Temat numeru - Wojewodzki Fundusz Ochrony Srodowiska i

Temat numeru - Wojewodzki Fundusz Ochrony Srodowiska i

Kwartalnik Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu
Temat numeru:
BMS
INTELIGETNY DOM
Fitoterapia
w ogrodach
miejskich
STR. 6
GreenEvo
STR. 22
Pociąg
do natury
STR. 10
Egzemplarz bezpłatny
ISSN: 2083-1757
Nr 3. 2013
03 / 2013
03 / 2013
Spis treści
4 /
Świadomy ekologicznie kredytobiorca
Wywiad z Jarosławem Niedźwieckim - Dyrektorem Oddziału
Kujawsko - Dobrzyńskiego Banku Spółdzielczego w Toruniu
6 /
Fitoterapia w ogrodach miejskich
Rośliny wokół nas mają znaczenie
8/
Woda w mieście. Czy mogłoby jej nie być?
10/
Pociąg do natury - Natura 2000 na terenie województwa
12 /
BMS - Inteligetny dom
16 /
ITS - sztuczna inteligencja w służbie optymalizacji transportu
22/
GreenEvo - zielone technologie rodem z Polski
25/
Kretożerne pierwotniaki rozsławią Solec?
Rozmowa z Wojciechem Irmińskim
30/
20 lat minęło... Jubileusz WFOŚiG w Toruniu
W ostatni numer „Eko – misji” wkradł się chochlik. Zdjęcie Wójta Gminy
Baruchowo Pana Stanisława Sadowskiego, zostało podpisane nazwiskiem
Pana Władysława Majewskiego, Prezesa Toruńskich Wodociągów Sp. z o.o.
Obu Panów ogromnie przepraszamy.
Redaktor naczelny: Karolina Szymańska
Redakcja: Maciej Drzewoszewski, Tomasz Jarosz
Szanowni
Państwo,
Spełnienia, optymizmu
i pomyślności w nadchodzącym
Nowym Roku
życzą
Zarząd i pracownicy WFOŚiGW w Toruniu
Wydawca: WFOŚiGW w Toruniu www.wfosigw.torun.pl
Skład i opracowanie graficzne: Andrzej Kilanowski
Druk: Drukarnia "MARFIX", Włocławek.
T
echnika i nowe technologie wdzierają
się w nasze życie… Powoli tracimy zdolność życia bez nich i pamięć, że przecież
kiedyś gwiazdy nie spadały z nieboskłonu ze względu na nieposiadanie telefonu
komórkowego. Ale przecież nie tylko o tę prozaiczną, malutką i jakby nie patrzeć nieodzowną ostatnimi laty rzecz
chodzi. Powoli coraz trudniej żyje się bez laptopa, Internetu, tabletu. Samochody stają się nienaprawialne we
własnym zakresie bo ich czynnościami steruje komputer…
Pojawiają się budynki w technologii high-tech, w których
technologia stanowi dominantę, dąży do zintegrowania wyposażenia technicznego z architekturą i strukturą
budynku.
Technologia staje się także sprzymierzeńcem w walce z zanieczyszczeniami środowiska. Jej rozwój pozwolił na wyhodowanie bakterii pomagającej oczyścić grunt
po nasycalni podkładów kolejowych w Solcu Kujawskim
(str. 25). Upowszechniają się systemy, które sterują
ruchem, udrażniając miasto, a docelowo zmniejszając jego zanieczyszczenie (str. 16). Coraz głośniej mówi
się o inteligentnych domach (str. 12), które mają nam
pomóc oszczędzać. Nie jest to jeszcze idea dostępna
ogółowi, a raczej pozostawiona dla wybrańców o bardziej zasobnym portfelu, jednak tak błyskawiczny rozwój z pewnością będzie przynosił coraz tańsze rozwiązania…. Żyjemy w wyjątkowych czasach. Świat przez
ostatnie dekady wykonał niewyobrażalny skok technologiczny… Z pewnością jeszcze wiele przed nami.
Ale poszukiwanie technologicznie nowych rozwiązań
powoduje, że na drugiej stronie powstaje już przeciwwaga
– świadome przeniesienie środka ciężkości naszego życia
ku naturze i jej wartościom. Dlatego oprócz wieści ze
świata techniki zapraszam do bardziej naturalnego
akcentu – fitoterapii w naszych ogrodach i nieocenionej
roli, jaką w naszym życiu pełni woda.
Emilia Kawka – Patek
Prezes Zarządu
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej
Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
2
3
03 / 2013
03 / 2013
W
ojewódzki Fundusz w Toruniu, praktycznie od początku działalności pomaga
inwestować w ekologiczne
rozwiązania osobom fizycznym, spółdzielniom, wspólnotom mieszkaniowym i małym
podmiotom gospodarczym, finansując tym
samym lwią część oprocentowania kredytów udzielanych przez banki. Osobą, która
od lat związana jest z tą działalnością jest
Jarosław Niedźwiecki – niegdyś przedstawiciel BOŚ Banku, obecnie reprezentujący
barwy KDBS.
W tym roku mija 20 lat działalności Wojewódzkiego Funduszu, jest to także prawie
20 lat współpracy z Bankiem Ochrony Środowiska. Obecnie reprezentuje Pan KDBS,
z którym WFOŚiGW w Toruniu również podpisał umowę. Jakie były jednak początki tej
współpracy? Od początku były to dopłaty
do oprocentowania?
Moja współpraca z Wojewódzkim Funduszem rozpoczęła się przed piętnastoma laty
w BOŚ. Wtedy podobnie jak dziś sztandarowym wspólnym produktem Banku i Funduszu
były kredyty z dopłatami do oprocentowania.
Linii kredytowych było jednak znacznie mniej
i w inny sposób liczone było oprocentowanie
kredytów, które wtedy oparte było o stopę
redyskonta weksla.
Świadomy
ekologicznie
kredytobiorca
Wywiad z
Jarosławem
Niedźwieckim,
Dyrektorem Oddziału
Kujawsko - Dobrzyńskiego
Banku Spółdzielczego w Toruniu
rozmawiały:
Bożena Sawicka
i Karolina Szymańska,
WFOŚiGW w Toruniu
4
W jaki sposób ewoluowała ta współpraca?
Ewoluowała szybko i wielotorowo.
Wojewódzki Fundusz stał się dla banku
partnerem, doradcą, czy nawet konsultantem. Wspólnie udało nam się sfinansować
w regionie wiele inwestycji proekologicznych, gdzie obok kredytu bankowego, drugim istotnym źródłem finansowania była
pożyczka udzielana przez Fundusz. Wojewódzki Fundusz w Toruniu ma szczęście do
kierownictwa, którego kompetencja i życzliwość zawsze szły w parze. W takiej atmosferze wzajemna współpraca przynosi dużo
większe korzyści wszystkim, a zwłaszcza
naszym klientom. Modyfikacja istniejących
linii kredytowych, czy też wprowadzenie
nowych linii nigdy nie stanowiło problemu.
Podstawowym wyznacznikiem jest zawsze
osiągnięcie efektu ekologicznego. Wielokrotnie, gdy oferta Banku w sprawach ekologii okazywała się zbyt uboga, Wojewódzki
Fundusz pomagał w znalezieniu satysfakcjonującego rozwiązania.
Jakie jest zainteresowanie liniami kredytowymi na proekologiczne przedsięwzięcia?
Czy na tej podstawie można ocenić świadomość ekologiczną Polaków?
Zainteresowanie liniami jest duże i z każdym
rokiem rosnące, współmiernie do świadomości ekologicznej Polaków. Możliwość udzielania tanich kredytów preferencyjnych jest
dla każdego Banku zawsze bardzo ważna
z punktu widzenia biznesowego. W przypadku
kredytów proekologicznych dochodzi jeszcze
jeden istotny element – ograniczone ryzyko. Przez
piętnaście lat mojej współpracy z Funduszem
najpierw w BOŚ, a potem w Kujawsko - Dobrzyńskim Banku Spółdzielczym udzieliliśmy
ponad tysiąc kredytów proekologicznych.
Proszę uwierzyć, że w żadnym przypadku
nie mieliśmy problemu z terminową obsługą zadłużenia. To chyba najlepiej obrazuje
świadomość ekologiczną Polaków. Ci, którzy
inwestują w ekologię to świadomi kredytobiorcy nastawieni na efekt ekologiczny.
Które z linii cieszą się największym zainteresowaniem?
Przed kilkunastoma laty powiedziałbym, że
linia nr 2, dotycząca wymiany stolarki okiennej
i docieplania budynków. Potem największy był
popyt na odnawialne źródła energii, a zwłaszcza elektrownie wiatrowe. Obecnie trudno
wskazać jakiś dominujący cel kredytowania.
Mogę jednak dodać, że dzięki podpisanej przed
kilkoma laty umowie z Kujawsko - Dobrzyńskim Bankiem Spółdzielczym oferta kredytów
proekologicznych zaczęła szerzej docierać na
obszary wiejskie, co zaowocowało zainteresowaniem mniej popularnymi wcześniej liniami
finansującymi m.in. uprawę roślin do produkcji
biomasy, czy budowę małych przydomowych
oczyszczalni ścieków.
Jak ocenia pan perspektywy dalszej współpracy? Jakie są plany na przyszłość? Nowe
produkty? Rozszerzenie oferty?
Jest dla mnie oczywiste, że współpraca
Wojewódzkiego Funduszu z bankami jest obu
stronom potrzebna. Obok wymiernych efektów ekologicznych osiąganych dzisiaj musimy
pamiętać o naszych zobowiązaniach wobec
Unii Europejskiej. Wynikający z Dyrektywy
2009/28/WE obowiązek promowania OZE, czyli
odnawialnych źródeł energii, w celu zwiększenia
ich udziału do 20% w 2020 r. powinien najlepiej
wyznaczać nasze plany na przyszłość.
P
omoc finansowa w postaci dopłat do
kredytów bankowych udzielana jest
przez WFOŚiGW w Toruniu od momentu jego powstania, tj. od 1993 r.
Do 2010 roku kredyty z dopłatami
można było otrzymać wyłącznie w Banku
Ochrony Środowiska. Od 2011 roku z Wojewódzkim Funduszem współpracują Kujawsko – Dobrzyński Bank Spółdzielczy i Bank
Nordea.
W roku 2012 dofinansowanie w formie dopłat do oprocentowania kredytów
na podstawie umów zawartych z oddziałami BOŚ SA, Kujawsko - Dobrzyńskim Bankiem Spółdzielczym oraz Bankiem Nordea
wyniosło 2 394 tys. zł. Dofinansowanie
z Nordea Bank udzielone zostało na realizację zadania „Kompleksowe uregulowanie
gospodarki wodno-ściekowej na terenie
Miasta Rypina”, realizowane przez Przedsiębiorstwo Komunalne Komes Sp. z o.o
Kredyty preferencyjne udzielone przez banki w roku 2012.
