Monitoring a zarządzanie ryzykiem

Miesięcznik Finansowy BANK (Nr 4/2012)
Marcin Dziuba, Łukasz Kawulok
Monitoring a zarządzanie ryzykiem
Jednym z kluczowych problemów, przed którym stają instytucje finansowe, jest zarządzanie ryzykiem. Do podstawowych narzędzi wchodzących
w skład polityki zarządzania ryzykiem zaliczane są procesy monitoringu.
Monitorowanie i kontrola ryzyka dostarcza informacji niezbędnych do
podejmowania właściwych decyzji biznesowych, pozwalających wyprzedzić niekorzystne zdarzenia i ograniczyć ich wpływ na funkcjonowanie
przedsiębiorstwa. Monitorowanie, niezależnie od typu ryzyka, który jest
jego przedmiotem, jest procesem ciągłym. Składa się on zawsze z następujących etapów:
• identyfikacja ryzyka,
• ocena prawdopodobieństwa wystąpienia negatywnych scenariuszy,
• podjęcie działań prewencyjnych,
• ocena skuteczności podjętych działań,
• optymalizacja procesów niwelowania ryzyka.
Bank w swojej działalności identyfikuje i stara się ograniczyć negatywne
konsekwencje np. niekorzystnych decyzji, trendów na rynku, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na jego działalność. Do ryzyk, najczęściej
uwzględnionych w polityce zarządzania firmą, należy ryzyko kredytowe
(w tym ryzyko kredytowe kontrahenta), koncentracji, stopy procentowej,
kursów walut, płynności oraz ryzyko operacyjne.
Dla każdego z powyższych zagrożeń, instytucje stosują różne procesy monitorowania, mające na celu ograniczenie potencjalnej straty. Procesy te,
są najczęściej wdrażane w ramach różnych rozwiązań informatycznych
funkcjonujących w banku (system centralny, windykacyjny, system do
oceny ryzyka kredytowego, monitorowania, system zarzadzania ryzykiem
operacyjnym). Dysponują one często różnymi bazami danych. Dlatego
też, z punktu widzenia efektywnej realizacji procesów monitorowania pozwalającej na skuteczne zarządzenie wszystkimi rodzajami ryzyka występującymi w działalności banku, kluczowego znaczenia nabiera właściwa
integracja wszystkich tych zasobów danych oraz zapewnienie poprawnej
integracji całego środowiska informatycznego działającego w przedsiębiorstwie.
Procesy monitorowania
Do najczęściej monitorowanych obszarów, całościowo lub częściowo
zautomatyzowanych przez rozwiązania informatyczne należą:
• Okresowy monitoring sytuacji ekonomiczno-finansowej klienta,
wykorzystujący metody ratingowe lub scoringowe. Jest on wykonywany na podstawie dostarczanych przez klienta danych finansowych, przeprowadzonych inspekcji oraz danych pozyskanych
z systemów zewnętrznych (system centralny, biura kredytowe
itp.).Monitoring zabezpieczeń, skupiający się na aktualizacji wartości zabezpieczenia, ponownej ocenie wskaźnika LTV, weryfikacji
wymogów formalno-prawnych związanych z danym przedmiotem i
sposobem ustanowienia zabezpieczenia.
• Monitoring spełnienia warunków wynikających z podpisanych
umów kredytowych oraz podejmowanie działań w przypadku niewypełnienia klauzul.
• Monitoring przedsięwzięcia inwestycyjnego, w szczególności dla
podmiotów nowoutworzonych i spółek celowych. Zawiera on ocenę realizacji założonego biznesplanu i harmonogramu inwestycji,
uwzględniając podział na fazę realizacji oraz eksploatacji inwestycji.
• Monitoring utraty wartości ekspozycji kredytowych, pozwalający na
definiowanie przez użytkownika obecnej wartości przyszłych przepływów pieniężnych oraz wyliczenie odpisów i rezerw MSR.
