Rola parlamentów narodowych w świetle Traktatu Lizbońskiego

Transkrypt

NR 84
Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2010
mgr Agnieszka Kurczuk
UMCS w Lublinie
Rola parlamentów narodowych
w wietle Traktatu Lizbo!skiego
Role of nationalist parliaments in the light
of the Lisbon Treaty
Streszczenie: Celem poni szego opracowania jest analiza roli parlamentów narodowych w !wietle Traktatu Lizbo"skiego, który w dniu 1 grudnia 2009 roku oficjalnie
wszed# w ycie we wszystkich pa"stwach cz#onkowskich Unii Europejskiej. W artykule przedstawiono problematyk$ nowych uprawnie" parlamentów narodowych w procesie kontroli przestrzegania zasady subsydiarno!ci (pomocniczo!ci) w procesie
prawodawczym oraz zagadnienie funkcji konsultacyjnej narodowych organów ustawodawczych w zakresie procedury uproszczonej zmiany. W artykule dokonano tak e
oceny efektywno!ci nowej procedury „wczesnego ostrzegania” oraz przegl%du regulacji traktatowych wzmacniaj%cych znaczenie parlamentów narodowych w funkcjonowaniu struktur europejskich. Po wej!ciu w ycie Traktatu Lizbo"skiego parlamenty
narodowe uzyska#y mo liwo!& wywierania realnie wi$kszego wp#ywu na proces legislacyjny Unii Europejskiej. Nast$pstwem wzmocnienia pozycji parlamentów narodowych mo e by& rzeczywiste, istotne umocnienie legitymacji demokratycznej Unii,
a tak e wyja!nienie relacji Unii z pa"stwami cz#onkowskimi przy wykonywaniu kompetencji prawodawczych.
Abstract: The aim of the article is to present the role of the national parliaments in
the light of the Lisbon Treaty that officially came into force on the 1st of December
2009 in all member states of the European Union. The article presents the issue of
the new competences of the national parliaments in the control of the observance of
the subsidiarity rule in the legislation process as well as the problem of their consultative function in the "passerelle" procedure. The article is also an evaluation of the effectiveness of the early warning procedure and a review of the Treaty regulations
strengthening the importance of the national parliaments in the functioning of the
European Union. After entering into force of the Lisbon Treaty national parliaments
gained the truly bigger influence on the legislation process in the European Union.
The consequence of the strengthening of the position of the national parliaments may
be a real and significant reinforcement of the democratic legitimacy of the EU as well
as a clarification of the relations between EU and national parliaments by exercising
legislative competences.
126
A. Kurczuk
Wst"p
Cz onkostwo pa!stw europejskich w strukturach unijnych poci"gn# o
za sob" skutek w postaci pewnego os abienia pozycji parlamentów narodowych. Tradycyjnie nale$"ca wy "cznie do krajowych organów ustawodawczych kompetencja stanowienia prawa zosta a w cz#%ci przeniesiona na
rzecz Unii Europejskiej. Co prawda parlamenty narodowe wykonuj" nadal
wa$ne zadania wynikaj"ce chocia$by z obowi"zku transpozycji norm prawa
unijnego do porz"dków wewn#trznych pa!stw cz onkowskich, jednak$e ich
kompetencje w zakresie uprawnie! prawotwórczych na poziomie ogólnoeuropejskim s" dotychczas ograniczone.
W doktrynie coraz cz#%ciej zacz#to wyra$a& pogl"d, i$ nale$y wzmocni& aktywno%& parlamentów narodowych na forum unijnym. Rozszerzenie
granic udzia u narodowych organów przedstawicielskich w budowaniu Unii
Europejskiej jest szans", aby zagwarantowa& demokratyczne podstawy procesu integracji europejskiej1 i oddali& pojawiaj"ce si# uwagi o deficycie demokracji.2
1 grudnia 2009 roku Traktat Lizbo!ski3 oficjalnie wszed w $ycie we
wszystkich pa!stwach cz onkowskich Unii Europejskiej. Tym samym zako!czy si# okres niepewno%ci co do zasad funkcjonowania Unii Europejskiej,
spowodowany najpierw odrzuceniem przez Francj# i Holandi# Traktatu
Ustanawiaj"cego Konstytucj# dla Europy,4 a pó'niej trudno%ciami w przyj#ciu oraz ratyfikacji Traktatu Lizbo!skiego.
Celem niniejszego opracowania jest wskazanie na now" rol# parlamentów narodowych w %wietle wchodz"cego w a%nie w $ycie Traktatu Lizbo!skiego oraz przedstawienie rozwi"za! id"cych w kierunku umocnienia
pozycji parlamentów krajowych w unijnym procesie ustawodawczym. Warto
zwróci& na te problemy szczególn" uwag#, bowiem ich nast#pstwem mo$e
by& rzeczywiste, istotne ugruntowanie legitymacji demokratycznej Unii,
a tak$e wyja%nienie relacji Unii Europejskiej z jej pa!stwami cz onkowskimi
przy wykonywaniu kompetencji prawodawczych. Szkoda, $e w Polsce kwestii tej w debatach politycznych nad reform" ustrojow" Unii prawie wcale nie
po%wi#cano uwagi.5
1
J. Marsza ek-Kawa, 2004, Parlament Europejski V Kadencji (1999-2004) a parlamenty narodowe w pa"stwach Unii Europejskiej, Wydawnictwo Mado, str. 332.
2
J. Jaskiernia, Rozwój instytucjonalny Unii Europejskiej a problem „deficytu demokracji”,
[w:] Forum Spraw Publicznych, VII Konferencja, Przysz#o!& Unii Europejskiej, 10 czerwca 2006,
LAM – Wydawnictwo Akademii Finansów, Warszawa 2006, s. 17.
3
Traktat Lizbo!ski; wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej (zwany dalej TUE)
i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwany dalej TFUE), Dziennik Urz#dowy Unii Europejskiej C 115 z dnia 09 maja 2008 roku.
4
Traktat Konstytucyjny opublikowany w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 310 z dnia
16 grudnia 2004 roku.
