Ewangelia według św. Mateusza

s. Ewa J.Jezierska OSU
Ewangelia według św. Mateusza
Druga Ewangelia wd św. Mateusza jest dziełem anonimowym, nie podaje autora i
trudno go określić. Według przekazu Papiasza (IIw., teolog), przechowanym przez Euzebiusza Iii Historii Kościoła (IIIw.), „Mateusz ułożył słowa Jezusa w hebrajskiej mowie, objaśniał
ją każdy jak umiał”
Stąd powstało przekonanie, że Ewangelia została napisana przez Mateusza, Apostoła, celnika
– nazwanego przez Mk i Łk „Lewi”. Stąd uznano, że celnik miał dwa imiona Lewi – Mateusz.
Jednakże Ewangelia Mateusza obecna (w j. greckim) nie zdradza przekładu z hebrajskiego,
czy aramejskiego.
Ewangelia zaczyna się słowami „Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama”
( inaczej ks. A.Paciorek: Księga początku Jezusa Chrystusa…)
Redaktor Ewangelii Mateusza – nie znamy go i nie możemy go poznać.
Przypuszcza się, że był judeochrześcijaninem bardziej niż chrześcijaninem z pogaństwa., wskazuje na to:
1) umieszczenie Jezusa w genealogii Abrahama i Dawida
2) Wydarzenia z życia Jezusa, które ukazane są w nawiązaniu do historii Mojżesza,
3) Refleksyjne cytaty ze ST pokazują ciągłość wydarzenia Jezusa, zgodność z zapowiedziami proroctw St,
4) Działalność Jezusa i Apostołów ograniczona jest do Izraelitów w Palestynie.
Związek i zakotwiczenie w judaizmie widać w powtarzającym się temacie Prawa
5) Liczne semityzmy jak np.
budowa genealogii – 3x14 pokoleń (liczba „14” oznacza Dawida)
Jerozolima nazwana „miastem świętym”,
W tekście Ewangelii są debaty n.t. przysiąg, teologii wiązania i rozwiązywania,
pobożność ukazana i przeciwstawiona pogańskiej
Piszący judeochrześcijanin dokonał powiązania elementóz Mka z innymi świadectwami o Jezusie i i Jego nauczaniu
Czas powstania Mt
Przyjmuje się czas od zakończenia działalności św. Pawła a przed zburzeniem Jerozolimy (70 r.) – a więc 60 – 100. Różnice w oznaczeniu czasu napisania ewangelii mateuszowej są różnie podawane przez uczonych. Ostateczni mówi się ok.lat 80.
Miejsce napisania
Wymienia się i dyskutuje następujące miejsca: Aleksandria (Egipt), Jerozolimę lub
ogólnie Palestynę, Cezaree Nadmorską, Antiochię Syryjską.
Wielu teologów opowiada się za Antiochią Syryjską – ponieważ była ośrodkiem żydowsko-chrześcijańskim, tu działał Piotr; atmosfera w Ewangelii jest z jednej strony judaizującą, z
drugiej – wykazuje tendencje do prowadzenia misji wśród pogan;
Tu (w Antiochii) moneta „stater” równa była 2”dydrachnom” (Mt 17-24-27)
Wysoce prawdopodobnym miejscem napisania Ewangelii Mateusza jest Antiochia
Syryjska.
Adresaci Ewangelii
Kościół mateuszowi to wspólnota o wyraźnej strukturze: są chrześcijanie pochodzenia żydowskiego i z pogaństwa, kościół „miejski”, w miarę zamożny, atmosferę charakteryzuje pewne napięcie- będące wynikiem konfliktu z zewnątrz (sprzeciw pogan wobec chrześcijaństwa) i wewnętrznego (niepokoje wywołane przez fałszywych proroków).
Wspólnota pojmuje siebie jako wspólnotę dzieci Bożych i braci Jezusa. Są wśród
nich „prorocy” – wędrowni głosiciele królestwa Bożego dla Żydów i pogan, sa też „sprawiedliwi nauczyciele.
