę Ŝyciową. Wpływa to na nasilenie się stresów wynikających z braku poczucia własnej wartości, lęku o przyszłość, utraty dotychczasowej pozycji w środowisku społecznych. Bezrobocie staje się czynnikiem wpływającym na wzrost patologii społecznej. Spora grupa społeczeństwa nie wini za bezrobocie mechanizmy Ŝycia społeczno-ekonomicznego i politycznego, ale uwaŜa, Ŝe wina leŜy bardziej po 13 14 Jan Paweł II, Encyklika, Laborem Exercens” 1981. Pod redakcją A.Rajkiewicza, J. Supińskiej, M.KsięŜopolskiego , Polityka społeczna, Katowice 1998, s.169. 23 stronie samych dotkniętych bezrobociem. Bezrobotni pozostają bez pracy, gdyŜ nie posiadają odpowiednich kwalifikacji lub teŜ nie są zainteresowani ich zdobyciem. Stanowią oni grupę ludzi trwale pozostających bez pracy, w duŜej mierze uzaleŜnieni od państwowego systemu pomocy społecznej, gwarantującej jakiś rodzaj zasiłków i zapomóg 15. „AŜeby przeciwstawić się niebezpieczeństwu bezrobocia, aby wszystkim zapewnić zatrudnienie, naleŜy czuwać nad całościowym planowaniem w odniesieniu do tego zróŜnicowanego warsztatu pracy, przy którym kształtuje się Ŝycie nie tylko ekonomiczne, ale takŜe kulturalne danego społeczeństwa. Winna to być troska całościowa, która ostatecznie spoczywa na barkach państwa, ale która nie moŜe oznaczać jednokierunkowej centralizacji ze strony władz państwowych. Chodzi natomiast o trafną i celową koordynację, w ramach, której być powinna zagwarantowana inicjatywa poszczególnych osób, samodzielnych grup i ośrodków lokalnych” 16. Walka z bezrobociem jest we współczesnej Polsce podstawowym wyzwaniem zarówno dla polityki gospodarczej, jak i społecznej. Skuteczna walka z bezrobociem jest moŜliwa poprzez wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy. 2.3 Ubóstwo Jednym z największych problemów społecznych mających wymiar globalny jest ubóstwo. Z roku na rok powiększa się liczba osób Ŝyjących poniŜej minimum socjalnego. Ubóstwo podobnie jak inne pojęcia z zakresu nauk społecznych nie posiadają jednoznacznej definicji. „Ubóstwo określane jest, jako stan, w którym jednostce lub grupie społecznej brakuje środków na zaspokajanie podstawowych potrzeb”. Oprócz tradycyjnych biednych jak osoby o najniŜszych rentach i emeryturach, osoby przewlekle chore i osoby niepełnosprawne oraz część rodzin niepełnych i wielodzietnych, do populacji ubogich dołącza obecnie nowa kategoriarodziny pracownicze o najniŜszych dochodach. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe ubóstwo, o którym mowa to jedynie dość ogólna charakterystyka sytuacji, w jakiej znajduje się wiele gospodarstw domowych. Mówi nam ona wiele o ich połoŜeniu społecznym, posługujemy się nią w statystykach 15 16 Rozmiary tego problemu w powiecie górowskim przedstawiono w 3 rozdziale strategii. Jan Paweł II Encyklika, „ Laborem Exercens” 1981. 24 i analizach sytuacji gospodarczej, ale jednocześnie prowadzi do zatarcia istotnych róŜnic między ludźmi, których łącznie uznajemy za ubogich. Ubóstwo nie ma jednej twarzy, czymś innym jest bieda w wielodzietnej rodzinie utrzymywanej z zarobków jednego z rodziców, czymś innym jest bieda biorąca się z zaniedbania rodzicielskich obowiązków, a jeszcze czymś innym bieda w takich rodzinach, których dochody są wprawdzie stosunkowo wysokie, ale ich znaczną część pochłaniają wydatki na rehabilitację dziecka niepełnosprawnego 17. W kaŜdym społeczeństwie obok ludzi, którzy są w stanie zaspokoić wszystkie potrzeby, istnieją teŜ ludzie, których niekiedy nie stać na zaspokojenie nawet najbardziej elementarnych potrzeb 18. Ubóstwo jest zjawiskiem złoŜonym posiadającym róŜne aspekty. W efekcie okazuje się, Ŝe trudno znaleźć jakieś jednoznaczne, podstawowe kryterium kwalifikujące osoby czy całe rodziny, jako ubogie. Ubóstwo powoduje rozszerzanie się następnego problemu, którym jest niepełnosprawność. 2.4. Niepełnosprawność Niepełnosprawność jest jednym z powaŜnych zjawisk i problemów społecznych współczesnego świata. Z uwagi na powagę problemu podejmuje się szeroko rozumiane czynności zmierzające do niwelowania tego problemu. Działania te podejmowane są przez rząd, społeczne lokalności i instytucje. Niepełnosprawność określana jest, jako stan psychiczny lub umysłowy, powodujący trwałe lub okresowe utrudnienie, ograniczenie bądź uniemoŜliwienie samodzielnej egzystencji i wypełnianie ról społecznych 19. Niepełnosprawność to kwestia społeczna, która dotyka znacznej części obywateli, ograniczając ich moŜliwości funkcjonowania i rozwoju na wielu płaszczyznach, a zwłaszcza ekonomicznej, społecznej, edukacyjnej i zawodowej. Prawie kaŜda polska rodzina ma w swoim gronie osoby niepełnosprawne. Pojęcie niepełnej sprawności nie jest terminem jednoznacznym. Bywa ona zastępowana terminem naruszona sprawność, a osoba z naruszoną sprawnością określana jest, jako jednostka, która wprawdzie nie posiada statusu inwalidztwa, jednak jej sprawność fizyczna lub psychiczna jest zachwiana w tym stopniu, Ŝe ma ona 17 Zasięg ubóstwa w Polsce, Serwis GUS, Warszawa 2007 Rozmiary i sposoby niwelowania skutków tego problemu dotykającego ludność powiatu górowskiego przedstawiono w 3 rozdziale strategii. 19 Z.Krawczyńska –Butryn, Niepełnosprawność –specyfika pomocy społecznej, Kraków 1999, s.15. 18 25 znaczne trudności w wywiązywaniu się z wymagań stawianych przez pracę zawodową, zwłaszcza Niepełnosprawność przez powoduje warunki, w jakich indywidualne jest ona konsekwencje wykonywana. o charakterze społecznym: • Zmianę pozycji zawodowej- z pracownika na osobę bez pracy lub pracującą w ograniczonym zakresie: z osoby decydującej o sprawach rodziny na osobę uzaleŜnioną od pomocy innych, • Zmianę sytuacji ekonomicznej- od samodzielności ekonomicznej do ekonomicznego uzaleŜnienia, czyli od sytuacji, gdy człowiek mógł na przykład podejmować decyzje dotyczące konkretnych wyborów: do sytuacji, gdy zaspokojenie potrzeb bytowych jest zaleŜne od pomocy z zewnątrz: innych osób z rodziny i instytucji, • Zmianę oczekiwań społecznych i wyznaczanie nowych ról związanych z faktem, ze jest się osobą niepełnosprawną. Przez niepełnosprawność rozumie się wszelkie ograniczenia lub brak zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób lub w zakresie uwaŜanym za normalny dla człowieka. Za osobę niepełnosprawną uwaŜa się człowieka, który nie moŜe samodzielnie wykonywać czynności samoobsługowych takich jak: mycie ubieranie prowadzenie gospodarstwa domowego i przygotowywanie posiłków. Przyczyny niepełnosprawności moŜna podzielić na trzy kategorie: • wady wrodzone, • przewlekłe choroby, • nagłe wydarzenia; wypadki, urazy, zatrucia. Przeciętny człowiek pełnosprawny funkcjonuje na normalnym poziomie, ustalonym przez przeciętne normy lub standardy zdrowotne oraz przyjęte w danym społeczeństwie formy zachowania się. Poziom funkcjonowania człowieka moŜe jednak być obniŜony w stosunku do tych norm i standardów, na skutek stanu zdrowia, a więc na skutek wady wrodzonej, choroby, urazu lub zmian starczych. Osoby niepełnosprawne z racji rozległości zaburzeń wymagają specjalnej opieki i pomocy oraz specjalnych metod zmierzających do ich najpełniejszego rozwoju. Polityka społeczna rozumiana, jako działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, których celem jest poprawa połoŜenia materialnego. Podstawowym celem działania na rzecz osób niepełnosprawnych jest przygotowanie 26 ich do normalnego aktywnego Ŝycia w społeczeństwie: doradztwa i szkolenia zawodowego, ochrony socjalnej, ekonomicznej i prawnej: zaopatrzenia w sprzęt ortopedyczny, rehabilitacyjny, usuwanie barier architektonicznych i komunikowaniu się. Rozpowszechnianie się zjawiska niepełnej sprawności stawia zadania 20 przeciwdziałania temu i ograniczenia jego skutków . NaleŜy, więc dąŜyć do zmniejszenia liczby osób niepełnosprawnych i przeciwdziałać przyczynom, czyli róŜnego rodzaju procesom i zdarzeniom prowadzącym do niepełnej sprawności. Kolejne zadania to ograniczenie skutków niepełnej sprawności, jeśli juŜ wystąpiła. Działania te polegają na: • wzmacnianiu sprawności fizycznej lub psychicznej, • zmniejszenia poziomu uszkodzenia sprawności, • zwiększenia sprawności funkcjonowania i aktywności Ŝyciowej osób niepełnosprawnych poprzez środki techniczne: protezy, wózki inwalidzkie, aparaty słuchowe. Ta grupa zadań obejmuje i opiera się na działaniach określanych, jako proces rehabilitacji. Rehabilitacja polega na przywróceniu sprawności uszkodzonych organów jednostki lub usprawnienia jej funkcji, przygotowaniu jej do samodzielnego radzenia sobie w Ŝyciu codziennym oraz na stworzeniu w środowisku społecznym i otoczeniu fizycznych warunków do prawidłowego funkcjonowania jednostki 21. Bez pomocy społecznej człowiek niepełnosprawny nie mógłby funkcjonować w realiach współczesnego świata. Człowiek niepełnosprawny w swoim Ŝyciu ma bardzo mało okazji do przeŜycia radości. Ten brak okazji związany jest ze smutnym stereotypem, który tkwi w realiach ludzi normalnych. Stereotyp wywodzi się z przekonania, Ŝe niepełnosprawność pozbawia moŜliwości myślenia i tworzenia. Przepojeni duchem tolerancji wiemy, Ŝe „ inny to nie znaczy gorszy”. Uznajemy prawo kaŜdego człowieka (niezaleŜnie od towarzyszących mu dysfunkcji) do poszanowania jego godności, intymności, swobody wyboru, poczucia bezpieczeństwa, niezaleŜności i rozwoju osobowości. Warto sobie zadawać pytanie, co implikuje konieczność przestrzegania tych pryncypiów w pracy z człowiekiem starym czy niepełnosprawnym. 20 21 Rozmiary niepełnosprawności w powiecie górowskim przedstawiono w 3 rozdziale strategii. A. Hulek, Aktywność zawodowa osób z odchyleniami od normy, Warszawa, 1998, s. 11. 27 2.4 Przestępczość Przestępstwo to złamanie normy prawnej. Przestępstwo moŜe być definiowane, jako zjawisko „naturalne”, „społeczne”, lub „prawne”. Przestępstwo to zachowanie lub działania, które naruszają przepisy prawa. Według najczęściej spotykanej w literaturze definicji przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawodawcę określający jego znamiona, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy. Zachowanie będące przedmiotem definicji, szkodzi nie tyle państwu, ale bezpieczeństwu człowieka. Przestępstwo to czyn zabroniony pod groźbą kary i społecznie szkodliwy. Charakterystyka przestępczości jest zwykle dokonywana na podstawie danych pochodzących z dwóch podstawowych źródeł: ze statystyk policyjnych oraz ze statystyk sądowo-prokuratorskich. Co najwaŜniejsze ani statystyk policyjnych ani statystyk sądowo-prokuratorskich nie traktuje się, jako materiału słuŜącego porównaniom dotyczącym przestępczości. W grupie przestępstw wyraźnie wyróŜnia się agresję skierowaną przeciwko członkom rodziny lub osobom zaleŜnym. Wiele badań socjologicznych ujawniło, Ŝe rodzina stanowi podstawowy układ odniesienia do tego problemu. Społeczeństwo polskie jest wysoce zaniepokojone falą wzrastającej przestępczości. Gwałtowny wzrost przestępczości znacznie obniŜa poczucie bezpieczeństwa 22. 2.5 Alkoholizm Jednym z przejawów zachowań dewiacyjnych, najbardziej pospolitym, a zarazem przysparzającym wielu niedogodności w Ŝyciu społecznym jest alkoholizm. Terminu alkoholizm uŜywa się potocznie w dwóch znaczeniach: do określenia wszelkiego spoŜycia alkoholu, które wykracza poza miarę tradycyjnego czy zwyczajowego picia, bądź dla oznaczenia choroby alkoholowej. Rozpatrując problemy związane z naduŜywaniem napojów alkoholowych, naleŜy jednak rozróŜniać te dwa zjawiska. Pierwsze z nich to pijaństwo, przejawiające się w postaci nadmiernej konsumpcji alkoholu, drugie to alkoholizm, będący objawem chorobowym. 22 Przestępczość w powiecie górowskim przedstawiono w następnym rozdziale strategii. 28 O negatywnym wpływie, jaki wywiera alkohol na organizm człowieka, wiedzą wszyscy. Choroby, których rozwój spowodowany jest naduŜywaniem alkoholu są tragiczne w skutkach. Zdecydowana większość badań naukowych potwierdza hipotezę, Ŝe konsumpcja alkoholu zdeterminowana jest pewnymi określonymi okazjami; celebrowanie świąt i uroczystości rodzinnych, zawieranie transakcji albo rozmaite wydarzenia Ŝycia towarzyskiego. Ciekawy dwustopniowy model narastania zaleŜności alkoholowej przedstawiany jest przez psychologów społecznych. Według tej koncepcji, picie ma pierwotnie właściwości nagradzające, związane z tym, Ŝe jest subiektywnie odczuwane, jako coś, co przynosi ulgę, rozładowuje napięcie i uspakaja. Szukając jakiegoś wyjścia z sytuacji stresowej jednostka moŜe znaleźć rozwiązanie swoich problemów przez alkohol. Powoduje to jednak z reguły dość nieprzyjemne konsekwencje fizyczne, a takŜe psychiczne 23. Sytuacje te skłaniają do ponownego szukania pociechy w alkoholu, a przedłuŜający się okres picia powoduje stosunkowo szybko narastające rozmaite przymusy fizjologiczne. Osoba, która zaczyna nadmiernie pić i z reguły porzuca pierwotne środowisko społeczne, wycofuje się z takich układów Ŝycia zbiorowego, w których nie jest akceptowana. Alkoholizm to nie tylko choroba dotykająca jednostki: to równieŜ, a moŜe przede wszystkim, choroba społeczna, która najpierw atakuje podstawową grupę społeczną- rodzinę. Specyfika rodziny alkoholowej polega na tym, Ŝe osobą uzaleŜnioną jest z reguły człowiek dorosły zazwyczaj ojciec albo matka, a substancją uzaleŜniającą jest alkohol. Rodzina alkoholowa powstaje w wyniku codziennego spoŜywania alkoholu w róŜnych okresach jej Ŝycia i z róŜnych przyczyn, w wyniku, czego naduŜywanie alkoholu przez jednego (lub więcej) członka rodziny staje się podstawową zasadą organizującą i kształtującą Ŝycie rodziny. W efekcie któregoś dnia rodzina zauwaŜa, Ŝe całe jej Ŝycie koncentruje się wokół alkoholu. Tak, więc rodzina z problemem alkoholowym to ludzie Ŝyjący we wspólnocie, w której dochodzi do dramatu z powodu alkoholu. JeŜeli tylko jeden człowiek wspólnoty pije, niszcząc swoje zdrowie i sens swego Ŝycia, nie moŜe to być obojętne dla pozostałych. Zakłóca to spokój pozostałych członków rodziny. 23 A.Siemaszko, Granice tolerancji, o teoriach zachowań dewiacyjnych, Warszawa 1999, s.142. 29 Tu wszyscy mają pretensje do siebie samych i do siebie nawzajem. Zarówno alkoholik, jak i jego rodzina czy współmałŜonek, a nawet dorastające dzieci, związani są węzłami krzywdy i winy, urazy, agresji oraz poczuciem, Ŝe nikt nie jest w porządku. Emocjonalna atmosfera rodziny alkoholowej ogniskuje się wokół wstydu, Ŝalu, złości, lęku poczucia winy i krzywdy. Wstyd i lęk zmuszają do kłamstwa. Wszyscy Ŝyjący blisko z osobą uzaleŜnioną wiedzą, Ŝe otwarta i Ŝyczliwa rozmowa z alkoholikiem jest niemoŜliwa. W ten sposób rodzi się uzaleŜnienie: uzaleŜniona bywa takŜe Ŝona alkoholika. W rodzinie z problemem alkoholowym brak jest wzajemności, alkoholik permanentnie nie wypełnia swojej roli współmałŜonka, rodzica i partnera Ŝyciowego. W takiej rodzinie ludzie zamykają się przed innymi, alkoholizmem nie moŜna przecieŜ się chwalić. Bardzo trudno wyjść z tego zamkniętego kręgu, by sięgnąć po wsparcie czy pomoc 24. Alkoholizm przyczynia się do powstania nowego problemu, jakim jest niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodzin. 2.6 Przemoc w rodzinie Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkom rodziny naruszające prawa i dobra osobiste osoby, powodujące cierpienie i szkody. W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza od sprawcy. Zgodnie z art. 207 § 1 kodeksu karnego przemoc w rodzinie jest przestępstwem. śycie codzienne dostarcza nam wielu przykładów świadczących o przejawie agresji wśród ludzi, czyli skłonności do stosowania przemocy w relacji z innymi. Przemoc ma miejsce nie tylko w rodzinach z marginesu społecznego, lecz takŜe w rodzinach dobrze funkcjonujących na pozór dobrze funkcjonujących w środowisku25. Występuje praktycznie we wszystkich grupach społecznych przemoc to jeden z najbardziej dramatycznych problemów społecznych, który wymaga podjęcie natychmiastowych działań. Pomimo wzrostu liczby placówek niosących pomoc, nadal jeszcze większość osób będących ofiarami przemocy w domu pozostaje poza zasięgiem profesjonalnej pomocy psychologicznej oraz prawnej. Często dochodzi do paradoksalnej sytuacji, kiedy to ofiara przemocy zmuszona jest opuścić mieszkania, a sprawca pozostaje w mieszkaniu. 24 Wielkość tego zjawiska i sposoby pomocy rodzinom dotkniętym alkoholizmem z powiatu górowskiego przedstawiono w 3 rozdziale strategii. 25 Podejmowane działania w zakresie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie w powiecie górowskim przedstawiono w 3 rozdziale Strategii 30 Najczęściej ofiarami takiej przemocy są matki z małymi dziećmi. Z uwagi na niekorzystne uregulowania prawne nadal brak jest systemowych rozwiązań, które umoŜliwiłyby pomoc ofiarom przemocy26. Niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodziny 2.7 Rodzina to najmniejsza grupa społeczna regulująca wiele zachowań człowieka oraz skupiająca zjawiska i procesy zachodzące w całym społeczeństwie. MoŜna teŜ ujmować „rodzinę, jako grupę złoŜoną z osób połączonych jednym z dwu typów stosunków społecznych: stosunkiem małŜeństwa i stosunkiem rodzicedzieci”. „Rodzina stanowi jeden z najwaŜniejszych układów odniesienia, wedle, których musi być kształtowany społeczno-etyczny porządek pracy ludzkiej. Rodzina jest równocześnie wspólnotą, która moŜe istnieć dzięki pracy i jest zarazem pierwszą wewnętrzną szkołą pracy dla kaŜdego człowieka 27”. Uzasadnioną i zarazem konieczną rzeczą jest wyodrębnienie funkcji rodziny: • materialno- ekonomicznej, • opiekuńczo - zabezpieczającej, • prokreacyjnej, • seksualnej, • legizacyjno - kontrolnej, • socjalizacyjnej, • rekreacyjno - towarzyskiej, • emocjonalno - ekspresyjnej, • kulturalnej, • stratyfikacyjnej, Zaburzenia w realizacji lub całkowity brak wykonywania tych funkcji prowadzą do kryzysu w rodzinie. W zaleŜności od zasięgu i istotności funkcji zakres tych zaburzeń moŜe przybierać róŜne formy i uzewnętrzniać się poprzez skutki, tak dla jednostek wchodzących w jej skład, jak i całej grupy. Gdy mówimy o problemach w realizowaniu funkcji rodziny, mamy na myśli jej kryzysową sytuację. PrzedłuŜający się kryzys prowadzi do dezorganizacji rodziny, którą najbardziej 26 27 Rozmiary tego zjawiska w powiecie górowskim przedstawiono w 3 rozdziale strategii Jan Paweł II Encyklika” Laborem Exersens” 1981. 31 odczuwają dzieci. Rodzina, która wykazuje powaŜne nieprawidłowości w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych i psychospołecznych członków tej rodziny, a zwłaszcza dziecka to rodzina dysfunkcjonalna. A zatem w określeniu rodziny dysfunkcjonalnej szczególną uwagę przykłada się do zaspokajania potrzeb dziecka. Dysfunkcjonalność rodziny prowadzi do typowej patologii a w konsekwencji powoduje niewydolność opiekuńczo-wychowawczą. Bardzo waŜną w Ŝyciu dziecka jest potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji i troski rodzicielskiej 28. Dlatego system opieki nad dzieckiem pozbawionym tych potrzeb ma na celu: 1) redukowanie w miarę moŜliwości, instytucjonalnych form opieki nad dzieckiem, 2) rozszerzanie rodzinnych form opieki zastępczej poprzez jej promowanie, 3) podejmowanie działań na rzecz dzieci pozbawionych opieki i wychowania umoŜliwiających jak najczęstsze doprowadzenie do ich powrotu do rodziny naturalnej. Kiedy wspieranie rodziny nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wówczas konsekwencją niewydolności opiekuńczo-wychowawczej moŜe być umieszczenie dziecka w rodzinnej lub instytucjonalnej opiece zastępczej. Zadania pomocy rodzinie oraz umieszczenie dziecka w środowisku zastępczym naleŜą do zadań powiatu. Dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej lub niedostosowanemu społecznie powiat zapewnia opiekę i wychowanie w formie rodziny zastępczej, opieki rodzinnej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Kierowanie dziecka pozbawionego częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej do placówki opiekuńczo-wychowawczej na pobyt całodobowy moŜe nastąpić po wyczerpaniu moŜliwości udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczenie w rodzinnej opiece zastępczej. Placówka opiekuńczo-wychowawcza zapewnia dziecku całodobową, ciągłą opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne, religijne, a takŜe zapewnia korzystanie z przysługujących mu na podstawie odrębnych przepisów świadczeń zdrowotnych i kształcenia. 28 T.Bilecki, dziecko i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II , Kraków , 2000. 32 Dzieci do placówki kieruje powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Podstawą skierowania dziecka do placówki jest • orzeczenie sądu, • wniosek rodziców, opiekunów prawnych lub małoletnich. Powiat kieruje dziecko do odpowiedniej placówki przy pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie. O skierowaniu dziecka do placówki powiatowe centrum powiadamia sąd, który wydał orzeczenie. Właściwy powiat jest zobowiązany do realizacji orzeczeń sądowych zarządzających umieszczenie dziecka w placówce. JeŜeli właściwy powiat nie moŜe skierować dziecka do placówki z powodu braku placówki określonego typu lub z powodu braku miejsca w placówce tego typu zwraca się do innego powiatu w granicach województwa z wnioskiem o skierowanie dziecka do odpowiedniej placówki. