Business to Nature - Nowe podejście do rozwoju przedsiębiorczości

Transkrypt

Dokument Zamykający Projekt
„Business to Nature - Nowe podejście do
rozwoju przedsiębiorczości na obszarach
cennych przyrodniczo”
Rekomendacje dla polityki
Wrzesień 2012
Business to Nature - Nowe podejście do
cennych przyrodniczo
Spis treści
1.
Kontekst i uzasadnienie powstania projektu B2N......................................................................... 2
2.
B2N – partnerzy projektu.............................................................................................................................. 5
3.
Przykłady najlepszych praktyk................................................................................................................... 6
4.
Biznes na terenach wiejskich – małe i średnie przedsiębiorstwa w obszarach
przyrodniczych................................................................................................................................................. 10
5.
Czerpanie wiedzy z projektu B2N......................................................................................................... 17
6.
Obserwacje, wnioski i zalecenia............................................................................................................ 37
7.Załącznik............................................................................................................................................................... 51
Załącznik A
Partnerzy projektu B2N, rodzaje organizacji i ich cechy.......................................................... 51
Załącznik B
Wpływ polityki na plan działania........................................................................................................... 54
Załącznik C
Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw na cenne tereny przyrodnicze – narzędzie
kontrolne ............................................................................................................................................................. 55
1
1.Kontekst i uzasadnienie
powstania projektu B2N
Projekt B2N (BUSINESS TO NATURE – Nowe podejście do rozwoju przedsiębiorczości na obszarach
cennych przyrodniczo) ma na celu przyczynienie się do endogenicznego rozwoju regionów
europejskich poprzez promowanie przedsiębiorczości na obszarach słabo rozwiniętych, opierającej
się na lokalnych zasobach, atrakcyjności środowiska naturalnego oraz na najlepszych praktykach,
które okazały się być sukcesem.
Znaczący brak inicjatyw wspierających przedsiębiorczość w niektórych regionach Europy
sprawia, że aktywną rolę we wspieraniu małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa sektor
publiczny, w szczególności na terenach słabo rozwiniętych, zarówno w krajach UE-15 jak i w
nowych krajach członkowskich, znajdujących się poniżej średniej dla całej Unii Europejskiej
pod względem produktywności, poziomu zatrudnienia czy wydatków na badania i rozwój
(R&D). Większość tych regionów to głównie tereny wiejskie, które znajdują się w obrębie bardzo
atrakcyjnych obszarów przyrodniczych. Jeżeli w tych regionach nie zostaną uwzględnione
zasady zrównoważonego rozwoju, przyspieszony wzrost gospodarczy może doprowadzić do
degradacji środowiska naturalnego. Jest to szczególnie widoczne we wrażliwych obszarach
przyrodniczych, gdzie niektóre regiony już zmagają się z problemami, które wynikają ze słabo
zrównoważonego rozwoju.
Jedenaście regionów biorących udział w projekcie, z Bułgarii, Francji, Włoch, Polski, Portugalii,
Słowenii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, posiada obszary cenne przyrodniczo, gdzie rozwój MŚP
jest bezpośrednio uzależniony od czystego środowiska naturalnego. Wszystkie te regiony
muszą sprostać wyzwaniu, jakim jest zrównoważony rozwój przedsiębiorstw z zachowaniem
wspaniałych obszarów naturalnych.
2
JAK W PRZYSZŁOŚCI POWINIEN ROZWIJAĆ SIĘ SEKTOR PRYWATNY? Regiony partnerskie
przyjęły założenie, że w związku z charakterystyką ich terytoriów oraz kondycją gospodarczą
w przeszłości, ich rozwój nie może się opierać na dużych przedsiębiorstwach i inwestycjach
prowadzonych na szeroką skalę. Aktywność gospodarcza w regionach biorących udział w
projekcie charakteryzuje się występowaniem małych przedsiębiorstw i stosunkowo wysokim
poziomem samozatrudnienia.
Zakres istniejących form działalności gospodarczej, w regionach projektu B2N, opiera się
głównie na szeroko pojmowanym rolnictwie (uprawa roślin i hodowla zwierząt, w niektórych
przypadkach również powiązana z przetwórstwem żywności) i turystyce (włączając w to
agroturystykę, ekoturystykę, rzemiosło, oraz małe ośrodki oferujące zakwaterowanie). Należy
tutaj jednakże zaznaczyć, że:
1) w odniesieniu do rolnictwa – partnerzy projektu B2N są zainteresowani tymi projektami, które
wykazują nowe podejście do rolnictwa (poprzez większą świadomość oddziaływania na
środowisko oraz zachodzących w nim procesów);
2) w odniesieniu do turystyki, która ma oferować połączenie przyrody i dziedzictwa kulturowego,
głęboko zakorzenionego w lokalnym otoczeniu.
Mając na uwadze kierunki rozwoju, dziedzina gospodarki, która obejmuje wszystkie rodzaje
działalności gospodarczej i która ma największy potencjał rozwojowy, jest powiązana z turystyką.
W niektórych regionach partnerskich sektor ten należy do najlepiej rozwiniętych, mimo że
wciąż nie jest w pełni wykorzystany. Turystyka – postrzegana w kontekście ogólnej polityki
gospodarczej – jest jednym z najbardziej dynamicznych sektorów gospodarki, pod względem
udziału w ogólnej wartości wytwarzanego PKB, generowaniu miejsc pracy oraz tworzeniu
wewnętrznego rynku usług (rezolucja Rady z dnia 21 maja 2002 r. w sprawie przyszłości turystyki
europejskiej). Jako siła napędowa działalności gospodarczej na terenach wiejskich, turystyka
może być kluczem do zintegrowanego rozwoju. Turystyka stwarza możliwości dla biznesu,
który nie musi być bezpośrednio związany z sektorem turystyki, ale który podnosi potencjał
rozwojowy i który jednocześnie podtrzymuje ciągłość społeczności lokalnej oraz zachowuje
środowisko i kulturę, którą te społeczności ukształtowały.
3
Szacuje się, że na poziomie UE, udział turystyki w ogólnej wartości wytwarzanego PKB wynosi
około 11%, natomiast zatrudnienie w turystyce kształtuje się na poziomie 12%. Ponadto,
turystyka przyczynia się do lepszego wykorzystania regionalnych zasób przyrody, dziedzictwa
kulturowego oraz zasobów produkcyjnych.
W ramach projektu B2N, partnerzy wspólnie pracują nad poprawą skuteczności polityki
regionalnej odnoszącej się do przedsiębiorczości poprzez analizę obecnej sytuacji MŚP, przegląd
polityk, a co najważniejsze, poprzez identyfikowanie dobrych praktyk, które po wdrożeniu
projektu będzie można przenieść na inne obszary geograficzne. Główne działania projektu B2N
były poświęcone analizie i identyfikacji dobrych praktyk. Na każdym etapie realizacji projektu
były organizowane wizyty studyjne oraz warsztaty, którym towarzyszyły działania promocyjne
zapewniające dotarcie z informacją do wszystkich grup docelowych projektu, zarówno na
terytoriach krajów partnerskich jak i poza nimi. Więcej szczegółów na ten temat można znaleźć
na stronie internetowej B2N: www.business2nature.eu.
Ogólnym celem projektu B2N jest poprawa skuteczności polityki regionalnej w zakresie
wspierania przedsiębiorczości, w tym przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw
we wszystkich regionach partnerskich. W późniejszych etapach, wyniki projektu posłużą jako
model rozwoju MŚP na obszarach cennych przyrodniczo dla zainteresowanych stron w całej
Unii Europejskiej. Wspieranie przedsiębiorczości
umożliwi stworzenie lepszych miejsc pracy i większej ich liczby, przyczyni się do podniesienia
innowacyjności MŚP oraz wypromuje usługi o większej wartości dodanej. Ponadto, pozwoli to na
podniesienie ogólnej świadomości regionalnej i umiejętności dostrzegania wartości środowiska
naturalnego, dziedzictwa kulturowego i kapitału społecznego.
4
2.B2N – partnerzy projektu
Instytucje uczestniczące w projekcie B2N różnią się między sobą pod względem statusu prawnego,
jak również pod względem kluczowych kompetencji. To sprawia, że partnerstwo jest niezwykle
interesujące i cenne również ze względu na wymianę doświadczeń. Mają one oczywiście też coś
wspólnego - jest to ich zainteresowanie rozwojem lokalnym i regionalnym. Krótki przegląd organizacji
partnerskich oraz przegląd najważniejszych walorów krajobrazowych ich regionów, będących w
zainteresowaniu badań B2N, jest zamieszczony w załączniku A.
Partnerstwo projektu B2N składa się w sumie z 11 członków
pochodzących z 9 krajów UE.
1. Polska Agencja Rozwoju Turystyki Polska – Partner Wiodący
2. Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego, Polska
3. Institute for Economic Development of Ourense Province, Hiszpania
4. Östergötland County Administrative Board, Szwecja
5. Perugia Province, Włochy
6. Regional Committee for Tourism Development of Auvergne, Francja
7. Cyngor Sir Powys County Council, Wielka Brytania
8. Gran Paradis Foundation, Włochy
9. Development Association of Alto Tamega Region, Portugalia
10. Veliko Tarnovo Municipality, Bulgaria (partner by 30/06/2011)
11. Local Development Center Pivka, Słowenia
4
2
1
7
3
8
6
7
10
5
9
5
3.Przykłady najlepszych praktyk
Dobre praktyki i studia przypadków zostały wybrane w świetle ich związku z zadaniami i
szansami, które zostały zidentyfikowane jako wspólne dla wszystkich partnerów na podstawie
uszeregowania elementów pod względem ważności w analizie SWOT (szczegóły tej analizy
zostały przedstawione w załączniku B “Macierz priorytetów”).
Poniższe uwagi i wnioski, które zostały wyciągnięte z tego co widzieliśmy, słyszeliśmy i
odczuwaliśmy, przeważnie są wynikiem dwóch składników analizy SWOT: stron słabych i szans.
Eliminowanie stron słabych i wykorzystywanie szans to dwa obszary pozytywnego postępu i
jako takie w niniejszym dokumencie zostały przedstawione nasze pomysły, sugestie, zalecenia i
myśli, które zostały sprowokowane podczas realizacji projektu B2N .
Przeniesienie modeli dobrych praktyk z jednych miejsc do innych miejsc geograficznych nie
zawsze jest możliwe, a nawet sensowne. W naszych badaniach zostały zidentyfikowane i opisane
dobre praktyki regionalne, lecz to czytelnik musi dokonać wyboru i wykorzystać je w sposób
odpowiedni do jego lokalnych uwarunkowań i możliwości ekonomicznych.
Z projektu B2N jasno wynika, że dobre praktyki można pogrupować na różne sposoby.
Tradycyjnie można je podzielić tak, aby reprezentowały interesującą nas tematykę B2N albo
sektory biznesowe pokazujące kluczowe dziedziny, takie jak marketing czy produkcja. Rezultaty
badań przeprowadzonych w ramach projektu B2N poszerzają wiedzę i mogą okazać się
przydatne przy korzystaniu z zewnętrznego wsparcia finansowego czy przy opracowywaniu
strategii i programowaniu rozwoju regionalnego.
W raporcie projektu B2N pt. „Innowacyjne produkty i usługi MŚP w obszarach przyrodniczych –
przewodnik dobrych praktyk” zostały podkreślone inne cechy MŚP.
Między innymi zwrócono uwagę na to, że regionalność nie powinna być tylko rozpatrywana
w aspekcie geograficznym, ale powinna być również kojarzona z „wartością”, która dotyczy
społeczności i zasobów. Poniżej wyróżniono cechy ludzkie i biznesowe.
6
Cechy ludzkie:
r Ważne jest zaangażowanie w rodzinę, wartości i aspiracje: mogą one być kluczowymi
czynnikami napędzającymi do zakładania i rozwijania biznesu. Wybór lokalizacji staje się
samoistnie połączony z historią i dziedzictwem, wartościami i wierzeniami.
r Niezależność i autonomia: osobiste dążenie do biznesu i definiowanie wartości.
r Lojalność względem społeczności i miejsca: często oparta na szacunku dla środowiska,
znajomości lokalnej kultury, tradycji i dziedzictwa.
Cechy biznesowe:
r MŚP są elastyczne i potrafią dostosowywać się do nieustannie zmieniającej się sytuacji na
rynku, dopasowując przy tym specyfikę działalności. Pomimo wspomnianej wyżej możliwości
pogrupowania wielu przeanalizowanych MŚP według sektora biznesowego, z analizy Powys
wynika, że poza tradycyjnymi przedsiębiorstwami turystycznymi, trudno było niektóre MŚP
przyporządkować do konkretnych grup tematycznych badanych w projekcie B2N. Wiele firm
zajmujących się tylko produkcją rozwinęło swoją działalność poprzez dodanie atrakcji dla
odwiedzających lub powiązało turystykę z ochroną przyrody czy zabytków. Rynki kluczowe
dla takich przedsiębiorstw stają się zamazane, a ich wkład do wyników finansowych jest
często niejasny. W przypadku takiego zróżnicowania działalności, przedsiębiorstwo często
nadal widzi siebie w swoim początkowym sektorze, podczas gdy jego działania wkroczyły już
na inne pole, a profil jego klientów uległ zmianie. Zwykły punkt sprzedaży na farmie zamienia
rolnika z producenta w sprzedawcę detalicznego; wówczas oczekiwania klientów będą
już zupełnie inne. W przypadku przedsiębiorstw, które przekształcają się, niezwykle istotne,
zarówno dla właściciela jak i dla klienta, jest rozumienie przedmiotu działalności takiego
biznesu.
r Cechy regionu mogą być źródłem inspiracji do uruchomienia nowej działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo może korzystać z zasobów naturalnych regionu w kontekście wykorzystania
gospodarczego np. poprzez wydobywanie wody mineralnej czy wykorzystywanie lokalnych
zasobów, takich jak drewno czy kamień.
r Istotne znaczenie mają także rynki niszowe i wysoka jakość. Rozwijają się te firmy, które budują
swoją przewagę konkurencyjną poprzez wykorzystanie marki regionalnej w dostarczaniu
towarów i usług.
Ponadto, cechą charakterystyczną firm jest fakt, że ich rozwój oparty jest głównie na duchu
przedsiębiorczości i innowacyjnym podejściu ich założycieli i kadry zarządzającej. Jednak często
7
motywem ich działania jest nie tylko czerpanie zysku, ale chęć promowania i realizacji własnych
aspiracji biznesowych zgodnych z wyznawanymi wartościami i przekonaniami. Przykładem może
być wysoka świadomość środowiskowa u producentów żywności ekologicznej. Zachowanie
dziedzictwa architektoniczno-urbanistycznego czy utrzymanie tradycyjnych rzemiosł są
przykładami promującymi etos zachowania i doceniania wartości zasobów naturalnych oraz
związków między nimi a ludźmi.
Niewiele z przeanalizowanych przedsiębiorstw opisało siebie jako szczególnie dbających
o środowisko. Jednakże wartości osobiste często wpływały na zarządzanie biznesem i
podejmowanie działań. Wiele z przebadanych osób wydawało się posiadać ‘wyczucie’ krajobrazu,
charakteru środowiska i społeczności w miejscach prowadzenia swojej działalności. W wielu
przypadkach osoby zorientowane na wartości oraz te, które za najważniejsze uważają względy
ekonomiczne, przyznały, że zarządzanie przyjazne środowisku może w dalszej perspektywie
przyczynić się do zwiększenia zysków.
Farma Monte Vibiano
Farma Monte Vibiano została założona w roku 1960. W jej posiadaniu znajdują się winnice, gaje oliwne i
pola pod uprawę zbóż. W roku 2003 nastąpiło przekształcenie działalności na odpowiedzialną ekologicznie
(Eco-responsible). Farma rozpoczęła inwestowanie w zielone energie, takie jak produkcja energii elektrycznej
za pomocą ogniw fotowoltaicznych i stopniowe wymianę maszyn rolniczych firmy. Celem jest uzyskanie
8
neutralności w emisji dwutlenku węgla. Znaczna część działalności rolniczej oparta jest na metodach
organicznych.
Firma poszukuje ciągłych udoskonaleń poprzez współpracę z Centrum Badawczym Biomasy w Perugii
(ważne centrum badawczo-naukowe w zakresie energii odnawialnych). Jednym z najnowszych osiągnięć
farmy jest otrzymanie “Premio Impresa Ambiente 2010” (Enterprise-Environment Award 2010) http://www.
premioimpresambiente.it/interno.aspx?anno=2009&idPrimoLivello=09&idSecondoLivello=06) za najlepsze
zarządzenie środowiskiem naturalnym.
Nagroda jest promowana przez Unioncamere (Włoski Związek Izb Handlowych), który kwalifikuje firmy do
udziału w nagrodzie europejskiej “European Business Award for the Environment”, przyznawanej najlepszym
przedsiębiorstwom na poziome UE (http://ec.europa.eu/environment/awards/index.html)
„Myślimy, że rozpoczniemy nasze inwestycje od nowa za jakieś pięć lat. Od tego czasu znikną nasze rachunki
za paliwa kopalne”. Lorenzo Fasola Bologna, Vibiano Vecchio boss told Duncan Kennedy BBC News,
październik 2008
Zapytany, czy dochodzenie do tego ma sens pod względem ekonomicznym, odpowiedział: “Absolutnie. Nie
jesteśmy firmą dobroczynną”.
Większość przebadanych MŚP było bardzo małych pod względem wielkości zatrudnienia i
większość z nich nie planowało poważniejszych zmian w tym zakresie, tak wynika z raportów
partnerów z Powys i Gran Paradis. Pomimo to, w przedsiębiorstwach tych podkreślano znacznie
lokalizacji oraz silnego związku ze społecznością, szczególnie w oddalonych obszarach
peryferyjnych. Bardzo istotny jest wymiar ludzki rozwoju dla długoterminowych celów
przedsiębiorstwa.
9
4.Biznes na terenach wiejskich –
małe i średnie przedsiębiorstwa
w obszarach przyrodniczych
r Co wiedzieliśmy o tych przedsiębiorstwach?
