docSport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego.
download 
Reklamacja Transkrypt
Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego.
Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Poradnik dla animatorów sportu Jestem animatorem. Zarażam pozytywną energią! Aleksandra Gołdys, Iwona Derlatka, Olga Ślifirska, Katarzyna Tadeusiak-Jeznach Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Poradnik dla animatorów sportu Publikacja opracowana w ramach Projektu "Czas wolny na sportowo - czyli przygotowanie grupy animatorów sportu do upowszechniania w środowisku wiejskim modelu aktywnego spędzania wolnego czasu” realizowanego przez Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe z dotacji Ministerstwa Sportu i realizacji zadania publicznego Upowszechnianie sportu w rodzinie oraz w różnych grupach społecznych i zawodowych. LUDOWE ZESPOŁY SPORTOWE Warszawa, 2012 Spis treści Spis treści Wstęp Słowniczek 3 5 7 1. Na czym polega wielość funkcji sportu powszechnego? Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie Dostęp do sportu Organizacje sportowe Strategiczne braki Wymiary sportu 9 12 15 15 16 17 2. Aktywność ruchowa i rekreacyjna a zdrowie Obszary zdrowia Niebezpieczeństwa cywilizacji 40+, 50+, 60+ i więcej lat Czy Europejczycy ćwiczą? 22 22 25 28 33 3. Co zrobić, by ludzie zaczęli ćwiczyć? Diagnoza naszą siłą „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę Nowe zasady działania 38 39 42 46 4. Jak założyć Klub Sportowy - prawo i praktyka 49 5. Impreza rekreacyjna i sportowa od A do Z Impreza sportowa 4 aspekty, o których należy pamiętać organizując imprezę sportową Festyn rekreacyjny Impreza turystyczna Turystyka kwalifikowana 56 57 60 64 67 72 6. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup Inspiracje i dodatkowe materiały dydaktyczne 75 88 Zakończenie od autorek O autorkach 90 91 Wstęp Publikacja, którą przedstawiamy, to połączenie inspiracji i praktycznych wskazówek wynikłych z doświadczenia działaczy Ludowych Zespołów Sportowych i praktyków działań społecznych i sportowych. Publikacja powstała po to, by pokazać, że sport, jako aktywność społeczna, musi być dostępny dla wszystkich, dostosowany do potrzeb różnych grup (wiekowych, sprawnościowych) i atrakcyjny (również cenowo). Z publikacji można dowiedzieć się, z jakimi innymi dziedzinami życia społecznego sport jest połączony i od czego zależy jego dobre, lokalne funkcjonowanie. Chcemy, by wszyscy Ci, którzy zajmują się sportem i rekreacją na co dzień, zdali sobie sprawę, że to co robią, wpływa na szanse rozwojowe całej społeczności, że sport nie jest peryferyjną działalnością dla niektórych, a dobrem i inwestycją w przyszłość dla wszystkich. Publikacja Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego jest po to, by pokazać sport w kontekście i połączeniu z innymi działaniami społecznymi. Ma pomóc w szukaniu mocnych argumentów na rzecz dbania o pozycję sportu, jego finansowania, pozyskiwania partnerów. Publikacja jest adresowana do: organizacji sportowych i wszystkich ludzi, którzy z nimi współpracują, trenerów i animatorów sportu, osób zarządzających infrastrukturą sportową, urzędników i samorządowców, którzy zajmują się lub chcieliby zajmować się sportem, wszystkich ludzi zainteresowanych rekreacją i zdrowym stylem życia. Znajdziemy tu: najnowsze dostępne wyniki badań dotyczących sportu, fragmenty ekspertyz dotyczących wpływu sportu na zdrowie i jakość życia, przykłady dobrych praktyk z Polski i zagranicy, pomysły na konkretne działania (zajęcia i imprezy sportowe) oraz sposob ich organizowania. Publikacja składa się z 6 rozdziałów. W każdym z nich znajdują się oznaczenia interesujących, ważnych i praktycznych części materiału. 5 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Poniżej zostały przedstawione ikony wspomagające wyszukiwanie informacji: UWAGA! Ważne. Zapamiętaj! ZASTOSUJ. Praktyczne wskazówki jak pracować. DOCZYTAJ. Zobacz więcej we wskazanych innych źródłach i w Internecie. NOWY POMYSŁ. Dobre, sprawdzone praktyki do powtórzenia. CIEKAWOSTKA. Coś dla poszerzenia horyzontów. CYTAT. Inspiracja. WYKRES. Odrobina danych statystycznych. Życzymy ciekawej lektury i sukcesów w lokalnej animacji sportu! 6 Słowniczek 7 Aktywność fizyczna To wszelka aktywność ruchowa o znaczeniu utylitarnym (chód, bieg, praca fizyczna) w związku z wykonywaniem czynności zawodowych, domowych lub rekreacyjnych jak np.: spacery, zabawy ruchowe, ćwiczenia gimnastyczne, sporty, turystyka, taniec, praca na działce lub jako autoekspresja wyrażana ruchem. (Kozdroń, 1999 r.) Animacja/Animator W słownikowym znaczeniu animacja to „ożywienie” (od łac. anima), zachęcanie, skłanianie do działania. Tym samym animator to ten, kto zachęca, skłania innych do działania. W piękny sposób charakteryzują role animatora członkowie Stowarzyszenia Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL: Animator to iskra społeczna, która zapala do aktywności kolejne osoby. To osoba, która mobilizuje, angażuje, inspiruje, zachęca ludzi do działania, a także ich edukuje. Co bardzo ważne – jest praktykiem. Dostrzega potencjały lokalnych środowisk, inicjuje powstawanie różnych grup społecznych, łączy je, stara się je aktywizować. Wspiera też osoby indywidualne – liderów, społeczników, inicjatorów lokalnych, którzy później przejmują część zadań od animatora. Animator nie narzuca konkretnych działań, ale poznaje potrzeby, zachęca do działania, integruje grupę, pracuje z nią oddolnie. (ze strony http://www.cal.org.pl/animacja-spoleczna/animator/kim-jest) Ewaluacja Ewaluacja to obiektywna ocena projektu, programu lub polityki na wszystkich jego etapach, tj. planowania, realizacji i mierzenia rezultatów. Powinna ona dostarczyć rzetelnych i przydatnych informacji pozwalając wykorzystać zdobytą w ten sposób wiedzę w procesie decyzyjnym. Często dotyczy ona procesu określenia wartości lub ważności działania, polityki lub programu. (źródło: Portal Funduszy Europejskich: http://www.ewaluacja.gov.pl/) Rekreacja/ Rekreacyjna aktywność ruchowa Zawiera w sobie: - usportowioną rekreacyjną aktywność ruchową, - użytkową rekreacyjną aktywność ruchową (zainteresowania hobbystyczne: wędkowanie, grzybobranie, prace na działce), - komunikacyjną aktywność ruchową (przemieszczanie się pieszo lub na rowerze), - relaksacyjną aktywność sportową (ruch dla przyjemności tj. gry rekreacyjne, spacery, hatha-joga itp.). (źródło: J. Mogiła-Lisowska „Rekreacja, aktywność ruchowa dorosłych Polaków - uwarunkowania i styl uczestnictwa”) Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Sport Sportem są wszelkie formy aktywności fizycznej, które, przez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane, wpływają na wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycznej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na wszelkich poziomach. (źródło: Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r., Dz.U. Nr 127, poz. 857) Sport powszechny/ Sport dla wszystkich Sport powszechny to każda aktywność ruchowa, do której włączać należy przedstawicieli wszystkich grup społecznych, niezależnie od wieku i stopnia sprawności. Jego celem nie jest dążenie do profesjonalizacji, ale sama przyjemność wypływająca z ruchu, z przebywania z innymi oraz potrzeba troski o własne zdrowie i dobre samopoczucie. (źródło: raport z badania jakościowego i ilościowego, dotyczącego potencjału rozwoju programów miękkich na infrastrukturze sportowej powstałej w ramach programu „Moje Boisko – Orlik 2012”) Sprawność fizyczna/ kondycja fizyczna Składają się na nią: 1) wytrzymałość krążeniowo–oddechowa, 2) siła mięśni i ich wytrzymałość, 3) koordynacja wyrażona gibkością, zwinnością, szybkością i równowagą, zazwyczaj rozpatrywana w 3 wymiarach: - zdolności motoryczne „co człowiek może wykonać”, - umiejętności ruchowe „co człowiek umie wykonać”, - motywacje i chęci „co człowiek chce wykonać”. (źródło: J. Mogiła-Lisowska „Rekreacja, aktywność ruchowa dorosłych Polaków - uwarunkowania i styl uczestnictwa”) Styl życia Sposób życia człowieka: jego zachowania, postawy, działania i ogólna filozofia życiowa. Styl życia jest czynnikiem, który w największym stopniu wpływana zdrowie człowieka. Styl życia sprzyjający zdrowiu określa się jako prozdrowotny styl życia. (źródło: wykład Prof. dr hab. med. Barbary Woynarowskiej, UW) Wolontariusz Wolontariuszem jest osoba fizyczna, która ochotniczo (dobrowolnie) i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie angażując się w pracę na rzecz m.in. organizacji pozarządowych, organizacji kościelnych czy administracji publicznej. (źródło: Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003 r.) 8 1. Na czym polega wielość funkcji sportu powszechnego? Polityka samorządu Tradycja Sport Okolica / Przyroda Sytuacja klubów Infrastruktura Nawyki mieszkańców W naszej publikacji nie zajmujemy się sportem wyczynowym. Nie dociekamy, jak wytrenować mistrzów świata. Kiedy piszemy „sport”, mamy na myśli powszechną, różnorodną aktywność fizyczną, rekreację i jak najbardziej powszechny do niej dostęp. Według badań Projektu Społecznego 2012 zadbanie o sport powszechny ma znaczenie nie tylko dla zdrowia, ale również dla lokalnej współpracy, rozwijania obywatelskiego zaangażowania (we wszystkie sprawy lokalne, nie tylko sportowe), wzmocnienia działań organizacji pozarządowych, pielęgnowania więzi między ludźmi. 9 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Na czym polega wielość funkcji sportu powszechnego? Projekt Społeczny 2012 jest inicjatywą socjologów z Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki grantowi z CEE Trust realizuje działania dotyczące sportu powszechnego, wolontariatu oraz wizerunku Polski, wypracowuje narzędzia, które mogą stosować organizacje i samorządy oraz prowadzi badania. Więcej informacji o tej inicjatywie znajduje się na stronie http://projektspoleczny.pl/co-robimy/wiedza/spoleczny-potencjal-sportu/raport-o-kapitale-sportowym/ Chcemy pokazać, że dbanie o przyszłość i rozwój sportu wymaga dbałości o kilka kwestii: „szeroką bazę społeczną sportu”, czyli doprowadzenie do sytuacji, w której jak największa ilość osób (z różnych grup wiekowych, społecznych, o różnym poziomie sprawności) będzie miała kontakt ze sportem. Kontakt ten powinien być dopasowany do indywidualnych możliwości - jedni mogą chcieć „ostro” ćwiczyć codziennie, inni mogą woleć spokojny ruch dwa razy w tygodniu. Ważne, by sport był społecznie dostępny, bo do tej pory często zdarzało się, że był zarezerwowany tylko dla pewnych grup (chłopców lub mężczyzn, ludzi młodych, sprawnych lub bogatych), uczestniczenie wielu grup w decydowaniu o sporcie (nie tylko działaczy i urzędników, ale także mieszkańców, rodziców, młodzieży) oraz przejrzystość działania organizacji sportowych, bo wciąż decyzje dotyczące sportu bardzo często zapadają w wąskim gronie, bez konsultacji z mieszkańcami a rozliczenia i raporty z otrzymywanych dotacji na sportowe działania są trudno dostępne, otwarcie na opinię i głos „zwykłych” ludzi w kwestii sportu - organizacje sportowe mogłyby częściej zasięgać opinii swoich członków oraz ich rodzin, używać prostych metod do badania opinii okolicznych mieszkańców (może chcieliby mieć okazję „spróbować” jakiejś nowej, nieznanej im dyscypliny, może seniorzy woleliby inną porę gimnastyki). Warto zadbać o włączenie chętnych do tworzenia planów organizacji, czy szukania partnerów, udostępniać sprawozdania z działań. Organizacja transparentna – otwarta na udział zainteresowanych mieszkańców – cieszy się popularnością i może liczyć na wsparcie, rzetelną diagnozę i strategiczne planowanie działań krajowych i lokalnych w obszarze sportu, bo wtedy można osiągać społecznie potrzebne cele racjonalnymi kosztami, a nie ryzykować wielkie wydatki dla nieważnych spraw, wzmocnienie organizacji zajmujących się sportem, bo często potrzebują wsparcia w obszarze zarządzania, pozyskiwania sprzymierzeńców i środków, przyciągania uczestników, nowych form działania. 10 Rozdział 1 Gdzie w tych wyzwaniach znajduje się animator sportu? Jakie są jego zadania? Najważniejszym celem animatora sportu wydaje się być zwiększenie udziału w aktywności fizycznej osób nieaktywnych, tak, aby sport (rozumiany jako regularna aktywność fizyczna) stał się ważnym, codziennym elementem życia, a nie sezonowym, czy okazjonalnym „wydarzeniem”. Tylko wtedy, gdy ćwiczymy regularnie, sport ma znaczenie dla naszego stanu zdrowia i psychiki. Wtedy też ma moc wpływania na zachowania naszych najbliższych, bo największe znaczenie dla bycia aktywnym fizycznie ma wpływ rodziny i najbliższych przyjaciół. Znakomita większość wysportowanych ludzi pochodzi z „wysportowanych rodzin”, gdzie sport był równie naturalnym i trwałym nawykiem, jak poranne mycie zębów. Jak trafili do sportu? W jego rodzinie narciarskie tradycje były przekazywane z pokolenia na pokolenie, dlatego nie dziwi, że zainteresował się on właśnie tą dyscypliną sportu. Miłość do sportu Adam Małysz wyssał niejako z mlekiem matki, ponieważ już jego pradziadek miał własną skocznię, ojciec natomiast przez długie lata był kierowcą w Klubie Sportowym Wisła. Jednak największe zasługi w przygotowaniach młodego Adasia do sięgnięcia po Kryształową Kulę, najważniejszego trofeum dla skoczków narciarskich, miał wuj, Jan Szturc. Miałem siedem lat, kiedy trafiłem do siłowni. Już szesnaście lat podnoszę ciężary. Nie od razu wiedziałem, że będę to robił wyczynowo. Na szczęście zawsze bardzo dobrze się uczyłem, więc była alternatywa – sport albo nauka. Kiedy zacząłem pracować z Irkiem Chełmowskim i pojawił się pierwszy sukces na arenie międzynarodowej, na mistrzostwach Europy do 17 lat, pomyślałem, że to chyba właściwa droga. Oddałem mu się całkowicie jako zawodnik. Powiedziałem, żeby robił ze mną, co uważa za słuszne. Uczyłem się jednak dalej. Może dlatego tak mi idzie, bo zawsze chciałem być dobry? Nie było tak, że coś w szkole pasowało mi szczególnie. Szedłem na pracę klasową czy lekcje przygotowany, a nie po to, by siedzieć i ściągać. Lubię wiedzieć. – opowiada Adrian Zieliński, sztangista, wielokrotny mistrz w podnoszeniu ciężarów w kategorii do 85 kg., zdobywca złotego medalu na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Londynie. (źródło:„Przegląd Sportowy”, 06.08.2012) 11 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykańskie Młodziutki Kaszub z Babiego Dołu Andrzej Wroński (rodzice byli pracownikami lasów państwowych) mając lat 11 ogląda telewizyjną transmisję z Montrealu (1976) kiedy Kazimierz Lipień zdobywa pierwszy dla Polski złoty medal w zapasach. Jego ojciec Jan szuka dla synów (Ryszard, Wiesław, Andrzej, Janusz) kontaktu ze sportem. Rozumie jego znaczenie w prawidłowym rozwoju młodych chłopców. Wyboru wielkiego nie ma. Zabiera więc Wieśka i Andrzeja do ciężarowego samochodu i zawozi do Żukowa, gdzie w miejscowym LZS są tylko dwie sekcje: piłkarska i zapaśnicza. Andrzej mierzy 140 cm. (dopiero w następnych latach rósł miesięcznie po centymetrze, aż do 192 cm.). Piłkarzem więc zostać nie może, pozostają mu zapasy. „Niewysoki i raczej pękaty” do 14 roku życia, przyszły mistrz olimpijski rozpoczyna sportową karierę. (źródło: Polski Komitet Olimpijski, http://www.pkol.pl/pl/subpages/displayfid/294_1610.html) Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykańskie Według Rainera Martensa (autora amerykańskiego podręcznika dla trenerów „Jak być skutecznym trenerem”): sportowe programy szkoleniowe są po to, by wspomagać fizyczny, psychiczny i społeczny rozwój młodych ludzi i każdy trener powinien przyjąć ten „rozwój” jako swój priorytet. Bywa jednak, że społeczeństwo zdaje się przywiązywać większą wagę do wygrywania niż rozwoju, bo przecież w tak wyrazisty sposób nagradza zwycięzców. Autor wypowiada się o filozofii szkolenia i wyznaczaniu celów. Najważniejsze cele, jakie zwykle wymieniają klubowi trenerzy, należą do jednej z 3 kategorii: 1) mieć zwycięski zespół, medalistę, wychować olimpijczyka, 2) nauczyć młodych ludzi czerpać radość ze sportu, 3) pomóc młodym ludziom rozwijać się: fizycznie: poprzez doskonalenie sprawności, nabywanie dobrych nawyków prozdrowotnych, unikanie kontuzji i opanowanie umiejętności sportowych, psychicznie: poprzez uczenie się samokontroli nad emocjami oraz poczucia własnej wartości, społecznie: poprzez rozwijanie umiejętności współpracy w kontekście rywalizacji oraz etycznych standardów zachowania. 12 Rozdział 1 W naszej publikacji odnosimy się do realiów polskich i mówimy o pewnym „nadrabianiu zaległości”, dlatego też proponujemy usunąć w 2 ostatnich kategoriach przymiotnik „młody” i pochylić się nad celem 2 oraz 3 w odniesieniu do wszystkich grup wiekowych. Sport powszechny i sport wyczynowy różnią się od siebie podejściem do roli, jaką pełni walka sportowa. Rycina poniżej wskazuje, że na jednym krańcu znajdują się programy rekreacyjne realizowane w ramach sportu powszechnego a na przeciwległym sportu wyczynowego. Rekreacja radość, uczenie się, uczestnictwo powszechne Nacisk na Sport wyczynowy wygrywanie, sprawność działania, uczestnictwo najlepszych W rekreacji najważniejszym celem krótkoterminowym jest dobra zabawa i uczenie się gry, a wygrywanie jest celem drugorzędnym. Głównymi zaś celami sportu wyczynowego są wygrywanie i skuteczność działania, a dobra zabawa znajduje się na drugim planie. Autor podręcznika: Jak być skutecznym trenerem podkreśla: Oba programy są wartościowe i cenne dopóty dopóki priorytetowym celem długofalowym jest wspomaganie rozwoju zawodników. W tym miejscu dotykamy jednego z największych problemów społecznych związanych ze sportem: trenerzy, działacze sportowi, rodzice i kibice mogą kłaść większy nacisk na krótkoterminowy cel w postaci wygrywania niż na długoterminowy – rozwoju. Mottem Amerykańskiego Programu Edukacji Sportowej jest Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie. Filozofia oparta na tym haśle legła u podstaw Karty Praw Młodych Sportowców. 13 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie - wzory amerykańskie KARTA PRAW MŁODYCH SPORTOWCÓW ZAWODNICY PIERWSI, WYGRYWANIE DRUGIE Jak pisze Rainer Martens: łatwo to powiedzieć, lecz niełatwo zrealizować w praktyce. Współcześnie wiele organizacji sportowych jest zarządzanych przez ludzi, którzy wymagają realizacji odwrotnej zasady – najważniejsze są zwycięstwa, zawodnicy są na drugim miejscu. A przecież w ostatecznym rozrachunku liczy się nie to, ile meczów wygrałeś, ale ilu ludziom pomogłeś wygrać w życiu. 