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zawiadamia właściwy sąd rodzinny i szkołę o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Do skierowania do placówki załącza się w zaleŜności od rodzaju i zakresu opieki, która ma być objęte dziecko: 1) odpis aktu urodzenia, a w przypadku sierot lub półsierot równieŜ odpis aktu zgonu zmarłego rodzica, 2) orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo- wychowawczej albo wniosek rodziców o umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, dostępną dokumentację o stanie zdrowia dziecka, 3) dokumenty szkolne, 4) w szczególności świadectwo szkolne, karty szczepień, kwestionariusz aktualnego rodzinnego wywiadu środowiskowego wraz ze szczegółowym opisem sytuacji dziecka oraz dokumentację dotychczasowych działań podjętych wobec dziecka i rodziny . Rodzeństwo kierowane do placówki nie powinno być rozdzielane. Dzieci przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych mają umoŜliwiony kontakt z rodzicami oraz innymi osobami bliskimi, za wyjątkiem sytuacji, w których sąd zakazał lub ograniczył prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem. Placówki opiekuńczo-wychowawcze współpracują z powiatowym centrum pomocy rodzinie właściwymi ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu rodziców dzieci, szkołami, do których dzieci uczęszczały przed umieszczeniem ich w placówce, sądami rodzinnymi i kuratorami sądowymi. 33 Zmiany w obrębie obowiązujących placówki opiekuńczo-wychowawcze przepisów spowodowały, iŜ zobowiązane są one do podejmowania nowych, jakŜe odpowiedzialnych zadań. Odzwierciedleniem tych zmian jest daleko idąca indywidualizacja w podejściu do zagadnień wychowania oraz intensywna praca nad przywróceniem dziecka rodzinie naturalnej, a jeŜeli to nie jest moŜliwe, umieszczenie go w rodzinnych formach opieki zastępczej. Rodzina zastępcza to rodzina, w której umieszcza się małoletnie dziecko w celu sprawowania nad nim opieki i jego wychowania w wypadku, gdy, jego naturalni rodzice nie spełniają swojej funkcji. Dziecko przebywa w rodzinie zastępczej do czasu unormowania jego sytuacji Ŝyciowej (np. powrót do rodziny naturalnej). JeŜeli nie nastąpi powrót do rodziców naturalnych, piecza rodziny zastępczej ustaje z dniem osiągnięcia przez dziecko pełnoletności i rozpoczęcia procesu usamodzielniania 29. 1) dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej zapewnia się opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej. 2) rodzina zastępcza moŜe być ustanowiona równieŜ dla dziecka niedostosowanego społecznie. 3) rodzina zastępcza w wypełnianiu swoich funkcji kieruje się dobrem przyjętego dziecka i poszanowaniem jego praw, 4) rodzina zastępcza sprawuje opiekę nad powierzonym dzieckiem osobiście, z wyjątkiem przypadków, gdy osoba pełniąca funkcję rodziny zastępczej okresowo nie moŜe z powodów zdrowotnych lub losowych sprawować opieki osobiście albo, gdy dziecko okresowo przebywa w szczególności w sanatorium, szpitalu, domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolnowychowawczym, młodzieŜowym ośrodku wychowawczym lub w innej placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania, 5) rodzina zastępcza zapewnia dziecku warunki rozwoju i wychowania odpowiednie do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju w tym: 1. odpowiednie warunki bytowe, 2. moŜliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, 3. moŜliwości zaspokojenia indywidualnych potrzeb dziecka, 29 M. Andrzejewski, prawna ochrona rodziny, WSP, Warszawa 1999, s.67. 34 4. moŜliwości właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, 5. odpowiednie warunki do wypoczynku i organizacji wolnego czasu. 6) umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu. Przy umieszczeniu kolejnego dziecka w istniejącej juŜ rodzinie zastępczej sąd zasięga opinii powiatowego centrum pomocy rodzinie właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej, 7) w przypadku pilnej konieczności zapewnienia dziecku opieki zastępczej umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej jest moŜliwe na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej między rodziną zastępczą a starosta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny, O zawartej umowie starosta zawiadamia niezwłocznie sąd. 8) z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu regulującego sytuację dziecka umowa, o której mowa w ust. 7. wygasa, 9) obowiązek opieki nad dzieckiem i jego wychowania rodzina zastępcza podejmuje z dniem umieszczenia dziecka w tej rodzinie w wykonaniu orzeczenia sądu albo umowy, o której mowa w ust.7. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej moŜe być powierzone małŜonkom lub osobie niepozostającej w związku małŜeńskim, jeŜeli osoby te spełniają następujące warunki: 1) dają rejkojmię naleŜytego wykonywania zadań rodziny zastępczej, mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, 2) korzystają w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, 3) nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani teŜ władza rodzicielska nie została im zawieszona, 4) wywiązują się z obowiązku łoŜenia na utrzymanie osoby najbliŜszej lub innej osoby, gdy ciąŜy na nich obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu, 5) nie są chore na chorobę uniemoŜliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim, 6) mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania, 7) uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. NaleŜy pamiętać, Ŝe dziecko poza rodziną umieszczane jest na czas określony. W tym czasie naleŜy podjąć taką pracę z rodzicami biologicznymi dziecka, aby po 35 zaŜegnaniu kryzysu mogło ono powrócić do rodziny naturalnej. Dlatego niesłychanie waŜne jest, aby przez okres pobytu dziecka w rodzinie zastępczej nie zrywać kontaktów z rodzicami, a wręcz je umacniać. Rodzice biologiczni dzieci przebywających w rodzinach zastępczych powinni uczestniczyć w waŜnych dla dziecka wydarzeniach oraz wspólnie z rodzicami zastępczymi podejmować decyzje dotyczące spraw dziecka. Pośrednikiem w tym jest powiatowe centrum pomocy rodzinie-jednostka powiatowa wykonująca zadania z zakresu pomocy społecznej. Wychowanie w pełnej, realizującej wszystkie swoje funkcje rodzinie pomaga w kształtowaniu właściwych postaw społecznych. Nie zawsze jest to jednak moŜliwe. O dysfunkcjonalności rodziny mogą przesądzać tak czynniki wewnętrzne: brak jednego lub obojga rodziców, skłócenie rodziców prowadzące często do rozwodu, wielodzietność, alkoholizm oraz okoliczności tkwiące poza samą rodziną np. stała praca jednego z rodziców z dala od miejsca zamieszkania. Rodzina dysfunkcjonalna nie daje dziecku moŜliwości osobowego rozwoju, nie tworzy poczucia więzi. Pierwsze lata Ŝycia, stopniowe wchodzenie w róŜnorodne role społeczne na zawsze wyznaczają charakter człowieka. Wczesnemu okresowi rozwoju przypisuje się większe znaczenie niŜ późniejszym etapom. Bogactwo rozwoju osobowości człowieka w czasie dorastania determinuje drogę Ŝyciową jednostki, otwiera lub zamyka perspektywy funkcjonowania w róŜnych sferach Ŝycia społecznego. Rodzina podlegająca ciągłym przemianom społecznym i kulturowym, ma jednocześnie cechy trwałości i niezmienności. Jest ona jedną z podstawowych grup społecznych kształtujących osobowość i zachowania człowieka. NiezaleŜnie od form gospodarowania, ustroju społecznego czy systemu kulturowego, istnienie rodziny związane jest z istnieniem społeczeństwa, a zakłócenia w jej funkcjonowaniu wywierają niekorzystne skutki społeczne 30. 30 Rozmiary i skutki niewydolności opiekuńczo-wychowawczej w powiecie górowskim przedstawiono w 3 rozdziale strategii. 36 3.Zasoby instytucjonalne w powiecie górowskim zajmujące się rozwiązywaniem problemów społecznych 3.1 Podmioty zabezpieczenia społecznego 3.1.1 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie to jednostka organizacyjna pomocy społecznej funkcjonująca na szczeblu powiatu. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze jest jednostką organizacyjno-budŜetową wchodzącą w skład powiatowej administracji zespolonej i działa na podstawie: Ustawy z dnia 29 listopada 1990 o Pomocy Społecznej ( obecnie ustawy z dnia 12 marca o pomocy społecznej Dz. U z 2009r nr 175 poz 1362 j.t), Ustawy o Samorządzie Powiatowym z dnia 5 czerwca 1998r( Dz. U. nr 91, poz 578 z poź zm), Uchwały nr 5/III/99 z 1999r Rady Powiatu w Górze w sprawie utworzenia Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze 31. Jest to jednostka nieposiadająca osobowości prawnej wykonująca zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie pomocy społecznej, zadania własne powiatu i zadania zlecone przez administrację rządową. Na realizację zadań otrzymuje dotację celową z budŜetu państwa i dotację ze Starostwa Powiatowego w Górze. Powiatowe Centrum Pomocy w Górze realizuje zadania na rzecz: • osób niepełnosprawnych, • osób długotrwale chorych i ich rodzin, • rodzin niewydolnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, wielokrotnie z problemami z zakresu patologii, 31 • rodzin dotkniętych przemocą, • dzieci wymagających zapewnienia opieki doraźnej lub całodobowej. 1.Zadania z zakresu pomocy społecznej (własne i z zakresu administracji rządowej) wykonywane są przez powiatowe centra pomocy rodzinie, jako samodzielnej jednostki organizacyjno-budŜetowe, 2. Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie pomocy społecznej, 3.Rada Powiatu w Górze uchwala, co następuje: Tworzy się z dniem 1 stycznia 1999r jednostkę budŜetową pod nazwą Powiatowe Centrum pomocy Rodzinie w Górze. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze stanowi jednostkę budŜetową Powiatu Górowskiego. Siedzibą Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze jest miasto Góra, a terenem działania obszar powiatu górowskiego. 37 Są to zadania własne powiatu i zadania zlecone przez administrację rządową z zakresu pomocy społecznej uregulowane ustawą o pomocy społecznej, ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych, ustawą o przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz innych aktów prawnych, których nie sposób wymienić. Jednostka realizuje zadania w oparciu o zatwierdzony budŜet, środki pochodzące z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, dotację oraz środki z Europejskiego Funduszu Społecznego. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze obsługuje społeczeństwo powiatu górowskiego, a więc ludność gmin: Góra, Wąsosz, Jemielno i Niechlów. Praca w tej jednostce polega między innymi na reagowaniu w wielu przypadkach związanych z interwencją kryzysową taką jak: sytuacje traumatyczne, przemoc w rodzinie wobec dorosłych i dzieci, niewydolności opiekuńczo-wychowawczej rodzin. Wymaga znajomości środowiska i zaleŜności w nim panujących. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze współpracuje z Sądem Opiekuńczym w Głogowie w sprawach dotyczących opieki i wychowania dzieci pozbawionych całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Współpracuje z wieloma podmiotami na terenie powiatu, które przyczyniają się do rozwiązywania problemów społecznych ludności powiatu górowskiego zapobiegając lub niwelując skutki, które niesie ze sobą bezrobocie, alkoholizm, przestępczość, ubóstwo, niepełnosprawność, przemoc w rodzinie czy niewydolność opiekuńczo- wychowawcza rodzin. W Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Górze funkcjonuje ośrodek wsparcia i wypoŜyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego. PCPR jako nieliczne w Województwie Dolnośląskim prowadzi obsługę administracyjną – księgową Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Jednostka wykonuje działania, które nie moŜna przedstawić liczbą ani w tabelach, które z kolei zajmuję wiele czasu, wymagają wiedzy, odporności psychicznej pracowników, umiejętności zrozumienia drugiego człowieka, głębokiej Ŝyczliwości, poszanowania godności człowieka i odpowiedniej postawy etycznej. NaleŜą do nich sprawy rodzinne dotyczące dzieci pozbawionych opieki, w tym z pogranicza patologii. Do Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Górze napływają zgłoszenia dotyczące przemocy w rodzinie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, naraŜające na niebezpieczeństwo utraty zdrowia, Ŝycia, powodujące szkody na zdrowiu fizycznym, psychicznym, a takŜe wywołujące krzywdy moralne. W kaŜdym z tych 38 przypadków podejmowane są interwencje. Konieczna jest wówczas znajomość środowiska i zaleŜności w nim panujących, wymiana informacji oraz współpraca ze słuŜbami społecznymi, którą Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie realizuje z Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Sądem Rodzinnym i Opiekuńczym, Centrum Profilaktyki Alkoholowej, Komendą Powiatową Policji, szkołami, Ośrodkami adopcyjnymi. Często trzeba podejmować decyzję, której mają wpływ, na jakość Ŝycia dzieci i całych rodzin. Przed podjęciem decyzji o odebraniu dzieci zapewnianiu opieki zastępczej wykorzystuje się wszelkiej moŜliwości, aby tego uniknąć. W sytuacjach wyjątkowych, kiedy zachodzi konieczność zapewnienia dziecku opieki, kierując się naczelną zasadą dobra dziecka PCPR stara się umieścić dziecko w środowisku rodzinnym, odchodząc tym samym od opieki instytucjonalnej typu placówka czy dom dziecka. Działania te przynoszą podwójne korzyści: dziecko przebywa w środowisku rodzinnym, a jednostka ponosi mniejsze koszty. Pracownicy PCPR interweniują w sprawach rodzinnych, w których niejednokrotnie dzięki szeroko rozumianej pracy socjalnej sytuacje kryzysowe w rodzinie normują się. Wielu osobom udziela się pomocy w zakresie napisania pisma procesowych w sprawach rodzinnych. PCPR w Górze podejmuje równieŜ działania, które mają na celu niwelowania skutków niepełnosprawności, działania mające na celu wspierania osób niepełnosprawnych poprzez rehabilitację społeczną polegającą na realizowaniu programów finansowych ze środków PFRON (programy te opisano dokładnie w dalszej części). Dokonując podziału środków jednostka kieruje się potrzebami osób niepełnosprawnych. Mających na uwadze indywidualne potrzeby osób niepełnosprawnych i moŜliwości niwelowania skutków niepełnosprawności dokonuje się takiego podziału środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacyjnego Osób Niepełnosprawnych, który pozwala na pełne i efektywne wykorzystanie limitu przyznanego dla powiatu górowskiego. Praca w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie to praca na rzecz ludzi, którzy z róŜnych względów losowych i zdrowotnych nie daje sobie rady w Ŝyciu. PCPR oprócz zadań nałoŜonych przez prawo wykonuje równieŜ zadania wybiegające poza podstawową działalność. Obserwując coraz trudniejszą sytuację finansową i społeczną osób niepełnosprawnych PCPR pozyskało nieodpłatnie sprzęt rehabilitacyjny na potrzeby mieszkańców powiatu górowskiego. Jest to przykład, iŜ przy skromnych środkach 39 i składzie kadrowym moŜna nie tylko wykonywać zadania nałoŜone przez prawo, czy samorząd, ale równieŜ wyjść naprzeciw oczekiwaniu społecznym. Od 2008r. jednostka rozpoczęła realizacje projektu systemowego z Programu Operacyjnego Kapitału Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, działania 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji, poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie, Tytuł projektu: Mit a prawda łamiemy bariery i stereotypy32. Jednym z największych problemów społecznych w naszym środowisku jest problem niewydolności opiekuńczo-wychowawczej nad małoletnimi oraz dzieci pozbawionych całkowicie opieki rodziców. W związku z ogromnym problemem w zakresie niewydolności opiekuńczo-wychowawczej w rodzinie, PCPR prowadzi wzmoŜone interwencje połączone z pracą socjalną by zapobiec konieczności odbierania dziecka ze środowiska rodzinnego. JednakŜe w niektórych przypadkach jest to konieczne: śmierć rodziców, porzucenie dziecka przez rodziców biologicznych, alkoholizm obojga rodziców, alkoholizm jednego z rodziców i występująca przemoc w rodzinie, niepełnoletność matki biologicznej i nieustalone ojcostwo, choroba psychiczna matki w przypadku gdy ojciec nie interesuje się losami dzieci. Rodzina jest podstawowym środowiskiem funkcjonowania i rozwoju dziecka. Pisał o tym Jan Paweł II „ Rodzice, poniewaŜ dali Ŝycie dzieciom, mają pierwotne, niezbywalne prawo i pierwszeństwo do wychowania potomstwa i dlatego muszą być uznani za pierwszych i głównych jego wychowawców”. W sytuacjach kryzysowych, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami: nie moŜe, nie potrafi, bądź nie chce zajmować się dzieckiem zachodzi wówczas konieczność udzielenia pomocy lub interwencji do opieki i pomocy władz publicznych. Bez koniecznej potrzeby nie naleŜy ingerować w Ŝycie rodzinny. JeŜeli interwencja nie jest konieczna naleŜy udzielić wsparcia całej rodzinie. PCPR w swej pracy pamięta o tej zasadzie. W ustawie o pomocy społecznej punktem wyjścia jest rodzina, a nie dziecko. Dlatego teŜ prowadząc pracę socjalną wspieramy rodzinę by doprowadzić do poprawy sytuacji dziecka. JeŜeli działania te nie przyniosą oczekiwanych rezultatów – kierując się naczelną zasadą dobra dziecka zapewniamy temu dziecku opiekę zastępczą. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze zapewnia opiekę zastępczą dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki przez rodziców biologicznych 32 Realizację projektu przedstawiono w 5 rozdziale strategii 40 poprzez zapewnienie opieki środowiskowej lub instytucjonalnej. PCPR w Górze sprawuje nadzór nad rodzinami spokrewnionymi z dzieckiem, rodzinami niespokrewnionymi z dzieckiem, rodzinami wielodzietnymi zawodowymi i pogotowiem rodzinnym33. NienaleŜyte wykonywanie władzy rodzicielskiej skutkuje ingerencją PCPR, OPS i Sądu opiekuńczego, który w zaleŜności od stopnia zagroŜenia dobra dziecka wydaje stosowne zarządzenie: ograniczenie władzy rodzicielskiej, zawieszenie władzy rodzicielskiej, pozbawienie władzy rodzicielskiej ograniczenie kontaktów z dzieckiem lub całkowity zakaz tych kontaktów dla dobra dziecka. Przy dobrych rokowaniach sąd moŜe przywrócić rodzicom biologicznym władzę rodzicielską, lecz takich przypadków w naszym środowisku jest bardzo mało. Po odebraniu dziecka i zapewnieniu mu opieki zastępczej rodzice przyjmują raczej postawę bierną i nie zabiegają o odzyskanie dziecka. Jest to sytuacja bardzo przykra przede wszystkim dla dziecka, choć nie w kaŜdym przypadku, są takie dzieci, które w rodzinie zastępczej chcą przebywać i nie chcą kontaktować się z rodzicami, bo mają ze swojego Ŝycia traumatyczne doświadczenia. Dzieci umieszczone w środowisku zastępczym pochodzą z róŜnych środowisk. Dzieci mają świadomość, Ŝe ich aktualni opiekunowie dziadkowie, wujkowie czy ciocie nie są ich rodzicami biologicznymi. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej moŜe być powierzone małŜonkom, lub osobie niepozostającej w związku małŜeńskim, jeŜeli osoby te spełniają następujące warunki: 1) dają rękojmię naleŜytego wykonywania zadań rodziny zastępczej, 2) mają stałe miejsca zamieszkania na terenie Rzeczpospolitej polskiej, 3) korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 4) nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani teŜ władza rodzicielska nie została im zawieszona. 5) wywiązują się z obowiązku łoŜenia na utrzymanie osoby najbliŜszej lub innej osoby, gdy ciąŜy na nich obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądy. 6) nie są chore na chorobę uniemoŜliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim ( głównie choroby psychiczne) 7) mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stale źródło utrzymania. 8) uzyskały odpowiednią opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Przy doborze rodzin zastępczych uwzględnia się: 33 Dane dotyczące tego zagadnienia przedstawiono poniŜej w tabeli i na wykresie 41 1) osoby spokrewnione, a więc w pierwszej kolejności członków rodziny, 2) przygotowanie kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, 3) odpowiednią róŜnicę wieku między kandydatami a dzieckiem 4) zasadę nie rozłączenia rodzeństwa. W rodzinie zastępczej dziecko przebywa do momentu ukończenia 18 roku Ŝycia, a następnie odbywa się proces usamodzielnienia pełnoletniego wychowanka przy współudziale PCPR i opiekuna usamodzielnienia. Rola rodziny zastępczej jest ogromna, poniewaŜ od tego zaleŜy dalsze losy wychowanka. Rodzina taka zapewnia nie tylko opiekę, ale i właściwe wychowanie, wskazuje odpowiednie wzorce dla dziecka, otacza go ciepłem i miłością, uczy szacunku do innym ludzi i radzenia sobie w dorosłym Ŝyciu. Zdecydowanie korzystniejsze jest dla dziecka pełne przysposobienie. Dotyczy to tylko tej grupy dzieci, które mają uregulowaną sytuację prawną. Obecnie do PCPR zgłaszają się chętni małŜonkowie, którzy zainteresowani są przysposobieniem dziecka. Jest to ogromne wyzwanie, dlatego teŜ PCPR dokłada wszelkich starań by proces ten przebiegł jak najszybciej ze względu na dobro dziecka. Z ubolewaniem naleŜy stwierdzić, Ŝe PCPR nie jest stroną w postępowaniu sądowym i nie ma wpływu na przyspieszenie postępowania sądowego. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze, jako specjalistyczna jednostka pomocy społecznej obejmuje rodziny zastępcze wsparciem w przezwycięŜaniu trudnych sytuacji Ŝyciowych oraz czuwa nad prawidłowym przebiegiem procesu wychowania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych. Podejmuje równieŜ pracę socjalną z rodzicami biologicznymi dziecka na rzecz powrotu dziecka do rodziny biologicznej. Jest to zadanie bardzo trudne by osiągnąć zamierzony cel z uwagi na bierną postawę rodziców biologicznych. PoniŜsze dane obrazują kształtowanie się niewydolności wychowawczej rodzin z powiatu górowskiego w latach 2008-2010: 42 opiekuńczo- Tab. 5 Rodziny zastępcze i umieszczone w nich dzieci z powiatu górowskiego w latach 2008-2010 Lp Wyszczególnienie 2008 2009 2010 1 Dzieci umieszczone w spokrewnionych rodzinach zastępczych 35 40 40 2 Dzieci umieszczone w niespokrewnionych rodzinach zastępczych 10 10 10 3 Dzieci umieszczone w pogotowiu rodzinnym 4 4 2 4 Dzieci umieszczone w rodzinach zawodowych wielodzietnych 11 13 11 5 Dzieci z powiatu górowskiego umieszczone w rodzinach zastępczych poza powiatem 17 18 17 Ogółem 77 85 80 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze. Statystyka umieszczonych dzieci w rodzinach zastępczych w latach 20082010 kształtuje się na podobnym poziomie. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe niektóre dzieci opuszczają w trakcie roku rodzinę zastępczą( usamodzielniają się, powracają do rodziców biologicznych, znajdują rodziny adopcyjne) a dochodzą nowe. Średnio w ciągu roku umieszczanych jest 20 dzieci w rodzinach zastępczych. Wszystkie rodziny zastępcze zostały utworzone postanowieniami sądu. Powodami umieszczenia dzieci w rodzinach zastępczych było sieroctwo, porzucenie dziecka, choroby psychiczne rodziców i bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych, alkoholizm rodziców. Trudne do ustalenia jest miejsce pobytu 10 rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych na terenie powiatu górowskiego 34. Pozostali rodzice nie Ŝyją lub nie jest ustalone ojcostwo dzieci. Obecnie na terenie powiatu górowskiego funkcjonuje 1 rodzina zastępcza pełniące rolę wielodzietne. pogotowia Nie rodzinnego, zabezpiecza to dwie jednak rodziny potrzeb zastępcze powiatu zawodowe górowskiego w zapewnieniu opieki dzieciom, które nie mają opieki rodziców biologicznych. 34 Dane z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze. 43 Dlatego teŜ PCPR w Górze nawiązało współpracę w zakresie zlecenia tego zadania innym podmiotom w zakresie opieki nad dzieckiem. W 2010r PCPR by zapewnić opiekę dzieciom nawiązało współpracę ze Stowarzyszeniem Liberii w Głogowie. 85 90 80 77 80 70 Dzieci umieszczone w niespokrewnionych rodzinach zastępczych 60 50 Liczba dzieci 40 Dzieci umieszczone w spokrewnionych rodzinach zastępczych 40 40 Dzieci umieszczone w pogotowiu rodzinnym 35 20 18 17 30 13 11 10 10 4 17 10 10 4 11 2 0 2008 Dzieci umieszczone w rodzinach zawodowych wielodzietnych 2009 2010 Dzieci z powiatu górowskiego umieszczone w rodzinach zastępczych poza powiatem Ogółem W latach Wykres 1: Rodziny zastępcze i umieszczone w nich dzieci z powiatu górowskiego w latach 2008-2010 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Statystyki przedstawione w tabeli, jak i na wykresie przedstawiają nam rozmiary niewydolności opiekuńczo-wychowawczej rodzin z terenu powiatu górowskiego. RóŜne są powody umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej i pogotowiu rodzinnym, róŜne są sytuacje Ŝyciowe, ale jest coś, co je łączy: wszystkie wychowują się z dala od swoich rodzin. NiezaleŜnie od sytuacji rodzinnej dzieci kochają swoich rodziców, a odizolowanie od nich przeŜywają traumatycznie. Dziecku wychowanemu poza rodziną zdecydowanie lepiej słuŜy pobyt w instytucji opieki zastępczej o charakterze rodzinnym niŜ w instytucjach zakładowych. Pobyt dzieci w tych rodzinach to szansa na powrót dzieci do rodziny własnej. System opieki nad dzieckiem wymaga szczególnej troski i ochrony interesów dziecka. PoniŜsze dane obrazują drastyczne skutki niewydolności opiekuńczo-wychowawczej w latach 2008-2010 w powiecie górowskim. Diagnoza rodziny pozwala stwierdzić, iŜ rodzice dopuszczają się raŜących zaniedbań nad małoletnimi. NaleŜałoby w tym zakresie zmienić przepisy, które zobowiązywałyby rodziców do prawidłowego rodzicielskich. 44 wypełniania obowiązków Tab. 6 Dzieci z powiatu górowskiego umieszczone w latach 2008-2010 w placówkach opiekuńczo- wychowawczych i rodzinnych domach dziecka Lp 1 3 4 Typ Placówki opiekuńczo-wychowawczej Pogotowie opiekuńcze w Legnicy MłodzieŜowy ośrodek wychowawczy Szklarskiej Porębie Placówka opiekuńczo-wychowawcza w Godzięcinie 2008 2009 2010 1 2 - - 1 - - 1 5 Rodzinny Dom Dziecka w Sobczycach - - 1 6 Rodzinny Dom Dziecka w Wojnowicach - - 3 1 2 5 Ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Pomimo podejmowanych od kilku lat działań prawnych i organizacyjnych, liczba dzieci z terenu powiatu górowskiego umieszczanych w placówkach rośnie. Na koniec 2010roku w placówkach opiekuńczo-wychowawczych przebywało 5 dzieci. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci i są za nie odpowiedzialni. Państwo powinno szanować odpowiedzialność, prawa i obowiązki rodziców. W uzasadnionych sytuacjach, gdy rodzina nie jest w stanie poradzić sobie z problemami, państwo ma obowiązek udzielić jej pomocy i wsparcia. MałŜeństwo, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką państwa. W myśl konstytucyjnej zasady pomocniczości państwo powinno wspierać rodzinę w realizacji jej funkcji oraz w wywiązywaniu się nałoŜonych na nią obowiązków wobec dziecka. Ograniczenie, pozbawienie praw rodzicielskich Konstytucja uznaje za sytuacje wyjątkowe i moŜe to nastąpić na podstawie prawomocnego wyroku. PCPR w Górze wspiera równieŜ usamodzielnianych wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych poprzez udzielanie pomocy pienięŜnej na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie i zagospodarowanie. 45 Tab. 7 Liczba usamodzielnianych wychowanków, którym wypłacono pomoc pienięŜną na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i zagospodarowanie w latach 2008-2010 Lp Rodzaj pomocy 2008 2009 2010 17 18 16 1 Pomoc pienięŜna na kontynuowanie nauki 3 Pomoc pienięŜna na usamodzielnienie 1 - 2 4 Pomoc pienięŜna na zagospodarowanie 1 - 1 19 18 19 Ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Konstytucyjna zasada pomocniczości nakazuje rozwiązywanie problemów rodziny na najniŜszym szczeblu władz oraz wsparcie przez władze wyŜszego szczebla wszędzie tam, gdzie jest to moŜliwe. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze jest jednostką otwartą na wszelkie zgłaszane problemy w miarę posiadanych kompetencji zajmuje się niesieniem pomocy osobom i rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji. Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie powiat górowski realizuje zadania w zakresie tworzenia i prowadzenia Ośrodka wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. Osobie dotkniętej przemocą udziela się pomocy w szczególności w formie: poradnictwa specjalistycznego, wsparcia i pracy socjalnej. Praca z osobami dotkniętymi przemocą polega na rozpoznaniu zjawiska, przezwycięŜeniu trudności poprzez monitorowanie sytuacji. W związku z powyŜszym w PCPR w Górze odbywają się spotkania przedstawicieli słuŜb społecznych, w których uczestniczą pracownicy PCPR, OPS, policji, pedagodzy szkolni, psycholodzy oraz osoba dotknięta przemocą. Spotkania te mają na celu wypracowania wspólnej metody pracy terapeutycznej. Prowadzona jest współpraca, która polega na diagnozowaniu problemu, podejmowaniu działań środowiskowych i monitorowaniu sytuacji. Prowadzona współpraca ma na celu wdroŜenie systemu współpracy na rzecz pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. Niejednokrotnie do PCPR wzywane są osoby stosujące przemoc, które informowane są o konsekwencjach swojego postępowania oraz o skutkach prawnych popełnionego czynu. W przypadku, kiedy PCPR wyczerpie swoje moŜliwości i uprawnienia i nie da się rozwiązać problemu, sprawa kierowana jest 46 do sądu rodzinnego w Głogowie lub do Prokuratury. Do PCPR napływały zgłoszenia dotyczące: • Zgłoszenia przemocy wobec kobiet, • Zgłoszenia róŜnych aktów przemocy, • Zgłoszenia konfliktów małŜeńskich, rodzinnych i sąsiedzkich, • Zgłoszenia dotyczące alkoholizmu i choroby psychicznej, • Zgłoszenia z policji i OPS, • Zgłoszenia anonimowe. Tab. 8 Zgłoszenia dotyczące przemocy w rodzinie, w których podjęto działania w latach 2008-2010 Rok Liczba zgłoszeń Liczba osób, którym udzielono pomocy 2008 229 286 2009 175 306 2010 195 365 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze 365 306 286 400 Liczba zgłoszeń 350 300 229 195 175 250 Liczba osób 200 150 Liczba osób, którym udzielono pomocy 100 50 0 2008 2009 2010 w latach wykres 2 Liczba głoszeń dotyczących przemocy w rodzinie w latach 2008-2010, w których podjęto działania interwencyjne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze w celu niwelowania skutków, które niesie niepełnosprawność 47 realizuje szeroki katalog usług dofinansowanych i refundowanych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Tab. 9 Wysokość środków finansowych z PFRON przeznaczonych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji społecznej w latach 2008-2010 Rok Wartość środków 2008 700 541,00 2009 391 095,00 2010 286 283,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Wartość środków PFRON 700 541,00 800 000,00 Wartość środków 700 000,00 391 095,00 600 000,00 286 283,00 500 000,00 Wartość w zł 400 000,00 300 000,00 200 000,00 100 000,00 0,00 2008 2009 2010 W latach wykres nr 3 wysokość środków PFRON w latach 2008-2010 na rehabilitację społeczną Źródło; opracowanie własne na podstawie danych z PCPR Góra Osobie niepełnosprawnej przyznaje się między innymi dofinansowanie na zorganizowaną formę aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, czyli tzw. turnusy rehabilitacyjne. Celem tych turnusów jest poprawienie psychofizycznej sprawności oraz rozwijania umiejętności społecznych uczestników przez udział w zajęciach przewidzianych programem turnusu. Ośrodki, które 48 organizują turnusy zapewniają osobom niepełnosprawnym rehabilitację dostosowaną do rodzaju schorzeń i odpowiednie warunki pobytu, dostosowane do rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Tab.10 Osoby niepełnosprawne z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 Z turnusów rehabilitacyjnych refundowanych ze środków PFRON Rok Osoby niepełnosprawne korzystające z rehabilitacji Wartość dofinansowania 2008 135 141 225,00 2009 171 131 021,00 2010 136 144 213,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Osoby niepełnosprawne uzyskują dofinansowanie do uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, które otrzymuje PCPR na realizację zadań zleconych z zakresu pomocy społecznej. Wysokość dofinansowania określa ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, oraz standardy postępowania w zakresie organizowania turnusów rehabilitacyjnych. Dzięki dobrej współpracy PCPR z organizatorami turnusów jest moŜliwość pobytu klientów PCPR na turnusie po cenie dofinansowania. Przeglądając dane w tabeli zaobserwować moŜna, Ŝe, co roku zmienia się liczba osób korzystających z tego rodzaju wsparcia. Osoby niepełnosprawne mogą równieŜ otrzymać pomoc w formie dofinansowania do zakupu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych. Sprzęt ten w znacznym stopniu ułatwia funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w domu, szkole, pracy, podczas nauki i w przemieszczaniu się. To kolejna forma pomocy osobom niedosłyszącym wymagającym zaopatrzenia w aparaty słuchowe i osobom mającym trudności w załatwianiu potrzeb fizjologicznych osobom całkowicie leŜącym poprzez zakup pielucho-majtek, wózków, protez i nie tylko Pomoc ta refundowana jest ze środków „PFRON”, które otrzymuje PCPR na realizację zadań zleconych przez administrację rządową. 49 Tab. 11 Środki ortopedyczne i pomocnicze refundowane w latach 2008-2010 ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym z powiatu górowskiego Rok Liczba osób Wartość dofinansowania 2008 139 143 110,46 2009 139 114 529,72 2010 62 67 622,21 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze Liczby te świadczą o corocznym spadku liczby osób, którym refundowano zakup środków ortopedycznych, pomocniczych niezbędnych dla niwelowania skutków niepełnosprawności. Powodem tego zjawiska jest zbyt niska wysokość środków przyznawanych z PFRON na tego typu wsparcie. Przyznane dofinansowanie stanowi istotną pomoc dla osób niepełnosprawnych, które z uwagi na istniejące dysfunkcje są w trudnej sytuacji, a zakup potrzebnego sprzętu stanowi znaczący wydatek. niepełnosprawnych Pomocna jest teŜ w uzyskaniu potrzebnego wypoŜyczalnia sprzętu sprzętu dla osób rehabilitacyjnego i pomocniczego, z której w 2008 skorzystało65 w 2009r skorzystało 63 osoby, w 2010 r skorzystało 103 osoby. Tab. 12 Sprzęt rehabilitacyjny dofinansowany w latach 2008-2010 ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym z powiatu górowskiego Rok Dzieci Wartość dofinansowania 2008 46 56 229,54 2009 43 51 246,28 2010 23 35 362,79 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze 50 W Polsce wiele obiektów nie jest dostosowanych do potrzeb osób posiadających dysfunkcje ruchowe lub sensoryczne. Taki stan rzeczy uniemoŜliwia pełną integrację osób niepełnosprawnych ze środowiskiem ludzi sprawnych. Bariery architektoniczne to utrudnienia dla osób niepełnosprawnych występujące w budynkach lub elementach zewnętrznych. Likwidacja tych barier polega na wszelkiego rodzaju pracach adaptacyjnych, budowlano-instalacyjnych zgodnie z prawem budowlanym zmierzającym do prawidłowego ukształtowania pomieszczeń mieszkalnych w tym sanitarnych wraz z ich wyposaŜeniem i dogodnym dojściu do mieszkań. Bariery w komunikowaniu się utrudniają osobom niepełnosprawnym z dysfunkcją mowy, słuchu i wzroku poruszanie się w środowisku. O dofinansowanie w likwidacji barier zarówno architektonicznych i w komunikowaniu się mogą ubiegać się osoby niepełnosprawne z określonym rodzajem schorzenia. Strukturę w zakresie likwidacji barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie i poruszanie się obrazują poniŜsze dane: Tab. 13 Bariery architektoniczne, techniczne i w komunikowaniu się zlikwidowane w latach 2008-2010 ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym z powiatu górowskiego Rok Osoby niepełnosprawne Kwota dofinansowania 2008 72 342 468,00 2009 32 71 028,00 2010 6 15 930,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze NajwaŜniejszą obserwacją, jaką moŜna poczynić na podstawie danych z powyŜszej tabel, Ŝe z roku na rok maleje liczba osób, które mogą otrzymać dofinansowanie. Z roku na rok wysokość środków z PFRON jest coraz niŜsza, a potrzeby mieszkańców coraz większe. Często środki finansowe są niewystarczające na całkowite pokrycie potrzeb, ale kaŜda działalność na rzecz osób niepełnosprawnych jest w pełni słuszna i społecznie uŜyteczna. 51 Tab. 14 Sport, turystyka i rekreacja w latach 2008-2010 dofinansowana ze środków PFRON osobom niepełnosprawnym z powiatu górowskiego Rok Liczba wniosków Kwota dofinansowania 2008 4 18 508,00 2009 4 23 270,00 2010 3 23155,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze W związku ze znacznym niedoborem środków finansowych z PFRON w latach 2008-2010 ( co obrazuje powyŜsza tabela) w stosunku do istniejących potrzeb przy rozpatrywaniu wniosków w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych wprowadzono w PCPR w Górze wewnętrzne zarządzenia, które pozwolą by z dofinansowania skorzystało jak najwięcej osób. Nie ma moŜliwości PCPR zrealizowania wszystkich wniosków z uwagi na niedostateczną wysokość środków finansowych otrzymywanych z PFRON, ale co roku określona liczba osób niepełnosprawnych z powiatu górowskiego moŜe skorzystać z refundacji i dofinansowania. Podsumowując rolę PCPR w rozwiązywaniu problemów społecznych, naleŜy stwierdzić, Ŝe jest ona jedną i instytucji społecznych, która posiada wiele cech wspólnych dla wszystkich instytucji, ale ma takŜe cechy właściwe tylko sobie. Jej cele, funkcje, zasoby, a takŜe personel są zorientowane na zaspakajanie potrzeb osób i rodzin będących w trudnej sytuacji Ŝyciowej, pomagając im w rozwiązywaniu wielu problemów, które mają wymiar społeczny. Tak naprawdę klienci pomocy społecznej determinują wymiar działalności tej instytucji. Nie bez znaczenia są jednak niskie, a co gorsza często malejące środki finansowe przyznawane z budŜetu państwa na statutową działalność tej instytucji. 3.1.2 Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Górze W Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Górze usytuowany został Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania O Niepełnosprawności, jako jednostka znajdująca się w strukturze PCPR. Jednostkę powołano 7 grudnia 1999r decyzją 52 Starosty Górowskiego. Oznacza to, Ŝe powiatowy zespół działa, jako jednostka wchodzącą w skład organizacyjny powiatowego centrum pomocy rodzinie. Jednostka ta nie posiada statusu ani regulaminu samodzielnej jednostki budŜetowej. Wspierana jest w formie obsługi finansowej i administracyjnej przez PCPR, która taki status i regulamin posiada. Zespół jest jednostką o uprawnieniach organu orzekającego o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności, jako organ pierwszej instancji. Zwierzchni nadzór nad jednostką i orzekaniem pełni Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w Warszawie, a bezpośredni nadzór sprawuje wojewoda. Mocą ustawy powiatowy zespół uprawniony jest do orzekania o stopniu niepełnosprawności i niepełnosprawności. Przepisy w/w ustawy wskazują na elementy mające wpływ na zaliczenie osoby do grona niepełnosprawnych. Uszczegółowione kryteria orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności określają przepisy wykonawcze do wymienionej ustawy. Obowiązkiem zespołu orzekającego jest ustalenie stanu faktycznego, stanu zdrowia osoby orzekanej faktycznego oraz odpowiednie obowiązujących zastosowanie przepisów. W do stwierdzonego postępowaniu stanu orzeczniczym prowadzonym przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności, kryteria orzecznicze opierają się na stwierdzeniu niepełnosprawności i wynikających z niej ograniczeń w samodzielnej egzystencji i integracji społecznej, są kryteriami biologiczno-społecznymi oceniającymi moŜliwość funkcjonowania w Ŝyciu społeczny. PoniŜsze dane przedstawiają strukturę osób niepełnosprawnych przed 16 rokiem Ŝycia i osób niepełnosprawnych po 16 roku Ŝycia pogrupowanych według wieku, płci, wykształcenia i zatrudnienia w latach 2008-2010 w powiecie górowskim: Tab. 15 Osoby niepełnosprawne do 16 roku Ŝycia w powiecie górowskim w latach 2008-2010 Rok Osoby niepełnosprawne 2008 440 2009 466 2010 419 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON w Górze 53 Tab. 16 Osoby niepełnosprawne powyŜej 16 roku Ŝycia w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według wieku, płci, wykształcenia i zatrudnienia Według wybranych kategorii wiekowych i płci Wiek Rok Płeć Ogółem 17-25 26-40 41-60 61-powyŜej K M 2008 808 125 61 378 244 415 398 2009 874 112 88 420 254 459 415 2010 811 97 74 253 414 397 387 Według wykształcenia i zatrudnienia Wykształcenie Rok Ogółem Zatrudnienie Mniej niŜ podstawow Podstawowe Zasadnicze Średnie WyŜsze Tak Nie e 2008 808 40 278 234 208 48 144 664 2009 874 30 306 271 219 48 139 735 2010 811 13 301 257 198 42 141 670 Według stopnia niepełnosprawności Stopień niepełnosprawności Rok Ogółem Znaczny Umiarkowany Lekki 2008 808 245 308 255 2009 874 256 354 264 2010 811 246 310 255 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON w Górze 54 450 400 350 300 Liczba osób 250 200 150 100 50 0 2008 2009 2010 W latach wiek 17-25 wiek 26-40 wiek 41-60 wiek 61-powyŜej Wykres 4 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według wieku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON Góra 460 450 440 430 Liczba osób 420 410 400 390 380 370 360 2008 2009 2010 W latach Kobiety MęszczyŜni Wykres 5 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według płci Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON Góra 55 350 300 250 Liczba osób 200 150 100 50 0 2008 2009 2010 W latach Wykształcenie: Mniej niŜ podstawowe Podstawowe Zasadnicze średnie WyŜsze Wykres 6 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według wykształcenia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON Góra 800 700 600 Liczba osób 500 400 300 200 100 0 2008 2009 2010 W latach Liczba zatrudnienionych Liczba niezatrudnienionych Wykres 7 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według zatrudnienia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON Góra 56 400 350 300 Liczba osób 250 200 150 100 50 0 2008 2009 2010 W latach Stopień niepełnosprawności: Znaczny Umiarkowany Lekki Wykres 8 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim w latach 2008-2010 według stopnia niepełnosprawności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PZON Góra Analizując dane z powyŜszych tabel i wykresów przedstawiających osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim naleŜy stwierdzić, Ŝe osoby niepełnosprawne stanowią grupę wewnętrznie zróŜnicowaną z punktu widzenia stopnia i rodzaju niepełnosprawności, wieku, płci, wykształcenia, sytuacji na rynku pracy i innych cech społeczno-demograficznych. Niepełnosprawność u dzieci powoduje, iŜ mają one ograniczone moŜliwości edukacyjne a ich rodzice ograniczone moŜliwości w podjęciu pracy zawodowej. NiŜszy poziom wykształcenia osób niepełnosprawnych obserwowany jest we wszystkich grupach wiekowych. Oznacza to, Ŝe znacznie gorzej od zdrowych rówieśników wykształcona jest równieŜ młodzieŜ niepełnosprawna. Oczywista nierówność startu w dorosłe Ŝycie wynikająca z faktu niepełnosprawności pogłębiona zostaje poprzez gorsze przygotowanie do Ŝycia zawodowego. Niskiem poziomowi aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych towarzyszy jednocześnie zjawisko bezrobocia. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych jest wyŜsze niŜ liczba osób czynnych zawodowo. Trudności w znalezieniu pracy potęguje niski poziom kwalifikacji, zaawansowany wiek i niŜsza niŜ przeciętnie zawodowo dyspozycyjność i mobilność osób niepełnosprawnych. Dla większości osób niepełnosprawnych i ich rodzin 57 trudna sytuacja materialna w połączeniu z niewielkimi moŜliwościami jej zmiany w oparciu o osobistą zaradność, stanowią barierę nie do pokonania w samodzielnym zaspakajaniu wielu potrzeb i rozwiązywaniu problemów, jakie rodzi niepełnosprawność. 3.1.3 Dom Pomocy Społecznej we Wronińcu Jedną z form pomocy instytucjonalnej są domy pomocy społecznej, które są jednostkami świadczącymi całodobową opiekę dla osób starych lub chorych, w tym usługi: bytowe, opiekuńcze, zdrowotne, wspomagające i edukacyjne, w formach i zakresie wynikającym z indywidualnych potrzeb. Na terenie powiatu górowskiego funkcjonuje jeden Dom Pomocy Społecznej we Wronińcu. Placówka istnieje od 1992 roku, Przeznaczony jest dla osób przewlekle psychicznie chorych. Zamieszkuje w nim 56 mieszkańców o róŜnym stopniu niepełnosprawności i róŜnych schorzeniach miedzy innymi z chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym, demencją starczą, uzaleŜnieniem od alkoholu i padaczką. Osoby te ze względu na wiek i stan zdrowia wymagają całodobowej opieki. Placówka usytułowana jest na wsi na terenie Gminy Niechlów. Dom świadczy podstawowe usługi zgodnie z obowiązującym standardem: W zakresie potrzeb bytowych dom zapewnia podopiecznym: miejsce zamieszkania w jedno, dwu i trzyosobowych pokojach mieszkalnych, wyŜywienie składające się z posiłków uwzględniających indywidualne zalecenia dietetyczne, czystość. W zakresie usług opiekuńczych dom zapewnia podopiecznym: • pomoc w podstawowych czynnościach samoobsługowych takich jak: toaleta, ubieranie, kąpanie, karmienie, załatwianie potrzeb fizjologicznych, pielęgnacja osób leŜących przez całą dobę według zaleceń lekarza, • pomoc w załatwianiu spraw osobistych , a w szczególności pomoc w zakupach, kontakt i korespondencję z rodziną 35. Dom posiada pomieszczenia terapeutyczno-rehabilitacyjne. W 2004 roku oddano do uŜytku windę, która umoŜliwia swobodne przemieszczanie się mieszkańców, którzy mają znaczne dysfunkcje ruchowe. Mieszkańcy mają 35 Dane z Domu Pomocy Społecznej we Wronińcu. 58 zapewnioną opiekę medyczną, a zalecenia lekarzy realizują pielęgniarki. Terapią zajęciową i działalnością kulturalno oświatową zajmują się opiekunowie i pracownicy socjalni. Pracownicy domu tworzą zwartą zintegrowaną grupę, a zwłaszcza ci przeznaczeni do bezpośredniej pracy z mieszkańcami. Profesjonalna i doświadczona kadra w codziennej pracy przestrzega zasad rzetelności, uczciwości, indywidualnego i podmiotowego traktowania mieszkańców, dlatego teŜ osoby zamieszkujące w Domu Pomocy Społecznej we Wronińcu czują się tam swobodnie i są zadowolone, co w pewien sposób rekompensuje im niedostatek w zakresie potrzeb mieszkaniowych w środowisku 36.Potrzeby w zakresie zapewnienia usług instytucjonalnych w latach 2008-2010 w powiecie górowskim przedstawiono poniŜej: Tab. 17 Osoby skierowane w latach 2008-2010 do Domu Pomocy Społecznej we Wronińcu Wyszczególnienie 2008 2009 2010 Osoby skierowane do DPS Wroniniec 7 7 10 Osoby umieszczone w DPS 8 11 9 Osoby oczekujące w kolejce 10 7 6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze W latach 2008-2010 stale brakowało miejsc w Domu Pomocy Społecznej we Wronińcu, stąd pojawiała się kolejka oczekujących na przyjęcie i wydłuŜony czas oczekiwania na miejsce w domu pomocy społecznej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze zmuszone było kierować osoby do domów pomocy społecznej poza powiatem, co z uwagi na odległość osłabiało więzi rodzinne. NaleŜy zaznaczyć, iŜ Dom Pomocy Społecznej we Wronińcu spełnia wszelkie wymagane ustawą standardy i posiada zgodę wojewody na prowadzenie tego typu usług na czas nieokreślony. Znowelizowana ustawa z dnia 12 marca 2004r o pomocy społecznej zmieniła sposób odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej. Według nowego stanu 36 Dane z Domu Pomocy Społecznej we Wronińcu 59 prawnego obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności: • mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, • małŜonek, zstępni przed wstępnymi, • gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej, przy czym osoby i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeŜeli mieszkaniec ponosi pełną odpłatność. Na terenie powiatu górowskiego zwiększa się zainteresowanie osób umieszczeniem w domu pomocy społecznej, ale w związku z nowymi przepisami dotyczącymi odpłatności za pobyt nie wszystkie osoby i rodzinę stać na pokrycie tak znaczących wydatków. Ustawa przewiduje zwolnienie z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, gdy: • wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce, • występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski Ŝywiołowej lub innych zdarzeń losowych. Proces adaptacji, który towarzyszy człowiekowi w ciągu całego Ŝycia umoŜliwia mu dostosowanie się do zmieniających się warunków. Odizolowanie człowieka od środowiska, z którym się zŜył, ograniczenie kontaktów z bliskimi niekorzystnie wpływa na psychikę. Adaptacja w domu pomocy społecznej jest, więc procesem bardzo trudnym. Trudność ta często wiąŜe się z przyczyną zamieszkiwania w domu pomocy społecznej i od wielu innych czynników wymagających indywidualnego podejścia od kandydata na mieszkańca domu pomocy. ZaleŜy to teŜ od personelu, który im bardziej profesjonalny i empatyczny tym większe stwarza moŜliwości na obopólne prawidłowe funkcjonowanie. 3.1.4 Ośrodki Pomocy Społecznej Ośrodki pomocy społecznej stanowią podstawową jednostkę organizacyjną funkcjonującego na terenie naszego kraju systemu wspierania osób i rodzin znajdujących się w trudnych sytuacjach Ŝyciowych. Zgodnie z postanowieniami ustawy o pomocy społecznej z 1990r aktualnie ustawy z dnia 12 marca 2004r 60 o pomocy społecznej działają na terenie kaŜdej gminy, przyjmując w zaleŜności od charakteru postać ośrodków miejskich, miejsko-gminnych i gminnych realizując zarówno zadania własne i zlecone. W katalogu świadczeń wypłacanych przez ośrodki pomocy społecznej, które w sposób znaczący niwelują skutki, jakie niesie za sobą bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność jest między innymi; • zasiłek stały, • zasiłek okresowy, • zasiłek celowy, • pomoc rzeczowa, • składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, • usługi opiekuńcze, • świadczenie pielęgnacyjne, • zasiłek pielęgnacyjny i inne. W strategii skoncentrowano się tylko na nielicznej grupie, która decyduje o istocie tego dokumentu. „ Obowiązek świadczeń, czyli obowiązek wypłacania odpowiednich zasiłków niezbędnych dla utrzymania bezrobotnych rodzin jest powinnością wynikającą z najbardziej podstawowych zasad porządku moralnego w tej dziedzinie- to znaczy z zasady powszechnego uŜywania dóbr, albo inaczej jeszcze i po prostu: z prawa do Ŝycia i utrzymania. Zasiłek stały jest świadczeniem dla osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności. Z uwagi na sposób obliczania kwoty tego zasiłku jest on świadczeniem wyrównującym dochód osoby uprawnionej do wysokości odpowiedniego kryterium dochodowego, z pewnym ograniczeniem w stosunku do osób samotnie gospodarujących. Zasiłek ten jest świadczeniem nowym w systemie pomocy społecznej, w poprzednim stanie prawnym nosił nazwę zasiłku wyrównawczego. Zasiłek okresowy naleŜy do zadań własnych gminy i posiada pewne elementy obligatoryjności. Zasiłek przyznaje się w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie lub nabycie uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Znaczy to, ze moŜe być przyznawany równieŜ w innych sytuacjach. W tym znaczeniu jest to teŜ świadczenie 61 z elementami fakultatywności. Kwotę zasiłku ustala się do wysokości róŜnicy miedzy kryterium dochodowy a posiadanym dochodem. Ustawa określa sztywno jedynie dolną granicę zasiłku, natomiast górna wysokość nie moŜe przekraczać odpowiedniego kryterium dochodowego. Minimalne kwoty zasiłku okresowego nie mogą być mniejsze niŜ 20zł. Ustawa nie określa czasu wypłaty zasiłku okresowego, stanowi jedynie, Ŝe okres ten ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.. Zasiłek celowy jest świadczeniem fakultatywnym, mającym formę pienięŜną, chociaŜ w pewnych sytuacjach moŜe być przyznany w formie niepienięŜnej. Zasiłek tek przeznaczony jest na określony cel, którym powinno być zaspokojenie niezbędnej potrzeby bytowej. Szczególnym rodzajem zasiłku celowego jest zasiłek na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne, udzielany osobom bezdomnym i innym niemającym dochodu oraz moŜliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia. Świadczenie pielęgnacyjne to świadczenie z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem, które przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeŜeli nie podejmuje, lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Fakt oparcia działalności wszystkich ośrodków niezaleŜnie od ich statusu na tym samym powszechnie obowiązującym akcie prawnym, który określa nie tylko katalog ich zadań wydaje się stanowić uzasadnioną podstawę do przyjęcia załoŜenia, Ŝe jednostki te będą wypełniały swoją podstawową misję, kierując się takimi samymi zasadami postępowania w stosunku do swych klientów i stosując analogiczne strategie pomocowe. W Powiecie Górowskim instytucjonalną pomoc środowiskową świadczą cztery ośrodki pomocy społecznej: • Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze, • Ośrodek pomocy Społecznej w Wąsoszu, • Ośrodek pomocy Społecznej w Niechlowie, 62 • Ośrodek Pomocy Społecznej w Jemielnie. Oferują one róŜnego rodzaju pomoc finansową, pomoc usługową oraz pracę socjalną. Ośrodki pomocy społecznej działające na terenie powiatu górowskiego świadczą dla mieszkańców poszczególnych gmin pomoc finansową w postaci wypłacanych zasiłków, których wysokość i kryteria ich przyznawania wynikają z ustawy o pomocy społecznej i innych aktów prawnych. Największym ośrodkiem jest Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze, obejmujący swym zasięgiem terem Miasta i Gminy Góra. Ośrodek utworzony został uchwałą nr XI/55/90 Rady Narodowej Miasta i Gminy Góra z dnia 30 kwietnia 1990r. Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze jest gminną jednostką organizacyjną i nie posiada osobowości prawnej. Działa na podstawie statutu i realizuje zadania własne gminy i zadania zlecone z zakresu pomocy społecznej określone w ustawie o pomocy społecznej oraz zadania powierzone w drodze porozumienia z zakresu zdrowia psychicznego. Na podstawie upowaŜnienia udzielonego przez Radę Miejską w Górze Kierownik Ośrodka wydaje decyzje administracyjne w zakresie wykonywania zadań określonych w ustawie. Podobnie funkcjonują pozostałe ośrodki, które teŜ mają uchwalony statut i wykonują powierzone im zadania. Nie bez znaczenia jest tu kontekst społeczny i charakter środowiska społeczno-terytorialnego, w którym te działania są podejmowane. Inaczej jest w małym środowisku wiejskim, w którym przewaŜają kontakty bezpośrednie pomiędzy mieszkańcami, inaczej w aglomeracji miejskiej gdzie poziom społecznej anonimowości jest wysoki, a kontakty ludzkie przybierają często wyraźnie rzeczowy charakter. To właśnie stanowi ramy działania poszczególnych ośrodków funkcjonujących na terenie powiatu górowskiego. Z ośrodków pomocy społecznych działających na terenie powiatu górowskiego otrzymano istotne dane dotyczące przyczyn udzielania pomocy mieszkańcom i rodzinom powiatu górowskiego, a w poniŜszych tabelach przestawiono strukturę udzielonej pomocy przez ośrodki w poszczególnych latach dla najbardziej potrzebujących rodzin z powiatu górowskiego znajdujących się w trudnych sytuacjach Ŝyciowych z powodu bezrobocia, ubóstwa, niepełnosprawności, długotrwałej choroby i bezdomności. Dane z OPS w Górze zawierają okres od I do IV 2010 roku. 63 Tab. 18 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z róŜnych powodów( w tym ochrony macierzyństwa i innych) Rodziny objęte pomocą Gmina 2008 2009 2010 Ogółem Góra 705 967 863 2535 Jemielno 321 322 258 901 Niechlów 167 168 172 507 Wąsosz 133 152 184 469 1326 1609 1477 4412 Razem Źródło:Opracowanie własne na podstawie danych z OPS z powiatu górowskiego Statystyki przedstawione w tabelach wykazują gwałtowny wzrost korzystających w latach 2008-2010 z pomocy społecznej. Warto w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę na fakt, iŜ w Gminie Góra najwięcej osób i rodzin skorzystało z pomocy społecznej z róŜnych powodów (w tym macierzyństwa i bezrobocia) . W skali makro i mikro - bezrobocie jest problemem społecznym. W skali społecznej powoduje spadek przedsiębiorczości i produktywności, prowadzi do upadku znaczenia wartości społecznych i odwrócenia hierarchii ich waŜności. W skali indywidualnej jest stresem, który w skrajnych przypadkach moŜe powodować nawet schorzenia o podłoŜu psychicznym oraz zwiększać podatności na schorzenia fizyczne. Państwo stara się rozwiązywać ten problem w obydwu skalach: makro i mikro. SłuŜy temu polityka społeczna, z szerokim wachlarzem swych usług. Rozmiary ubóstwa uwaŜa się za bardzo duŜe. PoniŜej granicy uznanej za minimum socjalne Ŝyją rodziny wielodzietne, w podeszłym wieku, niepełnosprawni i inwalidzi. Najbardziej charakterystycznym przykładem aktywności na rzecz łagodzenia ubóstwa jest pomoc osobom bezdomnym, niedołęŜnym, uzaleŜnionym oraz rodzinom wielodzietnym. Gminy powiatu górowskiego wyróŜnia duŜy odsetek ludzi ubogich, sprzęŜony z brakiem pracy i bez prawa do zasiłku. Są to gminy, w których likwidacji uległy państwowe gospodarstwa rolne, w których praca dla wielu była jedynym źródłem utrzymania. Jak wynika z przedstawionych danych ubóstwem 64 w powiecie górowskim dotknięta jest znaczna część społeczeństwa. Pomoc finansową otrzymały rodziny zagroŜone marginalizacją społeczną. NajwyŜszą wartością, którą naleŜy ze wszech miar chronić i rozwijać jest poszanowanie godności człowieka. Szczególnie istotne jest podejmowanie intensywnych działań wobec osób, których godność Ŝycia w społeczeństwie jest powaŜnie naruszona poprzez wyjątkowo trudną sytuację. Nie ulega wątpliwości, Ŝe pomoc społeczna nie jest w stanie wygrać z biedą. Potrzebna jest wielowymiarowa strategia, która uwzględni problem ubóstwa w działalności wielu systemów, a bez kompleksowych zmian nie będzie moŜna pomóc niektórym środowiskom. Instytucje, które naleŜą do systemu realizującego praktykę polityki społecznej wobec ubóstwa, działające w społecznościach lokalnych, stawiają sobie róŜne cele. Polityka społeczna na przestrzeni ostatnich lat niewątpliwie ulega zmianom, poszerzając opcje rozwiązań i angaŜując liczne podmioty i instytucje w realizację zadań na rzecz lokalnej społeczności. Czy względny dobrobyt sam w sobie minimalizuje liczbę ludzi biednych, zmarginalizowanych ekonomicznie i kulturowo?. Mając świadomość historycznych, społecznych i kulturowych róŜnic naleŜy przystosować pewne mechanizmy do obecnej rzeczywistości 37. Tab. 19 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu bezdomności Rodziny objęte pomocą Gmina 2008 2009 2010 13 21 16 50 Jemielno 2 4 4 10 Niechlów 3 5 3 11 Wąsosz 1 3 2 6 19 33 25 77 Góra Razem Ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z OPS z powiatu górowskiego 37 K. Korzeniowska, E. Tarkowska, Lata tłuste, Lata chude... spojrzenie na biedę w społecznościach lokalnych, Warszawa 2002, s. 52. 65 „Bezdomność to sytuacja osób lub rodzin, które w danym czasie nie mają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogłyby uwaŜać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne” 38. Bezdomność nie jest zjawiskiem nowym, problem osób pozbawionych dachu nad głową towarzyszy ludzkości niemalŜe od zarania dziejów. Nie ma jednoznacznej definicji osoby bezdomnej i zjawiska bezdomności. Dane te nie oddają w pełni skali zjawiska bezdomności w powiecie. Z analizy osób zgłaszających się do OPS i PCPR o wsparcie wynika, Ŝe zdecydowana większość bezdomnych to męŜczyźni w wieku produkcyjnym, rozwiedzeni, stanu wolnego posiadający podstawowe wykształcenie. Bezdomność jest problemem niezwykle zróŜnicowanym i złoŜonym. Pomoc społeczna na rzecz bezdomnych skupia się na wielu sferach niedomagań jednostek, których funkcjonowanie najczęściej lokowane jest na pograniczu patologii społecznej 39. Trudno rozstrzygnąć jednoznacznie, czy bezdomność jest przyczyną marginalizacji przez społeczeństwo, czy teŜ inne procesy doprowadzają do tego. Bezdomność jest zarazem przyczyną i skutkiem róŜnych cech uznawanych za patologiczne. Tab.20 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu długotrwałej choroby i niepełnosprawności Rodziny objęte pomocą Gmina 2008 2009 2010 Ogółem Góra 810 830 698 2338 Jemielno 179 171 133 483 Niechlów 147 146 164 457 84 94 104 282 1220 1241 1099 3560 Wąsosz Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z OPS z powiatu górowskiego 38 39 A. Prymeński, Bezdomność, jako kwestia społeczna w Polsce współczesnej, Poznań 2001, s. 29. Pod redakcją A. Kotlarska-Michalska, Obszary pracy socjalnej, Poznań 2002, s. 171. 66 Rodziny objęte pomocą 1400 1200 1000 800 Liczba osób 600 400 200 0 2008 2009 2010 W latach Góra Jemielno Niechlów Wąsosz Razem Gminy Wykres 9 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu długotrwałej choroby i niepełnosprawności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej z powiatu górowskiego Problemem najczęściej wskazywanym jest niepełnosprawność. KaŜda działalność na rzecz osób chorych i niepełnosprawnych jest w pełni słuszna i społecznie uŜyteczna. Tab. 21 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu i narkomanii Rodziny objęte pomocą Gmina 2008 2009 42 43 38 123 Jemielno 1 4 2 7 Niechlów 9 10 18 37 Wąsosz 3 7 2 12 55 64 60 179 Góra Razem 2010 Ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej z powiatu górowskiego 67 Statystyka dotycząca alkoholizmu i narkomanii jest bardzo zróŜnicowana. Skutki alkoholizmu najbardziej dotkliwie odczuwają dzieci. Trudna sytuacja na rynku pracy powoduje, Ŝe wiele osób naduŜywanie alkoholu traktuje, jako sposób radzenia sobie ze stresem związanym z utratą pracy lub jej długim brakiem. Sytuacja taka sprzyja pogłębianiu się róŜnego rodzaju dysfunkcji w sferach biologicznej i psychicznej, co sprzyja poszerzaniu się obszarów dotkniętych ubóstwem i marginalizacją. Jednocześnie osoby uzaleŜnione od alkoholu coraz bardziej zmniejszają swoje szanse na znalezienie pracy, co pogłębia jeszcze bardziej trudną sytuację Ŝyciową ich samych i ich rodzin. W kaŜdej gminie z terenu powiatu górowskiego działają Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, które obejmują pomocą osoby uzaleŜnione, dorosłych członków z rodzin uzaleŜnionych, dzieci z rodzin uzaleŜnionych oraz ofiary przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym. Tab. 22 Rodziny wielodzietne i niepełne z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej Rodziny wielodzietne Rodziny niepełne Gmina 2008 2009 2010 ogółem 2008 2009 2010 Ogółem Góra 136 161 38 335 206 181 159 546 Jemielno 24 21 18 63 36 42 29 107 Niechlów 29 29 25 83 20 20 25 65 Wąsosz 25 30 25 80 28 35 29 92 214 241 106 561 290 278 242 810 Razem Źródło: ·Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej z powiatu górowskiego Charakteryzując sytuację rodzinną naleŜy podkreślić, Ŝe w środowisku miejskim znamiennym rysem jest wysoka częstotliwość występowania zjawiska niepełności rodziny spowodowanej w głównej mierze jej rozbiciem poprzez formalny rozwód lub faktyczną separację małŜonków, rzadziej śmierć jednego z nich. W środowisku wiejskim częstą przyczyną niepełności rodziny był fakt 68 samotnego macierzyństwa. W środowisku wiejskim natomiast zjawisko niepełności rodziny występowało rzadziej, a jej dominującą przyczyną była śmierć jednego z małŜonków. Grupę tych rodzin korzystających z pomocy społecznej stanowią rodziny o niskim poziomie wykształcenia, nieustabilizowanej sytuacji zawodowej, utrzymującej się ze źródeł niezarobkowych lub pozbawionych stałych źródeł dochodu i Ŝyjących w rodzinach problemowych o wyraźnie zaznaczonych cechach dysfunkcjonalności. Tab. 23 Dzieci z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z doŜywiania w szkole Dzieci korzystające z doŜywiania Gmina 2008 2009 2010 Góra 893 800 662 2355 Jemielno 278 296 236 810 Niechlów 233 267 231 731 Wąsosz 265 352 344 961 1669 1715 1473 4857 Razem Ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej z powiatu górowskiego 69 Dzieci korzystające z doŜywiania 1800 1600 1400 1200 Liczba osób 1000 800 600 400 200 0 2008 2009 2010 W latach Góra Jemielno Niechlów Wąsosz Razem Gminy Wykres 10 Dzieci z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z doŜywiania w szkole Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ośrodków pomocy społecznej z powiatu górowskiego Brak zabezpieczenia potrzeb na minimalnym poziomie powoduje frustrację wśród dzieci, a takŜe pogłębia dysfunkcję rodzin tworząc niekorzystną sytuację Ŝyciową. Konsekwencją jest poczucie bezsilności i beznadziejności, a takŜe nasilająca się patologia rodziny. Sprzyja to szerzeniu się przestępczości, przemocy w rodzinie oraz bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. 