Właściwości literackie Ewangelii Mt
Tekst zawiera
1) semityzmy, podobnie jak Mk i Łk
2) ma upodobanie do liczb:
„14” – w genealogii (rodowodzie Jezusa) są 3 grupy pokoleń po 14 imion przodków
(np.od Abrahama do Dawida – I grupa, 14 przodków. Potem od Dawida do przesiedlenia babilońskiego – 14 pokoleń, od przesiedlenia babilońskiego do urodzenia Jezusa - 14 pokoleń,
„3” – są trzy grupy genealogii (Mt 1,12-17), trzy ukazania się aniołów (1,18-2,23),
trzy kuszenia, trzy dobre uczynki (6,1-18), w zbiorach cudów _ grupowane po trzy (8 9 ),
trzy modlitwy (39 - 44), trzy zaparcia się Piotra.
„7” – siedem złorzeczeń (23,13-32), siedem próśb Modlitwy Pańskiej (6,9-13), siedem
przypowieści (13,1-50), przebaczenie 77 razy.
„2” – dwóch opętanych, dwóch niewidomych, dwóch fałszywych świadków, dwóch
braci.
Mateusz chce pokazać, jakie znaczenie ma życie Jezusa dla słuchacza (czytelnika)
podkreśla, że uczniowie Jezusa i ich następcy głoszą to samo orędzie co Jezus (10,7; 28,20),
że działają w podobny sposób co Jezus (10,8; 18,9),
a w konsekwencji dzielą los Jezusa (5,11; 10,18.25; 23,34).
Zatem – historia Jezusa jest ich historią.
Ewangelia Mateusza jest literacko przemyślanym dziełem.
Układ i treść Ewangelii Mateusza
Rozdz.1,1-17 to Genealogia Jezusa i wprowadzenie
Rozdziały 1,18-2,23 stanowi tzw. Ewangelia Dzieciństwa (Dziecięctwa) Jezusa
Rozdziały 5-25 - wielkie mowy Jezusa:
r.5-7
Mowa – Kazanie na Górze
r.10,5-42
Mowa misyjna
r.13,1-52
Mowa w przypowieściach
r.18
Mowa do uczniów
.24-25
Mowa eschatologiczna
(mowy maja te sama formę końcową – 7,27; 11,1; 13,58; 19,1; 26,1.)
„Gdy Jezus dokończył tych mów (przypowieści)…”
Rozdziały 26-28 - Męka, śmierć, zmartwychwstanie, wniebowstąpienie Jezusa.
Treść:
Genealogia Jezusa
Mt 1,1-17
Zawiera 3 grupy po 14 imion przodków. Dzieje Jezusa są odniesione do początkowych dziejów stworzenia. Takie przedstawienie ukazuje dzieło Jezusa jako
wypełnienie nadziei na „nowe stworzenie”. Określenie
„Syn Dawida” przedstawia Jezusa jako rzeczywistego króla Izraela, dziedzica obietnic danych
Dawidowi. Syn Dawida już jest, Mesjasz obiecany już przyszedł
Wyrażenie „Syn Abrahama” wskazuje, że Jezusa jest prawdziwym Izraelitą, wraz z Nim Boże
obietnice dane patriarchom zostały wypełnione. – Nowy porządek obiecany Abrahamowi zapowiedziany Dawidowi osiągnął kres w Jezusie Chrystusie.
Ewangelia Dzieciństwa (Mt 1,18-2,24) – ma pięcioczłonowy tekst:
ukazujący spełnienie się zapowiedzi proroków:
1. Dziewicze narodzenie – wypełnienie proroctwa Izajasza 91,18-24: „Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emanuel”
2. Wizyta anioła
- wypełnienie proroctwa Micheasza: „A ty, Betleje, ziemio
Judy, nie jesteś zgoła najlichsze spośród głównych miast” (Mt 5,1)
3. Ucieczka do Egiptu - wypełnienie proroctwa Ozeasza 11,1: „Z Egiptu wezwałem Syna mego” (Mt 2,13-15),
4. Rzeź niewiniątek
- wypełnienie proroctwa Jeremiasza 11,15: „Krzyk usłyszany w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić
się w żalu, bo ich już nie ma”(Mt 2,13-15)
5. Powrót do Nazaretu i spełnienie się nazwy „Nararejczykiem będzie nazwany”
(Mt 2,19-23)
Jezus w Galilei
Przygotowanie do działalności Jezusa (3 – 4)
Jan Chrzciciel na Jordanem
Chrzest Jezusa,
Kuszenie Jezusa
Jezus w Galilei – Powołanie uczniów (Szymona zwanego Piotrem, Andrzeja,
Jana i Jakuba, dalsza działalność Jezusa w Galilei
Działalność Jezusa (5 mów wzorem Tory, zakończonych słowami „Gdy Jezus
Dokończył tych mów…”
1. Mowa – Kazanie na Górze (Mt 5-7)
Jezus wchodzi na Górę i zasiada. Uczniowie Go otoczyli. Jezus wygłasza , wzorem
Mojżesza na górze Synaj, swoje Prawo.
