Jeżeli chodzi o główny postulat programu to: Kształtowanie

ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU ETYKI:
ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Z DNIA 15 LUTEGO 1999 R.,
W TYM ZAŁ. Nr 1 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA
SZEŚCIOLETNICH SZKÓŁ PODSTAWOWYCH I GIMNAZJÓW.
Oprócz realizacji założeń z zakresu etyki:
1. Kształtowania refleksyjnej postawy wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych
oraz wobec różnych sytuacji życiowych,
2. Przygotowania do rozpoznania podstawowych wartości i właściwej ich hierarchizacji,
DzU nr 14, s. 597.
Niniejszy program aspiruje do tego, żeby przygotować dzieci do przyswajania treści stanowiących
osnowę tzw. ścieżek edukacyjnych na kolejnych etapach kształcenia:
- edukacji prozdrowotnej (Nabywania umiejętności dbania o swoje zdrowie. DzU nr 14, s. 597),
- edukacji ekologicznej (1. Dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku oraz
ich wartościowanie, 2. Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska. DzU nr 14, s. 59).
Jeżeli chodzi o główny postulat programu to: Kształtowanie umiejętności
nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi, dorosłymi,
z osobami niepełnosprawnym, przedstawicielami innej narodowości, rasy, itp.
Źródła literackie wykorzystane w programie:
1. Teksty odwołujące się do przeżyć dzieci, do zaobserwowanych sytuacji w grupach szkolnych.
Podstawą będzie tu opowiadanie „Inni z IVa”, ukazujące się od kilku lat na łamach pisma
„Integracja” oraz program do nauczania etyki dla uczniów szkoły podstawowej
pt. „Chcemy być lepsi” Marka Gorczyka.
2. Baśnie bądź opowiadania uruchamiające wyobraźnię oraz pomysłowość, pozwalające
przeżywać wraz z bohaterami sytuacje dylematu. Uczniowie utożsamiając się z bohaterami,
samodzielnie próbują znaleźć wyjście z sytuacji problemowych, a także uczą się profilaktyki,
zapobiegania zdarzeniom ujętym w podobnym kontekście. Dobre źródło stanowi tu min. zbiór
powieści Janusza Korczaka, baśni J.Ch. Andersena oraz braci Wilhelma, Jacoba Grimm.
3. Bajki filozoficzne różnych autorów min. Michel Piquemal, Roger – Pol Droit, wychodzące
poza dosłowne znaczenie bajki, pozwalające stawiać pytania i szukać odpowiedzi: jaki jest
sens życia ludzkiego, czym jest dobro, szczęście, w jaki sposób można je osiągnąć, co oznacza
wolność oraz podobne wartości w życiu człowieka?
Uczniowie poznają greckich filozofów, min Diogenesa i Sokratesa, przeczytają bajki
Schopenhauera, poznają opowieści z dalekich Chin, bajki i przypowieści zaczerpnięte
z filozofii wschodu i zachodu oraz mitologii. Poznają stare, ponadczasowe treści ujęte
w nowej formie.
4. Wiersze znanych i lubianych przez dzieci poetów: Danuty Wawiłow, Wandy Chotomskiej,
Małgorzaty Strzałkowskiej, Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Adama Mickiewicza, Ignacego
Krasickiego oraz wielu innych znanych autorów.
5. Pozostałe teksty i opowiadania wykorzystywane podczas lekcji etyki, są w większości
lekturami w klasach od I do IV.
POMOCE WYKORZYSTYWANE PRZY REALIZACJI PROGRAMU ETYKI:
Przedstawiane wiersze i pozostałe utwory literackie są często w formie nagrań, piosenek
śpiewanych przez znanych aktorów. Dla większego skupienia uwagi, towarzyszą im odgłosy
dźwiękonaśladowcze otaczającego środowiska, min. odgłosy zwierząt, przyrody (szum wiatru,
deszcz), czy odgłosy domu (np. kapiąca woda, odgłosy tupania, itp.).
Oprócz nagrań CD, bajki oraz opowiadania przedstawiane są w formie multimedialnej, czyli
krótkiego filmu, na temat, którego później toczy się dyskusja. Tak było w przypadku adaptacji bajki
Adama Mickiewicza pt. „ Przyjaciele”, przedstawionej w postaci animacji figurek z plasteliny
pt. „Leszek i Mieszek”.
Dodatkową inspiracją do zajęć są obejrzane przez uczniów sztuki teatralne oraz musicale.
FORMY I METODY PRACY PODCZAS REALIZACJI ZAJĘC ETYKI:
Zajęcia prowadzone są metodami aktywizującymi, umożliwiającymi uczniom aktywne
doświadczenie i przeżywanie, głównie poprzez:
- pogadanki, dyskusje nt. przedstawionych opowiadań, próby przedstawienia własnego zakończenia
opowiadania, właściwego, sprzyjającego obu stronom rozstrzygnięcia konfliktu,
- scenki rodzajowe, tzn. odgrywanie scenek sytuacyjnych, aby lepiej wczuć się w rolę bohatera
opowiadania,
- konkursy, piosenki, burze mózgów,
- ekspresję plastyczną oraz związki pomiędzy ekspresją słowną, a plastyczną, np. karykatura wyrażana
za pomocą rysunku oraz słownie, ilustrowanie poznanych na lekcji lub przeżytych sytuacji, a także
układanie oraz ilustrowanie własnych tekstów.
