Polityka gospodarcza i walutowa

Polityka monetarna Unii Europejskiej
dr Joanna Wolszczak-Derlacz
Wykład 9 i 10
Historia UGiW
http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/
email: [email protected]
Historia (UGiW)
ETAPY:
1) Bretton Woods (1944),
2) Plan Barre’a (1970) i Raport Wernera (1970),
3) 1971 - zawieszenie wymienialności dolara na złoto,
4) 1972 - „wąż walutowy”,
5) 1978 - Europejski System Walutowy (ESW), ECU,
6) Traktat z Maastricht – droga do euro
1.System walutowy z Bretton Woods



Poprzednio (1870-1914) funkcjonował tzw. Gold standard
(parytety wymiany walut na złoto)
1944 r. – spotkanie przedstawicieli 44 krajów w Bretton
Woods w celu uregulowania porządku monetarnego i
finansowego po II wojnie światowej
Postanowienia:
1) Utworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego
(IMF)
2) Utworzenie GATT (General Agreement on Tariffs and
Trade)
3) Utworzenie IBRD (International Bank for Reconstruction
and Development) – obecnie część World Bank
4) Ustanowienie tzw. systemu walutowego Bretton Woods
na zasadzie umowy międzynarodowej
Założenia systemu z Bretton Woods




wymienność walut,
równowaga bilansów płatniczych,
utrzymywanie względnie stałych kursów walutowych (z możliwością
dewaluacji/rewaluacji)
banki centralne poszczególnych krajów odpowiedzialne za ‘obronę’
parytetu swojej waluty
system dewizowo-złoty (1 uncja złota = 35 USD)
Złoto
Dolar
Funt
Lir
Marka
inne
2. Plan Barre’a (1970) i Raport Wernera (.1970)
proponowały stopniowe tworzenie unii gospodarczowalutowej wewnątrz WE (zakładano do 1980 r.),
3. „powiew” unii walutowej; 1971 decyzja o zawieszeniu
wymienialności dolara na złoto i zgoda na jego wahania,
4. Instrumenty wprowadzone w 1972 r. - „wąż walutowy”,
co oznacza wąskie widełki wahań uczestniczących walut.
5. Europejski System Walutowy

1.
2.
3.
ESW (European Monetary System)od 1979 r.
Stałość kursu walutowego
Podział kosztów interwencji kursowych
Rozwój współpracy między krajami członkowskimi
Mechanizm kursów
walutowych (ERM)
ECU
Mechanizm
interwencyjno kredytowy
Mechanizm kursów walutowych (Exchange Rate Mechanism ERM)
• Waluta ma określony kurs wobec ECU oraz kurs bilateralny określony w
walutach narodowych
• Dopuszczalny margines wahań między walutami +/- 2,25%. Dla krajów
słabszych ekonomicznie granice +/- 6%.
• Banki centralne krajów członkowskich zobowiązały się do podejmowania
interwencji niezbędnych dla utrzymywania kursów rynkowych w tych
przedziałach,
• W celu ułatwienia operacji interwencyjnych ustanowiono system wzajemnej
pomocy kredytowej,
• Jeżeli utrzymanie kursu było niemożliwe, zmianie mógł ulec bilateralny kurs
centralny,
• Zmiany takie jak dewaluacje (rewaluacje) mogły być dokonywane tylko na
mocy wspólnej decyzji,
Między 1979-1987 dokonano 11 zmian kursów podstawowych,
1987-1992 względna stabilizacja, 1992 i 1993 kryzys.
1993 – rozszerzenie marginesu wahań do +/- 15%.
System widełek kursowych
Kurs nominalny
+2,25%
M
- 2,25%
ECU
 Europejska jednostka walutowa - ECU (European Currency Unit) istniała