Zaczyna od wygłoszenia Błogosławieństw: błogosławieni (makarioi – szczęśliwi) są ubodzy
duchem, ci którzy się smucą, cisi, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, miłosierni, czystego
serca, wprowadzający pokój, którzy cierpią prześladowania. (Mt 5,3-12)
Następnie Jezus określa zadania uczniów:
są oni jak sól ziemi, są światłością świata (Mt 5,13-16)
A potem podaje, mówiąc jak Prawodawca, interpretację przykazań: V, VI, VIII (Mt 5,17-48):
wyjaśnia Prawo odwetu, miłości nieprzyjaciół, - daje wiele pouczeń (m.in. poucze
nie jałmużnie, modlitwie, o poście, o trwałych dobrach),
formułuje tzw. „złotą zasadę postępowania”:
„Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili i wy im czyńcie”.
[Rozdziały 8 – 9 zawierają relacje z uzdrowień (trędowatego, sługi setnika, opętanych paralityka, dwóch niewidomych, innych chorych, - chorych) także uciszenie burzy, powołanie Mateusza.]
2. Mowa – misyjna (Mt 10,5-42)
Po wyborze Dwunastu, Jezus poucza Apostołów o zachowaniu się podczas pracy
apostolskiej: mają głosić przybliżenie się królestwa niebieskiego, uzdrawiać, wskrzeszać,
oczyszczać trędowatych, wypędzać złe duchy. Nie mają liczyć na żaden zarobek („Darmo
trzymaliście, darmo dawajcie”). Mają apostołować bez trzosów, bez torby, bez laski…
„Oto Ja was posyłam jak owce miedzy wilki. Bądźcie więc roztropni jak węże, a
nieskazitelni jak gołębice”(Mt 10,16).
[Inne nauki Jezusa np: zapowiedź prześladowań, nagroda za oddanie się Jezusowi, sąd Jezusa
o współczesnych, wezwanie do utrudzonych; grzech przeciw Duchowi Świętemu, znak Jona-
sza…. W tekst włączona jest wiadomość o poselstwie od Jana Chrzciciela, o uzdrowieniu
w szabat, o przybyciu krewnych Jezusa i Jego oświadczenie o prawdziwych krewnych.
3. Mowa w przypowieściach
(Mt 13,1-52)1
W Ewangelii Mateusza jest siedem przypowieści o królestwie Bożym; z których
dwie mają szersze objaśnienie Jezusa. Treść przypowieści wzięta jest z materiału Marka, źródła Q i z własnego materiału Mateusza. Temat nauczania w przypowieściach w Mt 13 dotyczy królestwa Bożego; przypowieści włączają w jego tajemnicę. – ale w Ewangeliach są tez
inne przypowieści dotyczące innego zagadnienia (np.przypowieść o zagubionej owcy Mt
18,5-9, która pokazuje troskę Boga o każdego człowieka)
Przpowieść to forma literacka, składająca się z dwóch części, dwóch warstw. Pierwsza dotyczy rzeczywistości realnej, wydarzenia (zjawiska) zrozumiałego, a druga dotyczy
sprawy na poziomie wyższym, trudnej do określenia (w naszym przypadku – królestwa Bożego). W przypowieści ważne jest „ tertium comparationis”, idea, która za pomocą rzeczy realnej określa (odsłania) właściwość rzeczy drugiej.