Chociaż projekt B2N nie miał na celu definiowania biznesu wiejskiego, to jasne jest, że charakter
przedsiębiorstw na odległych obszarach wiejskich różni się od ich miejskich odpowiedników.
Profile partnerów pokazują naturę obszarów badanych przez uczestników B2N, oraz w skrócie
opisują profile sektorów gospodarki i uwarunkowania ekonomiczne. Jednakże należy zaznaczyć,
że na poziomie bardzo lokalnym, informacje często są zbierane przy użyciu innych metod
statystycznych oraz że różne struktury biznesowe i nazewnictwo nie zawsze są porównywalne.
Regiony projektu B2N są usytuowane w najodleglejszych, a przez to najbliższych naturze zakątkach
Unii Europejskiej. Większość firm to mikro-przedsiębiorstwa i chociaż obserwowaliśmy znaczną
różnorodność w usługach, produktach i celach przedsiębiorstw, to problemy sektorowe nadal
pozostają istotne. Aktywność rolnicza i turystyka stanowią najsilniejsze sektory gospodarki. Nasze
badania sugerują, że środowisko naturalne należy do korzystnych czynników wpływających na
prowadzenie zróżnicowanej działalności gospodarczej, ale polityka regionalna nie zawsze jest
odpowiednio ukierunkowana aby tą działalność wspierać.
Nasi czytelnicy, agencje wspierające, zarówno publiczne jak i prywatne, mogłyby odpowiedzieć
sobie na zadane pytanie: ‘czy lokalizacja determinuje możliwości biznesowe, lub czy rozwój
przedsiębiorstw jest kształtowany przez oferty wspierające niektóre sektory gospodarki?’.
Odległość od dużych regionalnych, krajowych czy międzynarodowych rynków w połączeniu
z niewielkim rozmiarem rynków lokalnych stwarza niekorzystne warunki konkurencyjne dla
wiejskich MŚP. W pokonaniu tych przeciwności może pomóc niszowa działalność marketingowa
przedsiębiorstw.
10
Wsparcie biznesowe na terenach wiejskich jest mniej widoczne – dostęp do tego wsparcia w
połączeniu z możliwościami finansowymi jest ograniczony w porównaniu do miast, brakuje także
specjalistów takich jak księgowi czy prawnicy. Z powodu braku konkurencji mogą oni dyktować
wyższe ceny lub świadczyć usługi o gorszej jakości. To również ma niekorzystny wpływ na małe
i średnie przedsiębiorstwa.
Zauważyliśmy, że w wielu przedsiębiorstwach personel tworzy rodzina i chociaż nie zawsze ma
to miejsce, to niewielki rozmiar ryku pracy, a w wyniku tego ograniczona baza umiejętności
na terenach wiejskich, jest często połączona z ograniczonymi możliwościami szkoleń. Niska
populacja zarówno ludności jak i przedsiębiorstw oznacza, że bezpośrednie wsparcie biznesowe
oraz szkolenia często bywają droższe. Ponadto, nie ma obecnie określonego poziomu usług,
który stanowiłby minimum dla wszystkich przedsiębiorstw działających na terenach poddanych
badaniu. Ekonomia skali prawdopodobnie lepiej służy przedsiębiorstwom prowadzącym
działalność na dobrze skomunikowanych przedmieściach lub tam, gdzie dostęp do usług
poprawia dobrze rozwinięta sieć transportowa. Bezsprzecznie, dystans dostępu do usług można
zredukować dzięki wykorzystaniu technik informacyjnych.
Należy sobie zadać pytanie: w jaki sposób polityka wspierania przedsiębiorczości uwzględnia
zasady zrównoważonego rozwoju, czy to na terenach miejskich, czy też na wiejskich, zarówno
dostępnych jak i odległych? Na przykład, użyteczne może się okazać wsparcie technik
teleinformatycznych dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz marketing internetowy, jednak
sprawą kluczową jest wówczas dostęp do szerokopasmowego Internetu. Czy polityka wsparcia
utrwala podział na przedsiębiorstwa obszarów wiejskich i miejskich nawet w przypadku „równej
dostępności”, które rozwinęły się w izolacji od kontekstu lokalizacji? W jaki sposób połączyć
politykę i strategię bezpośredniej pomocy przedsiębiorstwom, planowania przestrzennego i
zachowania społeczności z kwestiami ochrony przyrody i środowiska naszej planety? Chociaż
w ramach badań B2N widzieliśmy MŚP, którym udało się odnieść sukces, a także przykładowe
modele wsparcia. Regionalna Rada Auvergne w 2009 wprowadziła szerokopasmowy dostęp
do Internetu dla mieszkańców i przedsiębiorstw (99,6% poprzez sieć i 0,4% poprzez satelitę),
pokazując znaczenie technologii teleinformatycznych dla rozwoju MŚP i zaangażowanie w
ich wspieraniu. Kwestie szerokopasmowego dostępu do Internetu pozostają nadal ważne dla
wszystkich regionów partnerskich.
11
r Czego dowiedzieliśmy się od przedsiębiorstw?
Wyniki analizy B2N „Analiza porównawcza regionalnych struktur wsparcia UE pomagających MŚP
na obszarach naturalnych”pokazują, że potrzeby wspierania przedsiębiorstw wiejskich są wspólne
dla wszystkich krajów partnerskich B2N. Może to oznaczać, że wspólne są również mechanizmy
odpowiadania na potrzeby, chociaż obecnie nieczęsto tak jest. Badania przeprowadziło
trzech partnerów: Zarząd Miasta Veliko Turnovo (Bułgaria), Centrum Lokalnego Rozwoju Pivka
(Słowenia) oraz Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie (Polska).
Wnioski z badania były podobne. Badanie zatytułowane „Wsparcie techniczne dla małych i
średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarach naturalnych”, przeprowadzone wśród
przedsiębiorców Warmii i Mazur, posłużyło do zebrania opinii na temat struktur wsparcia
małych i średnich przedsiębiorstw na terenach naturalnych. Wyniki tych badań pomogły w
zidentyfikowaniu głównych problemów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz
zaproponowaniu rekomendacji dla lokalnych samorządów i instytucji otoczenia biznesu. Poniżej
znajdują się wnioski pochodzące z analizy z Warmii i Mazur, które w większości pokrywają się z
wnioskami płynącymi z analiz przeprowadzonych w Słowenii i Bułgarii.
Dużą przeszkodą w rozwoju przedsiębiorczości, pomijając ograniczenia środowiskowe nałożone
na biznes działający na terenach przyrodniczych, jest brak wiedzy na temat możliwości rozwoju
– i prawdopodobnie tutaj może okazać się przydatne dzielenie się dobrymi praktykami czy
inspiracjami. Respondenci wykazali duże zainteresowanie tematami związanymi z możliwościami
inwestowania. Przedsiębiorcy zainteresowani są konsultingiem i szkoleniami, które można
przeprowadzić w siedzibie ich firmy oraz pomocą w uzyskiwaniu dostępu do funduszy sektora
publicznego. Badania wyraźnie pokazały, że większość przedsiębiorstw podejmowała się
regularnego inwestowania, jednak finansowanie pochodziło głównie ze źródeł własnych oraz z
kredytów i pożyczek.
Współpraca międzynarodowa pomiędzy przedsiębiorcami biorącymi udział w badaniu nie jest
zbyt powszechna. Mniej niż ¼ respondentów prowadzi wymianę dóbr i usług z przedsiębiorstwami
z zagranicy. Tak niski procent pokazuje brak wiedzy na temat uruchamiania takiej współpracy
oraz korzyści z niej płynących. Udzielanie informacji, szkolenia oraz poszukiwanie zagranicznych
partnerów wydaje się być niezbędne we wspieraniu przedsiębiorczości.
W badaniu, przedsiębiorcy mieli za zadanie wskazać zarówno najbardziej potrzebnych formy
wsparcia jak i działania, które szkodzą rozwojowi firmy. Główną przeszkodą, na którą wskazali
12
przedsiębiorcy, był skomplikowany i czasochłonny proces przygotowywania dokumentacji
niezbędnej do rozpoczęcia nowej inwestycji lub ubiegania się o fundusze unijne. Trudności oraz
duża liczba dokumentów są często zniechęcające dla tych, którzy planują ubiegać się o dotacje
z UE, a jednocześnie czasochłonność procesu zbierania dokumentacji niezbędnej do podjęcia
nowych działań utrudnia ich rozpoczęcie. Sugerowanymi działaniami, które powinny ułatwić
podjęcie nowej aktywności biznesowej, jest redukcja biurokracji oraz prowadzenie polityki
wspierającej inwestycje przez lokalne władze i organizacje wdrożeniowe. Tym niemniej, ogólna
ocena działalności instytucji wspierających przedsiębiorczość, dokonana przez przedsiębiorców,
którzy z pomocy tych instytucji skorzystali, była pozytywna.
Firmy z sektora turystycznego oceniają środowisko naturalne jako bardzo ważne i przynoszące
korzyści w prowadzeniu ich biznesu. Z badań przeprowadzonych w regionie Warmii i Mazur
wynika, że niektóre firmy przypisują zyski bezpośrednio wzrastającej atrakcyjności regionu. W
ramach projektu B2N zidentyfikowało wiele dobrych praktyk w zarządzaniu środowiskowym,
które mogą poprawiać wyniki tego biznesu. Badania potwierdziły, że firmy opierające swą
działalność na urokach regionu, mają pozytywną opinię o prowadzeniu swojej działalności na
obszarach cennych przyrodniczo.
Negatywne opinie dotyczące prowadzenia biznesu na obszarach przyrodniczych pojawiły się
wśród przedsiębiorców z innych sektorów, których działalność nie jest na wykorzystywaniu
zalet krajobrazu. Twierdzili, że trudno jest im rozwijać firmę przez fakt położenia na obszarach
przyrodniczo chronionych, gdyż proces inwestowania jest wydłużony lub uniemożliwiony przez
wymaganą dodatkową dokumentację oraz opinie biegłych. Co więcej, niektórzy potencjalni
przedsiębiorcy wycofują się z pomysłu założenia firmy na terenach chronionych, gdyż uważają,
że nie jest to możliwe z powodu regulacji prawnych. Np. w Polsce taka sytuacja ma często miejsce
na obszarach Natura 2000, które powszechnie są traktowane jako niedostępne dla prowadzenia
jakiejkolwiek działalności gospodarczej.
Wyniki badania pokazują potrzeby przedsiębiorców dotyczące inwestowania na terenach
przyrodniczych. Często inwestycje te nie dochodzą do skutku z powodu braku wiedzy na temat
możliwości rozwoju oraz braku własnych funduszy. Przedsiębiorcy liczą na przyjazne nastawienie
proinwestycyjne ze strony lokalnych samorządów oraz na pomoc w przygotowywaniu
dokumentacji wymaganej przez określone instytucje.
13
W trakcie realizacji projektu B2N stało się jasne, że MŚP oraz społeczności, w których one
funkcjonują, nie są pozbawione ambicji i potrafią docenić środowisko jako wrażliwe lecz
przydatne źródło zasobów. Jednak powracającym problemem na wszystkich płaszczyznach
przedsiębiorczości, zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym, jest walka o pozyskanie
funduszy umożliwiających im utrzymanie samozatrudnienia i rozwój przedsiębiorstw na terenach
wiejskich. Zaleca się promowanie lokalnego wzrostu gospodarczego poprzez rozwijanie MŚP,
a szczególnie poprzez sektor mikro-biznesowy; (w Wielkiej Brytanii mikroprzedsiębiorstwa
stanowią ponad 90% całego biznesu i są szczególnie ważne na początku każdego roku, gdyż
tworzą nowe miejsca pracy, zapewniają 1/3 wszystkich stanowisk pracy w sektorze prywatnym).
Proponujemy podejmowanie inicjatyw, które umożliwią tworzenie partnerstwa w finansowaniu
między bankami i instytucjami finansowymi, w połączeniu z efektywnymi usługami wspierającymi
i działaniami interwencyjnymi, które będą w stanie sprostać potrzebom nowych i małych firm.
Powinny być wspierane Społeczne Inicjatywy Finansowania, a sam sektor powinien być uznany
jako narzędzie służące wzrostowi obszarów wiejskich.
Wyspa Polvese i Jezioro Trasimeno
Wyspa Polvese jest to 70-hektarowy obszar chroniony, znajdujący się w rejonie jeziora Trasimeno i należący
do Provincia di Perugia.
Na wyspie Polvese prowadzona jest działalność gospodarcza dzięki trzem prywatnym spółdzielniom, które
zawarły umowę z Prowincją Perugia. Działalność ta obejmuje renowację, edukację środowiskową i działalność
ekoturystyczną. Rolnictwo na wyspie jest prowadzone metodami organicznymi i wytwarzane są niektóre
produkty żywnościowe o wysokiej jakości, jak np. oliwa z oliwek.
14
Projekt B2N dokonał przeglądu wielu przykładów ścisłej współpracy między sektorem prywatnym
i publicznym i zawierania obustronnie korzystnych umów prowadzenia działalności biznesowej
(Pivka, Warmia i Mazury oraz Östergötland). W Östergötland, nowe centrum dla zwiedzających
Naturum nad jeziorem Täkern, zamiast otwierać własną kawiarnię, zbudowało ścieżkę
prowadzącą do pobliskiej społeczności, gdzie znajduje się herbaciarnia i hostel. W ten sposób
uniknięto konieczności przeniesienia biznesu, skupiska zwiedzających zostały rozproszone, a
dzięki spacerom (między punktami informacyjnymi) ludzie aktywnie zbliżają się do naturalnego
otoczenia. Dzięki temu zmniejszono również koszty operacyjne.
Wiele krajobrazów o wysokich walorach przyrodniczych, ze swoją ogromną różnorodnością
biologiczną, korzysta z posiadania statusu obszaru chronionego. Jednakże w naszych badaniach
bezpośrednich i podczas wizyt studyjnych zauważyliśmy, że cele takiego statusu są często
niezrozumiałe dla ludzi spoza sektora ‘środowiskowego’. Istnieje potrzeba promowania zalet
ochrony i statusu chronionego tak silnie, jak silne są stwarzane przez nie ograniczenia dla biznesu
– musi to być proces ciągły, aby zapewnić zaangażowanie przedsiębiorstw i społeczności, które
ulegają zmianom z biegiem czasu. Najprawdopodobniej ważne jest również, aby agencje
nadające status chroniony doceniły fakt, że to często biznes i społeczności tworzyły i dbały
o środowisko, które agencja ma zamiar chronić, a istniejące prawodawstwo nie zawsze jest
wystarczające do ochrony stanu istniejącego.
Analiza porównawcza wykazuje, że istnieje potencjał wzrostu dla biznesu lokalnego, ale
wskazuje również, że nie tylko odległość geograficzna, ale również kultura i wiedza lokalna mogą
utrudniać inwestycje wewnętrzne zorientowanie na tworzenie nowych przedsiębiorstw przez
‘obcych’. Etapy badania wskazane przez Centrum Rozwoju Lokalnego Pivka wykazały, że małe i
średnie przedsiębiorstwa ceniły nieformalne sieci społeczne i uważały je za ważne dla rozwoju
biznesu i zatrudnienia. Można zatem przyjąć, że wypierają one bardziej formalne struktury,
których brakuje ze względu na niewielki rozmiar populacji biznesowych i duże odległości
między przedsiębiorstwami. Jednocześnie jednak te sieci lokalne mogą być zamknięte dla osób
z zewnątrz, a także oddziaływać niekorzystnie na tworzenie bogactwa i lokalnych wydatków
- kiedy zarówno mieszkańcy jak i turyści oczekują niższych cen i nie chcą lub nie mogą sobie
pozwolić na płacenie rzeczywistych stawek rynkowych za towary lub usługi.
Zarówno ocena instytucji wspierających przedsiębiorczość jak i wskazanie zapotrzebowania na
wiedzę, działają jako ważne informacje zwrotne dla programowania polityki wspierania MŚP. Jest
15
to szczególnie ważne w odniesieniu do polityki ochrony przyrody, gdzie istnieje konieczność
poszerzenia zakresu prowadzonych działalności gospodarczych na obszarach naturalnych.
Zawężanie grupy przedsiębiorców prowadzi często nieświadome do ograniczania możliwości
rozwoju na obszarach przyrodniczych.
Potrzeby biznesowe, które poznaliśmy zdecydowanie podkreślają ważność całościowego
podejścia do polityki, która będzie obejmować czynniki gospodarcze, społeczne i środowiskowe,
ale również zapewni wsparcie dla elementów mających wpływ na te czynniki.
Korzyścią ze wspierania zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw na wrażliwych ekologicznie
(w sensie ich wpływu na przyrodę) obszarach wiejskich, może być zmniejszenie nacisku na
potrzebne do życia zasoby - takie jak paliwa i woda. Dużym zmartwieniem pozostaje potrzeba
redukcji zużycia ropy naftowej i produkcji dwutlenku węgla. MŚP położone w odległych
obszarach wiejskich są z natury oddalone od rynków zbytu i jako producenci czy też dostawcy,
muszą ponosić wysokie koszty związane z transportem w stosunku do firm położonych w
obszarach miejskich. Jednakże troska o przyrodę i środowisko globalne musi wykraczać poza
te kwestie. Na przykład, w roku 2012 w Wielkiej Brytanii, sprawa zasobów wodnych stała się
nowym wyzwaniem, który może prowadzić do wyciągnięcia wniosków mówiących, że problem
zwiększonego zapotrzebowania na wodę przez skoncentrowane w miastach przedsiębiorstwa
i ich pracowników, wraz z zapotrzebowaniem na energię, można rozwiązać poprzez lepsze
skomunikowanie i rozwój bardziej odległych MŚP, gdzie presja na zasoby jest mniejsza, a
możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii i ciepła są większe – obszary wymienione
w ramach B2N są bogate w wiatr, wodę, lasy i promienie słoneczne. Elementy te, związane ze
środowiskiem naturalnym, nie tylko zapewniają warunki do tworzenia nowych MŚP, ale również
stanowią integralną część ich funkcjonowania – baterie słoneczne, ogrzewanie drewnem,
wykorzystanie wody – wszystkie te czynniki były postrzegane jako korzystne dla rentowności
małych i średnich przedsiębiorstw.
