Farmacja Praktyczna Nr 5
Transkrypt
Farmacja Praktyczna Nr 5
PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 5 (54) Maj 2012 Cena: 6,70 zł psychologia temperament nasz powszedni czy warto tłumić w sobie emocje? kryzys w aptece sprawdź, czy jesteś dobrym menedżerem TEMAT NUMERU sposób na sztywne ceny ubezpieczenie lekowe umożliwia pacjentom zakup tańszych leków refundowanych, ale tylko w wybranych aptekach REKLAMA spis treści mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej” Aktualności 4 Informacje 8 Ciekawostki / gadżety apteki 10RAport: sposób na sztywne ceny Polisa lekowa umożliwia pacjentom zakup tańszych leków refundowanych, ale tylko w wybranych aptekach. 12Sonda: czy stałe ceny Szanowni Państwo! Większość aptekarzy liczyła, że nowa ustawa zrówna ceny leków refundowanych, a tym samym apteki zaczną konkurować między sobą jakością opieki farmaceutycznej, a nie, jak dotąd, coraz większymi rabatami na leki. Wystarczyły jednak cztery miesiące jej obowiązywania, by pojawiły się sposoby na obejście przepisów. Jedna z firm ubezpieczeniowych wypuściła na rynek polisę, dzięki której pacjent ma możliwość zakupu leków refundowanych za 20 proc. ich ceny. Resztę kwoty pokrywa ubezpieczyciel. Rzecz w tym, że receptę na specjalnych warunkach można zrealizować wyłącznie w wyznaczonych przez ubezpieczyciela placówkach. I znów na rynku są równi i „równiejsi”. Eksperci przewidują, że jeśli w najbliższym czasie resort zdrowia nie dokona stosownej korekty w zapisach ustawy, można spodziewać się zalewu podobnych polis. O tym, jak trudno dziś zarządzać placówką, wie każdy kierownik apteki. Ale jak właściwie powinien wyglądać wzorcowy przedstawiciel kadry zarządzającej? Jakie cechy wyróżniają dobrego menedżera? Czy ja sam jestem dobrym menedżerem? Jak wiele brakuje mi do ideału? Jeśli zadają Państwo sobie podobne pytania, zachęcamy do rozwiązania quizu, który pomoże udzielić na nie odpowiedzi. Jeśli zaś wydarzenia z pierwszych miesięcy bieżącego roku rozregulowały nieco stan Państwa emocji, zachęcamy do lektury tekstu na temat temperamentu. Dowiedzą się z niego Państwo, jak zapanować nad nerwami i zawczasu zapobiegać eskalacji złego nastroju. staną się fikcją? Prawo 14zapytaj eksperta 16Kiedy lekarz i farmaceuta (nie)zapłacą za leki pacjenta Op ieka farmaceutyczna 18 szybkie i skuteczne 10 zwalczanie bólu 20 naturalnie na zaparcia 49 proc. Polaków w przypadku zaparć sięga po herbaty o działaniu przeczyszczającym. 20 22 alergik w aptece 24 Postaci pediatrycznych leków przeciwbólowych 26 Psychologia: temperament nasz powszedni Prowadzenie apteki 28 kryzys w aptece Jak w realiach nowej ustawy roztropnie zarządzać kosztami. 30 sprawdź, czy jesteś dobrym 28 I znów na rynku są równi i „równiejsi”... Farmacja Praktyczna® Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Marzena Sacharczuk, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski. menedżerem! Nauka 32Leki złożone w farmakoterapii bólu dermokosmetyki 35s jak słońce Życie jest piękne 40 Metamorfozy 44abc udanego grillowania 46przysmaki Karola Okrasy 48kultura 50krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Adam Świderski farmacja praktyczna 5/2012 3 informacje Insuliny do Trybunału Konstytucyjnego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) chce, by rzeczniczka praw obywatelskich zaskarżyła ustawę refundacyjną do Trybunału Konstytucyjnego – czytamy na łamach „Gazety Wyborczej”. Powód: długodziałające analogi insuliny nie są w Polsce refundowane. – Polska jest jedynym krajem w Unii Europejskiej, który nie refunduje długodziałających analogów, choć to dziś podstawowy lek dla chorych na cukrzycę. Wiele razy mówiliśmy o tym, nagłaśniały problem media. Nie pomogło, więc teraz wybieramy drogę prawną – mówi „Gazecie” prof. Leszek Czupryniak, szef Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Szacuje się, że cukrzycę ma 2-2,5 mln Polaków, ale co czwarty nie wie o tym. źródło: Gazeta Wyborcza Leki na raka sprowadzą z zagranicy Resort zdrowia zapewnia, że rozwiązał problem z dostępem do leczenia onkologicznego – informuje serwis Gazetaprawna.pl. Powodem kłopotów był brak leków, który jest związany ze zmianami technologicznymi w produkującej je firmie. Ratunkiem okazał się import docelowy. Część szpitali zaczęła też szukać zasobów w hurtowniach w innych częściach kraju. Tak jest w szpitalu w Legnicy, w którym jed- na z pacjentek w związku z brakiem leku nie otrzymała chemii. – Pacjentka dostała leczenie w innym szpitalu, a my zrobiliśmy rekonesans w hurtowniach w całej Polsce, żeby nie doszło do podobnej sytuacji – mówi dyrektor placówki, Krystyna Barcik. Niektóre szpitale poprosiły o import docelowy i jak wynika z zapewnień resortu zdrowia, był szybko realizowany. źródło: Gazetaprawna.pl Wolontariusze znikną ze szpitali i hospicjów? Wolontariusze nie będą mogli pracować w szpitalach i hospicjach – zakłada rządowy projekt nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Jak donosi Gazetaprawna.pl, wynika to z faktu, że po wejściu w życie ustawy o działalności leczniczej placówki te prowadzą działalność gospodarczą. W myśl ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie wolontariusze mogą pracować na rzecz organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów „w zakresie ich działalności statutowej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej”. Jak wyjaśniają autorzy ustawy w uzasadnieniu, rozszerzenie zakazu korzystania z pomocy wolontariuszy na m.in. szpitale i hospicja to skutek ustawy o działalności leczniczej, w myśl której prowadzą one obecnie formę działalności gospodarczej. Korzystanie ze świadczeń wolontariuszy przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest sprzeczne z zasadami konkurencji oraz „narusza spójność systemową regulacji dotyczącej wolontariatu”. Projekt zlikwidować ma również pojawiającą się coraz częściej praktykę polegającą na odpłatnym (np. pod pretekstem pobierania składek członkowskich) zbieraniu środków z 1 proc. podatku na rzecz organizacji pozbawionych tej możliwości, np. z uwagi na niedopełnienie obowiązku sprawozdawczego. źródło: Gazetaprawna.pl 4 farmacja praktyczna 5/2012 www.farmacjapraktyczna.pl Licznik akcji Polocardu i Fundacji Krewniacy przekroczył kwotę 356 901,65 zł! 5 gr z każdego sprzedanego opakowania leku Polocard, produkowanego przez firmę Polpharma, przeznaczone jest na Fundację Krewniacy. Akcja trwa od maja 2011 roku. Aktualnie kwota, którą udało się uzbierać w ramach akcji wynosi 356 901,65 zł! Złota Idea dla kampanii Simetigastu Forte źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. SimetiGAST Forte, produkt firmy Polpharma przeciwko wzdęciom, zdobył I miejsce w konkursie „Idea Awards” na najlepszą polską reklamę prasową. W kwietniu br. rozpoczęła się także nowa kampania radiowa tego produktu. Spoty emitowane są w największych polskich rozgłośniach radiowych, w których odbywa się konkurs prowadzony przez Monikę Richardson i Jarka Budnika „Tydzień bez zadęcia”. Nagrodą są loty balonem w przestworzach. źródło: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. Co lekarz miał na myśli? ko nk ur s! Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 15 czerwca 2012 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie: www.farmacjapraktyczna.pl Koniec wymogu kontroli złych szczepionek Powiatowe stacje sanepidu nie będą już musiały refundować ludziom kosztów leczenia powikłań powstałych w wyniku niepożądanego działania szczepień – zakłada m.in. rządowy projekt ustawy o zapobieganiu i zwalczaniu chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 26 kwietnia br. w Sejmowej Komisji Zdrowia odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu. Jak donosi dziennik „Rzeczpospolita”, w myśl projektowanych przepisów lekarze oraz laboratoria zostaną zwolnieni z obowiązku prowadzenia rejestrów zgłoszeń niepożądanego działania farmaceutyków. Projekt ustawy stanowi też, iż inspekcja sanitarna zobowiąże do izolacji także osoby chore na dżumę czy cholerę. Do tej pory nie było takiego obowiązku. źródło: Rzeczpospolita farmacja praktyczna 5/2012 5 REKLAMA informacje Druga wojna o recepty Pacjenci prywatnych gabinetów i przychodni zakładowych zapłacą 100 proc. za leki. Dlaczego? Lekarze nie podpiszą nowych umów na refundację, bo NFZ przywraca w nich kary za błędy na receptach – czytamy w „Gazecie Wyborczej”. Na kolejnej wojnie między lekarzami a NFZ znów stracą pacjenci. Pełnopłatne recepty zaczną być im wydawane 1 lipca br. Właśnie w tym dniu wygaśnie ok. 160 tys. indywidualnych umów, jakie lekarze podpisali z NFZ na refundację. Nowych umów podpisać nie chcą, bo NFZ chce przywrócić w nich kary, których zniesienie wywalczyli zaledwie trzy miesiące temu, prowadząc słynny protest „pieczątkowy”. Jedną z głównych przyczyn protestu był punkt 8 art. 48 ustawy refundacyjnej, która weszła w życie 1 stycznia br. źródło: Gazeta Wyborcza Nie milknie spór o klauzulę sumienia Klerykalizacją kraju nazwali działacze Ruchu Palikota pomysł podlaskiego posła PO Jacka Żalka, który pracuje nad projektem ustawy dotyczącym klauzuli sumienia dla aptekarzy – donosi „Rynek Aptek”. Działacze Ruchu zaprezentowali 20 kwietnia br. swoje stanowisko przed biurem posła w Białymstoku. – Proszę sobie wyobrazić sytuację kobiety z małej miejscowości, która chce kupić środki antykoncepcyjne, a w je- dynej aptece w okolicy farmaceuta posługuje się akurat klauzulą sumienia – mówił podlaski poseł Ruchu Palikota Adam Rybakowicz. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej, Grzegorz Kucharewicz przyznaje tymczasem, iż bezpodstawne są wszelkie obawy, że farmaceuci będą nadużywać prawa do klauzuli sumienia oraz pogorszy się dostęp pacjentów do szeroko rozumianej antykoncepcji. źródło: Rynek Aptek Mniej pieniędzy w kasie Narodowego Funduszu Zdrowia Fundusz może zakończyć rok z półmiliardowym deficytem – donosi „Dziennik Gazeta Prawna”. Oznacza to, że pacjentom grozi gorszy dostęp do świadczeń i dłuższe kolejki w szpitalach. Po pierwszym kwartale 2012 r. do NFZ wpłynęło o 123 mln zł mniej ze składek, niż przewiduje to jego plan finansowy. To nie wróży nic dobrego szpitalom, które wciąż czekają na pieniądze za świadczenia wykonane w ubiegłym roku ponad przyznany im limit. Fundusz najprawdopodobniej nie będzie miał żadnych dodatkowych środków, które mógłby uruchomić dla świadczeniodawców w trakcie roku. Pacjenci nie powinni więc liczyć na skrócenie kolejek do specjalistów oraz deficytowych zabiegów. Wyniki finansowe NFZ w pierwszym kwartale mogą być sygnałem zbliżającego się spowolnienia w gospodarce. Na przychody Funduszu największy wpływ ma bowiem sytuacja makroekonomiczna. W ocenie ekspertów niższe od oczekiwanych przychody Funduszu mogą też wynikać z przeszacowania wskaźników, na których został oparty tegoroczny plan NFZ. źródło: Dziennik Gazeta Prawna 6 farmacja praktyczna 5/2012 www.farmacjapraktyczna.pl REKLAMA ciekawostki / gadżety apteki Rafy koralowe źródłem leków na raka Ochrona koralowców jest ważna nie tylko ze względu na zachowanie ekosystemów. Ma też istotne znaczenie dla medycyny – podaje serwis NBC News, na który powołuje się Polskie Radio. Zdaniem naukowców te same związki, które utrzymują przy życiu koralowce i gąbki pomagają m.in. chorym na raka. – Prawdopodobieństwo odkrycia leczniczego związku w głębinach oceanu jest od 400 do 600 razy wyższe niż na lądzie, a rafy są najbogatszym źródłem – wyjaśnia Stephanie Wear, dyrektor programu ochrony raf koralowych amerykańskiej organizacji Nature Conservancy. Zasoby te kurczą się jednak z powodu szkód wyrządzanych przez zmiany klimatu i zanieczyszczenie. Preparaty, które zawierają związki pochodzące z raf, stosowane są w terapii przeciwnowotworowej i przeciwretrowirusowej. Badana jest także ich skuteczność w leczeniu choroby Alzheimera i Parkinsona. źródło: Polskieradio.pl Poręczny gadżet dla cukrzyków Z niewyspania można przytyć Naukowcy pracują nad specjalnym termometrem, który może uratować kończyny wielu osób cierpiących na cukrzycę – donosi portal Onet.pl. Poręczny gadżet pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń krążenia, które bez odpowiedniego leczenia mogą prowadzić do konieczności amputacji kończyn z powodu uszkodzenia nerwów. Aż 40 proc. cukrzyków do pewnego stopnia traci czucie w stopach, a prawie połowa uskarża się na niegojące się rany lub owrzodzenia kończyn dolnych. Prosty w użyciu termometr może pomóc w odpowiednio wczesnym Sen krótszy niż 6 godzin na dobę może rozregulować apetyt i dodać kilogramów – ostrzegają amerykańscy naukowcy. wykrywaniu źródeł stanów zapalnych i zapobiec rozwojowi gangreny w zagrożonych amputacją stopach pacjentów cukrzycowych. źródło: Onet.pl Jak przypomina „American Journal of Human Biology”, na który w swojej publikacji powołuj się „Newsweek”, otyłość rozwija się, gdy zjadamy więcej, niż tego wymaga nasz poziom aktywności. Jednak dieta i aktywność fizyczna to nie wszystko – jak wskazują prace dr Kristen Knutson z University of Chicago, dodatkowym czynnikiem może być niedobór snu, który prowadzi do rozregulowania apetytu i nadmiernego objadania się. Wynika z nich, że zbyt krótki sen zaburza wydzielanie greliny i leptyny, co zwiększa apetyt i zaburza odczuwanie sytości. W rezultacie niewyspana osoba je więcej i mniej się rusza. W USA około 18 proc. dorosłych śpi mniej niż 6 godzin na dobę. Jednak wpływ braku snu na dzieci i młodzież jest jeszcze silniejszy. Szacuje się, że problem ten może dotyczyć aż 53 mln Amerykanów. źródło: Newsweek 8 farmacja praktyczna 5/2012 www.farmacjapraktyczna.pl raport Sposób na sztywne ceny autor: Maksymilian Wysomirski Nie rozumiem, dlaczego PZU wyznaczyło 1800 aptek w kraju należących do jednej grupy? dr Grzegorz Kucharewicz prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej 10 farmacja praktyczna 5/2012 Wprowadzenie 1 stycznia br. przez Ministerstwo Zdrowia sztywnych cen leków refundowanych miało ukrócić niezdrową konkurencję między aptekami. Tyle teoria, która w praktyce wygląda nieco inaczej. Jedna z większych sieci aptek znalazła właśnie sposób na to, jak sprzedawać leki refundowane o 80% taniej niż nakazuje sztywna cena. P ZU – największy ubezpieczyciel w kraju, wprowadza właśnie na rynek swój nowy produkt, czyli tzw. ubezpieczenie lekowe. Na pozór oferta nie wyróżnia się spośród innych ubezpieczeń obecnych na rynku. Za składkę, która ma wynieść około 7, 8 zł miesięcznie, ubezpieczony otrzymuje kartę, dzięki której w razie choroby i konieczności zrealizowania recepty na lek refundowany zapłaci za niego jedynie 20% ceny. Resztę pokryje ubezpieczyciel, do kwoty 2,5 tys. zł. w ciągu roku. Zwykłe ubezpieczenie? Niekoniecznie. Bez szans na zysk? Po pierwsze ubezpieczony nie może pójść do dowolnej apteki w kraju, aby otrzymać leki z 80% zniżką. Musi to być jedna z 1800 aptek ePRUF, należących do grupy Pelion. Po drugie, jeśli ubezpieczony nie skorzysta przez rok z ubezpieczenia, bo nie zachoruje, będzie mógł kupić za 100 zł, czyli za roczną składkę, dowolne produkty dostępne bez recepty w aptekach ePRUF. – Z czysto biznesowego punktu widzenia, nie ma żadnych szans, by firma zarobiła na tej polisie – uważa Paweł Hechłacz, analityk ubezpieczeniowy. – Firmy ubezpieczeniowe na całym świecie zarabiają w ten sam sposób – ubezpieczają klientów od danego zdarzenia losowego. Czym ono jest bardziej prawdopodobne, tym składka jest wyższa. Jeśli się wydarzy, ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie ze składek tych ubezpieczonych, którym się nic nie przytrafiło. Różnicę ubezpieczyciel traktuje jako swój zysk. W przypadku ubezpieczenia lekowego cała składka wraca z powrotem do ubezpieczonego. Dlatego biorąc pod uwagę, że PZU nie jest fundacją dobroczynną, zysku dla firmy upatrywałbym gdzie indziej – dodaje. Nadużycie? Obejście praktyk? Nowym ubezpieczeniem PZU oburzona jest Naczelna Rada Aptekarska. Stoi ona na stanowisku, że sytuacja, w której ubezpieczyciel wskazuje, w której aptece można zrealizować receptę, a w której nie, jest nadużyciem i zapowiada w tej sprawie interwencję. – Wszystkie apteki od 1 stycznia br. mają te same ceny leków refundowanych. Dlatego nie rozumiem, dlaczego PZU wyznaczyło 1800 aptek w kraju należących do jednej grupy – mówi Grzegorz Kucharewicz, prezes NRA. – Decyzja, w której aptece pacjent zrealizuje receptę, powinna należeć tylko do niego. Takie były przecież założenia nowej ustawy. Zastanawiam się czy w tej sprawie nie powinno interweniować Ministerstwo Zdrowia – dodaje. Resort przyznaje, że cała sprawa z ubezpieczeniem jest bardzo www.farmacjapraktyczna.pl raport Z czysto biznesowego punktu widzenia, to ubezpieczenie nie ma żadnych szans, by firma na nim zarobiła Paweł Hechłacz analityk ubezpieczeniowy tajemnicza i pod względem prawnym w świetle obowiązującej ustawy o lekach refundowanych może budzić wątpliwości. – Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.), ubezpieczanie to może prowadzić do obejścia praktyk zabronionych, wynikających z art. 49 ust. 3, który stanowi, iż zakazane jest stosowanie jakichkolwiek form zachęty odnoszących się do leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych podlegających refundacji ze środków publicznych – tłumaczy Agnieszka Gołąbek, rzecznik MZ. Dodaje, że w szczególności dotyczy to ofert kierowanych do świadczeniobiorców, przedsiębiorców oraz ich pracowników lub osób uprawnionych, w tym sprzedaży uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i uczestnictwa w programach lojalnościowych, darowizn, nagród, prezentów, upominków, wycieczek, loterii, losowań, wszelkich form użyczeń, transakcji wiązanych, ułatwień, zakupów lub usług sponsorowanych, wszelkiego rodzaju talonów, bonów oraz innych niewymienionych z nazwy korzyści. Przyznaje jednak, że wśród wymienionych form nie ma ubezpieczeń. Nowela w trybie pilnym? Nieoficjalnie przedstawiciele resortu zdrowia przyznają, że ubezpieczenie proponowane przez PZU jest niczym innym, jak programem lojalnościowym, jednak są świadomi, że będzie to bardzo trudno udowodnić. – Niewykluczone, że trzeba będzie w trybie pilnym nowelizować ustawę z 1 stycznia albo wprowadzić w życie nowe rozporządzenie ministra, aby ukrócić tego rodzaju praktyki – mówi pracownik ministerstwa. PZU odrzuca wszystkie zarzuty i twierdzi, że ich oferta nie jest skierowana po to, by wyróżnić jakąkolwiek sieć aptek. – Przy obsłudze ubezpieczenia lekowego współpracujemy z firmą ePRUF. Platforma ePRUF jest otwartą platformą – każda apteka może do niej przystąpić, stając się świadczeniodawcą dla naszego ubezpieczenia. Dzięki tej współpracy już dziś nasi klienci mają możliwość korzystania z ponad 1800 aptek w całej Polsce – mówi Agnieszka Rosa z biura prasowego PZU, dodając, że PZU dopiero rozpoczyna sprzedaż ubezpieczenia lekowego. – Rozpoczęliśmy spotkania z potencjalnymi klientami. Reakcje są pozytywne, ale produkt jest ubezpieczeniem sponsorowanym, więc proces sprzedaży (od pierwszego spotkania do zawarcia polisy) trwa kilka tygodni. Liczymy, że pierwsze polisy mogą pojawić się w maju – zapewnia. Nieoficjalnie PZU przyznaje, że nie zamierza współpracować w przyszłości w ramach ubezpieczenia lekowego z żadną inną siecią aptek poza ePRUF. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 11 sonda Czy stałe ceny staną się fikcją? wysłuchała: Izabela Domasławska Ministerstwo powinno natychmiast zareagować – jeśli tego nie zrobi, to będzie całkowita porażka nowego szefa resortu mgr farm. Aneta Kownacka farmaceutka z Poznania 12 farmacja praktyczna 5/2012 Reakcja wolnego rynku czy sprytna próba obejścia przepisów? Polisa czy ukryta karta rabatowa? Urzędnicze niedopatrzenie czy słabość resortu? W naszej kolejnej sondzie pytamy naszych Czytelników, co sądzą na temat tzw. ubezpieczenia lekowego, które umożliwia pacjentom zakup leków refundowanych po preferencyjnych cenach. mgr farm. Aldona Mróz farmaceutka z Warszawy To było do przewidzenia, że znajdą się sposoby na obejście ustawy dotyczącej stałych cen na leki refundowane. Dlatego jedyne, co mnie w tej sprawie zdziwiło, to fakt, że stało się to dopiero po trzech miesiącach. Nowa ustawa o lekach refundowanych, zamiast ułatwić życie pacjentom i farmaceutom, tylko je utrudniła. Nie rozumiem, co było złego w starych przepisach, gdzie ustalona była jedynie maksymalna cena za lek refundowany. Korzystali na tym przede wszystkim pacjenci, którzy mogli kupować leki taniej niż ma to miejsce teraz. Trzeba pamiętać, że leki są produktem specjalnym, a szczególnie te na recepty, dlatego Ministerstwo Zdrowia powinno robić wszystko, by ich dostępność była jak największa dla możliwie najszerszej grupy potrzebujących. Tak właśnie działała zdrowa rywalizacja cenowa. Aby zatrzymać u siebie pacjenta, aptekarze mogli korzystać z szerokiej palety technik marketingowych, które w przytłaczającej większości były z korzyścią dla pacjenta. Obecnie nie mamy takich możliwość i uważam, że wszyscy na tym tracą. Rozumiem, że apteki to nie są zwykłe sklepy, ale zdrowa konkurencja zawsze jest dobra dla rynku. Sprawia, że lepsi się rozwijają, a gorsi z tego rynku wypadają. Teraz ten mechanizm został zachwiany. mgr farm. Marcin Napiórkowski farmaceuta z Kielc Słyszałem o tej ofercie i muszę przyznać, że to ciekawy sposób obejścia nowej ustawy o lekach refundowanych. Ta cała sytuacja pokazuje tylko, że duzi zawsze znajdą sposób na niekorzystne dla siebie przepisy. Nowa ustawa miała dać wszystkim aptekom równe szanse na rynku. Okazuje się jednak, że zamiast tego podcięła skrzydła małym aptekom, a duże sieci mogą sobie działać w najlepsze. W naszym kraju to nic nowego, zawsze biednemu wieje wiatr w oczy. W tej całej sytuacji martwi mnie co innego. Nasze ministerstwo poległo w tej ustawie na całej linii. To pokazuje, że po zmianach w rządzie coś złego stało się w resorcie i co chwilę jakieś mądre głowy, które tam siedzą, raczą nas kolejnymi bublami prawnymi. Jeśli tak dalej pójdzie, to poważnie będę się zastanawiał nad zamknięciem apteki i przekwalifikowaniu się na przedstawiciela handlowego w jakieś hurtowni leków. Już teraz ledwie wiążę koniec z końcem. Myślę, że w ministerstwie pracuje za dużo lekarzy, którzy myślą, że farmaceuci śpią na pieniądzach. Prawda jest www.farmacjapraktyczna.pl sonda zupełnie inna i obawiam się, że najgorsze jeszcze przed nami. Sprawa z ubezpieczeniem lekowym pokazuje, że sieciowe apteki dadzą sobie radę, ale pojedyncze placówki będą padać jak muchy. mgr farm. Jan Domański farmaceuta z Krakowa Analizowałem ofertę PZU. To nie jest żadne ubezpieczenie, a karta rabatowa, nic więcej. Zagrali na nosie Ministerstwu Zdrowia i ośmieszyli je. Tego, kto wypuścił taki bubel prawny, jakim jest nowa ustawa o lekach refundowanych, należałoby natychmiast dyscyplinarnie wyrzucić z pracy. A na jego miejsce przyjąłbym tego, kto wymyślił ten pomysł z ubezpieczeniem. Jak potrafi obchodzić tak sprawnie prawo, to pewnie doskonale sprawdziłby się też w jego konstruowaniu. Jestem teraz bardzo ciekawy, co zrobi ministerstwo. Jest niemal pewne, że jeżeli pomysł z ubezpieczeniem lekowym się przyjmie, to inne sieci aptek pójdą za przykładem i również nawiążą współpracę z firmami ubezpieczeniowymi. Wtedy przepis o stałej cenie leków refundowanych będzie fikcją. Od początku uważałem, że jest to nie trafiony pomysł. Nie po to walczyliśmy o wolny rynek, by teraz wprowadzać do niego mechanizmy rodem z komunizmu. Pan minister jest dość młodym człowiekiem, ale to, że zdalne sterowanie gospodarką i ustalanie sztywnych cen na towary już raz zakończyło się totalną katastrofą, powinien pamiętać. Widać jednak, że niektórzy nie potrafią uczyć się na błędach albo mają poważne braki w wiedzy historycznej. mgr farm. Aneta Kownacka farmaceutka z Poznania To całe ubezpieczenie to jakiś skandal. To jawna drwina z obowiązujących przepisów. Dlaczego ja musiałam zrezygnować z prowadzonego w swojej aptece programu lojalnościowego dla pacjentów, a ktoś inny może go sobie realizować w najlepsze. Bo to, że nazywa się to ubezpieczeniem, nic nie znaczy. To jest najzwyklejszy program lojalnościowy. Mam nadzieję, że prokuratura się tym zajmie, bo jest to przecież ła- Farmaceuci są przekonani, że jeśli pomysł z ubezpieczeniem lekowym się przyjmie, inne sieci aptek również nawiążą podobną współpracę z firmami ubezpieczeniowymi manie prawa. Ministerstwo powinno natychmiast zareagować. Jeśli tego nie zrobi, to będzie całkowita porażka nowego szefa resortu. Od początku byłam przeciwna sztywnym cenom leków, ale skoro już je wprowadzono, to powinny obowiązywać wszystkich, a wszelkie próby obejścia przepisów muszą zostać ukarane z największą surowością. Całe to ubezpieczanie to nic innego, jak ordynarne cwaniactwo. To dlatego ten kraj wygląda tak, jak wygląda. Nikt nie potrafi uszanować przepisów i każdy próbuje je obejść. Jeśli wprowadza się jakiś przepis, to trzeba się do niego dostosować, a nie szukać sposobów na jego obejście. Władze powinny być w takich przypadkach bezwzględne. mgr farm. Grzegorz Kowal farmaceuta z Gliwic O ubezpieczeniu słyszałem kilka dni temu i od razu pomysł mi się spodobał. Poważnie zaczynam się zastanawiać czy by samemu nie włączyć się do podobnej inicjatywy. Przed ustawą miałem w swojej aptece program lojalno- ściowy i dzięki niemu miałem o wiele więcej pacjentów niż mam obecnie. Od początku roku moje obroty spadły o około 20% i obawiam się, że to jeszcze nie koniec. Ludzie przestali widzieć sens odwiedzania mojej apteki, skoro leki mogą kupić w tej samej cenie w każdej aptece w mieście. Wybierają najczęściej te najbliżej domu. Taki stan rzeczy sprowadza całą działalność marketingową właścicieli aptek jedynie do wyboru miejsca, gdzie apteka będzie się mieściła. To, jak będzie działać, jaką opiekę farmaceutyczną będzie oferowała pacjentom i jacy fachowcy będą w niej pracować, schodzi na plan dalszy. A przecież chyba nie o to chodziło w całej tej reformie. Miał na niej skorzystać przede wszystkim pacjent. Ja tymczasem nie widzę, by pacjent miał skorzystać na tego tupu zmianach. Ta cała ustawa to błąd i może takie inicjatywy, jak ubezpieczenie lekowe skłonią ministerstwo do wycofania się z niej. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 13 REKLAMA prawo Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika odpowiada Dariusz Chrzanowski, radca prawny. Póki co ustawodawca nie zakazał reklamowania leków i innych produktów na terenie apteki – zakazał jedynie reklamy samej apteki Czy dodawanie gadżetu do suplementu diety jest dozwolone? Jeżeli reklama jest zlecona przez podmiot wprowadzający do obrotu produkt, to jest to dozwolone. Podobnie jak eksponowanie ulotek leków OTC (wydawanych bez recepty). Według interpretacji GIFu również plakaty, np. Pyralginy, są pośrednio reklamą apteki... Wręcz przeciwnie – GIF potwierdził, że nie istnieje kolizja między prawem do reklamowania leków zapisanym w ustawie Prawo farmaceutyczne i zakazem reklamy aptek. Reklama leku pochodząca od podmiotu odpowiedzialnego nie jest reklamą apteki i należy ją oddzielić od reklamy samej apteki. Z reklamą apteki będziemy mieli, w mojej ocenie, do czynienia wówczas, kiedy ta będzie prowadziła samodzielnie działania zmierzające do zachęcenia do dokonywania zakupów leków lub innych produktów. Przejawami takiej aktywności, stosowanymi w poprzednim okresie, były różnego rodzaju gazetki, zawierające nie tylko ceny produktów, ale również adresy aptek i ich logotypy, wszelkiego rodzaju informacje o charakterze wartościującym, wskazujące na atrakcyjność zakupów w danym miejscu (aptece). Myślę tu o ulotkach, programach lojalnościowych, pseudo-listach cenowych, zwierających de facto informacje o atrakcyjnych cenach w danej aptece. Czy praca hostessy na terenie apteki jest zgodna z prawem? W mojej ocenie tak, jeżeli akcję organizuje podmiot inny niż apteka i działanie nie jest skierowane na reklamę apteki, a konkretnego produktu leczniczego lub suplementu diety. Wówczas bowiem mamy do czy- nienia z reklamą konkretnego produktu/produktów, a nie apteki. W takiej konstrukcji apteka jest wyłącznie miejscem, gdzie reklama jest prowadzona. Póki co ustawodawca nie zakazał reklamowania leków i innych produktów na terenie apteki. Zakazał jedynie reklamy samej apteki. Jeżeli pojawiło się pismo z urzędu farmaceutycznego, że należy usunąć plamy produktowe, ulotki etc., to jak się wtedy powinien zachować farmaceuta? W takiej sytuacji apteka może oczywiście odmówić, wskazując na okoliczność tego, że nie prowadzi reklamy swojej działalności, ale na jej terenie prowadzona jest reklama produktów na zlecenie innych podmiotów. Wydaje mi się, że po pierwszym okresie, w którym sami inspektorzy byli zdezorientowani, nastąpi już niedługo moment, w którym zarówno farmaceuci, jak i kontrolujący ich urzędnicy zdadzą sobie sprawę, że należy umiejętnie oddzielić reklamę produktów prowadzonych na terenie apteki od reklamy samej apteki. Wyjaśni tę kwestię pierwsza zaskarżona decyzja wydana przez inspektora. Czy apteki mogą brać udział w programach lojalnościowych dotyczących kosmetyków? Tak. W przypadku suplementów i kosmetyków nie działają przepisy ustawy refundacyjnej, które zakazały wyłącznie w odniesieniu do produktów refundowanych uczestnictwa w programach lojalnościowych. Oczywiście program taki musiałby być prowadzony w taki sposób, aby nie można uznać go za reklamę samej apteki. @ 14 farmacja praktyczna 5/2012 Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl Pierwszy polski latanoprost Pierwszy polski latanoprost z tymololem Analogi prostaglandyn są coraz częściej stosowane jako leki I wyboru w leczeniu jaskry otwartego kąta ze względu na wysoką skuteczność hipotensyjną.1 Preparaty złożone w porównaniu z lekami stosowanymi oddzielnie mają wiele zalet:1 » poprawiają compliance (stosowanie się do zaleceń lekarza) » redukują ilość działań niepożądanych (mniej środków konserwujących) Xaloptic (Latanoprostum). Skład i postać: 1 ml roztworu kropli do oczu zawiera 0,05 mg latanoprostu. Wskazania: Obniżenie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą otwartego kąta oraz z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym. Dawkowanie i sposób podawania: Przed podaniem kropli do oczu należy zdjąć soczewki kontaktowe; można je założyć z powrotem po 15 minutach. Zalecane dawkowanie u pacjentów dorosłych (w tym pacjentów w podeszłym wieku): Zalecane jest podawanie 1 kropli do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym raz na dobę. Optymalny efekt uzyskuje się podając latanoprost wieczorem. Nie należy podawać latanoprostu częściej niż raz na dobę, ponieważ stwierdzono, że częstsze podawanie zmniejsza działanie obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe. W przypadku pominięcia jednej dawki, należy kontynuować leczenie podając kolejną zaplanowaną dawkę. Tak jak w przypadku wszystkich kropli do oczu, w celu ograniczenia wchłaniania substancji czynnej do krwioobiegu, zaleca się uciśnięcie worka spojówkowego w przyśrodkowej części kąta szpary powiekowej (punktowy ucisk) przez minutę. Ucisk powinien nastąpić natychmiast po wkropleniu każdej kropli. Jeżeli stosowane są inne miejscowe leki okulistyczne, należy je podać po co najmniej 5-minutowej przerwie. Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania preparatu u dzieci nie zostały ustalone. Dlatego nie zaleca się stosowania latanoprostu u dzieci. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na latanoprost lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Latanoprost może stopniowo zmieniać kolor oka poprzez zwiększenie ilości brązowego pigmentu w tęczówce. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o możliwości trwałej zmiany zabarwienia oka. Leczenie jednego oka może prowadzić do trwałej heterochromii. Zmiana koloru oka była obserwowana przede wszystkim u pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego, np. niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, żółto-brązowych i zielono-brązowych. Początek zmian ma miejsce przeważnie w czasie pierwszych 8 miesięcy leczenia, ale u niewielkiej grupy pacjentów może wystąpić później. W oparciu o wykonywane kolejno zdjęcia, efekt ten obserwowano u 30% pacjentów z grupy leczonych latanoprostem przez cztery lata w ramach badań klinicznych. Zmiana koloru tęczówki jest w większości przypadków nieznaczna i często niezauważalna klinicznie. Częstość jej występowania wśród pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego wynosi od 7 do 85%, przy czym występuje najczęściej u osób z żółto-brązowym zabarwieniem tęczówki. U pacjentów z jednorodnym niebieskim zabarwieniem oczu nie obserwowano żadnych zmian, natomiast u pacjentów o oczach koloru szarego, zielonego lub brązowego zmiany obserwowane były wyjątkowo rzadko. Zmiana koloru jest związana ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki i nie wiąże się ze wzrostem ilości melanocytów. Zazwyczaj brązowe zabarwienie wokół źrenicy rozprzestrzenia się koncentrycznie w kierunku obwodu tęczówki w leczonym oku, zdarza się jednak, że cała tęczówka lub jej część staje się bardziej brązowa. Po zaprzestaniu leczenia nie obserwuje się dalszego nasilania brązowej pigmentacji tęczówki. Do chwili obecnej, na podstawie przeprowadzonych badań klinicznych, nie dowiedziono, aby zmianie koloru tęczówki towarzyszyły inne objawy lub zmiany patologiczne. Znamiona ani plamki obecne na tęczówce przed leczeniem nie ulegają zmianom w czasie terapii. W badaniach klinicznych nie obserwowano odkładania się pigmentu w siatce włókien kolagenowych w kącie przesączania lub innych miejscach komory przedniej oka. W oparciu o pięcioletnie doświadczenie kliniczne nie stwierdzono żadnych negatywnych następstw zwiększonej pigmentacji tęczówki i leczenie latanoprostem może być kontynuowane w przypadku wystąpienia tego objawu. Pacjenci powinni być jednak regularnie badani i jeżeli stan kliniczny tego wymaga należy przerwać leczenie latanoprostem. Doświadczenie kliniczne dotyczące stosowania latanoprostu w jaskrze przewlekłej zamkniętego kąta, jaskrze z otwartym kątem u pacjentów z pseudofakią oraz jaskrze barwnikowej jest ograniczone. Brakuje obserwacji klinicznych dotyczących stosowania latanoprostu w jaskrze zapalnej i neowaskularnej, w stanach zapalnych oka lub jaskrze wrodzonej. Latanoprost nie wykazuje wpływu na źrenicę, bądź jest on nieznaczny, jednak nie ma doświadczeń związanych z ostrym atakiem jaskry z zamkniętym kątem. Należy zachować ostrożność podczas podawania preparatu w tych stanach chorobowych do czasu uzyskania większej ilości danych klinicznych. Dane z badań dotyczących stosowania latanoprostu w okresie okołooperacyjnym po usunięciu zaćmy są ograniczone. Należy zachować ostrożność stosując latanoprost u tych pacjentów. Należy zachować ostrożność podczas stosowania latanoprostu u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki lub soczewkami implantowanymi do komory przedniej oka, lub też u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia torbielowatej postaci obrzęku plamki. Latanoprost powinien być stosowany z zachowaniem ostrożności u pacjentów ze stwierdzonymi skłonnościami do występowania zapalenia tęczówki / zapalenia błony naczyniowej oka. Obecnie brak doświadczenia w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z ciężką lub chwiejną astmą. Należy zatem zachować ostrożność w leczeniu tych pacjentów do czasu uzyskania wystarczających danych. Obserwowano zmianę zabarwienia skóry w okolicy okołooczodołowej, przy czym w większości przypadków objaw ten był zgłaszany przez pacjentów pochodzących z Japonii. Dane doświadczalne wskazują, że zmiana zabarwienia skóry w okolicy oczodołowej nie była trwała i w niektórych przypadkach ustępowała w trakcie dalszego leczenia latanoprostem. Latanoprost może stopniowo zmieniać rzęsy i włosy meszkowe w leczonym oku i otaczającej powierzchni; zmiany te obejmują zwiększenie długości, grubości, zabarwienia, ilości rzęs lub włosów i zmiany kierunku wyrastania rzęs. Zmiany w rzęsach są odwracalne po przerwaniu leczenia. Latanoprost krople do oczu, roztwór zawierają chlorek benzalkoniowy, który jest często używanym środkiem konserwującym w produktach okulistycznych. Chlorek benzalkoniowy powodował keratopatię punktowatą i (lub) toksyczną wrzodziejącą keratopatię. Pacjentów z zespołem suchego oka lub schorzeniami przebiegającymi z uszkodzeniem rogówki stosujących produkt Xaloptic często lub długotrwale, należy starannie monitorować. Działania niepożądane: Bardzo często (≥1/10): zwiększenie pigmentacji tęczówki; podrażnienie oka (w tym uczucie obecności ciała obcego w oku); zmiany w wyglądzie rzęs (ciemnienie, pogrubienie, wydłużenie, zwiększenie ilości). Często (≥1/100, <1/10): łagodne do umiarkowanego przekrwienie spojówek; przemijające punkcikowate ubytki nabłonka, w większości nie dające objawów; zapalenie brzegów powiek; ból oka. Niezbyt często (≥1/1000, <1/100): obrzęk powiek; wysypka. Rzadko (≥1/10 000, <1/1000): zapalenie tęczówki lub zapalenie błony naczyniowej oka; obrzęk plamki; objawowy obrzęk i ubytki rogówki; obrzęk okołooczodołowy; ciemnienie skóry powiek; miejscowe reakcje skórne na powiekach; zmiany kierunku wyrastania rzęs, co może powodować drażnienie oka; zwiększenie liczby, ciemnienie, pogrubienie i wydłużenie włosów meszkowych na powiece (obserwowane w większości przypadków w populacji japońskiej); pojawienie się podwójnego rzędu rzęs na otworach gruczołów tarczkowych (distichiasis); kołatanie serca; astma, zaostrzenie astmy, duszność; bóle głowy, zawroty głowy; bóle mięśni, bóle stawów. Bardzo rzadko (< 1/10 000): nasilenie istniejącej dusznicy bolesnej; ból w okolicy klatki piersiowej. Latanoprost może powodować zwiększenie pigmentacji tęczówki, najczęściej u pacjentów o tęczówkach mieszanego koloru (np. niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, żółto-brązowych, zielono-brązowych). Jest to związane ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki. U niektórych pacjentów zmiana koloru tęczówki może być trwała. W trakcie leczenia latanoprostem rzadko obserwowano obrzęk plamki. Objaw ten występował głównie u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki lub soczewkami implantowanymi do komory przedniej oka, jak również u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia obrzęku plamki (pacjenci z retinopatią cukrzycową i zamknięciem światła naczyń siatkówki). Nie można wykluczyć związku pomiędzy występowaniem niewyjaśnionego obrzęku plamki i stosowaniem latano prostu. Notowano rzadkie przypadki zapalenia tęczówki/zapalenia błony naczyniowej oka. W większości przypadków dotyczyło to pacjentów predysponowanych do występowania zapalenia tęczówki/ zapalenia błony naczyniowej oka. Notowano rzadkie przypadki występowania astmy, zaostrzenia astmy i duszności. Doświadczenie w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z astmą jest ograniczone, natomiast nie wykazano wpływu latanoprostu na czynność układu oddechowego w trakcie badań przeprowadzonych na niewielkiej grupie pacjentów z umiarkowaną astmą otrzymujących niewielkie dawki preparatów steroidowych i niesteroidowych. Obecnie brak doświadczenia w zakresie stosowania latanoprostu u pacjentów z ciężką lub chwiejną astmą, należy zatem zachować ostrożność w leczeniu tych pacjentów do czasu uzyskania wystarczających danych. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA, ul. Pelplińska 19, 83-200 Starogard Gdański. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 16062 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00, fax +48 22 364 61 02, www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna wynosi: 47,83 pln. Kwota dopłaty ponoszonej przez pacjenta wynosi 3,20 pln. Data ostatniej aktualizacji 31/10/2011. Xaloptic Combi (Latanoprostum, Timololum). Skład i postać: 1 ml roztworu kropli do oczu zawiera 50 mikrogramów latanoprostu oraz 6,8 mg maleinianu tymololu, co odpowiada 5 mg tymololu. Wskazania: Zmniejszenie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą otwartego kąta oraz z nadciśnieniem wewnątrzgałkowym, u których jest niedostateczna odpowiedź na leczenie produktami beta-adrenolitycznymi lub analogami prostaglandyn. Dawkowanie i sposób podawania: Zalecane dawkowanie u pacjentów dorosłych (w tym pacjentów w podeszłym wieku): Zalecane jest podawanie 1 kropli do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym raz na dobę. W przypadku pominięcia jednej dawki, należy kontynuować leczenie podając kolejną zaplanowaną dawkę. Nie należy przekraczać dawki jednej kropli raz na dobę do oka lub obydwu oczu objętych procesem chorobowym. Przed podaniem kropli do oczu należy zdjąć soczewki kontaktowe; można je założyć z powrotem po 15 minutach. Jeżeli stosowane są inne miejscowe leki okulistyczne, należy je podać po co najmniej 5-minutowej przerwie. Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania u dzieci i młodzieży nie zostały ustalone. Przeciwwskazania: Nadreaktywność oskrzeli, w tym astma oskrzelowa występującą obecnie lub w wywiadzie, ciężka przewlekła obturacyjna choroba płuc, bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia, jawna niewydolność serca, wstrząs kardiogenny, nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Tak jak inne miejscowo stosowane leki okulistyczne, substancje czynne kropli Xaloptic Combi mogą być wchłaniane ogólnoustrojowo. Składnik beta-adrenolityczny - tymolol może spowodować takie same działania niepożądane, jak w przypadku podawanych ogólnie leków blokujących receptory beta-adrenergiczne. Przed rozpoczęciem terapii tymololem należy odpowiednio leczyć niewydolność serca. Pacjentów z ciężką niewydolnością serca w wywiadzie należy obserwować pod kątem występowania oznak niewydolności serca oraz sprawdzać częstość tętna. Po zastosowaniu tymololu donoszono o występowaniu objawów ze strony układu oddechowego i układu krążenia, w tym zgonów w wyniku nagłego skurczu oskrzeli u pacjentów z astmą oraz, rzadko, zgonów w wyniku niewydolności serca. Beta-adrenolityki należy ostrożnie stosować u pacjentów narażonych na wystąpienie samoistnej hipoglikemii lub u chorych z chwiejną cukrzycą insulinozależną, ponieważ mogą one maskować objawy przedmiotowe i podmiotowe ostrej hipoglikemii. Beta-adrenolityki mogą również maskować objawy nadczynności tarczycy oraz spowodować nasilenie dławicy naczynioskurczowej (zespołu Prinzmetala), ciężkich zaburzeń krążenia obwodowego i centralnego oraz niedociśnienia. W trakcie leczenia inhibitorami receptorów betaadrenergicznych pacjenci z chorobą atopową w wywiadzie lub ciężkimi reakcjami anafilaktycznymi wywołanymi przez różne alergeny w wywiadzie mogą wykazywać brak odpowiedzi na dawki adrenaliny zwykle stosowane w leczeniu reakcji anafilaktycznych. Tymolol może wchodzić w interakcje z innymi produktami leczniczymi. Podawany jednocześnie z innym doustnym preparatem beta-adrenolitycznym, preparat Xaloptic Combi może prowadzić do nasilenia działania zmniejszającego ciśnienie wewnątrzgałkowe lub znanych działań związanych z ogólnoustrojową blokadą receptorów beta-adrenergicznych. Nie jest zalecane stosowanie dwóch miejscowo działających beta-adrenolityków lub dwóch miejscowo działających prostaglandyn. Latanoprost może stopniowo zmieniać kolor oka poprzez zwiększenie ilości brązowego pigmentu w tęczówce. Podobnie jak w przypadku latanoprostu u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem przez okres do jednego roku, zaobserwowano nasilenie pigmentacji w tęczówce (na podstawie dokumentacji fotograficznej). Takie działanie obserwowane było przede wszystkim u pacjentów o tęczówkach koloru mieszanego, np. zielono-brązowych, żółto-brązowych, niebiesko-brązowych, szaro-brązowych, a zmiana koloru jest związana ze zwiększeniem zawartości melaniny w melanocytach zrębu tęczówki. Zazwyczaj brązowe zabarwienie wokół źrenicy rozprzestrzenia się koncentrycznie w kierunku obwodu tęczówki w leczonym oku, zdarza się jednak, że cała tęczówka lub jej część staje się bardziej brązowa. Podczas badań klinicznych u pacjentów z jednorodnym niebieskim, szarym, zielonym lub brązowym zabarwieniem oczu, leczonych przez dwa lata latanoprostem, zmiany takie obserwowane były wyjątkowo rzadko. Zmiana koloru tęczówki jest w większości przypadków nieznaczna i często niezauważalna klinicznie przez kilka miesięcy lub lat i nie dowiedziono, aby zmianie koloru tęczówki towarzyszyły inne objawy lub zmiany patologiczne. Po zaprzestaniu leczenia nie obserwuje się dalszego nasilania brązowej pigmentacji tęczówki, jednak zmiany koloru mogą być trwałe. Znamiona ani plamki obecne na tęczówce przed leczeniem nie ulegają zmianom w czasie terapii. W badaniach klinicznych nie obserwowano odkładania się pigmentu w siatce włókien kolagenowych w kącie przesączania lub innych miejscach komory przedniej oka. Pacjenci powinni być jednak regularnie badani i jeżeli dojdzie do zwiększenia pigmentacji tęczówki stan kliniczny tego wymaga należy przerwać leczenie. Przed rozpoczęciem leczenia należy poinformować pacjentów o możliwości trwałej zmiany zabarwienia oka. Leczenie jednego oka może prowadzić do trwałej heterochromii. Brak udokumentowanych doświadczeń dotyczących stosowania latanoprostu w jaskrze zapalnej i neowaskularnej, lub jaskrze przewlekłej zamkniętego kąta lub jaskrze wrodzonej, jaskrze z otwartym kątem u pacjentów z pseudofakią oraz jaskrze barwnikowej. Latanoprost nie wykazuje wpływu na źrenicę, bądź jest on nieznaczny, jednak nie ma doświadczeń dotyczących stosowania w ostrych atakach jaskry z zamkniętym kątem. Należy zachować ostrożność podczas podawania produktu w tych stanach chorobowych do czasu uzyskania większej ilości danych klinicznych. Podczas leczenia latanoprostem obserwowano wystąpienie obrzęku plamki, w tym także postaci torbielowatej. Należy zachować ostrożność podczas stosowania latanoprostu u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki oraz u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia torbielowatej postaci obrzęku plamki. Podczas stosowania środków hamujących wytwarzanie cieczy wodnistej (np. tymolol, acetazolamid) po zabiegach filtracyjnych opisywano przypadki odwarstwienia naczyniówki. Krople do oczu Xaloptic Combi zawierają benzalkoniowy chlorek, który jest często używanym środkiem konserwującym w produktach okulistycznych. Benzalkoniowy chlorek powodował keratopatię punktowatą i (lub) toksyczną wrzodziejącą keratopatię, podrażnienie oka oraz odbarwienie miękkich soczewek kontaktowych. Pacjentów z zespołem suchego oka lub schorzeniami przebiegającymi z uszkodzeniem rogówki stosujących produkt Xaloptic Combi często lub długotrwale, należy starannie monitorować. Soczewki kontaktowe mogą absorbować benzalkoniowy chlorek, z tego względu przed zastosowaniem preparatu Xaloptic Combi soczewki należy zdjąć i nie zakładać wcześniej niż po 15 minutach. Działania niepożądane: Najczęściej stwierdzanymi działaniami niepożądanymi po zastosowaniu latanoprostu były działania związane z narządem wzroku. Na podstawie danych uzyskanych z wydłużonej fazy pierwszoplanowych badań produktu złożonego zawierającego latanoprost i tymolol stwierdzono, że u 16-20% pacjentów stosujących krople do oczu z latanoprostem i tymololem wystąpiło zwiększenie pigmentacji tęczówki, niekiedy trwałe. W pięcioletnich badaniach u 33% pacjentów stosujących latanoprost zaobserwowano zmianę pigmentacji tęczówki. Inne działania niepożądane związane z okiem są zazwyczaj przemijające i występują przy podawaniu dawki leku. W przypadku tymololu najbardziej ciężkie działania niepożądane są z reguły ogólnoustrojowe, w tym bradykardia, arytmia, zastoinowa niewydolność serca, skurcz oskrzeli oraz reakcje alergiczne. Poniżej wymieniono działania niepożądane związane ze stosowaniem kropli do oczu zawierających latanoprost z tymololem, jakie odnotowano w badaniach klinicznych. Bardzo często (≥1/10): zwiększenie pigmentacji tęczówki. Często (≥1/100, <1/10): podrażnienie oka (w tym kłucie, pieczenie i świąd), ból oka. Niezbyt często (≥1/1000, <1/100): przekrwienie spojówek, zapalenie spojówek, niewyraźne widzenie, nadmierne łzawienie, zapalenie brzegów powiek, choroby rogówki; wysypka, świąd; bóle głowy. Dodatkowe działania niepożądane, jakie mogą wystąpić były obserwowane w badaniach klinicznych, pochodzą z raportów z rynku lub dostępnej literatury i są specyficzne dla poszczególnych substancji czynnych preparatu. Dla latanoprostu są to: zawroty głowy. Zmiany w wyglądzie rzęs (wydłużenie, pogrubienie, ciemnienie, zwiększenie ilości), punkcikowate ubytki nabłonka, obrzęk okołooczodołowy, zapalenie tęczówki / zapalenie błony naczyniowej oka, obrzęk plamki (u pacjentów z afakią, pseudofakią z przerwaną tylną torebką soczewki, jak również u pacjentów z grupy ryzyka wystąpienia obrzęku plamki). Suchość oczu, zapalenie rogówki, obrzęk i ubytki rogówki, zmiany kierunku wyrastania rzęs, co może powodować drażnienie oka. Pogorszenie wcześniej istniejącej dławicy piersiowej, kołatanie serca. Astma, zaostrzenie astmy, duszność. Ciemnienie skóry powiek. Bóle stawów, bóle mięśni. Ból w okolicy klatki piersiowej. Dla tymololu są to: Objawy przedmiotowe i podmiotowe ogólnoustrojowej reakcji alergicznej, w tym obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, miejscowa lub uogólniona wysypka. Depresja, utrata pamięci, zmniejszone libido, bezsenność, koszmary nocne. Zawroty głowy, parestezje, niedokrwienie mózgu, udar mózgowo-naczyniowy, nasilenie objawów przedmiotowych i podmiotowych miastenii, omdlenie. Objawy podrażnienia oczu, w tym zapalenie rogówki, zmniejszenie wrażliwości rogówki, suchość oczu, zaburzenia widzenia łącznie ze zmianami refrakcji (w niektórych przypadkach spowodowane zaprzestaniem leczenia mającego na celu zwężenie źrenicy), podwójne widzenie, opadanie powiek, odwarstwienie naczyniówki (po zabiegu filtracyjnym). Szum w uszach.Kołatanie serca, arytmia, bradykardia, zatrzymanie czynności serca, blok serca, zastoinowa niewydolność serca. Zmniejszone ciśnienie tętnicze krwi, objaw Raynauda, zimne dłonie i stopy. Skurcz oskrzeli (głównie u pacjentów z uprzednio występującymi stanami spastycznymi oskrzeli), duszność, kaszel. Nudności, biegunka, zaburzenia trawienia, suchość błony śluzowej jamy ustnej. Wypadanie włosów, łuszczyca, wysypka łuszczycopodobna lub zaostrzenie łuszczycy. Osłabienie/uczucie zmęczenia, ból w klatce piersiowej, obrzęk. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA, ul. Pelplińska 19, 83-200 Starogard Gdański. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 18552 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00, fax +48 22 364 61 02, www. polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Data ostatniej aktualizacji 04/08/2011. 1. Terminology and guidelines for glaucoma, European Glaucoma Society. 3rd Edition 2008. www.eugs.org * Refundacja we wskazaniu: jaskra. XAL-C/018/12-2011 prawo Kiedy lekarz i farmaceuta (nie)zapłacą za leki pacjenta autor: mgr prawa, dr n. med. Justyna Zajdel www.prawo.med.pl Z astanowimy się nad niezbyt ostrą granicą pomiędzy dwoma, często sprzecznymi światami regulacji instytucjonalnych oraz decyzji diagnostyczno-terapeutycznych, podejmowanych przez lekarzy, a często i farmaceutów, wynikających z wiedzy i sztuki medycznej. Decyzji, które podejmowane są przez szeroko pojmowane środowisko medyczne w duchu nakazu salus aegroti suprema lex esto. Ponadczasowy obowiązek działania na rzecz dobra pacjenta leży u podstaw posiadania przez lekarza prawa do podejmowania autonomicznych decyzji terapeutycznych, jakże często stojących w jawnej sprzeczności z interesem ekonomicznym różnie pojmowanych podmiotów. Zmiany w aktach normatywnych odnoszących się do refundacji nie pojawiły się, jak można by wnosić, z przekazu mediów dopiero 1 stycznia 2012 r. Już 12 maja 2011 r. wydano Ustawę o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (UoRL)[1], która zmodyfikowała zasady wypisywania recept na produkty refundowane. Wtedy także nabrały nowego znaczenia pojęcia, których pełne zrozumienie ułatwiają zamieszczone poniżej ramki: 1. Produkt refundowany – produkt leczniczy, środek specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny objęty decyzją o refundacji. 16 farmacja praktyczna 5/2012 Gdy nie wiadomo, o co chodzi, to wiadomo, że chodzi o pieniądze. W niniejszym artykule rozważamy wybrane problemy związane z refundacją leków, zastanawiając się kto, kiedy i w jakich warunkach może wystawić receptę na produkt refundowany, czyli taki, za który płatnik płaci z pieniędzy publicznych. „substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi lub zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne” – art. 2 pkt 32 Ustawy Prawo Farmaceutyczne[2] . 2. Produkt leczniczy – 3. Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego – „lekarz (…) będący świadczeniodawcą, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, albo lekarz (…), który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej” – art. 5 pkt 15 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych[3]. (…) Obowiązki farmaceuty – realizacja recept Kwestie dotyczące zasad wypisywania i realizacji recept lekarskich określa Rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z 8 marca 2012 r.[4] (Dz.U. 2012 r., nr 0, poz. 260). Zgodnie z §6 ust. 1 pkt 6 a Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, lekarz nie ma obowiązku wypisywania poziomu odpłatności w przypadku, gdy produkt występuje w jednej odpłatności. W przypadku, gdy produkt występuje w jednej odpłatności, a lekarz nie wpisze na recepcie poziomu odpłatności, znaku „x” lub oznaczenia 100%, farmaceuta ma obowiązek wydać produkt zgodnie z poziomem odpłatności, który został dla tego produktu określony w obwieszczeniu. W przypadku, gdy produkt występuje w więcej niż jednej odpłatności lekarz ma obowiązek określić poziom odpłatności wpisując następujące oznaczenie (§6 ust. 1 pkt 6b): a) „P” w przypadku przepisywania produktu za najniższą odpłatnością wynikającą z wykazu, b) nie wpisywać poziomu odpłatności w przypadku przepisywania produktu za najwyższą odpłatnością wynikającą z wykazu, c) wpisać odpłatność określoną w wykazie refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych, w przypadkach innych niż określone w pkt a i b. W przypadku, gdy produkt występuje w kilku odpłatnościach, a lekarz nie określi poziomu odpłatności, farmaceuta ma obowiązek wydać produkt za najwyższą odpłatnością okresową w wykazie – §16 ust. 1 h Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich. Uwaga! W przypadku, gdy produkt przepisywany jest jako nierefundowawww.farmacjapraktyczna.pl prawo Przypisy: 1. Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z 12.05.2011 r., Dz.U. 2011 r., nr 122, poz. 696, ze zm. 2. Ustawa Prawo Farmaceutyczne z 6.09.2001 r., tj. Dz.U. 2008 r., nr 45, poz. 271, ze zm. 3. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 27.08.2004 r., tj. Dz.U. 2008 r., nr 164, poz. 1027, ze zm. 4. Rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z 8 marca 2012 r., Dz.U. 2012 r., nr 0, poz. 260. ny, lekarz ma obowiązek wpisać na recepcie symbol „X” lub 100%. Odstąpienie od realizacji recepty w przypadku, gdy poziom refundacji nie został określony przez lekarza, może skutkować poniesieniem odpowiedzialności wobec pacjenta. W takim przypadku pacjent ma prawo dochodzić zadośćuczynienia i/lub odszkodowania na drodze sądowej w sytuacji, gdy wystąpiły u niego negatywne następstwa w związku z odstąpieniem od rozpoczęcia terapii w czasie rokującym największymi szansami powodzenia. Substytucja apteczna Zgodnie z art. 38 ust. 4 UoŚŚP, „apteka ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o możliwości nabycia leku, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej lub postaci farmaceutycznej zbliżonej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena nie przekracza limitu ceny. Apteka ma obowiązek posiadać ten lek”. Z kolei art. 38 ust. 4a UoŚŚP stanowi, że apteka zobowiązana jest do wydania na żądanie kupującego leku, którego cena jest niższa od produktu przepisanego na recepcie. Do kwestii substytucji aptecznej odnosi się również art. 44 UoRL: „osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku”. Od chwili wejścia w życie UoRL, osoba posiadająca uprawnienia do wydawania leków w ramach ogólnodostępnej apteki ma obowiązek poinformować kupującego o możliwości nabycia alternatywnego produktu jedynie wówczas, gdy będzie istniał zamiennik, którego cena detaliczna nie będzie wyższa niż cena detaliczna produktu przepisanego na recepcie, a jednocześnie cena detaliczna „zamiennika” nie będzie przewyższała limitu finan- sowania przewidzianego dla pierwotnie zaordynowanego produktu. Od przedstawionej wyżej zasady istnieje wyjątek dotyczący sytuacji, w której podmiot uprawniony do wystawiania recept dokona odpowiedniej adnotacji na druku recepty wykluczając tym samym możliwość zamiany przepisanego leku lub innego produktu. Zgodnie z §6 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, na recepcie można zamieścić dodatkowo zastrzeżenie o konieczności wydania pacjentowi leku lub innego produktu wypisanego na recepcie. W takim przypadku lekarz musi zamieścić przy nazwie leku lub innego produktu adnotację „nie zamieniać” lub NZ. Uwaga! Zaniechanie informowania o tańszym zamienniku leku lub innego produktu (wyrobu medycznego, środka specjalnego przeznaczenia żywieniowego) może skutkować odpowiedzialnością farmaceuty, gdy pacjent odstąpi od realizacji recepty z powodów ekonomicznych, w związku z brakiem informacji na temat możliwości zakupu tańszego produktu. Należy podkreślić, że odpowiedzialność może zaistnieć w przypadku, gdy konsekwencją odstąpienia od realizacji recepty z powodów ekonomicznych będą negatywne następstwa dla zdrowia pacjenta, w związku z nierozpoczęciem terapii lub rozpoczęciem jej w czasie rokującym mniejszymi szansami powodzenia. @ * Całość artykułu dostępna na stronie www.farmacjapraktyczna.pl Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 17 REKLAMA opieka farmaceutyczna Szybkie i skuteczne zwalczanie bólu autor: mgr farm. Anna Jakowska Z azwyczaj pacjenci sięgają po tabletkę przeciwbólową i cierpliwie czekają na efekty jej działania. W wyniku rozpadu w przewodzie pokarmowym tabletka uwalnia aktywną substancję przeciwbólową, a czas rozpadu według norm farmakopealnych dla tabletek powlekanych nie powinien być dłuższy niż 30 minut. Są jednak sytuacje, kiedy pacjent nie może czekać tak długo na efekt analgetyczny lub istnieje niemożność zastosowania tej postaci leku u chorego. Działaj szybko! Leki przeciwbólowe mające postać granulatu do rozpuszczenia bądź sporządzenia zawiesiny możemy zaliczyć do leków szybko znoszących dolegliwości. Zażywając sporządzony roztwór pomijamy fazę rozpadu, jakiemu ulegają tabletki w przewodzie pokarmowym nim uwolnią substancję czynną. Taka postać leku jest łatwa do przygotowania i zaaplikowania, a co najważniejsze – szybciej wykazuje działanie lecznicze i prawie natychmiast zwalcza ból. Na rynku farmaceutycznym obecnych jest kilka preparatów przeciwbólowych mających postać granulatu. Zawierają one kwas acetylosalicylowy, nimesulid, a od pewnego czasu również metamizol. Jest on lekiem działającym bardzo silnie przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Uważa się, że metamizol 18 farmacja praktyczna 5/2012 Sięgając po lek przeciwbólowy warto zwrócić uwagę nie tylko na siłę jego działania, lecz również na szybkość, z jaką uwalnia substancję aktywną. Kiedy ból jest nie do zniesienia i liczy się każda minuta, warto sięgnąć po nowoczesną rozpuszczalną formę leku, by móc skutecznie go kontrolować. jest prolekiem działającym ośrodkowo i obwodowo poprzez cztery główne produkty jego rozpadu. Jest on zalecany w silnych stanach bólowych i gorączce, nie ustępujących po zastosowaniu innych leków przeciwbólowych. Wykazuje zatem skuteczność, gdy inne preparaty zawodzą. Metamizol znajduje zastosowanie w: bólach i stanach gorączkowych, p ooperacyjnym uśmierzaniu bólu, b ólach o charakterze kolki (ze względu na dodatkowe działanie spazmolityczne). Ograniczenia w połykaniu Osoby starsze lub mające problem z połykaniem to grupy pacjentów, u których aplikacja tabletki czy kapsułki może powodować pewne trudności. Rozwiązaniem może być podanie leku w postaci granulatu do sporządzenia roztworu doustnego. Jest on łatwy do przygotowania i połknięcia. Szybkość działania Dla grupy osób aktywnych i mających odczucie, że oczekiwanie na działanie przeciwbólowe leku trwa zbyt długo, ta postać leku jest również doskonałym rozwiązaniem. Zawartość saszetki z granulatem wystarczy rozpuścić w szklance wody, a uwolniona substancja aktywna jest szybciej absorbowana z układu pokarmowego, niż Przekaż pacjentowi: • przy wyborze leku przeciwbólowego zwróć uwagę na szybkość jego działania – postać granulatu do sporządzenia roztworu doustnego cechuje szybki początek działania, • s iła zastosowanego leku powinna być adekwatna do odczuwanego bólu – lek nie powinien być zbyt słaby, ani zbyt silny, •w eź lek, gdy ból jest jeszcze słaby – przy silnych bólach analgetyki cechuje mniejsza skuteczność, •w przewlekłej terapii lekami przeciwbólowymi pojawia się tzw. zjawisko tolerancji, wymagające zwiększenia dawek leku. w przypadku tradycyjnej tabletki. Ponadto lek bardziej rozdrobniony szybciej się wchłania do ustroju, dlatego widoczne są różnice rozpoczęcia działania przeciwbólowego tego samego leku występującego w postaci tabletki, granulatu czy roztworu. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Naturalnie na zaparcia autor: mgr farm. Małgorzata Derwińska Proszki, tabletki, granulaty, zawiesiny – choć na rynku pojawiło się wiele nowości w kategorii preparatów o działaniu przeczyszczającym, pacjenci nadal chętnie sięgają po herbaty. Na zaparcia stosuje je ok. 49% Polaków cierpiących na ten problem. Zaletą herbat N o działaniu przeczyszczającym jest fakt, że oprócz związków czynnych zawartych w surowcach wprowadzamy do organizmu wodę 20 farmacja praktyczna 5/2012 a rynku farmaceutycznym znajdziemy ogrom preparatów o działaniu przeczyszczającym. Są to zarówno leki, najczęściej pochodzenia roślinnego, jak i suplementy diety. Występują w różnych postaciach – tabletki, herbaty ziołowe, proszki do przygotowania zawiesiny. W większości dostępne są bez recepty przez co są bardzo często stosowane przez pacjentów, a niekiedy nawet nadużywane. Wielu pacjentów, zwłaszcza w podeszłym wieku skarży się na zaparcia. Jest to najczęściej związane z trybem życia, jaki prowadzą. Mało ruchu, zła dieta, przyjmowanie leków – wszystko to powoduje problemy z wypróżnianiem. U takich osób przyjmowanie środków przeczyszczających jest jak najbardziej uzasadnione. Starszej osobie ciężko zmienić przyzwyczajenia żywieniowe, czy zmusić się do aktywności fizycznej. U młodszych osób z kolei zaparcia mogą pojawiać się na tle nerwowym. Bywa, że są powodowane stresem, nadmiernym pośpiechem lub – jak u starszych – siedzącym trybem życia. Na zaparcia skarżą się też kobiety, które w celach odchudzających gwałtowanie i radykalnie zmieniły dietę. Obok przyczyn nawykowych, powodem zaparć mogą być czynniki chorobowe, takie jak zła praca narządów wewnętrznych, zaburzenia tarczycy, długotrwałe działanie toksyn oraz niedrożność jelita, wynikająca z obecności guza lub skrętu jelita. Leki a suplementy diety Najbardziej rozpowszechnionymi preparatami o działaniu przeczyszczającym są leki pochodzenia naturalnego, zawierające takie surowce roślinne, jak liść senesu (Sennae fol.), korę kruszyny (Frangulae rx) czy kłącze rzewienia (Rhei rx). Na rynku obecne są też suplementy diety, polecane jako wspomagające prace jelit. W przeciwieństwie do ziół przeczyszczających nie mają one jednak działania leczniczego. Według definicji, są to preparaty, które mają uzupełnić dietę w substancje, które są konieczne do prawidłowego działania organizmu, a których w codziennej diecie może być za mało. Bardzo ważna jest świadomość, że zioła stosowane w lecznictwie (jako leki) podlegają innym wymogom niż suplementy diety. Muszą mieć uzasadnienie stosowania w terapii oraz udowodnione bezpieczeństwo stosowania. Wg ESCOP (European Society of Cooperative of Phytotherapy) lek roślinny to środek farmaceutyczny używany w celach leczniczych, który zawiera zioła lub przetwory roślinne. I tak lekiem pochodzenia roślinnego będą pojedyncze zioła, mieszanki ziołowe w formie tabletek, fixów i granulatów, preparaty galenowe (nalewki, wyciągi roślinne, soki), olejki, oleje, żywice. Błędem jest ogólne przeświadczenie, że zioła są całkowicie bezpieczne. Często są one źródłem bardzo silnie działających związków i stosowanie ich powinno być uzasadnione. Tak jest w przypadku surowców roślinnych zawierających antranowww.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna idy, związki o udowodnionym działaniu przeczyszczającym. Stosowanie ich jest celowe w uciążliwych zaparciach nawykowych (do 5 dni), u osób leżących, unieruchomionych, przy zatruciach, u osób po operacji na jamie brzusznej, by zapobiec napinaniu mięśni brzucha oraz przed zabiegami i przed niektórymi badaniami. Działanie Preparaty o działaniu przeczyszczającym występują jako pojedyncze surowce oraz jako mieszanki. Należy zaznaczyć, że nawet pojedyncze surowce roślinne są źródłem wielu substancji czynnych. Czasami wpływ na działanie surowca ma jeden związek (bądź to występujący w największej ilości, bądź wykazujący najsilniejsze działanie w danym kierunku), a czasami wiele związków. Zaparzając liście senesu lub korę kruszyny wprowadzamy do organizmu kompleks związków antranoidowych. Jest to grupa związków o podobnej budowie chemicznej, wykazująca działanie przeczyszczające. Mechanizm działania polega na podrażnianiu przez te związki splotu Auerbaha (śródścienny splot nerwowy znajdujący się u wejścia jelita grubego). Wynikiem jest nasilenie skurczy podłużnych mięśni jelit, a zahamowanie poprzecznych, co powoduje przyspieszenie perystaltyki. Poza tym, antrazwiązki zwiększają przepuszczalność nabłonka jelitowego dla wody i zmniejszają wchłanianie wody ze światła jelita, co powoduje upłynnienie mas kałowych. Są skuteczne i działają stosunkowo szybko, bo już po 6-8 godzinach. Herbaty ziołowe mogą zawierać pojedyncze zioła, jak i kilka surowców o podobnym wskazaniu, ale czasami o odmiennym mechanizmie działania Należy pamiętać, że sennozydy zawarte w Sennae folium zadziałają raz, natomiast w przypadku stosowania takich surowców, jak Frangulae cortex czy Rhei radix wystąpi po kilku godzinach dodatkowy efekt przeczyszczający. Jest to związane z metabolizmem antrazwiązków. Glikozydy antranoidowe (np. sennozydy, lub zawarte w korze kruszyny glukofranguliny), ze względu na obecność cukru w cząsteczce, mają charakter hydrofilny nie są wchłaniane z przewodu pokarmowego i nie przechodzą przez krwiobieg. W niezmienionej formie docierają do jelita grubego, gdzie uwolnione aglikony pod wpływem flory bakteryjnej przechodzą w formę zredukowaną i zaczynają działać. Natomiast wolne aglikony, występujące w korze kruszyny bądź w kłączu rzewienia będą wchłaniały się do krwiobiegu, przechodziły przez wątrobę, a dopiero po pewnym czasie zostaną ponownie wydzielone do światła jelita i wywołają wtórny efekt (nastąpi to po 2-3 godzinach po efekcie wywołanym przez glikozydy). O wyższości herbaty Pacjenci mają do dyspozycji różne formy leków przeczyszczających. W Polsce cały czas dużą popularnością cieszą się herbaty ziołowe. Dużą zaletą tych preparatów jest to, że oprócz związków czynnych zawartych w surowcach znajdujących się w danym preparacie, wpro- wadzamy do organizmu wodę. Osoby starsze zazwyczaj piją mało płynów, co wynika ze zmniejszonego łaknienia. Podając im preparat w formie herbaty zmuszamy do przyjęcia określonej ilości wody. Poza tym, w przypadku środków przeczyszczających wprowadzenie wody jest wskazane, gdyż następuje rozrzedzenie mas kałowych i łatwiejsze wypróżnienie. Herbaty ziołowe mogą zawierać pojedyncze zioła, jak i kilka surowców o podobnym wskazaniu, ale czasami o odmiennym mechanizmie działania. Do surowców antranoidowych często dodawane są zioła moczopędne oraz surowce śluzowe o działaniu powlekającym i lekko przeczyszczającym. Za działanie preparatu odpowiedzialnych jest wtedy wiele związków. Działanie farmakologiczne poszczególnych ziół zależny od związków czynnych tam zawartych, ale izolowanie związków w celu sprawdzenia, który odpowiada za działanie surowca, nie zawsze daje rezultaty. Istnieją bowiem sytuacje, gdy wyciąg działa silniej niż poszczególne wyizolowane związki. Czasami substancje zawarte w roślinie działają synergistycznie. Należy wówczas oceniać surowiec bądź preparat jako całość i nie zawsze sugerować się głównymi związkami czynnymi. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 21 REKLAMA opieka farmaceutyczna Alergik w aptece autor: mgr farm. Agnieszka Maj A lergii sprzyja „wielkomiejski styl życia” i przesadna dbałość o higienę. O ile w przypadku alergii pokarmowych dietę można w dużym stopniu modyfikować, o tyle alergeny wziewne, takie jak roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych czy sierść zwierząt domowych, są dużo trudniejsze do wyeliminowania. Kalendarz szczepień Szczególnym typem alergii jest tzw. pyłkowica (katar sienny), czyli ostra reakcja uczuleniowa na pyłki roślin wiatropylnych. Pierwsze objawy najczęściej pojawiają się ok. 5.-6. r.ż., jako uczucie zatkanego nosa, napady kichania, wodnisty katar, pieczenie, zaczerwienienie spojówek, pokrzywki, dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Najczęściej pacjenci w naszej strefie klimatycznej uskarżają się na objawy od marca do lipca. W aptece powinni uzyskać informację o kalendarzu pyleń ze zróżnicowaniem na 4 regiony, w których okresy wegetacyjne dla tych samych roślin mogą rozpoczynać się w różnym czasie. Leszczyna rozpoczyna okres pylenia nawet już w styczniu i utrzymuje się do kwietnia. Pyłki tego drzewa wykazują reakcję krzyżową z pyłkami brzozy (marzec-maj) i olchy (styczeń-kwiecień). Należy pamiętać również, że u uczulonych na leszczynę dzieci istnieje możliwość wystąpienia reakcji anafilaktycznej po spożyciu orzechów laskowych. Do alergenów zalicza się także pyłki dębu (maj), wierzby (marzec-kwiecień) 22 farmacja praktyczna 5/2012 Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jedno na troje dzieci cierpi na alergię lub astmę. Wśród Polaków nawet do 80 proc. chorych na astmę jest nieświadomych swojej dolegliwości i nie jest pod opieką specjalisty. Dlatego tak ważne są profilaktyczne działania prowadzone w aptece – mogą zwiększyć świadomość pacjentów i zachęcić do podjęcia leczenia. Warto pamiętać: • w łaściwe rozpoznanie alergii jest podstawą leczenia, • minimalizowanie ryzyka kontaktu z alergenami zmniejsza uciążliwość uczulenia, • znajomość kalendarza pyleń pomaga w opanowaniu objawów, przez stosowanie leków, • pacjent powinien być uświadomiony, które leki są do stosowania profilaktycznego, a które przerywają atak, • ostre reakcje alergiczne mogą zagrażać życiu i wymagają zdecydowanej interwencji farmakologicznej. i topoli. Okres pylenia dla traw, zbóż i chwastów trwa generalnie od maja do sierpnia. Porady na co dzień Pacjentom odwiedzającym naszą placówkę należy podać kilka wskazówek, które pozwolą ograniczyć pojawianie się objawów. W przypadku uczulenia na roztocza kurzu należy pamiętać o odkurzaniu pomieszczeń minimum 4 razy w tygodniu, praniu pościeli w 55-60°C, używaniu wilgotnych ściereczek do usuwania kurzu, pozbyciu się dywanów i miękkich mebli. Największe stężenie pyłków ma miejsce w upalne, suche dni, dlatego spacery i wietrzenie pomieszczeń należy ograniczyć do pór popołudniowych. W miejscach, gdzie okna muszą pozostać otwarte, można zawiesić wilgotną ściereczkę, która mechanicznie zatrzyma większość pyłków. Na zewnątrz zaleca się noszenie okularów przeciwsłonecznych. Preparaty, o które pytają pacjenci Pacjenci z alergią najczęściej zjawiają się w aptece po preparaty przeciwhistaminowe OTC na bazie cetyryzyny, loratadyny i na receptę na bazie feksofenadyny. Na receptach ordynowane są leki zapobiegające, jak i przerywające napady, w tym leki przeciwhistaminowe, sterydy (także donosowe), szczepionki alergenowe, czy wziewne leki przeciwastmatyczne. Szczególnie w przypadku leków wziewnych pacjenci oczekują od farmaceuty doradztwa i instruktażu w kierunku właściwego stosowania tych postaci leków. Farmaceuta powinien zadbać o to, by przypomnieć pacjentowi o konieczności regularnego przyjmowania leków zaleconych przez lekarza. Jest to ważne ze względu na to, że nieleczona alergia może spowodować rozwój astmy. W przypadku wystąpienia zagrażającej życiu reakcji anafilaktycznej konieczne jest domięśniowe podanie epinefryny (w udo). @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl REKLAMA opieka farmaceutyczna Postaci pediatrycznych leków przeciwbólowych autor: dr n. farm. Arleta Matschay Pracownia Farmacji Praktycznej Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu P opulacja dzieci jest bardzo zróżnicowana, dlatego celowym jest zwrócenie uwagi na procesy wzrostu i zmian fizjologicznych na różnych etapach rozwoju dziecka, a także różnice anatomiczne (wielkości narządów lub wady wrodzone). Przy obliczaniu dawki leków przeciwbólowych konieczne jest ustalenie wieku dziecka, masy ciała, a często i powierzchni oraz dokonanie obserwacji zachowania dziecka i parametrów fizjologicznych. Specyfika terapii lekowej u pacjentów pediatrycznych musi uwzględniać także różnice psychologiczne, a także neuropsychiatryczne zaburzenia funkcjonalne typu: ADHD, autyzm dziecięcy, tiki, co powoduje dodatkowo trudności z samym podaniem odpowiedniego środka leczniczego. U dzieci z ADHD mogą pojawiać się zaburzenia koncentracji i nadruchliwość, często z agresywnością. W przypadku dzieci autystycznych występują przede wszystkim trudności z komunikacją, natomiast w przypadku tików występują przymusowe ruchy ciała, np. mruganie, grymasy, potrząsanie głową, krzyki. W opisanych przypadkach bardzo ważne jest zdiagnozowanie choroby, właściwie prowadzona terapia przez psychiatrę dziecięcego oraz umiejętne postępowanie opiekunów wraz z dokładną obserwacją małego pacjenta, także w zakresie innych dolegli- 24 farmacja praktyczna 5/2012 Wszelkie doznania bólowe, a szczególnie te we wczesnym okresie życia, mogą zostawić negatywny ślad w psychice dziecka. U pacjentów pediatrycznych konieczne jest przede wszystkim ustalenie przyczyny powstania stanu bólowego. Podając dzieciom preparaty przeciwbólowe musimy mieć na uwadze, że mały pacjent nie jest „miniaturką” dorosłego, a różnice w stosowaniu leków podyktowane są m.in. zmianami w procesie absorpcji, metabolizmu czy eliminacji leków. wości, np. bólu, który u takich pacjentów może wywołać znacznie bardziej pogłębione odczucia. Zastosowanie środków o działaniu przeciwbólowym, w tym powszechnie stosowanych u dzieci substancji jak: paracetamol czy ibuprofen oraz postaci leku, jak: syrop, tabletka lub czopek, wymaga u tych pacjentów specyficznego postępowania. Konieczne jest zatem dobranie takiego rodzaju leku, który spełnia określone wymagania wobec indywidualnego pacjenta, z uwzględnieniem: rowadzonej już farmakoterap pii w leczeniu przewlekłym, (np. psychiatrycznym) oraz w zakresie odpowiedniej biodostępności leku, s tabilności substancji czynnej w formie leku, b ezpieczeństwa zastosowanych substancji leczniczych i pomocniczych, o dpowiedniego dawkowania i obniżenia poziomu emocji towarzyszących przyjmowaniu leku, szczególnie u tych dzieci, z którymi komunikacja jest utrudniona, a aplikacja leku wymaga cierpliwego postępowania. zistym słodkim smaku, który kojarzy im się z ulubionym produktem żywnościowym, typu: słodycze