Mateuszowi przypowieści o królestwie to:
(1) Przypowieść o siewcy (Mt 13,1-9)
– jest wyjaśniona przez Pana Jezusa. Obrazuje losy głoszonego słowa Bożego (Mt 13,18-23)
(2) przypowieść o chwaście (13,24-30)
– wyjaśnienie (Mt 13,36-43)
(3+4) przypowieść podwójna o ziarnie gorczycy i zaczynie (Mt 13,31-33)
(5+6) przypowieść o skarbie i perle (Mt 13,44-46)
(7) przypowieść o sieci (Mt 13,47-50)
1. Przypowieść o siewcy (Mt 13,1-9)
Przypowieść obrazuje siejbę typowo palestyńską, następowała ona po podorywce a
przed głębokim oraniem, które dokonywano po porze deszczowej. Grunt urodzajny w Palestynie to cienka warstwa humusu, która skałę pokrywa pasemkami. Dawny fellach nie trudził
się oczyszczeniem pola z kamieni. Na polu nie stawiał żadnych „strachów na wróble”, w
przypowieści mówi się o”ptakach”, które ziarno wydziobują. Droga, na którą (jak mówi przypowieść) padło ziarno, to przypadkowo wydeptana przez wędrowców ścieżka Wspomniany
upał w Palestynie bywa groźny, bywa niszczący.
Przypowieść koncentruje się na ziarnie, które wydaje owoc stokrotny, lub sześciokrotny, lub
trzydziestokrotny. Plon stokrotny uzasadnia się hiperbolicznie zapowiedziami proroków w
1
Objaśnienia przypowieści oparte są na A.Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach, Kraków 1997.
urodzajach ery mesjańskiej (np. prorok Joel 14,18 mówi: „I stanie się owego dnia, że góry
moszczem ociekać będą, a pagórki mlekiem opływać będą, i wszystkie strumienie judzkie napełnią się wodą…”.
)
Jezus wyjaśnia przypowieść o siewcy:
Do człowieka, który słucha słowa o królestwie, ale nie rozumie, przychodzi Zły i porywa to, co jest w jego sercu. To oznacza posianie ziarna na drodze.
Ten kto słucha i przyjmuje z radością słowo o królestwie, ale jest niestały, nie zakorzeni w sobie. On załamuje się, gdy przychodzi prześladowanie - Ziarno słowa padło na grunt
skalisty.
Posiane między ciernie oznacza tego, który słucha, ale troski doczesne, bogactwo
zagłuszają słowo; pozostaje ono bezowocne.
Słowo posiana na ziemię żyzną, oznacza człowieka, który rozumie słowa o królestwie. On to wydaje plon odpowiedni.
Idea (tertium comparationic) przypowieści: losy głoszonegoSłowa Bożego.
2. Przypowieść o chwaście (Mt 13,24-30 i wyjaśnienie)
Przypowieść mówi, że człowiek posiał dobre nasienie na swojej roli. To właściciel,
gospodarz, sam siał na swojej roli. Ale w nocy nieprzyjaciel nasiał chwastu miedzy pszenicę
– „gdy ludzie spali”. Noc była dla odpoczynku, nikt w nocy pola nie pilnował. Nie ma mowy
o jakimś zaniedbaniu ze strony gospodarza.
Nasianie chwastu – to przestępstwo agrarne znane z prawie rzymskim. Było ono traktowane
w diecezji jerozolimskiej jeszcze w XX wieku jako grzech, zastrzeżony biskupowi, do rozgrzeszenia.
Celem zasiania chwastu mogła być zemsta, chęć skompromitowania gospodarza.
Co to był za chwast? – to nie był kąkol znany w Polsce. Grecka nazwa zizanion oznacza rzadka u nas roślinę tzw. życicę roczną (Lollium temulentum L.) o trujących ziarnach, podobną do
pszenicy przed wykłoszeniem.
Słudzy wysuwają propozycję zabrania się do wypielenia chwastu. Gospodarz uzasadnia swoją
odmowę: korzenie chwastu i pszenicy są poplątane. „Jeszcze nie czas na taka interwencję”.
Żniwo mają dokonać nie słudzy lecz żeńcy. Oni otrzymają rozkaz zebrania najpierw chwastu
i powiązania go w snopki, a potem zebranie pszenicy.
Dlaczego osobne „żniwa’? – ponieważ pszenica wyrastała ponad chwast (jeszcze obecnie u
Arabów żniwa rozpoczyna rozkaz: „podnieście wasze ręce!”).. Ścina się osobno pszenicę ,
osobno życicę.
Potem chwast wiąże się w snopki dlatego, że ziarno stanowi pożywienie dla drobiu, dla którego nie jest trującym ziarnem, a snopki chwastu są cenionym paliwem.