16
5.Czerpanie wiedzy z projektu B2N
Przedstawione przez nas przykłady dobrych praktyk nie są użyteczne jedynie na poziomie
rozwoju MŚP. Projekty opisane w niniejszym opracowaniu oraz znajdujące sie w naszej bazie
danych, mają znacznie szersze zastosowanie. Pokazują one, że przedsiębiorczość obecna jest
praktycznie we wszystkich dziedzinach życia, a jej pielęgnowanie i wspieranie przyczynia się
do wzmacnia lokalnych społeczności, zapewniając pracę miejscowej ludności i wzbogacając jej
sferę społeczną. Zarówno przyroda jak i ludzie odpowiadają za kształt przestrzeni lokalnej, która
zależy w dużej mierze od naszych poglądów i systemów wartości.
Współpraca i wspólne wizje stanowią nić łączącą większość naszych badań. Projekt B2N
zwracał uwagę na działania, które tworzyły nowe rynki zbytu i sposoby wykorzystania zasobów
naturalnych i wytworzonych. Obserwowaliśmy współpracę, której celem było osiągnięcie
priorytetów związanych z zarządzaniem krajobrazem na terenach Parków Narodowych i
biosferą w Hiszpanii i Szwecji, oraz na politykę biznesową (np. bezpośrednia decyzja polityczna
Szwedzkiego Państwowego Przedsiębiorstwa Leśnego, aby włączyć leśnictwo komercyjne
z powrotem do zagospodarowywania terenów) i wspieranie małego biznesu (Ecolodge w
Auvergne, partnerstwo prywatno-publiczne i długoterminowa umowa pomiędzy właścicielami
Ecolodge (MŚP) a lokalnymi władzami jako właścicielami terenów). Wszystko te działania mają
na celu wsparcie rozwoju, jednak wyłącznie z wykorzystaniem praktyk chroniących przyrodę i
środowisko naturalne.
17
County Administrative Board, Östergötland
Koncepcja Ecoparków
Koncepcja Ecoparków została wymyślona przez szwedzką państwową spółkę Leśnią Sveaskog. Przynajmniej
połowa powierzchni leśnej w Ecopark nie podlega leśnictwu. Pierwszy Ecopark, Omberg, został otwarty w
2003 r.
Ecoparki są szeroko powiązane z ekologicznymi krajobrazami. Charakteryzują się wysokimi walorami
przyrodniczymi. Każdy Ecopark jest unikalny i powinien tworzyć dla ludzi i zwierząt przyjemne środowisko.
Znajduje się w nich specjalny punkt ekologiczny.
Ponieważ parki są tak rozległe, zagrożone gatunki o określonych wymaganiach ekologicznych mogą się w
nich bardzo dobrze przystosować. Ecoparki zapewniają tym gatunkom sprzyjające warunki do przetrwania
i rozmnażania się, niosąc pozytywne skutki, które mogą się rozprzestrzeniać na otaczające okolice. W ten
sposób Ecoparki funkcjonują jako miejsca reprodukcji i rozprzestrzeniania zagrożonych gatunków.
Zarządzanie ochroną przyrody w Ecoparks obejmuje na przykład celowe wypalanie lub spiętrzenie w lasach
oraz zapewnianie przestrzeni życiowej dla drzew liściastych poprzez wycinkę wdzierających się świerków.
Do pielęgnacji przyrody w dużym stopniu przyczyniają się również wypasy zwierząt, bydła i owiec. Ecoparki
pełnią bardzo ważną rolę także poza lasami, stwarzając wiele możliwości dla różnych rodzajów aktywności,
od długich spacerów leśnych i kontaktu z przyrodą, do kajakarstwa, wędkarstwa i myślistwa.
Oczywiste jest, że przyroda i krajobrazy obszarów partnerskich B2N są wysoko cenione przez
turystów, społeczności lokalne i przedsiębiorstwa. Wiele chronionych terenów to ziemie o wysokiej
wartości i jakości oraz cennych zasobach naturalnych. Do takich wniosków doszli uczestnicy
projektu B2N między innymi w wyniku corocznych badań sponsorowanych ze środków UE. Na
przykład wyniki ankiety Eurobarometer - Stosunek Europejczyków do turystyki, (2011/2012)
mówią, iż: „cechy naturalne lokalizacji oraz jakość zakwaterowania to czynniki, które mogą sprawić,
że turysta powróci do poprzednio wybranego miejsca. Połowa (50%) respondentów twierdzi, że
18
powróciłaby do danego miejsca z powodu jego właściwości naturalnych, takich jak pogoda czy
krajobraz, podczas gdy 1/3 (32%) odpowiedziała, że to jakość zakwaterowania mogłaby ich skłonić
do powrotu. Około 1/4 (27%) respondentów stwierdziła, że powodem, dla którego powróciliby do
tego samego miejsca, mógłby być ogólny poziom cen. Czynniki wpływające na„lojalność” klientów
w stosunku do miejsca wypoczynku, zostały po raz pierwszy zbadane w ramach wspomnianych
wyżej badań ankietowych .
Pomimo tego, że niektóre tereny położone są w znacznych
odległościach od miast, to bardzo niewiele z nich można uznać za
prawdziwe pustkowie, na większości z nich znajdują się bowiem
ślady wpływu człowieka lub przynajmniej trwającej przez wiele lat
jego interakcji z naturą.
Urnatur
Urnatur jest to eco lodge na małą skalę, certyfikowany przez szwedzką markę ekoturystyczną Natures Best,
jako wysokiej jakości ekoturystyka. Urnatur działa w turystyce w koncepcji leśnych pustelni, organizując
konferencje, wydarzenia i oferując odosobnione i spokojne miejsca we wspaniałym otoczeniu przyrodniczym.
Urnatur jest również czynną farmą. Jest to nienależąca do sieci leśna pustelnia z przesłaniem ‘luksusem jest
prostota’. Urnatur otrzymywał niewielkie granty inwestycyjne podczas uruchamiania biznesu, natomiast
obecnie działa samodzielnie na zasadach komercyjnych, bez żadnego wsparcia publicznego.
Przedsiębiorstwo wywiera pozytywny wpływ na biologiczne, wizualne i kulturalne wartości w cennym
obszarze przyrodniczym, zarządzając w sposób tradycyjny krajobrazem kulturowym za pomocą wypasu,
przemieszczania i przycinania drzew, zachowując tym samym biologiczne i kulturowe wartości dla przyszłych
pokoleń.
Ecolodge jest zlokalizowane w cennym obszarze przyrodniczym. Oprócz tworzenia tła dla turystyki
komercyjnej, zarządzanie pastwiskami i łąkami oraz przycinanie drzew pomaga realizować krajowe cele w
zakresie środowiska “Urozmaicony krajobraz rolniczy” i “Bogata różnorodność roślin i zwierząt” (http://www.
miljomal.nu/Environmental-Objectives-Portal)
19
W wielu przypadkach to właśnie one przyczyniły się do wytworzenia środowiskowych,
kulturowych i architektonicznych aspektów dziedzictwa badanego obszaru, które cenione są
z jednego bądź kilku powodów przez wszystkie zainteresowane grupy. Mając to na uwadze, w
wielu miejscach istnieje potrzeba utrzymania relacji pomiędzy człowiekiem a naturą, a w innych
odbudowanie ich na nowo. Aby tego dokonać, należy utrzymać zrównoważone i rozwinięte
społeczności, a niezbędnym tego elementem jest odpowiedni wkład pracy. Nie chodzi wcale
o to, aby stworzyć więcej nowych miejsc pracy na tych odległych terenach, lecz o to, aby były
to prace lepsze i lepiej opłacane (lub o obniżonych kosztach pracy, pozwalających zwiększyć
dochody własne). Podczas przeprowadzania badań spotkaliśmy się z wieloma przykładami
tworzenia lokalnych miejsc pracy, które w dużym stopniu były związane z turystyką.
Oto przykłady:
r Hotel Bellevue – zwiększona liczba miejsc pracy dzięki dłuższemu sezonowi turystycznemu
oraz rozwojowi przedsiębiorstw;
r Pottery Village (Wioska Garncarska – rozwój przedsiębiorczości oparty na tradycyjnym
rzemiośle poszukiwaniu nowych sposobów na innowacyjne wykorzystanie starych profesji.
r Four Winds Mountain and Manzaneda winter resort (Góra Czterech Wiatrów i kurort zimowy Manzadena) – zwiększona efektywność sezonu dzięki zaoferowaniu różnorodnych
udogodnień i atrakcji związanych ze sportem i wypoczynkiem.
Góra Czterech Wiatrów
Władze miejskie Mrągowa, w celu wydłużenia sezonu turystycznego, zrealizowały niezwykły projekt gminny na
Warmii Mazurach. Niedaleko miasta zbudowano centrum sportowe, które nazwano ‘Górą Czterech Wiatrów’.
Do jego realizacji miasto wykorzystało fundusze regionalne oraz z Ministerstwa Edukacji i Sportu.
Centrum zostało wyposażone w nowoczesne i stylowe urządzenia: hostel, w którym znajduje się bar, restauracja
z kominkiem, publiczna toaleta z pomieszczeniami dla niepełnosprawnych, pokoje gościnne, punkt medyczny,
20
miejsce magazynowe, wypożyczalnia sprzętu sportowego i pokoje socjalne.
Podczas zimy goście mogą korzystać z różnorakich sportów zimowych. Istniejąca infrastruktura sportowa to:
dwa wyciągi narciarskie, cztery trasy zjazdowe o różnym stopniu trudności - od zielonej, poprzez niebieską,
czerwoną do czarnej, snowpark dla snowboardzistów jak również lodowisko. W okresie letnim istnieje możliwość
uprawiania na terenie centrum sportów letnich, np. pływanie, wędkowanie, kajakarstwo, żeglowanie i nordic
walking.
‘Góra Czterech Wiatrów’ jest dobrym przykładem pokonania sezonowości w turystyce. Inicjatywa ta umożliwia
lepsze wykorzystanie zasobów i zwiększa produktywność. Stwarza pracownikom szersze możliwości, poprawia
bezpieczeństwo i zwiększa motywację. Wywiera również pozytywny wpływ na sytuację ekonomiczną całego
regionu.
Wioska Garncarska
Wioska garncarska jest przedsiębiorstwem społecznym, które zostało założone w październiku 2007 przez NIDA
- Fundację Rozwoju Nidzicy. Łączy ona w sobie ducha przedsiębiorczości z promocją lokalnej historii i kultury.
Biorąc pod uwagę dawne umiejętności rzemieślnicze i zapomniane zawody, stwarza szanse zatrudnienia dla
kilkudziesięciu mieszkańców okolicznych wiosek. Projekt ma styl demonstracyjny - pokazuje miejsce i działanie
dawnych technik rzemieślniczych. Jest on również dochodowy na nowoczesnym i konkurencyjnym rynku.
Przedmiotem działalności biznesowej Wioski Garncarskiej jest produkcja rzemieślnicza: krawiectwo i wyroby
ceramiczne, pamiątki, papier czerpany. Wioska organizuje sesje szkoleniowe, seminaria i konferencje jak
również warsztaty produkcji rzemieślniczej.
Wioska Garncarska jest odwiedzana w ciągu roku przez około 6000 osób. Jej ważnym produktem są przyjęcia
weselne w tradycyjnym mazurskim stylu, podczas których można spróbować potraw przyrządzonych
według starych przepisów i wziąć udział w przyjęciu weselnym ze śpiewami i tańcami przy muzyce ludowej.
Przygotowane zostało pole do tworzenia rynków dla produktów z wykorzystaniem lokalnych umiejętności,
rzemiosła i tradycji. Wioska Garncarska, poprzez połączenie ze sobą szeregu produktów i możliwości
biznesowych, tworzy miejsce warte odwiedzenia
Inicjatywa Wioski Garncarskiej była spójna z programem Unijnym EQUAL i finansowana przez Europejski
Fundusz Socjalny (ESF) w okresie programowym 2000-2006.
21
Ponadto, zaobserwowaliśmy powiązania tworzące nowe możliwości, które nie tylko generują
zyski, lecz mogą również działać jako katalizatory poprawy infrastruktury społecznej. Obserwowane dobre praktyki obejmowały projekty wspierające i wzmacniające równowagę między
ludźmi a przyrodą.
Przykłady:
r Jordanne River Gorge (Wąwóz rzeki Jordanne) – projekt oczyszczalni ścieków pomógł w
zachowaniu lepszej jakości wody w dolnym biegu rzeki.
r Community Planning (Planowanie na rzecz społeczności) – angażowanie społeczności
w planowanie swojej przyszłości z uwzględnieniem jej wpływu na środowisko, konsultow-
Projekt Ourense Chestnut
Projekt Ourense Chestnut jest przykładem zachęcania i wspierania do rozwoju produktów wytwarzanych z
lokalnych surowców.
Rejon, w którym projekt jest zlokalizowany, to depresyjny obszar południa prowincji Ourense, graniczącej z
Kastylią, posiadający idealne warunki wyżynne, pogodę i skład gleby do uprawy kasztanów, oliwek i grzybów.
Projekt był powiązany z utworzeniem ośrodka badawczego, w którym prowadzone są badania nad adaptacją
kasztanów i leczeniem ich chorób. Oprócz tego, zmodernizowano kilka muzeów w celu wprowadzenia
powiązań historycznych tych obszarów w odniesieniu do badanych i rozwijanych produktów.
Przyszłość projektu może być wspierana przez fakt, że w Ourense znajdują się dwa najlepsze przedsiębiorstwa
zajmujące się przetwórstwem i sprzedażą kasztanów w różnych częściach świata, łącznie z rynkiem
azjatyckim. Firmy te, aby sprostać zamówieniom, muszą importować surowce. Istnieje więc potencjalny
rynek dla wzrostu produkcji lokalnej. Podobne, lecz na mniejszą skalę tendencję, można zaobserwować w
produkcji grzybów.
Kasztany niespełniające wymagań najwyższej klasy rynków żywnościowych są zużywane jako pasza dla
tradycyjnej galicyjskiej trzody chlewnej, zwanej “porco celta”, z której produkowane jest poszukiwane na
rynkach mięso o najwyższej jakości.
22
anie planów zarządzania terenami chronionymi takimi jak Regionalne Parki Przyrodnicze we
Francji.
r Wykorzystanie przestrzeni, kultury i środków egzystencji:
Lokalną gospodarkę można rozszerzyć poprzez stosowanie wartości dodanych do miejscowych
produktów, na przykład poprzez zachęcanie i wspieranie rozwoju produktów wykorzystujących
lokalne materiały (np. produkcja jadalnych kasztanów w Hiszpanii czy soku z aronii w
Bułgarii).
Żywność lokalna, w tym certyfikowana, stanowi istotny sektor gospodarki, który można wykorzystać
w przypadku zarówno ważnych kulturowo jak i specyficznych geograficznie produktów. Promocja
żywności opartej na lokalnej produkcji, może pomóc we wspieraniu sieci bioróżnorodności podczas wytwarzania artykułów o wysokiej wartości, opierających się zarówno na jakości jak i unikalnym
Queixos do Xures
Queixos do Xures to mała firma w obszarze przyrodniczym zajmująca się produkcją serów z koziego mleka.
Na farmie jest hodowanych około 100 kóz. Farma został założona przez Antonio, który jest jej właścicielem.
Produkuje sery z surowego mleka; oznacza to, że mleko nie jest poddawane obróbce cieplnej, co jest
nowością w Galicji. Ten sposób produkcji serów odróżnia go od innych. Jego inicjatywa była nagradzana kilka
razy przez Regionalną Agencję Rozwoju Wsi. Firma znajduje się na facebooku i można się z nią kontaktować
przez Internet.
występowaniu. Smak, rasa czy techniki produkcji, są często unikalne dla danego terenu i zależne
od środowiska: Ser Salers związany ze specyficzną rasą bydła, tradycyjna wieprzowina w Hiszpanii
czy Polsce, lokalizacja różnorodnych odmian winogron w dolinie Aosty we Włoszech.
23
W określonych miejscach geograficznych występują także wody Spa wykorzystywane jako wody
pitne lub jako produkt zdrowotny, w różnych wariantach skali (Auvergne, Powys, Ourense).
r Duma lokalna
Duma lokalna, będąca siłą napędową rozwoju i tworząca poczucie miejsca, może być również postrzegana jako podstawa do rozwoju środowiska i lokalnego biznesu. Tworzenie takiego poczucia
może się odbywać zarówno na poziomie regionalnym jak i lokalnym, i można je silnie powiązać z
budowaniem świadomości marki i marketingiem. Tam, gdzie marki wykorzystuje się do wspiera-
Park Narodowy Monti Sibillini
Park Narodowy Monti Sibillini obejmuje obszar 700 ha lądu pomiędzy dwoma regionami Włoch: Umbrii i
Marche. Zarządzanie Parkiem Narodowym obejmuje:
1) Zajmowanie się projektami ochrony elementów przyrody;
2) Wspieranie działalności wypoczynkowej;
3) Wspieranie działań komunikacyjnych w celu promowania Parku;
4) Wspieranie biznesu poprzez tworzenie etykiety jakości za pomocą logo Parku SIbillini, używanego przez
firmy działające na obszarze Parku.
nia i zwiększenia rozpoznawalności firm jako kluczowych dla środowiska, a lokalne społeczności
zachęcane są do zrozumienia i celebrowania swoich tradycji, kultura i biznes zaczynają się wzajemnie uzupełniać. Dobrym przykładem B2N jest Park Narodowy Sibilini – gdzie silna marka i plan
akredytacji przedsiębiorstw, mają unikalny charakter i wspólnie budują silne poczucie miejsca i
wartości.