• Monitoring terminowości spłat kredytów, wyznaczanie DPD, podział zaległości na koszyki oraz przypisanie różnego rodzaju procesów windykacyjnych.
• Monitoring płynności ze szczególnym uwzględnieniem: limitów
nadzorczych, podziałem na płynność krótko i długoterminową, codzienną analizę wpływów i wypływów oraz analizę luk finansowych
(z ang. gap).
• Monitoring ryzyka walutowego i stóp procentowych poprzez po-
strona 1 vsoft business improvement
Monitoring a zarządzanie ryzykiem
Często spotykanym rozwiązaniem jest również wdrożenie niezależnego
systemu EWS (z ang. Early Warning System). Ma on na celu automatyczne lub ręczne rejestrowanie ryzyk związanych z klientami banku, ocenę
istotności zaistniałego ryzyka oraz podjęcie określonego działania interwencyjnego i weryfikację jego realizacji. System EWS może być również
z powodzeniem wykorzystywany do bieżącego monitorowania instytucji,
w celu zarzadzania jej ryzykiem płynności, rynkowym oraz koncentracji
zobowiązań.
Banki, chcąc sprostać wymogom NUK oraz ograniczyć ryzyko wynikające
z niedoskonałości wewnętrznych procesów, błędu ludzkiego, zawodności
rozwiązań informatycznych, ryzyka prawnego oraz zdarzeń zewnętrznych, wdrażają również kompleksowy system do zarzadzania ryzykiem
operacyjnym. Rozwiązania takie pozwalają na bieżące rejestrowanie i raportowanie zdarzeń, które mogą mieć wpływ na ryzyko operacyjne.
Stan obecny
„Z mężczyzną jest jak z dobrym bankiem, musi zarabiać” mówił pewien
znany aktor w reklamie jednego z banków. Każda instytucja finansowa,
chcąca uzyskać jak najwyższą stopę zwrotu z kapitału, musi skutecznie
minimalizować możliwość poniesienia straty. Szczególnie dobitnie pokazały to doświadczenia ostatnich lat, gdzie niepewność zdarzeń przyszłych
odcisnęła piętno na wynikach wielu przedsiębiorstw z branży finansowobankowej. Globalne podejście do zarządzania i monitorowania ryzykiem,
jest kluczowym elementem mającym wpływ na działalność całego przedsiębiorstwa.
Wdrożenie procesów służących ograniczeniu ryzyka w różnych rozwiązaniach informatycznych, heterogeniczności platform IT oraz rozproszenie
źródeł danych, delegacja odpowiedzialności za poszczególne ryzyka do
różnych departamentów, znacząco utrudnia oraz zwiększa koszt całościowego procesu zarządzenia ryzykiem.
Marcin Dziuba
Wypowiedź eksperta: Sposób wdrożenia
Naturalnym podejściem do wdrażania procesów monitorowania jest
umieszczanie ich w systemach informatycznych, których dane procesy
bezpośrednio dotyczą. W efekcie w systemach do oceny ryzyka kredytowego, windykacyjnych, wczesnego ostrzegania czy też systemach zarzadzania ryzykiem operacyjnym wdrażane są niezależnie różne rozwiązania
informatyczne składające się z bardzo podobnych elementów.
Kluczem do zmniejszenia kosztów takich wdrożeń i uproszczenia zarządzenia ryzykiem jest wdrożenie wszystkich przedstawianych procesów
w ramach jednego rozwiązania informatycznego. Jedyną metodą na opanowanie tak wielu zadań związanych z monitoringiem jest ich automatyzacja i zastosowanie w tym zakresie reguł biznesowych.
Wiele z etapów poszczególnych procesów monitoringu jest podobnych
do siebie niezależnie od ryzyka, którego dotyczą. Można je uprościć
i ustandaryzować. Pozostałe etapy należy zbudować i udostępnić w narzędziach pozwalających na elastyczne definiowanie fragmentów charakterystycznych dla poszczególnych ryzyk.