lub owoce. Tabletki lub drażetki stanowią już swoiste utrudnienie w przyjęciu nawet przez dziecko w wieku szkolnym i bez obciążeń psychicznych. Alternatywną formą podania środków przeciwbólowych są czopki, niestety nie są preferowane zarówno przez rodziców, jak i dzieci z powodu ich miejsca aplikacji. Najwygodniejszą postacią leku byłyby u dzieci, szczególnie ze schorzeniami psychicznymi, w tym o zwiększonej aktywności ruchowej, systemy transdermalne (plastry) zawierające substancje o działaniu przeciwbólowym. U dzieci jednak występuje dodatkowa trudność w zastosowaniu takiej postaci leku, spowodowana zmienną przepuszczalnością skóry. Zatem celowym jest prowadzenie dalszych prac w zakresie dalszych modyfikacji doustnych form leków pediatrycznych, typu syropy i zawiesiny, ale także postaci peletek czy minitabletek z możliwością przyjmowania ich wraz z ulubionym posiłkiem i w tym znaczeniu „bezstresowej” dla dziecka i bezpiecznej farmakoterapii pediatrycznej. @ Powszechnie wiadomo, że u dzieci najdogodniejszą postacią leku do podania (jeśli nie ma przeciwwskazań) jest forma doustna, zatem syrop lub zawiesina o wyra- Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl WR RZECZYWISTOÂCI ZECZYWISTOÂCI CI NIC NIC IC NIE NIE OBNI˚A OB O BNI˚ I˚ ˚A A SZYBCIEJ * Dzi´kujemy za zaufanie! *Ibuprofen w porównaniu z innymi substancjami zawartymi w lekach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dla dzieci, dostępnych bez recepty. Ibufen®D (Ibuprofenum). Skład i postać: 5 ml zawiesiny doustnej zawiera 100 mg ibuprofenu. Preparat Ibufen®D nie zawiera cukru oraz barwników. Wskazania: Gorączka różnego pochodzenia (także w przebiegu zakażeń wirusowych, w przebiegu odczynu poszczepiennego). Bóle różnego pochodzenia o nasileniu słabym do umiarkowanego: bóle głowy, gardła i mięśni np. w przebiegu zakażeń wirusowych, bóle mięśni, stawów i kości, na skutek urazów narządu ruchu (nadwerężenia, skręcenia), bóle na skutek urazów tkanek miękkich, bóle pooperacyjne, bóle zębów, bóle po ekstrakcji zębów, bóle na skutek ząbkowania, bóle głowy, bóle uszu występujące w stanach zapalnych ucha środkowego. Produkt nie zawiera cukru, może być stosowany przez diabetyków. Dawkowanie i sposób podawania: Do opakowania dołączona jest łyżka miarowa lub dozownik w formie strzykawki. Dawka dobowa produktu leczniczego Ibufen i Ibufen D wynosi 20 do 30 mg/kg masy ciała, podana w dawkach podzielonych według poniższego schematu: Niemowlęta od 3 do 6 miesięcy (5 kg do 7,6 kg): 3 razy po 2,5 ml w ciągu doby (co odpowiada 150 mg ibuprofenu/dobę). Niemowlęta od 6 do 12 miesięcy (7,7 kg do 9 kg): 3 do 4 razy po 2,5 ml w ciągu doby (co odpowiada 150 – 200 mg ibuprofenu/dobę). Dzieci od 1 do 3 lat (10 kg do 15 kg): 3 razy po 5 ml w ciągu doby (co odpowiada 300 mg ibuprofenu/dobę). Dzieci od 4 do 6 lat (16 kg do 20 kg): 3 razy po 7,5 ml w ciągu doby (co odpowiada 450 mg ibuprofenu/dobę). Dzieci od 7 do 9 lat (21 kg do 29 kg): 3 razy po 10 ml w ciągu doby (co odpowiada 600 mg ibuprofenu/dobę). Dzieci od 10 do 12 lat (30 kg do 40 kg): 3 razy po 15 ml w ciągu doby (co odpowiada 900 mg ibuprofenu/dobę). Dawkę można powtarzać co 6-8 godzin z zachowaniem co najmniej 4 godzinnej przerwy między kolejnymi dawkami. Bez konsultacji z lekarzem nie stosować dłużej niż 3 dni. Dzieciom poniżej 6 miesiąca życia można podać produkt leczniczy tylko po konsultacji lekarskiej. Nie należy stosować większej dawki niż zalecana. Produkt leczniczy przeznaczony do doraźnego stosowania. Jeżeli objawy utrzymują się lub nasilają lub jeśli wystąpią nowe objawy, pacjent powinien skontaktować się z lekarzem. Rozpoczęte opakowanie należy zużyć w ciągu 6 miesięcy. Przeciwwskazania: Produkt leczniczy jest przeciwwskazany u pacjentów: z nadwrażliwością na ibuprofen lub którąkolwiek substancję pomocniczą preparatu oraz na inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), u których po przyjęciu kwasu acetylosalicylowego lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) występowały kiedykolwiek w przeszłości objawy alergii w postaci kataru, pokrzywki lub astmy oskrzelowej, z chorobą wrzodową żołądka i (lub) dwunastnicy czynną lub w wywiadzie, perforacją lub krwawieniem, również tymi występującymi po zastosowaniu NLPZ, z ciężką niewydolnością wątroby, ciężką niewydolnością nerek lub ciężką niewydolnością serca, przyjmujących jednocześnie inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, w tym inhibitory COX-2 (zwiększone ryzyko wystąpienia działań niepożądanych), w III trymestrze ciąży, ze skazą krwotoczną. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Należy zachować ostrożność podczas stosowania produktu leczniczego u pacjentów z: toczniem rumieniowatym układowym oraz mieszaną chorobą tkanki łącznej, chorobami przewodu pokarmowego oraz przewlekłymi zapalnymi chorobami jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna), nadciśnieniem tętniczym i (lub) zaburzeniem czynności serca, zaburzeniami czynności nerek, zaburzeniami czynności wątroby, zaburzeniami krzepnięcia krwi (ibuprofen może przedłużyć czas krwawienia). Przyjmowanie leku w najmniejszej dawce skutecznej przez najkrótszy okres konieczny do łagodzenia objawów zmniejsza ryzyko działań niepożądanych. U pacjentów w podeszłym wieku ryzyko wystąpienia działań niepożądanych na skutek stosowania produktu leczniczego jest większe niż u pacjentów młodszych. Częstość występowania oraz zwiększenie działań niepożądanych można zmniejszyć, stosując najmniejszą możliwą dawkę terapeutyczną przez najkrótszy możliwy okres. U osób z czynną lub przebytą astmą oskrzelową oraz chorobami alergicznymi zażycie leku może spowodować skurcz oskrzeli. Istnieje ryzyko wystąpienia krwotoku z przewodu pokarmowego, owrzodzenia lub perforacji, które może być śmiertelne i które niekoniecznie musi być poprzedzone objawami ostrzegawczymi lub może wystąpić u pacjentów, u których takie objawy ostrzegawcze występowały. W razie wystąpienia krwotoku z przewodu pokarmowego czy owrzodzenia, należy natychmiast odstawić produkt leczniczy. Pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego w wywiadzie, szczególnie osoby w wieku podeszłym, powinni być poinformowani, że należy poinformować lekarza o wszelkich nietypowych objawach ze strony układu pokarmowego (szczególnie o krwawieniu), zwłaszcza w początkowym okresie terapii. Pacjenci ci powinni stosować jak najmniejszą dawkę produktu leczniczego. Należy zachować ostrożność stosując produkt leczniczy u pacjentów, stosujących jednocześnie inne leki, które mogą zwiększać ryzyko zaburzeń żołądkowo-jelitowych lub krwawienia, takie jak kortykosteroidy lub leki przeciwzakrzepowe jak warfaryna lub leki antyagregacyjne jak kwas acetylosalicylowy. Z badań klinicznych i danych epidemiologicznych wynika, że przyjmowanie ibuprofenu, szczególnie w dużych dawkach (2400 mg na dobę) przez długi okres czasu może być związane z niewielkim zwiększeniem ryzyka zatorów tętnic (np. zawał serca lub udar). Generalnie, badania epidemiologiczne nie wskazują, że przyjmowanie małych dawek ibuprofenu (np. ≤ 1200 mg na dobę) jest związane ze zwiększeniem ryzyka zawału serca. Jednoczesne, długotrwałe stosowanie różnych leków przeciwbólowych może prowadzić do uszkodzenia nerek z ryzykiem niewydolności nerek (nefropatia postanalgetyczna). Ciężkie reakcje skórne, niektóre z nich śmiertelne, włączając zapalenie skóry złuszczające, zespół Stevensa-Johnsona i martwica toksyczno-rozpływna naskórka były bardzo rzadko raportowane w związku ze stosowaniem leków z grupy NLPZ. Największe ryzyko wystąpienia tych ciężkich reakcji występuje na początku terapii, w większości przypadków w pierwszym miesiącu stosowania produktu. Należy zaprzestać stosowania produktu po wystąpieniu pierwszych objawów: wysypka skórna, uszkodzenia śluzówki lub inne objawy nadwrażliwości. Istnieją dowody na to, że leki hamujące cyklooksygenazę (syntezę prostaglandyn) mogą powodować zaburzenia płodności u kobiet przez wpływ na owulację. Działanie to jest przemijające i ustępuje po zakończeniu terapii. Podczas stosowania ibuprofenu notowano pojedyncze przypadki toksycznej ambliopii, dlatego wszelkie zaburzenia widzenia należy zgłaszać lekarzowi. Produkt leczniczy zawiera sodu benzoesan i w związku z tym powinien być stosowany z dużą ostrożnością u pacjentów z nadwrażliwością, a w szczególności u dzieci ze zmianami atopowymi, astmą itp. Ibufen D ze względu na zawartość sodu benzoesanu należy stosować ostrożnie u noworodków z małą masą urodzeniową i (lub) żółtaczką. Produkt leczniczy nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją fruktozy. Działania niepożądane: Podczas krótkotrwałego stosowania ibuprofenu w dawkach dostępnych bez recepty zaobserwowano działania niepożądane wymienione poniżej. Stosując ibuprofen w innych wskazaniach i długotrwale mogą wystąpić inne działania niepożądane. Często: (≥ 1/100, < 1/10): biegunka. Niezbyt często (≥ 1/1000, < 1/100): niestrawność, ból brzucha, nudności. bóle głowy. pokrzywka i świąd. Rzadko (≥ 1/10 000, < 1/1000): wzdęcia, zaparcia, wymioty, zapalenie błony śluzowej żołądka. Zawroty głowy, bezsenność, pobudzenie, drażliwość i uczucie zmęczenia. W pojedynczych przypadkach opisywano: depresję, reakcje psychotyczne i szumy uszne. Bardzo rzadko (< 1/10 000): smołowate stolce, krwawe wymioty, wrzodziejące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zaostrzenie zapalenia okrężnicy i choroby Crohna. Może wystąpić choroba wrzodowa żołądka i (lub) dwunastnicy z krwawieniem lub bez, czasem ze skutkiem śmiertelnym, szczególnie u osób w podeszłym wieku i perforacja. Zmniejszenie ilości wydalanego moczu, niewydolność nerek, martwica brodawek nerkowych, zwiększenie stężenia sodu w osoczu (retencja sodu). zaburzenia wskaźników morfologii krwi (anemia, leukopenia, trombocytopenia, pancytopenia, agranulocytoza). Pierwszymi objawami są gorączka, ból gardła, powierzchowne owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, objawy grypopodobne, zmęczenie, krwawienie (np. siniaki, wybroczyny, plamica, krwawienie z nosa). Rumień wielopostaciowy, zespół Stevensa-Johnsona, martwica toksyczno-rozpływna naskórka. obrzęk twarzy, języka i krtani, duszność, tachykardia – zaburzenia rytmu serca, hipotensja – zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi, wstrząs. Zaostrzenie astmy i skurcz oskrzeli. U pacjentów z istniejącymi chorobami autoimmunologicznymi (toczeń rumieniowaty układowy, mieszana choroba tkanki łącznej) podczas leczenia ibuprofenem odnotowano pojedyncze przypadki objawów występujących w aseptycznym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych jak sztywność karku, ból głowy, nudności, wymioty, gorączka, dezorientacja. Zaburzenia czynności wątroby, szczególnie podczas długotrwałego stosowania. obrzęk, nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca związana ze stosowaniem leków z grupy NLPZ w dużych dawkach. W związku z leczeniem NLPZ zgłaszano występowanie obrzęków, nadciśnienia i niewydolności serca. Z badań klinicznych i danych epidemiologicznych wynika, że przyjmowanie ibuprofenu, szczególnie długotrwale w dużych dawkach (2400 mg na dobę) może być związane z niewielkim zwiększeniem ryzyka zatorów tętnic (np. zawał serca lub udar). Podmiot odpowiedzialny: Medana Pharma SA. 98-200 Sieradz, ul. Władysława Łokietka 10. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: nr 11006 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty. ChPL: 2009-02-27 psychologia Temperament nasz powszedni autor: dr Tomasz Skalski socjolog, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej i Wyższej Szkoły Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach, trener zarządzania i technik menedżerskich Alternatywa: wybuchnąć czy zdusić emocje jest pozorna – jest trzecia droga, która polega na świadomym przekierowaniu energii emocji 26 farmacja praktyczna 5/2012 Wszyscy nieraz czujemy się tak, jakby powodowała nami wewnętrzna, ale niezależna od nas siła. Praca w aptece dostarcza wielu okazji dla tego rodzaju wzbudzeń: zmienna sytuacja na rynku leków, niesprzyjające regulacje prawne, uparty pacjent, niesprawny komputer... Ile razy czuliśmy, że zbliżamy się do niewidocznej granicy wytrzymałości? I co działo się, gdy tama pękała? G ranica wrażliwości emocjonalnej dla każdego z nas leży gdzie indziej. Jest sprawą wielce interesującą, że w tej samej sytuacji jeden się zasmuci, ktoś inny rozzłości, a jeszcze inny… tylko uśmiechnie. Skąd takie różnice reakcji? W odpowiedzi usłyszymy pewnie coś o charakterze człowieka albo też zostaniemy odesłani do podstawy charakteru – temperamentu. Złożoność ludzkiej natury Jedna z popularniejszych jego koncepcji, wywodząca się jeszcze ze starożytności (od Galenusa, rzymskiego lekarza z II w. n.e.) mówi o czterech typach temperamentu: sangwinicznym, cholerycznym, melancholicznym i flegmatycznym, przy czym decydować ma przeważający w organizmie typ „humoru” czy „soku” (z łac. humor = ciecz, wilgoć) – odpowiednio: krew (łac. sanguis), żółć (gr. chole), czarna żółć (gr. mélanos+chole) bądź flegma (gr. phlégma). Co ciekawe, typologia ta zyskuje częściowe potwierdzenie w badaniach współczesnych endokrynologów! Inna koncepcja odeśle nas do introwertyzmu lub ekstrawertyzmu albo do neurotyczności lub psychotyczności danej osoby. Prób wyjaśnienia różnic w emocjonalnych poruszeniach jest wiele, a wszyst- kie one razem pokazują złożoność ludzkiej natury. Choć warto rozpoznać swoje miejsce na mapie temperamentów, nas bardziej interesuje odpowiedź na pytanie: czy można zapanować nad własnym temperamentem? Zarządzaj emocjami No bo cóż zrobić, gdy temperament niebezpiecznie przesuwa się w którąś z psujących jakość życia skrajności? Gdy np. co chwila spalamy się w ogniu złości czy gniewu, krzywdząc do tego innych (osobowość choleryczna)? Albo gdy mamy skłonność do wyolbrzymiania zagrożeń i popadania w depresję (osobowość melancholiczna)? A przecież i przeciwne skłonności – np. nadmierna ostrożność i bierność flegmatyka albo beztroska i niefrasobliwość charakteryzujące skrajnego sangwinika – też mogą być niebezpieczne! Dawni lekarze, tłumacząc je nierównowagą płynów, skazaliby nas na upuszczanie krwi, zmusili do wymiotowania albo Bóg wie, czego jeszcze… Dziś wiemy, że mamy inny dostęp do regulacji własnych emocji. I całe szczęście, bowiem nasze doświadczanie świata, sposób odnoszenia się do innych oraz znajdowanie sensu w życiu, zależy od tego właśnie, czy i jaką mamy strategię zarządzania własnymi stanami emocjonalnymi. www.farmacjapraktyczna.pl psychologia Oto pierwszy ważny krok: przyjąć, że emocje nie muszą zarządzać nami, ale że to my możemy zarządzać nimi! Jak w przypadku każdej innej umiejętności, rozwinięcie i tej wymaga rozpoznania swoich predyspozycji/talentów (np. w postaci zaliczenia się do któregoś z typów), a następnie… rozpoczęcia treningu. Konieczność systematycznych ćwiczeń nie budzi żadnych wątpliwości w przypadku gry na pianinie czy np. gotowania – stosunkowo niewiele osób podejmuje wysiłek systematycznej pracy nad emocjami. Tak zapewne powstał mit, że nasze reakcje mają charakter wrodzony i niejako automatyczny. Tymczasem jest zgoła inaczej. Przekieruj uwagę do wewnątrz Wyobraź sobie narastające w Twojej aptece napięcie spowodowane nowościami prawnymi, nawałem pracy i – dodatkowo – nieobecnością koleżanki, która akurat teraz (jak sprytnie!) wybrała się na urlop. Nie musisz się specjalnie wysilać? Jeśli tak, to czujesz, jak Twój próg wrażliwości stopniowo się obniża, zwłaszcza, jeśli jesteś posiadaczem temperamentu gwałtownego. Niech teraz ktoś ze współpracowników „teatralnym szeptem” wskaże Ci (przy publiczności, a jakże!) Twoją niedoskonałość, np. pytaniem „dlaczego tu znowu taki bałagan, czy to tak trudno…”. Przyzwoitość nie pozwala na zacytowanie licznych wariantów odpowiedzi (zwłaszcza tych niewypowiadanych głośno). Oto znaleźliśmy się w ciekawym momencie: o krok od wybuchu (prowadzącego do konfliktu i naruszającego relacje). Wiele osób sądzi, że w takim momencie mamy tylko dwie możliwości: albo dać się „porwać” emocjom, albo stłumić je i przy szalejącej wewnętrznej burzy wymusić na sobie zewnętrzny spokój. Oba te rozwiązania są niezdrowe! Eskalacja konfliktu doprowadzi w końcu do emocjonalnego wyczerpania i stanów równie nieprzyjemnych i wyniszczających, co sam gniew (jak np. wyrzuty sumienia, pragnienie zemsty). Zduszenie emocji tymczasem nie usuwa ich, ale raczej utrwala, na dodatek przenosząc napięcia do środka. I znów cierpi nasze zdrowie, nie tylko psychiczne, ale i fizyczne. Jednak alternatywa: wybuchnąć czy zdusić, jest pozorna! Jest trzecia droga, a polega ona na dokonaniu świadomej pracy nad przekiero- Zduszenie emocji nie usuwa ich, ale raczej utrwala. Cierpi na tym nasze zdrowie – nie tylko psychiczne, ale i fizyczne waniem energii emocji. A pierwszym krokiem jest po prostu przekierowanie uwagi do wewnątrz. Psychowzroczność, czyli emocjonalny audyt W kampanii społecznej, którą mam przyjemność współprowadzić, nazywamy to „pozytywnym egoizmem”, zaś wybitny znawca tematu Daniel Siegel nazywa tę umiejętność psychowzrocznością. Definiuje ją jako formę skoncentrowanej uwagi, dzięki której możemy dostrzec sposób funkcjonowania naszego umysłu i przejąć kontrolę, zamiast padać ofiarą własnych procesów mentalnych. Krótko mówiąc, musimy zrozumieć i pamiętać (choć za każdym razem będzie zdawać się nam zupełnie inaczej!) – zasadnicza część rozgrywki między naszym środowiskiem a temperamentem rozgrywa się… w naszym wnętrzu. Psychowzroczność można rozwijać na dziesiątki sposobów. W pracy nad sobą (niezależnie od temperamentu!) dobrze sprawdzają się różne formy medytacji. Z racji braku miejsca tutaj przypomnimy znakomite narzędzie (wspomniane już na łamach „Farmacji Praktycznej”): audyt emocjonalny (zob. R. Nadler, Inteligencja emocjonalna w biznesie, 124-127), który polega na zadaniu sobie w chwilach wzmożonej aktywacji naszych cech temperamentalnych, pięciu prostych pytań: 1. „Co myślę?” (np. Co to ma być? Jakim prawem mnie krytykuje? itp.), 2. „Co czuję?” (Strach? Wściekłość? Chęć agresji? Uczucie zawodu?), 3. „Czego teraz naprawdę chcę?” (Spokoju? Wsparcia? Ulitowania się?), 4. „W jaki sposób sobie szkodzę?” (Krzyczę?, „Nakręcam się”, Udaję, że wszystko ok. i unikam rozmowy?), 5. „Co powinienem zmienić w swoim zachowaniu?” (Przejść się na zaplecze i zaczerpnąć tchu? Poprosić o poważne wysłuchanie mnie? Opowiedzieć o moich odczuciach?). Podsumowanie Zestaw ten, wypróbowany przeze mnie setki razy, niektórzy z uczestników moich warsztatów mają na stałe zawieszony w kuchni bądź w pracy! Przekształcony w nawyk, zdaje się czynić cuda. Istotą jest umiejętność odroczenia w czasie reakcji i uczynienia właściwego użytku z informacji niesionej przez emocje. Zawsze warto pamiętać, że słowo temperament pierwotnie oznaczało… umiar! @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 27 prowadzenie apteki Kryzys