Wyjaśnienie przypowieści przez Jezusa jest alegoryczne:
Tym, który sieje jest syn Człowieczy, rolą jest świat. Dobrym nasieniem – synowie
królestwa, złym – synowie Złego. Żniwem jest koniec świata, żeńcami są aniołowie. Syn
Człowieczy ma swoje królestwo, skoro mowa o królestwie Ojca, które nastąpi po wyeliminowaniu zła, zgorszenia. (Kolejność jest następująća: królestwo Chrystusowe najpierw, realizuje
się w Kościele; później, po przekazaniu królestwa przez Chrystusa Ojcu, ściśle eschatologiczne królestwo będzie królestwem Ojca) .
Zatem, tak jak domieszane złe ziarno musi z dobrym rosnąć aż do żniw – wbrew gorliwości
sług a dla dobra pszenicy, tak w obecnej fazie królestwa Bożego, w Kościele, za sprawą szatana, istnieją niegodziwi ludzie. Temu stanowi rzeczy – istnieniu razem dobrych i złych – kres
położy sąd ostateczny. (Można tu mówić o tolerancji, ale nie wynika ona wprost z tekstu
przypowieści)
Idea przypowieści (tertium comparationis): współistnienie dobrych i złych w królestwie Jezusa (w Kościele).aż do skończenia świata.
.
3+4 Przypowieść podwójna o ziarnie gorczycy i zaczynie (Mt 13,31-33)
(3) O gorczycy
Nazwa gorczyca gr. sinapi nie wskazuje o jaki gatunek południowej gorczycy chodzi. Wymienia się : Sinapis nigra – alba, Brassica nigra, Salvadora persica. Wydaje się, że
może to być pierwsza z wymienionych (sinapis nigra), Jest ona rośliną z rodziny krzyżowanych, jej łodyga wyrasta do 3-4m. Jeśli uzna się Salvadore to jej wielkość należy powiększyć
dwukrotnie – wtedy w jej cieniu mogą ptaki szukać schronienia. Ptaki nie mają znaczenia dla
treści tekstu, mają charakter emblematyczny dla podkreślenia wielkości rośliny.
Ziarnko gorczycy jest bardzo małe (pisząca widziała!), maleńkie niczym ukłucie szpilki.
Co pokazuje przypowieść („idea”):
z królestwem Bożym będzie tak, jak z ziarnkiem gorczycy, po niepozornym starcie
kres będzie wspaniały o rozmiarach światowych.
Idea przypowieści: królestwo Boże potrzebuje czasu by osiągnąć swój kres. Z maleńkiego
„ziarna” powstaje duża roślina.
(4) O zaczynie (przypowieść o kwasie)
Element życia codziennego: Do płaskiej miski, gdzie na dnie leżał pozostawiony
kwas z poprzedniego wieczoru (zasuszony, był rozkruszany) wsypywano mąkę, mieszano z
zakwasem; dolewano wody i pozostawiano, by ciasto rosło. Mały kawałek zakwasu, zakwasił
całość. Skutek był bardzo wielki!
„Trzy miary mąki” – „miara” (gr.saton) to ok. 13 litrów mąki. A więc z ok. 40 litrów
mąki można było wypiec 18 bochenków palestyńskich chleba – zapas na 100 osób; zatem
ilość na jakąś ucztę. Nacisk spoczywa na dużej ilości wypieczonego chleba.
Idea przypowieści (tertium comparationis): to niezwykła siła przetwarzania;
Królestwo Boże ma niezwykłą moc wewnętrzna przetwarzania ludzi.
Idea przupowiesci: Przypowieść ta o kwasie podkreśla dynamikę królestwa, rozwija się ono w
sposób ciągły i stały, ma siłe przetwarzania się.
(5+6) Przypowieść o skarbie i perle
(5) Podobne jest królestwo Boże do skarbu.
Przypowieść porównuje królestwo Boże do skarbu ukrytego w roli. Ten, który go
znalazł, ukrył skarb i z radością poszedł, sprzedał wszystko, co miał, i kupił rolę.
W przypowieści chodzi o wielkoduszna decyzję – sprzedał wszystko co miał i kupił
rolę. Ciekawym jest to, że cena kupna roli była identyczna z sumą uzyskana ze sprzedaży rzeczy posiadanych,.