Nazwa oddziału
Liczba
podpisanych
umów
Wartość udzielonych kredytów
(tys. zł)
BOŚ SA Oddział we Włocławku
20
2.807
BOŚ SA Oddział w Bydgoszczy
46
3.452
BOŚ SA Oddział w Toruniu
46
1.863
39
3.454
151
11.576
Kujawsko - Dobrzyński Bank
Spółdzielczy
RAZEM
Realizacja dopłat do odsetek do kredytów udzielanych przez Banki w latach 2011 r., 2012 r. oraz w trzech
kwartałach 2013 r. (w zł)
Linie kredytowe
W 2012 roku pomoc finansowa w bankach udzielana była w oparciu o linie kredytowe obejmujące dofinansowaniem następujące inwestycje:
2011
2012
KDBS - 259.760
• energooszczędne, dotyczące ogrzewania i ciepłej wody,
2013
Nordea - 226.719
• energooszczędne, dotyczące docieplenia budynków,
• dotyczące budowy płyt obornikowych
oraz zbiorników na gnojówkę i gnojowicę,
1.149.217
• zagospodarowania odpadów,
• dotyczące budowy małych i przydomowych oczyszczalni ścieków oraz kanalizacji sanitarnej,
168.964
115.895
2.179.789
• dotyczące uprawy roślin wykorzystywanych do produkcji biomasy oraz związane
z produkcją biomasy,
• związane z konserwacją parków w zespołach pałacowo - parkowych i dworsko - parkowych,
• w zakresie odnawialnych źródeł energii,
• dotyczące usuwania wyrobów zawierających azbest.
Oddziały BOŚ SA i Kujawsko – Dobrzyński Bank Spółdzielczy udzielały pomocy
osobom fizycznym i zawarły w 2012 roku
151 umów, udzielając kredytów na kwotę
11 576 tys. zł.
3.092.999
111.567
15.229
102.719
8.105
5
03 / 2013
03 / 2013
Autor: Ksenia Żółtowska - Gimińska, Zastępca Prezesa WFOŚiGW w Toruniu
O
d najdawniejszych czasów ludzie
przywiązywali ogromną wagę do
sił przyrody. Oddawali cześć słońcu, drzewom, wodzie, świadomi byli ich potęgi, tajemnicy, próbowali ją poznać, zgłębić,
ale i wykorzystać do swoich celów.
Korzystali z dobrodziejstw natury, a doświadczenia wielu wieków wyraźnie udowodniły, że czynniki naturalne i klimat
w znacznym stopniu wpływają na organizm
ludzki. Nie są mu też obojętne zbiorowiska
roślinne i poszczególne gatunki roślin, wśród
których przebywa.
Rośliny interesowały ludzi jako źródło
pożywienia, budulec, pasza dla zwierząt, surowiec do produkcji tkanin, a także wykorzystywali ich właściwości lecznicze. Rozwijało
się zielarstwo, ziołolecznictwo, w którym
wykorzystywane były do terapii odpowiednio przygotowne leki otrzymywane z różnych części roślinnych.
Ludzie przed wiekami wiedzieli, że wśród
pewnych gatunków lepiej się wypoczywa,
nabiera sił, że warto je sadzić w pobliżu
6
Wnętrza parkowe
należałoby tak modyfikować, aby układy roślinne stwarzały
nie tylko interesujące
kompozycyjnie obszary parku, ale także
dawały możliwość
świadomego korzystania z walorów
terapeutycznych
swoich domostw. To właśnie zainteresowanie i poznawanie wpływu właściwości roślin
żywych na organizm ludzki można uważać
za poczatki fitoterapii in vivo. Stopniowo
rozwijająca się terapia roślinna wykorzystywała wiedzę na temat zawartości substancji
leczniczych w tkankach roślinnych.
Obecna wiedza z tego zakresu pozwala nam na tworzenie określonych układów,
wnętrz parkowych z udziałem grup roślin
tak dobranych, aby działały leczniczo i zapobiegawczo na rożne grupy schorzeń.
Fitoterapia in vivo może być stosowana
w lecznictwie uzdrowiskowym, w parkach
miejskich, a także w ogrodach przydomowych. Ważne jest, aby wybrać właściwe rośliny, odpowiednio nasłonecznione stanowisko,
a także zadbać o ich odpowiednią pielęgnację. To sprawi, że rośliny będą w dobrej kondycji zdrowotnej, więc ich działanie fitoterapeutyczne będzie możliwie najwyższe.
Ze względu na ogromne bogactwo form
i niezwykłą plastyczność większości gatunków i odmian roślin leczniczych, można bez
fot. KSENIA ŻÓŁTOWSKA - GIMIŃSKA
Fitoterapia
w ogrodach
miejskich
trudu tworzyć z ich udziałem w parkach
i ogrodach piękne wnętrza o korzystnych
warunkach insolacyjnych, kształtowane
z myślą o odpowiednim ruchu powietrza.
Można tworzyć nowe układy pełniące
funkcję fitoterapeutyczną oraz wzbogacać
o określone gatunki już istniejące kompozycje parkowe i ogrodowe. Owa plastyczność
sprawia, że doskonale nadają się zarówno
do założeń o charakterze współczesnym jak
i historycznym.
Wnętrza parkowe należałoby tak modyfikować, aby układy roślinne stwarzały nie tylko interesujące kompozycyjnie obszary parku, ale także dawały możliwość świadomego
korzystania z walorów terapeutycznych. I tak
np. znając powszechnie występujące u dzieci
w wieku przedszkolnym schorzenia górnych
dróg oddechowych należałoby w miejscach
najczęstszego przebywanian dzieci, czyli przy
terenach zabaw, przy ławkach, które na miejsca odpoczynku wybierają matki z małymi
dziećmi sadzić rośliny o korzystnym wpływie
na tego typu schorzenia i zapobiegające takim dolegliwościom.
Na skwerach czy w miejscach na obrzeżach parku, szczególnie tych w pobliżu
centrów miast i znacznych ciągów komunikacyjnych, powinny w składzie gatunkowym nasadzeń uwzględniać rośliny, których
obecność działa uspokajająco, korzystnie na
układ nerwowy. Miejsca te są bowiem najczęściej wykorzystywane do krótkiego wypoczynku przez osoby intensywnie pracujące, którym niejednokrotnie brak czasu na
inną formę kontaktu z naturą.
Wśród roślin terapeutycznych jest wiele
gatunków drzew i krzewów, ale także bylin i roślin jednorocznych, spośród których
większość ma niewielkie wymagania, nadaje
się doskonale do nasadzenia na rabatach bylinowych, na murkach i skarpach.
Warto pamiętać, że zmiany w parkach nie
wymagają dużych nakładów finansowych.
Wiele spośród pospolicie występujących
w nich gatunków to rośliny bardzo cenne ze
względu na właściwości fitoterapeutyczne.
Takimi gatunkami są dla nas sosna pospolita,
lipa drobnolistna, jałowiec pospolity. Te często występujące w parkach miejskich gatunki
można uznać za podstawę kompozycji, którą
uzupeniamy drzewami, krzewami i bylinami
o odpowiednich właściwościach i cechach
plastycznych.
Sosna kosodrzewina
Dobierając rośliny kierujemy się przede
wszystkim ich właściwościami, w drugiej
kolejności walorami dekoracyjnymi. W przypadku każdej z roślin należy zwrócić uwagę
na wymagania siedliskowe, a w przypadku
odmiennych od panujący w miejscu planowanego nasadzenia, konieczne jest wprowadzenie odpowiedniego nawożenia lub wymiany
miejscowo podłoża. Można również wykonać
część nasadzeń w pojemnikach, donicach.
Istotnym jest zapewnienie możliwie najwyższego komfortu korzystania z terapii
w parku, a więc konieczne jest zapewnienie
odpowiednich miejsc wypoczynku – ławek,
siedzisk, urządzeń zabawowych czy elementów architektury ogrodowej służącej odpoczynkowi, wysokiej jakości nawierzchni parkowych, polan i łąk do leżakowania.
Bardzo ważne jest odpowiednie kształtowanie wnętrz parkowych, najlepiej w taki sposób,
aby ich formy posiadały rozwiniętą linę brzegową, co da dobry efekt krajobrazowy, a także
umożliwi wybór odpowiedniego miejsca dla
użytkowników, zależnie od ich wymagań.
7
03 / 2013
03 / 2013
fot. KSENIA ŻÓŁTOWSKA - GIMIŃSKA
WODA W MIEŚCIE
Autor: Ksenia Żółtowska - Gimińska, Zastępca Prezesa Zarządu WFOŚiGW w Toruniu
Rosła kalina z liściem szerokim
Nad modrym w gaju rosła potokiem
Drobny deszcz piła, rosę zbierała
W majowym słońcu liście kąpała
W lipcu korale miała czerwone
W cienkie z gałązek włosy wplecione
Tak się stroiła jak dziewczę młode
I jak w lusterko patrzyła w wodę
Hyzop lekarski
Brzoza brodawkowata
Sosna pospolita
Teofil Lenartowicz
Dla świadomego korzystania z terapii
roślinnej w parkach miejskich wskazane byłoby informowanie użytkowników
o właściwościach określonych grup i układów, wnętrz. W tym celu należałoby umieścić w odpowiednich miejscach tablice
informacyjne z rysunkami (fotogafiami)
poszczególnych roślin i opisami ich właściwości.
Poznając specyfikę związków aromatycznych w poszczególnych roślinach możemy
je pogrupować zależnie od wpływu na poszczególne schorzenia. Posiadając tę wiedzę możemy tworzyć grupy, kompozycje
o określonym dobroczynnym wpływie na
nasz organizm.
Oto niektóre z roślin odpowiednich do
wykorzystania w fitoterapii in vivo przy
określonego typu dolegliwościach:
• przy schorzeniach układu nerwowego,
stanach stresowych i ogólnego zmęczenia: czosnek pospolity, malwa różowa,
kopytnik europejski, dzwonek europej-
8
Istotnym jest zapewnienie możliwie najwyższego komfortu
korzystania z terapii
w parku, a więc konieczne jest zapewnienie odpowiednich
miejsc wypoczynku
– ławek, siedzisk,
urządzeń zabawowych czy elementów
architektury ogrodowej służącej odpoczynkowi [...]
ski, bluszczyk kurdybanek, kocanki piaskowe, hyzop lekarski, mięta pieprzowa,
sosna pospolita, sosna kosodrzewina,
pierwiosnek lekarski, dąb szypułkowy,
dąb bezszypułkowy, tymianek, lipa szerokolistna, lipa drobnolistna,
• przy schorzeniach układu krwionośnego
i serca: czosnek pospolity, arnika górska,
marzanka wonna, brzoza brodawkowata, brzoza omszona, nerecznica samcza,
jałowiec pospolity, jałowiec sabiński,
serdecznik pospolity, melisa lekarska,
długosz królewski, sosna pospolita, waleriana lekarska,
• przy schorzeniach reumatycznych: kasztanowiec zwyczajny, łopian większy,
łopian mniejszy, łopian pajęczynowaty,
brzoza omszona, wiązówka górska, jesion wyniosły, dziurawiec zwyczajny, jałowiec zwyczajny, róża dzika, róża czerwonawa, róża stulistna, bez czarny, lipa
drobnolistna, lipa szerokolistna, fiołek
trójbarwny.
P
łynąca, szumiąca, tryskająca,
wzburzona – woda, odwieczny
symbol oczyszczenia, początek
życia. Zawsze skupiała wokół
siebie ludzi. Zakładając osadę człowiek dbał
o to, aby właśnie jej mu nie zabrakło, była
niezbędna do życia, poiła, karmiła, była drogą transportu. Cywilizacja i brak roztropności sprawiły, że miasta zaczęły się odwracać
od swoich rzek i jezior, lecz dzięki podnoszącej się świadomości i rosnącej trosce o zasoby wodne, udaje się częstokroć powrócić do
wykorzystania terenów nadwodnych w miastach. Daje to nadzieję na odzyskanie wspaniałych miejsc do rekreacji dla mieszkańców,
uzdrowienia klimatu przestrzeni zurbanizowanych i poprawienia estetyki.
Woda sama w sobie stanowi dekorację,
a przestrzeń z jej udziałem, dzięki prawidłowej kompozycji, staje się bardziej przyjazna
i plastyczna.