5
J. Barcz, Poznaj Traktat z Lizbony, 2008, Urz"d Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa,
str. 32. Dokument dost#pny jest na stronie internetowej:
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/A5B3756191018473C1257442003AD678/$file/Broszura_
TzL2008.05.07.pdf
Seria: Administracja i Zarz dzanie (11)2010
ZN nr 84
Rola parlamentów narodowych w !wietle Traktatu Lizbo"skiego
127
Umocnienie pozycji parlamentów krajowych w zakresie stanowienia
prawa zaproponowane najpierw w Traktacie Konstytucyjnym, a nast#pnie
zawarte w Traktacie z Lizbony, nale$y uzna& za jedn" z najbardziej znacz"cych reform ustrojowych Unii Europejskiej.
Parlamentarzy%ci krajowi maj" szans# sta& si# podmiotami na europejskiej scenie politycznej otrzymuj"c mo$liwo%& reagowania na inicjatywy
europejskie. Wraz z rozpocz#ciem obowi"zywania Traktatu Lizbo!skiego
parlamenty narodowe odzyskaj" swoj" pozycj#, któr" utraci y w zwi"zku
z integracj" europejsk" oraz b#d" wywiera& realny wp yw na kszta t decyzji
podejmowanych w Brukseli i Strasburgu. W my%l umocnionej demokracji
obywatelskiej odt"d g os ka$dego z obywateli Unii Europejskiej, poprzez parlamentarzystów krajowych, b#dzie mia wi#ksze szanse by& us yszanym na
forum europejskim.
Rys historyczny
Po raz pierwszy konieczno%& wzmocnienia roli parlamentów krajowych w strukturze europejskiej zosta a wspomniana w Deklaracji dotycz"cej
roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej do "czonej do Traktatu
z Maastricht.6 Tak naprawd#, usankcjonowanie pozycji parlamentów krajowych nast"pi o wraz z Protoko em do "czonym do Traktatu z Amsterdamu7
w sprawie roli parlamentów narodowych pa!stw cz onkowskich w Unii Europejskiej.
Kolejn" prób" wzmocnienia pozycji parlamentów narodowych by o
przyj#cie na posiedzeniu w Laeken,8 Deklaracji w sprawie Przysz o%ci Unii,
do "czonej do Traktatu z Nicei z 2001 roku.9 W tre%ci Deklaracji zdefiniowano legitymacj# demokratyczn" dla dzia ania parlamentów narodowych. Ostatecznie rola parlamentów krajowych zosta a okre%lona przez Czwart" Grup#
Robocz" Konwentu w Sprawie Przysz o%ci Europy (organ ustanowiony jako
rezultat Deklaracji z Laeken). Jej dokument ko!cowy by punktem wyj%cia
dla dalszej debaty oraz stanowi ramy rozwi"za! prawnych przewidzianych
w Traktacie Ustanawiaj"cym Konstytucj# dla Europy.
W trakcie prac grup roboczych Konwentu poszczególne pa!stwa
cz onkowskie Unii Europejskiej wysuwa y liczne i ró$norodne propozycje
rozwi"za! dotycz"cych przysz ej roli parlamentów narodowych w procesie
decyzyjnym Unii Europejskiej. W%ród nich znalaz si# niezrealizowany pomys utworzenia nowej instytucji reprezentuj"cej parlamenty narodowe
6
Deklaracja nr 13 Traktatu o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 roku opublikowanego
w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 191 z dnia 29 lipca 1992 roku.
7
Protokó do "czony do Traktatu z Amsterdamu (Traktat zmieniaj"cy Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Ustanawiaj"cy Wspólnot# Europejsk" i niektóre zwi"zane z nimi akty), podpisany
w dniu 2 pa'dziernika 1997 roku, wszed w $ycie 1 maja 1999 roku, opublikowany w Dzienniku
Urz#dowym Unii Europejskiej C 340 z dnia 10 listopada 1997 roku.
8
Posiedzenie Rady Europejskiej w Laeken w Belgii odby o si# w dniach 14-15 grudnia 2001 roku.
9
Deklaracja nr 23 Traktatu z Nicei (Traktatu zmieniaj"cego Traktat o Unii Europejskiej, Traktat
ustanawiaj"cy Wspólnot# Europejsk" oraz niektóre zwi"zane z nimi akty prawne, podpisany
w dniu 26 lutego 2001 roku, wszed w $ycie w dniu 1 lutego 2003 roku, opublikowany w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 325 z dnia 24 grudnia 2002 roku).
ZN nr 84
Seria: Administracja i Zarz"dzanie (11)2010
128
A. Kurczuk
w postaci izby ni$szej Parlamentu Europejskiego sk adaj"cej si# z deputowanych parlamentów krajowych. Najwa$niejsz" propozycj", która zosta a
przyj#ta w Traktacie Lizbo!skim, by o to, aby parlamenty narodowe mog y
uczestniczy& w sposób bezpo%redni w procesie ustawodawczym w jego pocz"tkowej fazie (w ramach tzw. mechanizmu „wczesnego ostrzegania”,
o którym pó'niej) poprzez wydawanie uzasadnionych opinii do projektów aktów prawnych. Przyj#to tak$e mechanizm umo$liwiaj"cy zwracanie si# przez
parlamenty narodowe do Trybuna u Sprawiedliwo%ci Wspólnot Europejskich
(ETS) o wydanie orzeczenia w przypadku uzasadnionego podejrzenia o niezgodno%ci aktu prawnego z zasad" subsydiarno%ci (pomocniczo%ci).10
Obecnie do roli parlamentów narodowych odnosi si# szereg postanowie! Traktatu z Lizbony oraz dwa do "czone do niego protoko y: Protokó
nr 1 w sprawie roli parlamentów krajowych w Unii Europejskiej, a tak$e Protokó nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci.
Problematyka wp#ywu parlamentów narodowych
na funkcjonowanie Unii Europejskiej
W Konkluzjach prezydencji niemieckiej z posiedzenia Rady Europejskiej w Brukseli z 21-22 czerwca 2007 roku11 zawarto podstawowy cel odnosz"cy si# do parlamentów krajowych, stwierdzaj"c mianowicie, i$ „je%li chodzi o parlamenty narodowe, rola ich zostanie jeszcze zwi#kszona
w stosunku do postanowie! uzgodnionych podczas konferencji mi#dzyrz"dowej w 2004 roku”.12
W Traktacie Lizbo!skim, okre%lanym w literaturze mianem „traktatem
parlamentów”, wyra'nie zwi#kszono rol# odgrywan" przez parlamenty krajowe w procesach politycznych Unii Europejskiej.
Nowe uprawnienia parlamentów mo$na podzieli& na trzy kategorie.