w aptece autor: mgr farm. Maciej Karbowiak prezes firmy doradztwa „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym 58% tylko tyle firm deklaruje, że chce poprawiać poziom zarządzania wydatkami, poprzez zwiększanie kontroli nad nieautoryzowanymi kosztami 28 farmacja praktyczna 5/2012 Jak zapobiegać niekorzystnym trendom, które bezpośrednio czy pośrednio oddziałują na funkcjonowanie naszych placówek? Jak w realiach nowej ustawy roztropnie zarządzać kosztami? N ikt nie ma dziś już wątpliwości – kryzys w branży farmaceutycznej rozgościł się na dobre. Szczególnie upodobał sobie apteki. Sytuacja, z którą mamy dzisiaj do czynienia, była do przewidzenia już wcześniej. Kryzys na świecie objął wszystkie dziedziny życia gospodarczego nie pozostawiając nam złudzeń, że skala makro ma bezpośrednie przełożenie na skalę mikro i kształt naszego biznesu, jakim jest apteka. Rynek, a wraz z nim my, podlega ciągłym zmianom. Niestety, jak pokazuje doświadczenie, zmiany te obiektywnie pogarszają sytuację, w której funkcjonujemy i każą nam szukać nowych rozwiązań. Do tego zmiany regulacji prawnych odbiły swoje piętno na rentowności i dochodach właścicieli aptek. Nawet te zmiany, które w dłuższej perspektywie czasu mogą nie mieć bezpośredniego wpływu na naszą aptekę w momencie, gdy zachodzą, zmieniają naszą dotychczasową rzeczywistość i powodują destabilizację sytuacji w naszym mikrośrodowisku. Pogarsza się sytuacja ekonomiczna aptek, spadają obroty i średnia marża handlowa na realizowanej sprzedaży, a koszty funkcjonowania (prowadzenia działalności) apteki z roku na rok są coraz wyższe. Co zrobić, żeby zahamować te niekorzystne zmiany? Jak się przed nimi bronić dzisiaj, by jutro nie było za późno? Jedną z odpowiedzi jest wprowadzenie zasad polityki kosztowej, zwanej często zarządzaniem kosztem lub po prostu optymalizacją kosztową prowadzonej działalności. Cóż to takiego i jak ową optymalizację przeprowadzić? Czy wymiana zwykłych żarówek na energooszczędne lub zmiana teleoperatora jest wystarczająca? Oczywiście wszystkie podejmowane działania, jeżeli tylko u ich podstaw leżą rzeczywiste oszczędności, są jak najbardziej wskazane i długofalowo przyniosą wymierne zyski. Natomiast najistotniejsze jest, aby podejmowane działania nie miały charakteru defensywnego i nie cofały nas np. względem konkurencji, tylko wysuwały na pozycję lidera. Jak większość praktyków zarządzania jestem wyznawcą teorii, iż planowany zysk z działalności nie powinien być osiągnięty wyłącznie za pomocą wzrostu sprzedaży czy podniesienia ceny, ale przede wszystkim poprzez optymalizację kosztów. Aby nauczyć się właściwie optymalizować (najczęściej ograniczać i ciąć) koszty funkcjonowania naszego przedsiębiorstwa, musimy sobie przypomnieć, czym jest koszt. Pomijając formalną i skomplikowaną definicję kosztu – chodzi w niej ni mniej, ni więcej o to, że aby prowadzić jakąkolwiek działalność przynoszącą dochody, musimy wydatkować środki w celu osiągnięcia tych dochodów, czyli ponosić koszty takich działań. W zależności od zastosowanego podziału rozróżniamy kilka rodzajów kosztów, m.in. bezpośrednie/pośrednie, stałe/zmienne/semi-zmienne, itp. Dla nas najistotniejszą pozycją są koszty stałe. Są to te nakłady, które musi ponosić apteka (a właściwie przedsiębiorca), niezależnie od wielkości sprzedaży. Koszty stałe stanowią te koszty, które nie reagują na zmiany wielkości obrotów, ponieważ zależą np. od upływu czasu i bez względu na wielkość obrowww.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki tów w danym okresie najczęściej pozostają na niezmienionym poziomie. Nawet wówczas, gdy działalność w aptece nie przynosi dochodów (np. zamknięcie apteki z powodów losowych lub administracyjnych), przedsiębiorca ponosi takie nakłady, jak czynsze dzierżawne, procenty od kredytów, płace ochrony i służb administracyjnych, np. księgowo-kadrowe, opłaty przesyłowe za media czy pensje pracownicze. Koszty stałe trzeba płacić niezależnie od wielkości obrotów, a więc bez względu na to, czy się zarabia, czy nie. Koszty stałe są głównym składnikiem obciążeń dla wielu przedsiębiorstw, nie tylko dla aptek. Dlatego też to właśnie tutaj należy upatrywać największych możliwości ograniczenia wydatków poprzez optymalizację kosztów prowadzonej działalności. Przeglądając listę naszych kosztów stałych na pierwszych dwóch pozycjach, zauważymy tzw. koszty pracy i koszty lokalowe. Przyjrzyjmy się bliżej tym dwóm zagadnieniom. to głównie płacowe i poza płacowe koszty zatrudnienia. Warto w tym miejscu zauważyć, że apteki charakteryzują się tzw. sztywnym rynkiem pracy, opartym w ok. 80% o zatrudnienie pracowników na umowę o pracę. Pozostała część pracowników zatrudniona jest na kontraktach, najczęściej tzw. menedżerskich, umowie-zleceniu i najnowszej formie zatrudnienia, tzw. outsourcingu usług (np. księgowość) i pracowniczym, w której to formie apteka wynajmuje pracownika od firmy zewnętrznej i rozlicza się na podstawie faktury. Pracodawcy praktykujący te formy zatrudnienia decydują się najczęściej na nie właśnie ze względu na możliwość obniżenia bezpośrednich i pośrednich kosztów pracy. Koszty pracy To, co napiszę poniżej, może wielu z Państwa wydać się przesadzone, ale niestety ma miejsce. Z moich doświadczeń wynika, że spora część kosztów pracy w wielu aptekach jest ponoszona bezzasadnie. Spotykałem się już z sytuacjami, gdzie pracownicy wynagradzani byli za pracę, której tak naprawdę nie świadczyli. Pamiętam, że kiedyś w aptece pracującej na dwie zmiany zdarzało się, że personel wypracowywał nie 40, a np. Decydując się na cięcie kosztów w aptece, nie róbmy tego zbyt pochopnie 35 godzin, ale za to godził się na pracę w sobotę czy niedzielę w niezgodnym z kodeksem pracy systemie. W części aptek otrzymywanie premii uznaniowej zostało tak zakorzenione, że pomimo faktu, iż apteka nie wyrabia założonych planów, pracownicy nadal domagają się wypłaty premii, jako stałego elementu wynagrodzenia. Częstą praktyką jest także nieefektywne planowanie czasu pracy, co powoduje potrzebę wypłacania nadgodzin w sytuacjach, w których tych nadgodzin de facto nie ma! Pamiętajmy, że każde przedsiębiorstwo, nawet apteka, posiada pewne zasoby, którymi właściciel/menedżer/ kierownik zarządza, a celem tego zarządzania jest uzyskiwanie jak najlepszego wyniku finansowego z prowadzonej działalności gospodarczej. Już sama analiza kosztów pracy i wypracowanie systemu jej organizacji może ograniczyć koszty w obrębie apteki nawet o kilkanaście procent! Nie jestem oczywiście orędownikiem obniżania wynagrodzenia farmaceutów zatrudnionych w aptekach, ale opracowanie jasnego systemu wynagrodzeń powiązanego z odpowiednim systemem motywacyjnym oraz organizacji czasu pracy może być kluczem do sukcesu. Koszty lokalowe to drugi z najczęściej wymienianych elementów „kosztowych”, które mają niebagatelne znaczenie w całości wydatków związanych z prowadzoną działalnością. Tutaj niestety nie zawsze mamy możliwości bezpośredniego oddziaływania na ponoszone koszty. Renegocjacja wysokości czynszu jest możliwa w nielicznych wypadkach i jest to zagadnienie tak rozległe, że moglibyśmy pokusić się o oddzielny artykuł na ten temat. Zauważyłem jednak dużą zmienność w kosztach obsługi lokalu i zaopatrzenia w media. Wśród nich najpoważniejsze stanowią wydatki na ogrzewanie i energię elektryczną – szczególnie w tych aptekach, które wykorzystują ją jako źródła energii cieplnej. Wydatki te oczywiście można i należy optymalizować, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na sens podejmowanych w tym zakresie działań i uwarunkowania indywidualne. Odrębną sprawą na którą chciałbym zwrócić Państwa uwagę jest bezpośredni kontroling ponoszonych kosztów – co najdziwniejsze, tylko 58% firm deklaruje, że chce poprawiać poziom zarządzania wydatkami, poprzez zwiększanie kontroli nad nieautoryzowanymi kosztami. Podsumowując – decydując się na cięcie kosztów w aptece, nie róbmy tego zbyt pochopnie i pamiętajmy, że maksymalne wykorzystanie zasobów organizacji przy jednoczesnym minimalizowaniu kosztów stanowi jeden z głównych celów zarządzających przedsiębiorstwami i ma służyć naszemu biznesowi, a nie go ograniczać. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 29 prowadzenie apteki Sprawdź, czy jesteś dobrym menedżerem! autor: mgr farm. Maciej Karbowiak prezes firmy doradztwa „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym Idealny kierownik/ manager apteki to nie tylko osoba z wykształceniem farmaceutycznym, to kompilacja prawnika, informatyka, specjalisty od marketingu i psychologa 30 farmacja praktyczna 5/2012 Czy współczesny kierownik apteki to także jej menedżer? Jakimi cechami powinien się wyróżniać? Zapraszamy do rozwiązania quizu, który rozwieje Państwa wątpliwości w tej kwestii i odpowie na sformułowane powyżej pytania! D ualny charakter apteki (z jednej strony jednostka ochrony zdrowia, z drugiej specjalistyczne przedsiębiorstwo handlowe) powoduje, że część przepisów ekonomiczno-prawnych koliduje z regulacjami w zakresie realizacji zadań o charakterze zdrowotnym, a nawet społecznościowym, które od lat wpisują się w jej działalność. Obecny model funkcjonowania apteki narzuca nam pracę nie tylko merytorycznie i etycznie uzasadnioną, ale także realizującą zyski, dlatego też zmienia się rola, jaką ma do spełnienia kierownik/ menedżer apteki. Jakimi predyspozycjami powinien charakteryzować się sprawny kierownik/menedżer apteki? Z pewnością, oprócz umiejętności i wiedzy ściśle związanej z wykonywaniem zawodu farmaceuty, musi znać zarówno teorię jak i praktykę zasad zarządzania firmą (kompetencje merytoryczne). Nie mniej istotne w jego pracy są tzw. kompetencje relacyjne często określane jako umiejętności miękkie czy psychospołeczne. Pod tymi terminami kryje się zbiorcze określenie kompetencji osobistych oraz kompetencji społecznych. Bardzo często spotykam się wśród farmaceutów z opinią, że pełnienie funkcji kierownika apteki nie jest tożsame z faktycznym byciem kierownikiem/managerem jednostki gospodarczej, że jest to jedynie funkcja, na której spoczywa odpowiedzialność merytoryczna (z punktu widzenia prawa farmaceutycznego) za funkcjonowanie apteki. Czy aby tak jest na pewno i z czego wynikają owe poglądy części farmaceutów? Takie myślenie ma swoje podstawy w latach 90. ubiegłego stulecia, gdzie sytuacja na rynku nie wymuszała na aptekarzach poszerzania swoich horyzontów poza wiedzę wyniesioną z uczelni i stażu w aptece. Jak pokazuje nam praktyka, idealny kierownik/menedżer apteki, to nie tylko osoba z wykształceniem farmaceutycznym, to kompilacja prawnika z informatykiem, czy marketingowca z psychologiem. Aby uświadomić sobie wagę problemu i odpowiedzieć na nurtujące nas pytania, proponuję krótki quiz na temat: „Czy jestem dobrym kierownikiem/menedżerem apteki?”. Określ swoje kompetencje, odpowiadając na poniższe pytania. Przy każdym pytaniu masz możliwość zaznaczenia jednej z trzech odpowiedzi: A, B lub C. 1. Czy znasz i stosujesz obowiązujące przepisy prawa farmaceutycznego i inne, tzw. okołofarmaceutyczne akty prawne? A znam pobieżnie B znam pobieżnie, ale mam je zawsze pod ręką i staram się w miarę możliwości stosować C znam bardzo dobrze i stosuję we właściwy sposób 2. Czy znasz i stosujesz regulacje prawne z zakresu prawa pracy, kodeksu cywilnego, inspekcji handlowej/UOKiK, etc.? A nie znam, bo nie jest to w mojej sy- tuacji przydatne B znam pobieżnie, ponieważ korzy- stam z nich sporadycznie C znam dobrze i wykorzystuję w co- dziennej praktyce www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki 3. Czy na bieżąco monitorujesz doniesienia w dziedzinie nauk farmaceutycznych/ medycznych, poprzez wykorzystanie literatury fachowej, czy uczestniczenie w dyskusjach tematycznych, np. na portalach farmaceutycznych/medycznych? A niestety, nie mam na to czasu B staram się być na bieżąco, w ra- mach wykonywania moich obowiązków C jestem na bieżąco, czytam literaturę fachową, uczestniczę w szkoleniach, monitoruję portale farmaceutyczne i medyczne, praktykuję EBM (evidence-based medicine) w swojej codziennej pracy 4. Czy bierzesz udział w szkoleniach (nawet tych bez punktów edukacyjnych), a wiedzą uzyskaną na nich dzielisz się ze współpracownikami? A tylko w ramach szkoleń ustawicz- nych na punkty edukacyjne, na inne nie mam czasu B staram się jak najczęściej brać udział w szkoleniach zarówno „miękkich”, jak i „twardych” C szkolę się, a wiedzę wyniesioną ze szkoleń przekazuję personelowi 5. Czy motywujesz pracowników apteki do poszerzania wiedzy/kompetencji zarówno merytorycznych (tzw. kompetencje „twarde”), jak i kompetencji „miękkich”? A nie, to ich sprawa B tak, ale nie kontroluję tego C tak i wymagam tego od współpra- cowników 6. Czy potrafisz delegować zadania na poszczególnych pracowników apteki? A nie, bo i tak muszę zawsze, wszystko robić sam/a B staram się, ale różnie z tym bywa C tak, deleguję zadania i rozliczam współpracowników z ich wykonania 7. Czy możesz o sobie powiedzieć, że jesteś autorytetem i „dobrym duchem” dla Twoich pracowników? A nie jestem autorytetem, bo nie na tym polega moja rola B staram się być autorytetem, ale nie zawsze mi to wychodzi C myślę, że jestem dla nich autoryte- tem, jest to dla mnie ważne i pracuję nad tym 8. Jak oceniasz swoje umiejętności/ zdolności interpersonalne? Czy empatia jest Twoją mocną stroną? A kierownik jest od tego, żeby rzą- Wyniki: dzić, a personel ma wykonywać polecenia B niestety, staram się, ale nie zawsze mi to wychodzi C raczej dobrze, staramy się żyć i pracować zgodnie, ze współpracownikami utrzymujemy kontakty także poza godzinami pracy, pacjenci chwalą nas za zaangażowanie Podlicz swoje punkty, podstawiając za litery wartości liczbowe: A – 1 pkt, B – 2 pkt, C – 3 pkt Jeżeli uzyskałaś/eś wynik poniżej 18 punktów: Nie jest dobrze, masz sporo do nadrobienia. Pamiętaj wszystko przed Tobą, teraz już wiesz, na co zwrócić szczególną uwagę. Jeżeli uzyskałaś/eś wynik 18-24 punkty: Widać, że starasz się, ale jeszcze sporo pracy przed Tobą, więcej wiary w swoje możliwości. Nieodzowne będzie większe zaangażowanie się w kształcenie swoich kompetencji. Poszukaj możliwości rozwijania swoich umiejętności, poprzez udział w kursach i szkoleniach – tego nigdy za wiele. Wsłuchaj się w potrzeby nie tylko swoich pacjentów, ale także Twoich współpracowników, a nawet szefa, jeśli go posiadasz. 9. Jak oceniasz swoje przygotowanie ekonomiczne/marketingowe do zarządzania apteką? A to nieetyczne, kończyłam/em far- mację, a nie ekonomię czy marketing B nie jest źle, doszkalam się, bo studia nie przygotowują nas merytorycznie do zarządzania apteką, zdobytą wiedzę staram się stosować w swojej codziennej praktyce C bardzo dobrze, zdobyłam/em dodatkowe wykształcenie i wiedzę związaną z zarządzaniem i ekonomiką apteki, a wyniki finansowe osiągane przez aptekę stanowią najlepsze tego świadectwo Jeżeli uzyskałaś/eś wynik 24-30 punktów: Jest dobrze, wiesz jakie zadania stoją przed Tobą, pogłębiasz swoją wiedzę i kompetencje merytoryczne i relacyjne, ale czeka Cię jeszcze trochę pracy, musisz popracować nad sobą i nad komunikacją ze swoimi współpracownikami. Staraj się przygotować zespół do większego zaangażowania w sprawy apteki, staraj się być dla nich pozytywnym wzorcem do naśladowania. 10. Czy na bieżąco, aktywnie monitorujesz trendy na rynku farmaceutycznym, współpracujesz z przedstawicielami farmaceutycznymi/medycznymi i środowiskiem medycznym? A nie, nie wpuszczam ich do apteki! B tak, współpracuję z aktywnymi Jeżeli uzyskałaś/eś wynik powyżej 30 punktów: GRATULACJE!!! Jesteś dobrym kierownikiem i managerem apteki. Lubisz to co robisz. Tak trzymaj! Wiesz, co jest ważne i dobre dla Ciebie i Twojej apteki. Znasz aptekę, rozumiesz potrzeby zarówno pacjentów, jak i swoich współpracowników, dla których jesteś autorytetem. OSTRZEŻENIE!!! Nie wpadaj w samozachwyt! Pracuj rzetelnie jak dotychczas. Powodzenia! przedstawicielami i kontaktuję się w razie potrzeby z lekarzami C t ak, monitoruję rynek na bieżąco, aktualizuję oferty, współpracuję z przedstawicielami i ich firmami, kontaktuję się z lekarzami w sprawach pacjentów, biorę udział w imprezach szkoleniowo-integracyjnych wraz ze środowiskiem medycznym 11. Czy możesz o sobie powiedzieć, że wykorzystujesz właściwie wszystkie narzędzia pracy, w celu zapewnienia jak najwyższego poziomu funkcjonowania Twojej apteki? A ale o jakie narzędzia chodzi? B znam funkcje programu ap- tecznego i to mi wystarcza C tak, wykorzystuję wszyst- wych do optymalizacji działalności apteki i programów wspomagających pracę z pacjentem, a także Internetu 12. Czy posiadasz wizję rozwoju apteki, którą kierujesz i dążysz do jej realizacji? A apteka to apteka i żadne wizje nam nie są potrzebne B tak, ale to są tylko marzenia C tak, posiadam wizję i ściśle wyty- @ kie posiadane narzędzia, zarówno tradycyjne, jak i nowoczesne, korzystam zarówno z programu aptecznego, jak i nakładek programo- czone cele, które staram się realizować Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 31 REKLAMA nauka Leki złożone w farmakoterapii bólu autor: dr Jarosław Woroń specjalista farmakologii klinicznej, adiunkt w Zakładzie Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii UJ CM w Krakowie oraz w Oddziale Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie W ciągu ostatnich 10 lat w USA liczba pacjentów zgłaszających ból, który upośledza ich funkcjonowanie i komfort życia, wzrosła z 21 do 27 milionów 32 farmacja praktyczna 5/2012 Ból jest nieprzyjemnym doznaniem fizycznym i psychicznym. Powoduje aktywację w organizmie wielu układów, które niekorzystnie wpływają na homeostazę organizmu oraz funkcjonowanie pacjenta. G dy cierpimy z powodu doznań bólowych, dochodzi do zwiększonego uwalniania amin katecholowych, które indukują niekorzystne zmiany w układzie krążenia. Dochodzi do przyspieszenia akcji serca, co powoduje, że serce zużywa więcej substratów energetycznych. Uwalniana adrenalina i noradrenalina powodują równocześnie wzrost ciśnienia krwi, co może być niebezpieczne u pacjentów z nadciśnieniem, a także w przypadku współistnienia choroby wieńcowej oraz zaburzeń rytmu serca. Dolegliwości bólowe pogarszają jakość snu i działają stresogennie, co znacznie pogarsza nasze funkcjonowanie. Stres indukowany bólem niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie układu immunologicznego, powodując jego przestrojenie w kierunku immunosupresji, co w bezpośredni sposób przekłada się na skłonność do występowania infekcji, może dodatkowo powodować występowanie zespołu przewlekłego zmęczenia. Przewlekle występujące zespoły bólowe są niejednokrotnie przyczyną występowania zaburzeń depresyjnych, które bezpośrednio wpływają na obniżenie progu bólowego, co z kolei potęguje nasilenie odczuwanych przez pacjenta doznań bólowych. Z praktycznego punktu widzenia pomocy często poszukują pacjenci cierpiący z powodu bólu pochodzącego z narządu ruchu. Zgodnie z danymi z 2010 r., które dotyczą zarówno Europy, jak i Stanów Zjednoczonych, występowanie dolegliwości bólowych związanych z chorobą zwyrodnieniową stawów jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności pacjentów w podeszłym wieku. Statystyki te wskazują równocześnie, że objawy bólowe wymagające farmakoterapii występują u 37 proc. pacjentów w wieku powyżej 60. r.