RG 2014 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
Transkrypt
RG 2014 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 SPIS TREŚCI Redaguje zespół: Andrzej Plata - redaktor naczelny Mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan - z-ca redaktora naczelnego Katarzyna Myślińska - sekretarz redakcji Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41-902 BYTOM tel. (32) 388 04 19 lub (32) 388 04 53 fax. (32) 388 04 44 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d 41-902 BYTOM tel. (32)38806 22 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska 95 43-600 JAWORZNO tel. (32) 616 22 86 fax. (32) 616 44 33 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka 3 44-300 WODZISŁAW Śl. tel. (32) 455 47 06 e-mail: osrgwodzisł[email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa 33 41-800 ZABRZE tel. (32) 271 35 06 e-mail: [email protected] • Andrzej Plata IX Międzynarodowe Zawody Ratownicze w Polsce .......................................... 1 • Redakcja kwartalnika Współpraca z zagranicą ...................................................................................................... 5 • Aleksandra Szatkowska-Mejer Rzecznik prasowy CSRG SA informuje • Krótko • Tomasz Lamczyk Akcja ratownicza po tąpnięciu • .................................................................... 8 ............................................................................................................................................ 9 .....................................................................................11 Barbara Kochan O ratownictwie z profesorem Stanisławem Nawratem .................................14 • Jan Syty Specjalistyczne zastępy ratownicze - cz. I ..............................................................16 • Piotr Bulenda Punkt, lina, ratownik ..........................................................................................................22 • Piotr Pal, Krzysztof Mroziński Droga przez dym – cz. I ....................................................................................................25 • Ryszard Trzaska BALT-MILITARY-EXPO 2014 ......................................................................................28 • Marcin Zawadzki Z kart historii - Wszyscy jesteśmy jego uczniami .............................................30 Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A 14-200 Iława Nakład: 450 egz. Fot. na okładce: IMRC_2014 - Ratownicy po wykonaniu zadań na torze przemieszczają się do bazy ratowniczej. Autor zdjęcia na okładce – Marek Rybicki 37 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 IX MIĘDZYNARODOWE ZAWODY RATOWNICZE W POLSCE W dniach 8-12.09.2014r. w Bytomiu w obiektach Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. i w Hali EXPO w Sosnowcu odbyły się międzynarodowe zawody drużyn ratowniczych. Organizatorem tych zawodów była CSRG S.A. przy współudziale Wyższego Urzędu Górniczego. Do udziału w zawodach zgłosiło się 21 drużyn z 14 krajów (ujętych w tabeli nr 1). Uroczyste otwarcie IX międzynarodowych zawodów ratowniczych odbyło się w Operze w Bytomiu. Uczestniczyli w nim organizatorzy, przedstawiciele wszystkich startujących drużyn, obserwatorzy, zaproszeni goście, przedstawiciele sponsorów. Podczas uroczystości podkreślano, że międzynarodowe zawody ratownicze doskonale służą podnoszeniu kwalifikacji, poznawaniu nowych technik pro- wadzenia akcji ratowniczych, a przede wszystkim są świetną formą integracji środowiska ratowniczego. To zawsze procentuje podniesieniem bezpieczeństwa w kopalniach w czasie prowadzenia akcji ratowniczych. Podczas oficjalnej ceremonii otwarcia odbyło się także losowanie kolejności startu drużyn w poszczególnych konkurencjach Zawodów. Zdj.1,2. Otwarcie Międzynarodowych Zawodów Ratowniczych w Operze Śląskiej w Bytomiu. Tabela nr 1 lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Drużyna White Eagles Black Hawks Black Gold Bytom Team Sharks Glencore Oaky Creek North Kestrel Mine Sudbury Basin Cobres Vale East Mines 10 Vinacomin Mines Rescue 11 Komir 12 13 14 15 Tata Steel HBP, a.s. Asms-Ceh Asms Black Eagles National-Level Regional Mine Rescue Brigade of Fenxi Mining Group Mine Rescue Team of Shenhua Ningxia Coal Industry Group Columbian Mine Rescue Group Soyombo Black Diamond Emercom of Russia 16 17 18 19 20 21 Przedsiębiorstwo KGHM Polska Miedź S.A. KWK Borynia - Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. Tauron Wydobycie S.A. KWK Bobrek – Centrum - Kompania Węglowa S.A. Katowicki Holding Węglowy S.A. Oaky Creek North Mine Rio Tinto Coal Australia Kestrel Mine KGHM International Ontario Vale Canada Ltd. Vinacomin Mines Rescue of Vietnam National Coal-Mineral Industries Holding Corporation Limited Central Headquarters of Professional Paramilitary Emergency Resque Service Tata Steel Hornonitrianske Bane Prievidza, A.S. Association of Mining and Surface Rescuers Romania Association of Mining and Surface Rescuers Romania Kraj Polska Polska Polska Polska Polska Australia Australia Kanada Kanada Wietnam Kazachstan Indie Slowacja Rumunia Rumunia Fenxi Mining Group Chiny Shenhua Ningxia Coal Industry Group Chiny Mining National Agency Bogota Mine rescue service of Mongolia Turkish Hard Coal Enterprise Prokopyevsk Mine Rescue Station Kolumbia Mongolia Turcja Rosja 1 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Zdj. 3. Zastęp przygotowuje się do wejścia na tor Zawody ratownicze przebiegały w pięciu konkurencjach: 1. Akcja symulowana, 2. Współzawodnictwo w zakresie udzielania pierwszej pomocy, 3. Współzawodnictwo mechaników aparatowych (aparaty W-70, P-30 EX, BG-4 Plus) 4. Współzawodnictwo pomiarowców, 5. Test z wiedzy teoretycznej Każda konkurencja była rozgrywana i oceniana oddzielnie. Ze względu na ilość startujących drużyn nie było możliwości, aby wszystkie wystartowały w jednym dniu, zostały więc podzielone na dwie grupy. W pierwszym dniu zawodów grupa pierwsza brała udział w symulowanej akcji oraz w teście z wiedzy teoretycznej, natomiast druga grupa wzięła udział w pozostałych trzech konkurencjach, natomiast drugiego dnia sytuacja się odwróciła. Dla konkurencji symulowanej akcji były przygotowane trzy tory, co pozwalało jednocześnie startować trzem drużynom. Konkurencja akcji symulowanej łączyła działania zastępu w wyrobiskach z pracą kierownika akcji i jego asystenta w bazie ratowniczej. Konkurencja symulowanej akcji ratowniczej została przeprowadzona na torze odzwierciadlającym ścianowy system eksploatacji. Polegała na pokonaniu toru, z uwzględnieniem rzeczywistych czynności, które ratownicy mogą wykonywać w czasie akcji ratowniczej, np.: skręcanie rurociągu, wzmacnianie obudowy przez zabudowanie stojaków drewnianych, posługi- Zdj. 4. Zastęp na torze wanie się pirometrem, pokonywanie przeszkód oraz rozwiązanie zadań inżynierskich, np. wykonanie obliczeń wentylacyjnych, czasu pompowania wody itp., zlokalizowanie, naniesienie na mapę oraz ewakuowanie do bazy poszkodowanych, zlokalizowanie ofiar śmiertelnych i naniesienie na mapie ich położenia, spenetrowanie wyrobisk, uaktualnianie map rejonu, usunięcie stwierdzonych w wyrobiskach kopalni zagrożeń. Priorytetami działania zastępu ratowniczego było zapewnienie bezpieczeństwa zastępowi, wyprowadzenie lub wytransportowanie żywych poszkodowanych oraz ratowanie mienia kopalni. Ratownicy wykonując wszystkie czynności musieli je wyraźnie zasygnalizować w sposób widoczny dla sędziów, a w przypadku obliczeń inżynierskich wyniki przedstawili sędziemu bazowemu. Czas na wykonanie zadania wynosił 120 minut. Przed zawodami drużyny miały możliwość zapoznania się ze sprzętem stanowiącym wyposażenie bazy i instrukcjami ich obsługi. Łącznie z uczestnictwem w akcji symulowanej zastępy ratowników brały udział w teście z wiedzy teoretycznej. Konkurencja przebiegała na zasadzie testu jednokrotnego wyboru przy użyciu pilotów służących do wyznaczania prawidłowej odpowiedzi spośród trzech prezentowanych. W konkurencji z zakresu pierwszej pomocy brały udział zastępy przemieszczające się wyrobiskami ćwiczebnymi w komorze OSRG w Bytomiu. 2 Konkurencja podzielona została na dwa etapy, tj: 1. Udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanemu z różnymi typami urazów, 2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa z automatyczną defibrylacją zewnętrzną. Czas na wykonanie zadania wynosił 30 min. Konkurencja mechaników – mechanik mógł wystartować w konkurencji kontroli aparatu W – 70, P-30EX i BG4-EP. Konkurencja polegała na wykonaniu procedury kontroli aparatu. W czasie tej kontroli miały być wykryte wszystkie usterki tak, aby aparat był w pełni sprawny do użycia. Podczas wykonywania tego zadania mechanik miał również przeprowadzić kontrolę maski. Na wykonanie tego zadania było 30 minut. Wszystkie konkurencje zawodów zarówno w hali EXPO, jak również w OSRG w Bytomiu przebiegały w atmosferze poszanowania zasad fair play i „zdrowego współzawodnictwa”. Ogłoszenie wyników rywalizacji oraz zakończenie Zawodów odbyło w Galerii Wilson w byłej cechowni kopalni Wieczorek na Nikiszowcu. Sukcesów zwycięskim drużynom gratulowali: Piotr Litwa, Wojewoda Śląski, Andrzej Chłopek, Prezes Zarządu CSRG S.A. i Mirosław Koziura, Prezes WUG. Przyznano puchary za trzy pierwsze miejsca w poszczególnych konkurencjach, i tak: 1. Konkurencja „symulowana akcja”: I miejsce – Bytom Team – KWK Bobrek Centrum - Polska II miejsce – HBP, A.S. - Słowacja III miejsce – Kestrel Mine – Australia RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 4. Konkurencja mechaników, aparat BG4-Plus: I miejsce – Piotr Wojtyła - Black Gold – Turon Wydobycie SA - Polska II miejsce – Marek Kosina - Bytom Team – KWK Bobrek Centrum – Polska III miejsce – Piotr Cukrowski - White Eagles - KGHM Polska Miedź S.A. NR 3/2014 7. Test wiedzy teoretycznej – drużyny uzyskały wyniki od 16 do 20 prawidłowych odpowiedzi na 20 pytań. Bezbłędne rozwiązało test 11 drużyn, a mianowicie White Eagles z KGHM, Black Hawks – KWK Borynia z JSW SA, Black Gold z Turon Wydobycie SA, Bytom Team – KWK Bobrek Centrum – KWSA, Glencore Oaky Creek North i Kestrel Mine z Australii, Sudbury Basin Cobres z Kanady, Vinacomin Mines Rescue z Wietnamu, Komir z Kazachstanu, Tata Steel z Indii oraz HBP SA ze Słowacji. Każdy zastęp uczestniczący w teście uzyskał stosowny certyfikat potwierdzający kompetencje z wybranych dziedzin ratownictwa górniczego. 2. Konkurencja „udzielania pierwszej pomocy”: I miejsce – Black Hawks – JSW SA Polska II miejsce – Black Gold – Turon Wydobycie SA - Polska III miejsce – Bytom Team – KWK Bobrek Centrum – Polska 3. Konkurencja mechaników, aparat W-70: I miejsce – Mirosław Dłucik - Black Team – JSW SA - Polska II miejsce – Piotr Wojtyła - Black Gold – Turon Wydobycie SA - Polska III miejsce – Piotr Musioł – Sharks – KHW SA 5. Konkurencja mechaników, aparat P-30 EX: I miejsce – Zbigniew Palkij - Black Gold – Turon Wydobycie SA - Polska II miejsce – Igor Yakutin – Komir Kazachstan III miejsce – Purevsuren Daucha – Soyombo – Mongolia 6. Mechanik pomiarowiec: I miejsce – Muharrem Atik - Black Diamond - Turcja II miejsce – Mirosław Studniczek Black Team – JSW SA - Polska III miejsce – Grzegorz Lniany - Bytom Team – KWK Bobrek Centrum – Polska 3 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 W ramach Zawodów Ratowniczych odbyły się również III Warsztaty Ratownicze w czasie, których skupiono się na prezentacji ratownictwa górniczego poszczególnych krajów – uczestników zawodów. Przedstawiano organizację i strukturę organizacyjną oraz zasady prowadzenia akcji ratowniczych w poszczególnych krajach. mgr inż. Andrzej Plata CSRG S.A. w Bytomiu foto: Marek Rybicki Zdj. Zakończenie zawodów ratowniczych w Galerii Wilson 4 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. Wymiana wiedzy w zakresie organizacji służb ratownictwa górniczego, prowadzenia działań ratowniczych, wniosków z akcji ratowniczych, metod i zasad szkoleń ratowniczych, wyposażenia technicznego oraz postępu naukowo-badawczego, to tylko niektóre aspekty niezbędnej międzynarodowej współpracy służb ratownictwa górniczego. W maju 2001r. w Polsce, z inicjatywy Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., powołany został Międzynarodowy Zespół ds. Ratownictwa Górniczego IMRB (International Mines Rescue Body). Porozumienie o współpracy podpisali wówczas przedstawiciele 9 krajów: Australii, Wielkiej Brytanii, Francji, Republiki Czeskiej, Rumunii, Republiki Południowej Afryki, Słowacji, Stanów Zjednoczonych Ameryki i Polski. Obecnie w zespole współpracują przedstawiciele służb ratownictwa górniczego z 22 krajów z całego świata, w tym również Kanady, Chin, Ukrainy, Indii, Nowej Zelandii, Norwegii, Austrii, Mongolii, Rosji, Wietnamu, Zambii i Kazachstanu. Celem IMRB jest promowanie działań związanych z ratownictwem górniczym jako międzynarodowej platformy oraz inicjowanie i wspieranie współpracy mającej na celu osiągnięcie po- stępu w zakresie w ratownictwa górniczego. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego zawarła w ostatnich latach szereg porozumień o wzajemnej współpracy w zakresie ratownictwa górniczego m.in. z: • Główną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. w Ostravie-Radvanicach w Republice Czeskiej, • Republikańskim Przedsiębiorstwem Państwowym „Centralnym Paramilitarnym Zawodowym Sztabem Ratownictwa” w Astanie w Republice Kazachstanu, • Główną Stacją Ratownictwa Górniczego w Prievidzy w Republice Słowacji, • Państwowym Centralnym Sztabem Paramilitarnym Służb Ratownictwa Uczestnicy spotkania w 2001 r. podczas, którego powołano Międzynarodowy Zespół ds. Ratownictwa Górniczego. 5 Certyfikat członkostwa Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Międzynarodowym Zespole ds. Ratownictwa Górniczego Górniczego w Doniecku na Ukrainie, • Główną Stacją Ratownictwa Górniczego i Ochrony Gazowej w Austrii, • Służbami Ratowniczymi w Mongolii. Jednym z najstarszych i najbardziej wypróbowanych partnerów Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu jest Główna Stacja Ratownictwa Górniczego w Ostrawie-Radwanicach w Republice Czeskiej. Współpraca pomiędzy ratownictwem polskim i czeskim rozpoczęła się w 1959r Branżowe kontakty na poziomie działań ratowniczych łączyły CSRG S.A. ze służbami ratownictwa górniczego Bułgarii, Argentyny, Jugosławii, Hiszpanii, Meksyku i Indii. Kontakty robocze łączą również Centralną Stację Ratownictwa Górniczego S.A. ze służbami ratownictwa górniczego Ukrainy, Rosji i Niemiec. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. przez wiele lat współpracowała z ratownictwem górniczym Chińskiej Republiki Ludowej. W latach osiemdziesiątych rozpoczęto współpracę z ratownictwem górniczym w Kolumbii. Podjęta współpraca jest w dalszym ciągu kontynuowana i rozwijana. NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Porozumienie z Czechami Porozumienie z Kazachstanem Porozumienie ze Słowacją 6 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Porozumienie z Ukrainą Porozumienie z Austrią Porozumienie z Mongolią 7 NR 3/2014 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Specjaliści Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego uczestniczyli w działaniach ratowniczych w kopalniach Republiki Czeskiej, RPA, USA, Ukrainy. Usuwali również skutki trzęsienia ziemi w Armenii i Meksyku. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. partycypuje w zainicjowanych w roku 1999 przez amerykańskie służby ratownictwa górniczego Międzynarodowych Zawodach Ratownictwa Górniczego (IMRC). W 2004r., po raz pierwszy zawody odbyły się w Polsce. Kolejne edycje zawodów miały miejsce w 2006r. w Chinach, w 2008r. w USA, w 2010r. w Australii, w 2012r. na Ukrainie. W 2014 roku zawody ponownie odbyły się w Polsce. Współorganizatorami IX Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego były: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu oraz Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach. Opracowanie: Redakcja kwartalnika foto: archiwum CSRG S.A. RZECZNIK PRASOWY CSRG S.A. INFORMUJE Ratownicy – alpiniści W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu przeprowadzono kurs dla ratowników górniczych – kandydatów na instruktorów oraz kandydatów na członków - specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. Po pomyślnie zdanym egzaminie przybyło 8 ratowników z uprawnieniami alpinistycznymi i 8 instruktorów. Celem kursu dla ratowników górniczych – kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych jest m.in. zapoznanie się ze sprzętem, jak i z technikami alpinistycznymi. Inny cel jest dla kandydatów na instruktorów specjalistycznych zastępów. Ci bowiem przygotowywani są do pełnienia obowiązków instruktora wewnątrzzakładowego – przeszkolonego w zakresie prowadzenia ćwiczeń specjalistycznych zastępów. Podczas dwu-tygodniowego kursu obok zajęć teoretycznych ratownicy zapoznani zostali z zasadami prowadzenia asekuracji i autoratownictwa, a także ze sprzętem CSRG stosowanym w ratownictwie wysokościowym, jak i z techniką budowy stanowisk. Przeszli również szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w skutek odpadnięcia i wiszenia w szelkach lub upadku z wysokości. Kolejną część kursu wypełniły zajęcia praktyczne. Te przeprowadzono w OSRG Bytom i w Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach, a dokładnie w Szybiku „Żmija” i na wieży szybowej. Podczas zajęć kursanci uczyli się m.in. transportu poszkodowanych w noszach jaskiniowych. - Ta wiedza jest niezbędna m.in. podczas ewakuacji poszkodowanych z wieży szybowej czy zbiorników – mówią ratownicy. W polskim górnictwie działa obecnie ponad 100 ratowników z uprawnieniami alpinistycznymi. 22 dyżuruje 8 w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego. Pozostali pracują m.in. w kopalniach Kompanii Węglowej, zakładach Jastrzębskiej Spółki Węglowej, a także w Katowickim Holdingu Węglowym. – RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Ratownikiem z uprawnieniami alpinistycznymi zostają najlepsi. Dlatego bardzo dokładnie weryfikujemy ich sprawność psychofizyczną. Wskazane jest też by kandydat wcześniej parał się nawet prywatnie wspinaczką górską mówi Arkadiusz Grządziel, instruktor technik alpinistycznych w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. – Podjęcie decyzji o zostaniu ratownikiem- alpinistą - to dopiero początek. Kandydaci muszą zaliczyć pozytywnie wiele badań specjalistycznych i liczne kursy – dodaje A. Grządziel. Regularnie też muszą trenować. W ciągu roku odbywają - dziesięć szkoleń i jeden tygodniowy obóz na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Ratownicy „alpiniści” w przeciwieństwie do GOPR-owców działają w za- kładach górniczych. Na wyposażeniu grupy wysokościowej znajdują się między innymi specjalistyczne nosze, wyciągarki ręczne i spalinowe, systemy ewakuacji z głębokości i wysokości, sprzęt osobisty w postaci uprzęż, przyrządów zjazdowych i asekuracyjnych oraz kasków i łączności. Grupa wysokościowa w CSRG S.A. działa w ramach pogotowia – Przewoźny Wyciąg ratowniczy. Tak zwany PWR służy m.in. do prowadzenia prac ratowniczych w szybach i otworach wielko-średnicowych, ewakuacji załogi uwięzionej np. w klatkach, kontroli obudowy szybów, jak i usuwania awarii energo - maszynowych. Ta wyspecjalizowana grupa ratowników górniczych jest gotowa interweniować na każde wezwanie. W sierpniu ubiegłego roku KRÓTKO brały udział zastępy zawodowe CSRG S.A. • 12.07.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Halemba - Wirek. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Zabrze. Prace profilaktyczne: Udział specjalistycznego pogotowia przewoźnych wyciągów ratowniczych w pracach profilaktycznych polegających na kontroli obmurza w następujących zakładach górniczych: Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych w akcjach ratowniczych i pracach profilaktycznych. • 16.05.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w Kopalni Zabytkowej Guido. W akcji brały udział zastępy zawodowe CSRG S.A. • 21.05.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Knurów – Szczygłowice r. Knurów. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. • 13.06.2014r. akcja polegająca na otwarciu i penetracji wyrobisk Kopalni Zabytkowej Guido. W akcji • • • • 14.06.2014r. w KWK Budryk 15.06.2014r. w KWK Marcel 28.06.2014r. w KWK Pniówek 29.06.2014r. w KWK Pniówek Opr. K. Szpotko 9 NR 3/2014 brała udział w niezwykle ciężkiej akcji w KWK „ Wesoła”, gdzie zerwał się kabel energetyczny układany w szybie. Kabel urywając się zniszczył część wyposażenia szybu, co stanowiło dodatkowe zagrożenie dla prowadzących akcję. „Alpiniści” wytransportowali wówczas poszkodowanych z szybu na powierzchnię. W zdarzeniu zginęło trzech pracowników firmy instalującej kabel w szybie, a jeden doznał ciężkich obrażeń ciała. W styczniu tego roku grupa wysokościowa brała udział w akcji w kopalni „Murcki – Staszic” polegającej na wydobyciu poszkodowanego, który wpadł do zbiornika na węgiel. Akcja polegała w pierwszym etapie na wydobyciu urobku z dna zbiornika (około 80 ton), a następnie wytransportowaniu w noszach jaskiniowych poszkodowanego. Certyfikat Zarządzania Jakością dla CSRG SA Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu w tym Okręgowe Stacje Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, Jaworznie, Wodzisławiu Śl. oraz w Zabrzu, na podstawie audytu potwierdzającego spełnienie wymagań normy międzynarodowej ISO 9001:2008 otrzymała Certyfikat Systemu Zarządzania Jakością. Zakres ważności obejmuje: ratownictwo górnicze i szkolenia z zakresu ratownictwa górniczego. Certyfikat zarejestrowany pod numerem 0198 100 01568 nadany został przez firmę TUV Rheinland Polska Sp. z o. o. Wyposażenie w sprzęt i materiały do prowadzenia zajęć z zakresu pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., jest sukcesywnie uzupełniany zgodnie z wymogami ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Do ćwiczeń wykorzystujemy manekiny do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, przyrządowego udrażniania dróg oddechowych, do zaawansowanych metod resuscytacji ; defibrylatory AED, sztuczne rany, szyny Kramera, kołnierze stabilizujące kręgosłup szyjny, deski ortopedyczne, materiały opatrunkowe. Od trzech lat mamy manekiny do resuscytacji krążeniowo oddechowej osoby dorosłej, dziecka i niemowlęcia z monitorowaniem poprawności uciśnięć klatki piersiowej, udrażniania NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 dróg oddechowych,wentylacji. Aktualnie dostępne manekiny są coraz to bardziej zbliżone do ciała człowieka. Nowoczesne manekiny umożliwiają ćwiczącemu modyfikowanie działania a efektem końcowym zajęć jest wydruk komputerowy wykonanych działań ratowniczych. Do szkoleń używamy również: torby medyczne R1,kamizelki KED, szyny wyciągowe, nosze podbierakowe i próżniowe które są przeznaczone do prowadzenia zajęć z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Zdj. Manekin z przystawką komputerową, AED treningowe, maseczki do ćwiczeń, torba medyczną R1. Opr. mgr J.Patlewicz mgr inż. B.Kochan CSRG S.A. w Bytomiu IV TURNIEJ PIŁKI NOŻNEJ O PUCHAR PREZESA ZARZĄDU SITG O/BYTOM Zwyczajem lat poprzednich Koło Zakładowe SITG przy CSRG S.A. przy współudziale Komisji Młodej Kadry Górniczej działającej przy Oddziale SITG Bytom zorganizowało IV Turniej piłki nożnej o Puchar Prezesa Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa w Bytomiu. Zawody odbyły się 27 czerwca 2014r. na boisku OSRG Bytom. Honorowy patronat objął Prezes Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu dr inż. Andrzej Chłopek. Do turnieju zgłosiło się 5 drużyn reprezentujących koła zakładowe SITG O/Bytom: KWK Bobrek-Centrum, PRG Bytom, CSRG S.A., KOPEX PBSZ S.A., KWK Piekary. Przybyłych na turniej przywitał gospodarz obiektu Dyrektor OSRG w Bytomiu Zygmunt Ożóg a w imieniu Zarządu CSRG S.A. Wiceprezes ds. technicznych CSRG S.A. Mirosław Bagiński. Fundator pucharu - Prezes Zarządu Oddziału SITG w Bytomiu 10 Leonard Klabis oraz Prezes Koła SITG przy CSRG S.A. Wacław Wiśniewski przekazali zawodnikom słowa zagrzewające do walki. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 Po przeprowadzeniu losowania rozpoczęto zaciętą rywalizację. W meczach półfinałowych wyniki wyglądały następująco: CSRG-PRG 5:0, Piekary-Bobrek Centrum 7:0. Do walki o trzecie miejsce stanęły więc PRG i Bobrek-Centrum. Wygrali Ci pierwsi wynikiem 5:1. Finałowy mecz rozegrał sie pomiędzy CSRG a KWK Piekary. Atmosfera podczas rywalizacji była bardzo gorąca a słoneczna pogoda tylko ją jeszcze podgrzewała. Mecz skończył się remisem 2:2. O zwycięstwie w całym turnieju zadecydowały rzuty karne. Wszyscy w napięciu obserwowali kolejne strzały na bramkę. Po chwili wszystko było już jasne, palma zwycięstwa przypadła drużynie z KWK Piekary. W ostatecznej klasyfikacji miejsce I miejsce wywalczyła drużyna z KWK Piekary, II miejsce zajęli ratownicy z CSRG S.A., natomiast III przypadło PRG Bytom. Po zakończeniu rywalizacji Prezes Oddziału SITG w Bytomiu wraz z Wiceprezesem CSRG S.A. wręczyli drużynom dyplomy oraz puchary. Gratulujemy finalistom i dziękujemy za wspaniałą sportową atmosferę. opr. Małgorzata Jankowska zdj. Marcin Krawczyk AKCJA RATOWNICZA po tąpnięciu, spowodowanym wstrząsem wysokoenergetycznym w KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Zofiówka” 19 czerwca 2014 r. na zmianie A o godzinie 639 w KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Zofiówka”, w rejonie likwidowanej ściany H-2a i drążonych chodników podścianowego H-2b oraz nadścianowego H-2b, w pokładzie 409/3, w partii H, na poziomie 900m, o miąższości średnio 2,3m, doszło do tąpnięcia, spowodowanego wstrząsem wysokoenergetycznym o energii 8,5x107 J. Pod względem zagrożeń górniczych pokład 409/3 w partii H zaliczony został do: • zagrożonego wyrzutem metanu i skał, • III stopnia zagrożenia tąpaniami, • IV kategorii zagrożenia metanowego, • klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, • I stopnia zagrożenia wodnego. Miąższość pokładu 409/3 w rejonie chodnika nadścianowego H-2a wynosi około 2,65m. W stropie pokładu występuje m.in. piaskowiec o miąższości do 38m i wytrzymałości na ściskanie Rc około 90 MPa. W spągu pokładu 409/3 występuje łupek ilasty o miąższości do 1,1m z gęstymi laminami i warstewkami węgla oraz pokład 409/4 o miąższości 4,8m. Partia H ograniczona jest od zachodu uskokiem Jastrzębskim o zrzucie około 25m w kierunku zachodnim, a od wschodu strefą uskoku Wschodniego, 11 o zrzucie około 15m w kierunku wschodnim. 