(6) Podobne jest królestwo także do perły, jakiej poszukuje kupiec. Gdy znalazł
jedną drogocenną perłę, sprzedał wszystko, co miał, i kupił perłę. Obraz jest nieco inny niż w
poprzedniej przypowieści, chociaż temat ten sam.
Kolekcjoner szuka „perły”, jest znawcą. Perły były w czasach NT ozdobami. Piękne perły odznaczały się połyskliwością, wielkością, gładkością i wagą.
Kupiec był człowiekiem bogatym (cena perły w starożytności była wysoka). Pereł w wodach
Palestyny nie było. Poławiano je w Morzu Czerwonym, w Zatoce Perskiej, w Oceanji9e Indyjskim. W tych wodach są perłopławy (mieczaki), które wydzielają specjalny produkt, którym pokrywają obce ciało, kiedy znajdzie się w ich skorupie. - Kolekcjoner musiał podróżować szukając drogocennego towaru.
Księga Przysłów 8,10n zachęca:: „Nabywajcie moja naukę – nie srebro, raczej wiedzę niż złoto najczystsze, bo mądrość cenniejsza jest od pereł i żaden klejnot nie jest jej równy”.
Pliniusz Starszy tak mówi: „Ze wszystkiego na świecie najcenniejsze są perły” (Historia Naturalis , IX, 106)2.
Perły zdobiły strój królowych i najbogatszych patrycjuszek Rzymu Według wymienionego wyżej Pliniusza, Kleopatra miała w pucharze octu rozpuścić perłę wartości
10.000.000 sestercji, Swetoniusz Cezar miał darował matce Brutusa perłę wartości 6.000.000
sestercji; żona Kaliguli posiadała komplet pereł wartości 40.000.000 sestercji.
Te kwoty można przeliczyć następująco: 1 srebrny denar liczył 4 sestercje.
Srebrny denar to dniówka niewykwalifikowanego robotnika –
10.000.000 sestercji to
2.500.000 denarów (zapłata za 2.500.000 dni pracy).
Kupiec znalazł „piękną perłę”, coś co było najwartościowsze. Podejmuje ryzyko materialne – sprzedaje wszystko co ma.
Królestwo Boże w I-ej przypowieści dostaje się jako największa szansa życiowa, w
II-ej - na drodze przednich poszukiwań. Zawsze jednak jest darem Bożym.
Co jest głównym pouczeniem przypowieści: w I-ej zwrot „z radości sprzedał co miał” kładzie nacisk na entuzjazm z jakim należy przyjąć dobra nowinę o królestwie. Tylko najwyższa
wartość może obudzić taki entuzjazm. W przypowieściach akcent położony jest nie na skarbie, czy perle, ale na reakcji ludzi wobec szansy życiowej. Wspólna jest postawa, reakcja: wobec szansy: „poszedł – sprzedał wszystko, co miał – kupił”. Te dwie przypowieści suponują
najwyższą wartość królestwa i uczą praktycznej reakcji na dar królestwa – jest nią radosne,
wolne, całkowite zaangażowanie się w nie (za cenę wszystkich posiadanych wartości).3.
7. Przypowieść o sieci (Mt 13,47-50)
Przypowieść przyrównuje królestwo Boże do sieci: „z królestwem Bożym ma się tak
jak z siecią” (tak oddać można sens semicki oryginału). Podobieństwo dotyczy sytuacji, a nie
samej sieci.; akcent pada na selekcje dobrych i złych. (ta selekcja rozpocznie ostateczna fazę
królestwa). Ciekawe, w przypowieści, gdy mówi o selekcji, akcent położony jest nie ma słowie „ryby”; sieć bowiem zagarnia różne stworzenia, ale tu chodzi o efekt połowu.
Obraz połowu: sieć to jakby wstęga długości 500m, szerokości 2-3m, zaopatrzona w
górnej części w pływaki, z dołu w ciężarki ołowiane. Jeden koniec sieci umocowuje się u
brzegu jeziora, drugi ciągnie łódź zataczając półkole. Po przybiciu do brzegu następuje ścią-
2
Pliniusz Starszy (23-79 n.e.), autor wielu dzieł, zginał w czasie wybuchu Wezuwiusza.