System działający zgodnie z przedstawionymi założeniami jest rozwiązaniem uniwersalnym, które można zbudować na platformie klasy BPMS,
takiej jak platforma VSoft Business Platform. Rozwiązanie takie pozwala
określać i rejestrować wszelkiego rodzaju sygnały odpowiadające przedstawionym w artykule ryzykom. Dla przykładu, w procesach monitorowania klientów banku, sygnały są odzwierciedleniem wystąpienia istotnych
zdarzeń, mogących mieć potencjalny wpływ na sytuację ekonomiczno finansową klienta, a tym samym wpłynąć na zdolność do wywiązywania
się z zawartych umów kredytowych. Rozpatrywane mogą być różne grupy
klientów w zależności od segmentu, produktu, poziomu zaangażowania
banku lub poziomu ryzyka. W przypadku innych ryzyk są to inne, definiowane przez bank, sygnały.
System obsługuje pełny proces monitorowania danego ryzyka od momentu identyfikacji sygnału, poprzez jego zgłoszenie, weryfikację, ocenę
istotności, formułowanie i monitoring realizacji działań zapobiegawczych,
aż po dezaktywowanie sygnału po ustaniu przyczyny uzasadniającej jego
zgłoszenie.
W skład całego rozwiązania wchodzi szereg procesów związanych ze zgłaszaniem, akceptacją i obsługą danego sygnału. Mówimy tutaj zarówno o
„ręcznej” rejestracji zgłoszeń przez wyspecjalizowane komórki w banku,
jak i o podejściu automatycznym, w którym na podstawie danych z systemów źródłowych oraz zdefiniowanych w systemie algorytmach pojawiają
się nowe zgłoszenia. System działa w trybie ciągłym i pozwala na swobodne określanie okresów i momentów generowania sygnałów.
Ważnymi modułami uzupełniającymi funkcjonalność przedstawianego
systemu są moduły analityczno -raportowe prezentujące statystyki dotyczące sygnałów i podjętych działań oraz moduły rozsyłające różnego rodzaju powiadomienia generowane w systemie i zapewniające integrację
międzysystemową.
Łukasz Kawulok
Marcin Dziuba
Ekspert w obszarze analizy procesów
biznesowych sektora bankowego, doświadczony
trener i manager. Obecnie Ekspert ds. Analizy wfirmie VSoft. Specjalizuje się w analizie z obszaru oceny ryzyka kredytowego oraz procesów biznesowych
funkcjonujących w instytucjach finansowych.
W swojej karierze zawodowej wielokrotnie brał
udział w projektowaniu i budowie aplikacji
wspierających procesy oceny kredytowej.
Łukasz Kawulok
Ekspert w obszarze rozwiązań IT skierowanych
do obszaru bankowości oraz manager
z wieloletnim doświadczeniem. Obecnie jako
Dyrektor w Biurze Kontraktów firmy VSoft jest
odpowiedzialny za kompleksową obsługę
projektów realizowanych dla banków i instytucji
finansowych. Specjalizuje się w rozwiązaniach IT
wspierających procesy biznesowe banku w obszarach takich jak kredyty, sprzedaż, scoring, rating.
strona 2 vsoft business improvement
dział pozycji bilansowych na wrażliwe i niewrażliwe na ryzyko, wykorzystaniu analizy luki stopy procentowej/walutowej oraz zastosowanie metod VaR.
• Monitoring koncentracji zaangażowania, umożliwiający wyznaczenie limitów dla pojedynczych klientów i grup podmiotów powiązanych, wybranej branży lub sektora gospodarczego, chronionych
tym samym rodzajem zabezpieczenia.
• Monitoring adekwatności kapitałowej pozwalający na szacowanie
parametrów PD, LGD, EAD, M w odniesieniu do poszczególnych
portfeli kredytowych, wykorzystując metodę standardową lub IRB
do wyznaczenia wag ryzyka.