24
Biznes turystyczny może sprawić, że ludność lokalna dowie się więcej o swojej okolicy. Rozwój
miejscowych produktów, zbiory historyczne, wydarzenia kulturalne oraz zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa architektonicznego, mogą poszerzyć zakres usług i atrakcji oferowanych
odwiedzającym, co w konsekwencji wpłynie na pobudzenie rozwoju małych przedsiębiorstw,
Comité Régional de Développement
Touristique d’Auvergne, DAMASE-Joël
Livradois-Forez - Regionalny Park Przyrodniczy we Francji
Regionalny Park Przyrodniczy Livradois Forez jest organizacją publiczną utworzoną przez reprezentantów
lokalnej społeczności (Rada Regiony Auvergne, Departamenty Puy-de-Dôme i Haute-Loire oraz 180 wsi)
i włączającą lokalnych udziałowców do procesów podejmowania decyzji. Obszar regionalnego parku
przyrodniczego podlega klasyfikacji certyfikatu jakości (we Francji istnieje 46 regionalnych parków
przyrodniczych). Park ten stosuje plan zrównoważonego rozwoju i oferuje pomoc techniczną w rozwiązywaniu
problemów środowiskowych w oparciu o zachowanie i poprawianie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego
oraz lokalnego know-how.
Celem tej strategii jest ochrona dziedzictwa, doradztwo dla firm (kwestie zrównoważonego rozwoju),
udział w planowaniu przestrzennym obszaru (kwestie urbanizacji), informowanie społeczeństwa o ofertach
25
turystycznych, ochronie środowiska, wydarzeniach kulturalnych…
Ta strategia jest odnawiana co 12 lat i jest poprzedzona intensywnymi konsultacjami społecznymi. W procesie
tych konsultacji uczestniczą mieszkańcy Parku oraz lokalni i regionalni udziałowcy, co pozwala na włączenie
miejscowej społeczności do planowania swojej przyszłości.
dzięki potencjalnym nowym klientom lub zwiększonym wydatkom klientów lokalnych.
Projekt B2N dokonał rewizji wielu możliwości rozwoju MŚP, które są wyraźnie kierowane przez inicjatywy społeczne i to one często koncentrują się na odrębności kulturowej, zapewniając warunki do
trwałego i szybkiego rozwoju firm, a w rezultacie i społeczności, która może ochronić tak cenną dla
niej przyrodę. Jest oczywiste, że działania te wymagają kompleksowego wsparcia, obejmującego
Hotel Bellevue: Doskonała gościnność połączona z lokalnymi wartościami i tradycją
Niezależny, rodzinny czterogwiazdkowy hotel z restauracją oznaczoną 1 gwiazdką Michelina. Usytuowany w
centrum Cogne hotel jest urządzony w tradycyjnym stylu góralskim. Można w nim zobaczyć setki elementów
tradycyjnego umeblowania i ceramiki, rozmieszczonych w różnych miejscach hotelu. Rodzina prowadzi w
Cogne również różnego rodzaju restauracje: Gourmet dell’Hotel Bellevue, restauracja Terrazza , bary à Fromage
i Brasserie du Bon Bec oraz restaurację hotelową Le Petit. Hotel promuje także centrum odnowy biologicznej, z
licznymi tradycyjnymi jak i nowoczesnymi zabiegami Spa.
Hotel Bellevue udowadnia, że w obszarach naturalnych możliwe jest realizowanie modeli Hospitality Excellence,
łącząc ją z wartościami lokalnymi. Po pierwsze, biznes był w stanie osiągnąć wysoki poziom jakości oferowanych
usług. Po drugie, przyczynił się do poszerzenia oferty, dodając sprzedaż sklepową różnych produktów i
uruchamiając działalność restauracyjną. Dlatego też udało się połączyć trwałość niezależnej struktury hotelu
o ograniczonej liczbie pokoi z wielkością biznesu, wystarczającą do podjęcia niezbędnych inwestycji, aby
zaistnieć na skalę międzynarodową.
26
nie tylko rozwój biznesu, ale także lokalnych społeczności.
Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą się rozwijać w wyniku działań wspierających dorobek kulturowy, poprzez sztukę i rzemiosło, rozpoznając i wykorzystując tradycyjne style i projekty w co raz
to nowych produktach (Obrabianie drewna w Grand Paradis w Arte da Terra – Ręczne rzemiosło i
Design w Portugalii) lub odwołując się do lokalnej kultury – przykładem tego jest Hotel Bellevue,
gdzie personel nosi tradycyjne, regionalne stroje.
Odkrywanie przeszłości poprzez kulturę kulinarną i lokalne rzemiosło, może pobudzać rozwój
nowych produktów, na przykład odtworzenie tradycyjnej kuchni Warmia Mazury Powiśle – Dziedzictwo Kulinarne. Doświadczanie i celebrowanie historii, na przykład w małych muzeach czy cen-
Ecomuseu do Barroso – Alto Tâmega, Portugalia
Stworzenie ekomuzeum jest wielkim osiągnięciem dla subregionu Barosso i jego mieszkańców. Rewitalizacja
starych tradycji, zaangażowanie nie tylko ludzi starszych ale również młodzieży stało się tak ważne, że
Ekomuzeum jest obecnie wzorcem dla ludności Baroso.
Na początku była to inicjatywa władz miejskich Montalegre, wsparta funduszami publicznymi przez rząd. Z
biegiem lat uzyskała wsparcie finansowe z różnych programów i inicjatyw: ON i ON2 (program państwowy),
LEADER II, LEADER+ oraz INTERREG III B SUDOE.
Oprócz budynku głównego, usytuowanego w historycznym centrum Montalegre, zainwestowano w 3
nieduże wille (2 w Parku Narodowym Penede-Geres), odbudowując stare, tradycyjne budynki. Miejsce Pitões
das Júnias jest to Centrum Interpretatywne, koncentrujące się na miejscowej tradycji społecznej, dziedzictwie
geograficznym, na klasztorze Cystersów i na Parku Narodowym. Lokalizacja Tourém, 30 km od centrum
Ekomuzeum, poświęcone jest starożytnej działalności przemytniczej, pracom rolniczym i rzemiośle. Wieś
znajduje się niedaleko granicy z Hiszpanią i wchodzi w skład terytorium Parku Narodowego Peneda-Gerês.
27
Lokalizacja Salto znajduje się w Casa do Capitão (dom kapitański), starożytnym domu wpływowej rodziny
sprzed kilku wieków. W domu znajduje się biblioteka i mała sala do imprez publicznych.
http://www.ecomuseu.org
trach informacyjnych, może wspierać odbudowę i rewitalizację budynków popadających w ruinę.
Może też zwrócić uwagę na lokalną kulturę i zasoby w celu rozszerzenia wachlarza usług i atrakcji
turystycznych a także ochronę ukształtowanego przez człowieka środowiska. Przykładem tego jest
projekt Ecomuseu do Barroso. Takie projekty dają możliwość rozwinięcia tożsamości kulturowej,
ważnej nie tylko dla turystów, ale przede wszystkim dla społeczności lokalnych. Dziedzictwo ar-
Kurt Adolfsson
Rezerwat Przyrodniczy Tinnerö
Rezerwat Przyrodniczy Tinnerö jest częścią unikalnego obszaru dębowego Östergötland, który oferuje
ciekawy krajobraz zarówno kulturowy jak i biologiczny. Zajmujące się wypasem przedsiębiorstwo CGS
Naturvård AB zobowiązało się zachowywać i rozwijać wysokie wartości przyrodnicze i kulturowe.
Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej i dziedzictwa kulturowego, jak również
zagospodarowywanie terenu poprzez produkcję biologiczną i wypas, jest włączone do krajowych celów
jakościowych środowiska w Szwecji.(http://www.miljomal.nu/Environmental-Objectives-Portal/). Rezerwat
Przyrody Tinnerö jest dużym, ponad 600-hektarowym rezerwatem przyrody, założonym w 2006 r., kiedy to
wojsko zrezygnowało ze znajdującego się tam poligonu. Jest on własnością gminy Linköpings i jest przez
nią zarządzany .
Po przejęciu Tinnerö przez Gminę Linköping, zostały przeprowadzone duże projekty konserwatorskie mające
na celu odbudowanie różnych gatunków fauny tego obszaru jak również całego krajobrazu kulturowego.
Zarośnięta ziemia została wyczyszczona i przywrócono wypasanie, zrekultywowano jezioro Rosenkällasjön, na
którym występuje bogate życie ptactwa. Okolica oferuje dobry dostęp dla odwiedzających, z oznakowanymi
szlakami, miejscami piknikowymi i parkingami z tablicami informacyjnymi. Każdego roku, we współpracy z
wieloma organizacjami pozarządowymi, prowadzony jest bogaty program informacyjny, przyciągający wielu
gości. Przykładami takich programów jest coroczny program przewodnictwa, prowadzony we współpracy
28
z wieloma organizacjami pozarządowymi, który przyciąga wielu turystów. Inne przykłady to safari bat,
wyprowadzanie krów na pastwiska po zimie, spacery w celu obserwowania biologicznego dziedzictwa
kulturowego, słuchanie dawnej muzyki o zachodzie słońca, obserwowanie ptactwa nocnego w czasie lata
etc.
Wypasane zwierząt jest sprawą kluczową dla zachowania i rozwoju wysokich walorów przyrodniczych
i kulturowych obszarów dębowych. W tym celu zawarto umowę, która pozwala przedsiębiorstwom
prowadzącym wypas czerpać korzyści zarówno z ochrony terenów zielonych jak i z biznesu. Przedsiębiorcy
spoza CGs Naturvård AB byli wybierani przez gminę Linköping nie pod kątem oferowania najniższej ceny ale
pod kątem zapewnienia przez nich poszanowania przyrody.
chitektoniczne wraz z dziedzictwem kulturowym mogą być chronione przez muzea i stanowić
uzupełnienie małej infrastruktury dla sektora turystyki. Zgodnie z zapotrzebowaniem rynku turystycznego, projekty związane z muzeami i centrami turystycznymi, oprócz funkcji edukacyjnej,
powinny również zapewniać atrakcje i rozrywkę. Prezentowane treści muszą być elastyczne i
stanowić pomost między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością.
Działania wspierające powyższe projekty, mogą w rezultacie stwarzać nowe możliwości dla tworze-
Maison Bruil - Wspieranie MŚP i odbudowy dziedzictwa architektonicznego
Maison Bruil jest jednym z najlepszych przykładów architektury wiejskiej na obszarze Gran Paradiso i zostało
poddane gruntownej renowacji w celu demonstrowania funkcji tradycyjnego domu wiejskiego. Stanowi on
historię architektury stylu życia wiejskiego.
Wystawa “Conserver le souvenir… se souvenir pour conserver” przedstawia tradycyjną produkcję i rozwijane
w ciągu wieków sposoby przechowywania żywności. Różne części domu stanowią punkt wyjścia do poznania
tradycyjnej diety, z możliwością uczestniczenia w interaktywnej reprodukcji.
W Maison Bruil istnieje miejsce przeznaczone dla lokalnej produkcji: Atelier du Goût. Stanowi wizytówkę
do poznawania regionu i jego produkcji poprzez uświadamianie i stosowanie metod praktycznych. Poprzez
29
prezentację produkcji i degustacje, Fondation Grand Paradis podkreśla techniki i kontekst kulturowy, w
którym wytwarzane są wina i produkty żywnościowe.
Maison Bruil należy do społeczności góralskiej Gran Paradiso Mountain i jest zarządzany przez Fundację Grand
Paradis. Aby zwiedzić muzeum należy wykupić za 8 euro bilet proponowany przez fundację; upoważnia
on do wejścia i zwiedzenia 10 miejsc prowadzonych przez fundację, a jego ważność wynosi 1 rok. Poprzez
prowadzenie sieci punktów (z funduszy publicznych), Fundacja zwiększa obroty i poszerza działalność
okolicznego przemysłu w gminach leżących na obszarze Parku Narodowego Gran Pardiso.
nia joint venture i współpracy pomiędzy organizacjami publicznymi, prywatnymi i społecznymi, oraz
tworzyć szanse na prowadzenie wspólnej polityki: - planowanie i wdrażanie działań wspierających
rozwój biznesu - wspieranie odbudowy - wzmacnianie społeczności chroniącej i doceniającej
dorobek kulturalny oraz środowisko, która posiada potencjał uczenia się i angażowania w życie
społeczne.
Jaskinie Szkocjańskie: Zrównoważenie wartości bioróżnorodności i krajobrazu z zainteresowaniem
Ze względu na ich wyjątkowe znaczenie, Jaskinie Szkocjańskie w 1986 roku zostały wpisane na listę
światowego dziedzictwa naturalnego i kulturowego UNESCO . Międzynarodowe środowiska naukowe
potwierdziły znaczenie jaskiń jako jednego ze skarbów naturalnych Ziemi.
Spośród najważniejszych jaskiń na świecie, Jaskinie Szkocjańskie stanowią najbardziej znaczące podziemne
zjawisko, zarówno regionu Kras jak i Słowenii.
30
Od niepamiętnych czasów ludzie są przyciągani do wąwozu, gdzie rzeka Reka znika pod ziemią, jak i przez
tajemnicze wejścia do jaskini. Rzeka znika pod skalistą ścianą; na jej górze usytuowana jest wioska Szkocjan,
od której pochodzi nazwa jaskiń.
Badania archeologiczne odkryły, że w jaskiniach i ich otoczeniu żyli ludzie w czasach prehistorycznych.
Znaleziska z tego obszaru świadczą, że jaskinie Szkocjańske w tamtych czasach miały znaczenie nie tylko
lokalne ale i regionalne.
Pionierskie badania krasu (Karst) i zjawisk krasowych rozpoczęły się na tym obszarze w XIX wieku. Stąd
pochodzą międzynarodowe karstologiczne terminy “krasowe” i “doline” .
Zapadnięte doliny i ich otoczenie są siedliskiem rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków ptaków oraz
kilku gatunków nietoperzy. Ze względu na szczególne warunki geomorfologiczne i mikroklimatyczne, rozwinął
się tutaj niezwykły ekosystem, w którym współistnieją bio-geogradiczne elementy śródziemnomorskie,
sub-śródziemnomorskie, środkowoeuropejskie, Illyriaśkie i alpejskie. W podziemnym systemie rzeki Reka
zachowała się unikalna fauna.
Istnieje ścisła współpraca z lokalną społecznością, która ma zapewnić konserwację naturalnych obszarów i
zachować tradycyjne budowle, takie jak kamienne mury. Lokalne renowacje są wspierane przez niewielki
grant. Ważnym udziałowcem tego obszaru jest lokalna społeczność. Doceniane jest znaczenie badań i nauki,
a odnowiony budynek oferuje zaplecze konferencyjne i biurowe oraz teren badawczy.
Należy jednak zwracać uwagę, aby nowe atrakcje nie powstawały w odizolowaniu i aby stanowiły
dodatkową ofertę przy szlakach turystycznych, oraz aby tworzono je z myślą o wzmocnieniu
planowanej inicjatywy regeneracji. Jasne było, że wiele inwestycji publicznych było swego rodzaju
katalizatorem dla przedsiębiorstw prywatnych. Małe, ale wyspecjalizowane firmy mogą działać
sprawnie bez uszczerbku dla biznesu i przyrody. (Maison Bruil w Introd – tradycyjny budynek
wykorzystywany do objaśniania odwiedzającym metod przechowywania żywności, oraz promowania nowych produktów żywnościowych opartych na tradycyjnych zasobach).
Rozwijanie działalności kulturalnej i tradycyjnych umiejętności, może mieć formę zarówno inwestycji na dużą skalę, takich jak opowiadanie historii regionu na Festiwalu Dźwięku i Wizji w Veliko
Tarnovo, czy też wybór tradycyjnych stylów budowli i materiałów, które kładą nacisk na środowisko
naturalne jak np. dachy pokryte strzechą w Naturum nad jeziorem Täkern, czy też działania na skalę
bardziej lokalną jak np. chaty z bali w Urnatur, odrestaurowanie kamiennego muru w Parku Jaskiń
Szkocjańskich na Słowenii czy muzyka w dolinie Aosty.
31
Naturens bästa - systemy certyfikacji ekoturystyki o wysokiej jakości i odpowiedzialności
Naturens bästa (Natures Best) jest państwowym systemem certyfikacji szwedzkiej ekoturystyki o wysokiej
jakości. Natures Best został opracowany przez agencje turystyczne, właścicieli gruntów, towarzystwa ochrony
przyrody, organizacje non profit, urzędy, firmy turystyczne i instytucje. W opracowywaniu kryteriów dla tego
systemu brało udział ponad 30 firm i 20 krajowych stowarzyszeń. Punktem centralnym jest jakość świadczeń
turystycznych, w połączeniu ze środowiskiem i środkami ochrony przyrody jak również wyraźny związek z
lokalnością. Natures Best nadaje certyfikaty i promuje najlepszych szwedzkich touroperatorów i ich najlepsze
produkty. Rozwój Natures Best wymagał i nadal wymaga wsparcia ze źródeł publicznych. Etykieta jakości
Natures Best jest obecnie wspierana głównie przez dwie organizacje:
1. Szwedzkie Towarzystwo Turystyczne - główną organizacją odpowiedzialną za Natures Best i za proces
certyfikacji. Towarzystwo zostało założone w 1996 r. i ma około 400 członków, większość z nich to małe i
średnie przedsiębiorstwa.
2. Visit Sweden jest organizacją krajową, odpowiedzialną za promowanie Szwecji jako biznesu i miejsca
docelowego wyjazdów wypoczynkowych.
Celem systemu certyfikacji jest rozwój ekoturystyki, tak aby zapewnić turystom usługi o najwyższej
jakości. Poza tym certyfikacja ma na celu nadanie dziedzictwu przyrodniczemu i kulturalnemu Szwecji
wartości ekonomicznej poprzez kreowanie nowych możliwości pracy i turystyki jakościowej. Kreowanie
międzynarodowej marki dla Szwecji jako ekscytującego miejsca do uprawiania ekoturystyki.
Więcej o tych zasadach można przeczytać pod adresem:
http://www.naturesbestsweden.com/nb/grundprinciper.asp
32
r Odwiedzający i turystyka
Badania B2N koncentrowały się na obszarach peryferyjnych. Taki charakter lokalizacji oznacza,
że nie można tam łatwo polegać na MŚP rozwijających ofertę kierowaną do turystów
jednodniowych. Powszechnie wiadomo, że turyści pozostający dłuższy czas w danym miejscu
wzmacniają rynki turystyczne na odległych obszarach. Nasze badania nie skupiały się na samych
turystach, lecz również na oferowanych im atrakcjach, które można poprawić dzięki związkom
MŚP z ich naturalnym otoczeniem i zasobami, i które pozytywnie wpływają na biznes. W oparciu
o Mocne Strony określone w naszej analizie SWOT, możemy z grubsza określić, jakie działania,
poparte dobrym marketingiem, mogłoby przyciągnąć turystów, natomiast z analizy przypadków
wynikają pomysły, w jaki sposób wydłużyć ich okres pobytu i zwiększyć ich wydatki.