Pierwsz" z nich jest prawo do uzyskiwania informacji. Uprawnienie to obejmuje: ocen# polityk realizowanych w obszarze wolno%ci, bezpiecze!stwa
i sprawiedliwo%ci, wnioskowanie dotycz"ce zmian i uproszczonych zmian
traktatów, wnioskowanie o cz onkostwo w Unii Europejskiej, udzia w pracach Sta ego Komitetu Bezpiecze!stwa Wewn#trznego oraz wnioskowanie
dotycz"ce %rodków uzupe niaj"cych traktat. Drug" kategori" prerogatyw jest
prawo do aktywnego uczestnictwa we w a%ciwym funkcjonowaniu Unii poprzez nadzór nad Europolem13 i Eurojustem14 wraz z Parlamentem Europejskim oraz poprzez udzia w konwencjach dotycz"cych zmian traktatu. Trze10
J. Barcz, 2005, Przewodnik po Traktacie Konstytucyjnym, Wydawnictwo Prawo i Praktyka
Gospodarcza, Warszawa.
11
Pismo przewodnie Rady Unii Europejskiej. Rada Europejska w Brukseli w dniach 21-22
czerwca 2007 r. – Konkluzje Prezydencji. Bruksela dnia 23 lipca 2007 roku (tekst orygina u:
ang.) 11177/1/07. REV 1.
12
Konferencja mi#dzyrz"dowa zosta a zorganizowana po odrzuceniu Traktatu Konstytucyjnego
w celu rewizji jego tre%ci. Zako!czy a si# 18 czerwca 2004 roku.
13
Europol to Europejski Urz"d Policji, europejska agencja policyjna z siedzib" w Hadze.
14
Eurojust to Europejski Urz"d na rzecz Poszerzania Wspó pracy S"downiczej (jedna z agencji
Unii Europejskiej), który koordynuje walk# z transgraniczn" przest#pczo%ci" zorganizowan" na
terenie Unii Europejskiej podejmowan" przez prokuratury krajowe pa!stw cz onkowskich UE.
ZN nr 84
129
ci" kategori" jest prawo sprzeciwu wobec przepisów prawnych sprzecznych
z zasad" pomocniczo%ci, zmian traktatu w procedurze uproszczonej, %rodków wspó pracy s"downiczej w sprawach z prawa rodzinnego oraz wobec
naruszenia zasady pomocniczo%ci poprzez wniesienie sprawy do Trybuna u
Sprawiedliwo%ci Wspólnot Europejskich.15
W Traktacie Lizbo!skim przewidziano, i$ rol# parlamentów narodowych odzwierciedli tylko jeden nowy ogólny artyku , czyli art. 12 Traktatu
o Unii Europejskiej (TUE).16 Stanowi on, i$ parlamenty narodowe aktywnie
przyczyniaj" si# do prawid owego funkcjonowania Unii:
1) otrzymuj"c od instytucji Unii informacje oraz projekty aktów prawodawczych Unii zgodnie z Protoko em w sprawie roli parlamentów narodowych
w Unii Europejskiej;
2) czuwaj"c nad poszanowaniem zasady pomocniczo%ci zgodnie z procedurami przewidzianymi w Protokole w sprawie stosowania zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci;
3) uczestnicz"c, w ramach przestrzeni wolno%ci, bezpiecze!stwa i sprawiedliwo%ci, w mechanizmach oceniaj"cych wykonanie polityk Unii w tej
dziedzinie Traktatu oraz w "czaj"c si# w polityczn" kontrol# Europolu
i ocen# dzia alno%ci Eurojustu;
4) uczestnicz"c w procedurach zmiany Traktatów;
5) otrzymuj"c informacje na temat wniosków o przyst"pienie do Unii;
6) uczestnicz"c we wspó pracy mi#dzyparlamentarnej mi#dzy parlamentami
narodowymi i z Parlamentem Europejskim, zgodnie z Protoko em
w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej.
Faktem jest, i$ nowy artyku 12 TUE nie mia swojego odpowiednika
w Traktacie Konstytucyjnym. Pomimo wagi, jak" nada a wprowadzeniu tego
artyku u Rada Europejska z 21-22 czerwca 2007 roku, w rzeczywisto%ci
obecnie jego umieszczenie w Traktacie nie ma wi#kszego znaczenia merytorycznego w stosunku do praw nadanych parlamentom narodowym przez
Traktat Konstytucyjny. W praktyce, artyku 12 TUE jest jedynie zebraniem
w jednym miejscu nadanych ju$ wcze%niej parlamentom, a rozsianych po
traktatach prerogatyw.17 Niemniej jednak, w obliczu nieustannie rosn"cego
znaczenia Trybuna u Sprawiedliwo%ci Wspólnot Europejskich mo$na postawi& tez#, i$ ten ogólny artyku , na%wietlaj"cy jedynie rol# parlamentów narodowych w ramach funkcjonowania Unii, nabierze w przysz o%ci wraz z rozwojem orzecznictwa du$ego znaczenia, podobnie jak w przesz o%ci sta o si#
to z postanowieniem Traktatu dotycz"cym zasady solidarno%ci i wspó pracy,18 czy przepisami ustanawiaj"cymi obywatelstwo Unii Europejskiej.19
15
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 7 maja 2009 r. w sprawie rozwoju stosunków pomi#dzy Parlamentem Europejskim a parlamentami krajowymi w kontek%cie postanowie! traktatu
z Lizbony (2008/2120(INI)), pkt 1.
16
Artyku 12, o którym mowa, zosta inkorporowany do tekstu Traktatu Lizbo!skiego poprzez artyku 1.12.
17
Sauron Jean-Luc, 2007, Comprendre le Traite de Lisbonne (Zrozumie& Traktat Lizbo"ski),
Wydawnictwo Gualino, Pary$, s. 56.
18
Artyku 10 Traktatu Ustanawiaj"cego Wspólnot# Europejsk". Wersja skonsolidowana, Dz.U.
C 325 z 24 grudnia 2002; zwany dalej: TWE.
ZN nr 84
130
A. Kurczuk
Istota udzia#u parlamentów narodowych w procedurze passerelle
(procedura uproszczonej zmiany)
Protokó nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej20 do "czony do Traktatu Lizbo!skiego sk ada si# z dziesi#ciu artyku ów
umieszczonych w dwóch tytu ach.