14 Rozdział 1 Rywalizacja i dążenie do wygrywania są ważne. Obecnie często słyszymy o wyobcowanej młodzieży, jej braku zaangażowania w działalność społeczną oraz braku woli, by się doskonalić. Smutne to, że wielu młodych ludzi nie znajduje form aktywności wartych zaangażowania w swoich domach, szkołach. Często jednak młodych ludzi wciąga sport i w nim odnajdują warte podjęcia wyzwanie. Dlaczego? Wierzę, że pociąga ich rywalizacja – porównywanie własnych zdolności i wysiłku, dążenie do wygrywania oraz satysfakcja z osiąganej sprawności. Dostęp do sportu Współczesny sport (i to nie tylko wyczynowy) staje się coraz bardziej biznesem. Próg wejścia do niego jest bardzo wysoki, bo niestety przywilej uprawiania sportu coraz więcej kosztuje. Niektóre dyscypliny wymagają znacznych nakładów, inne obiektów, specjalistycznego sprzętu. Bez wsparcia klubów, mało kogo stać, by trenować a często większość kosztów ponoszą rodziny zawodników. Sport powszechny też potrzebuje nakładów, ale powinny być one rozłożone w równomierny sposób pomiędzy chętnych, klub i samorząd. Za przyjemność pogrania na fajnym, lokalnym boisku można się zrzucić po 4 złote, ale nie po 40. Miesięczna opłata za treningi w klubie powinna być możliwa do udźwignięcia nawet przez mniej zamożnych. Tymczasem, obecnie, sport staje się niestety domeną ludzi bogatych – ich stać na wysokie opłaty, drogi sprzęt, trenera. W takim wydaniu sport bywa często zajęciem mocno „indywidualnym” (nie zawsze), brakuje w nim elementu wspólnoty, bo przecież trudniej skrzyknąć drużynę, by pograć wspólnie w siatkówkę niż samemu pokonywać kilometry na sztucznej bieżni. Wraz ze słabnącą popularnością podwórek (i ich ogromnego znaczenia dla dziecięcych zachowań rekreacyjnych) wspólnotowa rola sportu nie ma się gdzie realizować również wśród młodych. Sport staje się bardziej czynnością, zadaniem, niż przyjemnym elementem życia towarzyskiego. Organizacje sportowe Taki towarzyski, wspólnotowy sport trzeba zorganizować, a niestety stworzone w tym celu organizacje sportowe borykają się dziś w Polsce z bardzo poważnymi problemami. Mimo że takich organizacji działających non profit jest bardzo dużo (około 20 000 organizacji w Polsce, 36% wszystkich organizacji pozarządowych1), są jednymi z najbiedniejszych – średni roczny 15 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Dostęp do sportu / Organizacje sportowe / Strategiczne braki budżet wynosi 17 tysięcy złotych i jest o 7 tysięcy mniejszy niż średnia w innych branżach trzeciego sektora, czyli sektora organizacji pozarządowych. Poza tym, choć mają bardzo dużo członków (średnio powyżej 40) i biją tym inne organizacje na głowę, dużo rzadziej mają płatnych pracowników oraz wolontariuszy, którzy nie są ich własnymi członkami. Kluby sportowe, przywiązane do finansowania ze środków samorządowych i rzadziej współpracujące z innymi organizacjami, wydają się czasem zamknięte i niewystarczająco szybko uczące się np. pozyskiwania pieniędzy z innych źródeł, korzystania z nowych mediów, zasad promocji, czy metod naboru członków. Tymczasem, to dobra sytuacja finansowa i ciekawa oferta organizacji sportowych mogłyby najlepiej wpłynąć na odwrócenie trendu komercjalizacji i indywidualizacji sportu. Przyjazny, lokalny klub sportowy, który ma ofertę zajęć dla dziewczyn, seniorów, niepełnosprawnych, szuka nowych, niewymagających drogiego sprzętu, wspólnotowych dyscyplin, angażuje do pomocy rodziców i dziadków, współpracuje z innymi lokalnymi organizacjami (z którymi wspólnie stara się o środki) – to recepta na prawdziwy sport dla wszystkich. W małych, lokalnych klubach powinny znaleźć się pieniądze nie tylko na pensje dla trenerów i animatorów, lecz także na szkolenia i wyjazdy. Strategiczne braki Nawyki mieszkańców, infrastruktura sportowa, sposoby zarządzania pieniędzmi na sport oraz kondycja klubów sportowych – to wszystko jest elementem większego obrazu, wskazującego, że lokalna sfera sportu jest jak system naczyń połączonych. Trudno oczekiwać, że sporadyczne i „punktowe” działania wystarczą, by znaczącą poprawić sytuację. Tymczasem polski sport powszechny i wszystko to, co o nim decyduje, nie jest poddawany żadnemu strategicznemu namysłowi. Lokalnie sportem zarządza się trochę bezrefleksyjnie. Większość środków „zjadają” obiekty, a na prowadzenie polityki sportowej i wspieranie codziennych działań klubów pieniędzy wydaje się nie starczać. 1 badanie Stowarzyszenia Klon/Jawor „Polskie organizacje pozarządowe. Najważniejsze pytania. Podstawowe fakty.” Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2011 16 Rozdział 1 Lokowanie funduszy przeznaczonych na sport, rekreację i zdrowy tryb życia Programy promowania aktywności sportowej Promocja sportu i zdrowego stylu życia Nagrody dla uczestników turniejów Organizacja stałych zajęć dla różnych grup Wynagrodzenie dla pracowników Organizacja imprez sportowych Utrzymanie Orlika Zakup wyposażenia sportowego Rozwój infrastruktury Utrzymanie infrastruktury 0% 20% 40% 60% 80% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania techniką CATI na próbie przedstawicieli JST (n=125) Rzadko kiedy tworzy się dokumenty strategiczne, w których wyznaczone są cele, jakie chce się w sporcie osiągać i opisuje sposoby, którymi się będzie to robić. Instytucje odpowiedzialne za sport nie poszukują rozwiązań, które trwale mogłyby poprawić ich sytuację. Ciężka jest ich codzienność, więc horyzont planów jest ciągle zawężany. Wymiary sportu W naszej publikacji proponujemy pewną rewolucję w sposobie myślenia o sporcie: niech nie będzie on izolowaną sferą życia, a składnikiem, który możemy wykorzystywać tam, gdzie tylko potrzebujemy: starajmy się twórczo łączyć sport z innymi obszarami życia, wykorzystajmy wydatki na sport, jako drogę do rozwoju społeczności, rozwoju charakteru młodych ludzi, ich zdrowia, a nie traktujmy tych wydatków jak konkurencję względem innych wydatków, 17 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Strategiczne braki / Wymiary sportu dzielmy się korzyściami, jakie generuje sport, nie ograniczajmy tych korzyści tylko do wąskich grup, dostrzeżmy wielką rolę sportu w formowaniu postaw ludzi i społeczności – sport to jedna z najlepszych metod resocjalizacji, kształtowania osobowości, zwalczania złych nawyków. Likwidacja klubu bądź zajęć sportowych w szkole to nie jest oszczędność, ale raczej droga do wychowania nowego pokolenia znacznie słabszego, zarówno fizycznie jak i osobowościowo. Edukacja Zdrowie Bezpieczeństwo Włączenie społeczne Sport Gospodarka III Sektor Turystyka Promocja Sport i edukacja Obecnie w polskim systemie edukacji – skupionym na teorii i testach – brakuje zajęć, które sprawiają, że ludzie są lepiej przygotowani do życia, sprawniejsi, samosterowni, zdyscyplinowani i bardziej efektywni w podejmowanych działaniach. Sport jest zatem idealnym składnikiem kreowania polityki edukacyjnej (i na poziomie centralnym i lokalnym). 18 Rozdział 1 Przede wszystkim sport uczy ludzi przez doświadczenie (takie uczenie jest najtrwalsze!) – pokazuje, czym jest praca grupowa, pozwala testować budowanie koalicji, uczy tworzyć strategię, buduje zaufanie i te wszystkie kompetencje, które czynią nas społecznie sprawnymi. Dodatkowo, włączenie sportu w edukację dzieci i młodzieży pozwala wyrobić w nich bezcenne cechy charakteru: wytrwałość, nastawienie na wysiłek, dążenie do efektów, lepsze zarządzanie czasem, samodyscyplinę. Sport działa również prewencyjnie – zagospodarowuje energię, która, niespożytkowana, często prowadzi ludzi do wybrania dróg na skróty: narkotyków, nadużywania alkoholu oraz innych ryzykownych zachowań. To niby powszechna wiedza, ale wciąż mało jest rodziców, którzy dbając, by odpowiednio wcześnie pobudzić sportową pasję swych dzieci, traktują regularne zajęcia sportowe priorytetowo. Wciąż mało jest szkół, które doceniają zajęcia wychowania fizycznego oraz samorządów, które chętnie współfinansują kluby organizujące takie zajęcia. Warto działać lokalnie na rzecz zawiązania i rozwoju koalicji, która dbałaby o połączenie działań szkoły, instytucji lokalnych (biblioteki, przychodni), organizacji pozarządowych pracujących z młodzieżą i klubu sportowego na rzecz powszechnego dostępu młodych do sportu. Każda ze współpracujących instytucji powinna angażować swoje zasoby tak, by maksymalnie pomóc innym, a jednocześnie, by samemu na tej współpracy skorzystać. Główny cel takiej współpracy powinien być przedmiotem lokalnego namysłu. Może to być: stworzenie całorocznych zajęć dla różnych grup młodych, seria imprez sportowych propagujących nowe i tanie dyscypliny sportowe, wypracowanie sposobu na finansowanie grup młodzików i młodziczek, wciągnięcie rodziców do organizowania imprez sportowych dla dzieci i młodzieży. W sporcie mamy do czynienia ze zjawiskiem samowykluczenia. Ludzie z różnych powodów uznają, że sport nie jest dla nich. Starsi uważają, że może być dla nich niebezpieczny, młodsi boją się kompromitacji czy wstydu, dziewczynki nie czują frajdy z rzucania piłką lekarską czy pocenia się w długodystansowych biegach, dla osób niepełnosprawnych nikt nie projektuje zajęć dbając o ich możliwości (np. dojazdu, wejścia do sali). Obawy i lęki poszczególnych grup są potęgowane przez brak dostępnej, atrakcyjnej i różnorodnej oferty sportowej. 19 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Wymiary sportu Może warto wprowadzić zajęcia sportowe w przedszkolu? Proponujemy zaprosić do współpracy rodziców, zapytać, jakie mają pomysły i oczekiwania. Warto zaprosić również przedstawicieli gminy – sprawdzić, czy takie zajęcia nie wpisują się w jakąś lokalną strategię rozwoju, czy jest szansa na pozyskanie na nie dofinansowania. Można również zasięgnąć opinii ekspertów – nauczycieli wychowania fizycznego, zobaczyć, jakie pomysły mają oni. Innym pretekstem do wykorzystania sportu może być np. dość powszechny problem ze skrzywieniami kręgosłupa u dzieci. Warto zawiązać koalicję na rzecz przeciwdziałania temu zjawisku: zaprosić fizjoterapeutę i ortopedę do lokalnej biblioteki, gdzie można zorganizować spotkanie z rodzicami, nauczycielami i przedstawicielami samorządu, tak, by wspólnie poszukać planu działań – sposobu organizowania ciekawych i regularnych zajęć, które będą dobrze wpływać na młode kręgosłupy. Sport, promocja i turystyka Identyczny schemat działań – zaczynający się od lokalnego namysłu, zapraszania do działań różnych „aktorów”, budowania koalicji - dotyczy sportu i turystyki. W zmieniającym się świecie turystyka przechodzi przeobrażenia i pokazuje zupełnie nowe możliwości rozwoju. W opracowaniach z zakresu turystyki podkreśla się, że dawne „trzy S” (Sun, Sand, Sea – czyli Słońce, Piasek, Morze) zastępowane są przez „trzy E” (Education, Excitement, Entertainment - Edukacja, Ekscytacja, Rozrywka). Tworzenie oferty sportowej jest najlepszą drogą do wpisania się w to nowoczesne podejście i, co ważne, nie dotyczy już tylko oczywistych nadmorskich czy górskich miejscowości, a może być stosowane wszędzie, gdzie jest szansa na przyciągnięcie turystów. Bez względu na ich główną motywację (np. biznesowe szkolenie, festiwal muzyki, okoliczne piękne jezioro), skierowanie do nich ciekawej oferty sportowej może być mocnym wsparciem w budowaniu turystycznej atrakcyjności rejonu. I tutaj znów dobrze jest skrzyknąć właścicieli ośrodków, hoteli czy gospodarstw agroturystycznych, osoby zarządzające lokalną infrastrukturą sportową, działaczy klubów sportowych i organizacji pozarządowych zajmujących się regionem i wspólnie wymyślić, jakie sporty i zajęcia rekreacyjne byłyby lokalnie najbardziej pożądane. Nie zawsze musi się to wiązać z wielkimi inwestycjami – atrakcyjna ścieżka rowerowa, dobra wypożyczalnia łódek i kajaków, wakacyjna oferta aerobiku, czy tai-chi na lokalnych łąkach może spełnić oczekiwania różnych grup odbiorców. Wystarczy dobrze się zastanowić, kto nas najczęściej odwiedza: czy są to seniorzy, których łatwiej namówić na relaksującą grę w bule, czy grupy młodych, dla których warto zorganizować turniej siatkówki plażowej. Wszystko zależy od naszych lokalnych 20 Rozdział 1 zasobów: plaży nad jeziorem, stadniny koni, czy pięknych lasów, a także lokalnych tradycji (np. w rzucie oszczepem). Ludzie chętnie spróbowaliby nowych dyscyplin, na które w codziennych warunkach nie mają czasu: strzelectwo, badminton, kolarstwo przełajowe mogą przerodzić się w czyjąś pasję. Jeśli w naszej gminie jest ośrodek sportu, warto stworzyć w nim specjalną ofertę na wakacje - wśród trenerów pracujących w ośrodku mogą być spece od ciekawych dyscyplin, którzy chętnie nauczą innych mieszkańców naszej miejscowości tych dyscyplin. Jeśli nie mamy ośrodka, możemy rozpocząć współpracę ze szkołą lub lokalnym Orlikiem. Bezcenne może też okazać się wsparcie i współpraca z innym klubem sportowym z okolicy. Oprócz wkomponowywania sportu w ofertę turystyczną, można poprzez sport również promować miejscowość, miasto a nawet cały region. Jeśli lokalnie są jakieś tradycje związane z konkretną dyscypliną, utytułowanym sportowcem, czy znanym (nawet w przeszłości) klubem – warto popracować nad zbudowaniem promocji wokół tych atutów. Często to z małych miejscowości pochodzą gwiazdy sportu, więc warto zadbać, by przyjezdni mogli poznać historię ich drogi do sukcesu oraz spróbować swoich sił w uprawianej przez nich dyscyplinie sportu. Miłe sportowe wspomnienia to również znakomity sposób na budowanie swojej turystycznej czy sportowej marki. Jeśli przyjezdny rozegra u nas pełen emocji turniej siatkarski, spróbuje po raz pierwszy treningu bokserskiego, zrobi pierwsze 10 km. w nordicwalking, będzie mógł kupić kopię historycznej koszulki legendy sportu z minionych lat, to na pewno nigdy wizyty nie zapomni. Takie działania powinny być wspierane przez samorządy. Warto również zadbać, by na oficjalnej stronie internetowej gminy/miasta/wsibyły zamieszczane aktualne informacje o odbywających się i planowanych wydarzeniach sportowych. Projektując działania w obszarze sportu warto szukać sprzymierzeńców również tam, gdzie dotąd wydawało nam się to niemożliwe. W ten sposób nie tylko więcej uda nam się zrobić, ale też szersze będzie nasze oddziaływanie. Nawiązując współpracę, zawsze myślmy o tym, jakie korzyści ze współpracy z nami mają inni. Nikt nie przyłączy się do nas bezinteresownie i nie należy tego oczekiwać. Współpraca powinna opierać się na zasadzie WIN-WIN, czyli: każdy wygrywa. W obu przykładach - łączenia sportu z edukacją oraz z turystyką - dobrze widać, że sport może być świetnym „narzędziem” społecznej zmiany, może służyć wszystkim i przynosić realne społeczne korzyści. By ta zmiana zaszła, trzeba zainwestować, ale jedynie w nielicznych przypadkach trzeba będzie sięgnąć po rozwiązania najdroższe, takie jak budowa wielkich, bardzo drogich obiektów sportowych. Bardzo często, by „rozruszać” sport wystarczą drobne inwestycje, takie jak przeszkolenie ludzi, czy zakup sprzętu. 21 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 2. Aktywność ruchowa i rekreacyjna a zdrowie Sport to zdrowie! - Hipokrates Sport to zdrowie mówią wszyscy, a jednocześnie coraz mniej osób sport uprawia i coraz mniej osób jest zdrowych. Stwarzamy naszym ciałom zbyt mało okazji do tego, żeby się ruszać, a przez to drastycznie obniżamy nasze szanse na zdrowie i szczęście. Rozdział 2 to część publikacji mówiąca o sporcie w kontekście zdrowia. Odpowiemy na pytanie, w jaki sposób aktywność sportowa poprawia nasze zdrowie i zmienia nasze życie. Spojrzymy na Europejczyków i ich stosunek do aktywności fizycznej. Wymienimy niebezpieczeństwa cywilizacyjne, jakie pojawiły się w XX i XXI wieku oraz wskażemy, co możemy robić, żeby mimo to żyć aktywnie, zdrowo i szczęśliwie. Obszary zdrowia Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) określa zdrowie jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Z tej definicji wynika więc, że człowiek zdrowy to ten, który jest zdolny do pełnienia ról społecznych i radzenia sobie z wyzwaniami, jakie niesie życie. Przełomem w zrozumieniu, czym jest zdrowie oraz początkiem polityki zdrowotnej stała się koncepcja „pól zdrowia” przedstawiona po raz pierwszy w kanadyjskim Raporcie Lalonde'a (1974 r.). Marc Lalonde (ur. 26 lipca 1929 r.) – minister zdrowia i opieki społecznej Kanady. W 1974 r. opublikował raport A New Perspective on the Health of Canadians, w którym przedstawił koncepcję "pól zdrowia". Dokument ten wprowadzał koncepcję pól zdrowia, pośród których największe znaczenie dla kształtowania zdrowia mają: styl życia ludzi (53%), środowisko życia (21%), czynniki biologiczno-dziedziczne (16%), organizacja opieki zdrowotnej (10%). 22 Rozdział 2 Oszacowanie stopnia wpływu poszczególnych czynników na zdrowie było przełomem. W dokumencie zawarto tezy o konieczności nawiązania współpracy wielosektorowej na rzecz zdrowia populacji wraz z uruchomieniem szerokiego wsparcia finansowego i administracyjnego w celu wzmacniania potencjału zdrowotnego społeczeństw. Koncepcja ,,pól zdrowia”, nazywana często również koncepcją obszarów zdrowia, opisuje 4 czynniki, którym przypisujemy wpływ na stan zdrowia ludzi. Obszary zdrowia wg. Lalonde’a 10% 16% Opieka medyczna Czynniki genetyczne Środowisko Styl życia 53% 21% Znajdujący się powyżej wykres pokazuje, że największy wpływ na zdrowie (53%) ma styl życia, czyli: aktywność fizyczna, sposób odżywiania, umiejętność radzenia sobie ze stresem, stosowanie używek (nikotyna, alkohol, środki psychoaktywne). 23 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Obszary zdrowia W drugiej kolejności korzystny lub zgubny wpływ na zdrowie człowieka mają warunki środowiskowe (21%), czyli: stan czystości wód, gleby i powietrza, ilość odpadów, jakość produktów rolnych, wszystko to, co nazywamy zanieczyszczeniem i degradacją środowiska naturalnego, a także promieniowanie i hałas. Te 2 obszary możemy zaliczyć do okoliczności, na które człowiek ma bezpośredni lub pośredni wpływ. Stanowią one aż 74%. Na pozostałe obszary zdrowia nie mamy właściwie żadnego wpływu, są to: uwarunkowania genetyczne poszczególnych osób (16%) i opieka medyczna (10%). Prosta metoda na długowieczność Warto także poznać wyniki amerykańskich badań nad dobrymi nawykami zdrowotnymi pod nazwą Alameda County Study. Na podstawie wieloletnich badań nad tą samą populacją z jednego terenu, wyodrębniono zachowania istotnie wpływające na wydłużenie życia człowieka. Są to, wydawało by się, bardzo prozaiczne czynności: 1) systematyczna aktywność fizyczna, 2) powstrzymywanie się od palenia papierosów, 3) umiarkowane spożywanie alkoholu, 4) regularne spożywanie śniadań, 5) powstrzymywanie się od jedzenia między posiłkami, 6) utrzymanie prawidłowej masy ciała, 7) 7-8 godzin snu na dobę. Udowodniono, że stosowanie się do tych 7 postulatów może wydłużyć życie aż o 11 lat. Ruch oraz jego brak pojawiał się na pierwszym miejscu na listach zachowań prozdrowotnych oraz niebezpieczeństw cywilizacyjnych w wielu badaniach, dlatego stał się przedmiotem zainteresowań naukowców i lekarzy. 