Mówi się, że zbiorniki wodne korzystnie
wpływają na mikroklimat. To oczywiste.
Obecność zbiorników, czy cieków wodnych
zwiększa wilgotność powietrza, co jest korzystne dla ludzi, zwierząt i rosnących w okolicy roślin. Daje też możliwość wzbogacenia
szaty roślinnej miasta o gatunki wodne
i nadwodne. W przypadku stawów i oczek
wodnych istnieje możliwość wprowadzania
wielu gatunków ryb, co umożliwia obserwację, sprzyja wypoczynkowi nad wodą.
Woda to ten z żywiołów, dla którego
miejsce musi się znaleźć w każdym mieście.
Urządzone tereny zieleni – skwery, zieleńce,
parki, wzbogacone o elementy wodne stają
się kompletne i w pełni funkcjonalne. Woda
jest bardzo istotnym elementem kompozycyjnym terenów zieleni. Wykorzystanie
wszystkich jej właściwości, a więc możliwości odbicia otoczenia – architektury, zieleni,
nieba, dźwięków towarzyszących jej obecności – plusku, szmeru, w ogromnym stopniu uplastycznia, urozmaica tereny zieleni.
Nieoceniona jest także rola wody w kształtowaniu mikroklimatu miasta, bez względu
na rozmiar i rodzaj urządzenia wodnego. Zarówno strumień naturalnie wkomponowany
w przestrzeń zurbanizowaną, jak i fontanna
będąca elementem małej architektury wprowadzonym przez człowieka, są niezwykle
pożyteczne dla osób korzystających z przestrzeni rekreacyjnej.
Aby docenić jak ogromne znaczenie ma
woda w krajobrazie miejskim, wystarczy
w letni dzień pójść nad staw parkowy, na
skwer z fontanną w centrum miasta lub na-
wet zaobserwować, co się dzieje wokół zraszaczy ustawianych na trawnikach miejskich.
Zauważymy, że każdy chętnie siada na
ławce lub murku i korzysta z ochłody jaką
daje woda. Zobaczymy gromady dzieci radośnie korzystające z każdej możliwości
zanurzenia stopy, czy pochlapania się wzajemnie wodą, nie mówiąc już o możliwości brodzenia w niej, czy pływania. Wokół
zbiorników wodnych kwitnie życie, oprócz
ludzi gromadzą się przy nich niezliczone gatunki zwierząt żyjące w miastach, ptaki, płazy, owady. Woda stanowi środowisko życia
dla wielu z nich, czyniąc przestrzeń miejską
barwną i przyjazną, a ekosystemy parkowe
prawidłowo w pełni funkcjonującymi.
Szum i plusk wody uspokaja, obserwowanie jej tafli, fal, nurtu, jest źródłem niezwykłych doznań estetycznych.
Gdy mówimy o wodzie w przestrzeni
miejskiej i w terenach zieleni, to skupiamy się
przede wszystkim na stawach, rzekach, strumieniach, oczkach wodnych, fontannach,
basenach. Ale warto wspomnieć o innych
urządzeniach wodnych, tych niepozornych,
ale także bardzo potrzebnych. Należą do
nich poidełka dla ptaków, które mogą być
usytuowane nawet na najmniejszych terenach zieleni, a także zdroje i pompy, które
ostatnimi laty coraz częściej powracają na
ulice przede wszystkim w obszarach staromiejskich, często w bardzo pięknej, wyszukanej formie, stanowiąc element w równym
stopniu dekoracyjny co użytkowy.
9
03 / 2013
03 / 2013
odwiedzanych miejscach m.in. w Bydgoszczy, Grudziądzu, Solcu Kujawskim i Chełmnie. Wszystkie nośniki kierują do strony
internetowej, pełniącej funkcje edukacyjnoinformacyjne (można dowiedzieć się na
czym polega ta forma ochrony przyrody,
czym się różni od pozostałych). Na stronie
znajduje się interaktywna mapa województwa, która zabiera w wirtualną podróż po
obszarach Natura 2000. Po kliknięciu na
dany obszar można zapoznać się z popularnonaukowymi informacjami dotyczącymi
wybranego obszaru. Całość opatrzona jest
ujmującymi zdjęciami regionalnych fotografików przyrody. Do bliższego poznania Natury 2000 w naszym województwie zachęca
fun page na portalu społecznościowym Facebook.
Dla inwestujących oraz prowadzących
działalność gospodarczą (rolniczą i pozarolniczą) na obszarach Natura 2000 powstała
specjalna infolinia 801 502 501, a dla fanów
zielonej turystyki zorganizowano konkurs
i wycieczkę przyrodniczą. Uczestnicy wycieczki poznali bogactwo przyrodnicze, kulturowe oraz wartości ekonomiczne stawów
hodowlanych karpia w Ślesinie i Występie,
położonych na obszarze Natura 2000 Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego
– obszar ptasi.
Naturę 2000 można też spotkać w regionalnych pociągach Arriva, toruńskich tramwajach, czy ukrytą pod QR kodami na słupkach informacyjnych zlokalizowanych na
16 „naturowych” obszarach.
Kampania jest uzupełniona także standardowymi formami promocji jak artykuły
prasowe, (poruszają nie tylko tematykę bogactwa przyrodniczego obszarów, ale także zwracają uwagę na kwestie zarządzania
tymi obszarami), plakaty czy ulotki. Plakaty
i ulotki dotarły do wszystkich urzędów gmin
w województwie oraz Ośrodków Doradztwa
Rolniczego w Minikowie. W tłumnym śródmieściu Bydgoszczy uwagę przechodniów
przyciąga „naturowy” słup w słonecznych
kolorach.
Partnerami „Pociągu do Natury” są: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Towarzystwo Przyrodnicze Alauda,
Misja Natura, TVP Bydgoszcz, Radio Zet Gold,
akademicka rozgłośnia Radio Sfera oraz ogólnopolski portal ulicaekologiczna.pl.
Wycieczka przyrodnicza była dobrą okazją do przyjrzenia się z bliska obszarom Natura 2000
Autor: Dorota Michalska, Pracownia Zrównoważonego Rozwoju
J
ak pokazują pierwsze w historii badania wiedzy i postaw Polaków wobec
przyrody i idei jej ochrony – czyli Polska i Polacy z lotu pTaka (marzec-maj 2010
CBM Test na zlecenie Stowarzyszenia Ptaki
Polskie; finansowanie NFOŚiGW), mniej niż
40% Polaków słyszało o sieci Natura 2000.
Większość społeczeństwa nie zna nazwy
Natura 2000, a także nazw pojedynczych
obszarów (w szczególności mieszkańcy dużych miast). Ponadto badania wykazują, że
Polacy popierają tworzenie nowych obszarów ochrony przyrody, w tym obszarów Natura 2000, a 80% badanych deklaruje chęć
poszerzenia wiedzy na temat ochrony przyrody. Co więcej, niechęć społeczności lokalnych do sieci Natura 2000 zazwyczaj wynika
z braku odpowiedniej wiedzy i informacji.
Wyniki badań były przyczynkiem podjęcia decyzji przez Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu o konieczności przeprowadzenia działań w celu zwiększenia wiedzy
i świadomości mieszkańców województwa
kujawsko-pomorskiego na temat sieci Natura 2000. Taki też jest cel kampanii spo-
10
Element kampanii - naklejka na chodniku w Jura
Parku w Solcu Kujawskim
łecznej „Pociąg do Natury" przygotowanej
przez fundację Pracownia Zrównoważonego
Rozwoju z Torunia. Kampania ma charakter
edukacyjno-informacyjny i skierowana jest
do różnorodnych grup odbiorców: mieszkańców większych miast, lokalnych społeczności zamieszkujących obszary Natura
2000, a także przedsiębiorców (prowadzących działalność, inwestujących na obszarach Natura 2000). Kampania rozpoczęła się
w czerwcu 2013 r. i potrwa do końca roku.
Idea sieci Natura 2000 jest motywem
przewodnim – kluczowym. Kampania jest
wyposażona w dedykowaną identyfikację
graficzną oraz logo – wszelkie materiały promocyjne stanowią jednolity system
wizualny. Razem z multimedialną stroną
internetową www.pociagdonatury.pl oraz
pozostałymi nośnikami budują nową markę
obszarów Natura 2000 jako miejsc cennych,
atrakcyjnych, wręcz „modnych”. Komunikaty stworzone na potrzeby kampanii nieszablonowo ujmują kwestie przyrodnicze.
Kampania skupia się na reklamie outdoorowej w nowocześniej formule, z wykorzystaniem działań niestandardowych,
zaskakujących odbiorcę działań marketingowych w przestrzeni publicznej np. wielkoformatowe naklejki na chodnikach w często
11
03 / 2013
03 / 2013
A
utomatyka w tego typu budynkach kojarzona jest z dwoma
systemami, które często są mylone. Mamy rozwiązania typu
komfort + bezpieczeństwo – ang. Building
Automation (BA) oraz zintegrowane systemy zarządzania budynkiem - ang. Building
Management Systems (BMS). Te pierwsze są
przygotowane specjalnie pod klienta i opierają się na elementach jednego dostawcy.
Istnieje możliwość rozbudowy BA, ale ograniczeni jesteśmy do elementów pochodzących od dostawcy danego systemu. W skład
takiego systemu może wchodzić na przykład
sterowanie kamerami, alarmem, domofonem, roletami, automatyczne gaszenie świateł. W skład systemów BA wchodzą zwykle
zintegrowane piloty lub panele ścienne, dające możliwość sterowania różnymi układami z jednego miejsca. Przy czym sterowanie
zazwyczaj ogranicza się do dwóch stanów
włączenia i wyłączenia.
Drugim rozwiązaniem jest zintegrowany system zarządzania budynkiem – ang.
Building Management Systems (BMS). Jest
on bardziej rozbudowany, zawiera jednak
w sobie elementy systemu BA. W przeciwieństwie do niego nie wymaga ograniczania się do jednego dostawcy/producenta
sprzętu użytego w systemie. Bazuje bowiem
na systemach otwartych, z wykorzystaniem
sterowników dowolnie programowalnych.
System BMS możemy w przyszłości rozbudować o dowolne urządzenie z otwartym
interfejsem. Daje to możliwość sterowania
wszystkimi możliwymi do zmiany parametrami pracy. Cechą wyróżniającą system
BMS jest zintegrowane automatyczne sterowanie, które nie ogranicza się jedynie do
włączenia lub wyłączenia urządzenia, ale
pozwala na stosowanie interfejsów o większych możliwościach. Oprócz paneli sterujących zarządzanych przez SMS, czy Internet
mamy dodatkowo powiadamianie lub sterowanie głosem, zarządzanie przez komórkę, oraz pełny dostęp do wszystkich funkcji
przez Internet. W rozbudowanym centrum
zarządzającym przeprowadzane są oblicze-
nia optymalizacyjne między poszczególnymi
systemami, a następnie wybierane są najlepsze opcje. Procesy te zachodzą bez udziału
użytkownika. Ma to na celu sterowanie domowymi mediami w taki sposób, aby zużywać ich możliwie najmniej i korzystać z nich
najbardziej efektywnie, tak aby ograniczyć
koszty generowane przez budynek.
Coraz więcej właścicieli nieruchomości
decyduje się na systemy zarządzania budynkiem, ponieważ powodują one realne
oszczędności kosztów eksploatacyjnych.