3.1.5 Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze funkcjonuje w ramach struktury organizacyjnej Ośrodka Pomocy Społecznej w Górze. Działalność swą rozpoczął w 1998r na postawie porozumienia zawartego pomiędzy Wojewodą Leszczyńskim a Zarządem Miasta i Gminy Góra i realizuje zadania zlecone gminie przez administrację rządową w ramach pomocy społecznej. Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze prowadzony jest na zasadach określonych w przepisach 70 ustawy o pomocy społecznej i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. W związku z nowym podziałem terytorialnym, nadzór i kontrolę wykonywanych zadań sprawuje Wojewoda Dolnośląski. Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze udziela wsparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które mają powaŜne trudności w Ŝyciu codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu swoich stosunków z otoczeniem w zakresie rehabilitacji i w sprawach bytowych, słuŜy osobom powyŜej 18 roku Ŝycia, które w środowisku domowym nie nabyły umiejętności niezbędnych do samodzielnego Ŝycia, prowadzi terapię zajęciową oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze. Obiekt przeznaczony jest do dziennego pobytu 28 podopiecznych: 11 kobiet i 17 męŜczyzn. Są to osoby dorosłe z upośledzeniem umysłowym oraz zaburzeniami psychicznymi, które zostały zakwalifikowane decyzją Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Górze. Są to osoby z terenu Gmin: Góra, Niechlów, Wąsosz. Osoby dowoŜone są samochodem lub doprowadzane przez rodziców, kilka osób dojeŜdŜa samodzielnie autobusem. Działalność ŚDS stwarza podopiecznym szansę aktywnego Ŝycia, spełniania ról społecznych. Działania te dostosowane są do pracy z grupami osób o róŜnym stopniu upośledzenia. Podopieczni podzieleni są na 3 grupy: • osoby z zespołem Downa, • kobiety z lekkim i umiarkowanym upośledzeniem umysłowym, • męŜczyźni z lekkim i umiarkowanym upośledzeniem umysłowym. Podopieczni znajdują się pod stałą kontrolą medyczną, oraz opieką Poradni Zdrowia Psychicznego. Jedną z form aktywizacji podopiecznych jest terapia zajęciowa. Polega na określonych czynnościach o charakterze zajęć fizycznych i umysłowych, które mają na celu przywrócenie sprawności fizycznej i psychicznej. Program pomocy psychologicznej realizowany jest poprzez cykliczne spotkania z psychologiem. Jednym z celów działania ŚDS jest stworzenie optymalnych warunków dla wspomagania rozwoju psychicznego podopiecznych, usamodzielnianie, kształtowanie odpowiednich postaw pobytu poza domem i ośrodkiem, wzrost aktywności osobistej i grupowej, umiejętności 71 podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów indywidualnych i grupowych oraz odwagę w kontaktach ze środowiskiem zewnętrznym 40. Głównym i niezmiennym zadaniem jest zapewnienie uczestnikom wsparcia społecznego w zakresie podtrzymywania i rozwijania umiejętności niezbędnych w samodzielnym Ŝyciu oraz rozwiązywania spraw, które niesie codzienne Ŝycia. Osiąga się to m.in. poprzez; • Konsultacje psychologiczne, • Stały kontakt z pracownikiem socjalnym, • Zajęcia w pracowni terapii, • Zajęcia fizjoterapeutyczne w sali rehabilitacji, • Opiekę pielęgniarską, • Udział w imprezach okolicznościowych w placówce i ośrodkach innych miast, • 3.2. Współpracę z instytucjami miasta i gminy. Podmioty wspomagające 3.2.1. Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Górze Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnia PsychologicznoPedagogiczna w Górze jest publiczną placówką. Jest jednostka budŜetową powiatu górowskiego, której organem załoŜycielskim jest powiat górowski. Poradnia realizuje swoje zadania statutowe poprzez prowadzenie działalności diagnostycznej, wychowującym. terapeutycznej, Wyraźnie doradczej, zaakcentowana i profilaktycznej kolejność w działania środowisku nie jest przypadkowa. Taką przed laty ukształtowało Ŝycie i pomimo świadomości zmian, które powinny zaistnieć w kierunku usług, stan ten utrwalił się i funkcjonuje nadal 41 • W zakresie diagnozy jednostka prowadzi badania dzieci i młodzieŜy zgłaszających się do poradni, dokonuje diagnozy potrzeb edukacyjnych, odchyleń i zaburzeń rozwojowych, kwalifikuje do odpowiednich form pomocy psychologicznej, pedagogicznej, logopedycznej, profilaktycznowychowawczej, kształtuje specjalistycznie i resocjalizacyjnie, 40 41 Dane ze Środowiskowego Domu Samopomocy w Górze opracowano na podstawie informacji ze Środowiskowego Domu Pomocy w Górze 72 • W zakresie terapii prowadzi róŜnego rodzaju formy terapii psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej, inspiruje działalność terapeutyczna w szkołach i innych placówkach, udziela konsultacji i róŜnych form pomocy merytorycznej, • W zakresie doradztwa poradnia rozwija doradztwo psychologiczne, pedagogiczne i logopedyczne dla dzieci i młodzieŜy, rodziców i nauczycieli oraz kształtuje umiejętność racjonalnego wyboru zawodu, • W zakresie profilaktyki zaburzeń rozwojowych i trudności wychowawczych poradnia wspiera rodzinę, szkołę, popularyzuje wiedzę psychologiczną i pedagogiczną, rozwija umiejętności wychowawcze, inicjuje róŜnorodne formy pracy wychowawczej w środowisku szkolnym i poza szkolnym. Zadaniem priorytetowym poradni jest praca z dziećmi i młodzieŜą. W sytuacji przekształcania się społeczeństwa ( zmian politycznych, socjalnych i administracyjnych) pojawił się problem intensyfikacji bezpośredniej pracy z dzieckiem i młodzieŜą nieumiejącą odnaleźć się we własnym środowisku 42. Sytuację tą obrazuje poniŜsza tabela. Tab.24 Rodzaje diagnoz w roku szkolnym2007/2008 Rodzaje diagnoz dzieci w uczniowie dzieci w wieku szkół uczniowie wieku do 3 przedszko podstawo gimnazjum roku Ŝycia lnym wych uczniowie młodzieŜ szkół nieucząca ponadpodst./ się i ponadgim. niepracująca Ogółem 0 Psychologiczn a 1 2 3 4 5 6 7 0 5 64 48 14 0 131 Pedagogiczna 0 3 60 44 11 0 118 Logopedyczna 0 3 7 5 2 0 17 Lekarska 0 2 9 15 6 0 32 Tab.25 Rodzaje diagnoz w roku szkolny 2008/2009 dzieci w dzieci w uczniowie wieku uczniowie wieku szkół Rodzaje diagnoz do 3 przedszko podstawo gimnazjum roku lnym wych Ŝycia 0 1 2 3 4 uczniowie młodzieŜ szkół nieucząca ponadpodst./ się i ponadgim. niepracująca Ogółem 5 6 7 Psychologiczna 15 81 392 181 61 0 730 Pedagogiczna 2 53 342 163 51 0 611 42 http://www.pcdn.edu.pl 73 Logopedyczna 5 24 35 16 10 0 90 Lekarska 1 6 48 31 19 0 105 Tab.26 Rodzaje diagnoz w roku szkolny 2009/2010 dzieci w dzieci w uczniowie wieku uczniowie wieku szkół Rodzaje diagnoz do 3 przedszko podstawo gimnazjum roku lnym wych Ŝycia 0 1 2 3 4 uczniowie młodzieŜ szkół nieucząca ponadpodst./ się i ponadgim. niepracująca Ogółem 5 6 7 Psychologiczna 10 76 335 164 67 0 652 Pedagogiczna 2 41 290 152 56 0 541 Logopedyczna 3 25 37 12 2 0 79 Lekarska 2 7 51 43 10 0 113 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCDN i PPP w Górze Zapotrzebowanie na pomoc poradni jest bardzo duŜe i stale wzrasta. Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna współpracuje ściśle z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Górze rozwiązując wiele problemów społecznych dotyczących dzieci z powiatu górowskiego i niweluje ich skutki. 3.2.2 Komenda Powiatowa Policji w Górze Komenda Powiatowa Policji w Górze współpracuje z ośrodkami pomocy społecznej działającymi na terenie powiatu górowskiego oraz z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Górze rozwiązując wiele problemów dotykających lokalną społeczność w szczególności w zakresie przestępczości nieletnich i przemocy w rodzinie. Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich środowiskach. Jest dość powszechna i trudna do określenia. Nie zaleŜy ani od statusu społecznego, ani od poziomu wykształcenia, ani od kondycji materialnej domowników. W rodzinach patologicznych częściej mamy do czynienia z tzw. przemocą przepełnioną wybuchami agresji, wściekłością i brutalnością. W środowiskach o wysokim statusie społecznym częściej moŜna spotkać tzw. przemoc chłodną, bardziej wyrafinowaną, niepozostawiającą widocznych śladów. Najczęściej tragedie rozgrywają się za zamkniętymi drzwiami, przy bierności rodziny, sąsiadów. Często słuŜby społeczne nie wiedzą, Ŝe tam odgrywa się dramat. Dramat ten wymierzony 74 w stronę najbliŜszych, często dzieci burzy cały system rodzinny, wyzwala mechanizmy bezbronności i słabości wobec przemocy, utrwala w małoletnich dzieciach przekonanie, ze siła i przemoc musza być integralną częścią ich dorosłego Ŝycia. Rozmiary przestępczości w powiecie górowskim przedstawiono poniŜej w tabeli i zobrazowano na wykresie. Tab. 27 Przestępstwa w latach 2008-2010r odnotowane na terenie powiatu górowskiego Przestępstwo 2008 2009 2010 Ogółem Przestępstwa róŜne 726 829 750 2305 Czyny karalne nieletnich 55 60 123 238 Przestępstwa związane z przemocą w rodzinie 50 96 76 222 831 985 949 2765 Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Górze Prz estępstwa w latach 2008-2010r odnotowane na te re nie powiatu górowskie go Liczba osób 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2008 2009 2010 Przestępstwa róŜne W latach Czyny karalne nieletnich Przestępstwa związane z przemocą w rodzinie Ogółem przestępstwa Wykres 11 Przestępstwa w latach 2008-2010r odnotowane na terenie powiatu górowskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Górze 75 Statystyki uzyskane z Komendy Powiatowej Policji w Górze nie zawierają informacji z podziałem na gminy Liczby te nie odzwierciedlają teŜ w pełni rozmiarów tego zjawiska, jakim jest przemoc w rodzinie 43. Ofiarami przemocy w rodzinie są najczęściej matki z dziećmi. Nie zawsze zgłaszają one fakt przemocy, poniewaŜ obawiają się zemsty ze strony sprawcy. Sytuacje takie ciągną się latami, dopóki nie dojdzie do tragedii. O tym jak istotne stają się kompetentne interwencje pokazuje fakt, Ŝe niejednokrotnie brak integracji działań prowadzi do wycofania się ofiary z podjętych działań i utwierdzenia sprawcy w przekonaniu o bezkarności i słuszności stosowanych zachowań przemocy. śadna instytucja nie jest w stanie zareagować właściwie na kaŜde doniesienie o znęcaniu się nad członkiem rodziny. W takich sytuacjach sama interwencja niewiele zmieni, bardziej skuteczna byłaby zmiana obowiązujących przepisów polegających na izolacji sprawcy przemocy, co w konsekwencji dałoby poczucie bezpieczeństwa ofiarom. W polskiej rzeczywistości nadal jeszcze większość osób będących ofiarami przemocy w domu pozostaje poza zasięgiem profesjonalnej pomocy prawnej. Brak jest systemowym rozwiązań, umoŜliwiających kompleksową pomoc zarówno ofiarom i świadkom równieŜ ze względu na niekorzystne uregulowania prawne. 3.2.3 Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Górze Na terenie powiatu górowskiego funkcjonuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej- Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych, który z nowym rokiem posiada swoją siedzibę w Górze. Ośrodek Rehabilitacyjny prowadzi dla dzieci róŜnorodne formy rehabilitacji i terapii udzielonych przez zespół specjalistów. W ramach Poradni Rehabilitacyjnej dzieciom udzielono porad i konsultacji specjalistycznych. W pracowniach Fizjoterapii dzieci korzystały z zabiegów fizjoterapeutycznych w zakresie: 43 • kinezyterapii, • hydroterapii , • masaŜu leczniczego, • indywidualnego usprawnienia według neurofizjologicznych, Dane z Komendy Powiatowej Policji w Górze 76 • elektrolecznictwa, • leczenia polem magnetycznym, • światłolecznictwa, • krioterapii. W Ośrodku Rehabilitacji dziennej dzieci niepełnosprawne oraz zagroŜone nieprawidłowym rozwojem psychomotorycznym były objęte wyspecjalizowaną i kompleksową rehabilitacją w ramach której realizowano: • lekarskie konsultacje specjalistyczne, • konsultacje i terapie psychologiczną, • terapię logopedyczną i pedagogiczną, • terapię metodą Integracji Sensorycznej, • indywidualne usprawnianie wg koncepcji NDT-Bobath, • metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne, • zabiegi fizjoterapeutyczne, • terapię zajęciową, • muzykoterapię, • róŜne formy wspierania rodzin. Ośrodek zapewnia: • świadczenia lecznicze i rehabilitacyjne dla dzieci z mózgowym poraŜeniem dziecięcym i niepełnosprawnym ruchowo, • instruktaŜ dla opiekunów dzieci niepełnosprawnych w zakresie prawidłowej pielęgnacji i rehabilitacji domowej, • pielęgnację i opiekę nad dziećmi niepełnosprawnymi, • naukę podstawowych czynności Ŝyciowych, • wychowanie dzieci, zmierzające do integracji z otoczeniem, • dowóz dzieci do ośrodka, • wyŜywienie dzieci objętych rehabilitacją za odpłatnością, • prowadzi zajęcia logopedyczno-pedagogiczne. Ośrodek Rehabilitacyjny w Górze wyposaŜony jest w specjalistyczny sprzęt rehabilitacyjny. Zatrudnia fachowy zespół terapeutyczny, który zajmuje się: • poradą rehabilitacyjną, • terapią neurologiczną, • terapią zajęciową, 77 • zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi 44. Zaspakajania potrzeb z zakresu rehabilitacji dla dzieci niepełnosprawnych obrazują poniŜsze dane uzyskane z ośrodka: Tab. 28 Dzieci niepełnosprawne korzystające w latach 2008-2010 z rehabilitacji w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Górze Liczba dzieci korzystających z rehabilitacji Wyszczególnienie 2008 2009 2010 63 68 79 Dzieci niepełnosprawne korzystające z rehabilitacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodka Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Górze Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt znacznego zwiększania się liczby dzieci korzystających z rehabilitacji w tym ośrodku. Zwiększająca się liczba dzieci niepełnosprawnych korzystających z rehabilitacji stawiać będzie przed pomocą społeczną nowe zadania. Konieczne będzie stworzenie warunków gwarantujących zaspokajanie potrzeb w tym zakresie, co w konsekwencji niwelować będzie skutki, jakie rodzi niepełnosprawność. I takie warunki dla dzieci niepełnosprawnych Gmina Góra stworzyła oddając do uŜytku nowy obiekt, który w pełni zaspakaja te potrzeby. 3.2.4 Sąd Opiekuńczy i Rodzinny Jednostki pomocy społecznej działające na szczeblach samorządu powiatowego w Górze takie jak: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze i Ośrodki Pomocy Społecznej rozwiązując wiele problemów społecznych rodzin z powiatu górowskiego wspomagają swoją działalność współpracując z Sądem Opiekuńczym i Rodzinnym w Głogowie. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej kierownik OPS i PCPR moŜe wytaczać pozew do sądu rodzinnego w imieniu osób np: o roszczenia alimentacyjne. Ustawa ta nakazuje powiatowemu centrum pomocy rodzinie raz w roku składanie 44 Dane z Ośrodka Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Jastrzębiej 78 sprawozdań z kontroli oraz sprawowanej opieki nad rodzinami zastępczymi. Konieczność informowania sądu o sytuacji dziecka nie rzadziej niŜ raz w roku ma słuŜyć takŜe ocenie zasadności dalszego pobytu dziecka w rodzinie zastępczej. Sąd rodzinny i opiekuńczy w swej działalności w trakcie postępowania procesowego wspomaga się opiniami z wywiadów społecznych pochodzących z ośrodków pomocy społecznej i powiatowego centrum pomocy rodzinie niezbędnymi przy wydawaniu określonych postanowień np.: częściowego lub całkowitego pozbawienia władzy rodzicielskiej lub nakazaniu wypłaty wynagrodzenia dla drugiego współmałŜonka. Większość decyzji administracyjnych o utworzenie rodzin zastępczych wydawanych jest na podstawie postanowień sądowych. Postanowienia te wydaje sąd po uzyskaniu pozytywnej opinii danego ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na zamieszkanie rodziny i po uzyskaniu przez tę rodzinę odpowiednich kwalifikacji, które przeprowadza Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy we Wrocławiu lub Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze. Ustawa o pomocy społecznej nakłada równieŜ na dom pomocy społecznej obowiązek powiadomienia sądu opiekuńczego w przypadku opuszczenia DPS przez osobę wymagającą stałej opieki. Ośrodek pomocy społecznej lub powiatowe centrum pomocy rodzinie moŜe równieŜ, wystąpić z wnioskiem do sądu nawet w przypadku, gdy osoba jest zdolna do czynności prawnych a wymaga stałej opieki, na którą nie wyraŜa zgody. Sąd wydaje wówczas wyrok nakazujący umieszczenie takiej osoby w odpowiedniej placówce. Na podstawie kodeksu postępowania cywilnego kurator sądowy moŜe przy wykonywaniu czynności polegających na doprowadzeniu dziecka do placówki na mocy postanowienia sądu zaŜądać pomocy PCPR lub OPS. JeŜeli dziecko z uwagi na zagroŜenie zdrowia lub Ŝycia zostanie doprowadzone do rodziny zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego, naleŜy niezwłocznie i nie później niŜ w ciągu 24 godzin powiadomić sąd opiekuńczy i PCPR, jednostki te zobowiązane są niezwłocznie powziąć działania mające na celu wyjaśnienie sytuacji dziecka. WaŜnym elementem sądu przy rozwiązywaniu problemów w sprawach opiekuńczo- wychowawczych w przypadku dzieci pozbawionych opieki jest adopcja. Sędziowie nie mają odpowiedniej wiedzy na temat rodzin i trudno im dokonać właściwego wyboru rodziny dla dziecka. Dlatego teŜ PCPR, posiadając odpowiednią wiedzę na ten temat wynajduje rodzinę adopcyjną i przygotowują ją 79 pod względem wychowawczym, a sąd rodzinny wydaje wyrok o przysposobieniu dziecka i pozbawieniu rodziców całkowicie władzy rodzicielskiej. Bez takiej współpracy adopcja i rozwiązanie tak waŜnego problemu byłoby niemoŜliwe 45. Innym przykładem współudziału sądu rodzinnego i opiekuńczego w rozwiązywaniu problemu społecznego jest ustanowienie dozoru kuratora lub ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite osoby i ustanowienie dla takiej osoby opiekuna prawnego. Postępuje tak w przypadku, gdy osoba psychicznie chora lub niezaradna Ŝyciowo posiadająca świadczenia z ośrodka pomocy społecznej nie potrafi się nim gospodarować. Wówczas Sąd na wniosek OPS lub PCPR moŜe taką osobę całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnić i wyznaczyć opiekuna prawnego, który będzie decydował o wszystkich sprawach dotyczących tej osoby i ponosić pełną odpowiedzialność za jej czyny. Sąd rodzinny i opiekuńczy odgrywa waŜna rolę w przypadku problemu dotyczącego alkoholizmu i przemocy w rodzinie. Ośrodek Pomocy Społecznej w Górze i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze występuje do Sądu z wnioskiem o nakaz przymusowego leczenia odwykowego. W latach 2008-2010 takich przypadków interwencji do Sądu Opiekuńczego i Rodzinnego w Głogowie za pośrednictwem prokuratury było wiele. Rola Sądu, jako instytucji wspomagającej w systemie pomocy społecznej w rozwiązywaniu waŜnych problemów społecznych jest niezastąpiona i ostateczna. Rozwiązanie problemów, które wcześniej wykazano na przykładach byłoby niemoŜliwe, gdyby nie odpowiednie postępowanie i wzajemne zaleŜności, które z ramienia sądu kończą się wyrokiem lub wydaniem decyzji. 45 Dane z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze 80 3.2.5 Powiatowy Urząd Pracy w Górze Tab.29 Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Góra na dzień30.11.2010r Ilość osób bezrobotnych wg stanu na dzień 30.11.2010r Wg wieku Wg wyksz tałcen ia Powiat gmina Góra gmina Jemielno gmina Niechlów Gmina Wąsosz Raze m w tym kobie ty Raze m w tym kobie ty Raze m W tym kobie ty raze m w tym kobie ty raze m W tym kobie ty Ogółem 3106 1603 1798 899 305 168 440 236 563 300 18-24 746 397 413 213 84 52 108 57 141 75 25-34 926 532 544 296 87 46 118 81 177 109 35-44 575 305 339 175 59 37 90 53 87 40 45-54 556 274 334 158 37 20 86 34 99 62 55-59 60-64 lata 262 95 147 57 33 13 33 11 49 14 41 0 21 0 5 0 5 0 10 0 WyŜsze policealn e i śred. zaw. śred. ogólnoks zt. zasadnic ze zawodo we gimnazj alne i poniŜej 163 122 109 72 10 9 16 14 28 27 612 406 366 237 49 34 83 56 114 79 317 205 201 128 33 25 33 20 50 32 993 459 562 244 109 63 133 65 189 87 1021 411 560 218 104 37 175 81 182 75 Niepe 148 83 78 47 12 7 29 11 29 łnosp Ogółem rawni Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Górze 18 Obok problemu bezrobocia w dalszej kolejności przedstawiono wysokość środków z PFRON na rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych. 81 Tab. 30 Wysokość środków finansowych PFRON otrzymanych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej w latach 2008-2010 Rok Wartość środków 2008 69 673,00 2009 67 132,00 2010 66 617,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PCPR w Górze 3.2.5 Centrum Profilaktyki Alkoholowej w Górze Tab. 31 Pomoc świadczona przez Centrum Profilaktyki Alkoholowej w latach 2009-2010 Lp. Pomoc 2009 2010 1 Dzieci objęte pomocą na świetlicy 56 47 2 Grupy AA w Górze: a) w CPA b) przy Kościele 2 2 3 Dzieci objęte opieką w świetlicy w Kłodzie Górowskiej z dofinansowania CPA 60 73 4 Dzieci z CPA, które były na kolonii 40 40 5 Osoby, które zgłosiły problem w punkcie informacyjno-konsultacyjnym w CPA 138 81 6 Osoby zaproszone na Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 7 Realizacja programu: a) "Stop! Dziecko na drodze" 67 klasy I-III klasy I-III b) Bezpieczna droga dziecka do przedszkola z Przedszkolaki programem profilaktycznym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z CPA w Górze Na podstawie sporządzonej diagnozy problemów społecznych w powiecie górowskim jasno wynika, Ŝe w kaŜdym w przedstawionych problemów i liczby ludności, która jest nimi dotknięta w miarę upływu czasu patologia będzie się pogłębiać, a liczba osób objętych pomocą będzie wzrastać. 