24 Rozdział 2 Autorzy podręcznika RespectYourHealth (Szanuj swoje zdrowie) definiują aktywność fizyczną, jako każdy rodzaj ruchu, który przyspiesza tempo bicia serca i wyróżniają 3 stopnie tej aktywności: 1) energiczny (piłka nożna, koszykówka, kometka, sprint), 2) umiarkowany (spacerowa jazda na rowerze, pływanie, jogging, energiczny nordicwalking, taniec), 3) lekki (joga, spacer). Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) minimum aktywności fizycznej dla osób dorosłych to codzienny, umiarkowany (na poziomie 50% maksymalnych indywidualnych możliwości wydolnościowych), minimum 30 minutowy ruch. Prof. Ewa Kozdroń2 w swoim artykule Dlaczego warto być aktywnym przez całe życie pisze: Preferowane jest uprawianie tzw. sportów całego życia, do których zalicza się miedzy innymi marsze, nordicwalking, jazdę na rowerze, pływanie, taniec, biegi na nartach czy gimnastykę, a więc proste, cykliczne ruchy, angażujące duże partie mięśniowe. Rekomendacje dotyczące dzieci i młodzieży różnią się długością i nasileniem zalecanego wysiłku. Młodzi ludzie powinni codziennie przeznaczać 60 minut na umiarkowany wysiłek fizyczny i co najmniej 20 minut na energiczny wysiłek 3 razy w tygodniu (może być on również rozłożony na partie 10 minutowe). Niebezpieczeństwa cywilizacji Mądry człowiek powinien wiedzieć, że zdrowie jest największym błogosławieństwem. Niech jedzenie będzie Twoim lekarstwem. - Hipokrates Brak ruchu Jeszcze w początkach XX wieku aktywność fizyczna (ruch) stanowiła integralny element codziennego życia większości ludzi. W wyniku postępu technologicznego, na przełomie XX i XXI wieku, sytuacja zmieniła się diametralnie. Ludzie, i w miastach i na wsi, poruszają się pojazdami (korzystając z nich nawet na krótkich dystansach), zamiast chodzić pieszo lub 25 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Obszary zdrowia / Niebezpieczeństwa cywilizacji jeździć rowerem. Używamy wind i ruchomych schodów. Spędzamy coraz więcej czasu przed ekranami komputerów i telewizorów. Postindustrialny rynek pracy oferuje zajęcia nie wymagające wysiłku fizycznego a rodzice nie pozwalają bawić się dzieciom na podwórkach z obawy przed wypadkami i zagrożeniem ze strony obcych. Wyniki badań potwierdzają, że społeczeństwa Europy zdążają do automatyzacji życia i bezruchu. Obszar aktywności fizycznej Europejczyków był przedmiotem badań projektu CINDI (Program zintegrowanej profilaktyki chorób niezakaźnych). Z jego wyników dowiadujemy się, że Polska jest krajem, gdzie dominuje siedzący tryb życia. Zajmujemy 1 miejsce, bo aż 72,9% badanych obywateli naszego kraju przyznaje się do takiego właśnie stylu życia. Za Polską znajdują się Węgry (43,4%). Natomiast najniższy odsetek „siedzących obywateli” mieszka w Finlandii (10,5%). Otyłość Problem otyłości, uznawanej obecnie za chorobę cywilizacyjną, obserwowany jest w wielu krajach z niepokojem, jako problem społeczny i zdrowotny. W 1998 r. WHO ogłosiła ją jako globalną epidemię. W 2007 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję zatytułowaną Promowanie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym, tym samym problem otyłości został uznany za priorytet polityczny Unii Europejskiej. Na nadwagę lub otyłość w UE cierpi 50% dorosłych. W Polsce jest to 10% mężczyzn i 12% kobiet. Otyłość coraz bardziej dotyka dzieci i młodzież. Europa goni w tym zakresie USA, gdzie 30% dwunastolatków ma nadwagę a otyłość 16%. Instytut Matki i Dziecka podaje, że nadwaga i otyłość obejmuje 15% uczniów szkoły podstawowej. Dzieci źle się odżywiają, jedzą za mało warzyw i owoców, za dużo słodyczy i produktów wysoko przetworzonych oraz typu fast food. Otyłość jako chorobę określa się patologicznym zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej, co upośledza organizm, wpływając negatywnie na stan zdrowia, długość życia i sprawność psychofizyczną. Otyłość pociąga za sobą zwiększone ryzyko wielu chorób: cukrzycy, miażdżycy, a w ich konsekwencji chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie, choroby naczyń żylnych, stawów, kręgosłupa i wiele innych. Osoby otyłe i z nadwagą są znacznie mniej aktywne fizycznie niż osoby szczupłe - dotyczy to ludzi w każdym wieku, także dzieci. A następstwa otyłości dotyczą nie tylko zdrowotnej sfery życia: ludzie otyli częściej cierpią 2 Ewa Kozdroń – pracownik naukowy Instytutu Turystyki i Rekreacji AWF w Warszawie promotorka zdrowego stylu życia osób dojrzałych. Prezeska Europejskiego Stowarzyszenia Promocji Aktywności Ruchowej 50+ (ESPAR 50+) 26 Rozdział 2 na depresję, podlegają dyskryminacji społecznej, mają problemy z zaakceptowaniem przez grupę, mniejszą szansę na znalezienie partnera, ale też i pracy. Ruch i redukcja kalorii dostarczanych organizmowi to podstawowe zalecenia w zwalczaniu otyłości. Najczęściej wymieniane w literaturze przedmiotu zalecenia dotyczące minimum aktywności ruchowej, które może wspierać utrzymanie właściwego bilansu energetycznego to: 1) 3x30x130 wysiłek 3 razy w tygodniu przez 30 minut z intensywnością 130 HR/min (recepta Coopera) 2) 10-15 tys. kroków dziennie (zalecenia specjalistów japońskich) 3) w tygodniu spalać 1200-2000 kcal (prof. E. Kozdroń) Używki Konsumpcja alkoholu w UE, Norwegii, Szwajcarii i Turcji (w l 100% alk. / os. pow. 15 r. ż.) 16.00 14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 0.00 Turcja Macedonia Norwegia Szwecja Włochy Islandia Malta Czarnogóra Cypr Grecja Holandia Finlandia Bułgaria Chorwacja Szwajcaria Polska W. Brytania EU Dania Belgia Portugalia Słowacja Węgry Hiszpania Luksemburg Niemcy Irlandia Austria Francja Słowenia Litwa Rumunia Estonia Czechy 2.00 Źródło: Global Information System on Alcohol & Health. (WHO). 2009 27 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Niebezpieczeństwa cywilizacji / 40+, 50+, 60+ i więcej lat Z badań WHO wynika, że w Polsce notuje się mniejsze spożycie alkoholu niż w wielu europejskich państwach. W rankingu wyprzedza nas kilkanaście krajów, w tym Niemcy, Hiszpania, Francja, Czechy i Wielka Brytania. Polska z konsumpcją na poziomie 10,6 l 100% alkoholu na mieszkańca powyżej 15 roku życia plasuje się poniżej unijnej średniej wynoszącej 10,85 l. Pomimo znacznych postępów, liczba palaczy w UE wciąż jest wysoka (prawie jedna trzecia populacji), a związane z używaniem tytoniu problemy zdrowotne co roku są przyczyną prawie 695 tys. zgonów. Niemal połowa osób umiera z tego powodu w wieku 35–69 lat, co oznacza, że żyją krócej, niż wynosi średnia długość życia. Według badania CEBOS po papierosy sięga 31% badanych – 40% mężczyzn i 23% kobiet. Najczęściej są to osoby między 35. a 54. rokiem życia (40%), a najrzadziej ci powyżej 65. roku życia (13%). Polacy z wykształceniem podstawowym palą o wiele częściej (35%) niż absolwenci wyższych uczelni (20%). Około 10 mln. Polaków pali regularnie 15-20 sztuk papierosów dziennie. Prawie 5 mln. z tych osób pali dłużej niż 20 lat. Palenie tytoniu jest olbrzymim problemem społecznym w Polsce. Jest to najważniejsza przyczyna przedwczesnej umieralności w naszym kraju. Każdego roku 100 tys. zgonów w Polsce ma bezpośredni związek z negatywnymi skutkami palenia tytoniu. W rozdziale 6 Pomysły na ciekawe zajęcia sportowe przedstawiamy kilka przykładów gier i zajęć dotyczących promocji zdrowego stylu życia, w tym zachęcających do ruchu, wspierających zdrowe nawyki żywieniowe oraz informujących o skutkach zdrowotnych związanych z paleniem papierosów i innymi używkami. 40+, 50+, 60+ i więcej lat Starzejemy się zbyt wcześnie, ulegając fatalizmowi i magii wieku metrykalnego. Większość ludzi starzeje się biernie, bezmyślnie rezygnuje z młodości i nie podejmuje pracy nad tym, aby powróciła w swoim drugim i trzecim wydaniu. - Maciej Demel Ten rozdział poświęcony jest grupie osób w różnym wieku, które zrezygnowały ze sportowej i rekreacyjnej aktywności fizycznej. Badania szacujące zaangażowanie Polaków i Polek w sport i rekreację sportową bardzo się między sobą różnią. My powołamy się na wyniki 28 Rozdział 2 Eurobarometru, badania przeprowadzonego w 2010 r. (raport umieszczony na stronie Ministerstwa Sportu i Turystyki i jeszcze kilkakrotnie cytowany w tej publikacji). Więcej informacji znajdziesz w: http://dms.msport.gov.pl/app/document/file/1558/Polska_pl.pdf?field=file1 Eurobarometr – to realizowany na zlecenie Komisji Europejskiej międzynarodowy projekt regularnego badania opinii publicznej. Badania opinii publicznej prowadzone są od 1973 r. przez Komisję Europejską dwa razy w roku (wiosną i jesienią). Polegają one na analizie specjalnie przygotowanych ankiet, które wypełniane są przez reprezentację 1000 obywateli (w przypadku Wielkiej Brytanii - 1300, a Luksemburga - 500) z każdego państwa członkowskiego. W realizacji tych badań biorą udział instytuty badania opinii publicznej z poszczególnych państw członkowskich. Przynoszą one ciekawe wyniki, które pokazują dużą przestrzeń do rozwoju sportu i działań klubów sportowych. Okazuje się, że połowa Polaków/Polek nigdy nie uprawia sportu, a jedynie 25% uprawia go regularnie. Kolejne 25% uprawia sport, ale nieregularnie. Widać więc, jak wielki jest potencjał zwiększania tych mało imponujących wyników, szczególnie, że na pytanie o ruch/niesportową aktywność fizyczną wypadamy znacznie lepiej. Tylko 17% Polaków i Polek deklaruje, że nigdy nie spaceruje, nie jeździ na rowerze i nie tańczy, a aż 60% robi to bardzo często lub często (a przynajmniej regularnie). Polacy i Polki nie są więc do ruchu nastawieni źle, ale realizują potrzebę aktywności fizycznej prywatnie i poza klubami/organizacjami sportowymi. Na zajęcia do klubów sportowych chodzi jedynie 6% Polaków. A przecież ruch to sprawność fizyczna i dobre samopoczucie. To gwarancja zdrowia na długie lata. Aktywność fizyczna jest najistotniejszym elementem (poza dietą, umiejętnością radzenia sobie ze stresem oraz przyjmowaniem używek) realizacji prozdrowotnego, aktywnego stylu życia. 29 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 40+, 50+, 60+ i więcej lat Sprawność fizyczna = kondycja fizyczna, na którą składają się: 1) wytrzymałość krążeniowo-oddechowa 2) siła mięśni i ich wytrzymałość 3) koordynacja wyrażona gibkością, zwinnością, szybkością i równowagą, zazwyczaj rozpatrywana w 3 wymiarach: zdolności motoryczne „co człowiek może wykonać” umiejętności ruchowe „co człowiek umie wykonać” motywacje i chęci „co człowiek chce wykonać” (źródło: J. Mogiła-Lisowska „Rekreacja, aktywność ruchowa dorosłych Polakówuwarunkowania i styl uczestnictwa”) Grupa wiekowa 45-60 nazywana często w fachowych publikacjach „średnią dorosłością” (J. Mogiła-Lisowska Rekreacja, aktywność ruchowa dorosłych Polaków - uwarunkowania i styl uczestnictwa) to etap życia pełen zmian, często związanych z początkiem procesów starzenia się organizmu. To czas tzw. „kryzysu wieku średniego”. Według ostatnich badań Państwowego Zakładu Higieny pierwsze oznaki załamania zdrowia występują już około 46 roku życia. Trudno określić początek starości - pisze prof. Ewa Kozdroń. Najwłaściwszym określeniem wieku jest wypadkowa wieku fizjologicznego (obiektywnego) i psychospołecznego (subiektywnego). Wiek nasz nie jest więc równoważny z tym, co odmierza nam czas, jak ujmują to M. Demel i W Humel: „Wiek nie biegnie po równi prostej, jakby sugerował kalendarz, lecz jest to raczej krzywa falująca. Jesteśmy raz «starsi», raz «młodsi», zależnie od różnorodnych czynników: od sytuacji życiowej, od porażek i sukcesów, od przekraczania różnych progów (zmiana stanu cywilnego, statusu społecznego, materialnego, choroby itp.) oraz od stopnia aktywności ruchowej”. Profesor Kozdroń pisząc o wykluczeniu osób starszych i idei „pomyślnego starzenia” podkreśla: Nie wiek, ale aktualna sprawność ruchowa i wydolność ogólna decydują o samodzielnym uczestnictwie w codziennych czynnościach życiowych, zajęciach ruchowych, uczestniczeniu w życiu społecznym czy towarzyskim. Jeżeli aktywność ruchowa nie znajdzie na stałe swojego miejsca w stylu życia osób starszych, wiele z nich będzie wymagać rehabilitacji nie tylko z powodu choroby (urazu, wypadku), lecz również ze względu na obniżanie się wraz z wiekiem sprawności funkcjonalnej, co stanowi pierwszy krok do wykluczenie z życia społecznego. 30 Rozdział 2 Czynniki Środowisko genetyczne Choroby Optymalizacja „Pomyślne” starzenie się Styl życia To, co mamy To, co z tym zrobimy To, co osiągamy Obraz starości jest konsekwencją wcześniejszego życia a procesy starzenia się członków danej społeczności mają zazwyczaj różne przebiegi. Możemy więc mówić o starzeniu: normalnym - starzenie się fizjologiczne - zgodne z modelem fizjologicznym dla danego wieku, patologicznym - przyspieszone procesy starzenia, pogorszenie jakości życia, pomyślnym - gdy następuje zwolnienie procesów starzenia się względem standardowego modelu. Z angielskiego successfulageing – pomyślne starzenie, to proces optymalizacji możliwości zachowania zdrowia (fizycznego, społecznego i psychicznego), który umożliwia osobom starszym czynne uczestniczenie w życiu społecznym, bez dyskryminacji ze względu na wiek. Pozawala na czerpanie radości z życia niezależnego i dobrej jakości. Autorzy podręcznika UEFA RESPECTyourHealth – Euroschools 2012 wymieniają jeszcze inne, uniwersalne korzyści płynące z ruchu: zmniejsza ryzyko chorób serca, cukrzycy i niektórych rodzajów raka, poprawia krążenie i kondycję mięśni, obniża ryzyko złamań i osteoporozy, zapobiega otyłości i nadwadze, zwiększa poziom energii, zapobiega bezsenności, poprawia koncentrację i wyniki w nauce, zwiększa poczucie wiary w samego siebie, pomaga zdobywać nowych przyjaciół. 31 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 40+, 50+, 60+ i więcej lat Prozdrowotne atuty rekreacji ruchowej doceniał już w XVI wieku prof. Wojciech Oczko3, stwierdzając że: żadne lekarstwo nie może zastąpić ruchu, ale on może zastąpić lekarstwa. Można zatem powiedzieć, że rekreacja ruchowa to prosty lek, gdyż: aplikuje ruch jako cenny środek leczniczy nie posiadający żadnych objawów ubocznych, dzięki regularnemu i rozsądnemu stosowaniu aktywności ruchowej świadomie i aktywnie bierzemy udział w realizacji najlepszego, długoterminowego programu, gwarantującego uwolnienie się od problemów niepełnosprawności, w tym niesprawności aparatu ruchu. Zwiększona aktywność ruchowa osób starszych, oprócz efektów biologicznych i psychologicznych, to: zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej, zwiększenie zdolności do podejmowania różnego rodzaju wysiłków, promocja pozytywnego i aktywnego wizerunku osób starszych w naszym społeczeństwie, przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu. Czy Europejczycy ćwiczą? Oto kilka faktów z badań Eurobarometru Sport i aktywność fizyczna dotyczących aktywności fizycznej Europejczyków: 60% obywateli Unii Europejskiej twierdzi, że nigdy nie uprawia sportu lub uprawia go rzadko, Niepokoi, że Polska należy do grupy 15 krajów UE, które przekraczają średnią europejską. Odsetek obywateli, którzy deklarują, że nigdy nie uprawiają sportu lub uprawiają sport rzadziej niż raz w miesiącu wygląda tak: Bułgaria (82%), Grecja (79%), Węgry (71%), Rumunia (69%), Włochy (67%), Polska (66%) i Łotwa (65 %). 3 Wojciech Oczko (1537-1599) – doktor filozofii i medycyny, lekarz królów polskich. Studiował w Krakowie i Bolonii. Propagował ruch jako najskuteczniejsze lekarstwo. Był nadwornym lekarzem Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Zajmował się też anatomią, chirurgią, był autorem nowych pojęć medycznych. 32 Rozdział 2 sport w UE częściej uprawiają mężczyźni niż kobiety, intensywność uprawiania sportu spada z wiekiem, jednak 22% seniorów (grupa 70+) wciąż go jeszcze uprawia, 3/4 mieszkańców Europy uważa, że na ich terenie można uprawiać aktywność fizyczną, 7% Europejczyków twierdzi, że pracuje społecznie przy realizacji lokalnych projektów sportowych, istnieje silny związek pomiędzy poziomem wykształcenia a częstotliwością uprawiania sportu ponieważ wyższy poziom wykształcenia jest związany z lepszym poziomem życia, dane sugerują, że lepiej wykształceni obywatele UE utożsamiają sprawność fizyczną z lepszą jakością życia, osoby mające problemy finansowe w znacznie większym stopniu niż ludzie bogaci ignorują sport. Więcej informacji znajdziesz w: http://dms.msport.gov.pl/app/document/file/1588/Eurobarometr_pl.pdf?field=file1 Jak często uprawiasz aktywność fizyczną lub sport? Polska 0% Regularnie 33 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 20% 40% Z pewną regularnością, raz w tygodniu lub częściej 60% Czasem 80% Nigdy 100% Nie wiem Czy Europejczycy ćwiczą? Średnia dla 27 krajów UE 0% 20% Regularnie 40% 60% Z pewną regularnością, raz w tygodniu lub częściej 80% Czasem 100% Nigdy Źródło: opracowanie własne na podstawie Badania specjalnego Eurobarometru nr 3.334 „Sport i aktywność fizyczna” z 2009 r. Gdzie Europejczycy uprawiają sport? Choć aktywność fizyczna w całej UE uprawiana jest w licznych formach zorganizowanych, dwie trzecie respondentów nie należy do żadnych klubów ani ośrodków sportowych. Większość obywateli UE woli ćwiczenia na świeżym powietrzu od ćwiczeń wewnątrz obiektów sportowych, choć w kilku państwach członkowskich sytuacja jest odwrotna. Ciekawych danych o polskich realiach uczestniczenia w zajęciach sportowo-rekreacyjnych dostarcza GUS (Departament Warunków Życia GUS, 1999 r., badanie Uczestnictwo Polaków w sporcie i rekreacji ruchowej). 80% Polaków organizuje sobie samodzielnie aktywność sportowo-rekreacyjną, 8,9% korzysta z oferty szkół i uczelni, 3,7% z zajęć organizowanych przez kluby sportowe, 3,2% przez firmy typu fitness centrum i innych prywatnych organizatorów, 1% przez zakłady pracy, TKKF i LZS. Najbardziej popularną formą aktywności rekreacyjnej Polaków jest jazda na rowerze, na drugim miejscu znajduje się pływanie a na trzecim marsze we wszystkich odmianach. 34 Rozdział 2 Gdzie uprawiasz sport lub aktywność fizyczną? 