FORMY ORGANIZACYJNE:
- praca w grupie,
- praca w zespołach zadaniowych, tzw. „stoliki zadaniowe”.
Program nie zakłada propagowania z góry ustalonych, jedynie słusznych poglądów. Pozostaje
wolny od rygoryzmu moralnego, który mógłby stawiać uczniów w sytuacji konfliktów wewnętrznych.
Skonstruowany jest w ten sposób, aby rozbudzić pomysłowość i wyobraźnię dziecka. W umiejętny
sposób przedstawia sytuacje dylematu, w których uczeń może podjąć za bohatera baśni, bajek, czy
opowiadań ważne decyzje. Treści przedstawione w scenariuszach dotyczą sposobów formowania
prawidłowych relacji międzyludzkich w kontaktach pomiędzy dziećmi, jak również dziećmi,
a dorosłymi. Jednocześnie wiele z nich ukazuje godne naśladowania wzorce moralne, zachęca do
aktywnej postawy, a także uczestniczenia w pracy na rzecz dobra wspólnego. Dotyczy to cech takich
jak: dążenie do prawdy, szczęścia, wolności, okazywania dobra innym ludziom.
W trafny sposób podane wartości ukazują wymienione w literaturze bajki filozoficzne, baśnie oraz
wiele utworów, będących często lekturami szkolnymi lub uzupełnieniem listy lektur szkolnych, jak
np. przyjacielskie relacje ukazane w opowiadaniach „Chatka Puchatka” Milne Alan Alexander , czy
„Dzieci z Bullerbyn” Astrid Lindgren, bohaterska postawa w książce „Piotruś zuch” Mieczysławy
Buczkówny. Walory cenione ukazują także bajki znanych, polskich wieszczów narodowych, min.
„Przyjaciele” A. Mickiewicza, czy bajka pod tym samym tytułem Ignacego Krasickiego.
Pozytywy bliskich dzieciom sytuacji szerzone są w powieściach Janusza Korczaka, min: „Kajtuś
Czarodziej”, „Uparty chłopiec”, czy „Król Maciuś Pierwszy”.
Większość utworów obfituje w ogromną dozę poczucia humoru, niektóre trafnie przedstawiają
ułomności ludzkiego charakteru. Wszystkie teksty poruszają dziecięcą wyobraźnię.
Podczas poznawania utworów negujących ludzkie wady, min. wiersza „Kwoka” Juliana Tuwima.
Uczniowie dyskutują nt. zarozumialstwa oraz pychy gospodyni. Braku zasad bon ton. Proponują
właściwe, przyjęte przez ogół społeczeństwa oraz zgodne z postępowaniem moralnym sposoby
wyjścia z zaistniałych sytuacji.
Na tej samej zasadzie realizowane są inne wiersze, min. „Skarżypyta”. Uczniowie odgrywając
scenki sytuacyjne, prezentują sytuacje, podobne do przedstawionej w wierszu. Próbują określić
zdarzenia, w których należy bezzwłocznie zawiadomić wychowawcę lub innego nauczyciela,
gdy czują zagrożenie, np. kiedy ktoś im dokucza. Próbują dokonać wyraźnego odróżnienia sytuacji
zagrożenia od sytuacji o zaistnieniu, których należy powstrzymać się od powiadamiania osoby starsze
i spróbować poradzić sobie samodzielnie, w przeciwny razie, może to być odebrane przez
rówieśników, jako skarżenie.
Podczas zajęć realizowane są tematy z cyklu „Pomagamy innym” ze szczególnym
uwzględnieniem osób poszkodowanych w jakiś sposób przez los, min. niepełnosprawnych.
Uczniowie próbują na lekcjach zrozumieć, że odmienność jest powszechnym zjawiskiem,
a tymczasem odmienny wygląd zewnętrzny nie przeszkadza we współpracy, czy przyjaźni.
Nabywają wiadomości, że ocenianie ludzi na podstawie wyglądu może być niesprawiedliwe
i krzywdzące, a jeżeli chodzi o umiejętności, każdy z nas ma swoje mocne i słabe strony.
Do podobnych wniosków doszli analizując baśń „Dzwonnik z Notre Dame”.
Dodatkowym atutem zajęć realizowanych z etyki jest wykształcenie wśród uczniów
samodzielnego, krytycznego myślenia. To zajęcia realizowane, min. na temat wpływu telewizji, czyli
mass mediów na społeczeństwa. Uczniowie w oparciu o przykłady i liczne dyskusje, z dystansem
będą odnosili się do niektórych, bezwartościowych programów, a zwłaszcza do reklam. Będą zdawali
sobie sprawę, że reklama może być narzędziem manipulacji. Może wymuszać, czy wzbudzać
pragnienie posiadania różnych rzeczy, niekoniecznie potrzebnych, czy wartościowych.
Każde zajęcia etyki kończą się wskazaniem pozytywnych wzorców zachowania oraz dyskusją
na temat walorów pozytywnych rozwiązań zaistniałych podczas lekcji sytuacji.
Biorąc pod uwagę uwarunkowania psychologiczne uczniów w tym wieku, akceptację określonych
wartości moralnych uzyskuje się przez aprobatę grupy rówieśniczej i autorytetów.
Dlatego program zakłada jak najwięcej konkretnych sytuacji i wskazywania dróg wyjścia
z problemów przez afirmację pozytywnych cech charakteru: prawdomówności, pracowitości, postawy
akceptacji wobec osób inaczej wyglądających, słabszych w pewnych dziedzinach, niepełnosprawnych
itd.