Temat 4.2.: „SADZENIE DRZEW” Termin: marzec

Transkrypt

Temat 4.2.: „SADZENIE
DRZEW”
Termin: marzec - kwiecień
Miejsce: Zbiórka na terenie leśnictwa położonego najbliżej szkoły, a następnie przejazd na
miejsce przygotowane pod sadzenie.
Czas trwania: 6 godzin.
Cel główny: posadzenie drzewek
Wiadomości:
 Poznanie technik sadzenia drzew.
 Poznanie sposobów rozmieszczania różnych gatunków na uprawie.
 Poznanie szkodników leśnych, prognozowania i zwalczania.
Umiejętności:





Rozpoznawania gatunków drzew liściastych.
Projektowanie rozmieszczenia poszczególnych gatunków na uprawie.
Sporządzanie szkicu uprawy.
Rozumienia roli człowieka w zachowaniu równowagi w przyrodzie.
Pracy grupowej.
Postawy:






Angażowania się w lokalne akcje na rzecz ochrony środowiska.
Kształtowanie postawy badawczej.
Kształtowanie wrażliwości na piękno przyrody.
Kształtowanie odpowiedzialności za stan środowiska lokalnego.
Zobowiązanie się do opieki nad drzewami.
Wzbudzenie zainteresowania problemami ekologii i ochrony środowiska
Metody: praca w terenie, obserwacje, elementy pogadanki
Formy pracy: praca w grupach 4- osobowych
Środki dydaktyczne:
 plansze z gatunkami drzew liściastych
 plansze ze sposobami sadzenia drzew
 plansza z wysokością materiału sadzeniowego
 plansza z więźbą regularną
 plansze ze szkodnikami drzew
 arkusze na szkic uprawy
 narzędzia do sadzenia
1
 materiał do sadzenia
 certyfikaty przyznania opieki nad drzewem
 ankieta ewaluacyjna
Literatura :
Dzięciołowski R. i in.: Przewodnik gajowgo. PWRiL. W – wa 1969.
Jura Cz., Krzanowska H. : Leksykon biologiczny. WP. W-wa 1992
Mowszowicz J. : Przewodnik do oznaczania drzew i krzewów krajowych i aklimatyzowanych.
WSiP. W-wa 1979
Rostański K., Rostański K. M. : Klucz do oznaczania wybranych gatunków drzewiastych. Kubajak.
Krzeszowice 1997
Stawiński W. : Zarys dydaktyki biologii. PWN. W – wa 1985
Plan zajęć:
I.
Faza przygotowawcza.
1. Przewiezienie uczniów na teren uprawy leśnej.
2. Pouczenie o zachowaniu w lesie.
II.
Faza realizacyjna.
1. Rozpoznawanie gatunków drzew liściastych.
2. Omówienie technik sadzenia.
3. Zaprojektowanie rozmieszczenia poszczególnych gatunków na uprawie.
4. Samodzielne sadzenie drzewek (w grupach 2 - osobowych).
5. Sporządzanie szkicu uprawy.
6. Pogadanka na temat szkodników leśnych.
III.
Faza podsumowująca.
1. Oficjalne przekazanie drzewek pod opiekę.
2
Szczegółowy przebieg zajęć:
Po przybyciu uczniów na teren uprawy należy poinformować o zachowaniu się w lesie, a
następnie omówić krótko, jaki będzie cel i przebieg zajęć.
Jak należy zachowywać się w lesie:
1.
Nie oddalać się samowolnie.
2.
Nie rozmawiać głośno.
3.
Nie śmiecić.
4.
Nie niszczyć otaczającej przyrody.
5.
Nie zrywać roślin objętych ochroną.
6.
Nie palić ognia w lesie i jego pobliżu.
Rozpoznawanie gatunków drzew liściastych
Osoba prowadząca: nauczyciel
Należy podzielić klasę na grupy 4 – osobowe, a następnie wręczyć każdej grupie plansze
do rozpoznawania drzew liściastych.
Zadanie 1
Rozpoznać w najbliższym otoczeniu wszystkie gatunki drzew liściastych. Porównać zebrane liście
z rysunkami na planszach.
Techniki sadzenia
Osoba prowadząca: leśnik
Rozróżnia się dwa sposoby sadzenia: ręczny i mechaniczny. Przy pracach ręcznych
stosuje się następujące metody sadzenia: „w szparę”, „w jamkę” i „na ukos”.
Sadzenie „w szparę” stosuje się przede wszystkim przy sadzeniu najpospolitszego u nas
gatunku – sosny. Jej długi system korzeniowy oraz duża wrażliwość na skracanie korzeni wymaga
głębokiego sadzenia. Metodę tę stosuje się również do sadzenia dębu i innych gatunków, które
mają system korzeniowy podobny jak u sosny.