Rozpatrywanie praktyk, które wyróżniliśmy jako najlepsze praktyki MSP i które skupiają się głównie
na turystyce, prowadzi do wniosku, że najważniejsza nie jest ilość, lecz jakość posiadanej oferty.
Kluczowym działaniem, które jak wierzymy będzie skuteczne, jest ulepszanie profilu ekoturystyki
opartej na jakości miejsca, jakości świadczonych usług i głębokości powiązań ze środowiskiem
naturalnym. Nie jest to jednak praca dla pojedynczego MŚP, i aby pomyślnie rozwijać sektor,
należy w jak największym stopniu opierać się na wymienionych powyżej metodach działań.
Siła naszych odległych obszarów naturalnych powinna tkwić w holistycznym podejściu
do odwiedzających – pojedyncze przedsiębiorstwa mogą być małe i nie być w stanie w
Operatorzy Konsorcjum Dolina Cogne: najlepsze praktyki integracji i współpracy
Consorzio Operatori Turistici della Valle di Cogne (operatorzy Konsorcjum Dolina Cognie) ma na celu
wspieranie rozwoju doliny Cogne poprzez koordynowanie działalności firm oraz poprawianie ich efektywności
i możliwości produkcyjnych. Uczestniczy ono również w organizowaniu i prowadzeniu lokalnych wydarzeń.
Cogne jest to niewielki i dość odizolowany obszar. Konsorcjum tworzy stowarzyszenie różnych firm, których
celem jest podniesienie ich możliwości produkcyjnych i inspirowanie pomysłów na biznes. Celem konsorcjum
jest promowanie opartej na przyrodzie turystyki w Parku Narodowym Gran Paradiso.
Konsorcjum reprezentuje touroperatorów doliny Cogne i odgrywa ważną rolę w rozwoju turystyki
terytorialnej. Zajmuje się zarządzaniem miejscami docelowymi turystów, a jak powszechnie wiadomo, tego
rodzaju działalność ma kluczowe znaczenie dla sukcesu turystyki terytorialnej. Konsorcjum jest szczególnie
zainteresowane różnorodnością pełnionych przez siebie funkcji, ponieważ zajmuje się zarówno wspieraniem
33
usług turystycznych i terytorialnych powiązanych z przyrodą, jak i bezpośrednią organizacją różnego
rodzaju wydarzeń. Odgrywa również aktywną rolę w promowaniu integracji i współpracy wśród operatorów
pracujących na różnych szczeblach sieci turystycznej.
pojedynkę zaoferować odwiedzającym pełnego zakresu usług, natomiast może to uczynić kilku
współpracujących ze sobą przedsiębiorców .
Utworzenie wspierającej się sieci biznesowej, pozwoli zarówno na ochronę jak i na wykorzystanie
stworzonego przez człowieka dziedzictwa. Kilku małych ośrodków oferujących zakwaterowanie,
razem z dobrą restauracją wykorzystującą lokalne produkty, mogą stworzyć w obrębie
społeczności wiejskiej wiele z funkcji dużego kompleksu hotelowego. Współpraca pomiędzy
firmami może podnieść ich wydajność i łączny dochód. Przykładem tego jest współpraca
między zarządcami hoteli Konsorcjum Doliny Cogne, gdzie kilku zarządców wspólnie zakupiło
rowery elektryczne, aby umożliwić turystom czysty i bardziej ‘zielony’ dostęp do terenów
wiejskich. Prowadzą oni również małą agencję zatrudnienia, a co również bardzo istotne – stale
współpracują z lokalnymi władzami.
Obszary naturalne są w stanie zaoferować wspaniały potencjał turystyczny, jednak turystyka
może również stanowić broń obosieczną. Turystyka jest kluczowym biznesem we wszystkich
obszarach partnerskich B2N i może przynosić pozytywne efekty gospodarcze. Może się ona
rozwijać wokół zasobów przyrodniczych, czego przykładem jest żeglarstwo po jeziorach
Warmii i Mazur czy jazda na nartach i wędrówki piesze we włoskich Alpach – klimat i krajobrazy
koncentrują działalność turystyczną na rzecz przedsiębiorstw i społeczności. Jednakże pojawić
się mogą również ujemne skutki działalności, takie jak: degradacja obszarów przyrodniczych,
zużycie miejsc ważnych z punktu historycznego, przeciążenie zasobów związanych z codziennym
życiem, jak np. woda, ścieki, czy wywóz śmieci. Obserwowane przez nas działania turystyczne,
obejmowały szereg aspektów: ekoturystykę, turystykę kulturową i turystykę aktywną.
Na rynkach panuje obecnie duża konkurencja, następują zmiany klimatyczne a turyści stają się
coraz bardziej wymagający w swoich oczekiwaniach. Regiony naszego projektu, ich przyroda
34
i krajobrazy, często są bardzo wrażliwe środowiskowo.
Jednak projekt B2N odnalazł przykłady, gdzie poradzono
sobie z tymi wyzwaniami. Plan gospodarki wodnej,
jak w przypadku Wąwozu rzeki Jordanne, poprawa
systemu wodno-ściekowego - efekt uboczny rozwoju,
mającego na celu udostępnienie przepięknego wąwozu
odwiedzającym (zgodnie z programem Natura 2000), do
którego dotychczas nie było żadnego dostępu – wszystko
to powstało aby stworzyć nowe, atrakcyjne i ekologiczne
miejsca dla turystyki.
Zarządzanie
turystami
poprzez
tworzenie
miejsc
koncentracji turystycznej, takich jak Puy Mary w Auvergne
czy rozważny rozwój marin i przystani na Warmii i
Mazurach, oraz zarządzanie krajobrazem nie tylko poprzez
jego ochronę, tak jak we Francji czy we Włoszech, ale
Comité Régional de Développement
Touristique d’Auvergne, VIDAL-Hervé
Jordanne River (rzeka Jordanne)
Ta atrakcje turystyczna znajduje się w głębokim wąwozie rzeki Jordanne w Auvergne, Francja. Ten obszar
przyrodniczy został udostępniony dla publiczności dzięki nowym zintegrowanym udogodnieniom, takim jak
drewniane mosty, mosty pływające,...
Pierwotnym celem tego projektu było stworzenie nowej działalności gospodarczej i wzrost zatrudnienia
w odległym obszarze wiejskim w oparciu o jakość turystyczną rzecznego wąwozu. Inwestycja została
zrealizowana przez władze lokalne, Communauté de communes du Bassin d’Aurillac, dzięki polityce
społecznej Rady Regionu i Związku Departamentów. Jednak zarządzanie tym miejscem powierzono
stowarzyszeniu, składającemu się z lokalnych udziałowców.
Skutki ekonomiczne były bardzo pozytywne: w roku 2010 miejsce to odwiedziło 35 000 ludzi, pomimo
pobierania opłaty za wstęp. Stowarzyszenie zatrudnia 2 osoby w pełnym wymiarze, a w pełni sezonu pracuje
tu nawet do 8 osób.
Wpływ na chronioną przyrodę rzeki (Natura 2000) był również pozytywny. W górnym biegu rzeki wybudowano
oczyszczalnię ścieków w celu poprawienia jakości wody w wielu miejscach. Te działania wywarły bardzo
pozytywny wpływ na chronioną faunę rzeki.
Przykład ten pokazuje, że istnieje możliwość realizacji szlachetnego kręgu (virtuous circle) poprzez
wykorzystanie jakości obszaru przyrodniczego do uruchomienia działalności gospodarczej, która pomoże
polepszyć wartość środowiskową miejsca.
35
poprzez bardziej aktywną interwencję jak w Szwecji – gdzie pozytywne, długoterminowe cele
wspierają kształtowanie krajobrazu, które ma na celu przywrócenie otoczenia przyrodniczego
przynoszącego korzyści. Rozpoznawanie i tworzenie nowych rynków jest istotne dla
zrównoważonego rozwoju i wzrostu biznesu. Podczas wielu wizyt w ramach projektu B2N,
szczególnie reprezentowane były dwa obszary rynkowe - edukacja i zdrowie.
Główne czynniki, które pomogą wzbudzić większy szacunek dla wartości przyrodniczych,
drzemią w edukacji. Interpretacja krajobrazów, przyroda i kultura są ważne i stanowią potencjał
dla sektora biznesowego. Stanowią także wartość dodaną dla sektora rekreacyjnego i również
mogą być bardziej formalną lecz przyjemną metodą edukacji, szczególnie w szkołach.
Obserwowaliśmy wiele przykładów wysokiej jakości aktywnej turystyki, wspieranej przez
doświadczonych przewodników. Wartość środowiska naturalnego jest kluczowym elementem
dla MŚP, opierającym swoją ofertę o towary i usługi prozdrowotne. Niektóre przedsiębiorstwa
wykorzystują w szczególności zasoby naturalne, takie jak wody termalne, a zabiegi wellness
znacznie podnoszą wartość wielu obiektów hotelarskich. Dobrą promocją produktów
żywnościowych jest jakość środowiska, z którego one pochodzą. Podczas wizyty w prowincji
Perugia, wywiązała się dyskusja na temat wartości obszarów naturalnych, zarówno dla zdrowia
fizycznego jak i psychicznego. Chociaż nie jest to przedmiotem badań B2N, to podkreślono
istotę tego zagadnienia dla badań w przyszłości. W badaniu Eurobarometru – „Stosunek
Europejczyków do Turystyki”, zidentyfikowało typowe powody wyjazdu na wakacje w 2011 r.
Połowa respondentów, którzy wyjechali na wakacje na przynajmniej cztery dni powiedziała,
że głównym powodem wyjazdu była chęć odpoczynku / rekreacji – prawie połowa (48%)
stwierdziła, że wyjechali na wakacje w celach wypoczynkowych / rekreacyjnych (włączając w to
SPA/cele zdrowotne)”.
36
6.Obserwacje, wnioski i zalecenia
Większość poddanych badaniu przedsiębiorstw zaliczało się do małych pod względem
zatrudnienia, lecz nie jest to rzeczywisty obraz. Dzięki poprzednim wynikom badań B2N jesteśmy
świadomi faktu, że we wszystkich krajach partnerskich, istnieje wiele różnych rejestrów firm co
może powodować, że tak niewiele badań związanych z sektorem MŚP jest łatwo dostępnych.
Na przykład w Wielkiej Brytanii, wielu małych przedsiębiorców jest zarejestrowanych jako
‘przedsiębiorcy indywidualni’ lub jako partnerstwa i nie mają prawnego obowiązku zgłaszania
swojej działalności handlowej publicznie – przez co wiadomo jedynie, że dana firma istnieje,
jednak nie wiadomo czym się zajmuje i dlaczego, poza informacjami zawartymi w opisie
działalności. Z naszego studium przypadku wynika, że to„dlaczego” nie jest jedynie cechą sukcesu
i potencjału ekonomicznego biznesu, ale może być również istotne z punktu widzenia wpływu
biznesu na środowisko (zarówno naturalne jak i społeczne), w którym jest on zlokalizowany.
r Jakie są konsekwencje polityki rozwoju?
Dr Ian Skewis stwierdził w raporcie Powys, że „najcenniejszym zasobem, jakie może posiadać
miejsce, są ludzie i powinno się zadbać o to, aby polityka rozwoju obszarów zawsze stawiała
ich na pierwszym miejscu”. Dodaje również, że „Ci, którzy oceniają propozycje przedsiębiorców,
powinni być wyszkoleni w wyszukiwaniu osób z wizją, z pasją, innowacyjnymi pomysłami, oraz
być w stanie ocenić ich mocne i słabe strony”.
Praktycznie zawsze zdarzało się tak, że podczas wizyt studyjnych spotykaliśmy się z ludźmi,
którzy pasjonowali się swoją działalnością - rodzinni właściciele Hotelu Bellevue, Pan Lorenzo
37
Fasola Boogna – farma Monte Vibiano Vechchio, Håkan Strotz i Ulrika Krynitz. Spotykaliśmy osoby oddane, pełne pasji, pracujące w organizacjach statutowych i agencjach. Jednakże sukces
ducha przedsiębiorczości lśni jaśniej w sektorze MŚP, prawdopodobnie z powodu możliwości
połączenia zorientowania na sukces, z długoterminowym poświęceniem się wierze, wizji czy
sprawie, co stanowi nie tylko cel, ale również działa jako siła napędowa. Często jest to dużo
trudniejsze w przypadku firm o szerokim zakresie działania, w których panuje różna polityka,
czy w agencjach zatrudnienia. Problem mocnych i słabych stron, zarówno indywidualnego
przedsiębiorcy jak i organu władzy nastawionego na przedsiębiorczość, z reguły rozwiązuje
się poprzez lepsze sieci i korzystne partnerstwo. Dobrze zorientowana, efektywna praca, może
być lepiej wykonana przez opłacanych pośredników lub agencje specjalistyczne (gdzie wyniki
są łatwiej koncentrowane, a w rezultacie oczywiste). Agencje takie, jak Fundacja Grand Paradis
(Dolina D’Aosta), stanowią dla nas dowód dobrej praktyki. Sugerujemy, że taki rodzaj fundacji
może być efektywny dzięki umiejętności zbliżenia się do swoich klientów, współpracujących z
MŚP i społecznościami, poprzez lepszą wiedzę na temat ich potrzeb i możliwości, zapewniając
jednocześnie wyniki analiz dla inwestorów pełniących rolę klientów. Ten sposób działania jest
ograniczony jedynie przez warunki finansowania, a nie przez codzienne procedury operacyjne
i wewnętrzne, konkurencyjne priorytety polityki finansowej. Innowacyjność, dostosowanie i
wykorzystywanie możliwości może być tutaj łatwiejsze i szybsze w stosunku do wsparcia MŚP.
W naszych badaniach przypadku, prędkość i elastyczność zostały zidentyfikowane jako czynniki
kluczowe.
Kreatorzy biznesu w strefach geograficznych objętych naszymi badaniami, nie zawsze wdrażają
nowe i innowacyjne pomysły, natomiast oferują lokalizację dla odpowiednich działań, turystyki czy rzemiosła rolniczego o innowacyjnym charakterze biznesowym (łącząc produkcję z
turystyką, zapewniając lokalne sieci transportu lub kreatywne wykorzystanie pozornie nieprzydatnych lub ‘staromodnych’ zasobów dziedzictwa). W początkowej fazie rozwoju, co ma miejsce w przypadku większości przedsiębiorców, operatorzy biznesu zaczynają z ograniczonymi
zasobami, ponieważ wierzą w produkt, usługę lub wartość, które zaoferują innym, przy zachowaniu równowagi zasobów naturalnych. Wydaje się, że ‘lokalny’ przedsiębiorca z poczuciem
miejsca, będzie się również w przyszłości starał o zielony certyfikat.
Wiele udanych przedsięwzięć MŚP, udokumentowanych w raportach partnerów, skorzystało
z szerokiego wsparcia udzielanego przez lokalne organizacje rozwoju. Miało ono charakter
bezpośredniego wsparcia finansowego, lecz mogło również obejmować wsparcie wynikające
z określonej polityki okołobiznesowej. Na przykład marketing regionalny prowadzony przez
38
urzędy, może pomóc małym firmom poprzez tworzenie miejsc docelowych, gdzie małe firmy
mogą się rozwijać lub których produkty mogą być promowane – co znowu łączy się z ‘poczuciem miejsca’.
W oparciu o studium przypadku możemy stwierdzić, że przedsiębiorstwa, które odniosły sukces, nie ograniczają swojej działalności tylko do jednego sektora, więc zarówno polityka jak i
wsparcie muszą brać tę kwestię pod uwagę. Jest to poczucie interdyscyplinarnego charakteru
rozwoju lokalnego, który łatwo można zademonstrować w odniesieniu do produktów turystycznych. Aby odnieść sukces na rynku, oferta turystyczna musi być zintegrowana i łączyć wiele
elementów takich jak zasoby naturalne, dziedzictwo kulturowe, wysokiej jakości infrastruktura
czy dobry marketing. Z tego względu ważne jest nie tylko kompleksowe podejście, ale również
szeroka współpraca.
Jak wykazało kilka studiów przypadku, jedno przedsiębiorstwo może być katalizatorem
większego rozwoju w miasteczku lub wsi, i jako takie powinno być oceniane. Pitlochry Theatre
wspiera całą turystykę w mieście. W ten sam sposób, specjalistyczne organizacje pośredniczące
mogą tworzyć środowisko, które stymuluje rozwój lokalnego biznesu. Działania fundacji Grand
Paradis można postrzegać jako kreowanie infrastruktury możliwości dla rozwoju MŚP, mimo że
nie jest to agencja wsparcia bezpośredniego.
Studium wykazuje, że pięknemu krajobrazowi można przypisać konkretne wartości finansowe.
Wiele przedsiębiorstw, szczególnie w sektorze turystycznym, wykorzystuje walory krajobrazowe
jako narzędzie marketingowe, służące promowaniu produktów i usług.
Zasobów naturalnych nie da się odtworzyć, a niektóre przedsiębiorstwa opierają się na nich,
jako na rdzeniu swojej działalności – przykładem są tutaj przedsiębiorstwa prowadzące salony spa czy rozlewnie wód mineralnych. Kreatywne wykorzystanie starych budynków w nowy
sposób jest również zależne od danego miejsca. Jednakże liczne studia przypadków pozwoliły
nam zidentyfikować dobre wzory tradycyjnych umiejętności biznesowych oraz poszerzyć naszą
wiedzę na temat nośników wartości ich właścicieli, co pomogło w rozpoznaniu tych cech jako
zasobów biznesowych.
Jak wynika z badań, często firmy nie są stymulowane z powodu obawy o środowisko naturalne,
i właśnie w tym miejscu istotna jest interwencja polityki.