19.06.2014 r. na zmianie A, w rejonie likwidowanej ściany H-2a i drążonych chodników nie prowadzono żadnych robót. Epicentrum wstrząsu wysokoenergetyczny o energii 8,5x107J zlokalizowano w odległości około 50m przed przedziałem transportowym likwidowanej ściany H-2a.W wyniku wstrząsu, doszło do wzrostu stężeń metanu do 10% na czujniku zabudowanym w chodniku podścianowym H-2b w odległości około 2m od czoła przodka. W związku z powstałym zagrożeniem metanowym dyspozytor ruchu rozpoczął akcję ratowniczą, polegającą NR 3/2014 na penetracji i odgazowaniu zagrożonych wyrobisk. Wezwał zastępy dyżurujące i skierował je w rejon zagrożenia. Następnie powiadomił osoby i instytucje zgodnie z Planem Ratownictwa. O godzinie 836 akcję przejął Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego, który wyznaczył strefę zagrożenia, którą zabezpieczył posterunkami obstawy. Kierownik Akcji Ratowniczej wyznaczył miejsce bazy ratowniczej w chodniku badawczym H-2 w rejonie skrzyżowania z przecinką H-2 transportową w pokładzie 409/1 i 409/2. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Wyznaczył także miejsca budowy tam do ewentualnego izolowania zagrożonego rejonu: • w chodniku badawczym H-2 przed skrzyżowaniem z przecinką H-2 transportową w pokładzie 409/1 i 409/2, • w chodniku badawczym H-2 przed skrzyżowaniem z pochylnią H-2 w pokładzie 409/4. 20.06.2014 r. Kierownik Akcji Ratowniczej wysłał zastęp ratowniczy do penetracji chodnika badawczego H-2 od strony dopływu powietrza, celem stwierdzenia przepływu powietrza 12 w rejonie zagrożonych wyrobisk. Zastęp wykonujący penetrację zameldował wyczuwalny przepływ powietrza w kierunku likwidowanej ściany H-2a. Stwierdzono następujące stężenia gazów: O2-20,9%, CO2-0,0%, CH4-0,0%, CO-0ppm. Zameldowano także o zawale skał w chodniku nadścianowym H-2 oraz w chodniku badawczym H-2. Prześwit nad zawałem wynosił zaledwie 0,3m. Kierownik Akcji Ratowniczej zdecydował o zmianie lokalizacji bazy ratowniczej i przeniesienie jej do przekopu kołowego H na poziomie 900m w pobliżu rozdzielni 6kV-H. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Z bazy ratowniczej wysłano kolejny zastęp do penetracji chodnika badawczego H-2 od strony wylotu powietrza. Po dotarciu we wskazany rejon zastęp dokonał pomiarów parametrów powietrza i stwierdził: • w chodniku nadścianowym H-2b: O2-20,3%, CO2-0,2%, CH4-4,5%, CO-0ppm, ts-29,0oC, tw-27,2 oC, • w chodniku badawczym H-2 – poniżej chodnika nadścianowego H-2b: O2-20,5%, CO2-0,2%, CH4-1,1%, CO-2ppm, ts-28,0oC, tw-26,0 oC, • na wylocie chodnika nadścianowego H-2a (z rejonu likwidowanej ściany): O2-19,8%, CO2-0,7%, CH4-4,5%, CO-4ppm, ts-26,0oC, tw-25,0 oC, prędkość przepływającego powietrza 0,66m/s (około 500 m3/min). Po powrocie zastępu do bazy Kierownik Akcji ponownie podjął decyzję o przeniesieniu bazy ratowniczej do chodnika badawczego H-2 w rejonie skrzyżowania z przecinką H-2 transportową w pokładzie 409/1 i 409/2. O godzinie 1352 zameldowano Kierownikowi Akcji o wystąpieniu wstrząsu o energii 3,1x103 J, zlokalizowanego około 70m w zrobach za frontem ściany H-2. W kolejnych godzinach akcji zastępy ratownicze, zabudowały tamę wentylacyjną w chodniku badawczym H-2 powyżej chodnika nadścianowego H-2a, w celu zwiększenia przepływu powietrza przez ww. ścianę. Po zabudowaniu tamy wentylacyjnej wydatek powietrza przepływającego przez ścianę H-2 wynosił około 900 m3/min. 13 NR 3/2014 Następnym zadaniem podjętym przez zastępy ratownicze był transport wentylatora do chodnika badawczego H-2 na skrzyżowanie z chodnikiem nadścianowym H-2b i dalej w kierunku chodnika podścianowego H-2b. O godzinie 1800, po zabudowie i podłączeniu, uruchomiono wentylator do przewietrzania chodnika podścianowego H-2b. O godzinie 1857 zameldowano do Kierownikowi Akcji o wystąpieniu kolejnego wstrząsu o energii 1,8x103 J, zlokalizowanego w chodniku podścianowym H-2b. Po uruchomieniu wentylatora do przewietrzania chodnika podścianowego H-2b, Kierownik Akcji polecił wysłać z bazy zastęp do penetracji chodnika nadścianowego H-2a. NR 3/2014 Zastęp o godzinie 2133 dotarł na miejsce, dokonał penetracji ww. chodnika i stwierdził na 180m wyrobiska (czoło przodka) następujące parametry powietrza: O2-20,9%, CO2-0,2%, CH41,0%, CO-0ppm, ts-27,6oC, ρ-78%. Zameldował również, że ogólny stan obudowy wyrobiska jest dobry. O godzinie 2151 Kierownik Akcji wysłał z bazy kolejny zastęp do chodnika badawczego H-2 w miejsce zabudowy wentylatora przewietrzającego chodnik nadścianowy H-2b w celu jego uruchomienia i penetracji chodnika. Po uruchomieniu wentylatora i spenetrowaniu całego wyrobiska o długości 280m, z przodka o godzinie 008 zastęp podał parametry powietrza: O2-20,9%, CO2-0,2%, CH4-1,3%, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 CO-0ppm, ts-27,4oC, ρ -70%. Stan obudowy wyrobiska i lutniociągu przewietrzającego określił jako dobry. W kolejnym dniu, 22 czerwca, zastępy ratownicze zabudowały w chodniku badawczym H-2, powyżej chodnika nadścianowego H-2a, drugą tamę wentylacyjną. Do chodnika badawczego H-2 przytransportowano, zabudowano i podłączono także wentylator do przewietrzania chodnika nadścianowego H-2a. Przystąpiono do budowy lutniociągu w tym wyrobisku i penetracji. Zastęp spenetrował wyrobisko i rozwinął lutniociąg na długości 143m oraz zameldował o niemożności przejścia do ściany H-2 z powodu zaniżonych gabarytów chodnika (wysokość ok. 0,7m). Wykonał pomiary parametrów powietrza: O2-20,2%, CO2-0,5%, CH42,4%, CO-3ppm, ts-27,8oC, ρ-80%. Następnie, po wyjściu z chodnika nadścianowego H-2a, uruchomiono wentylator i przystąpiono do przewietrzania odcinka spenetrowanego chodnika. Pomiary parametrów powietrza wypływającego z chodnika były następujące: O2-20,6%, CO2-0,35%, CH4-1,2%, CO-2ppm, ts-27,0oC, ρ-83%. 23 czerwca 2014 r. o godzinie 510 po stwierdzeniu, że stężenia gazów w całej strefie zagrożenia są zgodne z przepisami Kierownik Akcji Ratowniczej zakończył akcję ratowniczą. mgr inż. Tomasz Lamczyk OSRG Wodzisław O RATOWNICTWIE I NIE TYLKO Z PROFESOREM STANISŁAWEM NAWRATEM Dr hab. inż. Stanisław Nawrat profesor nadzwyczajny na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie jest absolwentem Wydziału Górniczego tej uczelni. Stopień doktora (kwalifikacje I stopnia) nadała mu w 1989 r. Rada Wydziału Górniczego w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie na podstawie rozprawy doktorskiej pt.: „Wpływ przewietrzania na odmetanowanie w ścianie z zawałem stropu”, a stopień doktora habilitowanego (kwa- lifikacje II stopnia) – nadała mu Rada Wydziału (Rada Naukowa) Górniczego w roku 2000, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie na podstawie rozprawy habilitacyjnej pt.: „Eksperymentalne i modelowe badania procesu wypełniania metanem otamowanych wyrobisk w kopalniach węgla kamiennego.” Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w ówczesnej kopalni węgla kamiennego „Moszczenica”. W kopalni tej pełnił różne funkcje do dyrektora i kierownika zakładu górniczego włącznie. 14 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Pełnił również funkcję prezesa ds. produkcji Jastrzębskiej Spółki Węglowej. W tym samym czasie podjął pracę naukową najpierw jako pracownik naukowo-badawczy - specjalista górnik Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach, a następnie jako adiunkt w Katedrze Górnictwa Podziemnego Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jako profesor nadzwyczajny – mianowany w Katedrze Górnictwa Podziemnego pracuje od 2004 roku. Obecnie pełni funkcję Kierownika Pracowni Bezpieczeństwa i Ergonomii w Górnictwie, w Katedrze Górnictwa Podziemnego, Wydziału Górnictwa i Geoinżynierii Akademii Górniczo-Hutniczej. Dorobek naukowy prof. Stanisława Nawrata, obejmuje 297 publikacji, w tym 7 monografii (2 samodzielne). Działalność naukowa Pana profesora dotyczy głównie zagadnień z zakresu: • aerologii górniczej i ochrony środowiska, • zwalczania zagrożeń naturalnych w kopalniach podziemnych głównie węgla kamiennego i miedzi, • bezpieczeństwa pracy i ergonomii, • odmetanowania kopalń węgla kamiennego, • klimatyzacji kopalń podziemnych, • wentylacji i bezpieczeństwa w wybranych obiektach podziemnych (tunelach komunikacyjnych, metrach i innych obiektach podziemnych) • pozyskania i utylizacji metanu pokładów węgla kopalń. Większość prac naukowych wiąże się z badaniami eksperymentalnymi i modelowymi dla kopalń węgla kamiennego i miedzi, co umożliwiało ich zastosowanie w praktyce. Stanisław Nawrat jest znany także jako naukowiec w kręgach zagranicznych między innymi poprzez uczestniczenie w wielu konferencjach zagranicznych, przy czym szczególne zasługi odniósł jako pełnomocnik Rektora AGH ds. Współpracy z Chińską Republiką Ludową (współpracuje z 4 Uniwersytetami i 2 jednostkami naukowymi). Jest również współautorem wielu projektów racjonalizatorskich i rozwiązań organizacyjnych w branży węgla kamiennego i miedzi, w tym 25 patentów i 8 zgłoszeń patentowych. Większość tych prac została wykorzystana w praktyce. Jest też uznanym autorytetem w nauce krajowej i zagranicznej w dziedzinie górnictwa. W związku z czym w wielu pracach naukowych w literaturze wymieniane są jego publikacje. O autorytecie świadczy także udział w licznych komisjach naukowych w tym między innymi w charakterze eksperta ds. oceny projektów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, jest także Redaktorem Naczelnym Wydawnictwa Inżynieria Górnicza, Członkiem Sekcji Aerologii Komitetu Górnictwa Polskiej Akademii Nauk, Członkiem Podkomitetu Budownictwa Podziemnego Polskiego Komitetu Geotechniki. Swoim bogatym doświadczeniem i wiedzą dzieli się z nami Pan profesor w niniejszej wypowiedzi: 3UDFXMąFZLHOHODWZJyUQLFWZLHPLD áHPSUDZLHFLąJá\NRQWDNW]UDWRZQLF WZHPJyUQLF]\PNWyUH]DZV]HZVSLH UDáR QDV]ą SUDFĊ Z V\WXDFMDFK EDUG]R WUXGQ\FKLQLHEH]SLHF]Q\FKMDN]DZDá\ Z\URELVNSRĪDU\SRG]LHPQHRG]\VNL ZDQLH SyO SRĪDURZ\FK : ]ZLą]NX ] W\P]DZV]HEDUG]RFHQLáHPLFHQLĊRG ZDJĊEH]JUDQLF]QH]DDQJDĪRZDQLHUD WRZQLNyZZF]DVLHDNFMLUDWRZQLF]\FK SURZDG]RQ\FK GOD UDWRZDQLD Ī\FLD OXG]NLHJRLPLHQLD %H]SRĞUHGQL NRQWDNW ] UDWRZQLNDPL PLDáHP SRGF]DV DNFML Z NRSDOQL Ä0RV]F]HQLFD´NLHG\WRSHáQLáHPIXQN FMĊ NLHURZQLND DNFML 8F]HVWQLF]\áHP Z SUDFDFK V]WDEyZ GRUDGF]\FK Z NLO NXG]LHVLĊFLX DNFMDFK SRĪDURZ\FK 7R ZV]\VWNR SR]RVWDáR Z PRMHM SD PLĊFL ± E\á\ FKZLOH WUXGQH L EDUG]R WUXGQHDOHZLĊFHME\áRFKZLOFKDUDNWH U\]XMąF\FKVLĊVXNFHVDPL1DMZDĪQLHM V]H GOD PQLH MHVW WR ĪH XGDáR QDP VLĊ Z\WZRU]\ü WDNą G\VF\SOLQĊ L ZVSyá SUDFĊ ]H VáXĪEDPL UDWRZQLF]\PL &65* 265* .65* ĪH SRPLPR ZLHOXEDUG]RWUXGQ\FKDNFMLSURZDG]R Q\FK Z ZDUXQNDFK ]DJURĪHQLD Z\EX FKHPPHWDQXQLJG\QLHGRV]áRGRZ\ EXFKX PHWDQX Z\EXFKX S\áX ZĊJORZHJRDWDNĪHĪDGHQJyUQLNLUD WRZQLN JyUQLF]\ QLH XOHJá Z\SDGNRZL FLĊĪNLHPX L ĞPLHUWHOQHPX 8]\VNDQLH WDN Z\VRNLHJR SR]LRPX EH]SLHF]HĔ VWZDZF]DVLHDNFMLUDWRZQLF]\FKPRĪ OLZH E\áR MHG\QLH SRSU]H] EDUG]R V]F]HJyáRZH RSUDFRZDQLH SODQX DNFML UDWRZQLF]HM RUD] SRSU]H] ]DSHZQLHQLH 15 NR 3/2014 RGSRZLHGQLHMG\VF\SOLQ\UHDOL]DF\MQHM Cenię sobie bardzo także akcje otwierania pół pożarowych i odzyskiwania majątku i złoża. Kilka najtrudniejszych akcji opisałem w literaturze do której można i dzisiaj zerknąć – a w szczególności: 1. Likwidacja pola pożarowego w kopalni „Manifest Lipcowy” w warunkach silnego zagrożenia wybuchowego – autorzy: Wiesław Babicz, Karol Grzywa, Stanisław Nawrat, Jerzy Stobiński, 2. Likwidacja pól pożarowych w kopalniach ZKWK w Jastrzębiu w latach 1979-1984 – autorzy: Stanisław Nawrat, Wacław Żyła, 3. Pożar i likwidacja pola pożarowego w pochylni badawczej „Z” w pokładzie 358/2-3 w kopalni im. „ZMP” – autorzy: Stanisław Nawrat, Michał Rodziewicz, 4. Sposoby otwierania pól pożarowych na podstawie uzyskanych doświadczeń w kopalniach Zrzeszenia Kopalń Węgla Kamiennego w Jastrzębiu – autorzy Alfred Budziński, Stanisław Nawrat, Jerzy Stobiński, 5. Symulacja pożaru w tunelu – autorzy: Stanisław Nawrat, Sebastian Napieraj. Wysoko oceniam także wszelkiego rodzaju doświadczenia, które inspirowali wysokokwalifikowani pracownicy CSRG – z którymi przez prawie 2 miesiące w 1989r szkoliłem w Chinach górników w zakresie zwalczania zagrożenia pożarowego w kopalniach – obecnie Chiny i górnictwo chińskie uległy znacznemu rozwojowi. Z problematyką związaną z ratownictwem górniczym jestem związany praktycznie od 40 lat w czasie których nastąpiły w nim korzystne zmiany techniczne, technologiczne i organizacyjne. Jednakże ratownictwo górnicze podobnie jak cała gospodarka wymaga dalszego rozwoju szczególnie w zakresie doposażenia w sprzęt techniczny i technologie, które są konieczne dla prowadzenia prac ratowniczych na dużych głębokościach w kopalniach węgla i miedzi w trudnych warunkach klimatycznych i występujących skojarzonych zagrożeń naturalnych. W związku z tym uważam, że w dalszym ciągu działania