Pliniusz Młodszy był jego bratazmiek, namiestnik Bitynii, pytal w liście cesarza Krajana (110r.) jak posepowac
z chrześcijanami. Por. W.R.F.Browning, Słownik Biblii, Warszawa 2005, ad loc.
3
A.Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach, 49-55.
ganie sieci wiszącej pionowo w wodzie. Arabski dżarf potrafi wyłowić za jednym razem 5 ton
ryb. Po przyciągnięciu sieci, rybacy selekcjonują na „dobre” i „złe”.
Co oznacza „dobre”, „złe”? Złe – to nie nadające się do jedzenia tzn. z ryb te, które nie mają
łusek albo płetw (takim jest mały sum – Clarias macracanthus), jakże inne kraby, ryby nadpsute (o zapachu błota), o to „co jest do niczego”.
Sens przypowieści: tak jak po połowie, rybacy przebierają ryby, taka selekcja dokona się w dniu sądu przed przyjściem ostatniej fazy królestwa.
4. Mowa do uczniów (Mt 18)
Rozpoczyna się pytaniem (Mt 18,1-5) „Kto jest największy w królestwie niebieskim?” Jezus stawia pośrodku nich dziecko – trzeba stać się jak dziecko (dziecko jest modelem postaw). – cechuje je pokora i niewynoszenie się. Równocześnie, jak dziecko pragnie dorosnąć, tak uczniowie Jezusa mają pragnąć bycia wielkimi ale w inny, nie „ziemski” sposób
na sposób określony a Górze Błogosławieństw.
Dalej mamy - Przestrogę przed zgorszeniem (Mt 18,5-9)
Jezus wypowiada „biada” ” przeciw tym, którzy gorszą „małych”, czyli chrześcijan ,
lub będąc Jezus wypowiada „biada chrześcijanami tak nauczają, że odstręczają od wiary pogan, niewierzących.
Potem - Przypowieść o zagubionej owcy (Mt 18,10-14):, która
1) podkreśla walor małych wobec Ojca (zakaz pogardzania, uzasadnienie: aniołowie
małych są przed obliczem
2) przypowieść mówi o poszukiwaniu zaginionej owcy, o radości z odnalezienia jej
Zatem (idea przypowieści): jak owca zgubiona jest pilnie poszukiwana przez właściciela, tak
walor małych (chrześcijan) ceniony jest w niebie („nie jest wola Ojca waszego, aby zginęło
jedno z tych małych”).
Dalej: Napomnienie braterskie i modlitwa wspólnotowa (Mt 18,15-20)
Upominać najpierw osobiście, „w cztery oczy”. Jeśli brat nie posłucha, wziąć jednego, dwóch braci i upomnieć. Jeśli nadal nie posłucha, donieś Kościołowi. A potem, gdy nie
posłucha, niech będzie „jak poganin i celnik” (= odosobniony, oddalony).
Modlitwa wspólnotowa – przy zgodności myśli i czynów – jest skuteczna.
Wskazania - O przebaczaniu (Mt 18,21-22) - Jak Bóg nam przebaczył wszystkie
grzechy ludzi poprzez krzyż (w liczbie 77 wszystkie grzechy pokoleń sa przebaczone) tak
uczniowie Chrystusa maja sobie zawsze przebaczać.
Mowe kończy: Przypowieść o niemiłosiernym dłużniku (Mt 18,23-35)
Król postanawia rozliczyć sługę mającego u niego ogromny dług. Po prośbie sługi
dług anuluje. Z kolei sługa żąda od współsługi oddanie pożyczonej kwoty (niewielkiej) i nie
reaguje na prośbę o odroczenie terminu spłaty; wtrącił swego dłużnika do więzienia. Reakcja
króla jest natychmiastowa – nielitościwy sługa zostaje :wydany katom, dopóki nie odda całego długu”. Wniosek (idea) – Jeżeli Bóg człowiekowi przebaczył przez Syna, tak człowiek powinien przebaczać bliźniemu. „Zawartość” przebaczenia jest nieporównywalna.