39
Korzyści ekonomiczne dla biznesu, wynikające ze świadomości środowiskowej, powinny być
promowane tak silnie, jak duże są hamujące rozwój ograniczenia prawne. Więcej pracy należy
włożyć w opracowanie typologii przedsiębiorstw, która pozwoliłaby określać ich miejsce na skali
„zieloności”: od takich, które zostały stworzone do promowania zagadnień ekologicznych, poprzez te, które działają (świadomie lub z zasady) z wykorzystaniem wartości środowiskowych, do
takich, dla których środowisko stanowi jedynie narzędzie do poprawy ich sytuacji ekonomicznej.
Istnieje ogólnie rozpoznana potrzeba większej integracji polityki wiejskiej. W skróconym raporcie
fazy pierwszej Inicjatywy Gór Kambryjskich zauważono ( 2000 r. Wales Rural Forum „Walijskie Forum Wiejskie”), iż „w życiu wiejskim nie istnieją wyraźne podziały między wymiarem gospodarczym, społecznym, środowiskowym, kulturowym czy politycznym. Zmiany w gospodarce wiejskiej są blisko związane z rozwojem społecznym i kulturowym; pomagają one również kształtować
ekologię przyrodniczą i środowisko.”
Wyżej opisane kwestie zostały jasno odzwierciedlone przy korzystaniu z podejścia INTERREG
do działań partnerskich, co obserwowano także w badaniach B2N i co można przeczytać w
niniejszym raporcie. Pomysły, które zostały tutaj przedstawione i omówione, oferujemy Tobie
czytelniku, jako odnośniki do przyjrzenia się temu co robisz i dlaczego to robisz. Po wszystkim
zawsze można zadać sobie pytanie „czy to jest wszystko, na co mnie stać?”
Integrację działań służącą rozwojowi gospodarczemu, społecznemu i środowiskowemu, należy
prowadzić w sposób zapewniający równowagę ekologiczną. Uwzględniając ukierunkowanie
B2N na małe i średnie przedsiębiorstwa, Business Link – zajmująca się wspieraniem biznesu –
opracowała kilka definicji tego podejścia:
„Zrównoważony rozwój oznacza możliwość trwania w nieskończoność poprzez minimalizowanie skutków środowiskowych i społecznych oraz zapewnienie stabilności finansowej”.
„Zrównoważony biznes polega na wdrażaniu przyjaznych dla środowiska i społecznie odpowiedzialnych praktyk, przy jednoczesnym zachowaniu komercyjnego sukcesu”.
Partnerzy B2N chwalą praktyki, które obserwowaliśmy, jako środki do promowania dobrych pomysłów, które będą wspierać zrównoważone ekologicznie „działania na obszarach
nierozwiniętych, opierające się na lokalnych umiejętnościach, atrakcyjności środowiska natu-
40
ralnego i najlepszych praktykach w inicjatywie przedsiębiorczości, które już osiągnęły sukces”
(B2N).
r Zalecenia
Badania B2N podjęto w oparciu o istniejącą politykę. Program B2N „Przegląd rodzajów polityki
i obecnej sytuacji w regionach członkowskich”, prezentuje kluczowe strategie wykorzystywane
na każdym z partnerskich terytoriów. Niniejszy raport końcowy nie próbuje bezpośrednio łączyć
polityki lokalnej, regionalnej i krajowej każdego z partnerów. Jak wspomniano w innym miejscu
naszych badań, pomimo faktu, że problemy związane z rozwojem MŚP oraz ich wpływem na
środowisko i jego wykorzystanie mogą być podobne, to strategie polityki mogą być całkiem
różne. Proces uczenia się i poznawania zaleceń mogą wykorzystywać wszystkie regiony
partnerskie, zyskując korzyści lokalne poprzez podejmowanie działań związanych z realizacją
celów szeroko pojętej polityki UE. W ramach projektu B2N istotne są dwa obszary polityki:
Polityka przedsiębiorczości UE oraz Polityka środowiskowa UE.
r Polityka przedsiębiorczości UE
Kluczowym celem polityki przedsiębiorczości jest tworzenie dobrych warunków dla inwestycji
zwiększających konkurencyjność i innowacyjność. UE wspiera głównie MŚP, gdyż zatrudniają
one 75% pracowników i stanowią 99% wszystkich przedsiębiorstw we Wspólnocie. Kluczowe
wytyczne dotyczące polityki UE w zakresie MŚP zawarte są w dokumencie Small Business Act /
COM(2008)394 wersja ostateczna/, którego celem jest poprawa całościowego podejścia polityki
do przedsiębiorczości, aby w sposób trwały wdrożyć regułę “Think Small First” („najpierw myśl na
małą skalę”) w kształtowaniu polityki - od przepisów do usług publicznych - oraz promowanie
rozwoju MŚP poprzez oferowanie pomocy w stawianiu czoła pozostałym problemom, które
utrudniają ich rozwój. Symboliczna nazwa „Act” (Ustawa) nadana temu projektowi, podkreśla
polityczną chęć uznania centralnej roli odgrywanej przez MŚP w gospodarce UE, oraz po raz
pierwszy ustanawia obszerne ramy polityki dla UE i państw członkowskich poprzez:
r Zestaw 10 zasad stanowiących wytyczne do opracowywania i wdrażania polityki zarówno
na poziomie całej Unii jak i na poziomie poszczególnych krajów członkowskich,
41
1. Tworzenie warunków, w których przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa rodzinne mogą dobrze
prosperować, a przedsiębiorczość jest nagradzana
2. Zagwarantowanie, aby uczciwi przedsiębiorcy, których przedsiębiorstwo zostało postawione w
stan upadłości, dostali szybko drugą szansę.
3. Opracowywanie przepisów zgodnie z regułą “Think Small First” („najpierw myśl na małą skalę”).
4. Tworzenie administracji publicznej reagującej na potrzeby MŚP.
5. Dostosowanie publicznych narzędzi polityk do potrzeb MŚP: ułatwienie uczestnictwa MŚP w
programach publicznego zaopatrzenia i lepsze wykorzystanie możliwości pomocy państwowa
dla MŚP.
6. Ułatwianie MŚP dostępu do finansowania i rozwijanie otoczenia prawnego i biznesowego
sprzyjającego terminowym płatnościom w transakcjach handlowych.
7. Pomoc MŚP w większym czerpaniu korzyści z możliwości oferowanych przez Wspólny Rynek.
8. Promowanie podnoszenia kwalifikacji w MŚP i wszelkich form innowacji.
9. Umożliwienie MŚP przekształcania wyzwań środowiskowych w szanse.
10. Zachęcanie i wspieranie MŚP w dążeniu do czerpania korzyści z rozwoju rynków.
r Zestaw nowych propozycji legislacyjnych, opierających się na regule “Think Small First”.
r Zestaw nowych środków politycznych, wdrażających powyższe 10 zasad stosownie do
potrzeb MŚP na szczeblu Wspólnoty oraz na poziomie państw członkowskich.
Dyrektywy UE, które wprowadzają tę politykę w życie, skupiają się głównie na problemach związanych z biznesem i rynkiem pracy (nie są specjalnie analizowane przez projekt
B2N). Połączenie między polityką UE dotyczącą przedsiębiorczości i środowiskiem naturalnym, wywodzi się z szeroko rozumianego obowiązku UE do wprowadzania przepisów
środowiskowych przy tworzeniu i rozwijaniu przedsiębiorstw oraz przy udzielaniu większego
wsparcia przedsiębiorstwom, które biorą pod uwagę rozwiązania ekologiczne i reguły rozwoju zapewniające równowagę ekologiczną. Faktem jest, że w dzisiejszym świecie biznes, aby
być konkurencyjnym, musi przywiązywać dużą wagę do aspektów środowiskowych. Oprócz
dyrektyw UE i przepisów, które muszą być realizowane i przestrzegane przez wszystkich
przedsiębiorców, istnieje kilka programów i inicjatyw pomagających firmom - na których koncentruje się B2N (małe, wiejskie i blisko natury) - aby rozwijały się w sposób konkurencyjny. Tam
gdzie istnieją potencjalne mechanizmy wsparcia, które zajmują się sprawami przedsiębiorstw
i przyrody, lecz które - co należy mocno podkreślić - w przeciwieństwie do przepisów często
działają na zasadach dobrowolności, a to może oznaczać, że przedsiębiorstwa zorientowane na
przyrodę i troszczące się o środowisko mogą się znaleźć w niekorzystnej sytuacji pod względem
konkurencyjności.
Chociaż wyniki i wiedza uzyskane w ramach projektu B2N nie próbowały odnosić się do
wymienionych powyżej 10 zasad, to jasne jest, że obserwowane przez nas dobre praktyki mogą
42
stanowić podstawy do podejmowania decyzji związanych z polityką lokalną, które przyczynią
się do osiągnięcia ideałów określonych w tych zasadach.
r Polityka środowiskowa UE
UE posiada jeden z najwyższych standardów środowiskowych na świecie. Podejście opiera się na
tzw. „zasadzie zapobiegania” („precautionary principle”), która mówi, że truciciele muszą płacić, a
zarządzanie i kontrolowanie zanieczyszczeniami odbywa u źródeł.
Cele polityki Europejskiej w zakresie ochrony środowiska są opisane w Skonsolidowanej Wersji
Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Według art. 191 „Polityka Unii w dziedzinie ochrony
środowiska będzie się przyczyniać do osiągania następujących celów”:
r Zachowanie, ochrona i poprawianie jakości środowiska,
r Ochrona zdrowia ludzkiego,
r Rozważne i racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych,
r Promowanie na poziomie międzynarodowym środków do rozwiązywania regionalnych lub
globalnych problemów środowiskowych, a w szczególności do walki ze zmianami klimatu”
(Skonsolidowana Wersja Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, 30.03.2010, Oficjalny
Dziennik UE C 83/47, s. 132)
Zasady polityki środowiskowej Unii są zawarte w Szóstym Programie Działań na Rzecz
Środowiska 2002-2012 „Środowisko 2010: Nasza Przyszłość, Nasz Wybór” i skupiają się one na
4 obszarach priorytetowych:
r Zmiany klimatu – ukierunkowany głównie na ograniczenie efektu cieplarnianego poprzez
prowadzenie wszechstronnych działań,
r Pakiet środków ograniczających emisję,
r Przyroda i bioróżnorodność – gdzie celem jest zatrzymanie spadku populacji zagrożonych
gatunków i środowisk, głównie poprzez rozszerzanie programu Natura 2000,
r Środowisko i zdrowie – zorientowane na opracowywanie norm zdrowotnych dotyczących
polutantów, zasobów naturalnych i odpadów. Celem tych norm jest zapewnienia korzystania
z zasobów naturalnych w sposób zapewniający równowagę ekologiczną oraz odpowiednie
postępowanie z odpadami.
Prawo Unii Europejskiej pomaga chronić środowisko przed zanieczyszczeniem wody, powietrza
oraz przed hałasem, a także sprawuje kontrolę nad ryzykiem związanym z chemikaliami,
43
biotechnologią i energią jądrową wewnątrz UE. Europejskie przepisy skupiają się na konkretnych
sektorach lub rodzajach zanieczyszczeń. Ponadto istnieją pewne poziomy i ramy przepisów.
Osiąganie celów UE jest możliwe jedynie dzięki temu, że istnieje interdyscyplinarny model ich
stosowania – co oznacza, że osiąga się je poprzez inne polityki UE, jak np. polityka energetyczna,
rolna, zdrowotna czy transportowa.
W miarę rozwoju projektu B2N widzieliśmy wiele dobrych praktyk, jednak później wybraliśmy z
nich taką część, którą można opisać jako Najlepsze Praktyki B2N (patrz załącznik C). Część naszej
oceny tego co zostało zmierzone, została wykonana za pomocą naszego własnego narzędzia,
które odzwierciedla wymienione powyżej cele polityki środowiskowej.
Nasze badania pozwoliły zidentyfikować wiele dobrych praktyk w licznych miejscach, działających
w ramach wielu różnych polityk. Indywidualność miejsc i przedsiębiorstw oznacza, że nie zawsze
da się przenieść każdą praktykę w całości. Tym niemniej nauka płynąca z projektu B2N dostarczyła
kilka pomysłów na poprawę polityki lokalnej. Aby polityka ta była efektywniejsza, musi istnieć
chęć wprowadzania zmian w obecnej polityce i mechanizmach wsparcia poprzez wzięcie pod
uwagę potencjału wyników naszych dobrych praktyk.
Badania B2N pokazały, że w każdym regionie partnerskim powszechne jest to, iż na rozwój
małych i średnich przedsiębiorstw oraz na zarządzanie przyrodą wpływ ma wiele różnych
polityk, kierowanych przez różne organy. Naszą pierwszą sugestią jest tworzenie lokalnych grup
do prowadzenia polityki, lecz nie sugerujemy, że ich celem ma być przegląd polityk i porównanie
pomiędzy organizacjami (mimo że B2N jako projekt wykorzystywał narzędzie przeglądu polityki
do identyfikowania użytecznych strategii dla poparcia zagadnień naszego schematu – patrz
raport ‘Przegląd Regionalnych i Okręgowych Profili Partnerskich’).
Sugerujemy natomiast, aby w ramach grup:
1. Organizacje rozważyły, jakie działania wykonały dotychczas w obszarach rekomendowanych
przez nas najlepszych praktyk,
2. Wspólnie postarały się o dokonanie przeglądu obszarów polityki w odniesieniu do naszych
zaleceń,
3. Tam gdzie to możliwe, tworzyły wspólnoty polityk.
Sugerujemy, aby w sensie ogólnym twórcy polityki rozważyli następujące aspekty:
r Zaangażowanie się w działania długoterminowe: zmiany wymagają czasu i ludzie potrzebują
44
czasu, aby poznać mające ich wspierać mechanizmy i nabrać do nich zaufania. Na innowacyjne pomysły lub sprawdzenie modeli pochodzących z innych miejsc potrzeba czasu, należy
je bowiem najpierw ocenić a później dopasować do lokalnych warunków.
r Wspólne cele i zaangażowanie w zapewnienie spójności między politykami. Chociaż agencje
wsparcia i organy publiczne mają z natury różne cele, często ich aspiracje częściowo się
pokrywają. Wiele organizacji nie posiada środków na to, ażeby coś ulepszyć, ograniczyć
czy rozwinąć zgodnie ze swoimi zamierzeniami i celami. Spójna polityka może ograniczyć
nakładanie się działań i przyśpieszyć realizowanie ambicji. Połączone myślenie (polityka) jest
motorem połączonych działań.
r Wspólne wyniki i skutki: środki monitorowania i oceny skutków interwencji można uprościć
oraz określić, co działa dobrze i dlaczego można będzie to wykonać w sposób łatwiejszy.
r Zapewnienie polityki dla wszystkich opiera się na trosce o potrzebie pomocy w rozwoju
gospodarki zapewniającej równowagę ekologiczną, która stanowi wsparcie dla odległych
wiejskich społeczności i dla wysokiej jakości środowiska.
Powyższe punkty odnoszą się szczególnie do rozwoju lokalnego i prawdopodobnie można
je wdrożyć w sposób łatwiejszy, gdy podmioty wyznają podobne wartości oraz działają w
podobnych geograficzne obszarach. Wartość tego aspektu może być tak duża jak wartość
rozwoju u podstaw; obszary lokalne mogą wpływać na całe regiony, regiony na państwa a
państwa na Europę. Przy tym dało się zauważyć, że lokalne obyczaje, praktyki i interpretacje
mogą oznaczać, iż najlepsze korzyści z programów i polityki regionalnej oraz strategii UE nie
zawsze docierają do beneficjentów końcowych. Wierzymy, że dla Partnerów kwalifikujących
się do wspólnych programów, może być przydatne uzgodnienie interpretacji ich realizacji w
celu umożliwienia lepszego uczenia się i wymiany najlepszych praktyk. „Razem można zrobić
więcej” - takie hasło padło podczas naszej wizyty na Słowenii. Jest ono prawdziwe dla sposobu,
w jaki działa Lokalne Centrum Rozwoju Pivka, i stanowi zasadę działania, którą powinny brać pod
uwagę wszyscy twórcy polityki.
Wiele z tego może się spełnić poprzez znalezienie wspólnego języka w polityce, identyfikowanie
wspólnych punktów odniesienia, dzielenie się wynikami i uzgadnianie wspólnych działań dla
osiągnięcia sukcesu. Przynosi to korzyści nie tylko przedsiębiorstwom działającym pod wpływem
danej polityki i metod wsparcia, ale również oferuje możliwości ekonomii skali między organizacjami w dostawach (głownie monitoring i ocena), co w rezultacie powoduje wzrost wartości
pieniądza. Co ważniejsze, prawdopodobnie im większa wspólnota wyników, tym bardziej przejrzyste oddziaływanie i tym lepsze mamy informacje ułatwiające zmianę przyszłości (załącznik B
45
prezentuje prosty plan wywierania wpływu na politykę).
Badania B2N dały możliwości wglądu do podstawowych i lokalnych praktyk, dostosowanych do
mikroekonomii i środowiska. Stwierdziliśmy również, że polityka często musi być dostosowana
do konkretnego miejsca. Ale dostrzegliśmy także, że istnieje lokalna interpretacja znacznie szerszej polityki – regionalnej, krajowej, europejskiej. W pojedynkę i z ograniczonymi zasobami, nie
jesteśmy w stanie dokonać poważnej zmiany polityki na szczeblu krajowym czy europejskim,
ale możemy wpływać na lokalny czy regionalny sposób myślenia. Istnieje również wiele sieci,
narzędzi i zaleceń nieobjętych naszymi badaniami, które potwierdzają nasz sposób myślenia.
Teoria angażowania się w te sieci, stosowania narzędzi i rozpatrywania w przejrzysty, rejestrowany sposób wielu z tych zaleceń jest potencjalnie prosta. Wprowadzenie jej w życie wymaga
jednak woli politycznej.
Poniżej przedstawiamy pewne kluczowe działania, które wynikają z obserwowania dobrych
praktyk i które mogą być adaptowane na wielu poziomach obszarów przez indywidualnych
twórców polityki, ale najlepiej w ramach wspólnej wizji polityki. Dalej wyszczególniliśmy wnioski, które są dostępne dla szerszego forum.