w ratownictwie powinny być ukierunkowane na poprawę NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 lub rozwiązanie następujących problemów: • wyposażenie ratowników w dobrą odzież ochronną i urządzenia odporne na działanie wysokich temperatur w przypadkach wybuchów i zapaleń, • zapewnienie indywidualnego systemu chłodzenia ciała ratowników niedopuszczającego do wystąpienia przegrzania i udaru cieplnego, • dalszego rozwijania systemów łączności ratowniczej, które powinny być integralnie związane z maskami aparatów ratowniczych, • wyposażenie np. kasków ratowniczych w system kamer i przyrządów pomiarowych rejestrujących i przekazujących informacje do bazy i kierownika akcji niezależnie od ratownika, • wyposażenia ratowników w zdalnie kontrolowane systemy kontroli parametrów fizycznych ratownika (temperatura, tętno i inne) umożliwiających pomiar zdalny dla oceny obciążenia cieplnego i wysiłkowego ratowników, • szybkiego wykonania tam przeciw- wybuchowych – okres budowy powinien wynosić kilka godzin - max. od 1 do 2 dni, co umożliwiałoby szybkie zamknięcie pola pożarowego, • konstrukcji odpowiednich zapór i stref przeciwwybuchowych zabezpieczających pole pożarowe, • wyposażenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w specjalistyczne urządzenia wiertnicze umożliwiające wykonywanie różnorodnych otworów kierunkowych ratowniczych. W zakresie organizacyjnym uważam, że ratownictwo powinno być ukierunkowane na tworzenie odpowiednich formacji ratownictwa zawodowego, także na szczeblach Okręgowych Stacji Ratownictwa Górniczego i w poszczególnych Zakładach Górniczych. Działania takie pozwoliłyby utworzyć służby ratownicze, w których byliby zatrudnieni zawodowi ratownicy posiadający odpowiedni stan zdrowia, sprawności oraz wysoki poziom kwalifikacji zawodowych związanych z opanowaniem zagrożeń naturalnych jak i niesieniem pomocy poszkodowanym górnikom. Bardzo ważnym elementem są prowadzone przez Centralną Stację Ratownictwa Górniczego S.A. systematyczne szkolenie pracowników zakładów górniczych i służb ratowniczych w zakresie technologii zwalczania zagrożeń naturalnych, prowadzenia akcji ratowniczych, pomocy przedmedycznej i ratownictwa. Szkolenia te są realizowane w oparciu o specjalne systemy programów komputerowych, pracę na symulatorach i bezpośrednie ćwiczenia. W związku z objęciem Prawem Geologicznym i Górniczym nadzoru nad drążeniem tuneli przy zastosowaniu techniki górniczej zachodzi potrzeba wdrożenia i rozwijania zasad ratownictwa górniczego wymaganych przepisami a także tworzenia odpowiednich struktur ratowniczych. Liczymy na to, że prof. Stanisław Nawrat swoimi pracami badawczymi wiele wniesie do tematyki ratownictwa górniczego i w poprawę bezpieczeństwa w naszych kopalniach. Wykorzystane w artykule informacje opracowała mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu SPECJALISTYCZNE ZASTĘPY RATOWNICZE do prac z wykorzystaniem technik alpinistycznych - cz. I W początkach drugiej połowy XX wieku w Polsce gwałtownie rozwijało się górnictwo węglowe. W trakcie budowy nowych szybów oraz pogłębiania istniejących dochodziło do zwiększenia ilości wypadków związanych z pracą na wysokości. Analiza prowadzonych akcji ratowniczych wykazywała potrzebę wprowadzenia do użycia specjalistycznego sprzętu alpinistycznego i przeszkolenia ratowników w zakresie jego użycia. Z inicjatywą powołania specjalistycznych zastępów do prac w szybach i stromych wyrobiskach wystąpił w roku 1969 dyrektor OSRG Wodzisław Andrzej Mizerski. W 1971 roku na mocy decyzji Naczelnego Dyrektora Rybnickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego powstały pierwsze „szybowe” zastępy specjalistyczne w kopalniach: Chwałowice, Dębieńsko, Jastrzębie, Zofiówka. Pierwotnie w skład zastępów specjalistycznych weszli ra- townicy zatrudnieni w oddziałach szybowych później dołączyli do nich również ratownicy górniczy, którzy prywatnie zajmowali się wspinaczką górską lub alpinizmem jaskiniowym. W następnych latach organizowano specjalistyczne szkolenia dla tych zastępów i powołano kolejne zastępy „szybowe” w kopalniach: Rokitnica, Sośnica, Makoszowy, Bielszowice oraz w Przedsiębiorstwie Budowy Szybów w Bytomiu. Podstawowe szkolenia prowadzone były w Tatrach przez ratowników górskich GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe). Fotografia nr 1 i 2 przedstawia uczestników i warunki szkolenia w roku 1984 i 1986. Ratownicy GOPR pomimo politycznego podziału Europy na „wschód” i „zachód” już wtedy uczestniczyli w międzynarodowych szkoleniach w krajach alpejskich. GOPR dysponował specjalistycznym sprzętem alpinistycz- 16 nym i prowadził systematyczne szkolenia w zakresie jego użycia. Szczególnie ratownicy z ówczesnej grupy zakopiańskiej GOPR (obecnie TOPR Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe) posiadali duże doświadczenie praktyczne ewakuacji taterników z najwyższych ścian tatrzańskich. Sukcesy spektakularnych akcji ratowania taterników np. takie jak zjazd Józefa Uznańskiego z 400 metrowej ściany Kazalnicy Mięguszowieckiej w celu ewakuacji poszkodowanego taternika (rekordowo długi zjazd w tzw. szelkach Grammingera) spowodowały, że do Zakopanego skierowano ratowników górniczych na specjalistyczne szkolenia. Ratownicy górscy stosowali wtedy zestaw Grammingera (fot. nr 3,4 - przenośna winda do opuszczania ratownika na stalowej lince Ø 5 mm i specjalne szelki do ewakuacji poszkodowanych). Po zapoznaniu się ratowników górniczych ze Dräger jest partnerem, a nie tylko dostawcą. Drägerware Workshop Software 5000/7000 2SURJUDPRZDQLHGR]DU]øG]DQLDZDUV]WDWHP 3RSURVWXOHSV]DRUJDQL]DFMD'UlJHUZDUH:RUNVKRS6RIWZDUHG]LċNLZ\MøWNRZHMHODVW\F]QRŅFL VWDQRZLLGHDOQHUR]ZLø]DQLHGRNRPSOHNVRZHJR]DU]øG]DQLDZDUV]WDWHP,QQRZDF\MQHLĮDWZH ZREVĮXG]HRSURJUDPRZDQLH]DSHZQLZLċNV]øSU]HMU]\VWRŅúRSW\PDOQ\SU]HELHJSURFHVyZRUD] Z]URVWZ\GDMQRŅFL'RVWċSQHPRGXĮ\ZDUV]WDWXRFKURQ\GUyJRGGHFKRZ\FKZVSyĮSUDFXMøF\ ]XU]øG]HQLHPWHVWXMøF\P4XDHVWRURUD]WHFKQLNSRPLDURZ\FKZVSyĮSUDFXMøF\]HVWDFMø ;GRFNXPRţOLZLDMøNRPSOHNVRZH]DU]øG]DQLHGRVWċSQ\PVSU]ċWHPRGLQZHQWDU\]DFML SRSU]H]WHVW\DţSRRFHQċVWDQXVSU]ċWXZZZGUDHJHUFRP Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: ~1050 - zasilanie sprê¿onym powietrzem o nadciœnieniu 0,2 - 0,5MPa - wydajnoœæ 0,5 - 2,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 60m - œrednica przewodu transportowego DN50 - masa urz¹dzenia ok. 20,0kg Kooperacja POLKO zarejestrowa³a RGUP jako Wspólnotowy Wzór Przemys³owy o numerze 001099600 - 0001 Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. DZIAà RATOWNICTWA DS. SZKOLENIA 41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25 tel. 32 3880419, 32 3880453 Dziaá Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oferuje szkolenia: ¾ dla pracowników zakáadów górniczych, wynikające z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego, ¾ dla sáuĪb kopalnianych, których celem jest podniesienie wiedzy w zakresie: pomocy przedmedycznej, profilaktyki poĪarowej, pomiarów parametrów fizykochemicznych atmosfery kopalnianej, uĪytkowania ucieczkowego sprzĊtu ochrony ukáadu oddechowego, innych zagadnieĔ związanych z górnictwem podziemnym. Dziaá Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu posiada: ¾ AkredytacjĊ ĝląskiego Kuratorium OĞwiaty, ¾ Stwierdzenie OkrĊgowego UrzĊdu Górniczego w Gliwicach o speánieniu warunków do prowadzenia szkoleĔ pracowników zatrudnionych w ruchu zakáadów górniczych. Zapraszamy podmioty trudniące siĊ ratownictwem, w róĪnych branĪach zawodowych na Kurs z zakresu KWALIFIKOWANEJ PIERWSZEJ POMOCY www.csrg.bytom.pl e-mail: [email protected] fax: 32 3880444 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 Fot. 1 i 2 - szkolenie ratowników górniczych w Tatrach (fot. ze zbiorów Andrzeja Fojcika) specjalistycznym sprzętem zdecydowano, że zestaw Grammingera to sprzęt który może być z powodzeniem zastosowany do ewakuacji załogi w głębokich szybach kopalnianych. Liny z tworzyw sztucznych (poliamidowe) uznano za przydatne do działań na krótszych odcinkach do 200 m, czyli na odcinkach szybów pomiędzy poziomami oraz w szybikach i zbiornikach. Kompletny zestaw takiego sprzętu zakupiła kopalnia „Zofiówka” i do lat 90-tych ten przenośny zestaw stanowił zabezpieczenie do awaryjnej ewakuacji pracowników z szybów kopalnianych. W roku 1986 CSRG w Bytomiu zakupiła przewoźny wyciąg ratowniczy PWR o udźwigu ok. 5 ton, który umożliwia ewakuację załogi uwiezionej w szybach kopalnianych za pomocą kapsuł ratowniczych z głębokości do 1300m. Ten rodzaj sprzętu zdecydowanie poprawił bezpieczeństwo i skuteczność działań ratowniczych w szybach kopalnianych. Połączenie możliwości PWR z technikami alpinistycznymi pozwala obecnie dotrzeć ratownikom do większości trudnodostępnych miejsc w szybach kopalnianych. W kolejnych latach kontynuowano cykliczne szkolenia specjalistyczne dla ratowników górniczych prowadzone przez instruktorów GOPR, TOPR oraz PZA (Polski Związek Alpinizmu). W roku 1995 powstała grupa zawodowych ratowników górniczych do prac z użyciem technik alpinistycznych działająca w ramach pogotowia Przewoźnych Wyciągów Ratowniczych. Od tego roku w jednostce ratownictwa górniczego CSRG S.A. w Bytomiu systematycznie powiększana jest baza specjalistycznego sprzętu alpinistycznego przeznaczonego do użycia w kopalniach. Na terenie OSRG Bytom zbudowano stanowiska szkoleniowe uwzględniające realia szybów i szybików kopalnianych, ponadto podpisano umowy z Kopalnią Doświadczalną „Barbara” oraz kopalniami zabytkowymi w zakresie możliwości prowadzenia szkoleń i ćwiczeń na wieżach szybowych, w szybach i szybikach. Rozbudowa bazy szkoleniowej umożliwiła rozpoczęcie kompleksowej działalności szkoleniowej dla członków specjalistycznych zastępów ratowniczych w postaci kursów podstawowych i okresowych, zgrupowań kondycyjno-szkoleniowych, ćwiczeń z użyciem sprzętu alpinistycznego. Aktualnie CSRG S.A. w Bytomiu dysponuje 20 osobową grupą ratowników wysokościowych (w tym 4 osoby posiadające kwalifikacje instruktora) wyposażonych w sprzęt alpinistyczny spełniający międzynarodowe standardy. Specjalistyczne zastępy ratownicze zatrudniane były w akcjach prowadzonych w szybach i szybikach oraz wielokrotnie udzielały pomocy poza kopalniami np. podczas wydobywania ludzi zasypanych w studni. Od początku istnienia zastępy te ściśle współpracują z GOPR i PSP (Państwową Strażą Pożarną) głównie w zakresie wspólnych szkoleń oraz w sytuacjach katastrof budowlanych lub wypadków w jaskiniach gdzie technika górnicza jest pomocna w zabezpieczeniu stropu, uwolnieniu poszkodowanych czy też poszerzeniu korytarzy do transportu rannych na noszach. Ratownicy górniczy członkowie specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych, przewidziani są do wykonywania 17 prac ratowniczych i prac profilaktycznych w szybach, szybikach, zbiornikach, otworach wielko-średnicowych, w wyrobiskach o dużym nachyleniu oraz na innych obiektach (podziemnych lub powierzchniowych) gdzie występuje ryzyko upadku z wysokości. Nazewnictwo stosowane w ratownictwie wysokościowym: „Techniki alpinistyczne” – ogólna nazwa technik stosowanych w: • wspinaczce górskiej, • alpinizmie jaskiniowym, • służbach ratownictwa górskiego, • alpinizmie przemysłowym (podczas prac na budynkach i obiektach przemysłowych w zagrożeniu upadkiem z wysokości), • służbach ratownictwa wysokościowego. W technikach alpinistycznych używany jest specjalistyczny sprzęt umożliwiający dotarcie do trudno dostępnych miejsc i sprzęt zabezpieczający osoby przed upadkiem z wysokości. „Sprzęt wysokościowy” – przyjęta skrócona nazwa dla całości specjalistycznego sprzętu stosowanego do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych. „Zastępy szybowe” – zwyczajowo przyjęta skrócona nazwa dla specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. „Grupa ratownictwa wysokościowego” – przyjęta skrócona nazwa dla grupy zawodowych ratowników górniczych CSRG S.A. członków pogotowia PWR przeszkolonych w zakresie stosowania technik alpinistycznych. NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Fot. 3 i 4 – zestaw alpejski tzw. od nazwiska konstruktora zestaw Grammingera (fot. J.Syty). „Ratownicy wysokościowi” - przyjęta skrócona nazwa dla członków specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. „Instruktorzy ratownictwa wysokościowego” - przyjęta skrócona nazwa dla instruktorów specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. „Ratownictwo wysokościowe” – wszelkie działania związane z ratowaniem życia i zdrowia ludzi oraz ratowaniem mienia i środowiska w trudnodostępnych miejscach gdzie występuje zagrożenie upadkiem z wysokości. Funkcjonowanie specjalistycznych zastępów tzw. „szybowych” regulowane jest dużą ilością wymagań przepisów umieszczonych w różnych aktach prawnych. Poniżej przedstawiono zbiór aktów prawnych i opracowanych standardów bezpieczeństwa, który może być pomocny dla osób kierownictwa kopalń, kierowników kopalnianych drużyn ratowniczych utrzymujących zastępy tej specjalizacji oraz instruktorów szkolących ratowników. Należy podkreślić, że poniższy zbiór zawiera tylko wybrane wymagania przepisów i niektóre standardy. Szczegółowe wymagania w zakresie specjalistycznego sprzętu i technologii zawarte są w polskich normach. Decydując o zakupach sprzętu i jego doborze do danej pracy należy kierować się dodatkowo wymogami ujętymi w normach i instrukcjach użycia danego sprzętu. Wybrane przepisy „górnicze” dotyczące specjalistycznych zastępów do prac w szybach: • Rozporządzenie Ministra Gospo- darki z dnia 12.06.2002r. w sprawie ratownictwa górniczego z późniejszymi zmianami. Wybrane zagadnienia dotyczące zastępów specjalistycznych: • § 14 – definicja zastępów specjalistycznych, • § 66 ust.1, 3.4, 5 – ogólne zasady szkolenia, • § 67 ust.2 – odrębne ćwiczenia dla zastępów specjalistycznych, • § 88 ust.1. – prace profilaktyczne z użyciem technik alpinistycznych • Zał.nr 2 w/w rozporządzenia - Szczegółowe zasady szkoleń z zakresu ratownictwa. • Pkt. 3 – szkolenie zastępów specjalistycznych • Zał.nr 3 w/w rozporządzenia - Szczegółowe zasady prowadzenia akcji ratowniczych w zakładach górniczych • Pkt. 6 – Akcje ratownicze związane z awariami energomechanicznymi w wyrobiskach. • Pkt.6.1 – Podczas kierowania akcjami ratowniczymi związanymi z awariami energomechanicznymi przepisy dotyczące kierownika akcji na dole, sztabu akcji i organizacji bazy ratowniczej stosuje się odpowiednio. • Pkt. 6.7 –W przypadku konieczności prowadzenia prac ratowniczych, w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu powinno się zatrudniać specjalistyczne zastępy do wykonywania takich prac. • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia p.poż. w podziemnych zakładach górniczych 18 z późniejszymi zmianami. Wybrane wymagania dotyczące prac na wysokości w wyrobiskach kopalnianych: • § 29 ust.1, § 360 - wymagania odnośnie stosowania urządzeń i materiałów w zakładzie górniczym, • Rozdz. 