Należy wbić kostur pionowo w miejsce sadzenia na głębokość nieco większą niż długość korzeni
sadzonki, zwykle około 25 cm, a następnie w tak przygotowaną szparę wpuścić sadzonkę nieco
3
głębiej niż rosła ona w szkółce, potrząsnąć nią i podciągnąć tak, aby szyjka korzeniowa znalazła
się równo z powierzchnią ziemi, zasypać ziemią i udeptać.
Sadzenie „w jamkę” stosuje się na glebach bardziej zwięzłych i kamienistych do sadzenia
sadzonek starszych, o silnie rozwiniętym systemie korzeni bocznych. Należy wykopać szpadlem
jamkę, odkładając glebę na dwie kupki: osobno wierzchnią warstwę próchniczą, osobno glebę
mineralną. Głębokość i szerokość jamki zależna jest od długości korzenia palowego i rozłożystości
korzeni bocznych. Korzenie sadzonki umieszcza się w jamce nieco głębiej, niż rosła w szkółce,
trzymając ją lewą ręką na wysokości szyi korzeniowej, prawą zasypuje się dołek ziemią próchniczą
W trakcie tej czynności należy potrząsnąć sadzonką i podciągnąć ją lekko ku górze tak, aby szyja
korzeniowa znalazła się na równi z powierzchnią gruntu. Ziemię wokół sadzonki należy ucisnąć,
podtrzymując ją jednocześnie, żeby przy tym się nie zagłębiała. Pozostałe jeszcze wgłębienie
wypełnia się glebą mineralną, którą dość silnie się udeptuje.
Sadzenie „na ukos” stosuje się rzadko, przy sadzeniu sosny w bruzdach lub pasach
o dobrze spulchnionej glebie, używając do tego specjalnej motyki lub szpadla.
Sadzenie mechaniczne odbywa się przy użyciu sadzarek poruszanych przez ciągnik.
Pora sadzenia
Drzewa sadzi się wiosną i jesienią. Na wiosnę rozpoczyna się sadzenie możliwie wcześnie,
gdyż trzeba ukończyć je przed wiosennym rozbudzeniem się sadzonek do życia. Okres ten jest na
ogół dość krótki i dlatego należy bardzo się spieszyć, szczególnie przy wysadzaniu gatunków,
które najwcześniej zaczynają się rozwijać, takich jak: modrzew, brzoza, topola i olsza. Najdłużej
w stanie zimowego uśpienia pozostają: dąb, świerk i robinia akacjowa.
WIOSNA – to pora sadzenia naszego głównego gatunku – sosny. Rozmarznięcie gleby
powinno być sygnałem do wyjmowania sadzonek ze szkółki i rozpoczynania odnowień i zalesień.
JESIEŃ – wykorzystuje się do sadzenia prawie wszystkich gatunków liściastych,
a szczególnie tych, które rozwijają się wczesną wiosną (z wyjątkiem topoli). Z gatunków iglastych
jesienią może być sadzony tylko modrzew.
4
Zaprojektowanie rozmieszczenia poszczególnych gatunków na uprawie
Przystępując do sadzenia należy pamiętać, że nawet najstaranniejsze wyjęcie sadzonek ze
szkółki powoduje częściowe uszkodzenie ich systemu korzeniowego. Wskutek tego na nowym
miejscu muszą one przez pierwszy okres chorować. Aby sadzonka mogła przyjąć się i normalnie
rozwijać, konieczne jest stworzenie jej jak najlepszych warunków bytowych.
Więźba sadzenia i normy ilościowe sadzonek
Więźba sadzenia tj. odległość ich w rzędach i odstęp między rzędami, zależy od gatunku i
wieku materiału sadzeniowego. Rozróżnia się więźbę regularną i nieregularną.
Więźba regularna ma wiele zalet:
 pozwala na pełniejsze wykorzystanie powierzchni zalesianej
 ułatwia obliczenie potrzebnej ilości sadzonek
 umożliwia sadzonkom bardziej równomierne rozrastanie się
 umożliwia mechaniczne pielęgnowanie uprawy.
Rozróżnia się więźbę kwadratową, prostokątną, w trójkę i w piątkę (plansza).
W praktyce więźbę regularną spotyka się dosyć rzadko, gdyż przygotowania gleby (głównie
bruzdy) i stosowany sprzęt stoją temu na przeszkodzie. Dlatego też z konieczności sadzi się
w więźbie nieregularnej, przy której jednak obowiązuje zachowanie ustalonej, równej odległości
między sadzonkami.
Gatunek
Wiek sadzonek w
latach
1
Sosna
1
1
2-3
Świerk
2–3
2–3
Jodła
3
Modrzew
1–2
Dąb
1–2
Buk
1-3
Gleba
Więźba w m