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% Nie wiem W innych miejscach (odpowiedzi spontaniczne) W szkole / na uczelni W pracy W ośrodku sportowym W klubie sportowym W klubie fitness W drodze do / z domu, pracy, szkoły, sklepów 0% W parku, na świeżym powietrzu 5% Źródło: Global Information System on Alcohol & Health. (WHO). 2009 Dlaczego Europejczycy uprawiają sport? W świecie, w którym coraz bardziej dbamy o zdrowie nie jest zaskakujące, że dla 61% obywateli UE uprawiających sport lub inne formy aktywności fizycznej, głównym powodem jest „poprawa stanu zdrowia”. Kolejne, najczęściej wskazywane, powody to „poprawa kondycji fizycznej” (41%), „potrzeba relaksu” (39%) oraz „potrzeba zabawy” (31%). Mniej ważnym powodem jest „dbałość o wygląd”, choć jest to powód w jakimś stopniu istotny. 24% osób ćwiczy, aby lepiej wyglądać, 15%, aby przeciwdziałać skutkom starzenia się, a 10%, aby zwiększyć poczucie własnej wartości. 35 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Czy Europejczycy ćwiczą? Jaki jest powód, dla którego uprawiasz sport? Nie wiem Inne (odpowiedzi spontaniczne) Lepsza integracja społeczna Potrzeba konkurowania z innymi Nabycie nowych umiejętności Zwiększenie poczucia własnej wartości Kontrola masy ciała Poprawa kondycji fizycznej Poprawa sprawności Poznanie przedstawicieli innych kultur Nawiązanie nowych znajomości Spędzanie czasu ze znajomymi Potrzeba relaksu Potrzeba zabawy Przeciwdziałanie efektom starzenia się Uzyskanie lepszego wyglądu Poprawa stanu zdrowia 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Zdrowie staje się coraz istotniejszym czynnikiem wraz z wiekiem respondentów. Jedynie 52% osób w wieku 15-24 lat ćwiczy z powodów zdrowotnych. Odsetek ten jednak stale rośnie aż do 67% w grupie respondentów 70+. Młodzi ludzie większą uwagę przywiązują natomiast do wyglądu: 35% 15-24 latków ćwiczy, aby poprawić swój wygląd, podczas gdy w kategorii 70+ odsetek ten wynosi zaledwie 10%. Potrzeba dobrej zabawy/element społeczny tracą na ważności wraz z wiekiem, zaś znaczenia nabiera przeciwdziałanie skutkom starzenia się. 36 Rozdział 2 Łącznie 45% obywateli skarży się na brak czasu, jako na główną przeszkodę dla uprawiania sportu. Na poziomie całej UE większość pozostałych czynników jest statystycznie nieistotna. 5% powołuje się na zbyt wysokie koszty, 7% na niechęć do konkurowania z innymi, zaś 3% na brak odpowiednich obiektów w pobliżu miejsca zamieszkania. 13% respondentów twierdzi, że nie może ćwiczyć z powodu niepełnosprawności lub choroby. Badania GUS wskazują, że Polacy wymieniają całą listę obiektywnych czynników, jako powód swojej niskiej aktywności fizycznej: brak czasu brak pieniędzy, Autorzy publikacji Społeczny wymiar sportu (praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Dziubińskiego) są zdania, że: Podstawową barierę uczestnictwa upatrywać należy w czynnikach natury świadomościowej oraz braku istniejących w tym zakresie nawyków. Więcej informacji znajdziesz w: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_6832_PLK_HTML.htm Podsumowując rozważania o aktywności sportowej Polaków na europejskim tle, wypada nadmienić (za autorami publikacji Społeczny wymiar sportu), że nasz kraj obejmują te same trendy rozwojowe, które można zaobserwować w społeczeństwach Zachodniej Europy. Należą do nich: 1) zwrot w kierunku sportu powszechnego o charakterze rekreacyjnym, związany ze starzeniem się społeczeństw, 2) rodzący się kryzys tradycyjnej formy sportu klubowego, 3) postępujący proces indywidualizacji uczestnictwa i zapotrzebowanie na większą elastyczność dotyczącą czasu uprawiania sportu i dyscypliny sportowej (mniejsze przywiązanie do jednej dyscypliny), 4) zwiększająca się popularność nowych sportów przestrzennych typu: narty biegowe, nordicwalking, rower i sportów ekstremalnych:windsurfing, narciarstwo ekstremalne, nurkowanie, 5) komercjalizacja sportu powszechnego. 37 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 3. Co zrobić, by ludzie zaczęli ćwiczyć? Nie ma jednego, magicznego sposobu, który sprawiłby, że nagle większość ludzi zaczęłaby uprawiać sport. Nie wystarczy również odwoływać się do ludzkiego rozumu i tłumaczyć, jaki sport jest przydatny i zdrowy. Czasem dobrze wiemy, co jest słuszne, ale z wielu powodów i tak wybieramy to, co słuszne mniej, ale miłe, lekkie i wygodne. Nie znaczy to, że zwiększenie zaangażowania ludzi w sport nie jest możliwe. Po prostu potrzeba odrobiny wysiłku, by lepiej zrozumieć, czego potrzeba, by możliwość korzystania ze sportu była jak najbardziej dostępna, naturalna, a przez to prawdopodobna. Najszybciej zmieniamy swoje zachowania obserwując bliskie nam osoby. Jeśli zagwarantujemy osobom chętnym uprawiać sport odpowiednie warunki, możemy mieć nadzieję, że, obserwując ich aktywność, inni członkowie społeczności „zarażą się” sportowym stylem życia (może w dłuższym procesie, ale cierpliwość popłaci). Na sukces składa się wiele czynników, które można następująco pogrupować: Wewnętrzna motwywacja Człowiek w ruchu Warunki środowiska Normy społeczne 38 Rozdział 3 Sport uprawiają ludzie: których najbliżsi (rodzina, przyjaciele) też go uprawiają (norma społeczna), tacy, którzy mają łatwy dostęp do infrastruktury (w okolicy jest fajny basen) lub sprzyjającą okolicę (fajny lasek do biegania, ścieżka rowerowa) oraz ci, którym na przykład bardzo zależy, żeby zrzucić trochę kilogramów, czy atrakcyjnie wyrzeźbić sylwetkę (motywacja wewnętrzna). W takim ujęciu dbałość o nasze zdrowie i aktywność wymaga zaangażowania wielu lokalnych „aktorów” (organizacji czy grup społecznych), bo każdy może dołożyć coś istotnego do realizacji planu: szkoła - często jedyne miejsce, gdzie jest boisko i fachowcy (nauczyciele WF); w trakcie lekcji wychowania fizycznego kształtuje się nasze nastawienie do ruchu, biblioteka/GOK - ponieważ są to miejsca, w których bywają zarówno dzieci jak i dorośli mieszkańcy oraz seniorzy, poza tym to dobre miejsca spotkań, z dostępem do Internetu i z pracownikami, którzy pomogą w zdobyciu informacji. Można je wykorzystać w docieraniu do grup, które się ze sportu „samowykluczają”, samorząd - bo powinien interesować się wszystkimi aspektami lokalnego życia i możliwościami jego poprawy; finansuje też inne instytucje, lokalne organizacje pozarządowe - bo często działają na rzecz różnych grup społecznych, umieją prowadzić ciekawe szkolenia, mają doświadczenie w docieraniu do ludzi i angażowaniu ich do różnych działań, lokalne kluby sportowe - bo zależy im, żeby ludzie się ruszali (mają wtedy i zawodników, i kibiców, i sponsorów!), przedsiębiorcy - gdyż powinno zależeć im na tym, aby mieć energicznych i zdrowych pracowników, a także na promocji swoich firm podczas imprez sportowych. Diagnoza naszą siłą Poznawanie warunków wpływających na dostępność sportu najlepiej potraktować jak ciekawe zadanie a nawet zabawę. Zacznijmy od siebie, gdyż błędem jest uznanie swojej nieomylności – wszystko już wiemy, bo przecież mieszkamy w okolicy od lat i wiemy, jakie są sportowe potrzeby ludzi. Jeśli uda nam się lepiej zrozumieć, jak lokalnie wygląda sytuacja sportu, czyli przeprowadzimy diagnozę to: 39 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Co zrobić, by ludzie zaczęli ćwiczyć? / Diagnoza naszą siłą poznamy aktualne potrzeby różnych „typów” mieszkańców i będziemy mogli stworzyć dla nich najlepiej dostosowaną ofertę, lepiej zrozumiemy, jak dotrzeć z ofertą sportową do różnych ludzi, zorientujemy się, czym w sporcie dysponujemy, będziemy wiedzieć, jakich zmian potrzebujemy, będzie nam łatwiej ubiegać się o środki na realizację naszych działań (umiejętność diagnozy jest bardzo wysoko punktowana we wszelkich konkursach grantowych). Korzyści z diagnozy to: uporządkowanie istniejącej wiedzy z danego obszaru, pokazanie perspektywy wielu grup, zdobycie zupełnie nowych informacji, odkrycie wyjaśnień/okoliczności dotąd nie analizowanych, stworzenie realistycznego planu działania na rzecz zmian, wykształcenie przydatnych technik działania (warsztaty, diagnoza lokalna, tworzenie koalicji), które mogą dawać wymierne korzyści (np. przy staraniu się o środki na realizację naszych pomysłów). Pragniemy polecić czytelnikowi prosty podręcznik pomagający realizować taką diagnozę sportu w społeczności lokalnej. Oprócz technicznych wskazówek dotyczących tego, jak badać, najważniejsze jest przekonanie się, że warto pytać ludzi o zdanie i włączać ich do procesu poznawania, projektowania, a potem działania. Więcej informacji znajdziesz w: http://projektspoleczny.pl/uploads/media/files/narzedzia/mapowanie_przestrzeni _przyjaznej_dla_ruchu_mini_podrecznik.pdf Choć sport wydaje się tematem-monolitem, by lepiej go poznać, dobrze podzielić go na kilka różnych obszarów. Obszar pierwszy: INFRASTRUKTURA Jaką mamy infrastrukturę sportową (wszystkie boiska, hale, baseny, siłownie, korty) w naszej społeczności? W jakim stanie jest ta infrastruktura? Kto nią zarządza? Kto z niej korzysta? Czy dostęp jest płatny? Czy jest drogi? 40 Rozdział 3 Obszar drugi: NAWYKI SPORTOWE MIESZKAŃCÓW Jakie dyscypliny są w naszej miejscowości najbardziej popularne? Jak często ruszają się małe dzieci/młodzież/dorośli/seniorzy/osoby z niepełnosprawnością? Jak wyglądają zajęcia WF-u? Czy dużo dzieci się z nich zwalnia? Kto ma utrudniony dostęp do ruchu, sportu i z jakich powodów? Co różne grupy najbardziej lubią w sporcie/ruchu? Co im w sporcie przeszkadza? Czy jest lokalna kultura kibicowania? Obszar trzeci: CHARAKTERYSTYKA PRZESTRZENI Czy w naszej okolicy są ścieżki rowerowe? Czy jest gdzie biegać? Czy są jakieś miejsca, w których ludzie się spotykają, żeby pograć (w nogę, siatkę, szachy)? Czy są jakieś parki, plaże, łąki, ogródki działkowe, na których ludzie się spotykają, jeżdżą na rolkach, rowerach? Gdzie mieszkańcy lubią spędzać czas na wolnym powietrzu? Jak wyglądają te miejsca? Kto jest tam najczęściej? Które miejsca w naszej okolicy są najbardziej zadbane? Czy mieszkańcy poruszają się głównie samochodem, czy też rowerem lub pieszo? Obszar czwarty: DZIAŁALNOŚĆ LOKALNYCH ORGANIZACJI SPORTOWYCH Czy w okolicy działa jakiś klub sportowy? Czym się zajmuje? Jakie ma osiągnięcia? Czy ma swoją infrastrukturę? Czy klub ma ofertę dla amatorów? Kto z niej korzysta? Czy klub ma jakieś problemy w funkcjonowaniu? Jakie? Czy w okolicy działa MOSiR albo GOSiR? Jaką ma ofertę? Kto z niej korzysta? Czy samorząd stworzył lokalną strategię dotyczącą sportu? Jakie są inne organizacje/instytucje, które zajmują się sportem i rekreacją? Jakie mają cele działań? Jakie plany? Gdy podejmiemy różne działania w celu odpowiedzi na powyższe pytania, będziemy mieć wiedzę niezbędną do planowania działań ułatwiających mieszkańcom podejmowanie aktywności fizycznej. 41 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Diagnoza naszą siłą / „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę Dowiemy się: Jakich inwestycji potrzebuje istniejąca infrastruktura. Jakiej infrastruktury nam brakuje. Czy trzeba zmniejszyć koszty korzystania z niej. A może mieszkańcy zgodzą się, by je zwiększyć (by móc przeprowadzić inwestycje)? Będziemy lepiej rozumieć: Dlaczego niektórzy mieszkańcy nie chcą/nie mogą być aktywni ruchowo. Dlaczego dzieci zwalniają się z WF-u. Jakie jest nastawienie dorosłych do sportu/ruchu. Jakie metody mogą zachęcić mieszkańców do ruchu. Dlaczego niektóre miejsca sprzyjają spotkaniom i ruchowi. Na jakie problemy napotykają lokalne kluby sportowe. „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę Wyposażeni w wiedzę poczujemy się pewniej przy wymyślaniu konkretnych zajęć, imprez czy programów. Oto kilka naszych pomysłów na wkomponowywanie sportu w różne lokalne działania. Sport na wyciągnięcie ręki Warto, by wątki sportowe pojawiały się w różnych kontekstach i przy okazji współpracy z różnymi „aktorami” lokalnymi. Współpraca z Domem Kultury może polegać na ogłoszeniu np. konkursu fotograficznego na najlepsze zdjęcie sportowca czy ciała w ruchu. Warto przy tej okazji zorganizować powiązaną tematycznie imprezę sportową, która będzie jednocześnie obiektem działań artystycznych. Może to być na przykład antyczna olimpiada sportowa lub piknik olimpijski – warto zaprosić do współpracy nauczyciela historii, który wprowadzi nas w rzeczywistość antycznego sportu. Współpraca z nauczycielami może zaowocować np. bardzo popularnym w innych krajach wykorzystaniem sportu do nauki fizyki i matematyki. Takie połączenie ruchu na świeżym powietrzu i objaśniania np. zasad fizyki przynosi świetne efekty; dzieci dużo szybciej uczą się poprzez zabawę. 42 Rozdział 3 Innym pomysłem może być współpraca z biblioteką i wspólne szukanie sportowych tradycji regionu, okolicy, miasta. Z całą pewnością poszukiwania zaowocują odkryciem i umożliwią przybliżenie mieszkańcom sylwetki lokalnej gwiazdy sportu, zawodnika lub trenera pochodzącego z danej miejscowości. A może okaże się, że w naszej miejscowości kiedyś mieścił się legendarny klub sportowy lub, że uprawiano w niej zapomnianą a fajną dyscyplinę (np. gra w zośkę robi zawrotną karierę, mamy w Polsce wielu utalentowanych zawodników i Federację Footbagu – warto prześledzić renesans tego sportu: http://www.footbag.com.pl/). Poszukiwania warto zwieńczyć rozegranym przez wszystkich poszukiwaczy turniejem gry w palanta, czy w zbijaka – czyli w gry, które nie wymagają profesjonalnych boisk czy wyszukanego sprzętu – wystarczy kawałek terenu i piłka. Biblioteka lub szkoła to dobre miejsce na zorganizowanie warsztatów z fizjoterapeutą na temat ergonomii życia codziennego, czyli praktycznych porad, jak się poruszać, by zachować zdrowie kręgosłupa – takie zajęcia to dobry pomysł nie tylko dla seniorów, ale dla wszystkich tych, którzy w pracy obciążają kręgosłupy. Takie warsztaty warto promować poprzez Uniwersytety Trzeciego Wieku czy np. biura lokalnego, dużego pracodawcy. Polecamy amerykański podręcznik pokazujący sposoby wykorzystania sportu do uczenia matematyki: http://www.dedicatedteacher.com/samples/DDTr/sslk107s.pdf Sport rodzinny Zaangażowanie całych rodzin do propagowania sportu jest znakomitym pomysłem. Wspólne, rodzinne uprawianie sportu jest najlepszym gwarantem wytrwania w sportowej dyscyplinie. Lokalne kluby powinny mieć choćby okazjonalną ofertę specjalnych, rodzinnych turniejów (np. dwójek „matka – córka” w nordicwalking, czy badmintonie, wyścigów łódek synów z ojcami i dziadkami albo konkursów rodzinnego przeciągania liny w trakcie lokalnych festynów). Grupą wdzięczną do zaangażowania w działania sportowe, bo głodną towarzystwa, są młode matki. Warto, włączając do współpracy jakąś lokalną organizację, zorganizować zajęcia dla mam z dziećmi, bardzo małymi lub dużymi na tyle, by na czas treningów mam bawiły się pod okiem animatorki czy animatora. 43 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę Metoda małych kroków może okazać się skuteczna w zachęcaniu do ruchu członków rodzin sportowców. Należy ich najpierw namówić, by kibicowali i, gdy tylko poczują atmosferę imprezy sportowej i zobaczą, jak przyjemnie jest być częścią sportowego święta, wciągać ich dalej, np. do pomocy przy organizacji następnego turnieju czy zawodów. Członkowie rodzin zawodników są często znakomitym wsparciem dla klubu sportowego, niejednokrotnie ich zawodowe kompetencje okazują się być bardzo przydatne w pracach na rzecz klubu. Prace te mogą wykonywać na zasadach wolontariatu. Zaangażowani w hobby, czy sport wyczynowy swoich dzieci, rodzeństwa, czy partnerów będą mieli świetną motywację by pomóc klubowi. Wolontariat sportowy Wolontariat sportowy to bezpłatne, świadome i bezinteresowne aktywne działanie (akcyjne i stałe) na rzecz sportu, organizacji sportowych, klubów sportowych, imprez sportowych w celu propagowania idei sportowych. Wszelkie działania na rzecz sportu lokalnego i z nim związane stają się podstawą do pracy z wolontariuszami i tworzeniem wolontariatu sportowego. Wolontariat sportowy nie różni się od innych rodzajów wolontariatu – wolontariuszami mogą być osoby różnej płci, w różnym wieku, o różnej sprawności i różnych kompetencjach – od księgowej czy księgowego, którzy pomogą przy rozliczaniu przychodów i wydatków organizacji, informatyka czy informatyczki, którzy „zrobią” organizacji stronę internetową, po osoby, które chętnie przygotują miejsce na zawody, czy zapewnią aprowizację. Tym, co wolontariat sportowy może wyróżniać na tle innych form wolontariatu to energia, emocje, poczucie dumy, związku z lokalną organizacją sportową. Wyniki badań Eurobarometru wskazują, że w znacznej części Unii Europejskiej sport jest postrzegany jako ważny element życia społecznego. Istotna liczba osób w UE wspiera swoje społeczności lokalne pracując jako wolontariusze przy organizacji i prowadzeniu zajęć sportowych. 7% respondentów twierdzi, że poświęca swój czas na tego typu działania. Według danych Fundacji „Wolontariat dla sportu” wolontariat sportowy jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi wolontariatu, choć ciągle w Polsce potencjał wolontariuszy nie został doceniony. W Anglii, która jest światowym liderem w tej dziedzinie, wolontariusze sportowi przyczyniają się do wypracowania ponad 44 Rozdział 3 ponad 14 miliardów funtów w skali roku. Aż 15% Anglików angażuje się w społeczne działania na rzecz sportu, także w swoich społecznościach lokalnych. Wolontariusze sportowi odgrywają niezmiernie ważną rolę nie tylko podczas organizacji imprez sportowych, ale również w codziennej działalności wielu klubów sportowych. Wolontariusz to, ważny zasób, który może pomóc animatorom sportu rozszerzyć i umocnić zakres działań klubu. Współpraca z wolontariuszami to też sposób na jeszcze silniejsze osadzenie organizacji czy klubu sportowego w społeczności, każdy wolontariusz jest bowiem ambasadorem klubu, na rzecz którego pracuje. Wolontariat jest narzędziem edukacyjnym, pozwala wolontariuszowi nabywać kompetencje i zdobywać doświadczenie. Prowadzony z zachowaniem zasad równego dostępu wszystkich grup społecznych (również dotąd pomijanych), wolontariat może pomóc osobom wykluczanym (np. seniorom, bezrobotnym, czy osobom z niepełnosprawnością) w odnajdywaniu się w społeczności. Więcej przeczytasz na stronie: http://www.v4sport.eu/pl Sport w przestrzeni Do każdego typu przestrzeni można dopasować adekwatny sport czy rekreację: okoliczna polana, czy parkowa łączka to idealne miejsca na trening tai-chi, pilatesu, czy jogi (organizować takie zajęcia można wspólnie z Klubem Seniora albo Klubem Gospodyń Wiejskich), korzystając po prostu z ulic i dróg można regularnie organizować „masy krytyczne” rowerowe lub biegowe, czyli bić rekordy liczby uczestników, którzy opanowują lokalne ulice (masy krytyczne można organizować nie tylko w miastach, ale i na wsiach, w gminach, czy powiatach), boisko do siatkówki plażowej można zorganizować w nieoczywistym miejscu (np. na rynku) i rozegrać na nim kilka turniejów np. w mieszanych drużynach (to bardzo widowiskowy sport), strona internetowa gminy może poszerzyć się o aplikację umożliwiającą mieszkańcom umawianie się na wspólne ranne bieganie lub marsze z kijkami (nordicwalking), lokalne place i skwery można wykorzystać do pokazów akrobatyki sportowej, parkour, break dance, tańca nowoczesnego i wszystkich innych ciekawych form ruchu, którymi interesują się młodzi ludzie. 