4. § od 451 do 535 – transport pionowy i w wyrobiskach o nachyleniu powyżej 450, • Zał. nr 4 pkt.5 – szczegółowe zasady prowadzenia ruchu układów transportu pionowego w wyrobiskach o nachyleniu powyżej 450, Głównymi aktami prawnymi zapewniającymi pracownikom prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy są: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. - Kodeks Pracy oraz Ustawa z dnia 07.07.1994r. - Prawo budowlane oraz akty wykonawcze. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dn. 26. 09. 1997r. w sprawie ogólnych przepisów BHP (Dziennik Ustaw nr 129 z dn. 23.10.1997) z późn. zm. (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., nr 169) Dział IV. Procesy pracy – wyciąg: • prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej: • 30. Prace na wysokości, … • prace, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby: • 39. Prace wykonywane na wysokości powyżej 2 m w przypadkach, w których wymagane jest zastosowanie środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości. • prace na wysokości (rozdz. 6 pkt E): • § 105 Praca na wysokości... jest to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi... jeśli powierzchnia ta nie jest osłonięta ze wszystkich RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 stron ścianami lub ścianami z oknami i nie jest wyposażona w stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. • § 110 Przy pracach na słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w szczególności: 1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny... stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa, 2) zapewnić stosowanie przez pracowników... sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji,..., 3) zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości. • pracownicy zatrudnieni na wysokości powinni: 1) przejść przeszkolenie podstawowe i okresowe bhp,..., 2) umieć posługiwać się przydzielonymi ochronami osobistymi oraz urządzeniami zabezpieczającymi, 3) umieć bezpiecznie obsługiwać podstawowe urządzenia do transportu poziomego i pionowego, 4) posiadać książeczkę kwalifikacyjną z aktualnymi wpisami dotyczącymi stanu zdrowia. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. nr 47, z dn. 19 marca 2003 r.). • prace na wysokości Przez pojęcie „praca na wysokości” rozumiemy roboty wykonywane na: rusztowaniach-pomostach, podestach, stałych galeriach, słupach, masztach, konstrukcjach budowlanych, stropach, kominach, drabinach, klamrach i innych podwyższeniach na wysokości 1m od terenu zewnętrznego lub poziomu podłogi obudowanej ścianami. • organizacja stanowisk pracy Przy organizowaniu stanowisk pracy na wysokości należy stosować rygory i zabezpieczenia wynikające z powyższego Rozporządzenia. Przystępując do prac, przy których grozi upadek z wysokości, należy zastanowić się nad bezpiecznym sposobem ich wykonywania. • profilaktyka W celu zwiększenia bezpieczeństwa podczas prac na wysokości należy ograniczać liczbę niebezpiecznych operacji roboczych oraz stosować urządzenia zabezpieczające pracowników niezależnie od ich woli i decyzji. Można to osiągnąć przez odpowiednie przygotowanie dokumentacji technologiczno-organizacyjnej, zawierającej wytyczne bezpiecznego prowadzenia robót. Kierowanie pracami na wysokości należy powierzać osobom mającym właściwe uprawnienia, przygotowanie techniczne oraz praktykę zawodową. Obowiązkiem nadzoru jest: • prowadzenie robót ściśle według dokumentacji technologiczno-organizacyjnej obiektu, • przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy na wysokości, zgodnie z instrukcją bezpieczeństwa montażu, normami oraz z ogólnymi i szczegółowymi przepisami bhp, • wyposażenie brygad roboczych w obowiązujące ochrony osobiste, • dokonywanie kontroli stanowisk pracy na wysokości, a zwłaszcza prawidłowości usytuowania i zamocowania urządzeń zabezpieczających, • wyznaczanie stref niebezpiecznych przy budynkach, budowlach i na placach budowy oraz oznaczanie ich znakami ostrzegawczymi. Pracownicy zatrudnieni przy pracach na wysokości powinni: • przejść przeszkolenie podstawowe i okresowe bhp, a instruktaż ogólny powinien zaznajomić ich z charakterem robót budowlano-montażowych, przedstawić podstawowe zagrożenia oraz przyczyny wypadków, • umieć posługiwać się przydzielonymi środkami ochrony indywi- 19 NR 3/2014 dualnej oraz urządzeniami zabezpieczającymi, • umieć bezpiecznie obsługiwać podstawowe urządzenia służące do transportu poziomego i pionowego, • posiadać książeczkę kwalifikacyjną z aktualnymi wpisami dotyczącymi stanu zdrowia i predyspozycji do pracy na wysokości oraz przeszkolenia w zakresie bhp. Pracownicy zatrudnieni przy montażu, demontażu oraz obsłudze rusztowań wiszących muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe i uprawnienia wydane przez Urząd Dozoru Technicznego. • środki ochrony indywidualnej W przypadku, gdy poczynania techniczne i organizacyjne nie mogą zapewnić pełnego bezpieczeństwa pracy na wysokości, należy bezwzględnie stosować właściwe środki ochrony indywidualnej, a przede wszystkim sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, tj.: szelki bezpieczeństwa stosowane w połączeniu z linką mocowaną do uchwytu, a często także z urządzeniem samohamownym (tzw. aparatem bezpieczeństwa) lub amortyzatorem włókienniczym oraz hełmy ochronne. • Wybór właściwego sprzętu oraz zakres jego stosowania powinien być uzależniony od rodzaju robót, a także od stopnia zagrożenia zdrowia i życia na stanowisku pracy. Szelki z linką bezpieczeństwa ograniczają poruszanie się pracowników do obszaru wyznaczonego długością linki. Linka z urządzeniem samohamownym umożliwia zbliżanie się do krawędzi płaszczyzny, na której wykonywane są prace i jednocześnie zabezpiecza przed upadkiem z wysokości. Sprzęt ten można stosować jedynie wówczas, gdy w pobliżu stanowisk pracy na wysokości znajduje się stała konstrukcja nie ulegająca odkształceniu lub zniszczeniu, stanowiąca pewny punkt zamocowania linki bezpieczeństwa. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości powinien być stale sprawdzany. Wycofanie go z użycia powinno NR 3/2014 nastąpić po przekroczeniu terminu ważności oraz zawsze wówczas, gdy sprzęt ten był narażony na przeciążenie spowodowane upadkiem człowieka z wysokości. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 30.05.1996 r. w sprawie badań lekarskich osób wykonujących prace na wysokości (rozdz. V pkt. 3) – wyciąg: • obowiązują badania lekarskie wstępne i okresowe ogólne, neurologiczne, okulistyczne i otolaryngologiczne co 2-3 lata; powyżej 50 roku życia – co roku. Wady wzroku wymagające stałego noszenia szkieł korekcyjnych stanowią przeciwwskazanie do zatrudnienia (nie dotyczy soczewek kontaktowych). Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 27 listopada 2001 r. w sprawie uprawiania alpinizmu (Dz.U. z dnia 18 grudnia 2001r.) § 20. 1. Do uprawiania alpinizmu służy sprzęt, który: 1) spełnia parametry wytrzymałościowe określone w przepisach Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Alpinistycznych (UIAA), 2) jest sprawny pod względem technicznym. Niedopuszczalne jest stosowanie sprzętu nie przeznaczonego do uprawiania alpinizmu. Inne przepisy prawne odnoszące się do prac na wysokości: • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet; Dz.U. 1996 nr 114 poz. 545 ze zm. Dz.U. 2002 nr 127 poz.1092. • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej; Dz. U. 1996 nr 62 poz. 287. • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby; Dz. U. 1996 nr 62 poz. 288. • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz. U. 1997 nr 109 poz. 704 ze zm. Dz. U. 2004 nr 246 poz. 2468, Dz. U. 2005 nr 117 poz. 986. • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Obwieszczenie Marszałka RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 • • • • • • • • Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 sierpnia 2006 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo budowlane; Dz. U. 2006 nr 156 poz. 1118 z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; Dz. U. 2003 nr 120 poz.1126. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej; Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r. Dyrektywa Rady w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy, 89/391/EWG, 12.06.1989. Dyrektywa Rady dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy (pierwsza szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/ EWG), 89/654/EWG, 30.11.1989. Dyrektywa Rady w sprawie minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników korzystających z wyposażenia ochronnego (trzecia dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG), 89/656/ EWG, 30.11.1989. Dyrektywa Rady w sprawie zbliżania ustawodawstwa Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej, 89/686/EWG, 21.12.1989. Dyrektywa Rady w sprawie wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach (ósma szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG), 92/57/ EWG, 24.06.1992. Dyrektywa Rady zmieniająca dyrektywę 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG), 95/63/WE, 05.12.1995. 20 • Dyrektywa 2001/45/EC dotycząca prac na wysokości, dobór sprzętu, wymagania techniczne. Standardy bezpieczeństwa proponowane przez instytucje państwowe i stowarzyszenia branżowe. Wytyczne Państwowej Inspekcji Pracy. Państwowa Inspekcja Pracy w ostatnim czasie realizuje kampanię informacyjno - kontrolną podkreślając niezwykłą wagę stosowania zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości, a w szczególności rangę stosowania w pierwszej kolejności środków ochrony zbiorowej. Podczas doboru odpowiednich zabezpieczeń do prac szczególnie niebezpiecznych jakim jest praca na wysokości, PIP radzi stosować następującą hierarchię: a) wyeliminuj ryzyko. Pomyśl czy można w pełni wyeliminować pracę na wysokości? Czy można wykonać pracę z powierzchni ziemi przy zastosowaniu np. wysięgników? b) jeżeli nie można uniknąć pracy na wysokości w pierwszej kolejności powinny być zastosowane środki ochrony zbiorowej np. zgodne z przepisami balustrady i siatki bezpieczeństwa do ochrony wszystkich osób przebywających na wysokości. c) w ostateczności, jeśli środki ochrony zbiorowej są niedostępne należy stosować środki ochrony indywidualnej np. do nadawania pozycji przy pracy, do zabezpieczania przed upadkiem czy dostępu linowego. Środki Ochrony Indywidualnej powinny być dostępne dla wszystkich pracowników by zminimalizować ryzyko oraz konsekwencje ewentualnego upadku. Organizacje zawodowe alpinistów przemysłowych. Jedną z organizacji aktualnie działających w Polsce jest Organizacja Techników Dostępu Linowego (OTDL http://www.otdl.pl/). Organizacja ta zrzesza pracowników i przedsiębiorców wykorzystujących dostęp linowy do wykonywania prac na wysokości. ODTL prowadzi działania w celu poprawy bezpieczeństwa pracy na wysokości, zwiększenia prestiżu wykonywanego zawodu, kształtowania nowych przepisów w zakresie pracy na wysokości, oraz RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 kształtowania zasad etyki zawodowej. Organizacja powstała na wzór wcześniej założonych stowarzyszeń w innych krajach np.: • Wielka Brytania i Irlandia - IRATA, NARC • Stany Zjednoczone - SPRAT • Norwegia - SOFT • Niemcy - FISAT Każda z wyżej wymienionych organizacji proponuje