Pierwszy tytu Protoko u nr 1, nazwany „Informacje dla parlamentów
narodowych”, po%wi#cony jest swoistym informacjom i uprawnieniom parlamentów narodowych. Przewidziano w nim obowi"zek bezpo%redniego przekazywania im przez Komisj# Europejsk" dokumentów konsultacyjnych (takich jak zielone ksi#gi, bia e ksi#gi oraz komunikaty), rocznego programu
legislacyjnego oraz innych dokumentów dotycz"cych planowania legislacyjnego (szeroko rozumianych) i aktów prawodawczych lub strategii politycznej.21
Na mocy Protoko u nr 1 parlamenty narodowe s" uprawnione do
przesy ania przewodnicz"cym Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji uzasadnion" opini# w sprawie zgodno%ci projektu aktu
prawodawczego z zasad" pomocniczo%ci.22 Novum w porównaniu do rozwi"za! Protoko u do "czonego do Traktatu Konstytucyjnego stanowi czas,
jaki maj" parlamenty narodowe na dostarczenie opinii na temat projektu aktu
prawodawczego. Termin mi#dzy przekazaniem parlamentom narodowym
tego$ projektu a dat" jego wpisania do wst#pnego porz"dku obrad Rady
Unii Europejskiej, w celu jego przyj#cia lub ustalenia stanowiska w ramach
procedury prawodawczej, zosta wyd u$ony z sze%ciu do o%miu tygodni.
W ci"gu tych o%miu tygodni (z wyj"tkiem przypadków pilnych, które zosta y
nale$ycie uzasadnione) Rada Unii Europejskiej nie mo$e zawrze& $adnego
porozumienia w sprawie projektu aktu prawodawczego,23 a termin pomi#dzy
wpisaniem projektu aktu prawodawczego do wst#pnego porz"dku obrad
Rady a przyj#ciem stanowiska wynosi dziesi#& dni.
Protokó nr 1 odnosi si# równie$ do kwestii istoty decyzji parlamentów
narodowych w ramach tzw. procedury passerelle (procedury k adki lub
uproszczonej zmiany). Je$eli Rada Unii Europejskiej zamierza skorzysta&
z mo$liwo%ci zmiany trybu g osowania z jednomy%lno%ci na g osowanie
wi#kszo%ci" kwalifikowan" bez konieczno%ci odwo ywania si# do rewizji traktatowej,24 ma obowi"zek przekaza& propozycje Radzie Europejskiej oraz poinformowa& o swojej inicjatywie parlamenty narodowe na co najmniej sze%&
miesi#cy przed przyj#ciem jakiejkolwiek decyzji.25 Parlamenty narodowe s"
nie tylko informowane o podejmowanych dzia aniach, lecz co wa$niejsze
uzyska y mo$liwo%& sprzeciwu przy rewizji traktatów umo$liwiaj"cych zast"19
Artyku y 17-22 TWE.
Protokó nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej, zwany dalej: Protoko em nr 1.
21
Art. 1 i 2 Protoko u nr 1.
22
Art. 3 Protoko u nr 1.
23
24
Art. 48 ust. 7 akapit 1 i 2 TUE.
25
20
ZN nr 84
131
pienie wymogu jednomy%lno%ci wi#kszo%ci" kwalifikowan" lub zastosowanie
zamiast zwyk ej - specjalnej procedury prawodawczej. W przypadku gdy
chocia$ jeden parlament narodowy notyfikuje swój sprzeciw (w terminie sze%ciu miesi#cy), decyzja o zmianie trybu g osowania nie zostaje przyj#ta.
Drugi tytu Protoko u nr 1 „Wspó praca mi#dzyparlamentarna” dotyczy
wspó dzia ania na dwóch p aszczyznach, tj. pomi#dzy parlamentami narodowymi a Parlamentem Europejskim (wspólnie okre%laj" one sposób organizacji swojej wspó pracy w ramach Unii, tak by by a ona efektywna)26 oraz
wspó pracy w ramach Konferencji Komisji Wyspecjalizowanych w Sprawach
Wspólnotowych – COSAC.27 W ramach COSAC parlamenty krajowe mog"
przek ada& Parlamentowi Europejskiemu, Radzie Unii Europejskiej oraz Komisji Europejskiej wszelkie uwagi, przeprowadza& wymian# informacji i najlepszych praktyk, a tak$e organizowa& konferencje mi#dzyparlamentarne na
wybrane tematy, w tym dotycz"ce wspólnej polityki zagranicznej i bezpiecze!stwa wraz z polityk" bezpiecze!stwa i obrony.28
Kontrola parlamentów narodowych
nad przestrzeganiem zasady subsydiarno ci
Na podstawie artyku u 5 pkt 3 nowego Traktatu o Unii Europejskiej29
instytucje Unii Europejskiej stosuj" zasad# pomocniczo%ci zgodnie z Protoko em nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci.
Zgodnie z zasad" subsydiarno%ci (pomocniczo%ci) w dziedzinach, które nie nale$" do jej wy "cznej kompetencji, Unia Europejska podejmuje dziaania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego
dzia ania nie mog" zosta& osi"gni#te w sposób wystarczaj"cy przez pa!stwa cz onkowskie (zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz
lokalnym) oraz je%li ze wzgl#du na rozmiary lub skutki proponowanego dziaania mo$liwe jest lepsze ich osi"gni#cie na poziomie Unii. Poj#cie subsydiarno%ci opiera si# wi#c na za o$eniu, i$ dzia ania powinny by& realizowane
na poziomie jak najbli$szym obywatelom. Pomocniczo%& jest zatem zasad"
przewodni", u$ywan" w celu wyznaczenia granicy pomi#dzy wykonywaniem
kompetencji przez pa!stwa cz onkowskie a tymi, które wykonuje Unia Europejska.
Parlamenty narodowe maj" za zadanie czuwa& nad przestrzeganiem
zasady pomocniczo%ci w oparciu o procedur# przewidzian" w Protokole
nr 2. Artyku 4 protoko u przewiduje, i$ parlamentom narodowym b#d" prze26
Conférence des Organes Specialisés dans les Affaires Communautaires (COSAC) jest forum
wspó pracy parlamentów narodowych pa!stw cz onkowskich UE i Parlamentu Europejskiego,
które powo ano do $ycia w maju 1989 r. w Madrycie. Pierwsze posiedzenie COSAC odby o si#
w dniach 16-17 listopada 1989 r. w Pary$u. Od 1997 r. w spotkaniach COSAC w charakterze
obserwatorów uczestniczyli przedstawiciele polskiego parlamentu i parlamentów innych pa!stw
kandyduj"cych. Od 1 stycznia 2007 r. w spotkaniach COSAC bior" udzia przedstawiciele parlamentów narodowych 27 pa!stw cz onkowskich Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.