prawie 20 lat: od 13.05.1979 do końca 1998 r. ECU została zastąpiona
przez euro w relacji 1:1,
Nadano jej kształt koszyka, złożonego z określonej liczby krajów
członkowskich,
W momencie zamknięcia składała się z 12 walut,
Z początkiem 1994 skład ECU został zamrożony,
Liczba jednostek poszczególnych walut wchodzących w skład ECU była
ustalana proporcjonalnie do potencjału gospodarczego danego kraju,
mierzonego jego udziałem PKB Wspólnoty jako całości oraz handlu
wewnątrzwspólnotowego,
W efekcie największy udział w ECU miały marka niemiecka, frank francuski,
funt brytyjski i lir włoski.
Ecu – stosowany w sferze publicznej i prywatnej
.
Spadek udziału w
koszyku walut,
które ulegały
deprecjacji
Waga = ilość waluty w koszyku/ECU
6. Traktat z Maastricht
Tytuł VI – Polityka gospodarcza i walutowa:
Rozdział 1 Polityka gospodarcza
Rozdział 2 Polityka pieniężna
Rozdział 3 Postanowienia dotyczące instytucji
Rozdział 4 Postanowienia przejściowe
 Najważniejszy krok w integracji walutowej w Europie
 Główne zasady:
• Gradualizm (stopniowe przejście do unii walutowej, 3
etapy)
• Kryteria konwergencji
Etapy wprowadzenia euro
Etap I 1990-1993
 1990 - prawdziwie swobodny przepływ kapitału w krajach członkowskich,
 1993 - dokończenie budowy JRE,
 1993 - zamrożenie koszyka ECU.
Etap II 1994-1998
 1994 - ustanowienie Międzynarodowego Instytutu Monetarnego we
Frankfurcie,
 1995 - szczyt w Madrycie:
1) Przyjęcie nazwy „euro” dla wspólnej waluty,
2) Przyjęcie technicznego scenariusza wprowadzania euro; rozkładu wymiany
walut narodowych na euro.
 Najpóźniej do 1997
 EIM ma przygotować ramy logistyczne dla (EBC) i (ESBC),
 KE, Rada UE, EIM mają przygotować ramy prawne dla EBC i ESBC i dla
wprowadzenia euro,
 Najwcześniej, jak to możliwe w 1998 r. - szefowie państw i rządów krajów
członkowskich mają zdecydować, które kraje jako pierwsze zastąpią swoje
waluty euro, na bazie kryteriów konwergencji, w świetle danych z 1997 r.
Etap III: 1999-2002
 nieodwracalne usztywnienie kursów między walutami krajów
zakwalifikowanych do euro,
 Euro w sferze bezgotówkowej
 działalność rozpoczyna EBC,
 przekazanie przez nie kompetencji w sferze emisji pieniądza do
EBC,
 2002:
 euro staje się prawnym środkiem płatniczym,
 kraje członkowskie rozpoczynają wycofywanie swoich walut
Oficjalny znak euro (€) opart jest na Greckiej literze
epsilon,która symbolizuje kredo europejskiej cywilizacji.
Dwie proste linie oznaczać mają stabilność waluty.
Kryteria konwergencji (zbieżności) z Maastricht
1. Wskaźnik inflacji – wskaźnik inflacji nie może przewyższać
średni wskaźnik trzech krajów o najniższej inflacji + 1,5
punkty procentowego
2. Długookresowe stopy procentowe - wskaźnik nie może
przewyższać średni wskaźnik trzech krajów o najniższej
inflacji + 2 punkty procentowego
3. Deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB
4. Dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB
5. Kurs walutowy – wahania kursu muszą utrzymywać się w
normalnym przedziale wahań przewidzianym przez tzw.
ERM,
Dlaczego kryteria konwergencji?
 Teoria optymalnego obszaru walutowego (OCA) podkreśla
warunki mikroekonomiczne skutecznej unii walutowej
 kwestia symetryczności szoków
 elastyczność płac i cen
 mobilność czynników wytwórczych
 Kryteria z Maastricht odzwierciedlają konwergencję
makroekonomiczną
 inflacja
 długookresowe stopy procentowe
 polityka budżetowa
Kryterium inflacyjne
Integracja krajów o różnych preferencjach inflacyjnych
inflacja
Włochy
EI
Niemcy
•Po stworzeniu Unii
walutowej ( wspólna
instytucja Europejskiego
Banku Centralnego) inflacja
ukształtuje się pomiędzy Eg
i Ei
EG
U*
Un
bezrobocie
17
Długookresowe stopy procentowe
 Duże różnice w stopach procentowych przed wejściem do