własny system szkoleń i nadawania uprawnień zawodowych. Przykładowe zalecenia i standardy bezpieczeństwa proponowane przez organizację o zasięgu międzynarodowym IRATA (Industrial Rope Access Trade Association) to [2]: • odpowiednio wyszkoleni i wykwalifikowani pracownicy posiadający odnośne certyfikaty i znający zasady pierwszej pomocy, • wcześniejsze przygotowanie miejsca pracy i planowanie czynności (teren pracy należy odgrodzić i opisać, że prowadzone są prace na wysokości), • codzienne szkolenie stanowiskowe oraz okresowe szkolenia bhp budowlane i ogólne, • nadzór dostosowany do umiejętności pracownika wykonywanego zadania i warunków atmosferycznych, • praca zawsze co najmniej w dwie osoby z zachowaniem stałego kontaktu wzrokowo-głosowego, • ocena ryzyka i procedury ratownicze dostosowane do okoliczności i sprzęt ratowniczy łatwo dostępny w razie potrzeby, • posiadanie aktualnych badań lekarskich, • praca w kasku i odpowiedniej odzieży i obuwiu roboczym, • system podwójnych lin - wszystkie operacje muszą być wykonywane przy prawidłowym użyciu dwóch przyrządów: roboczego i asekuracyjnego, zamontowanych na oddzielnych linach, • stosowanie odpowiedniego sprzętu (sportowy sprzęt alpinistyczny niejednokrotnie nie spełnia warunków bezpiecznej pracy na wysokości), • możliwość identyfikacji i codzienne sprawdzanie sprzętu przed jego zastosowaniem, • urządzenie asekuracyjne umiejscowione stosunkowo wysoko. Polski Związek Alpinizmu. Polski Związek Alpinizmu powstał w 1974 roku z przekształcenia przedwojennego Klubu Wysokogórskiego. Jest federacją klubów i sekcji zrzeszających taterników, grotołazów, narciarzy wysokogórskich i zawodników wspinaczki sportowej. Na forum międzynarodowym polska organizacja wysokogórska jest znana już od roku 1932 jako członek założyciel Union Internationale des Associations d’Alpinisme (UIAA), oraz jako członek Union Internationale de Speleologie (UIS). PZA koordynuje działalność sportową i szkoleniową, organizuje wyprawy narodowe, nadaje uprawnienia instruktorskie, zajmuje się ochroną przyrody oraz profilaktyką wypadkową. W odróżnieniu od standardów alpinizmu przemysłowego podczas wspinaczki sportowej stosowana jest asekuracja na pojedynczej linie. Również w technikach jaskiniowych (inaczej niż w przemyśle) akceptowany jest układ pojedynczej liny jednak dla zachowania minimum bezpieczeństwa stosowane są dwa przyrządy (do zjazdu i asekuracji). PZA posiada własny system szkoleń i nadawania uprawnień. Organizacje ratownicze. Zasadniczo wszystkie służby ratownictwa wysokościowego akceptują wypracowane międzynarodowe standardy bezpieczeństwa zarówno sportowe jak i przemysłowe. W niektórych przypadkach zachodzi konieczność odstąpienia od standardów przemysłowych. Na przykład w szczególnych przypadkach, gdy z oceny ryzyka wynika, że użycie systemu podwójnych lin uczyniłoby pracę bardziej niebezpieczną lub spowodowałoby nieakceptowane opóźnienie akcji ratowniczej, użycie pojedynczej liny jest dopuszczalne, z zaznaczeniem, że należy przedsięwziąć odpowiednie środki zapewniające minimalne bezpieczeństwo. W celach ratowniczych stosowany jest sportowy sprzęt alpinistyczny oraz sprzęt przeznaczony do prac na wysokości (spełniający wymagania norm). Bieżąca ocena sytuacji decyduje o zastosowaniu danej techniki do transportu i ewakuacji poszkodowanych. Instruktor ratownictwa wysokościowego dobiera sprzęt i technikę która zapewni skuteczność akcji ratowniczej z zachowaniem minimum bezpieczeństwa. Niżej wymienione organizacje ratownicze posia- 21 NR 3/2014 dają własny wewnętrzny system szkoleń i nadawania uprawnień i ich weryfikacji. Ratownictwo górskie GOPR, TOPR. Obydwie służby ratownictwa górskiego stosują międzynarodowe standardy wypracowane w ramach stowarzyszenia IKAR-CISA. Celem IKAR-CISA jest wymiana wiedzy, doświadczeń na temat ratownictwa górskiego pomiędzy ratownikami z różnych organizacji członkowskich w całym świecie. Wymiana doświadczeń odbywa się w ramach pracy w powołanych komisjach specjalistycznych, organizowanych szkoleniach oraz na corocznym kongresie odbywającym się w różnych krajach. Polskie służby ratownictwa górskiego GOPR i TOPR aktywnie uczestniczą w pracach komisji tworzących międzynarodowe standardy bezpieczeństwa, instruktorzy ratownictwa górskiego wdrażają te standardy podczas prowadzonych szkoleń ratowniczych z zastosowaniem technik alpinistycznych. Państwowa Straż Pożarna PSP. We wszystkich regionach Polski PSP zorganizowała i utrzymuje w gotowości bojowej specjalistyczne sekcje ratownictwa wysokościowego. Sposób organizacji, szkolenia, wyposażenia i dyżurowania tych służb jest szczegółowo opisany w dokumencie Pt. „Zasady organizacji ratownictwa wysokościowego w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym” zatwierdzonym przez Komendanta Głównego PSP. Dokument dostępny pod adresem http://www. straz.gov.pl/page/file.php?id=34307 Literatura [1] J.Gawliczek, Z.Goldstein, Z.Kajdasz, E.Ragus.: Monografia ratownictwa górniczego tom I Bytom 2003r. [2] K.Buchman: Wspinaczka linowa, Alpinizm przemysłowy - Materiały instruktażowe Wrocław 2013r. [3] Strony internetowe: http://www.otdl.pl/ http://www.pza.org.pl/ http://www.gopr.pl/ http://www.topr.pl/ http://www.straz.gov.pl/ mgr inż. Jan Syty CSRG S.A. w Bytomiu NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 PUNKT – LINA - RATOWNIK Warsztaty służb ratowniczych z zakresu osadzania punktów stanowiskowych w ratowniczym dostępie linowym 26 kwietnia br. ratownicy z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, Grupa Jurajska Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego oraz strażacy Państwowej Straży Pożarnej wzięli udział w akcji ratunkowej w Jaskini Wiernej pomiędzy Żarkami a Złotym Potokiem koło Częstochowy. Podczas zwiedzania jaskini na głębokości 23 metrów, blok skalny oderwał się od stropu i przygniótł grotołaza z Łodzi. Takich wspólnych akcji mieliśmy już wiele a tego typu wydarzenia potwierdzają potrzebę przeprowadzania z różnymi grupami ratowniczymi wspólnych ćwiczeń a co za tym idzie poznawania swoich możliwości oraz umiejętności. Dwa miesiące później, tj. 5 czerwca 2014 roku, po wnioskach wyciągniętych z wcześniej wspomnianej akcji CSRG S.A. w Bytomiu oraz SGPR Jastrzębie-Zdrój zorganizowała dwudniowe warsztaty z zakresu osadzania punktów stanowiskowych. W warsztatach uczestniczyło 65 osób z następujących jednostek: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, KWK „Jankowice”, KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch „Jas-Mos”, KWK „Borynia-Zofiówka- -Jastrzębie” Ruch „Zofiówka”, KWK „Pniówek”, KWK „Mysłowice-Wesoła” , Jednostka Ratownictwa Górniczo-Hutniczego KGHM Polska Miedź, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej Katowice, Specjalistyczna Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Jastrzębie – Zdrój, Specjalistyczna Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza Wałbrzych, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Radzionków, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Kraków, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Legnica, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Opole, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Świdnica, Specjalistyczna Grupa Ratownictwa Wysokościowego Wrocław Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej Częstochowa, Ochotnicza Straż Pożarna Lipowa, Ochotnicza Straż Pożarna Ogrodzieniec, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Grupa Beskidzka, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe Grupa Jurajska, Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny Policji Katowice. 22 Dzień pierwszy Uroczyste otwarcie warsztatów ratowniczych rozpoczęło się od przywitania uczestników przez Wiceprezesa ds. Technicznych CSRG S.A. w Bytomiu mgr. inż. Mirosława Bagińskiego oraz Komendanta PSP w Jastrzębiu-Zdroju st. bryg. mgr. inż. Edwarda Debernego, którzy wspomnieli o współpracy CSRG S.A. z Komendą Wojewódzką PSP w Katowicach a co za tym idzie przynależności do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Jednocześnie podkreślono jak istotne znaczenie dla powodzenia prowadzonych akcji wspólnie z różnymi formacjami ratowniczymi mają tego typu ćwiczenia. Następnie organizatorzy ćwiczeń przedstawili program oraz omówili zasady BHP podczas zajęć praktycznych na obiektach. Część zajęć teoretycznych rozpoczęli instruktorzy Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego oraz przedstawiciele firmy HILTI omawiając zagadnienia związane z zakładaniem punktów stanowiskowych w postaci spitów, kotew mechanicznych, klei oraz sprzętu do osadzania kotew. W przypadku braku punktów tzw. naturalnych tj. drzewa, krzewy, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 • poziom dolny – osadzanie spitów i budowa stanowisk. pojazdy, elementy wyposażenia obiektów itp., sytuacja wymusza utworzenie własnego, niezależnego punktu. Przed rozpoczęciem osadzania kotwy należy dobrać właściwe miejsce, czyli takie aby było funkcjonalne i nie budziło wątpliwości co do wytrzymałości (przeprowadza się badanie calizny). Następnie dobiera się właściwą kotew i przy użyciu ręcznych lub też mechanicznych urządzeń wykonuje się otwór (średnica uzależniona jest od rodzaju zastosowanej kotwy), oczyszcza go i osadza punkt. Najczęściej w ratownictwie a w szczególności w akcjach związanych z ratowaniem ludzi gdzie istotnym czynnikiem jest czas, stosuje się kotwienie mechaniczne lub spitowanie. Te metody pozwalają na natychmiastowe wykorzystanie założonego punktu lecz w dużym stopniu wytrzymałość uzależniona jest od otaczającej calizny. W przypadku gdy mamy wątpliwości co do jakości materiału, w którym zakładać będziemy punkty i nie zależy nam na czasie, natomiast zależy nam na jak najlepszej wytrzymałości można zastosować metodę iniekcji, czyli klejenia. Zazwyczaj kotwy wklejane osadza się w miejscach, w których prawdopodobieństwo wykorzystania takiego punktu jest duże i można przewidzieć dobór ewentualnych stanowisk tj. stanowisk poręczowych, trakcyjnych, asekuracyjnych, odciągowych oraz pośrednich. Po części teoretycznej uczestnicy zgrupowania zostali podzieleni na trzy grupy i przemieścili się w rejon ćwiczeń praktycznych tj. wieży szybu skipowego nieczynnej już kopalni Moszczenica, gdzie zapoznano wszystkich z obiektem i przydzielono zadania. Tam każdy z uczestników zgrupowania wszystkimi powyżej opisanymi metodami na poszczególnych poziomach wieży skipowej osadzał swoje punkty stanowiskowe, tj.: • poziom górny – osadzanie kotew mechanicznych i budowa stanowisk, • poziom środkowy – osadzanie kotew wklejanych i budowa stanowisk, Kolejnym etapem była ewakuacja wszystkich osób z najwyższego poziomu wieży skipowej. Zadanie to wykonano w oparciu o technikę linową na podbudowie wcześniej utworzonych punktów zabudowując na nich stanowiska wykorzystywane do zjazdu. Ratownicy w oparciu o swoje indywidualne wyposażenie pokonywali odcinek liczący ok. 60 metrów. Po wykonaniu wszystkich zadań i sklarowaniu sprzętu wszyscy uczestnicy zgrupowania udali się do bazy namiotowej. Dzień drugi Tego dnia zajęcia tradycyjnie rozpoczęły się od serii wykładów wprowadzających w część praktyczną warsztatów: • teorię konstrukcji różnego typu lin stosowanych w ratownictwie omówił przedstawiciel firmy TENDON. Poruszył zagadnienia związane 23 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 z budową lin, ich właściwym doborem, bieżącą eksploatacją oraz udostępnił je do testów podczas zajęć praktycznych. • Przedstawiciele firmy CAPITAL SAFETY zaprezentowali mobilne stanowisko do symulacji obciążeń dynamicznych zabudowane na samochodzie DEMO VAN – MERCEDES SPRINTER. Pokaz miał na celu ukazanie sił dynamicznych, które działają na sprzęt ochronny i ciało pracownika podczas upadku z wysokości. Do pokazu wykorzystano: • lonżę wykonaną z liny, • linę z amortyzatorem, • linę stalową, • linę stalową z urządzeniem samohamownym. Ponadto zaprezentowano urządzenie ewakuacyjno – zjazdowe, umożliwiające zjazd – ewakuację z kontrolowaną stałą szybkością regulowaną przez hamulec odśrodkowy bez udziału poszkodowanego. Przedstawiono także urządzenie do autoratownictwa umożliwiające szybkie wyciągnięcie osoby, która odpadła z wysokości na tzw. wędkę. Kolejnym było urządzenie wychylne, które może być zastosowane do pracy w zbiornikach wraz z wyciągarkami i urządzeniami asekuracyjnymi. Urządzenie DRON do zadań poszukiwawczo - rozpoznawczych z możliwością rejestracji i transmisji obrazu za pomocą kamery jakości HD zamontowanej na zdalnie sterowanym modelu latającym zaprezentowali przedstawiciele firmy PROF-BEH. Jest to urządzenie, które kierowane jest do działań ratowniczych przede wszystkim na powierzchni. Kolejnym etapem działań były ćwiczenia praktyczne na wieży szybowej. Tym razem uczestnicy przeprowadzali badania wytrzymałości punktów osadzonych dnia poprzedniego przy zastosowaniu różnego typu przenośnych zrywarek. Uczestnicy mieli sposobność sprawdzenia wytrzymałości własnoręcznie osadzonych punktów stanowiskowych a uzyskane wyniki potwierdziły odpowiednią jakość ich wykonania. Zademonstrowane w kilku przypadkach typowe błędy w zakresie montażu punktów stanowiskowych pokazały (podczas testowego zrywania) możliwe niebezpieczne konsekwencje w postaci niewystarczającej wytrzymałości punktów stanowiskowych. 