Sejm i Senat s" reprezentowane przez cz onków prezydiów Komisji ds. europejskich.
28
29
Wcze%niej by to art. I-11 Traktatu Konstytucyjnego.
27
ZN nr 84
132
A. Kurczuk
kazywane projekty i zmienione projekty aktów prawodawczych30 Unii (z obszarów obj#tych kompetencjami dzielonymi31) przygotowywane przez Komisj# Europejsk", Parlament Europejski, pochodz"ce od grupy pa!stw cz onkowskich, Trybuna u Sprawiedliwo%ci, Europejskiego Banku Centralnego lub
Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a tak$e rezolucje legislacyjne Parlamentu Europejskiego oraz stanowiska Rady Unii Europejskiej (po ich przyj#ciu).
Projekty aktów prawodawczych s" uzasadniane w odniesieniu do zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci oraz musz" zawiera& szczegó owe
stwierdzenie umo$liwiaj"ce ocen# zgodno%ci z tymi zasadami wraz z ocen"
skutków finansowych (w przypadku dyrektywy równie$ jej skutków dla regulacji wprowadzanych przez pa!stwa cz onkowskie, w tym dla prawodawstwa
regionalnego). Projekty aktów prawodawczych powinny bra& pod uwag# konieczno%& zminimalizowania wszelkich obci"$e! finansowych lub administracyjnych nak adanych na Uni#, rz"dy krajowe, w adze regionalne lub lokalne, podmioty gospodarcze i obywateli oraz to, by takie obci"$enia by y
wspó mierne do zamierzonego celu.32
Jak ju$ zosta o wcze%niej wspomniane, na mocy Protoko u nr 1, ka$dy
parlament narodowy (lub izba parlamentu narodowego) ma prawo w ramach
systemu „wczesnego ostrzegania”, w terminie o%miu tygodni od daty przekazania mu projektu aktu prawodawczego, przes a& przewodnicz"cym Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji uzasadnion" opini# zawieraj"c" powody, dla których uznaje, $e dany projekt nie jest zgodny z zasad"
pomocniczo%ci.33 Instytucje Unii, od których pochodzi dany projekt aktu prawodawczego jest zobligowany do uwzgl#dnienia opinii wydanych przez parlamenty narodowe.34
Ka$dy z parlamentów narodowych dysponuje dwoma g osami rozdzielonymi w zale$no%ci od krajowego systemu parlamentarnego (w pa!stwach,
w których funkcjonuje parlament dwuizbowy, ka$da z izb dysponuje jednym
g osem).
W sytuacji, kiedy liczba uzasadnionych opinii o sprzeczno%ci aktu
z zasad" pomocniczo%ci stanowi co najmniej jedn" trzeci" liczby g osów
przyznanych parlamentom (jedn" czwart" w przypadku projektów z zakresu
przestrzeni bezpiecze!stwa i sprawiedliwo%ci), wówczas projekt poddany
zostaje ponownej analizie, w wyniku której podejmowana jest decyzja o jego
podtrzymaniu, zmianie lub wycofaniu (decyzja taka musi zosta& uzasadniona). Dodatkowo Traktat przewiduje, i$ je$eli projekt aktu prawnego podlega
zwyk ej procedurze prawodawczej, a uzasadnione opinie stanowi" co naj30
W rozumieniu artyku u 3 Protoko u nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci (zwany dalej: Protoko em nr 2) przez „projekty aktów prawodawczych” rozumie si#:
wnioski Komisji, inicjatywy grupy pa!stw cz onkowskich, inicjatywy Parlamentu Europejskiego,
wnioski Trybuna u Sprawiedliwo%ci, zalecenia Europejskiego Banku Centralnego i wnioski Europejskiego Banku Inwestycyjnego maj"ce na celu przyj#cie aktu prawodawczego.
31
Art. 4 TFUE.
32
33
34
Art. 7 pkt 1 Protoko u nr 2.
ZN nr 84
133
mniej wi#kszo%& zwyk " g osów, wówczas równie$ istnieje obowi"zek ponownej analizy.
W razie podtrzymania projektu przez Komisj# Europejsk" wbrew stanowisku parlamentów narodowych jest ona zobowi"zana do przedstawienia
uzasadnionej decyzji o zgodno%ci projektu z zasad" pomocniczo%ci.35 Decyzja (wraz z uzasadnieniami parlamentów krajowych) jest nast#pnie przekazywana Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie Unii Europejskiej celem
jej uwzgl#dnienia w toku zwyk ej procedury prawodawczej.
W konsekwencji, je$eli przed zako!czeniem pierwszego czytania
w ramach zwyk ej procedury prawodawczej wi#kszo%ci" 55% g osów w Radzie Unii Europejskiej lub wi#kszo%ci" g osów oddanych w Parlamencie Europejskim prawodawca stwierdzi, $e wniosek nie jest zgodny z zasad" pomocniczo%ci, nie b#dzie on dalej analizowany.
Problem efektywno ci nowej procedury swoistego
„wczesnego ostrzegania”
Dzi#ki systemowi wczesnego ostrzegania parlamenty narodowe uzyska y narz#dzie realnego wp ywu na kszta t aktów prawnych Unii Europejskiej. Niew"tpliwie s u$y on eliminowaniu narusze! zasady subsydiarno%ci
projektów aktów prawodawczych, które dzi#ki poprawkom wnoszonym przez
parlamenty krajowe mog" ju$ na wczesnym etapie prac by& korygowane.
Parlamenty krajowe maj" teraz za zadanie kontrolowanie jako%ci krajowych
ocen wp ywu oraz sposobu, w jaki rz"dy krajowe przenosz" przepisy prawa
Unii Europejskiej do prawa krajowego oraz realizuj" polityki Unii i programy
finansowania na poziomie kraju, regionów i w adz lokalnych.36
Z drugiej strony jednak mo$e zdarzy& si# sytuacja, i$ europejska legislacja zostanie uznana za niezgodn" z zasad" subsydiarno%ci, lecz samo
pojmowanie tego naruszenia b#dzie ró$ni& si# w niektórych z dwudziestu
siedmiu pa!stwach cz onkowskich. Prawd" jest te$, i$ naruszenie tej$e zasady mo$e w praktyce cz#%ciej wynika& nie z tre%ci aktu prawodawczego,
a powstawa& w momencie implementacji, wynika& z podejmowanych %rodków wykonawczych.