82 Przedstawione dane statystyczne stanowią ogniwo w procesie poznawania sposobu funkcjonowania i znaczenia zasobów instytucjonalnych w rozwiązywaniu problemów społecznych w powiecie górowskim. Struktura społeczno- demograficzna klientów ośrodków pomocy społecznej, przyczyny korzystania z pomocy, oczekiwania klientów, co do jej zakresu i form, a takŜe instytucjonalne reakcje na te oczekiwania dowodzą, Ŝe klientami pomocy społecznej są osoby Ŝyjące w warunkach obniŜonego standardu materialnego, uwikłane w róŜnorodne sytuacje problemowe mające często podłoŜe patologiczne i funkcjonujące często w warunkach o zaznaczonych cechach dysfunkcjonalności i w warunkach nieodpowiadających godności człowieka. Oczekują one raczej pomocy finansowej, a nie rozwiązywania problemów mających często podłoŜe patologiczne. KaŜde świadczenie instytucjonalne ma jedynie potencjalną wartość. Przekształci się ono w wartość realną dopiero wtedy, kiedy świadczenie okaŜe się uŜyteczne dla beneficjenta, kiedy zostanie zaakceptowane i pozwoli mu zmienić własną sytuację w poŜądanym przez niego kierunku. 3. Analiza strategiczna Dla prawidłowego określenia kierunków rozwoju w kaŜdym planie strategicznym naleŜy w pierwszej kolejności zdiagnozować posiadane zasoby i moŜliwości oraz ocenić stan aktualny. Takiej diagnozy w powyŜszej strategii dokonano oraz oceniono zasoby instytucjonalne odpowiedzialne za rozwiązywanie problemów społecznych. Jedna z najczęściej stosowanych jest analiza SWOT. W wyniku analizy SWOT wyodrębniono czynniki wywierające wpływ na występowanie problemów społecznych w Powiecie Górowskim: • wewnętrznie pozytywne –mocne strony powiatu, • wewnętrznie negatywne – słabe strony powiatu, • zewnętrznie pozytywne- szanse dla powiatu górowskiego tkwiące w jego otoczeniu, • zewnętrznie negatywne –zagroŜenia dla powiatu górowskiego tkwiące w jego otoczeniu. Pozwala ona zobrazować bieŜące, wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju systemu pomocy społecznej powiatu, potencjał własny (mocne i słabe strony) oraz oddziaływanie otoczenia (szansa i zagroŜenia). 83 Analiza powiatu została zdiagnozowana poprzez rozpoznania kluczowych czynników sklasyfikowanych w następujący sposób: 4.1 Mocne i słabe strony powiatu górowskiego Mocne strony Słabe strony 1) Dobrze funkcjonująca sieć gminnych 1) Brak Ośrodka Interwencji Kryzysowej, ośrodków pomocy społecznej 2) Bierna postawa osób bezrobotnych, 2) Zmieniająca się świadomość 3) Brak mieszkań chronionych, społeczeństwa w postrzeganiu osób 4) Niewystarczające środki z PFORN na niepełnosprawnych poprzez realizację zadań wspierających osoby podejmowane przez PCPR działania niepełnosprawne, 3) Prawidłowo funkcjonujący dom pomocy 5) Brak warsztatów terapii zajęciowej, społecznej na terenie Powiatu 6) Brak dostępności do specjalistycznego górowskiego prawidłowo funkcjonujący leczenia , 7) Wzrost patologii Ŝycia społecznego, środowiskowych domów samopomocy, 4) Dobra współpraca z organizacjami 8) Rozpad rodzin spowodowany migracją pozarządowymi działającymi a rzecz zarobkową, długotrwałym bezrobociem osób niepełnosprawnych oraz patologiami 5) Rozwój zawodowych form rodzicielstwa 9) Brak placówek opiekuńczowychowawczych zastępczego, 10) Wysokie bezrobocie, jako czynnik 6) Rozwój powiatowego poradnictwa specjalistycznego ( działalność Ośrodka wpływający na zwiększenie liczby wsparcia przy PCPR) klientów pomocy społecznej 7) Rehabilitacja społeczna na rzecz osób niepełnosprawnych, 8) Rozwinięta podstawowa opieka zdrowotna Infrastruktura społeczna powiatu ( baza szkół i sieć placówek wspomagających szkolnictwo, 9) Współpraca instytucjami powiatu w z gminami i rozwiązywaniu problemów społecznych, 84 10) Wysoko wykwalifikowana kadra pomocy społecznej w powiecie, 11) Baza danych dotycząca osób niepełnosprawnych Źródło: Opracowanie własne 4.2 Szanse i zagroŜenia dla powiatu górowskiego Szanse 1)PołoŜenie terytorialne powiatu na granicy województw, ZagroŜenia 1) Emigracja ludności z niektórych gmin , 2) ZagroŜenia demograficzne związane ze 2) Szeroka działalność organizacji pozarządowych, starzeniem się społeczności lokalnej, 3) Zmniejszająca się liczba zakładów pracy 3) Zwiększająca się świadomość społeczności na temat zagroŜeń na terenie powiatu , 4) Brak środków finansowych na tworzenie patologiami, 4)MoŜliwość korzystania ze środków placówek, 5) Wzrost patologii spowodowanej zewnętrznych- unijnych na realizację bezrobociem, środków do Ŝycia i zadań na rzecz osób niepełnosprawnych niewydolnością opiekuńczo w celu zwiększenia kompetencji - wychowawczą, Ŝyciowych i umiejętności społeczno 6) zmniejszająca się liczba zakładów pracy -zawodowych, 5) MoŜliwość nieodpłatnego podnoszenia kwalifikacji pracowników pomoc chronionej. 7) ograniczone środki finansowe na powiatową pomoc społeczną społecznej ze środków unijnych, 6) dobra współpraca z podmiotami zabezpieczenia społecznego. Źródło: Opracowanie własne 85 5. Struktura priorytetów i działań strategicznych w zakresie polityki społecznej Na podstawie dokonanej diagnozy problemów społecznych określono główne obszary działania, w których przyjęto cele strategiczne. Przedstawione poniŜej programy działań, które Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze przy współpracy z innymi podmiotami będzie realizować są katalogiem otwartym. Katalog ten będzie moŜna modyfikować w zaleŜności od moŜliwości i potrzeb. W dalszej kolejności przedstawiono działania, które podejmowano w tym obszarze w latach 2008-2010. 5.1 Przemoc w rodzinie • Podmiot realizujący- Powiat – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Gmina – Ośrodki Pomocy Społecznej • Obszar oddziaływania- mieszkańcy powiatu górowskiego ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, matek z dziećmi i osób starszych dotkniętych przemocą fizyczną, psychiczną, seksualną, • Partnerzy samorządu powiatowego- OPS, policja, szkoły, kuratorzy, organizacje pozarządowe, kościół. • Podejmowane działania Poradnictwo specjalistyczne w ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, Współpraca z zespołem Interdyscyplinarnym w skład, którego wchodzić będą: pracownik PCPR, OPS, policji, kurator, prokuratury, i organizacji pozarządowych Kształcenie pracowników słuŜb społecznych, Organizowanie konferencji, szkoleń, kampanii społecznych dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie. • Cel Stworzenie bezpiecznego środowiska, Wypracowanie sprawnego systemu zapobiegania kryzysom w rodzinie, Przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie. 86 5.2 Środowiskowa i instytucjonalna opieka nad dzieckiem • Podmiot realizujący Powiat- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Gmina - Ośrodki Pomocy Społecznej • Obszar oddziaływania Rodziny dysfunkcyjne z powiatu górowskiego niewydolne opiekuńczowychowawczo, Rodziny w trudnej sytuacji materialnej, Rodziny niezaradne Ŝyciowo, Rodziny zastępcze. • Podejmowane działania Tworzenie niespokrewnionych rodzin zastępczych, Tworzenie rodzinnych domów dziecka, Wprowadzanie róŜnorodnych form wsparcia dziennego dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, DąŜenie do uregulowania sytuacji prawnej dziecka i przeprowadzanie procesu adopcji, Organizowanie kampanii społecznych, konferencji mającej na celu propagowanie i wzmocnienie rodziny, Poradnictwo specjalistyczne. • Cel Stworzenie rodzinnego środowiska dla dziecka pełnego miłości, i bezpieczeństwa odpowiedniego do zaspakajania potrzeb, opieki i wychowania, Sprawnie działający wielofunkcyjny system opieki środowiskowej ( w tym przysposobienia). 5.3 Niepełnosprawni w systemie pomocy społecznej • Podmiot realizujący Powiat- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie • Podmioty wspomagające Gmina, stowarzyszenia, PFRON, słuŜba zdrowia, instytucje kościelne, organizacje pozarządowe, media, PZON, samorządy wszystkich szczebli, 87 • Obszar oddziaływania Osoby niepełnosprawne z powiatu górowskiego ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców małych miejscowości. • Podejmowane działania Opracowanie Powiatowego Programu Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata ( 2011-2016), Utrzymanie powiatowej wypoŜyczalni sprzętu rehabilitacyjnego i pomocniczego, Utworzenie ośrodka wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, Poradnictwo specjalistyczne, Wspieranie osób niepełnosprawnych, Podnoszenie kompetencji Ŝyciowych i umiejętności społeczno-zawodowych, Niwelowanie skutków niepełnosprawności ( realizowanie działań finansowanych ze środków PFRON), Opracowanie poradnika dla osób niepełnosprawnych, Realizowanie działań z zakresu aktywnej integracji ze środków unijnych, Zwiększenie dostępności do róŜnych form poradnictwa specjalistycznego na temat ulg i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym, Integracja społeczności z osobami niepełnosprawnymi, Zmiana negatywnych stereotypów na temat niepełnosprawności i osób niepełnosprawnych, Zmiana świadomości w postrzeganiu osób niepełnosprawnych poprzez konferencje uświadamiające, Ŝe wszyscy jesteśmy równi wobec prawa ( przyjazny system wsparcia osób niepełnosprawnych), Pozyskiwanie sprzętu rehabilitacyjnego na potrzeby osób niepełnosprawnych. • Cel Poprawa, jakości Ŝycia niepełnosprawnych mając na uwadze to, Ŝe mają oni dodatkowe potrzeby wynikające z niepełnosprawności, Rozwój róŜnorodnych form wsparcia, Pobudzanie aktywności osób niepełnosprawnych, Zwiększenie dostępności do informacji osobom niepełnosprawnym Stworzenie środowiska przyjaznego osobom niepełnosprawnym, Zwiększenie poczucia własnej wartości, Wspieranie funkcjonowania osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym, 88 Integracja społeczna, Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych. 5.4 Wykluczenie społeczne • Podmiot realizujący Powiat-Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze, Powiatowy Urząd Pracy w Górze Gmina-Ośrodek Pomocy Społecznej • Podmioty wspomagające Stowarzyszenia, szkoły uczelnie, biura karier zawodowych, organizacje pozarządowe • Obszar oddziaływania Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji zawodowej-bezrobotne, niepełnosprawne, matki samotnie wychowujące dzieci • Podejmowane działania Utworzenie ośrodka interwencji kryzysowej, Rozwijanie sieci mieszkań chronionych, Tworzenie płaszczyzny współpracy organizacji pozarządowych z samorządem powiatowym, Realizowanie projektu systemowego( wspieranie osób działaniami z zakresu aktywnej integracji), Poradnictwo specjalistyczne. • Cel Podniesienie kompetencji Ŝyciowych, Sprawny system zapobiegania kryzysom w rodzinie, Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, Udzielanie pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej osobom znajdującym się sytuacji kryzysowej w celu zapobieganiu powstania lub pogłębiania się dysfunkcji. UmoŜliwienie prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. 5.5 Współpraca instytucjonalna • Podmiot realizujący Powiat-Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie 89 • Podmioty wspomagające Jednostki samorządu terytorialnego, SłuŜby społeczne: Policja, kuratorzy, Sądy. • Obszar oddziaływania Mieszkańcy powiatu górowskiego, Kadry słuŜb społecznych. • Podejmowane działania Wypracowanie metody pracy z rodziną, Nowatorskie rozwiązania z zakresu polityki społecznej, Współpraca samorządu powiatowego z organizacjami pozarządowymi. • cel Podniesienie, jakości świadczonych usług, Wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom społecznym, Sprawnie działające instytucje wspierające powiatową politykę społeczną. 5.6 Dotychczas podjęte działania w zakresie działań strategicznych powiatowej polityki społecznej. W tym punkcie przedstawiono najwaŜniejsze działania podejmowane w latach 2007-2010 w zakresie polityki społecznej obejmujące zagadnienia w obszarze działań strategicznych. Działania podejmowane w 2007 roku: W powiecie górowskim rozmiary niepełnosprawności są ogromne. Dlatego teŜ PCPR podejmuje działania, które mają na celu niwelowanie skutków niepełnosprawności, jeŜeli nie da się zapobiec to ułatwić osobie funkcjonowanie w środowisku. W tym celu w PCPR funkcjonuje wypoŜyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego i pomocniczego. Pozyskany ostatnio w 2003r. sprzęt został juŜ rozdysponowany. W 2007r. wypoŜyczalnia wzbogaciła się o kolejny sprzęt. Sprzęt pozyskano nieodpłatnie z Wrocławskiego Sejmiku Osób Niepełnosprawnych z Wrocławia i Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu. Pozyskano nieodpłatnie wózki zwykłe, elektryczne, balkoniki, rowery trójkołowe, pionizatory oraz łóŜka na łączną wartość 144400,-. Sprzęt jest uŜywany, ale w bardzo dobrym stanie. 90 WypoŜyczalnia jest formą wsparcia osób niepełnosprawnych nastawioną na poprawę, jakości Ŝycia, pobudzenia wraŜliwości społecznej na problemy osób niepełnosprawnych w powiecie górowskim. Potrzeby w tym zakresie są ogromne. Odzwierciedleniem tego jest liczba osób niepełnosprawnych. Część z tych osób nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować i poruszać się w środowisku. Źródłem utrzymania większości osób są skromne świadczenia społeczne. Działalność powiatowej wypoŜyczalni wychodzi naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, jest bardzo pomocna w rozwiązywaniu jednego z problemów społecznych, jakim jest niepełnosprawność. W 2007r. z inicjatywy PCPR rozpisano treść porozumienia pomiędzy PCPR Góra, a ośrodkami pomocy społecznej działającymi na terenie powiatu górowskiego w zakresie współdziałania na polu pomocy społecznej w wielu płaszczyznach takich jak: wzajemne przekazywanie informacji dotyczących problemów społecznych oraz wspólne wypracowanie działań na rzecz osób i rodzin potrzebujących wsparcia. W przyszłości współdziałanie przy tworzeniu, modyfikacji i realizacji gminnych i powiatowych strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej. Pozwoli to być bardziej skutecznym w wykonywaniu zadań i przyczyni się do poprawy, jakości świadczonych usług. W dniu 16.04.2007 r. rodziny zastępcze z powiatu górowskiego po raz pierwszy spotkały się razem. PCPR zorganizowało to spotkanie z okazji „Dnia Dziecka”. To pierwsza taka okazja by rodziny mogły się poznać, wymienić swoje doświadczenia i podzielić się wraŜeniami i problemami w zakresie opieki nad dzieckiem. W festynie uczestniczyło około 50 dzieci wraz z opiekunami. Atrakcją były przejaŜdŜki konne po leśnych ścieŜkach, nie zabrakło gier, zabaw i konkursów. Wszystkie dzieci dostały obfite prezenty ufundowane przez 10 sponsorów pozyskanych przez PCPR z terenu z powiatu górowskiego. Dzieci mogły się poznać, a opiekunowie zawiązać współpracę. W dniu 13.10.2007 r odbyło się kolejne spotkanie integracyjne rodzin zastępczych z powiatu górowskiego nadzorowanych przez PCPR. Pracownicy PCPR zorganizowali ognisko, gry i zabawy dla dzieci z rodzin zastępczych wraz z nagrodami. Wszystkie dzieci obdarowane zostały słodyczami ufundowanymi poprzez Starostę Górowskiego oraz pracowników PCPR. W 2007r. w PCPR W Górze powstało centrum informacji dla osób niepełnosprawnych. MoŜna tam uzyskać porady i kompleksowe informacje na temat ulg i uprawnień. Osoby niezaradne Ŝyciowo mogą liczyć na fachową pomoc w załatwieniu 91 spraw, z którymi sobie nie radzą. Centrum działania od niedawna, lecz cieszy się sporym zainteresowaniem. W dniu 27.08.2007 r Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze zorganizowało konferencję „ Uwolnij rozum od barier”,. W konferencji wzięło udział około 100 osób. Była to pierwsza konferencja w powiecie górowskim. Konferencja miała na celu przedstawienie sytuacji i problemów osób niepełnosprawnych, a przede wszystkim zmienić świadomość lokalnej społeczności w postrzeganiu osób niepełnosprawnych. Konferencja to początek kampanii społecznej realizowanej przez powiat górowski łamiącej stereotypowe myślenie o osobach niepełnosprawnych i bariery w ludzkiej świadomości. W listopadzie 2007r utworzono wielodzietną rodzinę zawodową, by zapewnić dzieciom opiekę w środowisku rodzinnym. Działania podejmowane w 2008 roku. W dniu 26.05.2008r. PCPR w Górze zorganizowało pokaz-prezentację sprzętu rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych, w której uczestniczyły osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie, społeczność lokalna oraz przedstawiciele samorządu powiatowego i gminnego. Na prezentację przybyło około 80 osób. Według opinii PCPR zorganizowanie takiej prezentacji zmienia świadomość społeczną w postrzeganiu osób niepełnosprawnych w środowisku. W dniu 13 czerwca 2008r. PCPR zorganizowało Dzień Dziecka dla dzieci z rodzin zastępczych. W spotkaniu uczestniczyło 30 dzieci z rodzin zastępczych wraz z opiekunami. KaŜde dziecko otrzymało słodycze i dyplomy. Było to juŜ kolejne takie spotkanie, mające na celu integrację dzieci z rodzi dysfunkcyjnych. Poprzez współpracę z wrocławskim sejmikiem osób niepełnosprawnych 20 dzieci niepełnosprawnych z powiatu górowskiego uczestniczyło w dniu 22 listopada 2008 r. w jednodniowej wycieczce do Karpacza. W 2008 roku PCPR rozpoczęło realizacji projektu systemowego współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Realizację tego projektu dokładnie opisano w działaniach podejmowanych w 2010 roku Działania podejmowane w 2009 roku W dniu 03 lutego 2009r. jednostka zorganizowała spotkanie z zawodowymi rodzinami zastępczymi z udziałem władz powiatowych. Podczas spotkania dyskutowano na temat problemów, z którymi borykają się opiekunowie, jak równieŜ wymieniono doświadczenia w opiece nad dzieckiem. 92 W dniu 7 kwietnia 2009r. PCPR przy współpracy Stowarzyszenia Szansa z Głogowa zorganizowało konferencję na temat problematyki pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. W konferencji udział wzięli: władze samorządu powiatowego, funkcjonariusze KPP, przedstawiciele ośrodków pomocy społecznej, pedagodzy ze szkół i przedszkoli, sądu i Prokuratury, radni rady powiatu oraz przedstawiciele instytucji pomagających rodzinie na szczeblu powiatu i gminy. Celem konferencji było umocnienie współpracy słuŜb społecznych na terenie powiatu górowskiego w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Podczas konferencji przedstawiono wykład na temat charakterystyki ofiar przemocy oraz moŜliwości udzielenia Im pomocy, Pomoc instytucjonalną, współpracę słuŜb, aspekty prawne w pomocy ofiarom przemocy, kampanie społeczne, mające na celu szerzenie świadomości społecznej w tematyce przeciwdziałania przemocy. Spotkanie rozpoczęło się od przedstawienia, danych ilościowych z terenu powiatu górowskiego, dotyczących zgłoszeń oraz podjętych działań z zakresu problematyki przemocy w rodzinie. W konferencji wzięło udział 48 osób w tym przedstawiciele słuŜb społecznych. W dniu 26 czerwiec 2009r. PCPR zorganizowało Dzień Dziecka dla dzieci z rodzin zastępczych. W spotkaniu uczestniczyło 32 dzieci z rodzin zastępczych wraz z opiekunami. KaŜde dziecko otrzymało słodycze i dyplom. Było to juŜ kolejne takie spotkanie integracyjne mające na celu wspieranie dzieci jak równieŜ nawiązanie stałej współpracy z opiekunami. W związku z uchwaleniem przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Roku 2009 rokiem Rodzicielstwa Zastępczego Starosta Górowski i PCPR włączyli się w działania związane z obchodem tego roku i zaprosili na spotkanie osoby pełniące funkcję pogotowia rodzinnego, osoby pełniące funkcję wielodzietnej zawodowej rodziny zastępczej, osoby pełniące funkcję rodziny zastępczej spokrewnionej i niespokrewnionej. W uroczystym spotkaniu w dniu 8 grudnia 2009r. uczestniczyli przedstawiciele samorządu powiatowego i sądu. Opiekunowie otrzymali kwiaty, pamiątkowe albumy i listy gratulacyjne z podziękowaniem za dotychczasowa pracę i wytrwałość. Podobnie jak w roku ubiegłym PCPR pozyskało środki unijne na realizację kolejnego projektu, który szczegółowo opisano poniŜej. Ze środków unijnych opracowano Vademecum osoby niepełnosprawnej, które zawiera niezbędne informacje dotyczące ulg i uprawnień osób niepełnosprawnych. Opracowanie to udostępniono mieszkańcom powiatu górowskiego. 