Ponadto, ceny systemów maleją, co tym
bardziej zachęca do zainteresowania się
tą technologią. Tego typu rozwiązania wykorzystywane są w budynkach biurowych,
przemysłowych, instytucjach, a coraz częściej w prywatnych domach. BMS ma za zadanie zintegrowanie, kontrolowanie, monitorowanie, optymalizowanie i raportowanie
różnych układów. Możemy na przykład sterować układem ogrzewania w następujący
sposób: w przypadku zbyt niskiej temperatury w danym pomieszczeniu, powietrze zo-
BMS - inteligentny dom
Autor: Tomasz Jarosz, WFOŚiGW w Toruniu
B
12
udynek myślący za użytkownika staje się powoli znakiem XXI
wieku. Wykorzystuje się w nim różne systemy sterowania,
w celu możliwie najlepszego pozyskiwania i przetwarzania
energii odnawialnej oraz ograniczenia strat. System zarządzania budynkiem ma za zadanie zwiększenie ekonomii eksploatacji budynku, poprawę komfortu użytkowników, zmniejszenie wpływu oddziaływania budynku na środowisko naturalne
oraz poprawę bezpieczeństwa.
13
03 / 2013
03 / 2013
staje podgrzane, ale tylko i wyłącznie w tym
konkretnym pomieszczeniu. System może
działać także odwrotnie, tzn. w przypadku zbyt
wysokiej temperatury w pomieszczeniu może
podjąć kroki powodujące jej obniżenie do odpowiedniej wartości. Jeżeli system jest wyposażony w czujniki pogodowe może podjąć
decyzję o zamknięciu okien na wypadek deszczu, czy przejściu na niezależne zasilanie podczas burzy. Popularne jest również sterowanie
ogrzewaniem w oparciu o krzywą grzewczą
(tj. pomiar temperatury zewnętrznej i na tej
podstawie regulacja pracy grzejników), oraz
sterowanie oświetleniem na podstawie pomiaru natężenia oświetlenia. Zintegrowany system
zarządzania może zostać tak skonfigurowany,
aby pobierał dane pogodowe z Internetu
i na ich podstawie sterował ogrzewaniem
i klimatyzacją. W domowych systemach BMS
wykorzystywana jest symulacja obecności
domowników polegająca na zapalaniu/gaszeniu światła w konkretnych pomieszczeniach.
Przy użyciu głośników można odtwarzać
dźwięki nagrane przez domowników w czasie
ich nieobecności w domu oraz dodawać nowe
poprzez serwer www. Taka symulacja ma za
zadanie zapobiegać włamaniom i kradzieżom.
Zastosowanie i zintegrowanie szerokiej gamy
czujników i detektorów daje wiele możliwości
ich wykorzystania. W przypadku inteligentnego domu każdy czujnik może być wykorzystany przez pozostałe elementy systemu.
Nie tylko przez system alarmowy i monitoringu.
Przykładowo czujnik otwarcia okna zadziała jako alarmowy, jeśli w obiekcie załączony
został system alarmowy, ale wyłączy ogrzewanie lub klimatyzację, jeśli okno zostanie
otwarte przy niewłączonym systemie alarmowym. Czujka ruchu załączy alarm, jeśli obiekt
jest w stanie czuwania, a w czasie, gdy system alarmowy nie jest załączony może sterować oświetleniem, ogrzewaniem lub klimatyzacją. Zintegrowanie z BMS systemu
przeciwpożarowego rozszerzy jego możliwości, a jego podstawowym zadaniem będzie
czynna ochrona budynku i jego użytkowników na wypadek pożaru. Przeciwpożarowa
instalacja składa się z dwóch zasadniczych
części: sieci czujników dymu i temperatury oraz bezpośredniej sieci przeciwpożarowej, czyli wszelkiego rodzaju spryskiwaczy.
Konieczna jest dobra współpraca tych dwóch
podstawowych elementów. Działanie systemu opiera się na wczesnym wykryciu miejsca
14
powstania pożaru i uruchomieniu w danym
pomieszczeniu urządzeń gaśniczych oraz zapobiegniu rozprzestrzeniania się ognia na inne
pomieszczenia. W obecnie projektowanych
systemach część detekcyjną realizuje centrala
pożarowa, a część sterującą wyspecjalizowane systemy i centrale zewnętrzne. Dodatkowo
w inteligentnym budynku zostaną załączone
komunikaty słowne o zdarzeniu i informujące o sposobie ewakuacji. Podniesione zostaną rolety lub żaluzje ułatwiając w ten sposób
ewakuację z budynku. Zostanie odcięty też
gaz i prąd.
Kolejnym często integrowanym systemem jest system kontroli dostępu.
Zintegrowany system
zarządzania może
zostać tak skonfigurowany, aby pobierał dane pogodowe
z Internetu i na ich
podstawie sterował
ogrzewaniem i klimatyzacją.
Jest on wykorzystywany głównie w biurowcach i instytucjach. Jego podstawą
może być złożony system personalizacji,
lub system czytników kart magnetycznych.
W tym pierwszym przypadku, gdy np. do
jakiegoś pomieszczenia mają dostęp osoby
zarządzające budynkiem, system rozpoznawania osób informuje system kontroli dostępu, kim jest osoba chcąca otworzyć drzwi.
Jeśli nie jest to osoba z kręgu osób zarządzających budynkiem, to nie zostanie jej zwolniona
blokada drzwi. W drugim przypadku system
na podstawie informacji zawartych na karcie,
sprawdza kim jest dana osoba i czy ma ona
dostęp do danego pomieszczenia – jeżeli nie,
system naturalnie nie zwalnia blokady drzwi.
Dodatkowo w inteligentnym budynku mogą
zostać załączone odpowiednie kamery, rejestrujące osoby przekraczające ważne miejsca.
Inteligentny budynek na podstawie informacji
z tego systemu może zarządzać ogrzewaniem
i klimatyzacją oraz oświetleniem.
W inteligentnych budynkach wykorzystywany jest także system personalizacji.
Inteligentny budynek powinien dostosowywać się do każdego z jego użytkowników
z osobna. Taka personalizacja jest realizowana za pomocą podsystemu uczenia się
lub bezpośredniego zaprogramowania systemu przez jego operatora, który uprzednio
uwzględnia potrzeby i oczekiwania konkretnego użytkownika. Przykładowo, gdy
BMS stwierdzi (m.in. za pomocą czujnika
ruchu), iż użytkownik przebywający w danym pomieszczeniu śpi, wygasza w tym pomieszczeniu światło. Inaczej może być dla
innego użytkownika, który woli spać przy
zapalonym świetle, więc system pozostawia w tym pomieszczeniu światło zapalone
lub lekko przyciemnione. W zintegrowanym systemie zarządzania możemy umieścić także inne układy automatyki domowej
jak: sterujące oświetleniem, nawadnianiem
ogrodu, systemami audio-wizualnymi, czy
sterujące położeniem kolektorów słonecznych w stosunku do położenia słońca, tak
aby uzyskać możliwie najlepszą efektywność. Możliwości BMS są ogromne. Ilość
zintegrowanych systemów obecnie ogranicza się jedynie do pomysłu inwestora oraz
wysokości kosztów jakie zdecydowany
jest on ponieść w celu poprawy komfortu,
bezpieczeństwa i ekonomiczności budynku.
W zależności od rozbudowania BMS
zależy, w którym momencie musimy zaplanować system. Im bardziej zaawansowany system, integrujący więcej systemów,
tym wcześniej musi zostać zaplanowany. W przypadku systemu sterującego
wentylacją, ogrzewaniem i klimatyzacją,
zapewniającego powietrze o odpowiedniej
wilgotności i stężeniu CO2, projekt systemu musi powstać równolegle z projektem
architektonicznym budynku.
Inteligentny „Wiatrak” w Bydgoszczy
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu dofinansował w 2012 roku zadanie „Poprawa stanu
środowiska naturalnego poprzez innowacyjny system automatycznego zarządzania
i optymalizacji wykorzystania budynku Domu
Jubileuszowego” realizowanego przez Fun-
dację „Wiatrak”. Kwota pomocy w formie
dotacji wyniosła 350 tys. zł, przy całkowitym
koszcie zadania ponad 708 tys. zł. Budynek
w którym zainstalowano BMS jest jeszcze
w trakcie budowy. Posiada on 3 kondygnacje o całkowitej powierzchni użytkowej
3 173 m2. W Domu Jubileuszowym przewidziano ogrzewanie dwoma źródłami ciepła –
kotłem na gaz ziemny oraz pompami ciepła. Pompy ciepła będą odpowiedzialne
latem za schładzanie powietrza dostarczanego przez system wentylacji i klimatyzacji.
System BMS będzie każdorazowo decydował o wyborze źródła i skali jego wykorzystania. Będzie również zbierał wszystkie
dane dotyczące ogrzewania i chłodzenia
obiektu. System będzie optymalizował zużycie energii, regulował nasilenie oświetlenia
na korytarzach, w pomieszczeniach i toaletach odpowiednio do ruchu. Za pomocą BMS
regulowana będzie temperatura w poszczególnych pomieszczeniach w oparciu o analizę informacji o ilości osób planowanych/
przebywających w pomieszczeniu. Głównym
celem projektu było zmniejszenie oddziaływania Domu Jubileuszowego na środowisko
naturalne przez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i ciepła. W ramach systemu
zintegrowano instalacje sygnalizacji pożaru,
instalację alarmową, kontroli dostępu, monitoringu, kontroli oświetlenia, monitorowania
instalacji wody lodowej1, a także instalację ze
zmienną ilością powietrza, grzejniki, kurtyny,
wentylację i liczniki.
W ramach zadania planowane jest zmniejszenie emisji o około 30%, co daje redukcję: dwutlenku siarki o 1 684 kg/rok, dwutlenku azotu 493 kg/rok, tlenku węgla 132
kg/rok, dwutlenku węgla 212 902 kg/rok,
pyłu 278 kg/rok.
Woda lodowa – czynnik chłodzący stosowany w systemach chłodzenia (np.
klimatyzacji). Może być to czysta woda
lub z dodatkami przeciwko zamarzaniu,
np. 30% roztwór glikolu etylenowego, lub
propylenowego z wodą, lub innej solanki.
Klimatyzatory oparte na wodzie lodowej
stosowane są zazwyczaj w dużych instalacjach. Układy wykorzystujące wodę lodową są mniej ryzykowne dla środowiska,
niż układy oparte na freonach. Dobrze
zaprojektowane i wykonane instalacje są
również tańsze w użytkowaniu.
1
W inteligentnych budynkach wykorzystywany jest także system personalizacji.
Inteligentny budynek
powinien dostosowywać się do każdego
z jego użytkowników
z osobna.
15
03 / 2013
03 / 2013
ITS
Autor: Maciej Drzewoszewski, WFOŚiGW w Toruniu
sztuczna inteligencja
w służbie optymalizacji
transportu
I
leż to razy nasza podróż przez miasto jest niczym gehenna, stoimy
w korkach, tracimy nerwy, czas i pieniądze. A gdy uda się już osiągnąć
upragniony cel, znalezienie miejsca parkingowego graniczy z cudem i znów powtarza
się powyższa historia. A przy tym emitujemy
mnóstwo CO₂. I to wszystko wydaje się nie
mieć końca, pomimo rozbudowy infrastruktury sytuacja się nie poprawia. A może lepiej
przesiąść się do komunikacji miejskiej? Tak,
ale o której będzie autobus czy tramwaj, który również musi pokonać utrudnienia w ruchu i nie wiadomo, o której będzie na danym
przystanku, przez co nie możemy odpowiednio zaplanować swojej podróży. Takie
dylematy mają wszyscy chcący przemieszczać się w mieście w godzinach szczytu.