6. Mowa eschatologiczna (24-25)
Ostatnia mowa Jezusa dotyczy przyszłych katastrof. Zapowiada przede wszystkim
zburzenie Świątyni i miasta Jerozolimy oraz nadejście Syna Człowieczego i koniec obecnego
świata. Mowa wygłoszona jest do uczniów na Górze Oliwnej. Głównym źródłem mowy jest
Mk 13, także pewne fragmenty źródła Q, także fragmenty tradycji ustnej. Niektóre fragmenty
mowy wykazują nakładanie się wypowiedzi odnoszących się do upadku Jerozolimy i końca
świata (co stwarza trudności w interpretowaniu tekstu).
Mowa eschatologiczna zawiera dwa typy materiału: pouczenia o charakterze apokaliptycznym (wydarzenia przed końcem świata, przed zburzeniem Jerozolimy) oraz rodzaj parenezy,
czyli pouczenia o tym, jak mają się zachować uczniowie w czasie ostatecznym.
Ostatnie rozdziały Ewangelii Mateusza zatrzymuja się na ostatnich wydarzeniach z życia Jezusa
Wydarzenia pasyjne, zmartwychwstanie (26 – 28)
Mateusza podaje informacje o Ostatniej wieczerzy, Jezusie w Ogrójcu, o Jezusie
przed sędziami, na Golgodfzie oraz o Jego zmartwychwstaniu i ukazaniu się niewiastom i
uczniom; daje wtedy polecenie:.
„Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi. Idąc przeto, czyńcie uczniami
wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam nakazałem. I oto Ja jestem z wami przez wszystkie
dni, aż do skończenia świata”.
----------------------------------
Ewangelia według św. Mateusza kreśli obraz Boga jako Ojca:
Obraz Boga w Ewangelii Mateusza
W Mt charakterystyczne określenia Boga to Ojciec. To określenie znane było w ST,
w literaturze judaistycznej, zwłaszcza w tekstach modlitw.
Najpierw Jezusa mówi o więzach łączących Go z Ojcem nazywa Boga moim Ojcem np.
7,21: „Nie każdy, który Mi mówi: <Panie, Panie> wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wole Ojca mojego, który jest modlitwie niebie”;
11,27:„Wszystko przekazał Mi Ojciec mój”;
18,20: „Strzeżcie się, żebyście nie gardzili żadnym modlitwie tych małych, albowiem powiadam wam: Aniołowie ich modlitwie niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca
mojego, który jest modlitwie niebie”.
Tylko w modlitwie uwielbienia Jezusa Bóg nazwany jest Ojcem bez bliższego określenia (np. 11,25-30: „Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi…).
Te szczególne więzy jako łączę Jezusa z Bogiem, Jezus przenosi na uczniów posługując się zwrotem Ojciec wasz np.:
5,16: „ Tak niech świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre
uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie”
6,1: „Strzeżcie się, abyście uczynków pobożnych nie wykonywali przed ludźmi po
to, aby was widzieli; inaczej nie będziecie mieli nagrody u Ojca waszego, który jest w niebie”
lub Ojciec twój np.
6,4.18: „Ojciec twój, który widzi w skrytości, odda tobie”
Określenie Ojcze nasz wyjaśnia kontekst tej nazwy: Bóg jest przede wszystkim Ojcem Jezusa i przez Jezusa chrześcijanie otrzymują dostęp do Ojca. Kontakt chrześcijanin z
Bogiem nawiązuje się przez przyjęcie z wiarą Chrystusa i Jego przepowiadania. I na tej podstawie wierzący może wołać do Boga w niebie – Ojcze nasz.
----------------------------------------------------------Bibliografia:
A.Paciorek, Ewangelia według św. Mateusza, NKB NT ½, Częstochowa, 2008.
`J.Czerski, Wprowadzenie do Ksiąg Nowego testamentu, Opole 1996.
J.Homerski, Ewangelia według św. Mateusza, Lublin 1995.
J.Homerski, Ewangelia według ś.Mateusza. Wastęp-Praekład z oryginału-Komentarz,
(PSNT III.1), Poznań-Warszawa 1979.
Wstęp do Nowego Testamentu, red. R.Rubinkiewicz, Poznań 1996
J.Gnilka, Teologia Nowego Testamentu, tł. W.Szymona, Kraków 2002
Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego testamentu, red.C.S.Keener, red.wyd.pol.
K.Bardski, W.Chrostowski, Warszawa 2000
Leksykon biblijny, red.G.Maier, red.wyd.pol.W.Chrostowski, Warszawa 2001.