piaszczysta, sucha
1,2–1,3 x 0,5
piaszczysta, średnio wilgotna
żyźniejsza
piaszczysta z domieszką
gliny, średnio wilgotna
piaszczysta z większą
domieszką gliny, wilgotna
gliniasta z domieszką piasku,
średnio wilgotna
gliniasta, średnio wilgotna
gliniasta z domieszką piasku,
średnio wilgotna
1,2 x 0,6
1,2–1,3 x 0,8
1,2 x 1,2
1,3–1,5 x 1,3–1,5
2,0 x 2,0
1,3–1,5 x 1,3–1,5
2,0 x 2,0
1,2–1,5 x 1,0–1,5
1,3–1,5 x 1,3–1,5
5
Formy zmieszania
Przyjęta u nas została zasada zakładania drzewostanów mieszanych, zapewniających
lepszą zdrowotność. Oprócz tego z takich lasów otrzymuje się większą masę drewna i większą
rozmaitość sortymentów. Ażeby otrzymać drzewostan mieszany, trzeba zawczasu, przed
zakładaniem upraw, rozplanować rozmieszczenie sadzonek poszczególnych gatunków i ustalić
formy ich zmieszania. Rozróżnia się następujące formy zmieszania:
 jednostkową
 grupową
 drobnokępową
 kępową
 jednorzędową
 wielorzędową (pasową)
Zadanie 2
W grupach 4 – osobowych zaprojektować rozmieszczenie drzewek na uprawie uwzględniając
nasłonecznienie, sąsiedztwo innych gatunków i warunki występujące na danej uprawie.
Sadzenie drzewek
Na początku pokazujemy i wyjaśniamy, jak należy prawidłowo sadzić drzewka. Następnie
uczniowie w grupach 2 – osobowych przystępują do sadzenia drzewek. Należy doglądać, jak
radzą sobie poszczególne grupy, aby zapewnić większą efektywność pracy.
Sporządzanie szkicu uprawy
Zadanie 3
Samodzielnie wykonać szkic uprawy na rozdanych arkuszach. Można symbolem
zaznaczyć własnoręcznie posadzone drzewko i drogę dojścia.
6
Szkodniki leśne, prognozowanie i zwalczanie
W każdym środowisku leśnym istnieje swoiste współżycie organizmów świata roślinnego
i zwierzęcego. Każda zmiana jednego ze składników środowiska wywołuje zmiany w całym jego
układzie. Na przykład silne przerzedzenie zwartego drzewostanu zwiększa przenikanie światła,
ciepła i opadów atmosferycznych, co oddziałuje także na glebę, powodując bujniejszy rozwój
roślinności; jednocześnie zmieniają się warunki bytowania zwierząt. Istniejące ścisłe powiązania
i wzajemne oddziaływania na siebie gleby, klimatu, roślin i zwierząt zespala wszystkie składniki
danego środowiska leśnego w odrębną wspólnotę życiową – biocenozę.
Rola owadów w środowisku leśnym jest różna. Owady roślinożerne niszczą roślinność, są
więc szkodnikami, owady drapieżne – pożerają owady roślinożerne, spełniają w lesie rolę
pożyteczną.
Owady szkodliwe żyją na określonych gatunkach roślin, pożerając i uszkadzając pewne ich
części, np. igły albo miazgę strzały, albo korzenie itp. Nie wykonane we właściwym czasie i we
właściwy sposób zabiegi ochronne i pielęgnacyjne upraw i młodników sprzyjają zasiedleniu się
takich szkodników, jak pędrak, szeliniak, osnuja, barczatka i inne tak, że w pomyślnych dla siebie
warunkach rozwoju mogą one pojawić się masowo, zagrażając życiu drzewostanów.
Masowe pojawienie się szkodliwych owadów na danym miejscu w lesie nazywa się
gradacją, a jeśli pochodzi z innych miejsc, przez przelot lub przerzut, nazywa się inwazją. Inwazje
zdarzają się rzadko i tylko u niewielu gatunków, do których należą: brudnica mniszka, brudnica
nieparka, niektóre korniki, niekiedy osnuja.
Ptaki, gady, drobne ssaki, owady drapieżne i pasożytnicze, choroby, jak również nie
sprzyjające czynniki atmosferyczne stanowią ogół niekorzystnych dla szkodnika czynników, które
nazywamy oporem środowiska. W każdym drzewostanie znajdują się owady szkodliwe, ale
liczebność ich i rozmieszczenie powstrzymywane są przez czynniki oporu środowiska.
Jeżeli liczebność szkodnika nie grozi jego masowym rozrodem, czyli gradacją, uważa się,
że w lesie jest naturalny zapas szkodnika. Gdy opór środowiska nie może powstrzymać