Promowanie i nagradzanie dobrych praktyk
r Przyjąć narzędzie najlepszych praktyk B2N jako środek służący do identyfikowania
lokalnych dobrych praktyk. Same przedsiębiorstwa doceniły wartość uczenia się od
innych, benchmarkingu. Jeżeli celem jest podniesienie standardów rozwoju MŚP poprzez
propagowanie dobrych praktyk, ważne jest, aby twórcy polityki posiadali punkt odniesienia,
do którego mogliby się stosować przy propagowaniu takich praktyk. Projekt B2N już
przetestował to narzędzie, które okazało się użyteczne w różnych sektorach biznesowych,
organizacjach użytkowników i w różnych krajach partnerskich. Zalecamy, aby partnerzy
kontynuowali jego udoskonalanie nawet po zakończeniu projektu.
r Zapewnić, aby plany grantów i mechanizmy wsparcia brały pod uwagę względy środowiskowe.
Powinno się to odbywać za sprawą przepisów specjalnych jak i poprzez podnoszenie
świadomości w ramach przepisów już istniejących. Innymi słowy, należy ograniczyć podejście
do ekologii ukierunkowane jedynie na uzyskanie świadczeń finansowych, a rozwinąć
przekonanie, że ekologia jest narzędziem pomagającym w osiągnięciu sukcesu.
r Zapewnić, aby zarządzanie środowiskowe i biznesy o małym wypływie na przyrodę zostały ujęte
w Award Schemes (planach nagradzania) – poprzez kierowanie nagród do standardowych
sektorów biznesowych zamiast ich rozdzielania. W ten sposób konserwacja przyrody i
46
świadomość środowiskowa mogą być przedstawiane jako dobre praktyki, odpowiednie dla
każdego sektora biznesowego.
r Znormalizować akredytacje i certyfikacje na większych obszarach geograficznych i kwestie
wspólnych zainteresowań międzyregionalnych; dzięki czemu klient będzie mógł być bardziej
pewny wyborów, jakie podejmuje w oparciu o cenione i wiarygodne programy. Nie mniej
rozsądnym jest posiadanie jednej lub dwóch norm międzynarodowych zamiast multum
lokalnych przepisów czy wysoko cenionych ogólnych systemów dotyczących świadomości
środowiskowej, takich jak norma ISO14001.
Promowanie i ochrona środowiska
r Sprawdzić i zrozumieć możliwości i słabe strony wartości obszarów przyrodniczych i zapewnić,
aby zostały przedstawione małym i średnim przedsiębiorstwom, społeczności i organizacjom
wspierającym.
r Wykorzystać branding i marketing to tworzenia poczucia wartości miejsca.
r Zbadać, wprowadzić i promować wspólną metodę oceny i promowania.
r Promować wśród wszystkich sektorów biznesowych pozytywne korzyści zamiast restrykcyjnych ograniczeń wynikających z certyfikacji środowiskowej.
r Ukierunkować wspieranie rozwoju biznesu w obrębie obszarów desygnowanych w celu
stworzenia dobrych praktyk.
r Współpracować w szerszym zakresie z instytucjami badawczymi i kreującymi wiedzę w celu
jak najlepszego wykorzystania innowacji i poszerzania dostępnej bazy wiedzy.
Zarządzanie rozwojem biznesu i wpływami
r Korzystać ze wspólnych działań różnych sektorów do inicjowania wrażliwego rozwoju. Np. w
turystyce większa liczba małych firm może stworzyć równie dobrą jakość i atrakcyjne oferty
dla turystów jak jedna czy dwie duże firmy, ale przy mniejszym oddziaływaniu na środowisko.
r Tworzyć sieci i wspólne zasoby. Szukać ekonomii skali poprzez zachęcanie przedsiębiorstw
do zaangażowania się we wspólny marketing i podejmowanie wspólnych działań. Premiować
pomysły wspierające innowacje oraz dzielić się dobrymi praktykami biznesowymi.
r Poznawać i wspierać ludzi z pasją w takim samym stopniu jak oferty biznesowe. Pasja to
wspaniała siła napędowa, która niestety nie zawsze wystarcza do osiągnięcia sukcesu w
tworzeniu nowego projektu gospodarczego. Można ją jednak wykorzystać dzięki narzędziom
zarządzania, doradcom biznesowym czy znalezieniu dla niej miejsca w lokalnych strategiach
rozwojowych, co powoli włączyć ją do lokalnej gospodarki.
47
r Tworzenie dobrobytu jest tak samo ważnym celem jak tworzenie miejsc pracy. Liczba stworzonych miejsc pracy jest często kluczem do otrzymania dofinansowania dla małych i średnich
przedsiębiorstw. Jednakże im wyższe dochody niewielkiego rodzinnego biznesu, tym większe
korzyści dla lokalnej gospodarki. Powinny być wdrażane mechanizmy działające w kierunku
poszerzenia wpływu MŚP na lokalną gospodarkę.
r Obejmować przewodnictwo nad tworzeniem projektów Anchor (kotwica), które tworzą
środowisko możliwości biznesowych.
Usprawnianie własnych praktyk w celu wspierania przedsiębiorczych społeczności
r Zdefiniować i uzgodnić terminy i definicje między agencjami, które współpracują z MŚP,
wspierają je i kontrolują.
r Polityka ‘Rural Proof’ (zabezpieczenie potrzeb obszarów wiejskich) – jest to sposób oceny
różnego rodzaju wpływów, jakie polityka może wywierać na tereny wiejskie i peryferyjne
w porównaniu do wpływu na obszarach bardziej zaludnionych. ‘Rural Proofing’ wymaga
od twórców polityki dostosowania lub kompensacji w celu uwzględnienia potrzeb wsi i
środowiska. Jest to szczególnie ważne jako sposób wpływania na programy o dużym zasięgu
rozwojowym oraz na strategie narodowe.
r Poszukiwać jakości wyników a nie ich ilości. Tradycyjne wsparcie biznesu jest często
nastawione na tworzenie ilości miejsc pracy lub na zwiększanie dochodów czy poprawę
warunków przestrzennych. Jednakże ważną sprawą jest zrównoważenie tych zadań, na co
często ma wpływ jakość produktów, usług lub satysfakcja z pracy.
r Zaakceptować i zmierzyć się z faktem, że odległe obszary wiejskie, chronione ale dostępne,
kosztują i wymagają funduszy. Często jest tak, że rozwój lub poprawa biznesu na obszarach
wiejskich kosztują więcej, co w rezultacie sprawia, że potrzeby finansowe przedsiębiorstwa
mogą być większe, a zwrot inwestycji trwa dłużej. Organizacje udostępniające fundusze powinny brać ten fakt pod uwagę w trakcie rozpatrywania wniosków.
Przedmiotem zainteresowania jako czynnikami napędzającymi polityki, są obecnie Usługi Ekosystemów (Ecosystem Servives). W badaniach B2N obserwowano firmy i agencje wsparcia, które
miały poważny udział we współtworzeniu usług ekosystemów.
r Co to są usługi ekosystemów?
Nasze zdrowie ekonomiczne, fizyczne, umysłowe i kulturalne, zależy od zdrowia ekosystemów.
Ich usługi można zdefiniować w następujący sposób: usługami zaopatrzeniowymi ekosystemów
są materiały, takie jak żywność, woda i surowce. Usługi regulacyjne (ekosystemów) są usługami
dostarczanymi przez ekosystemy działające jako regulatory. Obejmują one regulację jakości
48
powietrza i wody, jak również walkę z powodziami czy chorobami. Fundamentem prawie
wszystkich pozostałych usług jest przestrzeń życiowa lub usługi wspierające. Ekosystemy
zapewniają przestrzenie życiowe dla roślin i zwierząt oraz utrzymują ich różnorodność. Usługi
kulturowe to korzyści niematerialne płynące z ekosystemów – od rekreacji do inspiracji
duchowej i zdrowia psychicznego. (TEEB (2010) - Krótki Przewodnik po Ekonomii Ekosystemów
i Bioróżnorodności dla Lokalnych i Regionalnych Twórców Polityki).
Zakres projektu B2N nie pozwolił nam na dogłębny komentarz dotyczący usług ekosystemów
w kategoriach ogólnych. Podniosło nas na duchu stwierdzenie, że istnieją reguły, które mogą
stanowić podstawę wykorzystania usług ekosystemów jako koncepcji wspierania MŚP w
obszarach naturalnych. Głównym wnioskiem płynącym z naszej pracy jest zalecenie dla naszych
partnerskich organizacji i agencji, aby czerpały z naszego doświadczenia i wykorzystywały
lokalne dobre praktyki, które doprowadzą do myślenia partnerskiego. A takie myślenie prowadzi
z kolei nie tylko do opracowania wspólnych wartości i reguł, ale również do wspólnych środków
służących ich prezentowaniu i stosowaniu. Istnieje wiele możliwości, gdzie pracując razem
osiągniemy więcej niż oddzielnie. Lokalne korzystanie z zaleceń, które podreśliliśmy powyżej,
może w poważnym stopniu przyczynić się do lepszego zrozumienia i zdefiniowania usług
ekosystemów i zastosowania lepszych mechanizmów do ich wykorzystania. Aby zastosować
nasze zalecenia lokalnie, można skorzystać z innych, szerszych obszarów działania.
r Promowanie koncepcji usług ekosystemów,
r Opracowanie wskaźników usług ekosystemów i systemów monitorujących,
r Ocena wpływu wartości strategicznych usług ekosystemów,
r Opcje polityki i narzędzia do usług ekosystemów.
Oprócz nich, możliwymi obszarami dalszych partnerskich działań w ramach B2N jest tworzenie
sieci i rynków dla MŚP w kontekście ochrony środowiska.
Poza opisanym wyżej zakresem badań B2N, utworzono partnerstwo B2N jako jednostkę
składającą się z różnych organizacji o podobnych zainteresowaniach i z bogactwem wspólnych
doświadczeń, którymi te organizacje chcą się podzielić. Większą część wartości płynących z
INTERREG stanowi nie tylko wiedza na poziomie projektowym, ale dzielenie się pomysłami i
dyskusje pozbawione ograniczeń stwarzanych przez bezpośrednie dostarczanie usług. Mocno
popieramy kontynuowanie współpracy i dzielenie się umiejętnościami w oparciu o rozwój
partnerstwa.
49
Sukces we wspieraniu wszelkich rodzajów rozwoju polega głównie na ludziach: ich wiedzy i
doświadczeniu, oraz na tym, co wydaje się tutaj być kluczowym - na ich pasji i woli działania.
Dlatego też, last but not least, zaleceniami wyprowadzonymi z projektu B2N jest aby:
r wierzyć w ludzi,
r wspierać projekty i pomysły,
r uczyć się przez doświadczenie,
r współpracować.
50
7.Załączniki
r
Załącznik A
Partnerzy projektu B2N, rodzaje organizacji i ich cechy
Nazwa
partnera B2N
NUTS
Ogólny cel organizacji
(LP)
Polska Agencja
Rozwoju
Turystyki (PL)
NUTS2
(PP02)
Warmińsko
Mazurska
Agencja Rozwoju
Regionalnego
(PL)
NUTS2
PART doradza polskim
województwom (NUT2) i lokalnym
władzom w zakresie rozwoju
regionalnego i miejskiego. PART
jest również inicjatorem stworzenia
platformy współpracy w zakresie
turystyki pomiędzy sektorem
prywatnym, państwowym i
regionami.
Misją WMARR jest działanie na
rzecz rozwoju gospodarczego
całego regionu, głownie poprzez
wspieranie małych i średnich
przedsiębiorstw.
(PP03)
Instytut Rozwoju
Gospodarczego
w prowincji
Ourense (ES)
NUTS3
INORDE działa na rzecz rozwoju
gospodarczego Ourense poprzez
różne pola działania, na które
składają się między innymi
rolnictwo i przyroda.
Jakie są istotne cechy przyrodnicze obszaru, na którym skupi się projekt B2N
W Polsce znajduje się około 500 miejsc Natura
2000. Dla rozwoju przedsiębiorstw związanych
z turystyką wybrane zostaną najbardziej
obiecujące miejsca . Program Natura 2000
zaczyna być postrzegany jako szansa dla rozwoju
turystyki.
Region Warmińsko-Mazurski charakteryzuje
się wspaniałymi wartościami turystycznymi i
przyrodniczymi na skalę europejską. Region
jest idealnym miejscem dla rozwoju funkcji
rekreacyjnych oraz specjalistycznej turystyki
– żeglarstwa, turystyki pieszej, rowerowej i
samochodowej. Pojezierze Mazurskie jest
obszarem pełnym jezior w północno-wschodniej
części Polski leżącym w regionie geograficznym
Mazury. Znajduje się na nim ponad 2000 jezior.
Region aspirował do miejsca na liście nowych
siedmiu cudów świata.
Większa cześć gospodarki opiera się na rolnictwie,
gdzie winogrona, zboża i ziemniaki stanowią
główne uprawy. Istotna jest również hodowla
drobiu i bydła. W zachodniej części regionu, przez
niskie i żyzne tereny, przepływa główna rzeka .
Część wschodnia i północna są górzyste, czasami
poprzecinane rzekami tworzącymi żyzne doliny.
Najwyższe szczyty sięgają ponad 1700mnpm.
Innymi, istotnymi cechami tego obszaru są: wody
termalne, kasztanowce, parki technologiczne i
przemysłowe, współpraca transgraniczna.
51
Nazwa
partnera B2N
NUTS
(PP04)
Rada
Administracyjna
hrabstwa
Östergötland (SE)
NUTS3
CAB jest przedstawicielstwem
władz rządowych hrabstwa
(PP05)
Prowincja
Perugia (IT)
NUTS3
Provincia di Perugia jest lokalnym
organem władzy- poziom pośredni
między samorządami a regionem
(region Umbria). Reprezentuje
społeczność prowincji, chroni jej
interesy oraz promuje i koordynuje
rozwój ekonomiczny, społeczny,
obywatelski i kulturowy. Jej celem
jest osiągnięcie równowagi
w strukturze swoich terenów,
uwzględniającej jakość życia i
środowiska.
(PP06)
Regionalny
Komitet Rozwoju
Turystyki w
Auvergne (FR)
NUTS2
Głównym celem Komitetu jest
promowanie regionu Auvergne,
organizowanie szkoleń a zakresie
turystyki, tworzenie i wdrażanie
regionalnej strategii turystycznej
Regionalnej Rady Auvergne, oraz
promowanie rozwoju gospodarki
turystycznej.
52
Rada skupia się na zachowaniu i zrównoważonym
zarządzaniu lasami i pastwiskami dębowymi w
obszarze objętym projektem. Na południu Szwecji
znajdują się jedne z najbardziej wartościowych
w Europie dębów, które górują nad rolniczym
krajobrazem. Niektóre z najlepszych obszarów
dębowych znajdują się w Östergötland, a obszar
zajmujący największą powierzchnię hrabstwa to
Dębowy Teren Linköping-Åtvidaberg. Mozaikowa
struktura krajobrazu gęstych lasów, półotwarte
przestrzenie, zarośla i trawy same w sobie stanowią
wartościową cechę fauny i flory oraz zwiększają
atrakcyjność tego obszaru. Ważnym problemem
jest kwestia sposobu rozwinięcia infrastruktury
turystycznej i tworzenia nowych miejsc pracy.
W Perugii znajduje się wiele terenów chronionych
(78 obszarów, z których 75 to miejsca służące
interesom społeczności, a 3 to tereny podlegające
specjalnej ochronie ), które są różnorodne pod
względem swoich cech naturalnych. Prowincja
Perugia zamierza wykorzystać program B2N na
terenach, na których znajdują się jeziora i parki
oraz terenach górskich.
Auvergne dzieli się na cztery departamenty: Allier,
Cantal, Haute-Loire oraz Puy-de-Dôme. Głównym
miastem jest Clermont-Ferrand. Wzgórza na
północy, wulkany, góry, jeziora i lasy w centrum
i na południu. Ważna rzeka o nazwie rivière Allier
przepływa przez region z południa na północ.
51% obszaru znajduje się pod ochroną organizacji
zajmujących się zarządzaniem przyrodą: obszary
naturalne chronione prawem, sieć Natura 2000,
regionalne parki przyrodnicze .
Nazwa
partnera B2N
NUTS
(PP07)
Rada Hrabstwa
Powys (UK, Walia)
NUTS 3
Władze lokalne
(PP08)
Fundacja Grand
Paradis (IT)
NUTS3
Promowanie i rozwój turystyki
przyrodniczej i kulturowej na
terytorium Parku Narodowego
Grand Paradis
(PP09)
Stowarzyszenie
Rozwojowe
Regionu Alto
Tâmega (PT)
NUTS3
ADRAT rozwija działania w regionie
składającym się z 6 obszarów
miejskich: Boticas, Chaves,
Montalegre, Ribeira de Pena,
Valpaços i Vila Pouca de Aguiar
Ważne tereny przyrodnicze: obszar miejski Montalegre/ Park Narodowy; obszar miejski Chaves/
Natura 2000; obszar miejski Vila Pouca de Aguiar/
Natura 2000.
Obszarem integrującym ten projekt będzie Natura
2000 oraz cześć Parku Narodowego Peneda Gêres.
Tereny te posiadają dużą bioróżnorodność co
działa na korzyść społeczności.
(PP10)
Samorząd Veliko
Turnovo (BG)
NUTS3
Władze lokalne
Obszar ten znajduje się w centralnej części na
północy Bułgarii. Często określane mianem
„miasta carów”, Veliko Turnovo położone jest
nad rzeką Jantrą, i znane jest jako historyczna
stolica Drugiego Imperium Bułgarskiego,
przyciągając wielu turystów swoją unikalną
architekturą. Terytorium Veliko Turnovo
charakteryzują dobre cechy środowiskowe
oraz obecność źródeł wody mineralnej, które
są podstawą rozwoju balneologii w regionie.
W ramach projektu B2N, uwaga skupi się na
jakości powietrza atmosferycznego, rzek oraz na
obszarach przyrodniczych.
Biosfera Dyfi znajduje się na liście UNESCO
(2009). Zarządzana jest przez lokalną spółkę.