Z teoretycznego punktu widzenia, dodanie nowego etapu w procedurze stanowienia prawa mog oby si# sta& 'ród em komplikacji oraz nadmiernych opó'nie!, w praktyce jednak, termin o%miu tygodni na wydanie opinii
o zgodno%ci z zasad" subsydiarno%ci, w zestawieniu z typowym czasem
trwania procedury legislacyjnej w Unii Europejskiej zdaje si# niewiele j" wyd u$a&.
Analizuj"c powy$sz" procedur# trudno oprze& si# wra$eniu i obawie,
i$ mo$e ona s u$y& parlamentom narodowym do blokowania przyj#cia niektórych aktów prawnych. W literaturze przedmiotu podnosi si# jednak cz#%ciej argument przeciwny. Maj"c na uwadze ogromn" liczb# decyzji wyda35
Art. 7 pkt 2 i 3 Protoko u nr 2.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 maja 2009 r. w sprawie rozwoju stosunków
pomi#dzy Parlamentem Europejskim a parlamentami krajowymi..., pkt 3.
36
ZN nr 84
134
A. Kurczuk
wanych w Unii Europejskiej, wydaje si# wr#cz niemo$liwe, aby w "czy& parlamenty narodowe w kontrol# wszystkich zapadaj"cych decyzji.37 W"tpliwe
jest, aby parlamenty narodowe, które co do zasady nie wykazuj" dog #bnego zainteresowania wszystkimi sprawami europejskimi, chcia y regularnie
przygotowywa& uzasadnione opinie do ka$dej z europejskich propozycji legislacyjnych. Procedura b#dzie zatem stosowana jedynie w nielicznych
sprawach. Ponadto, je%li krajowe organy ustawodawcze b#d" chcia y wywiera& istotny wp yw na kszta t polityki, nadal b#d" mog y korzysta& w tym celu
ze stosowanego dotychczas prawa kontroli rz"du co do stanowiska w poszczególnych kwestiach.
To praktyka poka$e, w jaki sposób oraz w jakim stopniu pa!stwa
cz onkowskie b#d" efektywnie wykorzystywa& swoj" now" prerogatyw#.
Z du$" uwag" nale$y natomiast rozpatrywa& artyku 8 Protoko u nr 2,
bowiem przyznaje on Trybuna owi Sprawiedliwo%ci Wspólnot Europejskich
(ETS) pozycj# ostatecznego arbitra w kwestii subsydiarno%ci. Trybuna jest
w a%ciwy do orzekania w zakresie skarg w sprawach o naruszenie przez akt
prawodawczy zasady pomocniczo%ci, wniesionych przez pa!stwo cz onkowskie lub przekazanych przez nie, zgodnie z jego porz"dkiem prawnym,
w imieniu jego parlamentu narodowego lub izby tego parlamentu.
Niektóre z parlamentów pa!stw cz onkowskich, zaniepokojone relatywn" nieefektywno%ci" procedury wczesnego ostrzegania, mog" zdecydowa& si# na systematyczne wnoszenie skarg do Trybuna u. Bezustanne spory
mog" zatem sta& si# przeszkod" w kontynuowaniu procesu legislacyjnego.
O ile artyku 8 Protoko u nr 2 nie stanowi expressis verbis, i$ trwanie sporu
przed ETS wstrzymuje proces prawodawczy, w praktyce mo$e on powodowa& zaniechanie Rady Unii Europejskiej lub Parlamentu Europejskiego kontynuowania prac.
Niezwykle wiele b#dzie zatem zale$e& od orzecznictwa ETS. Mo$e on
uzna&, i$ zasada pomocniczo%ci jest cz#sto kwesti" politycznego uznania
i powstrzymywa& si# od wydawania orzecze!. Warto nadmieni&, i$ w podobnej sytuacji niemiecki s"d konstytucyjny zachowa si# bardzo ostro$nie. Zasada subsydiarno%ci jest cz#%ci" prawa europejskiego od 1993 roku,38 ale
niemiecki s"d do dnia dzisiejszego nigdy nie skorzysta ze swojej kompetencji w kwestii orzekania, co do zgodno%ci aktów prawnych z t" zasad". Niech#& do orzekania nad subsydiarno%ci" z pewno%ci" zniech#ci parlamenty
narodowe do systematycznego inicjowania procesów przed ETS.
Pozosta#e regulacje traktatowe wzmacniaj$ce rol" parlamentów
narodowych w funkcjonowaniu struktur europejskich
Traktat ustanawiaj"cy Konstytucj# dla Europy zawiera kilka postanowie! dotycz"cych parlamentów narodowych. Ka$dy z nich znalaz si# tak$e
w tre%ci Traktatu Lizbo!skiego w wi#kszo%ci w niezmienionej formie. Uwi37
Treaty of Lisbon, implementing the institutional innovations, National parliaments and the
subsidiarity principle, opracowanie wspólne CEPS, EGMONT, EPC, 2007, s. 84.
38
Art. 3b Traktatu z Maastricht.
ZN nr 84
135
dacznia to wysoki stopie! konsensusu pomi#dzy pa!stwami cz onkowskimi,
które jednog o%nie opowiedzia y si# za konieczno%ci" zwi#kszenia roli parlamentów krajowych w procesie decyzyjnym Unii Europejskiej. Fakt powtórzenia w Traktacie Lizbo!skim identycznych norm jak te, które przewidziano
w Traktacie Konstytucyjnym potwierdza mocne przekonanie pa!stw cz onkowskich o trafno%ci tych$e rozwi"za! prawnych.
Parlamenty narodowe zawsze odgrywa y fundamentaln" rol# w procedurze rewizji traktatów w takim sensie, i$ zawsze ratyfikowa y ich zmiany.
Artyku 48 pkt 2 nowego Traktatu o Unii Europejskiej39 potwierdza, i$ zwyk a
procedura rewizji powoduje zebranie si# konwentu z o$onego z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów pa!stw lub rz"dów pa!stw cz onkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej, który w drodze konsensusu przyjmuje zmiany traktatów. W konsekwencji wzrasta istotnie wp yw
parlamentów na proces negocjacyjny.