45 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę / Nowe zasady działania Sport festynowy Lokalne imprezy/festyny/święta mogą (i często są) najlepszym miejscem do zakosztowania radości sportu po raz pierwszy. Zadbajmy więc o to, by podczas tego typu imprez zaprezentować dyscypliny, które łatwo zacząć uprawiać, np. zorganizujmy turniej tenisa stołowego (koniecznie w kilku grupach wiekowych). Ośmielmy lokalnych strongmenów (np. zawodami w siłowaniu się na rękę), parkurowców, deskorolkarzy czy tancerzy, by się publicznie zaprezentowali. Zorientujmy się, czy w okolicy nie ma mody na ciekawy a u nas nieobecny sport np. capoeirę – trener z sąsiedniego miasta na pewno chętnie poprowadzi dwa razy w tygodniu zajęcia w naszej miejscowości. W trakcie lokalnego festynu, czy charytatywnego pikniku zorganizujmy turniej krykieta, siatkówki, czy rzutu podkową i zadbajmy by był otwarty dla zawodników w różnym wieku i różnej płci. Warto przełamać monopol męskich, piłkarskich zmagań. Nie bójmy się odwrócenia ról: niech chłopcy/panowie wezmą udział w konkursie na najlepszych cheerleaderów, dopingujących kobiece drużyny koszykówki. Jeśli działacie na terenie, w którym ciężko o instruktora, warto zgłosić się do Powiatowego Urzędu Pracy, który powinien dysponować środkami na przeszkolenie osób w zakresie animacji sportowej czy trenera sportowego. Taka osoba, może być świetnym zasobem społeczności. Nowe zasady działania Zachęcając do aktywności fizycznej trzeba działać kompleksowo. Siła lokalnego sportu i jego zdolność do przyciągania różnych grup społecznych wynika również ze standardów i zasad funkcjonowania organizacji sportowych. Im szersze koalicje, bardziej pomysłowe plany, otwartość na uczestnictwo nowych osób, zgoda na ocenę jakości naszych działań oraz przejrzystość w pozyskiwaniu środków, tym większe społeczne zaangażowanie i poparcie dla sektora sportowego. To, co lokalnie sportowi szkodzi, to często błędne, ale niestety powszechne przekonanie, że klub sportowy, faworyzowany przez samorząd, adresuje swoje działania tylko do wybranej 46 Rozdział 3 grupy (np. piłkarzy – mężczyzn) i w nietransparentny sposób wydaje pozyskane środki. Warto z tym stereotypem walczyć – starając się uzyskać jak najszersze społeczne poparcie. Należy: 1) dbać o element partycypacji (społecznego uczestnictwa) w działaniach dotyczących sportu, czyli pytać ludzi o zdanie, zapraszać do dyskusji, ewaluować (pozwalać na ocenę) nasze działania, imprezy, zajęcia – wszystko po to, by być coraz lepszym, 2) starać się zawiązywać partnerstwa z organizacjami i instytucjami niesportowymi – to daje nam więcej zasobów, większe możliwości promocji, dostęp do nowych grup uczestników zajęć oraz do nowej wiedzy (alianse z domami kultury, bibliotekami, szkołami, OSP, klubami seniora, kołami gospodyń wiejskich, urzędami pracy, przychodniami), 3) współpracować z samorządem na jasnych dla wszystkich zasadach: namówić władze gminy do stworzenia Lokalnej Rady Sportu, współtworzyć w raz z innymi organizacjami pozarządowymi Lokalny Plan Działania, który określi zadania dla wszystkich organizacji i zakres finansowania tych działań, Możliwość stworzenia Lokalnej Rady Sportu sugeruje nowa Ustawa o Sporcie – rada byłaby ciałem, które skupiałoby wszystkich zaangażowanych i zainteresowanych lokalnym sportem i opiniowałoby wszystkie uchwały i dokumenty dotyczące lokalnej polityki sportowej. Warto zapoznać się z komentarzami do nowej ustawy, które zgodnie podkreślają, że daje ona szanse na wzmocnienie pozycji organizacji sportowych. 4) dbać o to, by organizacja sportowa działała przejrzyście - zaufaniem społecznym cieszą się instytucje i przedsięwzięcia transparentne i otwarte, a nie sekretne (kojarzone z sekciarstwem) i dostępne jedynie dla bliżej nieokreślonej grupy „wybrańców” (elitarne). Cenione i szanowane są instytucje i organizacje, które postępują jawnie i zgodnie z prawem, posiadają zrozumiałe dla wszystkich zasady funkcjonowania oraz przejrzyste procedury. Obywatele chcą też znać z imienia i nazwiska osoby odpowiedzialne za podjęte decyzje i ich wykonanie. Takie organizacje i instytucje prowadzą zasobne strony www i Biuletyny Informacji Publicznej, ujawniają raporty, sprawozdania finansowe i sprawozdania z realizacji swoich działań. Warto przeczytać, co wynika z nowej Ustawy o Sporcie – bardzo wzmocniła ona pozycję lokalnych organizacji sportowych, dała lokalnym samorządom więcej niezależności w dysponowaniu środkami na sport i, co ważne, dała możliwość 47 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. „Zarażanie” sportem, czyli 25 sposobów na zachętę / Nowe zasady działania dotacji celowych dla organizacji non-for-profit. Ciekawy artykuł, a także treść ustawy wraz z komentarzami znajduje się na stronie www.ngo.pl:http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/594178.html. Dobry przykład z Anglii! W Essex utworzono szerokie, lokalne partnerstwo, które wspólnie z mieszkańcami wypracowało długofalową strategię rozwoju tego hrabstwa. Jej główny cel to podniesienie jakości życia, zadbanie o zdrowie i wykorzystanie potencjału regionu. Co dla nas ważne - po namyśle uznano, że jednym z najlepszych mechanizmów osiągania ważnych lokalnie celów jest sport powszechny. W dokumencie wskazano na to, jak sport jest powiązany z ważnymi społecznie obszarami i jak ważne dla wszystkich jest inwestowanie w jego rozwój. Warto przeczytać: http://www.essexpartnershipportal.org/pages/ 48 4. Jak założyć Klub Sportowy? - prawo i praktyka Wypowiedź praktyka W zasadzie założenie klubu sportowego jest proste, wystarczy postępować według opisanego schematu. Ale uwaga – w starostwie powiatowym mogą żądać uchwały o wyborze władz albo i nie. REGON załatwia się od ręki. Na NIP czeka się około miesiąca. Niektórzy pytają, czy małemu klubowi potrzebne jest konto bankowe - potrzebne, bo gdzieś trzeba gromadzić składki, a także np. pieniądze otrzymane od wójta lub burmistrza. Trzeba też prowadzić rachunkowość i składać zeznania podatkowe. Ale najlepiej te sprawy powierzyć osobie, która się na tym trochę zna, bo można napytać sobie biedy. (Paweł Tomaszewski - sekretarz Mazowieckiego Zrzeszenia LZS) Rejestracja klubu Klub sportowy może zostać założony przez grupę minimum piętnastu chętnych osób (wszyscy powinni mieć ukończone 18 lat). Na zebraniu założycielskim należy podjąć następujące uchwały: 1) uchwała w sprawie utworzenia klubu, 2) uchwała w sprawie uchwalenia statutu (wzory statutów dostępne są na stronach internetowych (np. http://bip.um.szczecin.pl/umszczecinbip/chapter_11198.asp lub http://portalngo.pl/zakladanie-stowarzyszenia/statut-stowarzyszenia-co-powinien-okreslac), 3) uchwała w sprawie powołania komitetu założycielskiego, który przygotuje dokumenty konieczne do rejestracji klubu oraz zorganizuje Walne Zgromadzenie Członków. Rejestracji klubów sportowych, których statuty nie przewidują prowadzenia działalności gospodarczej oraz klubów sportowych nie ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego, dokonują starostwa powiatowe właściwe dla miejsca powstania klubu (decyduje adres klubu). Do starostwa należy złożyć następujące dokumenty: 1) wniosek o rejestrację (odpowiedni dokument do wypełnienia można znaleźć w starostwie), 2) statut (ilość egzemplarzy też określa starostwo), 49 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Jak założyć Klub Sportowy? - prawo i praktyka 3) uchwałę o powołaniu klubu (nie wszystkie starostwa jej wymagają), 4) listę założycieli, na której wpisać należy: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania i własnoręczny podpis każdego z założycieli, 5) protokół wyboru komitetu założycielskiego, 6) informację o adresie tymczasowej siedziby klubu sportowego. Do dokumentów należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty skarbowej za wydanie decyzji o wpisie do ewidencji. Informację o wysokości opłaty (obecnie jest to 10 zł.) oraz o numerze konta bankowego należy uzyskać w ,,swoim” starostwie. Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego starostwo ma obowiązek „załatwienia” sprawy nie później niż w ciągu miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Osobowość prawną klub uzyskuje w momencie uzyskania wpisu do ewidencji. Z chwilą wpisania klubu do ewidencji może on m.in.: powołać Zarząd i Komisję Rewizyjną, powiadamiając o tym organ rejestrujący. W tym celu wciągu 14 dni należy złożyć wniosek o dokonanie wpisu do ewidencji składu Zarządu, załączając do niego listę obecności z Walnego Zebrania Wyborczego. Niektóre starostwa wymagają, by już przy wniosku o rejestrację dostarczyć uchwałę o wyborze organów klubu. Wpis najlepiej jest odebrać osobiście, ponieważ starostwo często wysyła zawiadomienie o rejestracji listem poleconym na adres klubu. List bywa trudno odebrać, gdyż na poczcie należy przybić pieczątkę, której na ogół klub jeszcze wtedy nie ma. Co to znaczy osobowość prawna? Uzyskując ją klub – mówiąc językiem prawniczym – staje się podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego (ma zdolność prawną) oraz ma zdolności do czynności prawnych. W praktyce oznacza to, że np. może otrzymywać darowizny, zawierać umowy o przyznanie dotacji, czy o wykonanie zadania publicznego lub innej usługi, wystawiać umowy zlecenia czy o dzieło i umowy wolontariackie. 50 Rozdział 4 Zgłoszenie numeru REGON i NIP Każdy klub sportowy, który chce mieć osobowość prawną, działa jako stowarzyszenie, a te zgodnie z prawem powinny wystąpić o nadanie numeru REGON i NIP. O REGON występuje się do urzędu statystycznego. Tam należy wypełnić formularz RG-1 i następujące dokumenty: wypis z ewidencji powiatowej, jeśli robimy to osobiście (a tak jest szybciej), oryginał i dwie kopie, statut i ewentualnie pieczątkę. O REGON musimy wystąpić w ciągu 14 dni od rejestracji. Wniosek RG-1 jest dostępny m.in. na stronie internetowej GUS (www.stat.gov.pl). O przyznanie numeru NIP występujemy do właściwego urzędu skarbowego. Składamy wniosek na formularzu NIP-2. Niektóre urzędy skarbowe żądają dodatkowych dokumentów: wyciągu z ewidencji, numeru REGON, statutu, umowy o najmie lokalu. Dlatego najlepiej dowiedzieć się, jakie są wymagania „naszego” urzędu skarbowego. Kluby lub stowarzyszenia, które rejestrują w KRS działalność gospodarczą korzystają z możliwości tzw. jednego okienka, oznacza to, że wraz z dokumentami składanymi w sądzie składamy od razu formularze o nadaniu numeru REGON i NIP i to sąd po dokonaniu wpisu do KRS przesyła nasze dokumenty do urzędu statystycznego i urzędu skarbowego. Wpis do KRS Kluby, które chcą prowadzić działalność gospodarczą lub uzyskać status organizacji pożytku publicznego rejestrują się w Krajowym Rejestrze Sądowym, wpisu dokonują Wydziały Gospodarcze Sądów Rejonowych. Rejestrując klub lub stowarzyszenie w KRS należy złożyć następujące dokumenty: 1) wniosek KRS –W-20, 2) załącznik KRS-WK - formularz służy do zgłoszenia osób wchodzących w skład zarządu i komisji rewizyjnej; na tym formularzu zgłaszamy również informację o sposobie reprezentacji stowarzyszenia - informację tę podajemy ze statutu; 51 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Jak założyć Klub Sportowy? - prawo i praktyka na jednym formularzu KRS-WK można zgłosić dwie osoby; jeśli jest ich więc więcej należy wypełnić kolejny formularz KRS-WK, 3) KRS-WF – formularz służy do zgłoszenia osób wchodzących w skład komitetu założycielskiego, 4) KRS-WM – formularz o przedmiocie działalności (składamy go tylko wtedy, gdy zgłaszamy jednocześnie wpis działalności gospodarczej do rejestru przedsiębiorców). Wzory formularzy są dostępne m.in. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (http://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/). Do tych formularzy należy dołączyć: statut stowarzyszenia (podpisany przez komitet założycielski lub zarząd, jeśli jest wybrany), protokół z zebrania założycielskiego (podpisany przez przewodniczącego i sekretarza lub protokolanta), listę członków założycieli – zawierającą dane: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, uchwały: o powołaniu stowarzyszenia, o wyborze Komitetu Założycielskiego, o wyborze Zarządu i organu kontroli wewnętrznej (Komisji Rewizyjnej) - jeśli takie uchwały podjęto, o przyjęciu statutu oraz informację o adresie siedziby stowarzyszenia lub tymczasowej siedziby. Stowarzyszenie wnioskujące o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego nie ponosi opłat za rejestrację, a także opłat z tytułu ewentualnych zmian w rejestrze. Ale, jeśli stowarzyszenie rejestruje działalność gospodarczą, wówczas opłata za wpis wynosi 1.000 zł., a dokonanie zmian w rejestrze 500 zł. Sąd ma 3 miesiące (od dnia złożenia wniosku) na zarejestrowanie stowarzyszenia. Jeśli sąd ma jakieś zastrzeżenia, rejestracja może się przedłużyć. Wtedy też sąd odsyła dokumentację w celu jej uzupełnienia wyznaczając określony termin dokonania zmian. Stowarzyszenia i kluby winny pamiętać, iż każde zmiany we władzach stowarzyszenia lub klubu, w statucie, adresie siedziby należy zgłosić do organu rejestrowego na odpowiednich formularzach. 52 Rozdział 4 Konto bankowe Każdy klub czy stowarzyszenie powinno posiadać konto bankowe, choć żadne przepisy tego nie wymagają. Należy wybrać któryś z banków i udać się tam, by dowiedzieć się jakie dokumenty są wymagane oraz jakie są koszty prowadzenia konta bankowego. Opłaty miesięczne bywają bardzo zróżnicowane. Są też banki, które nie pobierają od tego typu organizacji opłat. Schemat postępowania przy zakładaniu Klubu Sportowego Zebranie założycieli Pierwszym krokiem jest zorganizowanie zebrania, podczas którego omówi się pomysły i plany oraz ustali kolejne kroki działań. Działania legislacyjne Podczas pierwszego spotkania należy: podpisać uchwałę o powołaniu organizacji, stworzyć listę założycieli, podpisać uchwałę o wyborze komitetu założycielskiego, wybrać zarząd i komisję rewizyjną, uchwalić statut, wybrać osoby, które zajmą się uzyskaniem: wpisu do ewidencji, numeru REGON, konta Bankowego, numeru NIP. Jak wstąpić do Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe? Małe jest piękne, ale duże bardziej skuteczne i ma większą siłę przebicia. Dlatego warto, by mały czy średni klub sportowy lub stowarzyszenie było członkiem większej organizacji. Taką organizacją są Ludowe Zespoły Sportowe (LZS). Jak wstąpić do Zrzeszenia? Należy złożyć akces do wojewódzkiej organizacji. W tym celu trzeba uchwalić na walnym zebraniu uchwałę o wstąpieniu do LZS 53 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Jak założyć Klub Sportowy? - prawo i praktyka – jednocześnie należy to wpisać do statutu. Po tym kroku składamy do rady wojewódzkiej odpowiedniego zrzeszenia następujące dokumenty: uchwałę, tekst statutu z przyjętą poprawką, listę obecności z walnego zebrania, informację o składzie zarządu. Po otrzymaniu pozytywnej decyzji Rady Wojewódzkiej Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe kierujemy przyjętą poprawkę do statutu do właściwego organu rejestrowego. Prawne podstawy działalności organizacji sportowych Zasady tworzenia organizacji sportowych regulują następujące ustawy: Ustawa o sporcie z dnia 25 czerwca 2010 r., która weszła w życie 16 października tegoż roku, Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - prawo o stowarzyszeniach, Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie; jej istotna nowelizacja nastąpiła 22 stycznia 2010 r. Najważniejsza regulacja prawna jest zawarta w rozdziale 2 ustawy o sporcie. Określa ona, jak założyć klub sportowy (UKS, LKS, LZS). Poniżej zamieszczamy ten fragment ustawy. Kluby sportowe i związki sportowe Art.3.1. Działalność sportowa jest prowadzona w szczególności w formie klubu sportowego. 2. Klub sportowy działa jako osoba prawna. Art.4.1. Szczególnym rodzajem klubu sportowego jest uczniowski klub sportowy. 2. Uczniowski klub sportowy działa na zasadach przewidzianych w przepisach ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. — Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z 2003 r. Nr 96, poz. 874, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 oraz z 2007 r. Nr 112, poz. 766), z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji. 3. Członkami uczniowskiego klubu sportowego mogą być w szczególności uczniowie, rodzice i nauczyciele. 54 Rozdział 4 4. Uczniowski klub sportowy podlega wpisowi do ewidencji prowadzonej przez starostę właściwego ze względu na siedzibę klubu. Wpisu do ewidencji dokonuje się na podstawie wniosku. Wpis i odmowa wpisu do ewidencji następuje w drodze decyzji. 5. Do wniosku, o którym mowa w ust. 4, dołącza się: 1) statut, 2) listę założycieli, zawierającą ich imiona i nazwiska, daty i miejsca urodzenia, miejsca zamieszkania oraz własnoręczne podpisy, 3) informację o adresie siedziby klubu sportowego. 6. Uczniowski klub sportowy uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do ewidencji, o której mowa w ust. 4. 7. Przepisy ust. 2 i 4-6 stosuje się odpowiednio do innych niż uczniowskie klubów sportowych działających w formie stowarzyszenia, których statuty nie przewidują prowadzenia działalności gospodarczej. 8. Minister właściwy do spraw kultury fizycznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia ewidencji uczniowskich klubów sportowych i klubów sportowych, o których mowa w ust. 7 oraz dane podlegające wpisowi do ewidencji, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia jednolitego sposobu prowadzenia ewidencji. 