ż. Problem występowania bólu jest dzisiaj także problemem zdrowia publicznego, co obrazuje fakt, że w ciągu ostatnich 10 lat w samych tylko Stanach Zjednoczonych liczba pacjentów zgłaszających ból, który upośledza ich funkcjonowanie i komfort życia, wzrosła z 21 do 27 mln. Nie ma dzisiaj wątpliwości, że dolegliwości bólowe należy szybko i skutecznie zwalczać. W przeciwnym wypadku ból o charakterze ostrym może przechodzić w ból przewlekły, powodując niejednokrotnie uszkodzenie dróg nerwowych przewodzących ból, a także niekorzystne zmiany w strukturach ośrodkowego układu nerwowego, co w konsekwencji może prowadzić do utrwalenia doznań bólowych. Podstawową metodą pomocy pacjentowi z bólem jest prawidłowa diagnoza, w ślad za którą powinna zostać zastosowana racjonalna, oparta w wielu wypadkach na politerapii, metoda postępowania farmakologicznego. W bólach zapalnych preferowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne, które z uwagi na swój mechanizm działania mogą być kojarzone z paracetamolem i opioidami. W bólach www.farmacjapraktyczna.pl UWAGA! Poltram Combo w konkurencyjnej cenie 30 22 30 PLN 70 PLN 19 47 PLN 10 98 PLN nauka Piśmiennictwo: 1. Conn’s Current Therapy 2011, Elsevier Saunders, Philadelphia 2011 2. Brunton L, Parker K, Blumenthal D i wsp. Podręcznik farmakologii i terapii, wydawnictwo Czelej, Lublin 2010 3. Medve RA i wsp. Tramadol and acetaminophen tablets for dental pain. Anesth Prog 2001; 48: 79-81 4. Tallarida RJ, Raffa RB. Testing for synergism over a range of fixe ratio drug combinations. Life Sciences 1996; 58: 23-28 5. Smith AB, Ravikumar ST, Kamin M i wsp. Combination tramadol plus acetaminophen for postsurgical pain. Am. J of Surgery 2004; 187: 521-527 6. Schug SA. Combination analgesia in 2005- a rational approach: focus on paracetamol-tramadol. Clin Rheumatol 2006; 25: S16-S21 7. Raffa RB Pharmacology of oral combination analgesics: rational therapy for pain. J. of Clin Pharm and Ther 2001; 26: 257-264 8. Silverfield JC, Kamin M, Wu SC I wsp. Tramadol/acetaminophen combination tablets for the treatment of osteoarthritis flare pain. Clinical Therapeutics 2002; 24(2): 282-297 niezapalnych polecanym skojarzeniem jest zastosowanie paracetamolu z tramadolem. Stosowanie stałego połączenia paracetamolu i tramadolu pozwala uprościć leczenie, ponieważ stosowanie leku nie wymaga skomplikowanych procedur dostosowania dawki (miareczkowanie bólu), jest to korzystne dla chorych z bólem ostrym, jak również dla chorych stosujących terapię wielolekową. Także u pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania do stosowania NLPZ, polecane jest stosowanie w terapii przeciwbólowej paracetamolu, będącego analgetykiem nieopioidowym oraz tramadolu, który wykazuje podwójny mechanizm działania, związany z wpływem na receptory opioidowe, jak i z działaniem na zstępujące szlaki kontroli bólu. Korzystne właściwości trwałego połączenia paracetamolu i tramadolu, jako wyraz nowoczesnego multimodalnego podejścia do leczenia bólu, determinują cechy obu składników. W przypadku podawania tramadolu praktycznie nie obserwujemy depresji ośrodka oddechowego, objawów niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, jak i przy 34 farmacja praktyczna 5/2012 Występowanie dolegliwości bólowych związanych z chorobą zwyrodnieniową stawów jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności pacjentów w podeszłym wieku stosowaniu dawek terapeutycznych, a ryzyko wystąpienia uzależnienia fizycznego jest minimalne. Tramadol może być stosowany w bólu zarówno ostrym jak i przewlekłym, który powstaje w konsekwencji urazu, zmian zwyrodnieniowych w narządzie ruchu czy też jest konsekwencją choroby nowotworowej. W chwili obecnej w terapii przeciwbólowej poszukuje się skojarzeń leków, które wykazywałyby synergiczny efekt analgetyczny. Multimodalna (zbilansowana) terapia skojarzona daje możliwość zwiększenia skuteczności i/lub poprawy tolerancji i bezpieczeństwa leczenia w porównaniu z analgezją uzyskaną przy użyciu jednego leku. Omawiane trwałe połączenie w jednej tabletce paracetamolu i tramadolu wykorzystuje uzupełniające się właściwości farmakodynamiczne (różne mechanizmy działania) i farmakokinetyczne (różny początek i długość działania) obu tych leków. Za pomocą skojarzenia dwóch leków osiągamy potrójny mechanizm efektu analgetycznego, wynikający z ośrodkowego hamowania syntezy prostano- idów, wpływu na receptory opioidowe i wpływu na zstępujące szlaki kontroli bólu. Co więcej, w wyniku synergizmu hiperaddycyjnego pomiędzy paracetamolem i tramadolem możemy obniżyć dawki stosowanych leków w stosunku do dawek, jakie muszą być stosowane w monoterapii. Paracetamol cechuje się szybszym, lecz nieco krótszym w porównaniu do tramadolu efektem analgetycznym, z kolei tramadol nieco później w stosunku do paracetamolu osiąga maksimum efektu przeciwbólowego, ale efekt jego jest dłuższy. Skojarzenie paracetamolu z tramadolem w praktyce klinicznej wskazane jest zarówno w bólach ostrych jak i przewlekłych różnego pochodzenia o nasileniu umiarkowanym i dużym. W bólu przewlekłym wykazano, że paracetamol w połączeniu z tramadolem cechuje się trwałą skutecznością i bezpieczeństwem terapii w okresie do 2 lat, bez ryzyka rozwoju tolerancji. @ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki S jak Słońce Wszyscy lubimy słońce! To dobrze, bo ma ono wiele zalet – nie tylko jest niezbędne do życia, ale też poprawia samopoczucie. Należy jednak rozsądnie z niego korzystać. Nadmierna ekspozycja na słońce, czyli na promieniowanie ultrafioletowe (UV) nie tylko przyspiesza proces starzenia się skóry, ale może także przyczynić się do powstania nowotworów skóry, w tym czerniaka złośliwego. Nieocenioną rolę w ich profilaktyce oraz w terapii anti-aging spełniają dermokosmetyki z filtrami przeciwsłonecznymi UVA i UVB z linii Pharmaceris S. autor: lek. med. Marta Tazbir P Mitem jest twierdzenie, że mocna romieniowanie słoneczne jest promieniowaniem elektromagnetycznym i obejmuje ono promieniowanie podczerwone (8003000 nm), światło widzialne (400800 nm) oraz promieniowanie ultrafioletowe (200-400 nm). W ostatnim czasie zwraca się szczególną uwagę na coraz większe narażenie skóry na promieniowanie ultrafioletowe (UV). Promieniowanie to w zależności od długości fali dzieli się na: U VB (280-320 nm) wykazuje silne działanie rumieniotwórcze, prowadzi do uszkodzenia DNA komórek, nie przenika przez szyby, stanowi kilka procent promieniowania słonecznego docierającego do ziemi, U VA (320-400 nm) mniej rumieniotwórcze, bardziej barwnikotwórcze, przenika przez szyby i chmury, stanowi 95% promieniowania słonecznego docierającego do ziemi. W Polsce nadal niewiele osób korzysta z dostatecznej ochrony przeciwsłonecznej. A tak naprawdę ułatwia ona korzystanie ze wszystkich zalet słońca, bez ryzyka poparzenia słonecznego i szybszego starzenia się skóry. Dermokosmetyki ochronne nie „zabierają” słońca, wręcz przeciwnie – pozwalają w pełni się nim cieszyć, więc skóra z czasem zyskuje ładny, zdrowy odcień lekkiej opalenizny, którą można pogłębić np. samoopalaczem. Słońce postarza Opalenizna to reakcja skóry na działanie promieni UV, czyli opóźniona, pojawiająca się po około 72 godzinach hiperpigmentacja skóry. Opalenizna jest więc reakcją obronną skóry na niekorzystne działanie słońca. Promieniowanie ultrafioletowe pobudza melanogenezę, czyli proces, w którym powstaje melanina, główny barwnik skóry. Mitem jest stwierdzenie, że mocna opalenizna oznacza zdrowie i młodość. Wiadomo bowiem, że słońce sprzyja starzeniu się skóry. Staje się ona wtedy pogrubiała, szorstka i zrogowaciała, może zmieniać swoją barwę na żółtawą lub ziemistą. Postępująca degradacja włókien kolagenowych i elastynowych skutkuje obniżeniem jędrności i pojawieniem się głębokich bruzd i zmarszczek (szczególną rolę odgrywa w tym wypadku UVA – stosowane w solariach). Obecnie wiadomo, że zarówno UVA, jak i UVB powodują wiele degeneracyjnych zmian w skórze, działają rakotwórczo oraz immunosupresyjnie, czyli hamują wytwarzanie przeciwciał i komórek odpornościowych. Promieniowanie UV działa na skórę także pośrednio: stymuluje powstawanie większej ilości wolnych rodników, które nieodwracalnie niszczą DNA komórek powodując jej szybsze starzenie. Pod wpływem UV może dojść do zmian ostrych, takich jak: rumień, oparzenia I i II stopnia, odwodnienie organizmu czy udar sło- opalenizna oznacza zdrowie i młodość farmacja praktyczna 5/2012 35 REKLAMA dermokosmetyki 50% zaledwie tyle wynosi w Polsce odsetek wyleczalności czerniaka – jednego z najbardziej złośliwych nowotworów neczny oraz zmian przewlekłych, takich jak: występowanie zmian barwnikowych (piegi, plamy soczewicowate), znamion barwnikowych tzw. pieprzyków, występowanie teleangiektazji, powstawanie nowotworów skóry tj. raka podstawnokomórkowego i kolczystokomórkowego czy zwiększonego ryzyka rozwoju czerniaka złośliwego. Czerniak – choroba białych kołnierzyków To kolejny bardzo ważny powód, aby zacząć stosować kremy z bardzo wysoką ochroną anty-UV podczas ekspozycji na słońce. O czerniaku mówi się coraz częściej, ale niestety jego wyleczalność w Polsce nadal jest bardzo mała i wynosi około 50%. Czerniak należy do najbardziej złośliwych nowotworów, ponieważ charakteryzuje się wczesnymi przerzutami, niską wrażliwością na leki i wysoką śmiertelnością. Pomimo że czerniak stanowi zaledwie 1% nowotworów występujących u człowieka, to stanowi istotny problem współczesnej onkologii i dermatologii ze względu na dynamiczny wzrost zachorowalności oraz z uwagi na stosunkowo młody wiek chorych (30-50 lat). Badania epidemiologiczne wska- 36 farmacja praktyczna 5/2012 zują, że zapadalność na czerniaka wzrasta średnio o 5% rocznie. Obecnie liczbę zachorowań na świecie szacuje się na 133 tys. rocznie. Co czerniak ma wspólnego z bezpiecznym opalaniem? Najistotniejszym czynnikiem ryzyka rozwoju czerniaka skóry jest ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, przede wszystkim UVB. Większą rolę niż nadmierna ekspozycja odgrywają krótkie, ale intensywne ekspozycje na światło słoneczne, a przede wszystkim ciężkie oparzenia słoneczne z odczynem pęcherzowym przed 15. r.ż. Wyjątek stanowią czerniaki wywodzące się ze złośliwej plamy soczewicowatej, które wykazują silny związek z nadmierną ekspozycją na UV. Narażenie skóry na działanie UV jest jedynym kontrolowanym czynnikiem środowiskowym mającym związek z tą chorobą, warto więc mieć go pod kontrolą. Czerniak często jest też nazywany „chorobą białych kołnierzyków”, czyli osób pracujących cały rok w pomieszczeniach zamkniętych, a potem spędzających np. 2-tygodniowe wakacje w Egipcie, podczas których poddają się silnemu nasłonecznieniu, co może stymulować wystąpienie choroby. Kod filtrów Jak skutecznie chronić się przed słońcem? Wystarczy wybierać sprawdzone produkty przeciwsłoneczne oraz stosować je zgodnie z zaleceniami dermatologów. Warto szukać produktów oznaczonych zgodnie ze standardami europejskimi. W 2006 r. Komisja Europejska zaleciła wszystkim krajom UE ujednolicenie systemu oznaczeń kremów z filtrami, aby ułatwić wybór konsumentom oraz nakłonić marki do produkcji bezpiecznych preparatów. Pierwsze i zgodne z tymi zaleceniami stały się marki dermokosmetyczne, także Pharmaceris, która w linii Pharmaceris S proponuje aż 8 skutecznych i nowoczesnych preparatów (w tym dwie nowości – kremy dla dzieci). Kosmetyki do opalania dzielą się na 4 poziomy ochrony. Niska ochrona: faktory 6 i 10 (kremy do opalania nie mogą zawierać SPF niższego niż 6 – te są zarezerwowane np. dla samoopalaczy). Średnia ochrona: faktory – 15, 20 i 25. Wysoka ochrona – faktory 30 i 50 oraz bardzo wysoka ochrona – faktor 50+ (zatrzymuje on ok. 98% promieniowania UV). Zgodnie z normami europejskimi z rynku powinny zniknąć wyższe oznaczenia, np. SPF 100. www.farmacjapraktyczna.pl dermokosmetyki farmacja praktyczna 5/2012 37 dermokosmetyki UVB i UVA W kremach do opalania oznacza się SPF, czyli Sun Protection Factor – międzynarodowy wskaźnik określający wysokość ochrony przed UVB, które są odpowiedzialne za pojawienie się rumienia. SPF oznacza, jak długo można przebywać na słońcu po aplikacji dermokosmetyku, aby nie narazić się na poparzenie słoneczne. Wylicza się go w następujący sposób: 15 min. x wysokość SPF (np. 15) = 225 min. 15 minut to czas uznany za potrzebny do wniknięcia w skórę minimalnej dawki rumieniowej (MED – Minimal Erythemal Dose) wywołującej zaczerwienienie skóry. Trzeba jednak pamiętać, że wysokość SPF wylicza się stosując na 1 cm2 skóry aż 2 mg kremu. Jak należy stosować zewnętrzne środki chroniące przed słońcem? Preparat nakładamy 20- 30 minut przed ekspozycją na słońce, w ilości ok. 2 mg/cm2. Preparaty wodoodporne po kontakcie z wodą tracą część swoich właściwości ochronnych, dlatego potrzebna jest ich kilkukrotna aplikacja podczas ekspozycji na słońce. Wysokość współczynnika chroniącego przed promieniowa- 38 farmacja praktyczna 5/2012 niem należy dostosować do typu skóry oraz do tego, czy skóra była już eksponowana na słońce. Szczególnej ochrony wymaga skóra osób z bardzo jasną karnacją oraz skóra dzieci. Idealny kosmetyk na słońce powinien nie tylko spełniać wszystkie wymagania związane z wysokością i jakością filtrów, ale dawać także skórze dodatkowe korzyści np. dzięki zawartości składników nawilżających, łagodzących czy antyoksydacyjnych. Gama Pharmaceris S dodatkowo uwzględnia potrzeby skóry delikatnej, wrażliwej, alergicznej i problemowej, która na słońce reaguje najszybciej. Kosmetyki zawierają fotostabilne filtry UVA i UVB o podwójnym mechanizmie zabezpieczenia (pochłanianie i odbijanie promieni UV). Są bezzapachowe, hipoalergiczne i wodoodporne. Wzbogacono je w masło Shea, które strukturą naśladuje naturalną lipidową osłonę skóry, odżywiając naskórek i zapobiegając jego przesuszeniu oraz alantoinę, która łagodzi podrażnienia. W balsamie do ciała SPF 50+ zawarta jest też witamina E o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Kosmetyki te łatwo się wchłaniają w skórę i nie pozostawiają na niej tłustej warstwy, zapewniając komfort stosowania. Polecane są nie tylko latem, ale również przy leczeniu dermatologicznym oraz po zabiegach medycyny estetycznej. W skład gamy Pharmaceris S wchodzą: S un Protect Nawilżający Krem Ochronny do twarzy SPF 30, S un Protect Hydrolipidowy łagodzący krem ochronny do twarzy SPF 50+, S un Body Protect Nawilżająca Emulsja Ochronna do Opalania Ciała SPF 30, S un Body Protect Hydrolipidowy Łagodzący Balsam do Ciała SPF 50+. Ich działanie uzupełniają: After Sun Protect Hydrolipidowy Łagodzący Balsam do Ciała – intensywnie łagodzi i regeneruje podrażnioną słońcem skórę dzięki specjalistycznemu połączeniu oleju z winogron i witaminy E. Zawiera nowoczesny kompleks nawilżający oraz bogatą kompozycję minerałów morskich, zawartych w wyciągu z perły, które hamują proces starzenia się skóry i chronią przed szkodliwym działaniem środowiska. www.farmacjapraktyczna.pl REKLAMA Nowoczesne kosmetyki, takie jak Pharmaceris S, oferują nie tylko skuteczną ochronę, ale też dodatkowe właściwości pielęgnacyjne i komfort stosowania dermokosmetyki S un Bronze Effect Delikatny Balsam Brązujący do Ciała – polecany dla osób ze skórą wrażliwą i problemową, które nie mogą eksponować skóry na słońce. Balsam wzmacnia naturalny kolor skóry, nadając jej stopniowo efekt równomiernej i zdrowej opalenizny. Substancje aktywne, wosk z oliwek i hialuronian sodu intensywnie nawilżają i odżywiają, wzmacniają barierę lipidową naskórka i chronią skórę przed wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Balsam polecany jest do codziennego stosowania. Ochrona dzieci Jest koniecznością, ponieważ skóra dzieci do 3. r.ż. jest pozbawiona naturalnej odporności na słońce, a jej poparzenie zwiększa ryzyko pojawienia się w przyszłości czerniaka. Z myślą o najmłodszych marka Pharmaceris wprowadziła w tym roku dwie nowości w gamie słonecznej – kremy przeznaczone dla dzieci i niemowląt już od 6. miesiąca życia: SPF 30 oraz SPF 50+. Preparaty posiadają wodoodporne formuły, szybko się wchłaniają, nie pozostawiając na skórze lepkiej warstwy, co zapewnia komfort aplikacji i stosowania. Nie tylko skutecznie chronią skórę maluchów przed słońcem, ale też intensywnie ją pielęgnują, dzięki zawartości takich składników, jak łagodzący olej z passiflory, nawilżający ekstrakt ze „złotej” algi czy regenerujący kwas foliowy. Kremy zawierają też więcej filtrów UVA niż ilość zalecana przez Komisję Europejską. Są hipoalergiczne, bezzapachowe, zapewniają niezwykłą łagodność dla delikatnej, cienkiej i bardzo wrażliwej skóry dzieci. Rygorystycznej ocenie poddane też zostały bezpieczeństwo i skuteczność ich stosowania – są przebadane klinicznie i dermatologicznie oraz otrzymały pozytywną opinię Instytutu Matki i Dziecka. Ważna jest również powtarzalność aplikacji i odpowiednia ilość produktu podczas ekspozycji na słońce. na ochrona przeciwsłoneczna, zarówno w kontekście urody, jak i zdrowia. Apteka to miejsce, do którego trafiają osoby z wrażliwą skórą, rodzice małych dzieci oraz bardziej wyedukowani „plażowicze”. Warto jednak wszystkim uświadamiać korzyści płynące z bezpiecznego opalania oraz wskazać, że nowoczesne kosmetyki, takie jak Pharmaceris S, oferują nie tylko skuteczną ochronę, ale też dodatkowe właściwości pielęgnacyjne i komfort stosowania. Preparaty te podczas ekspozycji na słońce mogą i powinny zastąpić codzienną pielęgnację. Marka Pharmaceris jest jednym z partnerów EUROmelanomaDAY, czyli europejskiej akcji profilaktyki czerniaka w Polsce. Przedsięwzięcie polega na przeprowadzeniu bezpłatnych badań kontrolujących znamiona w klinikach dermatologicznych i gabinetach prywatnych. Nie zwlekaj! Kontroluj znamiona. @ Akcja: edukacja Przed lekarzami i branżą farmaceutyczną stoi duże wyzwanie budowania wśród pacjentów świadomości, jak ważna jest skutecz- Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 5/2012 39 metamorfozy Energetycznie i kolorowo Bohaterką naszej majowej metamorfozy jest Pani mgr farm. Patrycja Wiśniewska, farmaceutka z „Apteki Eskulap” w Gniewkowie pod Toruniem. przed Startujemy! – Akurat jestem na finiszu urlopu macieżyńskiego. Niebawem wracam do pracy w mojej aptece, za którą bardzo się już stęskniłam – opowiada Pani Patrycja, choć, jak mówi, obawia się odrobinę zmian, które zastanie w swojej aptece, po wejściu w życie nowej ustawy refundacyjnej. – Bardzo ucieszyłam się z waszego zaproszenia do udziału w sesji. To będzie podwójny start – powrót do pracy w zupełnie innej oprawie. Już nie mogę się doczekać. Gruntowna zmiana stylu marzyła mi się już od dawna. Liczę, że współpracujący z wami styliści zaproponują mi jakieś ciekawe rozwiązania, zarówno w kwestii włosów, jak i ubioru. Liczę też na garść fachowych porad wizażystki odnośnie makijażu i pielęgnacji cery. Na początek włosy – delikatna farba podkreśli piękny, naturalny odcień włosów Pani Patrycji. Cięcie za nami, pora uformować nową fryzurę. Będzie modnie i stylowo. Ostatnie muśnięcie pędzelka po powiece i gotowe. Pora na wizytę w garderobie. Profesjonalnie wykonany makijaż podkreśli piękny kolor oczu naszej modelki. 