Artyku 49 nowego TUE40 nak ada na pa!stwa staraj"ce si# o cz onkostwo w Unii Europejskiej obowi"zek o charakterze informacyjnym. Obok
Parlamentu Europejskiego to w a%nie parlamenty narodowe s" informowane
o sk adanych wnioskach o cz onkostwo w Unii Europejskiej. Warunki przyj#cia i wynikaj"ce z tego przyj#cia dostosowania w Traktatach stanowi"cych
podstaw# Unii s" przedmiotem umowy mi#dzy pa!stwami cz onkowskimi
a pa!stwem ubiegaj"cym si# o cz onkostwo.
Postanowieniem Traktatu Lizbo!skiego pochodz"cym z Konstytucji
dla Europy jest tak$e artyku 69 nowego Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)41, przewiduj"cy, i$ parlamenty narodowe zapewniaj"
zgodno%& z zasad" pomocniczo%ci wniosków i inicjatyw prawodawczych
przedk adanych w ramach wspó pracy s"dowej w sprawach karnych oraz
wspó pracy policyjnej, tak aby by y zgodne z protoko em w sprawie stosowania zasad pomocniczo%ci i proporcjonalno%ci.
W%ród obowi"zków informacyjnych wobec krajowych cia ustawodawczych w Traktacie Lizbo!skim mo$na tak$e odnale'& artyku 70 nowego
TFUE,42 na mocy którego Parlament Europejski i parlamenty narodowe s"
informowane o tre%ci i wynikach oceny wprowadzania w $ycie przez w adze
pa!stw cz onkowskich polityki z zakresu przestrzeni wolno%ci bezpiecze!stwa i sprawiedliwo%ci oraz oceny dzia ania sta ego komitetu wspieraj"cego
i wzmacniaj"cego wspó prac# operacyjn" w zakresie bezpiecze!stwa wewn#trznego (artyku 71 nowego TFUE43) oraz prac# Eurojust (artyku 85 nowego TFUE).
Parlamenty narodowe uzyska y tak$e kompetencj# dotycz"c" kontroli
zastosowania tzw. procedury k adki w przypadku, gdyby Rada Unii Europejskiej mia a zadecydowa& o rezygnacji ze specjalnej procedury prawodawczej
na rzecz zwyk ej procedury okre%lonej w dziedzinie prawa rodzinnego maj"39
Art. IV-443 Traktatu Konstytucyjnego.
Wcze%niej art. I-58 Traktatu Konstytucyjnego.
41
Art. III-259 Traktatu Konstytucyjnego.
42
Ta norma równie$ zosta a przewidziana wcze%niej w Traktacie Konstytucyjnym (art. III-260).
43
Art. III-261 Traktatu Konstytucyjnego.
40
ZN nr 84
136
A. Kurczuk
cego skutki trans graniczne.44 O stosownym wniosku w sprawie podj#cia
przez Rad# decyzji musz" by& powiadomione parlamenty krajowe, za%
sprzeciw nawet jednego z nich (w terminie sze%ciu miesi#cy od powiadomienia) sprawi, $e decyzja nie b#dzie mog a zosta& podj#ta.
Nowym i wa$nym przepisem przej#tym z Traktatu Konstytucyjnego
jest artyku 352 pkt 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej45 nak adaj"cy na Komisj# Europejsk" obowi"zek w "czenia parlamentów narodowych
do procedury kontrolnej w ramach klauzuli elastyczno%ci. Komisja Europejska jest zobligowana do zwrócenia uwagi narodowym organom ustawodawczym na wnioski i projekty aktów prawnych przyjmowanych w ramach
wszelkich dzia a! nieprzewidzianych w Traktatach, które s" jednak niezb#dne do osi"gni#cia celów i polityk traktatowych (z wy "czeniem Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpiecze!stwa46).
Niestety, Traktat z Lizbony nie zmieni propozycji zawartych w Traktacie Konstytucyjnym, które ograniczaj" mo$liwo%& monitorowania przez parlamenty krajowe dzia a! podejmowanych w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpiecze!stwa.47
Zako!czenie
Proces reformy instytucjonalnej Unii Europejskiej zosta zapocz"tkowany przez Rad# Europejsk" na posiedzeniu w Laeken w 2001 roku. Deklaracja przyj#ta po debacie przeprowadzonej na tym posiedzeniu okre%li a
demokratyczne wyzwanie stoj"ce przed Europ". W tre%ci deklaracji podkre%la si#, i$ „obywatele wzywaj" o jasne, otwarte, efektywne i kontrolowane
demokratycznie podej%cie wspólnotowe rozwijaj"ce Europ# tak, aby wskazywa a ona %wiatu kierunki przysz ego post#powania. Instytucje europejskie
powinny by& bli$ej obywateli, bardziej przejrzyste, bardziej demokratyczne.
Jest to podej%cie prowadz"ce do konkretnych rezultatów w kwestii miejsc
pracy, lepszej jako%ci $ycia, mniejszej przest#pczo%ci, dobrej edukacji i lepszej opieki zdrowotnej. Nie ma w"tpliwo%ci, $e oznacza to konieczno%& odnowy i reformy Europy”.48
Wzajemne oddzia ywanie parlamentów narodowych na europejski
proces prawodawczy zmierza w kierunku wyznaczonym w Deklaracji z Laeken poprzez promowanie wi#kszej przejrzysto%ci i skuteczno%ci rozpowszechniania dokumentów na poziomie krajowym.
Wchodz"ce w a%nie w $ycie rozwi"zania prawne kreuj" now" relacj#
pomi#dzy krajowymi organami ustawodawczymi a instytucjami Unii Europejskiej, szczególnie za% tymi, które uczestnicz" w procesie podejmowania decyzji, a wi#c Komisj" Europejsk", Parlamentem Europejskim oraz Rad" Unii
Europejskiej. Nie ulega w"tpliwo%ci, i$ po wej%ciu w $ycie Traktatu Lizbo!44
Art. 81 ust 3 TFUE.
Art. I-18 (2) Traktatu Konstytucyjnego.
46
Art. 352 pkt 4 nowego TFUE.