55 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 5. Impreza rekreacyjna i sportowa od A do Z Każda impreza sportowa jest inna. Dlatego przy organizacji imprez sportowych nie można wykorzystać gotowych szablonów organizacyjnych. Organizacja takiej imprezy wymaga skoordynowania pracy wielu wykonawców, czyli zespołowego działania. Przed podjęciem się organizacji imprezy sportowej trzeba przemyśleć szczegółowo jej przygotowanie i przeprowadzenie. Przeprowadzenie każdej imprezy, a w szczególności średniej i dużej, wymaga czasu. Czasami od pomysłu jej zorganizowania aż do zakończenia i rozliczenia mija kilka lub kilkanaście miesięcy. Wypowiedź praktyka Przedstawiony na kolejnych stronach model postępowania przy organizacji imprezy sportowej czy turystycznej to ideał, model, do którego powinniśmy dążyć. Ale życie weryfikuje ideały. Ponadto trudno stworzyć jeden modelowy wzór, bo przecież inaczej będziemy planować i organizować imprezę sportową dla 30 osób, a inaczej dla 300. Inna ranga, inne wyzwania. Po co np. przy organizacji biegów przełajowych we wsi, czy nawet w gminie komitet organizacyjny, czy różnego rodzaju sekcje? Małą imprezę zwykle organizuje kilka osób, a czasami nawet jedna. Warto jednak znać te zasady. (Paweł Tomaszewski - sekretarz Mazowieckiego Zrzeszenia LZS) 56 Impreza sportowa Krok 1: Przedyskutować pomysł Zaczyna się zwykle od pomysłu, czyli od odpowiedzi na podstawowe pytania: Czy w moim mieście, gminie jest możliwe zorganizowanie imprezy sportowej? Od kogo jest to zależne? Co na to moi koledzy? Jaki to ma sens, co osiągniemy? Czy podołamy? Czy znajdziemy sponsorów? Jaka to ma być impreza? Zawody lekkoatletyczne, a może turniej piłki ręcznej lub nożnej? Czy impreza ma obejmować obszar jednej gminy, czy większej liczby gmin? Czy znajdziemy chętnych zawodników? Czy jest tyle drużyn na naszym terenie, by był to turniej np. międzyszkolny? Jeśli już wiemy, jaką imprezę chcemy zorganizować, musimy także odpowiedzieć sobie na pytanie: po co to robimy? By spopularyzować daną dyscyplinę? By promować swoją gminę lub powiat? A może po prostu po to, by wypełnić czas wolny dzieci i młodzieży? Krok 2: Zebrać zespół Jeśli już wiemy, co chcemy zorganizować, musimy zastanowić się, kto nam w tym pomoże organizacyjnie i finansowo? Czy będzie to urząd gminy, szkoła, a może firmy istniejące w naszej miejscowości? Gdy już wiemy, co i z kim będziemy organizować i jakie mamy na to finanse, powinniśmy powołać komitet organizacyjny, a w jego ramach komisje. Przy imprezach małych będą to osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych zadań. Opracowujemy regulamin pracy komitetu, wybieramy przewodniczącego, jego zastępców i skarbnika. Możemy też powołać komitet honorowy lub postarać się o patronat znanej osoby. Krok 3: Planowanie Zadania, jakie musi zrealizować organizator imprezy sportowej, czyli Komitet Organizacyjny, można podzielić w następujący sposób: 57 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Impreza sportowa 1) sportowe – opracowanie regulaminu turnieju czy zawodów, określenie zasad uczestnictwa, zapewnienie sędziów, przeprowadzenie lustracji obiektów i sprzętów sportowych, przeprowadzenie zawodów i ogłoszenie wyników, 2) socjalno-bytowe – przejazdy, noclegi, wyżywienie, 3) związane z przygotowaniem do zawodów obiektów sportowych i sprzętów – obiekt musi spełniać wymagane normy, a sprzęt posiadać atest, 4) zapewnienie publiczności (organizacja widowni) oraz promocji wydarzenia, 5) zapewnienie bezpieczeństwa – zagwarantowanie sprawności zabezpieczeń przeciwpożarowych, medycznych, sanitarnych, 6) realizacja protokołu i ceremoniału sportowego – zaplanowanie i przeprowadzenie uroczystego otwarcia i zamknięcia imprezy, odpowiednie przyjęcie honorowych i ważnych gości, określenie sposobu wręczania nagród, 7) finansowe – znalezienie sponsorów, kalkulacja kosztów, utworzenie konta lub subkonta bankowego, ustalenie niezbędnej dokumentacji finansowej, powołanie lub wyznaczenie księgowego odpowiedzialnego za rozliczenie imprezy, sporządzenie końcowego sprawozdania finansowego. Krok 4: Ustalenie regulaminu Jednym z najważniejszych zespołów w naszym Komitecie Organizacyjnym jest ten, który przygotowuje regulamin imprezy. Regulamin stanowi podstawę dalszych działań. Przygotowując regulamin zawodów powinniśmy, w miarę możliwości, zaspokoić oczekiwania wszystkich potencjalnych odbiorców. I tak sędziowie są zainteresowani zasadami i regułami walki sportowej, zawodnicy nagrodami i tytułami, a widzowie programem zawodów oraz imprezami dodatkowymi. Treść i zawartość regulaminu zależy od wielu czynników – inny zakres będzie posiadał regulamin zawodów szkolnych, międzyklasowych, czy kolonijnych, a inny walk w boksie zawodowym. W ramach współzawodnictwa sportowego można wyróżnić sześć podstawowych rodzajów rywalizacji i wyłaniania najlepszych: 1) każdy z każdym, stosowany np. w zawodach ligowych, przeważnie dwa razy – mecz i rewanż, 2) pucharowy, gdzie przegrywający odpada, 3) punktowy, gdzie rezultat ocenia się w punktach i na tej podstawie decyduje o miejscu zajętym przez zawodnika, 58 Rozdział 5 4) australijski, gdzie ostatni w wyznaczonej rundzie odpada, a pozostali „ścigają się” nadal, 5) pierwszeństwa przestrzennego, gdzie zwycięzca uzyskał najlepszy czas, pokonał w rzucie lub skoku największą odległość, czy wysokość, 6) systemy mieszane, będące połączeniem zasad dwóch lub więcej rodzajów rozgrywek. Zawody mogą być „zamknięte” (tylko dla uprawnionych) lub „otwarte" (prawo startu dla każdego dopuszczonego przez lekarza). Regulaminy szczegółowo określają kryteria uprawnień, które mogą być różnorodne (w jednych startują tylko amatorzy, w innych tylko sklasyfikowani). W regulaminie musi być jasno sformułowany: cel zawodów, miejsce i termin imprezy, informacje o organizatorze imprezy i o sponsorach, program imprezy (dyscypliny, konkurencje, system rozgrywek) – należy także przygotować program minutowy zawodów, zasady i warunki uczestnictwa (kto może startować, dokumenty, jakie są wymagane do startu w zawodach), system eliminacji. Określić trzeba także rodzaje dokumentów, jakie zostaną sporządzone i upublicznione po zakończeniu imprezy. Nie może nam umknąć fakt, że jedną z podstawowych cech imprez sportowych jest współzawodnictwo. Zawodnicy nie tylko chcą pokonać przeciwnika, ale walczą o osiągnięcie jak najlepszego rezultatu, zdobycie tytułu i nagrody. Tytuł powinien być potwierdzony medalem i dyplomem, względnie pucharem. Dobrze widziane są także nagrody finansowe i rzeczowe. Tytuły i nagrody za osiągnięty rezultat sportowy motywują także trenerów, działaczy oraz pracowników klubów i organizacji sportowych. 59 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Impreza sportowa / 4 aspekty, o których należy pamiętać organizując imprezę sportową Krok 5: Rozpoczęcie, realizacja i zakończenie imprezy sportowej Bardzo istotnym punktem każdej imprezy sportowej jest jej rozpoczęcie i zakończenie. Powinny być one szczegółowo opisane w scenariuszu imprezy. Trzeba pamiętać o powitaniu gości, zachowaniu ceremoniału olimpijskiego, uroczystym wręczaniu medali i dyplomów, dopilnowaniu wydania przez komisję sędziowską komunikatu końcowego, który informuje o wynikach zawodów. Nieocenioną rolę pełni w realizacji imprezy spiker. Należy wybierać do prowadzenia imprezy osoby elokwentne, z poczuciem humoru, o dobrym głosie – jednym słowem showmana, który potrafi zapanować nad publicznością i cały czas trzymać ją w napięciu. RT A T S TA E M Krok 6: Podsumowanie Po zakończeniu imprezy Komitet Organizacyjny powinien ją rozliczyć i to nie tylko finansowo. Należy: podsumować wszystkie działania, dokonać rozliczenia sprzętu i protokolarnie przekazać wszystkie obiekty (sportowe, noclegowe, żywieniowe i transportowe) ich właścicielom (jest to o tyle ważne, że ustalenia protokolarne mogą chronić nas przed postawieniem różnorodnych, czasami nieuzasadnionych, roszczeń finansowych), podziękować wszystkim służbom (policja, straż pożarna, opieka medyczna), podziękować, ewentualnie nagrodzić osoby, które szczególnie się wyróżniły przy organizacji imprezy (w tym wolontariuszy), rozwiązać Komitet Organizacyjny. Podstawowe dokumenty z działalności komitetu organizacyjnego powinny zostać zdeponowane w instytucji, która go powołała. 4 aspekty, o których należy pamiętać organizując imprezę sportową Koszty imprezy - budżetowanie Kolejna sprawa, którą organizator musi rozstrzygnąć to zasada finansowania imprezy. Informacja o wysokości kosztów udziału w zawodach jest istotna nie tylko dla zawodników, 60 Rozdział 5 ale także dla rodziców, opiekunów, sekcji i klubów sportowych podejmujących decyzję o udziale w zawodach. Informacja taka powinna być rzetelna i konkretna. Wyróżniamy następujące rozwiązania finansowania udziału w zawodach: uczestnictwo bezpłatne na koszt organizatorów, uczestnicy ponoszą wszelkie koszty udziału w zawodach, zarówno uczestnicy, jak i organizatorzy, ponoszą określone koszty udziału. Dla uniknięcia nieporozumień wynikających z interpretacji sformułowania „bezpłatne uczestnictwo” organizator powinien ściśle określić zakres swojego zobowiązania. Najbardziej niebezpieczna jest formułka – „wszelkie koszty udziału w zawodach pokrywają organizatorzy”. Regulacji wymagają też koszty pobytu osób towarzyszących. Przy odpłatności za udział w zawodach należy szczegółowo podać, za co uczestnicy płacą – opłata startowa, opłata za obiekt i jego przygotowanie, opłaty sędziowskie, koszty zakwaterowania, wyżywienia, opieki medycznej itp. Ponadto nie należy zapominać o poinformowaniu o sposobie i terminie wpłaty za uczestnictwo oraz określić kiedy i w jaki sposób zwracamy opłatę w przypadku rezygnacji z udziału w zawodach. Jeśli uczestnicy i organizatorzy ponoszą koszty wspólnie, trzeba określić w regulaminie, jaki rodzaj kosztów pokrywają uczestnicy. Przykładowy schemat kosztorysu Rodzaje kosztów 1. Transport koszt wynajętego autokaru, samochodu, innego pojazdu bilety PKP, PKS, samolotna trasie od... do… 2. Wyżywienie Ś (śniadanie) O (obiad) K (kolacja) napoje i dodatkowe przekąski oraz słodycze i owoce w czasie imprezy (tzw. catering) 3. Noclegi / pobyt cena dobowa pobytu w ośrodku / cena noclegu w hotelu 61 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Rodzaje jednostek Liczba jednostek / Cena jednostkowa (osoba, miesiąc, osób dzień, sztuka) Kwota brutto (w PLN) 4 aspekty, o których należy pamiętać organizując imprezę sportową 4. Koszty programowe (bezpośrednio związane z imprezą) wstęp do obiektów (muzea, teatry, skanseny, kina) wynajęcie stadionu, hali sportowej, boiska, basenu, itp. usługi przewodników, sędziów, instruktorów sportowych, itp. wynajęcie toalet przenośnych wynajem sprzętu sportowego (rowery, kajaki, łodzie żaglowe, deski windsurfingowe) 5. Koszty administracyjne poniesione przez klub w zakresie budżetowanego działania koszt mediów (w tym telefony komórkowe, sieć internetowa) koszty biurowe, papier, wydruki, urządzenia koszt księgowości 6. Ubezpieczenie uczestników koszt ubezpieczenia uczestników koszt ubezpieczenia wolontariuszy koszt ubezpieczenia realizatorów 7. Zakup sprzętu potrzebnego do realizacji przedsięwzięcia sprzęt sportowy 8. Remonty i modernizacje przykładowo modernizacja WC, remont pryszniców przy sali gimnastycznej 9. Promocja nagrody i materiały promocyjne plakaty i ulotki, filmy, strona www 10. Koordynacja praca koordynatora projektu (imprezy sportowej) SUMA Suma punktów od 1 do 10 to koszt całkowity preliminarza kosztów. Koszt całkowity podzielony przez ilość uczestników da koszt uczestnictwa na 1 osobę. 62 Rozdział 5 Promocja Dla zawodników i organizatorów imprez sportowych ważne jest, by na trybunach sportowych zasiadało jak najwięcej widzów. Większość zawodników twierdzi, że zdrowy doping publiczności wyzwala u nich dodatkowe siły i czasami wpływa na uzyskany wynik. Puste trybuny to smutny widok. Dlatego tak ważna jest promocja. Jak promować imprezy o małej randze? Ważne jest, by zachęcić ludzi – znajomych, przyjaciół, kolegów z pracy – by mówili innym o zawodach, które oglądali lub które będą oglądać. Wyliczono, że jeden zadowolony uczestnik widowiska sportowego może przyciągnąć pięciu następnych. Warto postarać się o bezpłatny dostęp do informacji w mediach. Jeśli chodzi o formę przekazu, przy promocji imprezy sportowej należy stosować apele emocjonalne, a nie moralne czy racjonalne. Dobrze jest też stosować argumentację jednostronną – zachwalanie. Jeśli w budżecie są uwzględnione pieniądze na promocję, warto zrobić kilka lub kilkanaście plakatów i małe ulotki, które można rozwiesić w szkole, bibliotece, na przystanku, czy w kościele, a także wyprodukować pamiątkowe gadżety (koszulki, kubki, czy pendrive’y). W zależności od rangi i wielkości imprezy można, dla jej uatrakcyjnienia, zaprosić np. znanego aktora, piosenkarkę, sportowca lub lubiany miejscowy zespół młodzieżowy, by uświetnili część artystyczną. A może ktoś Wam te wydatki zasponsoruje? Sponsoring Sponsoring polega na wspieraniu ważnych dziedzin życia społecznego, nie tylko sportu, ale także kultury, nauki, oświaty, ochrony środowiska oraz pożytecznych akcji i imprez. Sponsorem może być każda osoba prywatna lub fizyczna. Z dotychczasowych doświadczeń w sponsorowaniu działalności sportowej wynika, iż najczęściej w takiej roli skłonne są występować dobrze prosperujące przedsiębiorstwa, firmy ubezpieczeniowe i banki. Jak to może wyglądać w praktyce? Na ogół firmy, które decydują się zasponsorować imprezę, oczekują, by w zamian na wszystkich zaproszeniach, biletach, plakatach itp. wydrukować ich logo lub, by na sali, czy stadionie zawisły ich banery reklamowe. Nie należy zawierać ustnych umów sponsorskich. Umowa powinna być sporządzona na piśmie i zawierać: dokładną nazwę obu podmiotów, przedmiot umowy: rodzaj imprezy i dokładną charakterystykę świadczeń obu stron, 63 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. 4 aspekty, o których należy pamiętać organizując imprezę sportową / Festyn rekreacyjny a więc rodzaje świadczeń, ich wielkość i wartość, terminy realizacji zobowiązań, warunki zmiany i konsekwencje zerwania umowy dla obu stron. Bardzo miłym gestem jest oficjalne podziękowanie sponsorowi. Można poprosić spikera, który prowadzi imprezę, by to zrobił. Sponsor, który poczuje się doceniony, chętniej wesprze kolejne nasze działanie. Bezpieczeństwo Wszystkie organizowane imprezy sportowe od najmniejszej do największej muszą zapewniać bezpieczeństwo, porządek i opiekę medyczną zarówno zawodnikom jak i kibicom. Reguluje to Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych z dnia 20 marca 2009 r. Warto wiedzieć, że niektóre imprezy wymagają zezwoleń – są to imprezy masowe. Według ustawy imprezą masową jest impreza sportowa, artystyczna lub rozrywkowa, na której może być obecnych – w przypadku stadionu, innego obiektu nie będącego budynkiem lub terenu umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej – nie mniej niż 1000 osób, a w przypadku hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej – nie mniej niż 300 osób. Nie są imprezami masowymi w rozumieniu wspomnianej ustawy imprezy odbywające się w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki, a także imprezy organizowane w placówkach oświatowych, imprezy sportowe z udziałem sportowców niepełnosprawnych, imprezy organizowane w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży oraz imprezy rekreacyjne. Festyn rekreacyjny Festyn rekreacyjny to forma dobrowolnego, sportowo-towarzyskiego spotkania wielu ludzi, których zaciekawił program imprezy o określonym temacie. Uczestnicy festynu biorą czynny udział w poszczególnych konkurencjach i zawodach lub jedynie dopingują uczestniczących. W programie festynu muszą się znaleźć gry i zabawy ruchowe, konkursy sprawnościowe, artystyczne oraz konkursy wiedzy, występy artystyczne, a także zawody sportowe w jednej lub kilku dyscyplinach itp. Festyn powinien mieć nazwę podkreślającą charakter imprezy. Podstawowym zadaniem w organizacji festynu rekreacyjnego jest powołanie zespołu osób, które będą stanowić zespół organizacyjny. Termin powołania zespołu organizacyjnego 64 Rozdział 5 zależy od wielkości imprezy, ilości dyscyplin, liczby uczestników i czasu trwania festynu. Powołujemy więc go na kilka miesięcy lub kilka tygodni przed terminem festynu. Po powołaniu zespołu, przystępujemy do konstruowania programu pracy i podziału zadań pomiędzy poszczególnych członków zespołu. Organizacyjnie zespół podzielony jest na sekcje, które odpowiedzialne są za przydzielone do realizacji tematy. Zadania zespołu organizacyjnego 1. Działania o charakterze programowym: opracowanie szczegółowego programu festynu, regulaminu dyscyplin sportowych i konkursów wchodzących w skład programu, powołanie komisji sędziowskiej, przeprowadzenie rozgrywek i konkursów, dokonanie obliczenia wyników oraz końcowej punktacji, opracowanie ostatecznego komunikatu w poszczególnych konkurencjach. 2. Działania o charakterze gospodarczo-finansowym: opracowanie preliminarza budżetowego imprezy rekreacyjnej, gromadzenie środków finansowych, zakup urządzeń i sprzętu sportowego lub ich wypożyczenie, zakup nagród, 65 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Festyn rekreacyjny dopilnowanie należytego przygotowania obiektów i urządzeń sportowych, realizacja zobowiązań, rozliczenie całości wydatków. 3. Działania o charakterze reklamowym: opracowanie planu działań reklamowych, opracowanie planu uroczystości otwarcia i zamknięcia imprezy, reklama w gazetach, radio, lokalnej telewizji, reklama w formie plakatów, ulotek, banerów, przygotowanie nagród: dyplomów, upominków. 