Okazuje się, że jest lekarstwo na zapchane ulice, spóźniającą się komunikację miejską, mogące podnieść poziom komfortu
podróżowania, które poprawi także jakość
naszego środowiska. Jest to system kryjący się za magicznymi trzema literkami ITS,
czyli Inteligentne Systemy Transportowe.
Z powodzeniem wykorzystywane w krajach zachodniej Europy. Nazwa ITS została
zaakceptowana na pierwszym światowym
kongresie w dziedzinie systemów transportowych w Paryżu w 1994r. Definicja określa ITS jako „architekturę, której zadaniem
jest wspieranie, nadzorowanie, sterowanie
i zarządzanie procesami w transporcie oraz
powiązanie tych systemów”. ITS to aplikacje, które łączą różne technologie telekomunikacyjne, informatyczne, pomiarowe
i zarządcze w celu zwiększenia wydajności
transportu, bezpieczeństwa i komfortu podróżowania oraz wzmocnieniu ochrony środowiska naturalnego.
W skład systemu ITS mogą wejść podsystemy zajmujące się:
• sterowaniem sygnalizacją świetlną,
• monitorowaniem ruchu,
• informacją parkingową,
• zarządzaniem zdarzeniami,
• priorytetowym traktowaniem pojazdów
komunikacji publicznej,
• rozpowszechnianiem informacji o ruchu.
Korzyści z zastosowania ITS:
• mniejsze zanieczyszczenie środowiska
naturalnego przez redukcję emisji spalin
o 30-50%,
• zwiększenie przepustowości ulic,
• zwiększenie bezpieczeństwa na drogach,
• skrócenie czasu przejazdu,
• zwiększenie komfortu podróży dla użytkowników transportu publicznego,
• mniejsze nakłady na utrzymanie nawierzchni dróg.
Od lat dziewięćdziesiątych zeszłego
stulecia UE zaczęła prowadzić programy
wykorzystujące telematykę (połączenie rozwiązań telekomunikacyjnych i informatycz-
Technologie komunikacyjne
nych), z której wywodzi się ITS, w różnych
dziedzinach życia, w tym również w transporcie. W 1998 r. UE uruchomiła program KAREN
w celu przeprowadzenia badań nad rozwojem struktur ITS w Europie. Po zakończeniu
tego programu w 2000 r. i zebraniu cennych
doświadczeń, ruszył kolejny program FRAME
Okazuje się, że jest
lekarstwo na zapchane ulice, spóźniającą się komunikację
miejską, mogące
podnieść poziom
komfortu podróżowania, które poprawi
także jakość naszego
środowiska. Jest to
system kryjący się za
magicznymi trzema
literkami ITS, czyli
Inteligentne Systemy
Transportowe.
Technologie komunikacyjne
Telematyka
Metody sterowania i zarządzania
systemami i sieciami transportowymi
Telematyka transportu
Aplikacje
INTELIGENTNE SYSTEMY TRANSPORTOWE
Składowe inteligentnych systemów transportowych
16
17
03 / 2013
03 / 2013
(Framework Architecture Made for Europe),
który miał być bazą służącą do stworzenia architektury ITS w krajach wspólnoty.
Chodzi o stworzenie wspólnych ram systemu dla wszystkich krajów wchodzących
do wspólnoty tak, aby rozwiązania z zakresu ITS stosowane w całej Unii były ze sobą
kompatybilne. W przyszłości ma powstać jeden wielki System ITS dla całej UE. Obecnie
zakończono prace nad programem E-FRAME,
który ma zapewnić kompatybilność rozwiązań przy tworzeniu architektury ITS.
7 lipca 2010 r. została przyjęta Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
nr 2010/40/EU w sprawie wdrażania
inteligentnych systemów transportowych
w obszarze transportu drogowego oraz
interfejsów z innymi rodzajami transportu. Określa ona wzorcowe ramy wdrażania technologii ITS w krajach wspólnoty.
Dyrektywa definiuje ITS, jako system łączący
wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w sektorze transportu w skład którego wejdą infrastruktura,
pojazdy i użytkownicy oraz zarządzanie
ruchem. Dyrektywa ma na celu wprowadzenie i stworzenie jednolitego systemu
informacji o podróży, natężeniu ruchu, jednej usługi e-call oraz informacji o wolnych
parkingach. Ważnym jest, że system działa w czasie rzeczywistym – jest na bieżąco
aktualizowany. Państwa, które chcą wprowadzić rozwiązania ITS muszą stosować się
do specyfikacji, którą ma opracować Komisja Europejska. Każde państwo wspólnoty
samo zadecyduje jakie aplikacje będzie stosować. Dyrektywa nakłada na KE obowiązek
przyjęcia wytycznych zapewniających interoperacyjność i ciągłość stosowania ITS.
Obecnie prace Komisji skupiają się
na umożliwieniu korzystania z „otwartych
danych”, na sposobach dostępu do planowania i wystawiania biletów dla podróżujących po całej Europie oraz na wdrażaniu ITS
na tworzonej transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T).
Polska wdrożyła dyrektywę z 2010 r.,
wprowadzając ją poprzez nowelizację ustawy drogowej. Definiuje ona ITS jako „systemy wykorzystujące technologie informatyczne i telekomunikacyjne w obszarze
transportu drogowego”. Nowela nakłada na
podmioty zainteresowane wprowadzeniem
rozwiązań ITS obowiązek stosowania zasad,
18
które zapewnią interoperacyjność systemów i poszanowanie istniejącej infrastruktury. Chodzi o to, aby te stosowane obecnie
w Polsce przez podmioty wprowadzające
ITS nie miały charakteru wyspowego, ale
mogły ze sobą współpracować.
Do niedawna w Polsce stosowano tylko
niektóre rozwiązania telematyki drogowej,
takie jak: sygnalizacje świetlne zintegrowane
z tablicami informującymi o zalecanej prędkości, czy inteligentne sygnalizacje dostosowujące się do natężenia ruchu i tablice pogodowe. Ale rozwiązania te nie były ze sobą
powiązane, a stosowanie ich niekiedy przynosiło odwrotny do zamierzonego skutek.
Obecnie w kraju zaczęto budować duże
i skomplikowane systemy ITS, w skład których mogą wchodzić wszystkie lub niektóre
z wymienionych poniżej podsystemów:
• Inteligetne sygnalizacje świetlne do sterowania ruchem na pewnym obszarze
(ZIELONA FALA),
• Tablice świetlne o zmiennej treści przekazujące informacje o warunkach na
drogach, natężeniu i utrudnieniach w ruchu, a nawet czasie przejazdu w wybrane miejsca,
• Informacje parkingowe o wolnych miejscach,
• System kontroli przestrzegania przepisów o ruchu drogowym poprzez pomiar
prędkości, kontrolę przejazdu na czerwonym świetle, monitorowanie masy
pojazdów,
• Wideonadzór ruchu i automatyczne wykrywanie niebezpiecznych zdarzeń,
• Informację pasażerską na przystankach
i pojazdach w czasie rzeczywistym,
• System automatycznego poboru opłat
za przejazd drogą, parkowanie, komunikację miejską.
Największą bolączką utrudniającą rozwój
ITS w Polsce jest brak środków. Z pomocą przychodzą tu fundusze z UE w ramach
Do niedawna w Polsce stosowano tylko
niektóre rozwiązania
telematyki drogowej
takie jak: sygnalizacje
świetlne zintegrowane z tablicami informującymi o zalecanej
prędkości, czy inteligentne sygnalizacje
dostosowujące się do
natężenia ruchu
i tablice pogodowe.
19
03 / 2013
03 / 2013
monitoring oraz urządzenia rejestrujące ilość
pasażerów w pojazdach. Dzięki tej ostatniej
informacji Centrum Nadzoru Ruchu będzie
mogło czuwać nad całością ruchu tramwajowego i odpowiednio zoptymalizować jego
wykorzystanie.
Coraz większe pieniądze zainwestowane
w infrastrukturę drogową w ciągu kilku ostatnich lat nie przełożyły się na zmniejszenie natężenia ruchu, zarówno w miastach, jak i poza
nimi. Wdrożone i rozwijane ITS, jak pokazują
przykłady zastosowań ich w krajach zachodniej Europy i USA, są najlepszym sposobem
na rozwiązanie problemów dzisiejszych
miast. A co ważne wprowadzone rozwiązania
wpływają wyraźnie na poprawę jakości środowiska naturalnego i większego komfortu
podróżowania. Dzięki pracy Komisji Europejskiej możemy dziś korzystać z wytycznych,
które pozwolą na opracowanie systemów ITS
ze sobą połączonych, tak aby maksymalnie
wykorzystać korzyści płynące z ich zastosowania.
http://infotram.pl/text.php? id=56410
http://www.qumak.pl/oferta01.html
POIiŚ, w ramach VII i VIII osi priorytetowejszczególnie działanie 8.3 rozwój inteligentnych systemów transportowych. Do połowy
zeszłego roku podpisano 11 umów na finansowanie wprowadzania rozwiązań z zakresu ITS na kwotę blisko 500 mln złotych.
Na przykładzie krajów Europy zachodniej
widać, że pieniądze zainwestowane w ITS
podnoszą komfort podróży i zwracają się już
nawet w ciągu dwóch lat.
GDDKIA pracuje nad ogólnopolskim systemem ITS o nazwie Krajowy System Zarządzania Ruchem (KSZR). Szkieletem do jego
stworzenia ma byś system Via-Toll, który
obecnie funkcjonuje, posiada wymaganą
infrastrukturę i działający system komunikacyjny. Via Toll ma zbierać dane niezbędne
do zarządzania ruchem. Mają być do niego
włączone płatne odcinki autostrad tak, aby
opłaty za autostradę były pobierane automatycznie, a nie jak obecnie na bramkach.
KSZR ma pełnić trzy podstawowe funkcje:
20
zarządzanie ruchem, informowanie o zajętości i rotacji na MOP-ach oraz dokonywanie preselekcji wagowej pojazdów. System
powinien funkcjonować najpóźniej w 2015
roku.
Jednym z ciekawszych projektów z zakresu ITS w Polsce jest projekt o nazwie
TRISTAR realizowany przez Gdańsk, Gdynię
i Sopot. TRISTAR będzie się składał z następujących systemów:
• rejestracji wykroczeń drogowych (fotorejestratory prędkości i przejazdu na
czerwonym świetle),
• identyfikacji tablic rejestracyjnych,
• stacji meteorologicznych,
• tablic o zmiennej treści, które będą informowały o warunkach na drodze i czasach dojazdu do wybranych punktów,
• tablic informacji parkingowych,
• tablic informacji pasażerskiej,
• terminali informacji dla pasażerów komunikacji miejskiej.
TRISTAR będzie sterował 141 sygnalizacjami świetlnymi, tak aby kierowcy mogli jak
najszybciej opuścić skrzyżowanie. Dodatkowo na skrzyżowaniach uprzywilejowana
będzie komunikacja miejska. System będzie
posiadał dwa Centra Zarządzania i Sterowania Ruchem w Gdańsku i Gdyni. W maju tego
roku otwarto Centrum Zarządzania w Gdyni
i rozpoczęto kalibrację systemu i już widać
kilkuprocentową poprawę w przepustowości ruchu na skrzyżowaniach. Cały projekt
o wartości 134 mln złotych w 85% finansowany będzie ze środków unijnych. Budowa projektu TRISTAR powinna zakończyć
się w grudniu 2013 roku, a od połowy roku
następnego system powinien w pełni funkcjonować.
W naszym regionie inwestycje z zakresu
ITS są realizowane w Bydgoszczy, Toruniu
i Grudziądzu. W Bydgoszczy powstanie system zarządzania ruchem w całym mieście,
a w Toruniu i Grudziądzu z palety rozwiązań
ITS zostaną zrealizowane projekty obejmujące komunikację miejską, w szczególności
tramwaje.