93 Działania podejmowane w 2010 roku W dniu 18.05.2010 r. odbyło się kolejne spotkanie zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych funkcjonujących na terenie Powiatu Górowskiego. Podczas tego spotkania rodziny wymieniły się swoimi doświadczeniami w wychowywaniu dzieci, podzieliły się problemami i radościami. Starosta Górowski rozmawiała z rodzinami o ich codziennych troskach w opiece nad dziećmi. Pełnienie funkcji rodziny zastępczej jest duŜą odpowiedzialnością i ogromem pracy w zamian za uśmiech dziecka, które powinno przebywać i wychowywać się w warunkach maksymalnie gwarantujących mu właściwy rozwój fizyczny i duchowy. W Powiecie Górowskim problem niewydolności opiekuńczo- wychowawczej jest wielki podobnie jak w innych powiatach, natomiast chętnych do podjęcia pracy rodziny zastępczej obecnie brakuje. Dlatego teŜ w PCPR prowadzone są akcje promujące ten typ rodzicielstwa a zachęcają do niego pracownicy PCPR. Do akcji tej włączyły się równieŜ osoby, które pełnią juŜ funkcję zawodowych rodzin zastępczych. Jest to przykład ograniczania opieki instytucjonalnej na rzecz rozwoju opieki środowiskowej, poniewaŜ naczelną zasadą jest dobro dziecka. W dalszym ciągu w PCPR funkcjonuje wypoŜyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego i pomocniczego. W 2010r równieŜ pozyskano dodatkowo nieodpłatnie sprzęt od instytucji, a nawet od osób fizycznych. Jest to przykład ogromnej wraŜliwości społeczeństwa na potrzeby osób niepełnosprawnych, na potrzeby drugiego człowieka. Osoby, których nie stać na zakup nowego sprzętu, często potrzebują go w sytuacjach wyjątkowych mogą skorzystać z usług wypoŜyczalni. Poprzez takie działania prowadzone przez PCPR w Górze głownie kampanie i konferencje zmieniła się świadomość w postrzeganiu osób niepełnosprawnych. Oczywistym stało się, Ŝe „ inny to nie znaczy gorszy”. Osoba niepełnosprawna ma takie same potrzeby jak osoba pełnosprawna, ale ma równieŜ dodatkowe potrzeby wynikające z niepełnosprawności. W dniu 28 czerwca 2010 PCPR w Górze zorganizowało kolejny Dzień Dziecka dla dzieci z rodzin zastępczych z powiatu górowskiego. Ze środków unijnych opracowano przewodnik dla osób niepełnosprawnych, zawierający informacje dotyczące Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, a przede wszystkim niezbędne informacje dotyczące uprawnień –przywilejów przysługujących osobom niepełnosprawnym. Celem przewodnika jest przedstawienie istoty pomocy społecznej w samorządzie powiatowym. Rzeczywistość daleka jest od oczekiwań osób niepełnosprawnych. Przyjęte przepisy prawne 94 uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych jednak z uwagi na niedobór środków finansowych nie zawsze mają praktyczne zastosowanie. Pozyskano środki unijne na zaspakajanie potrzeb osób niepełnosprawnych, na realizację dodatkowych zadań. Od 2008r. jednostka rozpoczęła realizacje projektu systemowego z Programu Operacyjnego Kapitału Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, działania 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji, poddziałanie 7.1.2 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji przez powiatowe centra pomocy rodzinie, Tytuł projektu: Mit a prawda łamiemy bariery i stereotypy. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze zrealizowało trzy edycje projektu systemowego „Mit a prawda – łamiemy bariery i stereotypy”. W ramach projektu jednostka pozyskała: W 2008r otrzymano 196154, 93 dofinansowania ze środków unijnych. W projekcie uczestniczyło 30 osób niepełnosprawnych niepozostających w zatrudnieniu kobiet i męŜczyzn w wieku od 40 do 60 roku Ŝycia będących w wieku aktywności zawodowej. W 2009r otrzymano 213099, 50 dofinansowania ze środków unijnych. W projekcie uczestniczyło 36 osób niepełnosprawnych z terenu powiatu górowskiego, nieaktywnych zawodowo w wieku od 40 do 55 roku Ŝycia, W 2010r otrzymano 203997, 35 ze środków unijnych. W projekcie uczestniczyło 26 osób niepełnosprawnych nieaktywnych zawodowo w wieku od 35 do 55 roku Ŝycia kobiet i męŜczyzn. Jednostka realizowała zadania z zakresu aktywnej integracji dotyczące aktywizację zawodową, zdrowotną i społeczną obejmującą: 1) zajęcia podnoszące umiejętności obsługi komputera i stron internetowych. W wyniku tego szkolenia niektórzy uczestnicy nabyli, a niektórzy udoskonalili umiejętności obsługi komputera. 2) Badania i konsultacje specjalistyczne (kardiologiczne i reumatologiczne). Informacje o stanie zdrowia uczestnicy wykorzystują w dalszym procesie leczenie. 3) Zajęcia rehabilitacyjne w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych. Na zajęciach kaŜdemu uczestnikowi zlecono po 4 zabiegi indywidualne dostosowane do rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Ponadto w ramach zajęć rehabilitacyjnych odbywały się spotkania integracyjne dla uczestników projektu. 4) Konferencja ulgi i uprawnienia osób niepełnosprawnych, na której przedstawiono działania podejmowane przez instytucję i organizacje pozarządowe na rzecz osób niepełnosprawnych, moŜliwość z zakresu aktywizacji zdrowotnej, zawodowej i katalog usług finansowanych ze środków PFRON. 95 5) Zajęcia warsztatowe podnoszące kompetencje Ŝyciowe i umiejętności społecznozawodowe obejmujące programem doradztwo zawodowe. W ramach tych zajęć odbyły się warsztaty na temat autoprezentacji i zasad dobrego kontaktu z pracodawcą następnie jednodniowe zajęcia z zakresu autoprezentacji i tworzenia dokumentów aplikacyjnych. 6) Konferencja ulgi i uprawnienia osób niepełnosprawnych, na której przedstawiono moŜliwości w zakresie rehabilitacji osób niepełnosprawnych połączona z uroczystym zakończeniem realizacji zadań w projekcie i wręczeniem uczestnikom zaświadczeń ukończenia udziału w projekcie. Największym osiągnięciem tego projektu nie jest pozyskana kwota dofinansowania, ale ogromne zadowolenie uczestników i osiągnięte rezultaty: 100% frekwencji uczestników podczas kaŜdego działania, zwiększenie poczucia wartości kaŜdego uczestnik, poprawa kondycji psychicznej i zdrowotnej, zwiększenie poziomu asertywności i motywacji oraz aktywność w kontaktach interpersonalnych. Realizacje projektu przyczyniła się do promowania jednostki, a takŜe powiatu górowskiego. To ogromny sukces dla Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze, poniewaŜ wykorzystując środki unijne jednostka poszerzyła zakres wykonywanych usług. Realizują projekt z roku na rok udaje się jednostce przełamywać bariery i stereotypy, zmieniając świadomość społeczną w postrzeganiu osób niepełnosprawnych. Dlatego teŜ waŜne jest wsparcie osób niepełnosprawnych poprzez działania uświadamiające, Ŝe wszyscy jesteśmy równi. Priorytetem tego projektu nie są pozyskane środki, ale człowiek, który jest celem samym w sobie. Wykorzystanie środków unijnych to inwestycja w człowieka, która jest niewątpliwie największym sukcesem projektu Reasumując naleŜy stwierdzić, Ŝe przy skromnych środkach i składzie kadrowym PCPR wykonuje zadania nie tylko nałoŜone przez prawo czy samorząd, ale równieŜ wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym. 96 Zakończenie Przedstawione w strategii problemy społeczne posiadają jedną cechę wspólną. Związane są z dokonującymi się w Polsce przeobraŜeniami ustrojowymi, stanowiąc efekt podjętych reform ekonomicznych i politycznych. W mniejszym stopniu dotyczy to oczywiście problemu ubóstwa, choć wzrost jego skali jest równieŜ związany z przemianami ekonomicznej sytuacji społeczeństwa. Powiązanie problemów społecznych z przemianami ustrojowymi wskazuje, Ŝe są one nowymi zjawiskami w Ŝyciu naszego społeczeństwa, czy to z uwagi juŜ na sam fakt pojawienia się, czy teŜ z uwagi na wzrost swej skali. To, Ŝe zjawiska te są stosunkowo nowe, jest konsekwencją braku ukształtowanych wcześniej strategii ich przezwycięŜania. Strategie te są dopiero konstruowane w toku zwalczania następstw problemów, z którymi mamy do czynienia. Przedstawiona strategia rozwiązywania problemów społecznych w powiecie górowskim jest wizją otwartą i moŜe być modyfikowana w zaleŜności od zmian lub powstawania nowych zagroŜeń społecznych, posiadanych zasobów czy teŜ zmian w prawodawstwie. Najbardziej niepokojącym problemem powiatu górowskiego jest pogłębiające się bezrobocie i powiększanie się skali ubóstwa oraz niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodzin, które są powaŜnym zakłóceniem organizacji Ŝycia zbiorowego. Nawet w ramach jednej grupy społecznej ludzie zazwyczaj róŜnią się między sobą poglądami jak powinien wyglądać ideał Ŝycia zbiorowego. Nieuniknione są spory o to, co stanowi problem społeczny, są one bardziej widoczne i ostrzejsze w okresach szybkich zmian aniŜeli w okresie stabilizacji. W naszej rzeczywistości widać to dość wyraźnie. Szczególnie istotne stają się te strategie, które nie tylko skupiają się na przeciwdziałaniu danemu problemowi, ale teŜ starają się ludzi niejako oswoić z nową sytuacją. Z jednej strony przygotowują ludzi do aktywnego działania, mającego na celu przezwycięŜanie danego problemu społecznego. Z drugiej strony, to ludzie aktywni i lepiej przygotowani do radzenia sobie z danym problemem społecznym stanowią korzystniejsze środowisko do wypracowania instytucjonalnych ram działania w celu likwidacji problemów. W przypadku bezrobocia chodzi przede wszystkim o wyrobienie w członkach naszego społeczeństwa przeświadczenia, Ŝe człowiek nie jest przez całe Ŝycie przypisany do jednego zawodu czy stanowiska. Utrata pracy, konieczność poszukania nowej, wymóg zdobycia nowych kwalifikacji są czymś naturalnym we 97 współczesnym społeczeństwie gdzie mamy do czynienia z gospodarką rynkową. Z kolei w przypadku ubóstwa strategie mobilizacji i treningu niezbędne są po to, aby przeciwdziałać formułowaniu się środowisk społecznych, zatopionych niejako w kulturze ubóstwa i trwale uzaleŜnionych od systemu państwowej pomocy społecznej. „ Nie jest wstydem dosięgnąć biedy, wstydem jest w niej pozostać”. System zasobów instytucjonalnych winien być w tym przypadku jedynie elementem uzupełniającym i interwencyjnym w określonym czasie. Uprzywilejowanie socjalne ludzi w dłuŜszym okresie czasu moŜe doprowadzić do ich uzaleŜnienia od pomocy, a tym samym do ich socjalnego ubezwłasnowolnienia. Celem działania powinna być tylko zmiana sytuacji wspomaganego na taką, w której osiągnie on maksymalną samodzielność w zaspakajaniu swych potrzeb. Szczególnie waŜnym problemem wydaje się teŜ być opracowanie takich strategii w stosunku do wieloletnich klientów, których zastosowanie zmniejszyłoby prawdopodobieństwo przenoszenia przez nich na własne potomstwo elementów postawy „wyuczonej bezradności”. Obowiązkiem państwa jest ingerowanie w Ŝycie rodziny przede wszystkim po to, by jej pomóc. Dopomagając naleŜy unikać kształtowania w adresacie pomocy postawy wyuczonej bezradności, a zmierzać do jego usamodzielnienia. Rozwiązywanie problemów społecznych polega zazwyczaj na powoływaniu instytucji, zajmujących się eliminowaniem przyczyn i łagodzeniem społecznych skutków danego zjawiska. Zasoby instytucjonalne w powiecie górowskim świadczą usługi o charakterze publicznym w zakresie pomocy społecznej w odróŜnieniu od zakładów i przedsiębiorstw nie zajmują jakiejkolwiek pozycji na rynku, która miałaby charakter konkurencyjny. Usługi świadczone przez te instytucje mają z góry określony ustawowo poziom świadczeń. NaleŜą one raczej do obowiązku wykonywania zadań własnych. Samorządy z uwagi na brak środków finansowych nie w pełni realizują swoje zadania. Dla poprawy sytuacji w obecnej chwili kładzie się duŜy nacisk na poprawę, jakości świadczonych usług poprzez dobór wysoko wykwalifikowanych specjalistów w danej problematyce. Konieczne jest dokonanie szczegółowej analizy sytuacji umoŜliwiającej prawidłowe określenie najpilniejszych potrzeb powiatu i wyznaczenie długofalowych celów. Analiza taka przyczyni się do opracowania bądź teŜ zmodyfikowania istniejącego systemu opieki nad rodziną 98 dysfunkcjonalną a w konsekwencji przyczyni się do skutecznego rozwiązywania problemów społecznych na terenie powiatu. Rodzaje i formy usług pomocy społecznej, ich wielorakość wynika ze specyfiki instytucji pomocy społecznej. RóŜnorodne ludzkie potrzeby i niezaradność niektórych osób powodują konieczność rozbudowywania zakresu usług. W nowoczesnych społeczeństwach kaŜdy człowiek powinien mieć moŜliwość zaspakajania potrzeb i realizacji własnych jednostkowych dąŜeń i aspiracji Ŝyciowych. JeŜeli nie jest w stanie dokonać tego we własnym zakresie i własnymi siłami, państwo powinno mu stworzyć inne moŜliwości. Jedną z takich moŜliwości jest pomoc społeczna z oferowanym przez siebie zakresem usług socjalnych. Rola zasobów instytucjonalnych w rozwiązywaniu problemów społecznych w powiecie górowskim jest oczywista. Na podstawie literatury przedmiotu, wyników danych empirycznych w związku z powyŜszym tematem, przedstawionego katalogu świadczonych usług dla osób niepełnosprawnych, zadań z zakresu pomocy społecznej realizowanych w formie środowiskowej, pomocy instytucjonalnej i systemu wspierania osób niepełnosprawnych udowodniono, iŜ zasoby instytucjonalne świadczące usługi w zakresie pomocy społecznej w znacznym stopniu rozwiązują problemy społeczne w powiecie górowskim. Budowanie pomocy społecznej w powiecie wymaga stałej rozbudowy infrastruktury społecznej i przystosowanie jej do zmieniających się potrzeb społecznych, wypracowanie nowych sposobów pracy socjalnej mającej na celu usamodzielnienie osób i rodzin oraz poprawę ich funkcjonowania, a takŜe zapobieganie Mając zjawiskom zdiagnozowane wykorzystywać środki rodzącym zjawiska i budŜetowe zapotrzebowanie problemy i na społeczne przygotowywać pomoc społeczną. moŜna efektywniej określone działania ograniczające lub zwalczające ich dotkliwe skutki dla społeczności. W oparciu o uzyskane informacje opracowano ten dokument, który pozwoli ukształtować i ukierunkować powiatową politykę społeczną w powiecie górowskim, jak równieŜ pokaŜe, na co zwrócić szczególną uwagę w przyszłości. Perspektywa czasowa opracowanego dokumentu jest spójna z innymi dokumentami i skupia się głównie na rodzinie, jako podstawowej grupie społecznej uwzględniając jej główne potrzeby społeczne i ekonomiczne. Strategia będzie skuteczna, jeŜeli samorząd powiatowy znajdzie zasoby umoŜliwiające realizację programów z własnych środków, z dotacji a jednostka 99 powiatowa nadal pozyskiwać będzie środki unijne na potrzeby lokalnej społeczności. Kierunki Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Górowskim przedstawiono do zaopiniowania Powiatowej Społecznej Radzie ds. Osób Niepełnosprawnych w Powiecie Górowskim oraz do konsultacji właściwym terytorialnie gminom. Opracowanie: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Górze Zespół roboczy: Kierownik PCPR w Górze BoŜena Merta Pracownik socjalny Iwona Stankiewicz Pracownik socjalny Monika Kospiczewicz-Konury 100 Słownik terminów i pojęć PCPR Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiat lokalna wspólnota samorządowa (ogół mieszkańców) oraz odpowiednie terytorium, czyli jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmująca obszar od kilku do kilkunastu gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu; Pomoc mająca na celu umoŜliwienie osobom i rodzinom przezwycięŜenie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, moŜliwości i uprawnienia; Bariery to wszelkie utrudnienia występujące w budynku i w jego architektoniczne najbliŜszej okolicy, które ze względu na rozwiązania techniczne, konstrukcyjne lub warunki uŜytkowania uniemoŜliwiają albo utrudniają swobodę ruchu osobom niepełnosprawnym; Bariery to przeszkody wynikające z braku zastosowania lub techniczne niedostosowania odpowiednich do rodzaju niepełnosprawności, przedmiotów lub urządzeń. Likwidacja tej bariery powinna powodować sprawniejsze działanie osoby niepełnosprawnej w społeczeństwie i umoŜliwić wydajniejsze jej funkcjonowanie; Bariery to ograniczenia uniemoŜliwiające lub utrudniające osobie w komunikowaniu się niepełnosprawnej swobodne porozumiewanie się i/lub przekazywanie informacji; Sprzęt to sprzęt niezbędny do prowadzenia zajęć rehabilitacyjnych rehabilitacyjny mających za zadanie osiągnięcie przy aktywnym uczestnictwie osoby niepełnosprawnej moŜliwie najwyŜszego poziomu jej funkcjonowania, jakości Ŝycia i integracji społecznej; 101 Przedmioty to przyrządy ortopedyczne słuŜące niezbędne osobie ortopedyczne niepełnosprawnej w przypadku trwałego inwalidztwa, w okresie choroby lub usprawnienia leczniczego (są nimi np.: protezy, kule, wózek inwalidzki i inne); Środki to takie środki, które ułatwiają w znacznym stopniu , bądź wręcz pomocnicze umoŜliwiają, funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej w środowisku społecznym (są nimi np.: aparaty słuchowe, pieluchomajtki, cewniki, pomoce optyczne dla niedowidzących); Turnusy to organizowana forma aktywnej rehabilitacji połączonej z rehabilitacyjne elementami wypoczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników, między innymi przez nawiązanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizacje i rozwijanie zainteresowań; Rehabilitacja oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, osób leczniczych psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, niepełnosprawnych edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, moŜliwie najwyŜszego poziomu ich funkcjonowania, jakości Ŝycia i integracji społecznej; Rehabilitacja ma na celu umoŜliwienie osobom niepełnosprawnych społeczna uczestnictwo w Ŝyciu społecznym poprzez wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej, umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych, likwidację barier w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji oraz kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji osobom niepełnosprawnym; 102 Przeciętny w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych, to dochód miesięczny rodziny podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie dochód rodziny domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złoŜenia wniosku; PFRON Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Osoba Osoba, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub niepełnosprawna okresowo utrudnia ograniczenia bądź uniemoŜliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności zdolności do wykonywania pracy zawodowej, posiadająca orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, grupie inwalidzkiej lub niezdolności do pracy, a w przypadku osób do lat 16 posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności; Ustawa ustawa z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 Nr 175 poz. 1362 z późn. zm.) Praca socjalna działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom wzmacnianiu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi; Kontrakt porozumienie stron w jakiejś sprawie, zwykle w formie umowy pisemnej, określającej wzajemne zobowiązania, warunki i terminy; Pogotowie forma rodziny zastępczej, nie spokrewnionej z dzieckiem, w której rodzinne dziecko przebywa czasowo do momentu unormowania sytuacji prawnej nie dłuŜej niŜ 12 miesięcy z moŜliwością przedłuŜenia o 3 miesiące, 103 Rodzice osoby, które na podstawie kodeksu opiekuńczego zobowiązane są biologiczni do alimentacji na rzecz dziecka; Sieroctwo nieposiadanie przez osobę obojga rodziców (sierota zupełna) lub Jednego rodzica (półsierota), braku innych opiekunów (odpowiedzialnych za wychowanie), bądź w ogóle jakichkolwiek krewnych; Rodzina to rodzina, która zapewnia opiekę i wychowanie dziecku zastępcza pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej, które z powodu przeszkód natury prawnej (rodzice nie zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej) nie mogą być przysposobione; Rodzina osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku wspólnie zamieszkujące i gospodarujące; Rodzina to rodzina, która na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego spokrewniona moŜe być zobowiązana do dostarczenia środków utrzymania. Rodzina spokrewniona to taka, w których opiekę i wychowanie nad dzieckiem przejmują członkowie rodziny dziecka np.: dziadkowie, wujostwo lub rodzeństwo; Rodzina to rodzina, która na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niespokrewniona nie moŜe być zobowiązana do dostarczenia środków utrzymania. Rodziny niespokrewnione to takie, które z punktu widzenia prawa są obce dla dziecka; Rodzina to rodzina, która z tytułu wykonywanej pracy otrzymuje zastępcza wynagrodzenie. Tu rodzina opiekuje się niespokrewnionymi zawodowa dziećmi, najczęściej we własnym mieszkania lub domu; Rodzinna rodziny zastępcze oraz instytucjonalne formy rodzinnej opieki nad opieka dzieckiem; zastępcza 104 Indywidualne szkolenia rodzin zastępczych w szczególności spokrewnionych; konsultacje Terapia działania psychologiczne, pedagogiczne i socjologiczne, mające rodzinna na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania jej zadań; Jednorazowa świadczenie otrzymywane na wniosek rodziny zastępczej w celu pomoc pokrycia niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka; Podstawa kwota podlegająca waloryzacji, od której ustala się wysokość pomocy pienięŜnej dla rodziny zastępczej oraz wychowanka tej rodziny, kontynuującego naukę; Pomoc świadczenie przyznawane rodzinie zastępczej na częściowe pienięŜna pokrycie kosztów utrzymania dziecka Kryterium dochód określony dla całej rodziny w myśl ustawy o pomocy dochodowe społecznej; Osoba osoba powyŜej 18 roku Ŝycia, wychowanek (podopieczny) rodziny usamodzielniana zastępczej lub osoba opuszczająca placówkę opiekuńczowychowawczą, placówkę resocjalizacyjną lub dom pomocy społecznej; Pełnoletni wychowanek rodziny zastępczej, placówki opiekuńczo- wychowanek wychowawczej, który ukończył 18 lat; Opiekun osoba, która wspólnie z osoba usamodzielnianą opracowuje program usamodzielnienia oraz monitoruje przebieg procesu usamodzielnienia; 105 Program całokształt czynności i zadań realizowanych przy współpracy usamodzielnienia opiekuna i osoby usamodzielnianej ukierunkowanych na przygotowanie wychowanka opuszczającego rodzinę zastępczą lub placówkę opiekuńczo-wychowawczą do samodzielnego