4. Działania zapewniające bezpieczeństwo na festynie: organizując rywalizację w różnych dyscyplinach sportowych, których uprawianie niesie za sobą duży wysiłek fizyczny, wymagamy od uczestników dostarczenia pisemnej zgody lekarza na udział w zawodach, zapewniając bezpieczeństwo osób uczestniczących w festynie organizujemy opiekę medyczną zatrudniając lekarza i pielęgniarkę oraz gwarantujemy możliwość transportu chorych karetką sanitarną; w przypadku imprez, w których uczestniczy kilkaset lub kilka tysięcy osób zwiększamy liczbę personelu medycznego, biorąc pod uwagę możliwość wystąpienia chuligańskich ekscesów, gwarantujemy uczestnikom bezpieczeństwo zatrudniając osoby czuwające nad ochroną uczestników i publiczności. Zasady opracowywania programu Przy konstruowaniu programu zespół organizacyjny powinien kierować się następującymi zasadami: program festynu powinien przede wszystkim być interesujący dla wszystkich potencjalnych uczestników; należy go ułożyć w taki sposób, by każdy mógł sprawdzić swoje siły w przynajmniej jednej dziedzinie, program ma być dostosowany do możliwości organizacyjnych oraz posiadanych warunków jego prowadzenia, w programie imprezy należy uwzględnić to wszystko, co może zainteresować uczestników festynu - oprócz dyscyplin typowo sportowych, w programie 66 Rozdział 5 imprezy powinny znaleźć się gry i zabawy, konkursy sprawnościowo-zręcznościowe, konkursy wiedzy, quizy, zgaduj-zgadule i małe olimpiady. Łączenie dyscyplin rekreacyjno-sportowych i kulturalno-towarzyskich ożywia program festynu, czyniąc go ciekawym i atrakcyjnym dla wszystkich uczestników bez względu na wiek, wydolność organizmu i sprawność ruchową. Warto pamiętać o muzyce i dobrym nagłośnieniu. Promujmy własne, amatorskie zespoły i lokalnych muzyków oraz chóry. Gdy planujemy festyn, zapraszajmy rodzime kapele a nie drogie zespoły lub inne zawodowe grupy (które nie pochodzą z naszej okolicy), promujmy własnych artystów. Jeśli decydujemy się na muzykę z nagrań, zapewnijmy dobre nagłośnienie, co nie oznacza głośno i hucznie. Zapytajmy uczestników, jakiej muzyki lubią słuchać. Dostosujmy muzykę do gustów wszystkich uczestników festynu - różnych grup wiekowych. Impreza turystyczna Kolejną z możliwych form aktywności fizycznej jest turystyka. Organizacja form ruchu turystycznego polega na ustaleniu programu, liczby uczestników i obliczeniu na tej podstawie kosztów. Po zatwierdzeniu wysokości opłat wnoszonych przez uczestników, należy dokonać zakupu usług. Po realizacji programu, następuje etap rozliczeń. 67 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Festyn rekreacyjny / Impreza turystyczna Zakres prac organizacyjnych Planowanie Ustalanie programu Zakupienie usług Obliczenie kosztów Realizacja programu Dokonanie rozliczeń Planowanie i prace przygotowawcze Przed wyruszeniem należy przemyśleć cel i tematykę krajoznawczą wyprawy. Starannie należy przygotować program, wybrać miejsce lub opracować trasę imprezy turystycznej, kosztorys wydatków, przygotować niezbędny ekwipunek, wyposażenie i sprzęt dodatkowy. Należy również przygotować do niej uczestników, dostarczając im skrócony opis treści krajoznawczych, foldery, przewodniki i mapy. W przypadku form turystyki aktywnej, kilkudniowej wymagającej kondycji fizycznej, należy przygotować uczestników podczas krótkich wycieczek, wdrażać ich do punktualności, uczyć doboru sprzętu i technik turystycznych. Warto odpowiednio wcześniej zarezerwować noclegi, bilety wstępu, zapewnić udział przewodnika i, w razie potrzeby, wcześniej zarezerwować środki przejazdu. Planowanie to pierwszy etap w projektowaniu imprezy turystycznej. Na wstępie określamy cele imprezy turystycznej, opisując formy ich realizacji. Następnie ustalamy trasę podróży, miejsca organizowanych postojów, a w przypadku długiego czasu przejazdu miejsca posiłków i ewentualnych noclegów. 68 Rozdział 5 Ustalamy termin imprezy i czas trwania. Dokonujemy wstępnego wyboru środków transportu. Tworzymy listę osób uczestniczących. Dobieramy kadrę, która sprawować będzie opiekę nad uczestnikami. Schemat planowania Cel przedsięwzięcia (poznawczy, rekreacyjno-wypoczynkowy, zdrowotny, szkoleniowy) Trasa podróży (miejsca noclegów, postojów, posiłków) Terminy Środki lokomocji (transport autokarowy, kolejowy, promowy, lotniczy) Uczestnicy Kadra (pilot, istruktorzy programowi, opiekunowiewychowawcy) Regulamin uczestnictwa (prawa i obowiązki uczestników) Programowanie imprezy turystycznej Program przedsięwzięcia powinien być uzależniony od: wieku uczestników, ich przygotowania turystycznego, pory roku, możliwości finansowych uczestników i organizatorów oraz środków transportu. 69 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Impreza turystyczna Zaletą dobrze przemyślanego programu jest rozłożenie zadań w formie rozkładu minutowego, wyznaczającego godziny: przejazdów, zwiedzania, posiłków, odpoczynku itp. Organizator i uczestnicy, starając się realizować rozkład minutowy imprezy, oszczędzają czas, lepiej przestrzegają dyscypliny i wynoszą w efekcie większe korzyści poznawcze i rekreacyjne. Program każdej imprezy powinien być uzależniony od: celu, dla którego postanowiono zorganizować imprezę, czasu jej trwania, terenu, na którym odbywa się impreza, możliwości usługowych w terenie lub na trasie w zakresie: zakwaterowania uczestników i ich wyżywienia, możliwości finansowych uczestników, wieku, płci, wykształcenia oraz stopnia sprawności fizycznej uczestników, kwalifikacji turystycznych uczestników, pory roku (klimatu, długości dnia), warunków atmosferycznych spodziewanych w planowanym okresie, środków lokomocji turystycznej i komunikacji masowej, posiadanego sprzętu turystycznego. Praktyka wskazuje, że organizatorzy często rezygnują z opracowania szczegółowego programu i harmonogramu minutowego imprezy, twierdząc, że i tak nie są w stanie zrealizować swoich zamierzeń. Tymczasem niepowodzenia organizacyjne biorą swój początek w niedostatecznym zaprogramowaniu działań. Każda impreza turystyczna, w tym również wycieczka, powinna posiadać cel podkreślony chwytliwym hasłem. W informacji o imprezie, należy koniecznie podać datę i określić czas jej trwania. Jest to szczególnie istotne, gdy organizujemy imprezę, w której uczestniczą dzieci. Rodzice powinni być wówczas dokładnie poinformowani o godzinie zbiórki, wyjazdu, miejscu docelowym, programie i, gdy impreza trwa kilka dni, również o planowanym terminie pobytu w poszczególnych miejscowościach (gdy dotyczy to wycieczki). Zawsze trzeba przygotować program rezerwowy na wypadek niepogody. Nie warto realizować programu za wszelką cenę. 70 Rozdział 5 Programowanie imprezy turystycznej Dobry plan imprezy turystycznej powinien być: 1) 2) 3) 4) adekwatny do celu przedsięwzięcia, warunków finansowych i organizacyjnych – celowy, zawierający treści poznawcze i rekreacyjno-wypoczynkowe – atrakcyjny, posiadający godzinny rozkład zajęć – precyzyjny, zawierający w programie wariant zastępczy na wypadek nieprzewidzianych warunków – elastyczny. Kolejny etap to opracowanie zasad finansowych, w których należy uwzględnić: 1) 2) 3) 4) 5) 6) usługi: noclegowe, żywieniowe, transportowe, programowe, ubezpieczenie uczestników imprezy, wysokość kieszonkowego, konieczność zagwarantowania rezerwy finansowej, rozliczenie imprezy, sprawozdanie z przebiegu imprezy. Obowiązki pilota lub kierownika grupy podróżujących Kierownika imprezy turystycznej powinna cechować głęboka odpowiedzialność za realizację programu, zaradność i energia w przezwyciężaniu trudności, takt i kultura osobista. Każdy, kto bierze na swoje barki obowiązki kierowania grupą, musi pamiętać, że zobowiązje się do zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa uczestników, odpowiada za rozważne postępowanie, zachowanie środków ostrożności, przestrzeganie przepisów ustalonych przez organizacje i instytucje zarządzające terenami i obiektami. Kierownik zobowiązany jest też do troszczenia się o sprawne przeprowadzenie imprezy turystycznej, o realizację ustalonego programu. Bezpośrednio przed imprezą kierownik powinien wykonać następujące czynności: 1) przygotować się do prowadzenia grupy i udzielania wyczerpujących wyjaśnień (przestu- diować literaturę krajoznawczą, zebrać informatory, przewodniki i mapy), 2) opracować szczegółowo harmonogram prac przygotowawczych i kontrolować stale stan ich wykonania, 3) skontrolować stan zgromadzonego sprzętu. 71 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Impreza turystyczna / Turystyka kwalifikowana W trakcie imprez turystycznej kierownik powinien: 1) zapewnić uczestnikom pełne bezpieczeństwo, 2) przestrzegać realizacji programu, regulować tempo podróży lub marszu, dbać o dobrą atmosferę, 3) zapewnić uczestnikom odpowiednie warunki wypoczynku, wyżywienia, snu, 4) skrupulatnie prowadzić rachunki i rozliczyć koszty imprezy w najkrótszym czasie po powrocie, 5) dbać o kulturalne zachowanie uczestników, samemu dając przykład opanowania i uprzejmości. Zakończenie imprezy Na spotkaniu podsumowującym wyprawę / imprezę, należy przeanalizować dorobek, ustalić wnioski na przyszłość, zarysować nowe cele wypadów turystycznych. Po zakończeniu imprezy turystycznej kierownik, na życzenie organizacji lub instytucji finansujących imprezę, przedstawia rozliczenie finansowe, sprawozdanie opisowe i organizuje spotkanie z uczestnikami dla podsumowania wrażeń i wysłuchania uwag. Co powinno zawierać sprawozdanie? Obok podstawowych danych – ilość uczestników, miejsce, data i cel imprezy – opis przygotowania imprezy, przebieg podróży, transfery, zakwaterowanie, wyżywienie, realizacja programu, sprawy finansowe, choroby i wypadki nadzwyczajne, opinie o przewodnikach i o współpracy w grupie, a także wnioski mające na celu poprawę organizacji podobnego wydarzenia w przyszłości. Turystyka kwalifikowana Turystyka kwalifikowana jest najwyższą formą specjalizacji w wybranej dyscyplinie turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania, umiejętności zachowania w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach, potwierdzonej przez właściwe organizacje, umiejętności posługiwania się sprzętem (rower, narty, żaglówka). 72 Rozdział 5 Imprezy turystyczne stanowią doskonałą formę popularyzowania turystyki w ogóle, a kwalifikowanej w szczególności. Wszystkie imprezy turystyki kwalifikowanej podzielone są ze względu na zasięg terytorialny na: centralne, ogólnokrajowe, wojewódzkie i lokalne. W działalności turystycznej imprezami nazywamy rajdy, zloty, złazy, rejsy lub zawody turystyczne. Rajd – to planowa wędrówka kilku grup turystycznych po określonym terenie, w trakcie której cały zespół realizuje zaplanowane zadania wyszczególnione w regulaminie rajdu. Wszystkie zespoły uczestniczące w rajdzie objęte są współzawodnictwem. Rajd może być jedno lub wielodyscyplinowy. Nazwa „rajd” nadawana jest na ogół imprezom pieszym, kolarskim lub motorowym. Złaz – to impreza masowa, w której biorą udział grupy zorganizowane, jak również uczestnicy indywidualni. Celem złazu jest dojście do z góry zaplanowanej miejscowości. Po drodze realizuje się zazwyczaj wyznaczone zadania. Zlot – to wielki złaz, a dla części uczestników jednocześnie rajd, spływ lub rejs wyprzedzający lub kończący imprezę. Często wielodniowy zlot kończy się kilkudniowym pobytem w miejscu docelowym, gdzie uczestnicy biorą udział w zaplanowanych zajęciach lub imprezach artystycznych. Zloty organizowane są często dla turystów jednej grupy zawodowej, społecznej lub organizacji społecznych (ZHP, PTTK, PTSM). Spływ - tak nazywa się wędrówki kajakowe, odbywane na tych samych zasadach co rajdy. Rejs - tak nazywamy wędrówki żeglarskie, odbywane według ustalonego regulaminu. Do imprez turystycznych zalicza się również wędrówki, biwaki i obozy wędrowne, choć brak w nich elementu widowiska i współzawodnictwa. Organizatorzy imprez turystycznych, zanim podejmą się ich organizacji, powinni zdobyć podstawowe doświadczenie podczas organizowania wycieczek i wędrówek. Organizacja imprezy turystycznej wymaga bowiem większego doświadczenia oraz bardziej szerokiego i wszechstronnego działania. Organizatorzy imprez powinni pamiętać, aby dla turystów udział w imprezie był radosnym przeżyciem, a nie nerwową krzątaniną. Należy unikać zbyt ambitnych etapów, tempo należy dostosować do najsłabszego uczestnika, śledzić przebieg drogi i konfrontować z opisami w przewodniku i mapą. Program imprezy powinno się modyfikować w zależności od warunków pogodowych i samopoczucia uczestników. 73 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Turystyka kwalifikowana Pamiętaj o ubezpieczeniach w turystyce Wzmożony ruch turystyczny powoduje zwiększoną wypadkowość w trakcie uprawiania różnych form turystyki. Ubezpieczenia chronią turystę przed skutkami majątkowymi różnych zdarzeń np. wypadku samochodowego, choroby, kradzieży bagażu itp. Towarzystwa ubezpieczeniowe dysponują dziś coraz bogatszą ofertą ubezpieczeń, dążąc do asekuracji turysty w różnych sytuacjach mających znamiona ryzyka. Ubezpieczenia dzielą się na obowiązkowe i dobrowolne. Ubezpieczenia powstają na mocy umowy ubezpieczeniowej. Ogólne warunki ubezpieczenia określają w szczególności przedmiot i zakres ubezpieczenia, sposób zawarcia umowy, zakres i czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela, prawa i obowiązki stron umowy, sposób ustalania wysokości szkód oraz wypłaty odszkodowań lub świadczeń. Umowę ubezpieczenia uczestników imprezy turystycznej można zawrzeć w oddziałach każdego towarzystwa ubezpieczeniowego, nie później jednak niż w przeddzień jej rozpoczęcia. Umowę ubezpieczeniową zawiera organizator imprezy turystycznej. Każdy uczestnik ruchu turystycznego może być ubezpieczony kilkakrotnie, korzystając w razie wypadku z odszkodowań udzielanych z kilku polis. 74 6. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup Ta publikacja służy przede wszystkim temu, by zachęcić do działania. Pokazuje sposoby na to, jak można realizować wzniosłe postulaty społecznego uzdrowienia poprzez sport. Jest to zadanie realne, ponieważ mamy ludzi, którzy z rozrzewnieniem wspominają, jak kiedyś byli sprawni, mamy dzieci, które „przebierają nogami”, by ktoś zaproponował im fajne zajęcie, mamy piękną przyrodę, często na wyciągniecie ręki, niezłą infrastrukturę (czasem zaniedbaną, ale przecież do odratowania), w końcu wspaniałych trenerów i animatorów, którzy naprawdę pełni są pasji, tylko system, w którym obecnie pracują, podcina im skrzydła kompletnie nie doceniając ich pracy i zaangażowania. Mamy tysiące klubów i organizacji sportowych, jedne prężne i bogate, inne biedne i zapomniane, ale każdy ma w swojej historii pasję i zaangażowanie ludzi oraz potencjał dostarczania ludziom tego, co jest dla nich ważne i fajne. Na początek zamieszczamy kilka ogólnych zasad dotyczących prowadzenia gier i zajęć opisanych poniżej. Pamiętajmy, że gra musi być dobrana do potrzeb, możliwości i dynamiki konkretnej grupy i sytuacji: 1) zwróćmy uwagę, czy w proponowanej grze/zabawie każdy uczestnik może brać udział (np. ze względu na stan zdrowia, umiejętności), 2) pamiętajmy, że gra powinna umożliwiać udział wszystkim uczestnikom, zachęcajmy osoby nieśmiałe, jednocześnie uszanujmy, jeśli ktoś bez podania powodu chce się wycofać, 3) czasami przeczytanie instrukcji gry to za mało, aby ją dobrze poprowadzić – zapytajmy uczestników, czy zrozumieli reguły gry/zabawy; jeśli okaże się, że nie, wytłumaczmy je jeszcze raz, 4) jeśli potrzebne są pomoce dydaktyczne, materiały lub rekwizyty, przygotujmy je wcześniej, aby nie tracić czasu na zajęciach, 5) miejmy w zanadrzu listę innych pomysłów, gdyż proponowana gra może się nie spodobać lub po krótkim czasie znudzić uczestnikom, 6) gra/zabawa musi być prowadzona w sposób (i w miejscu) gwarantujący bezpieczeństwo; skontaktujmy się z odpowiednimi służbami porządkowymi i właścicielem przestrzeni, by wspólnie ustalić sposoby zagwarantowania bezpieczeńst- 75 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup Zadanie - „Wyginaj śmiało ciało” CEL uświadomienie młodzieży i dorosłym, jak bardzo zaniedbują swoje ciało w zakresie aktywności sportowej oraz jak dalece odbiegają od zaleceń WHO (zalecenia te zostały przedstawione w rozdziale 2 naszej publikacji) dotyczących uprawiania sportu i szeroko rozumianej aktywności fizycznej. Młodzi ludzie powinni codziennie przeznaczać godzinę (starsi 30 minut) na umiarkowany wysiłek fizyczny i co najmniej 20 minut na energiczny wysiłek trzy razy w tygodniu – może być on również rozłożony na partie 10-minutowe. DLA wszystkich grup wiekowych INSTRUKCJA Wydrukuj dzienniczki aktywności i poproś uczestników, by przez kolejny tydzień zapisywali swoją aktywność fizyczną. Zanim rozdasz dzienniczki omów z uczestnikami następujące pytania: W jaki rodzaj aktywności fizycznej uczestnicy się zazwyczaj angażują? Co można dodać do listy aktywności? Czy ktoś ma jakiś pomysł? Jakie są bariery aktywności (np. czas, pieniądze, rodzice, brak okazji, wyposażenie)? Pod koniec tygodnia poproś każdego uczestnika, by przedstawił swój dzienniczek. Zapytaj każdego: Co robił? Czy był wystarczająco aktywny (60 minut dziennie)? Jakie inne rodzaje aktywności fizycznej mogłyby okazać się fajne? POMOCE flipczart lub tablica z papierem i pisakami, kopie dzienniczków aktywności. Źródło: Podręcznik UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012 (Szanuj swoje zdrowie – Euroszkoły 2012) gdzie niniejsza gra opisana jest pod tytułem Dzienniczek aktywności fizycznej). W publikacji UEFA znajdują się też inne szczegółowe opisy zajęć i gier, o których będziemy wspominać w tym rozdziale. Zajrzyj na: http://respectyourhealth.eu/pl/frontend/download. 76 Rozdział 6 Przykładowy, wypełniony częściowo dzienniczek aktywości: Dzień Aktywność Intensywność Czas niedziela zawody na festynie wysoka 25 min jazda na rowerze umiarkowana 60 min spacer do rodziny niska 45 min przejście do szkoły niska 20 min wysoka 90 min przejście do szkoły niska 20 min zajęcia WF sprint wysoka 45 min poniedziałek trening piłkarski wtorek Gra - „Wymówki” CEL skłonienie do refleksji, dlaczego ludzie są tak mało aktywni fizycznie oraz podzielenia się pomysłami na to, jak wprowadzić aktywność fizyczną i ruch do codziennego życia DLA wszystkich grup wiekowych INSTRUKCJA Poproś uczestników zajęć, by ustawili się w kręgu i podawali sobie piłkę. Pierwsza osoba podaje piłkę osobie z lewej strony a następnie obiega okrąg dopóki nie wróci na pierwotną pozycję. W tym samym czasie piłka krąży po okręgu. Kto jest szybszy, piłka czy biegacz? 77 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup Kiedy gracz powróci na swoje miejsce, musi podać powody, dla których nie jest aktywny fizycznie (brak czasu, brak wyposażenia, rodzice nie pozwalają mu grać, jeżdżenie samochodem, brak lokalnych grup aktywności). Trener zapisuje na tablicy powody tworząc listę wymówek. UWAGA! Ta GRA może być używana w kontekście różnych tematów i związanych z nimi „wymówkami” np. palenie papierosów (Dlaczego palimy?), rodzaje zdrowej/niezdrowej żywności (Dlaczego tak nagminnie wybieramy niezdrową?) OMÓWIENIE Ćwiczenie trwa dopóty, dopóki wszyscy uczestnicy nie wezmą w nim udziału. Ile wymówek udało się wymyślić grupie? Przedstaw wyniki statystyk Eurobarometru (rozdział 1 i 2 niniejszej publikacji). Omówcie je razem – upewnij się, że znaleźliście rozwiązanie dla każdej bariery dla podejmowania aktywności fizycznej. POMOCE piłka do nogi lub jakakolwiek duża piłka, flipczart lub tablica, pisaki. Źródło: Podręcznik UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012 (Szanuj swoje zdrowie – Euroszkoły 2012). Gra - „Papieros kontra zdrowie - poznaj reguły gry” CEL przekazanie wiedzy o szkodliwości palenia DLA wszystkich grup wiekowych INSTRUKCJA Gra oparta jest na quizie typu prawda-fałsz. Zwycięża osoba dysponująca najlepszą wiedzą o paleniu papierosów i najszybciej biegająca. Poza zagadkami z quizu mamy tu też elementy ruchu w postaci wyścigu 2 drużyn. Dokładny opis gry oraz pytania quizu znajdują się w publikacji UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012. 