W Bydgoszczy koszt realizacji projektu
to kwota ponad 70 mln złotych. Infrastruktura
systemu składać się będzie z 90 kamer, 180
tablic przystankowych, 26 tablic informacji
parkingowej. W skład systemu ITS będą wchodziły 4 połączone ze sobą podsystemy:
• sterowania ruchem z monitoringiem wizyjnym (obejmie modernizacje istniejących
i budowę nowych sygnalizacji świetlnych
oraz montaż monitoringu),
• zarządzania transportem publicznym
(obejmie montaż tablic świetlnych
na przystankach, nadajników w pojazdach
komunikacji oraz budowę kiosków z funkcją biletomatów),
• informacji parkingowej (obejmie montaż
tablic świetlnych i 101 parkomatów),
• naprowadzania pojazdów na drogi alternatywne (obejmie montaż tablic świetlnych).
Bydgoski ITS ma zwiększyć przepustowość ruchu, przez co skróci się czas przejazdu samochodem, jak i komunikacją miejską,
zmniejszy się ilość spalin oraz zredukowane
zostaną koszty utrzymania ulic i zarządzania
taborem.
W Toruniu system ITS zostanie wykorzystany przy organizacji ruchu dla komunikacji
tramwajowej. Planowane jest zamontowanie
44 tablic informacji pasażerskiej w czasie
rzeczywistym na przystankach. 40 wozów
tramwajowych
zostanie
wyposażonych
w nadajniki GPS i adaptery łączności GPRS,
przez które będą łączyć się z Centrum Dyspozytorskim zlokalizowanym w zajezdni przy
ulicy Sienkiewicza. Będzie ono nadzorować
i zrządzać komunikacją tramwajową w całym
mieście. Powstający system ITS będzie mógł
być w późniejszym czasie rozbudowany np.
o urządzenia ułatwiające korzystanie z komunikacji osobom starszym i niewidomym.
W Grudziądzu podczas realizacji projektu
„Modernizacja sieci tramwajowej w Grudziądzu” zostanie zbudowany element systemu
ITS do zarządzania komunikacją tramwajową. Zostanie wprowadzony system informacji pasażerskiej czasu rzeczywistego oraz
Centrum Nadzoru Ruchu. W 17 tramwajach
zostaną zainstalowane moduły systemu informacji pasażerskiej, w skład których wejdą
komputery pokładowe, tablice informacyjne,
http://www.rynekinfrastruktury.pl/artykul/51/1/czy-koncesjonariusze-przekonaja-sie-do-krajowegosystemu-zarzadzania-ruchem.html
http://www.projekt-tramwajowy.torun.pl/index.php?
nr=8&kat_glowna=1
http://przeglad-its.pl/2013/05/29/w-gdyni-bije-juz-serce-systemu-tristar/
http://www.itspolska.pl//? page=11
http://edroga.pl/rozmaitosci/wiadomosci-drogowe/6575-its-pojawia-sie-w-miastach
http://www.euroinfrastructure.eu/infrastruktura/transport-intermodalny/blisko-500-mln-z-ue-na
-projekty-
-its-w-polsce
http://prawo.rp.pl/artykul/813957.html
http://europa.eu/legislation summaries/transport/inteligent transport navigation by satellite/tr0040 pl.htm
http://logistyka.wnp.pl/inteligentne-systemytransportowe-wyzwaniem-dla-ke, 174633 1 0 0.html
Raport końcowy „ocena najważniejszych problemów
występujących w projektach z zakresu ITS w ramach
działania 8.3 POIiŚ opracowany na zlecenie Ministerstwa
Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej
http://edroga.pl/inzynieria-ruchu/its/5445-wdrożenie-metropolitalnego-systemu-tristar
http://www.bydgoszcz.pl/miasto/aktualnosci/aktualnosci-2013-styczen-marzec/Umowa na ITS system centralnego zarz dzania ruchem i transportem publicznym.aspx
21
03 / 2013
03 / 2013
LAUREACI IV EDYCJI PROJEKTU
“GREENEVO – AKCELERATOR ZIELONYCH TECHNOLOGI”
Dagas Sp. z. o. o. z Warki
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Technologie
wspierające gospodarkę odpadami
NAZWA TECHNOLOGII: Utylizacja odpadów
komunalnych, gumowych oraz przerób biomasy w procesie pirolizy
OPIS TECHNOLOGII: Ekologiczne rozwiązania do przetwarzania odpadów gumowych,
odpadów tworzyw sztucznych, komunalnych
oraz biomasy stałej – instalacje do pirolizy.
Stosowanie tej technologii pozwala na uzyskanie mocy cieplnej, która może być przetworzona na energię elektryczną.
Energo Natura Sp. z o.o.
ze Szczecina
GreenEvo
- zielone technologie
rodem z Polski
Energetyka Solarna ensol Sp. z o.o.
z Raciborza
Autor: Tomasz Jarosz, WFOŚiGW w Toruniu
W
maju bieżącego roku
zakończyła się kolejna już
IV edycja konkursu GreenEvo – Akcelator Zielonych Technologii, programu wspierającego transfer polskich zielonych technologii
za granicę. Jest to projekt przygotowany
i prowadzony przez Ministerstwo Środowiska, dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
22
W IV edycji do drugiego etapu przeszło 14 innowacyjnych technologii ekologicznych. W skład kapituły oceniającej
zgłoszone projekty weszli specjaliści z różnych dziedzin, reprezentujący instytucje
wspierające projekt: Ministerstwo Spraw
Zagranicznych, Ministerstwo Gospodarki,
Urząd Patentowy RP, Ministerstwo Nauki
i Szkolnictwa Wyższego, Instytut Energii
Odnawialnej, Polska Agencja Informacji
i Inwestycji Zagranicznych, Krajowy Ośro-
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Technologie
wodno-ściekowe
NAZWA TECHNOLOGII: Ecobiosed – kompleksowa technologia odczynnikowego
oczyszczania wody
OPIS TECHNOLOGII: Technologia stworzona
dla zarządzających zbiornikami wodnymi oraz
zakładów przemysłowych, wykorzystujących
wody technologiczne, które mają problemy
z biologicznymi i chemicznymi (w tym ropopochodnymi) zanieczyszczeniami. Polega na
odczynnikowym oczyszczaniu wody oraz przeciwdziałaniu skutkom eutrofizacji. W przeciwieństwie do innych, niebezpiecznych metod
chemicznych o wąskim zakresie działania, oraz
drogich i skomplikowanych logistycznie metod fizycznych, umożliwia bezpieczne, szybkie
i proste usuwanie zanieczyszczeń, oraz przywracanie równowagi ekologicznej.
dek Bilansowania i Zarządzania Emisjami,
Uniwersytet Warszawski, Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Kapituła
wybrała 8 zielonych technologii, którym
nadano status laureata, dodatkowo wyróżniono dwa pomysły obecnie znajdujące się
w fazie przedwdrożeniowej. Wybrani laureaci dołączyli do grona 40 polskich zielonych technologii nagrodzonych w poprzednich edycjach GreenEvo.
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: OZE - Ogniwa
fotowoltaiczne
NAZWA TECHNOLOGII: Hybrydowe kolektory słoneczne PVT o wysokich parametrach
wydajnościowych
OPIS TECHNOLOGII: Kolektory słoneczne hybrydowe, które w przeciwieństwie do
tradycyjnych produktów, jednocześnie wytwarzają prąd elektryczny oraz podgrzewają
ciepłą wodę użytkową. Obniża to koszty inwestycji i pozwala maksymalnie wykorzystać
dostępną powierzchnię dachu.
Far Data Sp. z o. o. Sp. k. z Krakowa
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Systemy
wspierające monitorowanie i gromadzenie
informacji o środowisku naturalnym
NAZWA TECHNOLOGII: Stacja monitorowania hałasu i warunków środowiskowych
ENVIRO 151
OPIS TECHNOLOGII: Automatyczna stacja
monitorująca. W przeciwieństwie do innych
systemów pomiaru hałasu, dostarcza rozwiązania do długookresowego monitoringu,
o elastycznych możliwościach rozbudowy,
gwarantuje oszczędność czasu i zasobów.
Frapol Sp. z o.o. z Krakowa
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Rozwiązania
sprzyjające oszczędności energii w budownictwie
NAZWA TECHNOLOGII: Synergiczny system zarządzania energią powietrza w budynku
OPIS TECHNOLOGII: Rekuperator Onyx
z wbudowanym systemem sterowania.
W przeciwieństwie do klasycznych systemów wentylacyjnych zbudowanych w oparciu o rekuperator, oferowany jest kompleksowy system sterowania pozwalający na proste
i precyzyjne sterowanie parametrami powietrza w pomieszczeniu oraz kontrolę wszystkich urządzeń współpracujących z systemem
obróbki powietrza.
M3System Sp. z o.o. z Brzeska
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Budownictwo
pasywne
NAZWA TECHNOLOGII: Unikalna energooszczędna technologia budowlana: monolityczna, samonośna konstrukcja ze spienionego polistyrenu
OPIS TECHNOLOGII: W przeciwieństwie do
innych dostępnych technologii, rozwiązanie
pozwala uzyskać standard budynku pasywnego, zero lub plus-energetycznego, przy
23
03 / 2013
03 / 2013
Akcelerator Zielonych Technologii
kosztach zbliżonych do budownictwa tradycyjnego. Czas wznoszenia przeciętnego budynku wynosi zaledwie 6-8 tygodni, budynki
mogą być wznoszone również na gruntach
o bardzo słabej nośności, a do budowy nie
jest potrzebny sprzęt ciężki, ani wysokokwalifikowani pracownicy.
Mielec Diesel GAZ Sp. z o.o. z Mielca
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Kogeneracja
NAZWA TECHNOLOGII: Wykorzystanie
„trudnych” gazów odpadowych z odwiertów i przetwórstwa ropy naftowej do skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej
i cieplnej.
OPIS TECHNOLOGII: Gazowe agregaty
prądotwórcze i kogeneracyjne, pozwalające wytwarzać prąd i ciepło technologiczne
z gazów odpadowych. W przeciwieństwie
do dotychczas dostępnych na rynku pochodni i kotłów gazowych lub napędów
24
pompowych, technologia VAPOR CHP efektywnie i ekonomicznie wykorzystuje gazy
odpadowe do równoczesnego rozproszonego wytwarzania energii elektrycznej na
potrzeby własne, przedsiębiorstw lub na
sprzedaż.
NIKOL Jan Nikołajuk z Białegstoku
OBSZAR TECHNOLOGICZNY: Rekuperator
NIKOL
NAZWA TECHNOLOGII: Rozwiązania
sprzyjające oszczędności energii w budownictwie
OPIS TECHNOLOGII: Centralka wentylacyjna z odzyskiem ciepła NIKOL. W przeciwieństwie do wentylacji grawitacyjnej
lub innych prostych systemów wentylacyjnych, urządzenie pozwala zmniejszyć koszty ogrzewania lub klimatyzacji pomieszczeń oraz zapewnić sprawną i przyjazną
wentylację
Akcelerator Zielonych Technologii ma ułatwić transfer polskich technologii ekologicznych za granicę. W tym celu powstała marka
GreenEvo, jako gwarancja zielonych technologii „made in poland”. Wybrane wiodące
polskie technologie są promowane podczas
międzynarodowych spotkań przedstawicieli
administracji publicznej. W ostatnim czasie
laureaci brali udział w spotkaniach z przedstawicielami z krajów takich jak Chiny, Republika Związku Majnny (Birmy). Uczestniczyli
w misjach gospodarczych m.in. w Gruzji,
Nigerii i Algierii. Na potrzeby projektu utworzono materiały marketingowe Akceleratora
w celu promowania firm laureatów. Laureaci konkursu mogą korzystać z wizualizacji
i materiałów GreenEvo w swoich działaniach
promocyjnych. Powstały raporty o zielonych
rynkach na świecie, są one ogólnodostępne również dla firm nie biorących udziału
w konkursie. Znajdują się na stronie http://
greenevo.gov.pl/pl/po przejściu w menu
na Zielone technologie znajdujemy raporty
GreenEvo – rynki zagraniczne i perspektywy Zielonej Ewolucji Polskich Technologii.