Ŝycia; Zaświadczenie dokument otrzymany po odbyciu szkolenia przez kandydatów na kwalifikacyjne rodzinę zastępczą potwierdzający gotowość do pełnienia tej roli; Ośrodek ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzący adopcyjno- poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla opiekuńczy rodziców i dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczowychowawczych lub ośrodek, zespół wsparcia rodziny zastępczej albo adopcyjnej, inicjujący i wspomagający zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego, szkolący i kwalifikujący kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną, prowadzący poradnictwo rodzinne, terapię rodzinną dla dzieci i rodziców dzieci umieszczonych w rodzinnej opiece zastępczej; Placówka to placówka doraźna i całodobowa, zapewniająca dziecku interwencyjna pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej; Placówka to jednostka zapewniająca dzieciom i młodzieŜy pozbawionym opiekuńczo- częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej oraz wychowawcza wychowawcza niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak równieŜ jest jednostką wspierającą działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki; Placówka to placówka dla młodzieŜy niedostosowanej społecznie, zarówno resocjalizacyjna w normie intelektualnej, jak i upośledzonej umysłowo w stopniu lekkim sprawiającej problemy społeczne, lekcewaŜącej obowiązek nauki szkolnej, zagroŜonej demoralizacją, przestępczością lub uzaleŜnieniem; 106 Placówka to placówka zapewniająca dzieciom częściowo lub całkowicie rodzinna pozbawionym opieki rodziców, całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliŜonych do domu rodzinnego oraz opiekę od czasu powrotu dziecka do domu, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub usamodzielnienia; MOW MłodzieŜowy Ośrodek Wychowawczy MOS MłodzieŜowy Ośrodek Socjalizacyjny MOR MłodzieŜowy Ośrodek Resocjalizacyjny Interwencja świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, kryzysowa prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę – osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej – w celu zapobieŜenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin lub społeczności; Promowanie wszelkiego typu działania zmierzające do upowszechniania danej problematyki; Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuŜszy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy); Przemoc naleŜy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się w rodzinie działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste, w szczególności naraŜające te osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowie psychiczne lub fizyczne, a takŜe wywołujące cierpienia i krzywdy 107 moralne u osób dotkniętych przemocą; Agresja definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody – fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest uŜywanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliŜonych moŜliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja jest często, lecz nie zawsze, sposobem wyraŜania złości. W szczególnych warunkach agresja moŜe przeradzać się w przemoc; Ośrodek jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej dziennego wsparcia pobytu. W ośrodku wsparcia mogą być prowadzone miejsca całodobowe okresowego pobytu lub porady specjalistyczne; Alkoholizm choroba polegająca na utracie kontroli nad ilością spoŜywanego alkoholu. SpoŜywanie zazwyczaj duŜych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym, nie podlega jego woli, jednak jest moŜliwy do powstrzymania i utrzymania abstynencji; POKL Program Operacyjny Kapitał Ludzki EFS Europejski Fundusz Społeczny UE Unia Europejska PZON Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności 108 Niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy; Znaczny tu zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, stopień niezdolną do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach niepełnosprawności pracy chronionej i wymagającą w pełnieniu ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji; Umiarkowany tu zalicza się osobę z naruszona sprawnością organizmu stopień niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach niepełnosprawności pracy chronione lub wymagającą czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych; Lekki tu zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, stopień powodującej w sposób istotny obniŜenie zdolności do niepełnosprawności wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposaŜenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne; Niezdolność oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu do samodzielnej uniemoŜliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób egzystencji podstawowych potrzeb Ŝyciowych, za które uwaŜa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację; ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych KRUS Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego OPS Ośrodek Pomocy Społecznej 109 Ubóstwo to termin, który funkcjonuje w świadomości społecznej jako brak dostatecznych środków materialnych do Ŝycia, jako bieda, niedostatek; Bezdomność to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania (brakiem domu), ponadto osoba bezdomna pozbawiona jest środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną; DPS Dom Pomocy Społecznej Pensjonariusz stały mieszkaniec domu opieki, który oprócz mieszkania otrzymuje codzienne, zazwyczaj darmowe wyŜywienie. Ponadto jest pod opieką specjalistyczną np.: opieka zdrowotna, pielęgniarki, pomoc psychologiczna, itp.; Podopieczny mieszkaniec, osoba znajdująca się pod czyjąś opieką; ŚDS Środowiskowy Dom Samopomocy SOSW Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Warsztaty wyodrębniona organizacyjnie i finansowo placówka stwarzająca terapii osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy, zajęciowej moŜliwości rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia; Wolontariat to bezpłatne świadome i dobrowolne działanie na rzecz innych wykraczające poza więzi rodzinno-koleŜeńsko-przyjacielskie. Da szansę wykorzystania własnych umiejętności i doświadczeń, rozwinięcia zainteresowań, zdobycia doświadczeń w nowych 110 dziedzinach, wywarcia wpływu na zmiany społeczne i szansę zaangaŜowania się; PCDNiPPP Powiatowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna; Kształcenie organizowane jest dla dzieci i młodzieŜy ze specjalnymi specjalne potrzebami edukacyjnymi, w tym dla dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnej i moŜe być realizowana w systemie szkolnym lub w formie indywidualnej (na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej), odbywa się w funkcjonujących samodzielnie szkołach specjalnych lub w szkołach ogólnodostępnych, w których tworzone są oddziały: specjalne, integracyjne, ogólnodostępne oraz w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, innych placówkach oświatowo-wychowawczych lub zakładach opieki zdrowotnej (włącznie z zakładami lecznictwa uzdrowiskowego); Nauczanie system nauczania, w którym uczeń realizuje materiał nauczania w indywidualne formie indywidualnej w domu lub w szkole. O przyznaniu indywidualnego nauczania decyduje dyrektor szkoły w oparciu o orzeczenie z poradni psychologiczno-pedagogicznej na wniosek rodziców. Nauczanie indywidualne stosuje się z róŜnych powodów, najczęściej kiedy stan zdrowia uniemoŜliwia regularne chodzenie do szkoły; Diagnoza w psychologii polega na opisie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania osoby, wyjaśnianiu problemów w funkcjonowaniu tej osoby oraz prognozie skutków zachowań i zjawisk i moŜliwości modyfikowania tego, co problematyczne w funkcjonowaniu; KPP Komanda Powiatowa Policji 111 Przestępstwo na gruncie polskiego prawa karnego jest to czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyŜszym niŜ znikomy; Nieletni w prawie karnym osoba, która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego groźbą kary. Nieletni nie odpowiada wg zasad określonych w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków; Narkomania potoczne określenie odnoszące się do uzaleŜnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się: tzw. głodem narkotycznym, przymusem zaŜywania środków odurzających, chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami; Kuratela to instytucja zbliŜona do opieki. Jest to ustanawiana sądownie forma ochrony osób bądź praw majątkowych osób, które nie mogą same prowadzić swoich spraw (dziecka poczętego, małoletniego, osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub częściowo, osoby niepełnosprawnej lub osoby nieobecnej). Kuratelę sprawuje kurator ustanowiony przez sąd; PUP Powiatowy Urząd Pracy; Rehabilitacja ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i zawodowa utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umoŜliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, 112 szkolenie zawodowego i pośrednictwa pracy; Bezrobotny osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest osoba poszukująca zatrudnienia, która: ukończyła 18 rok Ŝycia (pełnoletnia), nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat przypadku męŜczyzn; ZAZ to Zakład Aktywności Zawodowej, który tworzy się głównie w celu zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności. Specyfika tych zakładów polega na tym, Ŝe są one miejscem aktywności osób wymagających równocześnie kontynuowania rehabilitacji leczniczej i społecznej w celu przygotowania do Ŝycia w otwartym środowisku oraz pomocy w realizacji pełnego, niezaleŜnego, samodzielnego i aktywnego Ŝycia na miarę ich indywidualnych moŜliwości; ZPCH Zakład Pracy Chronionej CPA Centrum Profilaktyki Alkoholowej SWOT nazwa SWOT pochodzi od angielskich słów Strenghts (mocna strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagroŜenia w otoczeniu). 113 1 Literatura M. Andrzejewski , Ochrona praw dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej ( dziecko, rodzina , państwo) WSP, Kraków Zakamycze 2003 2 M. Andrzejewski, Prawna ochrona rodziny, WSP, Warszawa 1999 3 T. Bilicki, Dziecka i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II, Oficyna wydawnicza Impuls, Kraków 2000, 4 J. Boć, Prawo administracyjne, Limited, Wrocław 2000, 5 W.Borczyk, K. Buzała, J.Hausner, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, AE, Kraków 1999, 6 T. Bulenda, J. Zabłocki, Ludzie niepełnosprawni w środowisku społecznym, PWE,Warszawa 1993, 7 H. Januszek, J. Sikora, Podstawy socjologii, AE,Poznań 2000, 8 Jan Paweł II Encyklika „ Laborem Exercens” KNS 1981, 9 Pod redakcją T. Kaźmierczaka, M. Rymszy, W stronę aktywnej polityki społecznej, Wydawnictwo naukowe Kantor, Zakamycze Warszawa 2003, Z. Krawczyńska –Butryn, Niepełnosprawność –specyfika pomocy społecznej, wydawnictwo naukowe Śląsk, Kraków 1999, 10 Z.Leoński , Samorząd terytorialny w RP, CH Beck, Warszawa 2002, 11 B. Siewierski, Socjologia pracy socjalnej, Wydawnictwo Naukowe Śląsk Katowice 1999, 12 A. Siemaszko, Granice tolerancji, o teoriach zachowań dewiacyjnych, WSP, Warszawa 1999, 13 M Spławiec, Niepełnosprawność i rehabilitacja PWN, Warszawa 2002, 14 M. Szylko-Skoczny- Bezrobocie, jako kwestia społeczna, Warszawa 1987, Pozostałe źródła 1. Strategia integracji i polityki społecznej w powiecie górowskim, PCPR Góra 2003, 2. Folder powiatu górowskiego, Starostwo powiatowe w Górze 2004, 3. Encyklopedia powszechna, Tom 7, ISBN, Kraków 1995, 4. BIFRON- biuletyn informacyjny 2009r, 5. Powiatowa Strategia rozwiązywania problemów społecznych powiatu głogowskiego, PCPR, Głogów 2003, 114 6. D. Szrejder, Dualizm systemu pomocy społecznej w Polsce, czasopismo Trójkąt, grudzień 2/2001 7. P.Kląg, Pomoc społeczna w Rzeczypospolitej Polskiej, czasopismo Trójkąt, październik 1/2001 8. Instytut SłuŜb Społecznych, Praca socjalna, kwartalnik, Warszawa, 2004 9. Instytut Rozwoju SłuŜb Społecznych, Problemy Opiekuńczo-wychowawcze, Warszawa 2007, 10. Vademecum Kadr socjalnych „Problemy społeczne” 2009, 11. http://www. Stat. Gov.pl Zasięg ubóstwa w Polsce, Serwis GUS, Warszawa 2002 Akty prawne 1. Ustawa z dnia 12 marca 2004r o pomocy społecznej Dz. U.z 2009r Nr 175 poz 1362j.t 2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r, Dz.U. Nr 78 poz 483 3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r o samorządzie powiatowym ( Dz. U. Nr 91 poz 578)z póź. zm 4. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Dz.U. Nr 593 poz 776 ze zmianami 5. Ustawa z d nia 29 lipca 2005r o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie DZ U z 2005r Nr 180 poz 1493 z póź. zmian. 6. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004r o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Dz.U. Nr 210 poz 2135 z póź. zm 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 września 2000r w sprawie domów pomocy społecznej Dz.U. Nr 82 poz 929 z póź. zmian. 8. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r o ochronie zdrowia psychicznego Dz.U. Nr 111, poz 535 z późn. zmian. 9. Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 lutego 2005r w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych Dz.U. nr 37 poz 331 z póź. zmian 10. Uchwała Nr IX /89/96 Rady Miejskiej w Górze z dnia 20 grudnia 1996r w sprawie przyjęcia zadania z zakresu administracji rządowej 11. Uchwała Nr 5/III/99 z 1999r Rady Powiatu w Górze w sprawie utworzenia Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Górze 115 Spis tabel 1) Tab.1 Mieszkańcy Miasta i Gminy Góra z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 08.12.2010r.............................................................................11 2) Tab.2 Mieszkańcy Miasta i Gminy Wąsosz z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 22.12.2010r......................................................14 3) Tab.3 Mieszkańcy Gminy Jemielno z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 09.12.2010r.............................................................................16 4) Tab.4 Mieszkańcy Gminy Niechlów z podziałem na poszczególne miejscowości według stanu na dzień 09.12/2010r.............................................................................17 5) Tab. 5 Rodziny zastępcze i umieszczone w nich dzieci z powiatu górowskiego w latach 2008-2010........................................................................................................43 6) Tab.6 Dzieci z powiatu górowskiego umieszczone w latach 2008-2010 w placówkach opiekuńczo-wychowawczych......................................................................................45 7) Tab.7 Liczba usamodzielnianych wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych, którym udzielono wsparcia w latach 2008-2010....... 46 8) Tab.8 Zgłoszenia dotyczące przemocy w rodzinie w latach 2008-2010......................47 9) Tab.9 Wysokość środków finansowych z PFRON przeznaczonych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji społecznej w latach 2008-2010........................ .....................48 10) Tab.10 Osoby niepełnosprawne z powiatu górowskiego korzystające w latach 20082010 z turnusów rehabilitacyjnych dofinansowanych ze środków PFRON...............49 11) Tab.11 Środki ortopedyczne i pomocnicze refundowane w latach 2008-2010 z PFRON osobom niepełnosprawnym...........................................................................50 12) Tab. 12 Sprzęt rehabilitacyjny dofinansowany w latach 2008-2010 z PFRON osobom niepełnosprawnym.......................................................................................................50 13) Tab.13 Bariery architektoniczne, techniczne i w komunikowaniu się w latach 20082010 likwidowane ze środków PFRON osobo niepełnosprawnym.............................51 14) Tab.14 Sport, turystyka i rekreacja ze środków PFRON dla osób niepłnosprawnych.52 15) Tab.15 Osoby niepełnosprawne do 16 roku Ŝycia w powiecie górowskim w latach 2008-2010.....................................................................................................................54 16) Tab.16 Osoby niepełnosprawne powyŜej 16 roku Ŝycia w powiecie górowskim w latach 2001-2004 według wieku, płci, wykształcenia i zatrudnienia dla osób powyŜej 16 roku Ŝycia...............................................................................................................54 17) Tab.17 Osoby umieszczone w latach 2008-2010 do Domu Pomocy Społecznej 116 weWronińcu ..................................................................................................... .59 18) Tab.18 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z róŜnych powodów...................................................................................64 19) Tab.19 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu bezdomności..............................................................................65 20) Tab.20 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności i długotrwałej choroby............................66 21) Tab.21 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu i narkomanii..........................................................67 22) Tab.22 Rodziny wielodzietne i niepełne z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej.................................................................................68 23) Tab.23 Dzieci z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z doŜywiania w szkole.......................................................................................................................69 24) Tab.24 Diagnozy przeprowadzone przez Poradnie PCDN i PPP w Górze w roku szkolnym 2007/2008.....................................................................................................73 25) Tab.25 Diagnozy przeprowadzone przez Poradnie PCDN i PPP w Górze w roku szkolnym 2008/2009.....................................................................................................74 26) Tab.26 Diagnozy przeprowadzone przez Poradnie PCDN i PPP w Górze w roku szkolnym 2009/2010.....................................................................................................74 27) Tab.27 Przestępstwa w latach 2008-2010 odnotowane przez KPP na terenie powiatu górowskiego.................................................................................................................75 28) Tab.28 Dzieci niepełnosprawne korzystające w latach 2008-2010 z rehabilitacji w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Górze.........................................78 29) Tab.29 Liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Górze na dzień 30.11.2010r....................................................................................................................79 30) Tab.30 Wysokość środków z PFRON w latach 2008-2010 przeznaczonych na rehabilitację zawodową...............................................................................................82 31) Tab.31 Rodzaje pomocy udzielonej przez CPA. w Górze w latach 2009-2010........ 82 Spis wykresów 1) Wykres 1 Rodziny zastępcze i umieszczone w nich dzieci z powiatu górowskiego w latach 2008-2010........................................................................................................ .44 2) Wykres 2 Liczba zgłoszeń dotyczących przemocy w rodzinie w latach 2008-2010...47 3) Wykres 3 Wysokość środków z PFRON w latach 2008-2010 przeznaczonych na 117 rehabilitację społeczną................................................................................................48 4) Wykres 4 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim według wieku w latach 2008-2010....................................................................................................................55 5) Wykres 5 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim według płci w latach 20082010.............................................................................................................................55 6) Wykres 6 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim według wykształcenia w latach 2008-2010 ........................................................................................................57 7) Wykres 7 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim według zatrudnienia w latach 2008-2010.........................................................................................................57 8) Wykres 7 Osoby niepełnosprawne w powiecie górowskim według stopnia niepełnosprawności w latach 2008-2010....................................................................57 9) Wykres 9 Rodziny z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności i długotrwałej choroby................70 10) Wykres 10 Dzieci z powiatu górowskiego korzystające w latach 2008-2010 z doŜywiania w szkole....................................................................................................70 11) Wykres 10 Przestępstwa odnotowane w latach 2008-2010 na terenie powiatu górowskiego.................................................................................................................75 Schematy 1) Schemat nr 1 Struktura Pomocy Społecznej w Polsce..................................................9 Rysunki 1) Rysunek nr 1 Mapka powiatu górowskiego................................................................10 118