47
J. Barcz, Poznaj Traktat z Lizbony..., s. 29.
48
Pe ny i oficjalny tekst Deklaracji z Laeken z dnia 15 grudnia 2001 roku dost#pny jest na stronie internetowej: http://europa.eu/institutional_reform/chronology/index_pl.htm
45
ZN nr 84
137
skiego parlamenty narodowe uzyska y mo$liwo%& wywierania realnie wi#kszego wp ywu na proces legislacyjny Unii Europejskiej. Szczególnie widocznie wzros a rola parlamentów narodowych w procesie kontroli przestrzegania
zasady pomocniczo%ci w procesie prawodawczym.
Ocen#, czy oraz w jaki sposób parlamenty narodowe wykorzystaj"
uprawnienia przyznane im przez Traktat Lizbo!ski, b#dzie mo$na przeprowadzi& dopiero za kilka lat. Dopiero wraz z up ywem czasu b#dzie mo$na
rozstrzygn"&, czy parlamenty narodowe wywi"za y si# ze swojej nowo nadanej roli, jak" jest wzmocnienie legitymacji demokratycznej Unii oraz jej
kontroli. Tak naprawd#, parlamentom krajowym po raz pierwszy przyznano
okre%lon" rol# w odniesieniu do spraw Unii Europejskiej, która ró$ni si# od
roli odgrywanej przez rz"dy krajowe, przyczynia si# do wi#kszej kontroli demokratycznej i zbli$a Uni# do jej obywateli. Parlamenty krajowe powinny odgrywa& istotn" rol# w informowaniu opinii publicznej, szczególnie za%
o wspólnej polityce zagranicznej i bezpiecze!stwa oraz o europejskiej polityce bezpiecze!stwa i obrony.49
Bezspornie, w najbli$szych miesi"cach kluczowym zadaniem b#dzie
efektywne zorganizowanie wspó pracy pomi#dzy parlamentami narodowymi
wszystkich pa!stw cz onkowskich Unii Europejskiej. Tylko dzi#ki stworzeniu
odpowiednich mechanizmów wymiany informacji oraz wspó pracy b#d" one
w stanie wspólnie dzia a& w ramach systemu wczesnego ostrzegania.50
W kwestii organizacji swoich prac wewn#trznych Traktat Lizbo!ski pozostawi parlamentom krajowym ca kowit" swobod#.
Akty prawne
1. Traktat o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 roku, opublikowany
w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 191 z dnia 29 lipca 1992
roku.
2. Traktat z Amsterdamu (Traktat zmieniaj"cy Traktat o Unii Europejskiej,
Traktat Ustanawiaj"cy Wspólnot# Europejsk" i niektóre zwi"zane z nimi
akty) podpisany w dniu 2 pa'dziernika 1997 roku, wszed w $ycie 1 maja
1999 roku, opublikowany w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej
C 340 z dnia 10 listopada 1997 roku.
3. Traktat z Nicei (Traktat zmieniaj"cy Traktat o Unii Europejskiej, Traktat
ustanawiaj"cy Wspólnot# Europejsk" oraz niektóre zwi"zane z nimi akty
prawne) podpisany w dniu 26 lutego 2001 roku, wszed w $ycie w dniu
1 lutego 2003 roku, opublikowany w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 325 z dnia 24 grudnia 2002 roku.
49
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 maja 2009 r. w sprawie rozwoju stosunków
pomi#dzy Parlamentem Europejskim a parlamentami krajowymi..., pkt 12.
50
Pozytywnie nale$y oceni& stworzenie i uruchomienie w lipcu 2006 roku elektronicznej platformy wymiany informacji mi#dzy parlamentami w formie strony internetowej IPEX, która umo$liwia monitorowanie dokumentów Unii na szczeblu parlamentów krajowych i Parlamentu Europejskiego oraz ewentualne ich przenoszenie na grunt prawa krajowego przez parlamenty
krajowe w czasie rzeczywistym.
ZN nr 84
138
A. Kurczuk
4. Traktat Konstytucyjny opublikowany w Dzienniku Urz#dowym Unii Europejskiej C 310 z dnia 16 grudnia 2004 roku.
5. Traktat Lizbo!ski; wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej
i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dziennik Urz#dowy Unii
Europejskiej C 115 z dnia 09 maja 2008 roku.
6. Pismo przewodnie Rady Unii Europejskiej. Rada Europejska w Brukseli
w dniach 21-22 czerwca 2007 r. – Konkluzje Prezydencji. Bruksela dnia
23 lipca 2007 roku (tekst orygina u: ang.) 11177/1/07. REV 1.
7. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 maja 2009 r. w sprawie
rozwoju stosunków pomi#dzy Parlamentem Europejskim a parlamentami
krajowymi w kontek%cie postanowie! traktatu z Lizbony (2008/2120(INI)).
Literatura
Barcz J., Przewodnik po Traktacie Konstytucyjnym, Wydawnictwo Prawo
i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2005.
Barcz J., Poznaj Traktat z Lizbony, Urz"d Komitetu Integracji Europejskiej,
Warszawa 2008.
Jaskiernia J., Rozwój instytucjonalny Unii Europejskiej a problem „deficytu
demokracji”, [w:] Forum Spraw Publicznych, VII Konferencja, Przysz#o!& Unii Europejskiej, 10 czerwca 2006, LAM – Wydawnictwo Akademii Finansów, Warszawa 2006.
Marsza ek-Kawa J., Parlament Europejski V Kadencji (1999-2004) a parlamenty narodowe w pa"stwach Unii Europejskiej, Wydawnictwo Mado
2004.
Opracowanie wspólne CEPS, EGMONT, EPC, The Treaty of Lisbon, implementing the institutional innovations, National parliaments and the
subsidiarity principle, 2007.
Sauron Jean-Luc, Comprendre le Traite de Lisbonne (Zrozumie& Traktat
Lizbo"ski), Wydawnictwo Gualino, Pary$ 2007.
Strony internetowe
http://www.ukie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/A5B3756191018473C1257442003AD
678/$file/Broszura_TzL2008.05.07.pdf
http://europa.eu/institutional_reform/chronology/index_pl.htm
ZN nr 84

Rola parlamentów narodowych w świetle Traktatu Lizbońskiego

Transkrypt

Podobne dokumenty

„Zielona kartka”: czas na rewizję zaangażowania parlamentów

Subsydiarna demokracja - Konrad-Adenauer

European Environmental Law: an introduction (Polish)