40 farmacja praktyczna 5/2012 W tym sezonie królują mocne, jasne, kolory – ważne tylko, by umiejętnie je komponować. www.farmacjapraktyczna.pl metamorfozy zie po metamorfo top kolor Gotowe! – Bardzo wszystkim dziękuję. Spędziłam z wami niezapomniane chwile. Wszystkie porady stylistów od dzisiaj biorę sobie do serca. Wracam do pracy pełna sił, energii i optymizmu, gotowa na wyzwania. Porada stylistki MAGDA STĘPIEŃ Makeupownia Pracownia Wizerunku www.makeupownia.pl tel. (22) 825 09 42, ul. Marszałkowska 3/5 p.III Żywe, wręcz neonowe kolory warto w tym sezonie wykorzystać i włączać do codziennej garderoby. Nasza modelka na szczęście nie przestraszyła się intensywnych barw ubrań. W tym przypadku zastosowaliśmy delikatny i świetlisty makijaż. Niebieski kolor tęczówki świetnie prezentuje się w towarzystwie żółto-złotych cieni, granatowej kreski i czarnego tuszu do rzęs. Policzki i usta połączył ten sam odcień – w delikatnych barwach łososia i beżu. Oczywiście nie zapominamy o fluidzie – późną wiosną i latem może go zastąpić krem koloryzujący, koniecznie z filtrem! Kolor fryzury uwydatniła specjalna, profesjonalna pielęgnacja, która odżywiła włosy, nawilżyła je i nadała im połysku. Lekka linia strzyżenia nadała modny i naturalny kształt fryzurze. Zapraszamy Czytelniczki! Już 46 Czytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych metamorfozach. Promienny uśmiech, który pojawia się na Ich twarzach tuż po zakończeniu sesji, świadczy o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy, drogie Panie, możecie powiedzieć sobie „czas na zmiany”! Nasi styliści są do Waszej dyspozycji. Aby wziąć udział w naszej sesji, wystarczy wejść na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas maila, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem. farmacja praktyczna 5/2012 41 spis treści życie jest piękne ABC udanego grillowania Długi weekend majowy rozpoczyna sezon grillowy. Podwórka, ogródki i działki są idealnym miejscem, gdzie można wspólnie z przyjaciółmi i rodziną spędzić czas – zajadając przysmaki z grilla. T Przed pieczeniem ruszt posmaruj olejem roślinnym – potrawy nie będą się przyklejały rudno podać receptę na udaną majówkę – w zależności od zainteresowań, zdrowia i kondycji, każdy wybiera inny sposób wypoczynku. Co do jednego jednak nie można mieć wątpliwości – lubimy spędzać majówki na świeżym powietrzu, zwłaszcza kiedy po długich miesiącach słoty, śniegu i mrozów na niebie pojawia się słońce. Ogromną popularnością cieszy się zwłaszcza spożywanie posiłków w plenerze – grillowanie i ogniska. Warto więc zawczasu przygotować się na sezon grillowy, by nic nie zakłóciło przyjemności spędzenia czasu w gronie przyjaciół i rodziny. Poniżej kilka praktycznych wskazówek. Grill węglowy Najpopularniejszym grillem w Polsce jest grill węglowy, który jest zazwyczaj mały, lekki i łatwy w transporcie. Posiada prostą konstrukcję – można go bez problemu zdemontować i zabrać ze sobą, np. na piknik. Surowce do grillowania: węgiel drzewny, brykiet Ze względu na walory zapachowe dań z grilla warto wybrać tradycyjnie wyprodukowany węgiel drzewny. Przy zakupie worka z węglem zwróć uwagę na wielkość brył – im grubsze, tym łatwiej uzyskasz z nich odpowiedni żar. Do najlepszych gatunków drzew, z których wypala się węgiel, zalicza się drzewa liściaste. Wiedz, że jest to w pełni ekologiczne, np. popiół idealnie nadaje się jako kompostownik, np. na przydomowe grządki. Inną opcją są brykiety, czyli kostki sprasowanego miału węglowego. Główną ich zaletą to długo utrzymujący się żar i stała temperatura, co niewątpliwie ułatwia smażenie na ruszcie. Podpałki, rozpałki i inne Do rozpalenia węgla możesz użyć bezwonnego, czystego oleju parafinowego lub kostkę z płyty pilśniowej. Niektóre grille węglowe posiadają gazowy zapalnik, dzięki czemu węgiel drzewny można rozpalić już przez naciśnięcie guzika. Miniporady grillowania Grill najlepiej ustaw w miejscu osłoniętym od wiatru. Przed pieczeniem ruszt posmaruj olejem roślinnym – potrawy nie będą się przyklejały. Świetnie sprawdzą się również aluminiowe tacki do pieczenia. Przed położeniem mięsa na ruszt, można ułożyć na węglu gałązki jałowca lub innych ziół – mięso nabierze wspaniałego aromatu. Sponsorem artykułu jest producent leku 44 RAN-MAX/153/04-2012 farmacja praktyczna 2/2012 www.farmacjapraktyczna.pl życie jest piękne Zajrzyj na stronę www.wakacje.wp.pl Znajdziesz tam: • ciekawe przepisy na majowe grillowanie i cenne wskazówki dla miłośników grillowania, • informacje, jak i gdzie ciekawie i aktywnie spędzić majówkę, • wskazówki, co zrobić, żeby wygrać atrakcyjne nagrody w majówkowym konkursie, organizowanym przez portal wp.pl, na stronie znaleźć można informację o zasadach oraz regulamin konkursu. Ognisko Jeżeli pragniesz spędzić majówkę w plenerze z przyjaciółmi i m.in. rozpalić ognisko, potrzebujesz wiedzy o tym, jak i gdzie bezpiecznie to zorganizować. Gdzie można rozpalić ognisko? Ten problem reguluje kilka rodzajów przepisów, m.in. przepisy przeciwpożarowe. Generalnie ognisko można rozpalić w miejscu uniemożliwiającym zapalenie się materiałów palnych i innych obiektów. Absolutnie nie wolno tego robić w odległości bliższej niż sto metrów od lasu. Rejony turystyczne zwykle posiadają regulaminy dotyczące rozpalania ognia w wyznaczonych miejscach. Z kolei na prywatnych terenach potrzebna jest zgoda właściciela. Jak skutecznie rozpalić ogień? Istnieją różne sposoby na ułożenie i rozpalenie ogniska. Pierwszym z nich jest ognisko warstwowe: na spodzie kładziesz rozpałkę np. korę brzozową, sproszkowaną żywicę, wiórki (w dość dużej ilości), następnie układasz chrust (cienkie gałązki) i coraz grubsze drewno. Dobrym pomysłem jest również ułożenie belkowe (tzw. kwadrat przekładany na wzór pruskiego muru). Rozpałka i drobne gałązki otoczone są grubymi konarami (koniecznie suchymi). Najlepiej i najszybciej palą się drzewa iglaste, ponieważ mają w sobie bardzo dużo żywicy. Z kolei leszczyna – przyda się na patyki do pieczenia, np. kiełbasek nad ogniem. Nie rozpalaj ogniska, gdy jesteś ubrany w odzież ze sztucznych materiałów, albowiem bardzo szybko może się zapalić – nawet od iskry. następnie wysyp piasek i dookoła obłóż kamieniami. Uwzględnij kierunek wiatru i oceń, czy mocniejsze podmuchy nie będą zagrożeniem dla otoczenia. Przy ognisku zawsze powinien ktoś czuwać – nie zostawiaj go bez opieki. Na koniec zabawy ognisko zalej wodą i przysyp wcześniej przygotowanym piaskiem. Pamiętaj, aby usunąć wszelkie żarzące się kawałki drewna i gorące kamienie. @ Zabezpieczenie ogniska i miejsca Miejsce, w którym planujesz rozpalić ogień dokładnie oczyść, Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 2/2012 RAN-MAX/153/04-2012 45 fot. Krzysztof Jarczewski/Forum Karol Okrasa Znany kucharz, gospodarz programu telewizyjnego „Smaki czasu z Karolem Okrasą”, szef restauracji „Platter by Karol Okrasa” w Warszawie, która w ubiegłym roku została dwukrotnie wyróżniona – w kategorii najlepsza restauracja hotelowa, w konkursie POLAND 100 BEST Restaurants oraz w przewodniku Michelin. W listopadzie ub.r. wyróżniony odznaką honorową BENE MERITO przez Ministra Spraw Zagranicznych, za propagowanie kuchni polskiej w kraju i za granicą. Przysmaki Karola Okrasy Drodzy Farmaceuci! Pomysłów na szpinak jest całe mnóstwo. Młody, świeży i chrupiący w sałatkach, kanapkach, przekąskach i daniach głównych. Z przyjemnością smakujemy go również w makaronach, pierożkach, naleśnikach i omletach, a także w towarzystwie ryb i owoców morza. Jest jednym z najzdrowszych warzyw. Zawiera bardzo duże ilości żelaza, witamin i soli mineralnych, a zwłaszcza chlorofilu. Znajdują się w nim również cenne przeciwutleniacze – luteina i beta karoten. Sałatka z zapieczonym kozim serem i smażonymi gruszkami Składniki (na 4 porcje): 400 g koziego sera dojrzewającego „mini roladka”, 400 g mieszanych sałat ze szpinakiem i ziołami, 50 g orzechów laskowych, 200 g malin, 2 gruszki, 2 łyżki miodu, 1 cytryna, 100 ml białego wytrawnego wina. Sos malinowy: 100 ml oliwy z oliwek, 1 łyżeczka musztardy, 1 łyżeczka miodu, 1 cytryna, 50 g malin (mogą być mrożone). Przygotowanie: Kozi ser pokrój na plastry szerokości 1,5 cm. Rozłóż na blaszce z pergaminem i zapiecz w piekarniku pod grzałką na złoty kolor. Orzechy laskowe upiecz w piekarniku i zdejmij z nich skórkę. Pokrusz na mniejsze kawałki. Gruszki pokrój na mniejsze kawałki. Miód rozpuść na patelni i dodaj startą skórkę z połowy cytryny. Układaj w miodzie gruszki i chwilę podgotuj. Dodaj wino i sok z cytryny. Duś gruszki aż będą miękkie i sos zgęstnieje do konsystencji syropu. Maliny zmiksuj z miodem i musztardą oraz sokiem z cytryny. Dolewaj powoli oliwę, cały czas mieszając. Zapieczony kozi ser układaj z sałatami na talerzu i dekoruj całymi malinami oraz pokruszonymi orzechami laskowymi. Delikatnie polej sosem. www.farmacjapraktyczna.pl fot. własność: Philipiak S.A./ wykonanie: Błękitne Studio kuchnia farmaceutyczna mega hit! Organki cielęce z młodą marchewką i szpinakiem Składniki (na 4 porcje): 800 g górki cielęcej z oczyszczonymi kostkami, 4 gałązki rozmarynu, 3 ząbki czosnku, sól i pieprz, 800 g młodej marchewki, pół łyżeczki mielonego kminu rzymskiego, 1 cytryna, pół łyżeczki miodu, 500 g świeżego szpinaku, 1 cebula, 2,5 łyżki oliwy, 1 gałka muszkatołowa, ser pleśniowy. Przygotowanie: Górkę cielęcą zamarynuj na 12 godz. w plastrach czosnku, oliwie i posiekanym rozmarynie. Następnie dopraw solą i pieprzem, obsmaż na złoty kolor i dopiecz na patelni pod przykrywką. Marchewkę obierz i ugotuj do miękkości. Z oliwy, kminu, skórki i soku z ćwiartki cytryny i miodu przygotuj marynatę. Ciepłą marchewkę dopraw marynatą i odstaw do ostygnięcia. Szpinak umyj i osusz. Oliwę podgrzej na patelni razem z plastrami czosnku (nie smaż!). Dodaj posiekaną cebulkę, skórkę z ćwiartki cytryny, szpinak i dopraw gałką muszkatołową. Na koniec dodaj pokrojony w kostkę ser pleśniowy i chwilę podgrzej, aż ser zacznie się rozpuszczać. Podawaj pokrojone kotleciki na szpinaku z marchewką. Tortilla z kurczakiem i sosem pomidorowym Składniki (na 4 porcje): 4 płaty tortilli pszennej, 1 pierś kurczaka, 1 papryka czerwona, 100 g żółtego sera, 1 cebula, garść liści świeżego szpinaku. Salsa pomidorowa: 2 sparzone i obrane pomidory, 1 cebula, 1 mała ostra papryczka, 1 ząbek czosnku. Przygotowanie: Kurczaka oczyść, dopraw solą i pieprzem. Obsmaż na patelni na złoty kolor, dopiecz pod przykryciem, pokrój w paski. Cebulę pokrój w piórka, a paprykę w paski i zblanszuj na suchej patelni. Układaj warzywa razem z kurczakiem na tortilli. Rozłóż liście szpinaku i posyp startym na grubej tarce serem. Złóż tortillę na pół i podpiekaj na patelni na złoty kolor. Pomidory pokrój na mniejsze kawałki, cebulę posiekaj, czosnek pokrój w plastry, skrop oliwą. Przełóż do nagrzanego naczynia, aż składniki sosu zaczną się delikatnie przypalać. Zmniejsz ogień i gotuj, aż sos zgęstnieje. Dopraw ostrą papryczką. farmacja praktyczna 5/2012 47 kultura Nowojorski romans Owacyjnie przyjętą na festiwalu w Sundance kontynuację „Dwóch dni w Paryżu”, krytyka porównuje z najlepszymi komediami Woody’ego Allena. Po rozstaniu z Jackiem, Marion (Julie Delpy) przenosi się do Nowego Jorku, gdzie, przygotowując wystawę swoich fotografii, poznaje słynnego prezentera radiowego Mingusa (Chris Rock). Wszystko zdaje się ich dzielić, ale to właśnie w ramionach obdarzonego wyjątkowo ciętym dowcipem gwiazdora eteru ponętna Francuzka znajdzie pocieszenie po miłosnym zawodzie. Ich sielankę zakłóci nagła wizyta ekscentrycznego ojca Marion (ojciec reżyserki Albert Delpy) i jej wiecznie niezaspokojonej seksualnie siostry. W dodatku, gdy pracami utalentowanej artystki zainteresuje się bogaty playboy (Vincent Gallo), nowojorski romans barwnej pary zamieni się w prawdziwą lawinę kulturowych i miłosnych nieporozumień. „2 dni w Nowym Jorku”, scen. i reż. Julie Delpy, wyst.: Julie Delpy, Chris Rock, Vincent Gallo, Albert Delpy. Dystrybucja: Kino Świat. Premiera: 25.05.2012 r. dvd mega hit! Wspomnienie ocalonych Najnowsze dzieło Agnieszki Holland zachwyciło krytykę filmową na całym świecie swoją odwagą, wymową, warsztatem i wspaniałymi kreacjami aktorów. Leopold Socha (wybitna rola Roberta Więckiewicza), Polak ze Lwowa przez ponad rok pomagał i dawał schronienie ukrywającej się w kanałach grupie uciekinierów z getta. Za pieniądze. Jednak to, co wydawało się okazją do zarobku, doprowadziło do powstania głębokiej więzi emocjonalnej pomiędzy Sochą a uciekinierami, ewoluując w heroiczną walkę o ludzkie życie. Inspiracją dla scenariusza „W ciemności” była książka Roberta Marshalla „W kanałach Lwowa”. Wspomnienia jednej z ocalonych – Krystyny Chiger, opisane zostały również w książce „Dziewczynka w zielonym sweterku”. „W ciemności”, reż. Holland Agnieszka, wyst.: Robert Więckiewicz, Kinga Preis, Agnieszka Grochowska, Krzysztof Skonieczny, Producent: Kino Świat. Dystrybucja: ADD Media Entertainment. Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CIEMNOŚĆ, mają szansę otrzymać płytę z filmem w prezencie. 48 farmacja praktyczna 5/2012 www.farmacjapraktyczna.pl Akustyczni akrobaci Projekt „Acoustic Acrobats” narodził się w 2011 r. Jest muzyczną sumą doświadczeń każdego z tworzących go instrumentalistów i zarazem efektem otwarcia się na nową muzyczną podróż, w której można odnaleźć choćby tropy bałkańskie czy klezmerskie oraz dźwięki z pogranicza muzyki etniczno-jazzowej. „Live”, Acoustic Acrobats, Luna Music Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: AKROBACI, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. U źródła myśli Komórki glejowe stanowią 90 proc. naszych komórek mózgowych. Do niedawna naukowcy sądzili, że spełniają one jedynie funkcję „kleju”. Czas, by przyjrzeć się bliżej temu, jak funkcjonują. Ta lektura może się okazać kluczem do zrozumienia pojęć, takich jak inteligencja, kreatywność czy wyobraźnia. „U źródła naszych myśli”, Andrew Koob, Sonia Draga Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: KOMÓRKI, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. Carlos z szuflady Nowy album wirtuoza gitary to zbiór instrumentalnych kompozycji, które Santana skomponował na przełomie ostatnich lat na potrzeby swoich wcześniejszych płyt długogrających. Ostatecznie postanowił je zarchiwizować i wydać. Efektem „pisania do szuflady” jest 12 wspaniałych, melodyjnych kompozycji. „Shape Shifter”, Santana Carlos, Sony Music Entertainment Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CARLOS, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. Rozwiązanie konkursów z nr 3 (52): Płyta DVD „Jane Eyre” (hasło JANE): Magdalena Bednarczyk • Płyta „My” Edyty Górniak (hasło EDYTA): Małgorzata Mazur • Płyta „Z ust do ust” Janusza Radka (hasło RADEK): Agnieszka Wleklińska, Justyna Orłowska • Książka „Męska plaga...” (hasło PLAGA): Dorota Krzyszkiewicz, Marek Koteluk • Książka „Elka” (hasło ELKA): Anna Konopka-Koteluk, Katarzyna Gruchała. Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) Zabierz dziecko w miasto! REKLAMA kultura Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? Które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? Wejdź na: www.gogaga.pl Przypadek Henrietty BEST SELLER! HeLa to najsłynniejsza chyba linia komórkowa wywodząca się z komórek raka szyjki macicy, pobranych od 31-letniej Murzynki z Baltimore, Henrietty Lacks. Wykorzystano je w badaniach nad genami powodującymi raka i nad tymi, które hamują jego rozwój. To pierwsze nieśmiertelne komórki ludzkie, jakie kiedykolwiek wyhodowano w laboratorium. Za ich pomocą opracowano leki na opryszczkę, białaczkę, grypę, hemofilię i chorobę Parkinsona; używano ich w badaniach nad wchłanianiem laktozy, chorobami przenoszonymi drogą płciową oraz zapaleniem wyrostka robaczkowego. O ich znaczeniu w rozwoju medycyny i nieocenionej roli badawczej można by mówić bez końca. A jednak o kobiecie, która ich dostarczyła nie wiadomo wiele więcej ponad to, że zmarła w 1951 r. z powodu wyjątkowo złośliwego raka szyjki macicy. Kim była Henrietta Lacks? „Nieśmiertelne życie Henrietty Lacks” to historia jej życia, jej komórek oraz jej rodziny. Czyta się ją jak tekst popularnonaukowy, historyczną biografię oraz powieść detektywistyczną w jednym. „Nieśmiertelne życie Henrietty Lacks”, Rebecca Skloot, Wydawnictwo Sonia Draga Osoby, które za pośrednictwem strony internetowej www.farmacjapraktyczna.pl (zakładka: AKTUALNE KONKURSY) wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: HENRIETTA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. farmacja praktyczna 5/2012 49 REKLAMA krzyżówka Rozwiązaniem krzyżówki z nr 3 (52) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: PODWYŻSZONE CIŚNIENIE WEWNĄTRZGAŁKOWE. Komplet serwetek firmy Almi Decor otrzymują: Krystyna Grochowska, Małgorzata Rynkowska, Antoni Zalewski, Ewa Wawrzyniak, Teresa Kurmanowska, Karolina Karska, Kamil Pluciński, Joanna Dąbrowiecka, Anna Puchowska i Agnieszka Migas. 10 Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie: 1 2 19 3 4 5 6 7 8 9 10 20 21 22 23 24 25 26 27 11 12 28 13 29 14 30 15 31 16 32 17 33 18 34 Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 kompletów serwetek firmy Almi Decor, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 15 czerwca 2012 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected] Imię i nazwisko: ....................................................................................................................................................................... Dokładny adres: ....................................................................................................................................................................... e-mail: ....................................................................................................................................................................... Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu organizacji konkursu oraz w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma. Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach. Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną. Data: ........................................... Podpis: ..................................... Telefon: ...................................... 50 farmacja praktyczna 5/2012 www.farmacjapraktyczna.pl