UGiW spowodowałyby przepływy kapitałowe i możliwość
strat/zysków
Przykład: w UK stopa procentowa długookresowych bonów
skarbowych = 5%, a w strefie euro = 4%.
W momencie przystąpienie do strefy euro (gdyby UK chciała
przystąpić) – usztywniony zostanie kurs euro/funt
Właściciele bonów zaczną proces abitrażu – kupno w UK i
sprzedaż w strefie euro
Doprowadzi to do spadku ceny bonów w strefie euro i wzrostu
w UK
Kryteria budżetowe (1)
 Kraje z wysokim długiem publicznym mają skłonność do
wysokiej inflacji
 Kryteria 3% deficyt i 60% dług publiczny określone na
podstawie formuły determinującej deficyt potrzebny do
stabilizacji długu
d = gb
b = dług publiczny (jako %PKB)
g =stopa wzrostu gospodarczego
d =deficyt (jako % PKB)
Stabilizacja długu osiągnięta tylko wtedy, gdy stopa wzrostu
gospodarczego = 5%(0.03 = 0.05 x 0.6).
Kryteria budżetowe (2)
Dlaczego dług publiczny 60%PKB?  Reguła arbitralna
 w czasie Traktatu z Maastricht to była średnia relacja
długu publ./PKB w UE
 d = gb, przy założeniu że g=5%
czyli jeśli stopa wzrostu PKB spadnie poniżej 5%, to
deficyt budżetowy, który stabilizuje dług na poziomie
60% PKB spada poniżej 3%
jeśli stopa wzrostu PKB wzrośnie poniżej 5%....
 Implikacje dla polityki fiskalnej państwa
Kryteria płynne
Source: European Economy 65/1998
Strefa euro
 Maj 1998 : 11 państw (Belgia, Niemcy, Irlandia, Hiszpania







Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia i
Finlandia) które spełniło kryteria konwergencji
1 styczeń 2001 Grecja
1 styczeń 2002 – wprowadzenie wspólnych banknotów i
bilonu.
2007 – Słowenia
2008 – Cypr i Malta,
2009 - Słowacja
2011 – Estonia
2014 – Łotwa
Strefa euro
Eurozone
1.01. 2011 +Estonia
1.01. 2014 +Łotwa
1.01. 2009 +Słowacja
1.01. 2007 +Słowenia
1.01. 2001 +Grecja
1.01. 2008
+Cypr
+Malta
Łotwa – przyjęcie euro
Kampania nt. przyjęcia euro:
https://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/latvia/html/index.en.html
Kraje strefy euro
Źródło: http://www.ecb.int/ecb/educational/facts/html/index.en.html
25
With the support of the LPP programme of the
European Union
Pozostałe kraje członkowskie UE
 Wszystkie państwa UE zobowiązane są do przyjęcia
wspólnej waluty.
 Wyjątek stanowią Wielka Brytania i Dania, które
wynegocjowały klauzuę "opt-out", zwalniającą je z
obowiązku wprowadzenia euro.
 Szwecja objęta jest jedynie derogacją tzn. czasowym
zwolnieniem z obowiązku wypełnienia części wymogów
prawa wspólnotowego.
Kraje posługujące się euro z formalnym porozumieniem z UE:
Monako, San Marino, Watykan
Kraje posługujące się euro bez formalnych porozumieniem z UE:
Andora, Czarnogóra, Kosowo
Obszary, gdzie też można płacić w euro: Departamenty
zagraniczne, terytoria i wyspy należące do państw członkowskich
lub stowarzyszone z nimi: Gwadelupa, Gujana Francuska,
Martynika, Majotta, Réunion, Saint-Pierre i Miquelon oraz
Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne.
ERM II
Mechanizm Stabilizowania Kursów II
(Exchange Rate Mechnism II)
 ERM II jest następcą ESW
 ERM II służy stabilizowaniu kursów między euro a walutami
krajów UE nienależących do UGiW oraz zapobiega
‘manipulacjom’ krajów przy kursach ich walut
 ERM II: kurs rynkowy między euro a inną walutą
uczestniczącą w tym systemie musi się mieścić w
granicach +-15% od bilateralnego kursu centralnego;
 obowiązkowe interwencje walutowe muszą być podjęte, gdy
kurs zbliży się do dopuszczalnej granicy.
Pytania:
-Scharakteryzuj system z Bretton Woods
-Podaj główne elementy Mechanizmu Kursów
Walutowych
-Wymień kryteria konwergencji oraz wytłumacz ich
pochodzenie