W Zjednoczonym Królestwie występuje 9 tego
typu obszarów. Biosfera Dyfi jest pierwszym takim obszarem w Walii. Park Narodowy Brecon
Beacons został utworzony w 1957 r. przez rząd
Zjednoczonego Królestwa (jeden z 14 w UK, i
3 w Walii). Geopark forest Fawr – 35 desygnacja
w Europie, 8 w Zjednoczonym Królestwie (2005),
pierwsza w Walii.
Góry Kambryjskie – mało zaludnione tereny
wyżynne, które zostały ustanowione przez
społeczność lokalną jako tereny, na których rozwijane są inicjatywy gospodarcze.
Tereny te obejmują 7 obszarów miejskich,
rozsianych w pobliżu trzech dolin
Parku
Narodowego Gran Paradiso leżącego na terytorium
doliny Aosta: Dolina Cogne, Dolina Rhêmes i
Valsavarenche. Dolina Aosta jest autonomicznym
terenem górskim na północnym zachodzie
Włoch. Od zachodu graniczy z Francją, od północy
ze Szwajcarią, a z włoskim regionem Piedmont
od południa i wschodu. Park Narodowy Grand
Paradis należy do transgranicznego regionu
dzielonego z Francją.
53
Lista badań B2N
Partnerstwo B2N włożyło wiele wysiłku w wymianę doświadczeń nie tylko poprzez organizowanie
licznych wizyt studyjnych, warsztatów czy seminariów, ale również poprzez opracowywanie
studiów i analiz obejmujących wnioski i uwagi dotyczące wszystkich regionów partnerskich.
Poniżej znajduje się lista dokumentów, które powstały podczas trwania projektu i są dostępne
na stronie B2N.
1. Przegląd różnych polityk oraz obecnej sytuacji w regionach partnerskich (Część I – dyrektywy
i inicjatywy UE; Część II – profile partnerów regionalnych i krajowych, przegląd; Część III –
badania indywidualne przygotowane przez partnerów projektu B2N).
2. Ocena polityki MŚP i polityki przedsiębiorczości.
3. Benchmarking regionalnych struktur wsparcia UE pomagających MŚP w obszarach
przyrodniczych.
4. Innowacyjne produkty i usługi MŚP w obszarach przyrodniczych – przewodnik po dobrych
praktykach.
5. Baza danych dobrych praktyk B2N (wersja on-line).
Ponadto wszyscy uczestniczący partnerzy przygotowują dokumenty dające wskazówki i
zalecenia dotyczące sposobów wykorzystania wyników projektu B2N na poziomie lokalnym i
regionalnym.
r Załącznik B
Wpływ polityki na plan działania
Środowisko polityki
wsparcia
54
ūū Wspólne cele regionalne i subregionalne
dotyczące małych i średnich przedsiębiorstw,
odzwierciedlone w strategiach,
ūū Wzajemne dostosowanie finansowania
między agencjami i obszarami polityki,
ūū Zidentyfikowanie mechanizmów współpracy
między agencjami zarówno na poziomie
regionalnym jak i subregionalnym,
ūū Zidentyfikowanie wspólnej płaszczyzny i
problemów państw członkowskich.
ūū Odzwierciedlenie potrzeb i udziału MŚP
w kluczowych strategiach regionalnych i
subregionalnych,
ūū Dołączenie do źródeł finansowania,
ūū Zapewnienie zorientowanej współpracy,
ūū Ograniczenie zdublowanego finansowania,
ūū Zwiększenie koncentracji celów wspólnych.
Odpowiedzialność
lokalna
ūū Stworzenie bazy przykładów i zbieranie
danych o MŚP
ūū Zidentyfikowanie zalet przyrodniczych,
ūū Określenie celów tworzenia wiejskich
przedsiębiorstw,
ūū Opracowanie sposobu pomiaru poziomu
wkładu społeczności w stwarzaniu
możliwości dla MŚP
Zrównoważenie
inwestycji i wsparcia
ūū
ūū
ūū
ūū
ūū
ūū Zidentyfikowanie przedsiębiorstw, którymi
należy się zająć
ūū Zidentyfikowanie potrzeb MŚP
ūū Zidentyfikowanie odpowiednich
mechanizmów wsparcia,
ūū Ocena efektów wsparcia
ūū Zidentyfikowanie obszarów szans i
zagrożeń,
ūū Skupienie się na przedsiębiorstwach
uwzględniających potrzeby lokalne,
gdyż tworzą one społeczności zdolne do
samodzielnego funkcjonowania,
ūū Dostrzeżenie, że społeczność MŚP może
wywodzić się z kreowania potencjału i
lokalnego rozwoju,
ūū Zidentyfikowanie umiejętności, które mogą
stanowić bazę rozwoju małych MŚP.
Dominujące wsparcie dla MŚP i przyrody w
ūū Wymagany przejrzysty plan finansowania
subregionach i agencjach lokalnych poprzez
lub program,
wzmocnienie partnerstwa i sieci,
ūū Odzwierciedlenie różnic regionalnych (i
Zapewnienie wsparcia na różnych poziomach
dostępnych zasobów) poprzez pracę na
i wykorzystanie agencji specjalistycznych,
poziomie lokalnym i subregionalnym,
Wsparcie powinno trwać nieprzerwanie od
ūū W skład organizacji wspierających wchodzą
początku,
MŚP, władze publiczne i organizacje
Opracowanie strategii lokalnej, która
specjalistyczne,
łączy plany działań subregionalnych/
ūū Zaakceptowanie, że inicjatywy mogą
inwestycyjnych ,
inicjować pojedyncze społeczności i MŚP
Zidentyfikowanie i wykorzystanie dostępnych
(np. rozwijanie produktów kulturowych) lub
sposobów finansowania i innego wsparcia
grupy społeczności czy MŚP (np. poprawa
dla MŚP i przyrody.
transportu czy marketingu), lub obejmować
szersze obszary z wieloma sieciami,
ūū Organy publiczne odgrywają ważną rolę
w odzwierciedlaniu potrzeb terenów
wiejskich, w szczególności chroniąc zalety
przyrodnicze przy zachęcaniu do rozwoju
biznesowego,
ūū Plany rozwoju opierającego się na
społeczności mogą obejmować kwestie,
które dotyczą obszarów polityki i agencji
r Załącznik C
Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw na cenne tereny przyrodnicze – narzędzie
kontrolne
Narzędzie kontrolne -przegląd dokumentów
Jest instrumentem pomagającym ocenić jak MŚP może być postrzegane w kontekście obszaru
na którym jest zlokalizowane.
r Wykorzystanie narzędzia
Narzędzie to jest prawdopodobnie najskuteczniejsze, gdy MSP jest omawiane w grupach
(najlepiej składających się z ludzi posiadających głęboką wiedzę na temat 3 tematycznych
55
obszarów jego potencjalnego wpływu – różnorodność biologiczna i przyroda, krajobraz oraz
rekreacja i wiedza lokalna związana z dziedzictwem kulturowym, połączona z wiedzą handlową
danego typu biznesu), z wykorzystaniem arkusza ‘Karta kontrolna i dialogowa’.
Jakie są korzyści z takiego wykorzystania narzędzia?
Powinno ono stanowić wartość dodaną do działań poprzez:
r Stymulowanie dialogu
r Generowanie nowych pomysłów
r Zachęcanie do ‘całościowego’ myślenia
r Podnoszenie świadomości różnych kwestii
Taka metoda wykorzystania narzędzia nie jest niezbędna. Warto jednak wiedzieć, czy takie
podejście zostało przyjęte przez partnerów. Jeżeli tak, dobrze jest zapisać nazwiska uczestników i
reprezentowane przez nich organizacje i poprosić o podpisanie swojego uczestnictwa. Pozwoli to
zarówno na zbudowanie listy danych tych, którzy będą chcieli być na bieżąco z tym co robimy jak
na być może stworzenie innego źródła danych eksperckich.
Co można osiągnąć dzięki takiemu procesowi?
r Identyfikacja pozytywnego wkładu w naszą bazę wiedzy,
r Rozpoczęcie identyfikowania dobrych praktyk,
r Identyfikowanie możliwych obszarów konfliktów,
r Rozważenie i wdrożenie udoskonaleń, pozwalających uniknąć dublowania i występowania
luk,
r Dodanie wartości do działań poprzez przegląd wpływów i maksymalizację korzyści.
Po zakończeniu oceny:
Należy wziąć pod uwagę następujące aspekty:
r Jaki istotny wkład przynosi dane działanie (szczególnie w przypadku równowagi zasobów
naturalnych, wspólnot, MŚP i ochrony)
r Który z nieefektywnych wkładów można poprawić tak, aby działały lepiej i z większym
pożytkiem.
Uzasadnienie naszej oceny
Nie musi być długa i szczegółowa – wystarczy na przykład krótka uwaga:
r ‘interwencja jest zbyt krótkoterminowa’
Prosimy jednak dokonywać oceny względnej, nie bezwzględnej (np. budynek energooszczędny
dostałby ocenę pozytywną, nawet jeżeli zużywa więcej energii niż gdyby wcale nie został
zbudowany; podobnie problematyczna jest ocena elektrowni wodnej jako źródła energii
odnawialnej, gdyż może wywierać negatywny wpływ na wartości przyrodnicze koryta/doliny
56
rzeki. Rzeka nieuregulowana, bogata różnorodnością biologiczną, w której żyją np. łososie, już
nigdy nie będzie taka sama po wybudowaniu hydroelektrowni).
Aby uzasadnić ocenę ‘znakomity’, należy odnosić się do dobrych wyników (planowanych lub
już istniejących). Do stworzenia listy danych potrzebnych do późniejszego rozwoju, wystarczy
nazwa firmy lub projektu.
Punktacja wygląda następująco:
Myśląc o projekcie MŚP, który poddajemy ocenie, należy rozważyć jaki jest jego wkład na
cechy wymienione w ocenie. Należy stosować następującą punktacją:
N – nie dotyczy danej cechy
U – bezużyteczny (wpływ negatywny)
P – znikomy wkład
W – słaby wkład
F – satysfakcjonujący wkład
G – dobry wkład
E – znakomity wkład
SŁOWNICZEK TERMINÓW:
r Przedsiębiorstwo społeczne: organizacja zarządzana przez lokalną społeczność, która
przynosi korzyści miejscowej ludności (np. Spółdzielcze kasy kredytowo-oszczędnościowe, lokalne
systemy wymiany i handlu). Nadwyżki (zyski) nie są wypłacane akcjonariuszom, ale są używane
na świadczenia socjalne.
r Potrzeby podstawowe: umożliwienie ludziom prowadzenia ciepłego, bezpiecznego i zdrowego
życia, poprzez np. budynki mieszkaniowe, żywność, ogrzewanie czy wodę.
r Energia odnawialna: obejmuje energię słoneczną, wiatrową i wodną, oraz korzystanie z
elektryczności wytworzonej ze źródeł odnawialnych.
r Społeczności: mogą mieć charakter geograficzny, wspólnoty interesów (grupy jednostek, którym
przyświecają te same cele lub zainteresowania).
Ocena wpływu MŚP na cenne obszary przyrodnicze – narzędzie do otwierania dyskusji mogących
prowadzić do planowania strategii i polityki
Tematy do rozważenia
Biologiczny/
bioróżnorodność
Estetyczny/
rekreacja
Dziedzictwo
kulturowe
Wartość naturalnej lokalizacji MSP /
projektu (wskazać czy ma charakter
lokalny, regionalny, narodowy czy
międzynarodowy)
Kluczowe wartości lokalizacji
(struktura/ aspekty)
57
Ocena wpływu MŚP na cenne obszary przyrodnicze – narzędzie do otwierania dyskusji mogących
prowadzić do planowania strategii i polityki
Kluczowe procesy mogące wpływać
zarówno na teren jak i na projekt
Zagrożenia dla obszaru naturalnego
Możliwości obszaru naturalnego
Obecny wpływ MŚP
Zagrożenie ze strony MŚP/ polityk
Możliwości ze strony MŚP/ polityk
Sugestie/ pomysły na:
Rozwój MŚP
Rozwój strategii/polityki
Pytania przydatne w dyskusji:
r Jaki wkład ma MŚP/ projekt/ w:
– Wykorzystaniu zasobów, w tym energii, w sposób skuteczny efektywny?
– Wykorzystaniu odnawialnych zasobów energii, które nie wywierają negatywnego wpływu
na bioróżnorodność/ wartości przyrodnicze?
– Wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii?
– Zapobieganiu lub zmniejszaniu zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody?
– Ochronie i/lub poprawie jakości krajobrazu?
– Chronienie i/lub wzmacnianiu dziedzictwa kulturowego?
– Uwzględnianiu długoterminowej żywotności społeczności?
– Ograniczaniu transportu?
– Poprawie warunków dla bioróżnorodności i natury w innych częściach krajobrazu przez
stosowanie odpowiednich technologii użytkowania gruntów, w tym działań związanych z
turystyką?
– Poprawie warunków dla bioróżnorodności i natury w innych częściach krajobrazu przez
odpowiednie planowanie przestrzenne?
– Ochronie, zachowaniu i rozwijaniu cennych siedlisk dla różnorodności biologicznej i dzikich
zwierząt poprzez właściwe zarządzanie?
zwierząt poprzez właściwe planowanie przestrzenne?
zwierząt poprzez odpowiednie kierowanie ruchem turystycznym?
r Jaki wkład ma MŚP/ projekt/ w :
– Angażowaniu społeczności lokalnych do opracowywania propozycji i projektów?
– Pomaganiu społecznościom i jednostkom w niesieniu wzajemnej pomocy?
– Wspieraniu i promowaniu różnorodności w społecznościach i między społecznościami?
58
– Podnoszeniu wiedzy i umiejętności miejscowej ludności?
– Podnoszeniu wiedzy i umiejętności odwiedzających?
– Zwiększaniu dostępności i zakresu wykorzystania krajobrazów/dziedzictwa
architektonicznego dla celów relaksacyjnych?
r Jaki wkład mają nasze wnioski w naszej własnej polityce i strategii rozwoju oraz
wsparcia MŚP w zakresie np.:
– Określania i przyczyniania się do wymiernych celów / wyników?
– Zapewnienia, że skutki polityki i praktyki dla przyszłych pokoleń zostały w pełni wzięte pod
uwagę?
– Zachęcania i szerzenia dobrych praktyk?
– Zapewnienia integracji rozwoju i wdrażania polityki (w oddziałach/organizacjach)?
– Zapewniania, że nowe działania opracowano tak, aby uzupełniały już istniejące?
– Promowania innowacyjności. architektonicznego dla celów relaksacyjnych?
59
Biuro Projektu w Warszawie
Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A.
ul. Chałubińskiego 8, 00-613 Warszawa
tel. 22 463 80 30
www.part.com.pl
Magdalena Ragus
Koordynator Projektu B2N
e-mail: [email protected]
Biuro Projektu w Olsztynie
Warmińsko - Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie
Plac Bema 3, 10-516 Olsztyn
tel. 89 521 12 50
Marta Piskorz
Katarzyna Bartnik
Projekt B2N jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego w ramach programu INTERREG IVC. Program Współpracy Międzyregionalnej
INTERREG IVC, finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, umożliwia
współpracę regionów Europy w ramach projektów służących wymianie i przekazywaniu
doświadczeń w zakresie innowacyjności, gospodarki opartej na wiedzy, środowiska
naturalnego oraz zapobiegania ryzyku.
Całkowita wartość projektu: 1.893.085,24 EUR
Wartość dofinansowania: 1.495.691,09 EUR
www.business2nature.eu
Wszystkie zdjęcia w dokumencie są chronione prawem autorskim i zostały zamieszczone przez
Partnerów Projektu B2N.
60
Lead Partner
r
Polska Agencja Rozwoju Turystyki SA
Polish Tourism Development Agency
ul. Chałubińskiego 8, 00-613 Warszawa, Poland
phone: +48 22 463 80 33; fax: +48 22 463 80 32
Project Partners
r
Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie
Warmia and Mazury Regional Development Agency Joint Stock Company in Olsztyn
Plac Bema 3, 10-516 Olsztyn, Poland
phone: +48 89 521 12 50; fax: +48 89 521 12 60
r
Instituto Ourensano de Desarrollo Economico (INORDE)
Institute for Economic Development of Ourense Province (INORDE)
Rua do Progreso 28, 32 003 Ourense, Spain
phone: +34 988 391 161; fax: +34 988 391 962
r
Länsstyrelsen Östergötland
Östergötland County Administrative Board
Östgötagatan 3, 581 86 Linköping, Sweden
phone: +46 13 196000; fax: +46 13 196333
r
Provincia di Perugia
Perugia Province
Piazza Italia, 11, 06100 Perugia, Italy
phone: +39 075 3691 300; fax: +39 075 3692 453
r
ComitéRégional de DéveloppementTouristiqued’Auvergne
Regional Tourism Development Board of Auvergne
ParcTechnologique La Pardieu
7 allée Pierre de Fermat CS 50502, 63178 Aubière, France
phone: +33473294940; fax: +33473341111
r
CyngorSir Powys CountyCouncil
County Hall
LD1 5LG Llandrindod Wells, United Kingdom
phone: +44 (0) 1597 827460; fax: +44 (0) 1597 826546
r
Fondation Grand Paradis
Grand Paradis Foundation
Villaggio Minatori, 11012 COGNE (AO), Italy
phone: +39 0165 75301; fax: +39 0165 749618
r
Associação de Desenvolvimento da Região do Alto Tâmega (ADRAT)
Development Association of Alto Tâmega´s Region
Av. da Cooperação
Ed. Inditrans Lote A1, n.º 2, Outeiro Seco, 5400-673 Chaves, Portugal
phone: +351 276 340 920; fax: +351 276 340 929
r
Lokalni Pospeševalni Center Pivka
Local Development CenterPivka
Kolodvorska 5, 6257 Pivka, Slovenia
phone: +386 59940519; fax: +386 59940519
61

Business to Nature - Nowe podejście do rozwoju przedsiębiorczości

Transkrypt

Podobne dokumenty

Prezentacja KIKE

Integracja funkcji gospodarczych i środowiskowych na obszarach