Pierwsza część zawiera opis rynków zielonych technologii w Europie i krajach sąsiadujących: Białorusi i Rosji. Zawiera również
wiedzę na temat certyfikatów i standardów
obowiązujących na międzynarodowych rynkach zielonych technologii oraz charakterystykę zagranicznych instrumentów wsparcia
dla firm. W drugiej części raportu zawarta
jest charakterystyka takich państw jak: Afganistan, Autonomia Palestyńska, Chiny Egipt,
Indie, Kazachstan, Korea Południowa i Wietnam. Zawiera on także rozdział poruszający
tematykę promocji na międzynarodowych
rynkach zielonych technologii. W trzeciej
części raportu przybliżono warunki i standardy prawno-ekonomiczne, konkurencję
krajową i zagraniczną oraz analizę SWOT.
Na chwilę obecną nie ma jeszcze informacji czy odbędzie się kolejna edycja konkursu GreenEvo – Akceleratora Zielonych
Technologii. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej projektu.
Budowa pryzmy remediacyjnej
Kreozotożerne pierwotniaki rozsławią Solec?
Z Wojciechem Irmińskim – Inżynierem projektu Rekultywacja terenów przemysłowych po Przedsiębiorstwie Państwowym Nasycalnia Podkładów Kolejowych
w Solcu Kujawskim rozmawiała Karolina Szymańska, WFOŚiG w Toruniu.
S
olec Kujawski już wkrótce
rozpocznie oczyszczanie terenu po byłej nasycalni podkładów kolejowych. Jaki jest
Pana udział w tym projekcie?
Prace związane z oczyszczaniem terenu
po byłej Nasycalni Podkładów Kolejowych
w Solcu Kujawskim rozpoczęły się praktycznie już w lipcu br. Ja występuję w roli
tzw. Inżyniera Projektu i moim głównym
zadaniem jest merytoryczne czuwanie nad
realizacją projektu, zgodnie z obowiązującymi przepisami ochrony środowiska,
interesem administracji publicznej oraz
zgodności z założeniami projektu rekultywacji, który zyskał aprobatę RDOŚ oraz
WFOŚiGW w Toruniu – instytucji współfinansującej te prace.
Wiem, że projekt jest innowacyjny i dość
nietypowy. Na czym polega jego wyjątkowość?
Wymienione cechy zdecydowanie można przypisać temu projektowi, gdyż jest to
chyba pierwsze w Polsce zadanie podjęte na
tak dużą skalę, mające na celu kompleksowe oczyszczenie terenu poprzemysłowego,
skażonego kreozotem, czyli toksycznym
olejem służącym do impregnacji drewnianych podkładów kolejowych. Kreozot
to mieszanina wielu bardzo szkodliwych
i trwałych w środowisku związków biobójczych stworzonych przez człowieka,
stąd natura ma znaczne trudności z procesem tzw. samooczyszczania. Wcześniejsze badania oraz doświadczenia zebrane
w innych krajach pozwalają jednak mieć
(...) jest to chyba pierwsze w Polsce zadanie
podjęte na tak dużą
skalę, mające na celu
kompleksowe oczyszczenie terenu poprzemysłowego, skażonego kreozotem, czyli
toksycznym olejem służącym do impregnacji
drewnianych podkładów kolejowych.
25
03 / 2013
03 / 2013
fot. IZABELA WIŚNIEWSKA
fot. IZABELA WIŚNIEWSKA
Skażony gruz na terenie byłej nasycalni
nadzieję, że uda się skutecznie połączyć
kilka technologii remediacyjnych tak,
aby po 2-3 latach teren po nasycalni ponownie nadawał się do użytkowania.
Chcemy wykorzystać wszelkie mechanizmy z zakresu bioremediacji gruntu
i wód, ale przede wszystkim, zgodnie
z jedną z zasad Prawa Ochrony Środowiska, likwidować skażenie w miejscu jego
występowania, a co za tym idzie uniknąć
przenoszenia skażonego gruntu i wód
w inne miejsca, zapełniania składowisk,
dewastacji dróg i całego ryzyka związanego z wywożeniem silnie zanieczyszczonej
ziemi. Nietypowe jest to, że nie ma jednej
ustalonej recepty rozwiązania tak złożonego problemu, więc niektóre elementy procesu muszą przejść fazę testową.
Myślę ponadto, że wyjątkowość zadania to
także fakt, że Miasto Solec Kujawski świadomie zdecydowało się przejąć teren po
nasycalni, by kiedyś go oczyścić i ocalić,
i aby nie dopuścić do dalszej degradacji
środowiska oraz nie utracić kontroli nad
najlepszym sposobem zagospodarowania tego centralnie położonego kawałka
miasta.
26
Jak będzie przebiegał proces oczyszczania tego dwudziestohektarowego terenu?
Aby w sposób najprostszy go opisać
można użyć następującego porównania:
silnie zabrudzoną cenną odzież najpierw
trzeba oczyścić mechanicznie, wytrzepać
i wyczesać, a potem przy użyciu środków
chemicznych w procesie zamkniętym odplamić na tyle, by ostatecznie plamy i utrzymujące się zabrudzenia oraz zapachy znikły
na skutek działania czynników naturalnych,
np. mikroorganizmów. Na terenie dawnej
nasycalni w Solcu Kujawskim najpierw są
segregowane liczne hałdy odpadów, gruzu
i silnie skażonej ziemi, usuwane są resztki
starej infrastruktury – pozostałości zbiorników, fundamentów, podziemnych instalacji.
Potem grunt najsilniej przesiąknięty kreozotem oraz częściowo także wody podziemne
skażone różnymi węglowodorami zostaną
poddane procesom prania i płukania w obiegu zamkniętym. Grunt i drobno pokruszony
gruz (cegły i beton przesiąknięte olejami)
zostaną następnie wbudowane w specjalną pryzmę bioremediacyjną odizolowaną
od czystego podłoża. Tam w warstwie
użyźnionej gleby, ułożonej na wierzchowinie pryzmy zostaną zaszczepione specjalnie
wyselekcjonowane i namnożone autochtoniczne mikroorganizmy, które mają zdolność
do niszczenia wiązań atomów węgla.
Podobne szczepionki nieszkodliwych dla
środowiska i ludzi mikrobów będą rozlewane w płytkich stawach bioremediacyjnych
nad obszarami gruntu o stosunkowo niskim
stopniu zanieczyszczenia, tj. tam gdzie także przepuszczalność osadów ułatwi preparatom działanie na miejscu, czyli tzw. procesy in situ. Wszystko de facto jednak jest
bardziej złożone, będzie wymagać trochę
czasu, stałej kontroli stopnia oczyszczenia upranego gruntu i badania warunków
rozwoju mikroorganizmów. Do wszystkiego potrzebna jest woda, ciepło słoneczne
i czas.
Grunt zostanie oczyszczony za pomocą
technologii remediacyjnych, czym jest proces remediacji?
To bardzo ważne pytanie, bo pozwala
zaznaczyć istotną różnicę pomiędzy tzw.
rekultywacją oraz remediacją. W praktyce
często pojęcia te są utożsamiane choćby
Stacja oczyszczania wody po wstępnym płukaniu gruntu
dlatego, że w polskim prawie i tym samym
w zasadach finansowania wszelkich zadań
usuwania zanieczyszczeń przyjęło się używać pojęcie rekultywacja. Jest to jednak
pojęcie agrotechniczne, oznacza przywracanie glebie (lub w niektórych wypadkach
także wodom, np. w jeziorach) właściwości pozwalających na produkcję płodów,
np. uprawę roślin i hodowlę, czyli powtórne uprawienie. W nieodległej historii mówiło się o rekultywacji wysypisk odpadów,
co sprowadzało się niejednokrotnie do
zabiegu zasypania wyrobiska pełnego śmieci ziemią, posiania tam trawy i zasadzenia
np. lasu. W wielu urzędowych rejestrach
starych składowisk napotykamy adnotację „zrekultywowano”, co w domyśle miało znaczyć „środowisko jest bezpieczne”.
Jednak procesy rozpadu odpadów, migra-
cja szkodliwych pierwiastków i związków
do otoczenia – do wód podziemnych i powierzchniowych, do powietrza atmosferycznego i do powietrza glebowego, gleby
i jej podłoża nie została zatrzymana, a nawet niekiedy uległa nasileniu. W ten sposób
te składniki środowiska, media środowiskowe, czyli naturalne nośniki wszystkiego,
co jest potrzebne do życia na naszej planecie, zostają w jakimś stopniu uszkodzone. Ich naprawianie to proces re-mediacji.
Pamiętajmy jednak, że pełna remediacja
przykładowo wód podziemnych jest nieraz niemożliwa, a na pewno czasochłonna,
energochłonna i tym samym bywa niezwykle kosztowna. Niestety, mimo szczytnych
idei ochrony środowiska w projektach
oczyszczania terenów skażonych często
musimy się liczyć z prawami ekonomii –
nieraz oczyszczanie może być zbyt drogie.
Ale to wymaga rozważania bardzo wielu
czynników.
Jak wygląda koncepcja działań naprawczych w Solcu i czy długo trwało jej opracowywanie?
Generalnie, jak już wspominałem, chodzi
o usunięcie ogniska skażenia gruntu i wód,
następnie mechaniczne, chemiczne i biologiczne oczyszczanie najważniejszych mediów, ale głównie gruntu – tego obecnie
wymaga polskie prawo od właściciela zniszczonego terenu. W tzw. okresie przejściowym teren nie powinien być użytkowany
gospodarczo, bo podlega monitorowanym
procesom wspomaganego samooczyszczania (MENA – Monitored Enhanced Natural
Attenuation) i mogą być konieczne do-
27
03 / 2013
03 / 2013
fot. IZABELA WIŚNIEWSKA
fot. IZABELA WIŚNIEWSKA
Jako przykład
skali problemu
może posłużyć fakt,
że w niewielkim
Solcu Kujawskim,
oprócz terenu dawnej nasycalni można naliczyć jeszcze
kilkanaście terenów
zdegradowanych
przez działalność
przemysłu, składowanie odpadów, eksploatację zasobów
naturalnych.
Poletko odciekające
Hodowla pierwotniaka - składnika naturalnej szczepionki używanej w projekcie
datkowe zabiegi pomagające mikroorganizmom w likwidowaniu szkodliwych substancji. Może to być jednak użytkowanie
przejściowe (określane często jako soft use,
czyli miękkie wykorzystanie), czyli przykładowo łąka, park, pole golfowe, czy nawet
miejskie błonia. Prace nad stworzeniem koncepcji nie trwały długo, jednak znaczną część
z minionych 3-4 lat zajęło ustalenie obecności i zdolności specyficznych, miejscowych
(czyli autochtonicznych) mikroorganizmów,
które mogą być pomocne w degradacji
zanieczyszczeń. Ponadto czas zawsze zabierają wszystkie procedury uzgadniania
projektów, poszukiwania funduszy na sfinansowanie działań naprawczych itp.