zwiększającej się liczebności szkodników, rozpoczyna się gradacja. Początkowo jest ona mało
widoczna, bo szkody są małe i tylko przez dokładną kontrolę drzewostanów może być rozpoznana.
Zwiększanie się stanu ilościowego szkodnika jest ostrzeżeniem przed zbliżającą się gradacją.
Następnie gradacja wchodzi w okres gwałtownego wzrostu. Żerowanie szkodnika,
zwłaszcza gąsienic motyli, powoduje prześwietlanie koron, a w końcu, wskutek żerowania pełnego,
drzewa mogą być zupełnie ogołocone z igieł lub liści, co w wielu wypadkach kończy się całkowitym
lub częściowym zniszczeniem drzewostanów.
7
Bodźcem do gradacji bywa zaniedbanie lasu pod względem sanitarnym, pogoda
sprzyjająca rozwojowi szkodnika, a niekorzystna dla jego naturalnych wrogów.
Rozród owadów szkodliwych rozpoczyna się przede wszystkim w tych partiach lasu, w
których opór środowiska jest najmniejszy; tu szkody powstają najwcześniej i są największe. Takie
partie lasu nazywamy ogniskami rozrodu, z których mogą powstać przerzuty do sąsiednich
drzewostanów, np. przez przelot (niektóre korniki), przez pełzanie (gąsienice barczatki) lub też pod
działaniem wiatru (motyle brudnicy mniszki). Po pierwszych ogniskach rozrodu powstają następne
i w ten sposób zasięg szkodnika zwiększa się, obejmując stopniowo całe drzewostany.
Spostrzeżenia o uaktualnieniu się szkodników oraz materiały z poszukiwań owadów
składane są w nadleśnictwie w celu przesłania ich do właściwego zespołu ochrony lasu, który
wyniki przeprowadzonej analizy przesyła do Instytutu Badawczego Leśnictwa. Na podstawie tych
danych, jak i własnych obserwacji Instytut Badawczy Leśnictwa opracowuje prognozę, czyli
przewidywany stan zagrożenia lasu przez owady, oraz sposoby zwalczania tych szkodników.
Metody zwalczania szkodliwych owadów
Metody biologiczne opierają się na zwalczaniu szkodliwych owadów za pomocą:
 ptaków (sikorki, muchołówki, kowaliki, pełzacze, pliszki, szpaki, dudki, dzięcioły i inne),
dlatego należy pamiętać o zakładanie budek lęgowych, karmników
 ssaków (nietoperze, jeże, krety, borsuki, dziki), gadów (jaszczurki, padalce, zaskrońce) i
płazów (ropuchy), dlatego należy je ochraniać
 owadów pasożytniczych, które atakują jaja, larwy i poczwarki szkodników np. baryłkarz,
kruszynek
 owadów drapieżnych, które pożerają jaja, gąsienice, poczwarki oraz owady dorosłe
szkodników takich, jak strzygoni, mniszki i innych. Należą tu pożyteczne: biegacze,
trzyszcze, kusaki, przekraska, omarlica, wielbłądka, złotook, mrówki.
 nicieni,
 grzybów pasożytniczych, bakterii i wirusów.
Metody mechaniczne polegają na bezpośrednim niszczeniu szkodnika w każdej jego
postaci, tj. jaja, larwy, poczwarki i postaci dojrzałej, przez: zgniatanie, zabijanie, palenie,
zakopywanie, wykonywanie specjalnych pułapek, korowanie pniaków i drewna, usuwanie chorych
drzew.
Metody chemiczne mają na celu przerwanie masowego występowania szkodliwych
owadów przez doraźne zniszczenie ich środkami owadobójczymi. Jest to broń skuteczna, jednak
8
wpływa ujemnie na środowisko leśne, ponieważ podczas niszczenia szkodnika padają ofiarą
również owady pożyteczne.
Zadanie 4
Odszukać w najbliższym otoczeniu owady szkodniki i nazwać je przy użyciu plansz.
Przekazanie drzewek pod opiekę
Każdy uczestnik zajęć otrzymuje CERTYFIKAT PRZYZNANIA OPIEKI NAD DRZEWEM,
na którym wpisuje swoje imię i nazwisko, nazwę gatunkową posadzonego drzewa, datę
i miejscowość, a następnie zobowiązuje się do opieki nad tym drzewem i innymi drzewami poprzez
złożenie własnoręcznego podpisu na drugiej stronie.
9

Temat 4.2.: „SADZENIE DRZEW” Termin: marzec

Transkrypt

Podobne dokumenty

Mieczyk Pink Lady 5szt