24 Podsumowanie Tematyka warsztatów w pełni wypełniła przewodnie motto „PUNKT - LINA - RATOWNIK”. Każdy z tych elementów, tj. solidny punkt, właściwie dobrany sprzęt oraz odpowiednie umiejętności ratownika stanowią gwarancję bezpieczeństwa nie tylko osobie ratującej, ale także ratowanej. Podczas dwudniowego szkolenia uczestnicy nabyli dodatkowe umiejętności w zakresie osadzania punktów stanowiskowych oraz uzyskali certyfikaty potwierdzające nowe kwalifikacje. Ratownicy zapoznawali się z nowościami sprzętowymi a wspólnie zorganizowane ćwiczenia ratownicze różnych służb działających w ratownictwie wysokościowym były okazją do wymiany doświadczeń i nawiązywania osobistych kontaktów pomiędzy ratownikami. Opracował: mgr inż. Piotr Bulenda OSRG Wodzisław Fot.: Michał Piątek Piotr Bulenda RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 NR 3/2014 DROGA PRZEZ DYM Bezpieczeństwo pracy zastępu ratowniczego w zadymionej strefie zagrożenia - cz.I. Realizując założenia projektu strategicznego „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach”, którego głównym celem jest minimalizacja zagrożeń i zwiększenie poprawy bezpieczeństwa pracy w kopalniach, Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, współuczestniczy m.in. w pracach projektowych, mających na celu zwiększenie poziomu bezpieczeństwa pracy ratowników w zastępie pracującym w zadymionej strefie zagrożenia. Szczegółowe cele tego projektu, zostały opisane w artykule Kwartalnika „Ratownictwo Górnicze” z czerwca 2014r. nr 2(75) pt. „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach”. Ochrona wyrobisk górniczych to priorytet bezpieczeństwa pracy. Istotną rolę w górnictwie, odgrywa bezpieczeństwo pożarowe, polegające przede wszystkim na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę zdrowia, życia oraz mienia zakładu górniczego. W przypadku powstania pożaru podziemnego, podejmuje się i prowadzi akcję ratowniczą z udziałem ratowników górniczych, której celem jest zwalczanie i zapobieganie rozprzestrzenianiu się pożaru. Niejednokrotnie zdarzają się sytuacje, w których konieczne jest niesienie pomocy załodze, narażonej na skutki powstałego zagrożenia. Aby taka akcja ratownicza była skuteczna, to oprócz szybkiej identyfikacji zagrożeń wynikających z powstałego zagrożenia, muszą zostać spełnione podstawowe zasady działania zastępu ratowniczego, sprowadzające się do zapewnienia pomocy poszkodowanym, przy należytym zachowaniu bezpieczeństwa własnego. a) Zdj.2 Zastęp połączony linką typu OP-28 o długości 15m. Zgodnie z § 116 ust.1 pkt 8 oraz § 130 ust.1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 12 czerwca 2002r, w sprawie Ratownictwa Górniczego, zastępowy ma obowiązek połączenia ratowników w zastępie pracującym w warunkach ograniczonej widzialności linką ratowniczą. Przytoczone przepisy jednak nie określają żadnych wymagań, co do sposobu połączenia ratowników w zastępie, ani czym powinna charakteryzować się linka ratownicza. Obecnie w polskim ratownictwie górniczym powszechnie stosowane są linki typu OP-34 o długości 5m i OP-37 o długości 15m. Linki typu OP-34 i OP-37 wykonane są z liny poliamidowej Ø 14mm, zakończone dwoma zatrzaśnikami stalowymi F 648 o prześwicie otwarcia 17,5 mm. Ponadto w ostatnich latach, w efekcie prowadzonych prac związanych z realizacją wniosków Komisji powołanej przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego dla zbadania przyczyn i okoliczności zapalenia metanu oraz wypadku zbiorowego zaistniałego w dniu 5 maja 2011r. w Jastrzębskiej b) Zdj. 1. Linki ratownicze typu: a) OP-34 długości 5m, b) OP-37 długości 15m. 25 Spółce Węglowej S.A. KWK,,Krupiński’’, w niektórych zakładach górniczych stosowane są inne systemy połączenia linką ratowników w zastępie. Są to linki ratownicze typu GL 087 firmy PROTEKT (linka zwijana o średnicy Ø 5mm i długości 8m z lonżami o dł. 0,5m oraz linka odblaskowa Ø 6mm o długości 10m). Linki ratownicze 5m i 15m. Połączenie tymi linkami, polega na trwałym zapięciu jednego końca linki do aparatu zastępowego, a następnie przeprowadzenie jej przez pasy nośne aparatu, po lewej stronie i trwałym zapięciu drugiego jej końca do aparatu pierwszego ratownika (zastępcy zastępowego). Drugi sposób połączenia ratowników linką jest podobny z tą różnicą, że linka jest wiązana do pasa nośnego aparatu każdego ratownika, w równych odległościach. Zaletą pierwszego połączenia, jest możliwość dowolnej regulacji odległości między ratownikami, co może być pomocne, szczególnie w przypadku pokonywania trudnych odcinków. Uzasadnienie połączenia ratowników z lewej strony, wynika z zasady użytkowania aparatu W-70. Prawy pas naramienny aparatu, jest zakończony karabińczykiem umożliwiającym odpinanie go w celu zakładania i zdejmowania aparatu. W przypadku konieczności ściągnięcia aparatu (np. przy przejściu niskim czy wąskim wyrobiskiem), linka przeprowadzona z prawej strony, zostałaby uwolniona, pozbawiając tym samym połączenia ratownika z pozostałymi członkami zastępu. Mimo tego, testowano również NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 połączenia nie ma znaczenia, gdyż pasy nośne są zamocowane na stałe. Zdj. 3 Sposób połączenia zastępu linką typu OP-28 o długości 15m przełożenie linki po prawej stronie aparatu, przez odpinany pas. Wg opinii znacznej ilości ratowników, taki sposób połączenia pozwala na sprawne wypięcie się ratownika w sytuacji kryzysowej, wymianę ratowników podczas transportu poszkodowanego na noszach oraz na szybkie uwolnienie i ponowne wpięcie się do niej, np. w przypadku zaplątania się z linią łączności. W przytoczonych przypadkach jedynie pierwszy przypadek miałby uzasadnienie połączenia ratowników z prawej strony. Niemniej i w tym przypadku połączenie ratowników z lewej strony nie stanowi poważnego utrudnienia, a jednak gwarantuje wyższy poziom bezpieczeństwa. Podstawą do wysunięcia takiego wniosku jest uwarunkowanie bezpieczeństwa, które przypomina, że w przypadku przebywania w strefie silnego zadymienia, każde wypięcie się ratownika z linki stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla niego samego, ale również dla pozostałych członków zastępu, nie wykluczając tragicznego w skutkach finału. Stosując inne typy aparatów strona Linka o średnicy Ø 5mm i długości 8m. Linka zwijana pozwala na płynną regulację odległości pomiędzy ratownikami utrzymując ją w stałym napięciu. Eliminuje tym samym zwisy i pętle utrudniające przejście. Linka ta umiejscowiona jest w mechanizmie samoczynnie ją zwijającym i pełni funkcję linki poręczowej. Połączenie ratowników polega na wpięciu do pasa biodrowego ostatniego ratownika mechanizmu zwijającego a drugi koniec linki do pasa biodrowego pierwszego ratownika. Środkowi ratownicy wpinają się do linki lonżami o dł. 0,3m. Górnicza linka ratownicza typu GL 087 firmy PROTEKT. Służy do łączenia zastępu ratowniczego w warunkach ograniczonej widoczności. Jest to urządzenie w obudowie kompozytowej z rozwijaną taśmą kevlarowo-poliesterową o szerokości 17 mm z zatrzaśnikiem. Długość taśmy wynosi 8,5 m. Urządzenie dopuszczone jest do stosowania w wyrobiskach zagrożonych wybuchem metanu „b” i „c” oraz wybuchem pyłu węglowego „A” i „B” na podstawie opinii IPO Nr BCE76/2887/2012. Połączenie ratowników tą linką realizowane jest poprzez wpięcie do pasa biodrowego ostatniego ratownika mechanizmu zwijającego i przeprowadzenie taśmy przez pasy nośne środkowych ratowników, wpinając drugi koniec taśmy do pasa biodrowego pierwszego ratownika. Linka odblaskowa Ø 6mm o długości 10m. Linka poliamidowa pleciona z włóknem odblaskowym o długości 10m i średnicy Ø 6mm zakończona małymi stalowymi zatrzaśnikami. Połączenie tą linką, odbywa się analogicznie jak w przypadku linki typu PROTEKT. Polega na trwałym zapięciu jednego końca linki do aparatu zastępowego i przeprowadzeniu jej przez pasy nośne aparatu trzech środkowych ratowników i trwałym zapięciu drugiego jej końca do aparatu pierwszego ratownika (zastępcy zastępowego). Wagę połączenia ratowników w zastępie pracującym w zadymionej strefie Zdj. 4 Linka zwijana i sposób połączenia nią ratowników 26 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 Zdj. 5. Zastęp połączony linką zwijaną Ø 5mm i długości 8m z lonżami o,3m. Zdj. 7. Linka odblaskowa Ø 6mm o długości 10m. Zdj. 6. Górnicza linka ratownicza typu GL 087 firmy PROTEKT zagrożenia, można zobrazować na podstawie wniosków wynikających z przebiegów akcji ratowniczych, opisanych w Kwartalniku „Ratownictwo Górnicze” nr 2/46 z maja 2007r. W artykułach „Stoi sobie pomnik”, Jerzego Wilińskiego, opisującego wydarzenia z KWK „Sośnica” z dnia 30 maja 1955r i „Wspomnienia” Jana Nalewajka, dotyczące akcji ratowniczej w KWK „Jaworzno”, mającej miejsce dnia 19 czerwca 1981r. opisane są wspomnienia ludzi, którzy brali udział w przytoczonych akcjach ratowniczych. W pierwszym artykule autor opisuje pracę zastępu ratowniczego w warunkach silnego zadymienia powodującego brak widoczności a wysoka temperatura potęgowała stopień trudności w prowadzeniu działań ra- towniczych. Ratownicy nie byli spięci linką ratowniczą, stracili między sobą kontakt i pogubili się co doprowadziło w konsekwencji do tragicznego w skutkach finału, w którym dwóch ratowników poniosło śmierć. Drugi artykuł przedstawia pracę zastępu ratowniczego, który wchodząc do zadymionej strefy zagrożenia nie posiadał na swoim wyposażeniu linki ratowniczej jednak w zamian, zastępowy połączył ratowników znalezionym, kilkumetrowym kablem. Pozwoliło im to na bezpieczne wykonanie zadania i wycofanie się do miejsca prądu świeżego powietrza. Z powyższych opisów wynika, że brak spięcia ratowników linką ratowniczą zastępu pracującego w warunkach silnego zadymienia może doprowadzić do tragicznych w skutkach wydarzeń, nato- NR 3/2014 miast trwałe połączenie linką ratowniczą zastępu gwarantuje im odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Aby mieć zapewniony najwyższy poziom bezpieczeństwa, podczas akcji ratowniczej w ograniczonych warunkach widzialności, ratownicy w zastępie powinni być połączeni na tyle trwale i w taki sposób, aby nie było możliwe przypadkowe odłączenie się ratownika od pozostałych członków zastępu. Ponadto połączenie powinno być tak skonstruowane, aby pozwalało na swobodne wykonywanie czynności w prowadzonych pracach i nie utrudniało marszu ratownikom. Wobec powyższego, stało się zasadnym podjęcie prac zmierzających do opracowania modeli rozwiązań technicznych w zakresie funkcjonalnych sposobów połączenia ratowników w zastępie, pracującym w zadymionej strefie zagrożenia. Zagadnienie to stało się jednym z najpilniejszych tematów badawczych dla poprawy bezpieczeństwa pracy w kopalniach, realizowanym w ramach wspomnianego na początku artykułu, strategicznego projektu badawczego „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach”. Stanowi ono część składową projektu badawczego nr 12 pt. „Opracowanie systemów orientacji i sygnalizowania kierunku wycofania się załogi na drogach ucieczkowych w chodnikach przyścianowych” i zostanie opisana w kolejnym numerze kwartalnika Ratownictwo Górnicze. mgr inż. Piotr Pal OSRG Zabrze mgr inż. Krzysztof Mroziński OSRG Wodzisław fot. P. Pal, K. Mroziński Zdj. 8. Zastęp ratowniczy połączony linką odblaskową Ø 6mm o długości 10m. 27 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 BALT-MILITARY-EXPO 2014 13 Bałtyckie Targi Militarne w Gdańsku 25 czerwca 2014r. delegacja CSRG S.A. uczestniczyła w Bałtyckich Targach Militarnych, które miały miejsce w Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AMBEREXPO w Gdańsku. Celem Targów jest prezentacja nowoczesnego uzbrojenia, sprzętu oraz wyposażenia, służącego obronie, ratownictwu oraz zapewnieniu bezpieczeństwa na morzu i wybrzeżu. Targi dedykowane są Marynarce Wojennej RP, Wojskom Specjalnym, służbom zabezpieczenia logistycznego Wojska Polskiego, Straży Granicznej, Policji, Państwowej Straży Pożarnej oraz służbom ratowniczym. Podczas zwiedzania ekspozycji szczególne zainteresowanie naszej delegacji wzbudziły stanowiska, na których prezentowano sprzęt wykorzystywany przez służby ratownicze. Zapoznano się również z prezentowanym systemem łączności bezprzewodowej BeckerCom Leaky Feeder UHF” w zakładach górniczych. Radiotelefon typu BWRI posiada iskrobezpieczną baterię i przeznaczony jest do pracy w podziemnych wyrobiskach górniczych. Zestaw słuchawkowy BWZS-03 po podłączeniu do iskrobezpiecznego radiotelefonu jest urządzeniem umożliwiającym stałą łączność. System łączności bezprzewodowej posiada stosowne dopuszczenie do Delegacja CSRG S.A.: Prezes Zarządu A. Chłopek, Z-cy Dyr. OSRG: J. Dopierała, W. Najman, M.Pypeć, R. Trzaska pracy w atmosferze zagrożonej wybuchem. Wykorzystywany w zakładach górniczych m. in. do nawiązywania łączności na drogach transportowych po rozwinięciu tzw. „cieknącego kabla”. Sprzęt oświetleniowy. Nowoczesne