Jaki jest „typowy” sposób radzenia sobie
z zanieczyszczeniem gruntów?
W Polsce, jak i w wielu innych krajach,
wciąż najprostszym, a do tego szybkim
sposobem likwidacji skażeń jest wywiezienie zanieczyszczonego gruntu na specjalne
składowisko, ponadto czasem wypompo-
28
wywanie i długotrwałe oczyszczanie wód
podziemnych. Nie łudźmy się jednak, że
jest to sposób najlepszy – tak oto podrzucamy „nasz” problem komuś innemu, sąsiadom lub kolejnym pokoleniom.
Nie zawsze też można fizycznie oddzielić ziemię zanieczyszczoną od niezanieczyszczonej. Trudno postawić ostrą granicę, bo też zmieniają się wymagania
i standardy czystości gleby i ziemi. Czasami
alternatywnym rozwiązaniem może być
zamknięcie, unieruchomienie substancji zanieczyszczających, ale to także zależy od
wielu czynników, np. rodzaju substancji, budowy geologicznej i hydrogeologicznej danego miejsca, wartości nieruchomości, dostępnych technologii itd. Wreszcie odrębną
grupę stanowią metody biologiczne, które
mogą pomóc w określonych sytuacjach (nie
w każdym przypadku), ale te na pewno wymagają znacznie więcej czasu i cierpliwości.
Na to nie mogą sobie pozwolić np. inwestorzy i wolą płacić za wywiezienie skażonego
gruntu. Koło się zamyka, niestety.
Jak nazywa się wyhodowana bakteria
i czy będzie mogła być użyta do oczyszczania innych terenów?
Mikroorganizm, który jest przedstawicielem całej grupy budzącej nasze nadzieje na zlikwidowanie groźnego skażenia
w Solcu Kujawskim, nie jest bakterią lecz
pierwotniakiem. To bardzo prymitywny
rozwojowo organizm, ale może w tym
właśnie tkwi jego siła i odporność na zabójcze działanie składników kreozotu. Nie
musi być to promotor każdej „naturalnej
szczepionki”, ale wskazuje właściwy kierunek działań remediacyjnych o charakterze in situ. Samo wykorzystywanie takich
mikroorganizmów w mieszankach likwidujących skażenia, np. ropopochodne,
nie jest niczym nowym i nadzwyczajnym.
Tu jednak mamy do czynienia z produktami pochodzącymi z przetwarzania węgla,
a nie ropy, zaś niektóre z tych składników
bywają niezwykle trwałe, odporne na
czynniki naturalne i tym samym bardzo
szkodliwe.
Czy ma Pan wiedzę, jak dużo jest terenów
silnie skażonych na terenie kraju?
Przez wiele lat pracowałem w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie. Zarówno PIG-PIB, jak i szereg innych
instytucji badawczych (np. na Śląsku instytuty IETU oraz GIG) oraz niektóre struktury administracji państwowej mają ambicje
inwentaryzowania i badania takich terenów. O ile mi wiadomo, od lat 90. w Polsce, mimo licznych projektów, programów
i działań nie ustalono jednej struktury metodycznego zbierania danych o tych problemach. To wymaga czasu, funduszy oraz
solidnego obserwowania, jak sobie radzą
z tymi problemami sąsiedzi, których kłopoty z terenami typu „brownfield” dotknęły
już wcześniej. Jako przykład skali problemu
może posłużyć fakt, że w niewielkim Solcu
Kujawskim, oprócz terenu dawnej nasycalni można naliczyć jeszcze kilkanaście terenów zdegradowanych przez działalność
przemysłu, składowanie odpadów, eksploatację zasobów naturalnych. To wymaga
interwencji, ale można to robić kolejno, gdy
znane jest zagrożenie i da się ustalić pewien
ranking takich problematycznych miejsc.
Jak wygląda proces hodowania mikroorganizmów „zjadających” zanieczyszczenia?
Jestem geologiem i w zasadzie współpracuję z mikrobiologami, którzy specjalizują się
w takich hodowlach. Nie chciałbym się wypowiadać w ich imieniu, sam słucham uważnie co
podpowiadają i … wspólnie obserwujemy naturę, uczymy się. Odwiedzając specjalistyczne
ośrodki produkujące tego rodzaju preparaty
bakteryjne stwierdziłem, że cały proces produkcji prowadzony jest w czystej hali, w lśniącej stalą i szkłem instalacji, więc można nawet
pomyśleć, że to produkcja piwa lub jogurtu.
Czym jest projekt HOMBRE?
Projekt HOMBRE (skrót od ang. Holistic
Management of Brownfield Regeneration) jest
programem badawczym współfinansowanym
ze środków Unii Europejskiej w ramach 7 Programu Ramowego. Jednym z jego celów jest
określenie wskaźników i przesłanek, które
możliwie wcześnie informują nas o niekorzystnych przemianach w gospodarce nieruchomościami i w konsekwencji powstawania brownfield, czyli terenów zdegradowanych. Na kilku
przykładach z różnych zakątków Europy specjaliści z różnych dziedzin badają, diagnozują,
testują… Przypadek skażonego terenu po nasycalni w Solcu Kujawskim udało się zaproponować i włączyć do tego projektu. Muszę jednak
jasno zaznaczyć, że to nie fundusze z projektu HOMBRE pozwalają na obecnie
prowadzone prace oczyszczające. Dzięki staraniom władz Solca Kujawskiego i zdobyciu
funduszy z WFOŚiGW będziemy mogli także
dodatkowo w projekcie HOMBRE pokazać,
że w Polsce stać nas na dobre rozwiązania
i sprawne działanie. Na terenie dawnej nasycalni, za zgodą władz Miasta, prowadzone
były także testy prania gruntu i oczyszczania go przy pomocy piany metodą in situ.
Prace te prowadził zespół z unijnego projektu TIMBRE, który jest bliźniaczo podobny do
HOMBRE, lecz testuje nowoczesne technologie.
Tak oto Solec Kujawski, prowadząc rekultywację obszaru po dawnej nasycalni wygrywa jeszcze kilka innych spraw, co osobiście
bardzo pochwalam. Kto wie, czy za kilka lat
Solec Kujawski nie będzie tak słynny ze swego
mikroskopijnego „kreozotożernego” pierwotniaka, jak obecnie z naturalnej wielkości
modeli wielkich dinozaurów, witających
wycieczki w tutejszym leśnym Parku
Jurajskim?
29
03 / 2013
03 / 2013
Jubileusz WFOŚiGW
Autor: Karolina Szymańska, WFOŚiGW w Toruniu
R
30
20 lat działania
wojewódzkich funduszy w Polsce to ponad
29 miliardów złotych
na 114 tysięcy zadań
m.in. na ochronę wód,
ziemi, powietrza,
przyrody, gospodarkę
odpadami i edukację
ekologiczną
oczyszczalni ścieków oraz 4 232 km sieci
kanalizacyjnych.
Jak widać wojewódzkie fundusze na terenie całego kraju działają aktywnie i skutecznie. Pozwalają na efektywne wykorzystywanie zwrotnych/odnawialnych instrumentów
finansowych. Relacja pozyskanych opłat za
korzystanie ze środowiska oraz kar do wypłaconego finansowania ze środków Funduszy
wynosi średnio 1:4. W całej Polsce w latach
2009–2011 wypłacono o 4,6 mld zł więcej niż
uzyskano z opłat i kar środowiskowych.
Mimo niepogody
17 września 2013 roku zaprosiliśmy naszych współpracowników i beneficjentów na
piknik, aby wspólnie świętować okrągłe urodziny Wojewódzkiego Funduszu.
Swoją obecnością zaszczycili nas: parlamentarzyści Rzeczypospolitej Polskiej, Aneta
Wilmańska Sekretarz Stanu w Ministerstwie
Środowiska, Ewa Mes Wojewoda Kujawsko-
Wyróżnienie otrzymała Gmina Wąbrzeźno, która już na początku roku 2013 zaczęła
w praktyce realizować postanowienia ustawy, stając się tym samym jedną z pierwszych
gmin w Polsce.
Brązowy medal za zasługi odbiera Izabela Socha - Trzaska
fot. DAMIAN GRACZYK
ok 2013 upłynął pod hasłem
20-lecia wojewódzkich funduszy
ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Tworzą one system
finansowania ochrony środowiska, będący
tworem nietypowym i unikalnym w skali
Europy.
20 lat działania tych instytucji to ponad
29 miliardów złotych na 114 tysięcy zadań
m.in. na ochronę wód, ziemi, powietrza,
przyrody, gospodarkę odpadami i edukację ekologiczną. Dzięki wsparciu finansowemu WFOŚiGW od 1993 r. wybudowano
sieci kanalizacyjne długości około 60 tys.
kilometrów. Ta długość sieci wystarczyłaby,
aby opasać kulę ziemską półtora raza. Wybudowano i zmodernizowano ponad 10 tys.
oczyszczalni ścieków. Długość odbudowanych i remontowanych koryt rzek, potoków
oraz wałów przeciwpowodziowych wyniosła blisko 19 tys. km. Wkład Wojewódzkiego
Funduszu w Toruniu w pracę systemu przez
20 lat to m.in. 1,8 miliarda złotych, 5 258
Tak było! Obchody 20-lecia WFOŚiGW w Toruniu
fot. DAMIAN GRACZYK
minęło...
fot. PAWEŁ SOCZEK
lat
-Pomorska, Dorota Jakuta Przewodnicząca Sejmiku Województwa Kujawsko
– Pomorskiego, Piotr Całbecki Marszałek
Województwa
Kujawsko-Pomorskiego,
Dariusz Kurzawa Wicemarszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Sławomir Kopyść członek Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz Krystian
Szczepański Wiceprezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej, a także przedstawiciele Zarządów i pracowników wojewódzkich funduszy, a także wielu przedstawicieli
gmin i powiatów. Dziękujemy za to, że mimo
niepogody byli Państwo z nami.
Tak ważna uroczystość nie mogła obyć
się bez uhonorowania pracy najbardziej
zasłużonych pracowników.
Srebrny Krzyż Zasługi oraz „Srebrny medal za zasługi dla pożarnictwa” otrzymała
Emilia Kawka – Patek Prezes Zarządu WFOŚiGW w Toruniu,
Srebrną Odznaką „Zasłużony dla ochrony przeciwpożarowej” oraz Srebrną Odznakę Honorowa LOP odznaczono Wojciecha
Kulińskiego, Zastępcę Prezesa Zarządu,
a Bożena Sawicka, wieloletni pracownik
Wojewódzkiego Funduszu uhonorowana
została „Odznaką Honorowa Za Zasługi dla
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”.
„Brązowy medal za zasługi dla pożarnictwa” z rąk Prezesa Zarządu Oddziału
Wojewódzkiego Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej w Toruniu
druha Zdzisława Dąbrowskiego odebrała
Izabela Socha Trzaska. Brązowym medalem
odznaczeni zostali także Bożena Sawicka
i Zbigniew Reniecki.
Podczas uroczystości Rozstrzygnięto
konkurs dla Gmin na „Najbardziej efektywną
kampanię promującą ideę segregacji odpadów”.
Zwyciężyli:
• w kategorii Gmina Wiejska – Gmina
Baruchowo,
• w kategorii Gmina Miejsko – Wiejska,
– Gmina Kamień Krajeński,
• w kategorii Gmina Miejska – Gmina
Miasto Kowal.
Podczas uroczystości Rozstrzygnięto konkurs dla Gmin na „Najbardziej efektywną kampanię promującą
ideę segregacji odpadów”.
31
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Pomocy Technicznej
Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.