zintegrowane systemy oświetleniowe SOLARIS z kategorii najaśnic mobilnych. System zasilany jest z akumulatora i wykorzystuje technologię PPOWER-LED. Głowica o najwięk- Centrum Wystawienniczo-Kongresowe 28 szym strumieniu świetlnym na rynku, odporna na wstrząsy oraz wnikanie pyłu i wody. W zależności od typu moc światła może wynosić nawet do 5600 lumenów. Lampy przeznaczone są do oświetlenia dużych powierzchni, szczególnie miejsc zdarzeń i wypadków. Wykorzystywane przez służby ratownictwa. Z uwagi na to, że CSRG S.A. dysponuje dużą bazą sprzętu hydraulicznego z możliwością jego użycia w akcjach ratowniczych zarówno w zakładach RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 a) b) c) Sprzęt dla ratownictwa: a) Przetłaczarki i kompresory, b) Aparaty oddechowe, c) Ubrania ochronne d) e) f) NR 3/2014 górniczych jak i na powierzchni, celowe jest korzystanie z najnowocześniejszych rozwiązań w zakresie szybkozłączy do wszystkich rodzajów mediów: sprężone powietrze, ciecze, płyny hydrauliczne itd. zapoznano się z technologią zabezpieczającą przed wyciekami poprzez zastosowanie złącz z zaworami bezwyciekowymi o płaskich powierzchniach styku. Zapoznano się również z nową generacją fantomów medycyny ratunkowej i treningowej, produktów o najwyższej jakości wykonania. Nowe technologie wprowadzone do produkcji spowodowały, że fantomy pokryte są tworzywem przypominającym w dotyku ludzką skórę. Nowoczesna elektronika zastosowana w fantomach pozwala odwzorować procesy zachodzące w człowieku – fantomy są niezbędną pomocą edukacyjną dla ratowników medycznych. Fantomy posiadają certyfikat ISO9001. CSRG S.A. organizuje kursy z zakresu pierwszej pomocy przedmedycz- d) Zasilanie nurka i łączność, e) Projekty specjalne, f) Pojazdy podwodne Solaris duo Latarka DT 1000 przeznaczona dla nurków Nowy ulepszony fantom do CPR 29 NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 nej, na których wykorzystywane są fantomy przez uczestników szkoleń, dlatego też te fantomy mogą być wykorzystywane w ramach szkoleń. Wnioski Pomimo tego, że głównym tematem ekspozycji w Centrum Kongresowym AMBEREXPO był sprzęt militarny, nie zabrakło także elementów wyposażenia technicznego służb ratowniczych. Niektóre zaprezentowane rozwiązania można z powodzeniem zastosować dla potrzeb służb ratownictwa górniczego w CSRG S.A. Nawiązanie nowych kontaktów pozwoli w przyszłości na zacieśnienie współpracy zainteresowanych stron. W artykule wykorzystano zdjęcia zamieszczone na stronach internetowych: www.scantek.pl; www.powertop.com.pl; www.staubli.pl; www.abceuroscience.eu mgr inż. Ryszard Trzaska OSRG Jaworzno fot. Krzysztof Musioł Z KART HISTORII - WSZYSCY JESTEŚMY JEGO UCZNIAMI Śladami pamięci – Edward Porczyński Kiedy kilka miesięcy temu spotkałem się z wnuczką Edwarda Porczyńskiego, nawet nie przypuszczałem, iż owa miła pogawędka przy herbacie skłoni mnie do napisania artykułu i znajdzie swój finał w kwartalniku „Ratownictwo Górnicze”. Jadąc na spotkanie liczyłem bardziej na ustny przekaz, widzianych oczyma dziecka, mniej znanych faktów z życia zarówno samego Edwarda Porczyńskiego jak i OSRG Sosnowiec. To, co zobaczyłem chwilę później, przeszło moje najśmielsze oczekiwania. Ilość dyplomów, świadectw i różnego rodzaju dokumentów, którymi można by „obdzielić” kilka osób, robiła ogromne wrażenie. Ale nie ma się czemu dziwić, bo inżynier Porczyński to człowiek-instytucja. Gdyby nie wrodzona skromność, jaka cechowała inżyniera, pewnie ta „kolekcja” byłaby dużo bardziej okazała. Urodził się 12 grudnia 1885 roku w Bogdanowie (Królestwo Polskie). W roku 1906 rozpoczął naukę na Wydziale Górniczym Politechniki w Leoben (Austria), gdzie uzyskał dyplom inżyniera górniczego. Podczas trwania nauki odbył praktykę wiertniczą w Galicyjskim Naftowym Towarzystwie Akcyjnym „Galicya” w Borysławiu w kopalniach „Alfred” i „Wiliam” w Tustanowicach. Gdy w roku 1910 rozpoczęto budowę pierwszej na ziemiach polskich Stacji Ratownictwa Górniczego w Sosnowcu uznał, że właśnie tej profesji chce poświęcić swoje życie zawodowe. Jak się później okazało, było to całe życie. Zarówno zawodowe, jak i prywatne. Już jako student Akademii Górniczej w Leoben każdą wolną chwilę, wszystkie akademickie ferie i święta poświęcał Stacji. To tam biegał przede wszystkim. Poznawał ludzi, pytał, pomagał. Tutaj dorabiał na dalszą naukę i tutaj przyszedł po dyplomie w 1913 roku. Zarówno Stacja, jak i Sosnowiec, stały się miejscami, które wybrał, ukochał 30 i z którymi na zawsze związał swój los. Pierwszą funkcją, jaką pełnił była funkcja pełnomocnika kierownika. Następnie, na krótko, objął funkcję kierownika aby w 1914 roku, na 45 lat, objąć stanowisko dyrektora. Jest to najdłuższy staż pracy w historii polskiego ratownictwa górniczego. Przeżył w tym czasie różne okresy związane z historycznymi zawieruchami, jakie zachodziły na ziemiach polskich. Nieprzerwanie pracował w okresie zaboru rosyjskiego, pierwszej i drugiej wojny światowej, a następnie przez 13 lat w Polsce Ludowej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 09.10.1933 r. Edward Porczyński za „pracę w dziele odzyskania niepodległości” został odznaczony krzyżem niepodległości. Natomiast w lutym 1935 roku został odznaczony Odznaką Honorową za walkę o szkołę polską. Podczas okupacji hitlerowskiej Niemcy planowali likwidację inż. Porczyńskiego ale okazało się, że nie posiadają w swych szeregach RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 osoby z tak ogromną wiedzą i doświadczeniem, która mogłaby go zastąpić. Z tamtego okresu na uwagę zasługuje również fakt, że chociaż większość materiałów szkoleniowych była opracowana w języku niemieckim, to decyzją inż. Porczyńskiego wykłady i ćwiczenia w Stacji prowadzone były w języku polskim, co było surowo zakazane. Do swojego mieszkania, które mieściło się na terenie Stacji, często zapraszał dyżurujących ratowników, żeby posłuchać radia „Wolna Europa”. Działalność Stacji podczas wojen pozwalała na kontakt ratowników z różnych okolic Zagłębia Dąbrowskiego, co niejednokrotnie wykorzystywane było przez ludzi zaangażowanych w walkę konspiracyjną. W grudniu 1945 roku, za aktywną działalność na rzecz ratownictwa górniczego w tym okresie, dyrektor, jako jeden z pierwszych, został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Podczas tych 45 lat różne były warunki działalności górniczej, różne możliwości ratownictwa w kopalniach. Mimo to, swoim bogatym doświadczeniem zawodowym, znajomością problematyki i wielkim zaangażowaniem osobistym, inż. Porczyński potrafił zawsze sprostać zadaniom i zapewnić właściwe ratownicze zabezpieczenie dla kopalń pracujących w trudnych i złożonych warunkach naturalnych. Wymagały one przede wszystkim przygotowania służb do zwalczania pożarów podziemnych ze skłonnością do samozapalania grubych pokładów węgla. W wielu z nich występowało zagrożenie metanowe i tąpnięciami. Oprócz wielu świetnie wyszkolonych specjalistów, sprzętu niezbędnego do prowadzenia różnego rodzaju akcji, Stacja posiadała dobrze wyposażone laboratorium chemiczne do analiz gazowych, które było oczkiem w głowie inżyniera i które powstało z jego inicjatywy. Pracował w nim w nocy, nie dbając o własne zdrowie. Pracował w oparach rtęci, która prędzej czy później wywiera negatywny wpływ na ludzki organizm. Dyrektor Porczyński włożył wiele wysiłku i pracy w rozwój laboratoriów w kopalniach, inicjując ich organizację, pomagając w ich wyposażaniu a następnie nadzorując szkolenie kadr do ich prowadzenia. Do ostatnich dni swojego życia, będąc już na zasłużonej emeryturze, z żoną Marianną mieszkał na terenie Stacji, nie przestając interesować się jej sprawami. Nie zaprzestał też kontaktów z ratownikami, którzy przyjeżdżając na szkolenia i ćwiczenia zawsze chętnie i z szacunkiem dyskutowali ze „swoim dziadkiem”. Pozwolę sobie przytoczyć kilka wypowiedzi osób, których los w taki czy inny sposób związał z osobą Edwarda Porczyńskiego i które najlepiej zobrazują jego postać: Inżynier Józef Suchanek – były dyrektor OSRG Wodzisław: - Był moim najlepszym nauczycielem. U niego zdobyłem kwalifikacje i ostrogi ratownika. Nie tylko zresztą ja. Wszystkie kopalnie, wszyscy członkowie drużyn, wszyscy dyrektorzy na stanowiskach związanych z ratownictwem górniczym przechodzili przez jego ręce. Bardzo lubił młodzież. Przekazywał jej wszystko, co wiedział, co przeczytał, czego osobiście doświadczył. Jak nikt inny potrafił wytworzyć klimat wzajemnej odpowiedzialności i solidarności. Nigdy nie zapomnę jego słów: „Nie bójcie się iść w głębię chodników. Tam czeka, tam walczy ze śmiercią człowiek!”. Szliśmy. Tak jak nas uczył, aby wrócić stamtąd bezpiecznie i cało. Zenon Kułach – ratownik kopalni Sosnowiec: - U niego w 1949 roku skończyłem kurs ratowniczy. Drugiego takiego inżyniera nigdy już nie spotkałem. Posiadał ogromną wiedzę i dał ją nam. Nauczył nas jak obchodzić się z aparatami i jakie serce powinien mieć ratownik. Sytuacje w kopalniach nieraz były naprawdę ciężkie ale wywiązywaliśmy się z zadań. To przede wszystkim jego zasługa. To nazwisko na zawsze wplotło się w wiele ludzkich życiorysów. Stworzyło z nich tych, którymi są: odważnych i upartych, niecofających się ani przed ogniem, ani przed wodą. Zawsze gotowych iść na ratunek. Oni sami mówią: „Jemu zawdzięczamy…” Edward Chabiński – ratownik kopalni „Niwka-Modrzejów” - Pamiętam wyjątkowo ciężką akcję w kopalni Sosnowiec. Cały wydział się palił. Było naprawdę źle. Wszyscy potracili już głowy. Nie dziwię się. Ja też, jako nowicjusz, byłem prawie nieprzytomny. Zadzwonili do Porczyńskiego. 31 NR 3/2014 Przyjechał. Wprowadził ład. Sił i hartu dodał. Swoim spokojem i opanowaniem. I to zdecydowało o powodzeniu. Pamiętam jeszcze przed wojną, wybuchł pożar na Saturnie. Akcja przebiegała ślamazarnie i nieudolnie. „Zadzwonić po Porczyńskiego!” – powiedział jeden z prowadzących akcję. Usłyszał to pewien ratownik, podał dalej i akcja zaraz ruszyła inaczej. To nazwisko podziałało jak hasło: Weźcie się w kupę chłopaki! – Pożar ugasiliśmy. Mimo, że on wcale się tam nie zjawił. Pamiętam w czasie wojny, kiedy było już bardzo ciężko i źle, Porczyński miał zawsze w zanadrzu jakieś słowo podnoszące na duchu albo książkę polską, którą można było zabrać do domu. Wytworzył na Stacji atmosferę i klimat, który nie pozwalał się załamać. Przez całą okupację, chociaż groziła mu za to śmierć, trzymał na Stacji odbiornik radiowy… Zenon Kułach – ratownik kopalni Sosnowiec: - Chciałbym przypomnieć pewien drobny ale bardzo charakterystyczny i miły szczegół. Przyjechaliśmy do Stacji na ćwiczenia przed samą Wielkanocą. Poszliśmy do komory, przeszkoliliśmy się. I wtedy „dziadek” zaprosił nas wszystkich na chwilę do siebie. Przyniósł kilka pisanek i podzielił się z ratownikami symbolicznym jajkiem. Życzył nam zdrowia i szczęścia. Łzy płynęły mu z oczu. To podziałało na nas tak, że nie mogliśmy się zdobyć nawet na jedno słowo podziękowania. Co tu dużo mówić: wzruszyliśmy się jak… dzieci. I po ćwiczeniach poszliśmy razem „na jednego”. Właśnie z tego wzruszenia. Inżynier Tadeusz Wysocki, kierownik szkolenia sosnowieckiej Stacji: - To nie był dla nas tylko zwierzchnik, to był ojciec. Pod jego okiem czuliśmy się wszyscy jak krewniacy. Wśród nawału zajęć zawsze miał czas by podejść i zapytać, jak się komu powodzi, jak żyje… Jan Pajda, ratownik kopalni Niwka-Modrzejów: - „Dziadek” zawsze nas pouczał. O godzinach pracy, o aparatach, o dożywianiu. Co się ratownikowi należy. „Dziadek” zawsze o nas pamiętał, zawsze się o nas troszczył. NR 3/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 inż. Edward Porczyński Leszek Czarnecki – kierowca: - Zawsze odprowadzał nas do bramy, obojętnie o której godzinie. On pierwszy musiał wiedzieć, co się dzieje i w której kopalni. Był skromny. Nigdy się nie wywyższał. Nie przepychał łokciami. A mimo to, a raczej właśnie dlatego, znali i szanowali go wszyscy. Odszedł na wieczną szychtę 29.04.1961 roku. Spoczął na Cmentarzu Komunalnym parafii św. Barbary w Sosnowcu. Ratownicy – jego dzieci, odprowadzili gremialnie na miejsce spoczynku swojego „dziadka”. Razem z rodzinami. Postać dyrektora Edwarda Porczyńskiego na zawsze zapisała się w historii ratownictwa górniczego, jako człowieka bez reszty oddanego sprawie, której poświęcił całe swoje życie, człowieka, który służył jej zawsze z maksymalnym zaangażowaniem, człowieka, który kiedy zastąpili go już młodsi, przez niego wyszkoleni, zrywał się w nocy na każde wycie syreny, na każdy sygnał pogotowia… Inż. Porczyński z ratownikami kopalni Dorota – 28.04.1941 r. I choć od momentu, kiedy Edward Porczyński ofiarował swoje życie górnikom, minęło ponad sto lat, to nadal jego wiedza i doświadczenie przekazywane są następnym pokoleniom ratow- 32 ników górniczych a ogromna część jego samego, tkwi w każdym z nich. Także i w Tobie. Marcin Zawadzki RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 76 33 NR 3/2014
Podobne dokumenty
RG 2014 nr 4 "Ratownictwo Górnicze"
w działaniach ratowniczych ...........................................................................................21
Bardziej szczegółowo