78 Rozdział 6 Zajęcia dla kobiet z małymi dziećmi – „czas na sport” CEL zapewnienie zajęć ruchowych kobietom z małymi dziećmi DLA matek z dziećmi INSTRUKCJA organizacja zajęć ruchowych w przedszkolu dla mam z pewnością może być połączona z zapewnieniem opieki nad dziećmi. Równolegle mogą być prowadzone zajęcia z dziećmi bardzo małymi lub dużymi. W czasie treningów mam, dzieci mogą bawić się pod okiem profesjonalnej opiekunki lub opiekuna (pracowników instytucji edukacyjnej lub opiekuńczej). POMOCE Zajęcia mogą odbywać się na terenie placówki opiekuńczej (szkoła, przedszkole, żłobek itp.) lub świetlicy, domu kultury, siedzibie klubu. Dobrym miejscem wydaje się być przedszkole, gdyż posiada ono odpowiednie zaplecze oraz pracowników i pracownice wykwalifikowanych w zakresie opieki nad dziećmi. W zależności od rodzaju proponowanych zajęć sportowych lub szerzej rekreacyjno-ruchowych, należy zabezpieczyć odpowiednie sprzęty. Lubiane przez mamy zajęcia to: pilates, ćwiczenia z piłkami oraz aktywniejsze typu aerobik, siłownia, taniec brzucha, salsa lub zajęcia i gry zespołowe na boisku np. siatkówka, kometka. Gra - „Wyścigi pudełek śniadaniowych” CEL ćwiczenie pokazuje, jak przygotować zdrowy lunch i których produktów unikać. Daje możliwość porozmawiania o wszystkich rodzajach żywności, jakie jedzą młodzi ludzie. Szczególnie, gdy zauważymy sporą grupę dzieci z nadwagą lub zagrożonych otyłością. DLA dzieci i młodzieży INSTRUKCJA Wyznaczamy dwa równoległe, identyczne tory przeszkód. Na początku każdego toru stawiamy pudełko lunchowe lub koszyk, zaś na końcu – rozrzucone karty z różnymi produktami do wyboru. Podziel grupę na dwie drużyny (jedną do każdego toru przeszkód). Na gwizdek gracz z każdej z drużyn zaczyna pokonywać tor przeszkód. Na jego końcu wybiera najzdrowszy produkt 79 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup i biegnie na start, gdzie wkłada go do pudełka z lunchem (koszyka); wtedy startuje kolejny zawodnik. Gra trwa dopóty, dopóki pudełko nie zostanie zapakowane. Dwa zestawy kart wyboru z propozycjami lunchu (propozycje kart do pudełka z lunchem oraz dokładny opis gry znajdują się podręczniku UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012. Zajęcia dla seniorów - taniec, krokiet, ruch Seniorzy i seniorki chętnie uczestniczą w zajęciach ruchowych. Można zaproponować im aktywności na świeżym powietrzu takie jak: wspólne spacery, wycieczki, nordic walking czy grę w krokieta (której opis znajduje się poniżej) lub zajęcia w sali - gimnastykę geriatryczną prowadzoną w formie spokojnych zajęć aerobiku. Krokiet (z ang. croquet) − gra sportowa dla 2 do 6 osób uprawiana głównie w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Popularna w XIX wieku (opisana m.in. przez Lewisa Carrolla w Przygodach Alicji w Krainie Czarów). W 1900 r. w Paryżu − gra znalazła się w programie letnich igrzysk olimpijskich. Polega na jak najszybszym przetoczeniu kuli krokietowej za pomocą drewnianego młotka z jednej linii 80 Rozdział 6 końcowej boiska na drugą i z powrotem. Zawodnicy muszą przetoczyć kulę wg ustalonego porządku poprzez 6-7 bramek. Zasady gry w krokieta można znaleźć na sportowym forum dyskusyjnym pod adresem: http://www.sfd.pl/Krokiet__Zasady_Gry-t318035.html. CEL zachęcenie osób 60+ do aktywności ruchowej ukierunkowanej na zdrowie oraz do aktywności rekreacyjnej ukierunkowanej na prewencję chorób związanych z wiekiem. DLA seniorów i seniorek POMOCE zestaw młotków, kul i bramek do krokieta, pole (boisko lub trawnik niekoniecznie płaskie) o wymiarach około 15m /15m. Zabawa sportowa z quizem pt.: „Skutki picia piwa, wina i wódki” CEL Pokazanie uczestnikom wpływu alkoholu na ciało i umysł. DLA wszystkich grup wiekowych INSTRUKCJA Wyznacz dwie bazy w równej odległości od bazy domowej umiejscowionej na środku boiska. Umieść kartki „zgadzam się” w jednej bazie, a „nie zgadzam się” – w drugiej. Osoba prowadząca odczytuje po kolei pytania, a uczestnicy biegną do bazy, która według nich zawiera właściwą odpowiedź. Następnie prowadzący pyta wybranego zawodnika, dlaczego dokonał właśnie takiego wyboru a potem odczytuje właściwą odpowiedź i przyznaje punkt tym, którzy odpowiedzieli prawidłowo. Następnie zarządza powrót do bazy domowej. Gra trwa do ostatniego pytania, a zwycięża osoba z największą liczbą punktów. POMOCE quiz typu prawda/fałsz znajdujący się w podręczniku UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012, stoper. 81 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup Zajęcia ruchowe - Szaleństwa na lodzie CEL zorganizowanie miejsca spotkań oraz aktywnego wysiłku fizycznego dla wszystkich mieszkańców a w szczególności dla młodzieży (nastolatków pełnych energii szczególnie w okresie zimowym, gdy brak innych możliwości ruchu). DLA wszystkich, szczególnie dla dzieci i młodzieży INSTRUKCJA Zajęcia na lodowisku to propozycja powrotu do starego zwyczaju wylewania ślizgawki na boiskach szkolnych lub placach miejskich. Wybrane miejsce publiczne przystosowuje się do pełnienia funkcji lodowiska przez okres zimy. Organizator ślizgawki - lokalna organizacja sportowa, straż pożarna (OSP) lub grupa mieszkańców (np. rodzice), dba o nawierzchnię. Takimi miejscami dysponuje Urząd Gminy i ta jednostka samorządowa powinna być partnerem tego przedsięwzięcia. POMOCE płaski teren, szpadle i łopaty do śniegu, dostęp do hydrantu Zajęcia ze specjalistami - „Na filmowo” CEL Zajęcia warsztatowe i wykładowe ze specjalistami, dietetykiem, fizjoterapeutą ewentualnie z lekarzem – to elementy edukacji prozdrowotnej. Tematykę spotkań można dowolnie rozszerzać o kwestie dotyczące profilaktyki chorób związanych ze starzeniem się, edukacją seksualną, profilaktyką uzależnień, ergonomią prac domowych, higieną itd. DLA wszystkich, szczególnie kobiet INSTRUKCJA Biblioteka lub świetlica, szkoła i Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji lub Gminny Ośrodek Kultury to dobre miejsca na zorganizowanie bardzo potrzebnych spotkań ze specjalistami takimi jak dietetyk (na temat zdrowego żywienia i zapobiegania otyłości) czy fizjoterapeuta (na temat ergonomii życia codziennego w szczególności prac domowych), czyli praktycznych porad jak się poruszać, by zachować zdrowie kręgosłupa. Wydaje się, że to propozycja daleko wychodząca poza zakres działań animatora sportu, a jednak bardzo potrzebna i nie oferowana przez inne podmioty. Takie spotkania, organizowane w sezonie zimowym, mogą na stałe „przyciągnąć” do Klubu Sportowego kobiety. Po spotkaniu z ekspertem proponujemy obejrzenie filmu nawiązującego do tematu a potem krótką dyskusję. 82 Rozdział 6 Przykładowe pytania, które można zadać w czasie jej trwania: Co w filmie było dla nas zaskoczeniem? Jakie inne zakończenia opowieści przychodzą nam do głowy? Jakie podobne sytuacje możemy zaobserwować w naszym najbliższym otoczeniu? Jak dajemy sobie radę z pokazanymi w filmie problemami? POMOCE Sala spotkań (nie musi być to duże pomieszczenie, spotkanie warsztatowe dla 10-15 osób jest bardzo skuteczną formą edukacji - umożliwia dyskusje i zadawanie pytań). W sali konieczny jest dostęp do prądu i rzutnika oraz komputera i telewizora z DVD (możliwość wyświetlenia filmu). Lista proponowanych filmów podana jest na końcu niniejszego rozdziału. Potańcówka na dechach w XXI wieku CEL integracja społeczna i ruch DLA wszystkich grup wiekowych INSTRUKCJA W partnerstwie z lokalną organizacją pozarządową np. Ochotniczą Strażą Pożarną (OSP) oraz Urzędem Gminy na placu, rynku lub w innym miejscu publicznym można zorganizować zabawę taneczną prowadzoną przez trenera lub wolontariusza w roli wodzireja. Można też wynająć profesjonalnego wodzireja. Muzyczną oprawę mogą zapewnić lokalni twórcy lub zespoły amatorskie. Do tego typu zajęć, prowadzonych dla dużej grupy osób należy się wcześniej przygotować opracowując listę zabaw w tańcu. POMOCE lista zabaw i gier tanecznych, podest z desek do tańca (wydatek na wiele sezonów, można kupić gotowe moduły), zespół muzyczny lub przygotowane płyty z muzyką (dostosowaną do wieku uczestników spotkania tanecznego). Zabawa ruchowa - „Porozmawiaj ze mną a potem zatańcz” CEL poznanie nieznanych lub mało znanych osób i integracja w czasie imprezy tanecznej np. „na dechach”. DLA wszystkich grup wiekowych 83 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup INSTRUKCJA Uczestnicy zabawy dzielą się na 2 równoliczne grupy i tworzą 2 kręgi umiejscowione tak, że jeden jest wewnątrz drugiego. Ustawiają się w kręgach (twarzami do siebie, jak do tańca). Prowadzący/ca mówi: Chciał/a bym wam dać możliwość poznania innych uczestników grupy. Za chwilę porozmawiacie w parach. Za każdym razem będziecie mieli do dyspozycji 2 minuty na rozmowę. Potem podam wam sygnał, który oznacza zakończenie rozmowy. Nawet jeśli wam przerwę, zakończcie rozmowę i zwróćcie się do następnego partnera. Osoby z kręgu zewnętrznego przesuwają się o 1 osobę zgodnie z ruchem wskazówek zegara, krąg w środku pozostaje bez ruchu. W ten sposób stopniowo poznacie wszystkie osoby stojące w kole naprzeciwko was. Podam teraz pytanie pierwsze. Porozmawiajcie proszę przez 2 minuty na temat: Na bezludną wyspę zabrał/a bym…. Dzwonek/ gwizdek (przerwa na jeden taniec). Po przerwie zmiana partnerki/ra i kolejne pytanie. Inne pytania to: Powiedz swojemu partnerowi, jak musiałby się zachowywać, aby cię zdenerwować. Opowiedz o twojej typowej sobocie. Powiedz, kim byś mógł być z zawodu, gdybyś nie był …. (tu podaj zawód wyuczony). O czym marzyłem, gdy miałem/łam 10 lat? Jakie pytanie nie dawało mi spokoju, gdy byłem/łam dzieckiem? Moja największa gafa w życiu. Opowiedz partnerowi o jednym szczególe, który ci się w nim podoba. Jak wygląda twoja droga do i z pracy. Na wakacje pojechał/ła bym najchętniej do … Moje pierwsze wrażenie, kiedy cię zobaczyłam/em. 84 Rozdział 6 Lokalni bohaterowie sportu CEL odkrycie sportowej historii okolicy, promocja regionu. To działanie może pomóc w zachęcaniu do sportu tych, którzy dawno się w niego nie angażowali. INSTRUKCJA Pierwszy etap działań to badanie: warto poprosić o pomoc nauczyciela historii lub panią bibliotekarkę. Wspólnie zastanówcie się, jak dowiedzieć się czegoś o sportowej historii waszej okolicy – skąd wziąć informacje, z kim porozmawiać? Co może nas zainteresować? legendarny skład lokalnej drużyny – np. z czasów, gdy odnosiła ona najwięcej zwycięstw, urodzony w okolicy Olimpijczyk (to łatwo sprawdzić w Wikipedii), niecodzienna dyscyplina (np. związana ze sławnym sportowcem). By dowiedzieć się jak najwięcej, warto skorzystać z archiwów, ale także z pamięci mieszkańców – wywiady z nimi mogą być ciekawym materiałem do zamieszczenia na stronie internetowej miasta/wsi. Drugi etap to impreza odtwarzająca nasze odkrycia. Można zorganizować turniej imienia naszej sławy sportu – może nawet, jeśli to możliwe, można zaprosić sportowca do siebie. Można odtworzyć legendarny mecz, wcielając się w składy z dawnych lat (niezłą zabawą może być szukanie współczesnych sportowców, którzy wcielą się w dawne lokalne sławy – tu przydałoby się zdjęcie). Oczywiście wynik meczu może być zupełnie inny. Jeśli odkrywana przez nas historia dotyczy niecodziennej dyscypliny, warto zrobić kilka treningów, by się jej nauczyć. Chłopcy jako cheerleaderzy? CEL podważanie stereotypów płciowych. „Chłopcy grają, dziewczęta zagrzewają ich do gry” – oto klasyczny stereotyp płciowy. Tymczasem wiele dziewcząt wolałoby być na boisku, a niektórzy chłopcy wolą taniec niż piłkę nożną. Zamieńmy się miejscami i razem walczmy ze stereotypami! 85 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Pomysły na ciekawe zajęcia ruchowe dla różnych grup DLA młodzieży INSTRUKCJA Spróbuj przekonać chłopców i dziewczęta, by wspólnie walczyli ze stereotypami, zamieniając się konserwatywnymi rolami płciowymi w sporcie. Utwórz chłopięcą drużynę cheerliderów i żeńską drużynę piłkarską. Jeśli pomysł im się spodoba, poproś, by potraktowali zadanie poważnie. Przygotuj układ dopingujący z chłopcami oraz przeprowadź trening z dziewczętami. Możesz również podzielić chłopców na dwie lub trzy grupy i urządzić konkurs na najlepszy układ w czasie meczu dziewcząt (dyscyplina nie jest tutaj ważna). Źródło: Podręcznik UEFA “RESPECT your Health – Euroschools 2012”. Drużyny z rodziny CEL pokazanie atrakcyjności sportu i emocji sportowych ludziom w różnym wieku. Wykorzystanie potencjału więzi rodzinnych. INSTRUKCJA Pomysł znany np. z teleturnieju Familiada i niezwykle skuteczny w angażowaniu ludzi w różnym wieku. W zależności od dyscypliny możemy angażować małe drużyny (np. dwójki kajakarskie, duety do nordic walking) lub większe np. do siatkówki plażowej czy piłki nożnej. Gdy potrzebujemy większych grup zawodników, warto uczynić z samej ich rekrutacji fajną zabawę. Można na przykład wyznaczyć młodym zawodnikom z klubu 2 tygodnie na nakłonienie kogoś z rodziny (ale rozumianej szeroko, z kuzynami, ciociami, powinowatymi) do wzięcia udziału w turnieju rodzin. Wyznaczmy kryteria rekrutacji np. w każdej drużynie musi być ktoś poniżej 15 roku życia, ktoś powyżej 50-tki oraz przynajmniej 4 dziewczyny/kobiety. W zależności od ilości takich rodzinnych drużyn impreza sportowa może przybrać mniejsze lub większe rozmiary. Ważne, by drużyny miały czas na treningi przed turniejem – tym samym przez jakiś czas będą regularnie się ze sobą spotykać i przyzwyczajać do wysiłku sportowego. PROMOCJA Taka formuła będzie niezwykle ciekawa dla lokalnych mediów – portrety drużyn-rodzin są świetnym materiałem dla dziennikarzy. Finałowa impreza może odbyć się w trakcie jakiegoś lokalnego święta (np. dożynek, Dni Miasta), a nagrody ufundować powinien lokalny samorząd. 86 Rozdział 6 Krytyczna masa CEL zachęcenie do jednoczesnego udziału w wydarzeniu sportowym maksymalnie dużej i różnorodnej liczby mieszkańców. INSTRUKCJA należy wybrać taką dyscyplinę sportu, która nie jest bardzo trudna i nie wymaga specjalnych zdolności czy sprzętu. Najlepiej nadaje się do tego jazda na rowerze lub biegi (ale nie na zbyt krótkim ani zbyt długim dystansie) Po wybraniu dyscypliny, ustalamy termin wydarzenia - najlepiej w weekend. Kluczowa dla tej imprezy jest ilość zawodników i przyjemność, jaka płynie z brania udziału w takim wspólnym, sportowym wydarzeniu. Ważne jest wytycznie maksymalnie bezpiecznej i sprawdzonej trasy. W tej imprezie ważna jest promocja – można zacząć od grup, które łatwo zachęcić i stworzyć system rejestrowania kolejnych chętnych, tak, żeby każdy mógł zobaczyć, jak wiele osób już jest chętnych do wzięcia udziału w sportowej masie. Można na stronie internetowej Urzędu Gminy uruchomić licznik zgłoszonych. WAŻNE trzeba zadbać o to, żeby początkujący wiedzieli o tym, że do udziału w takim rajdzie/biegu należy się przygotować, nawet jeśli jest on wymyślony jako maksymalnie niemęczący. POMYSŁ można zwiększyć motywację mieszkańców do wzięcia udziału w imprezie umawiając się z samorządem, że gdy w wydarzeniu weźmie udział określona liczba uczestników, samorząd „nagrodzi” całą społeczność na przykład remontując świetlicę czy kupując sprzęt sportowy dla klubu. Rodzaj nagrody może się zmieniać w zależności od liczby uczestników. 87 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Inspiracje i dodatkowe materiały dydaktyczne Podręcznik UEFA RESPECT your Health – Euroschools 2012 (Szanuj swoje zdrowie – Euroszkoły 2012) opracowany z ramach, realizowanego przy okazji UEFA EURO 2012, programu edukacji zdrowotnej w społeczności lokalnej. Podręcznik ten został stworzony po to, by dostarczyć nauczycielom, trenerom i animatorom pracującym na Orlikach, rodzicom oraz lokalnym partnerom pomysły, jak zaangażować mieszkańców we wspólne działania, jak zorganizować wspólną zabawę i jak promować zdrowy styl życia. Opisane są tu scenariusze wielu zabaw i ćwiczeń oraz quizy tematyczne dla dorosłych i dzieci. Dostępny jest w wersji elektronicznej do ściągnięcia jako PDF pod adresem: http://respectyourhealth.eu/pl/frontend/download Na tej stronie znajdziemy też zamieszczony, jako arkusz Excel, Plan Turnieju piłkarskiego – nie jest to tylko zwykły rozkład meczów, ale arkusz, który automatycznie oblicza tabele po wpisaniu wyników meczy. Polecane filmy związane z tematyką: Otyłość i zdrowa dieta: Supersize Me, reż. Morgan Spurlock (od 12 lat) Eat Drink Man Woman, reż. Ang Lee (pod nadzorem rodziców) Fast Food Nation, reż. Richard Linklater (od 15 lat) Food inc., reż. Robert Kenner (pod nadzorem rodziców) Królowa kukurydza (King Corn), Aaron Woolf, (film dokumentalny) Palenie i uzależnienie: Informator (The Insider), reż. Michael Mann (od 15 lat) Dziękujemy za palenie (Thank you for Smoking), reż. Jason Reitman (od 15lat) Kochamy papierosy (We Love Cigarettes) (film dokumentalny), do ściągnięcia ze strony: www.topdocumentaryfilms.com/we-love-cigarettes Spisek tytoniowy (The Tobacco Conspiracy) (film dokumentalny), do ściągnięcia ze strony: http://topdocumentaryfilms.com/we-love-cigarettes/ 88 Rozdział 6 Skutki picia alkoholu: http://byturen.com/ - krótki spot o młodzieży pijącej w klubie Pijacy (Drunks), reż. Peter Cohn (od 15 lat) 28 dni (28 Days), reż. Betty Thomas (od 15 lat) Kiedy mężczyzna kocha kobietę (When a Man Loves a Woman), reż. Luis Mandoki (od 15 lat) Ćma barowa (Barfly), reż. Barbet Schroeder (od 18 lat) Czy piję zbyt dużo? (Do I Drink Too Much?) (film dokumentalny), do ściągnięcia ze strony: www.topdocumentaryfilms.com/do-i-drink-too-much Wszyscy jesteśmy Chrystusami, reż. Marek Koterski (od 12 lat) Wszystko będzie dobrze, reż. Tomasz Wiszniewski (pod nadzorem rodziców) Ciekawe broszury plakaty i infografiki do wykorzystania na zajęciach: Fakty na temat palenia http://infografika.wp.pl/title,Fakty-na-temat-palenia,wid,14846168,wiadomosc.html Fakty na temat picia http://infografika.wp.pl/title,Kto-pije-najwiecej,wid,14705674,wiadomosc.html Narkotyki bez dydaktyki – ciekawa broszura http://www.moskat.pl/pdf/narkotyki_bez_dydaktyki.pdf Rozgrzewające i integrujące gry znajdziesz na stronie Fundacji Rozwoju Edukacji (FRSE) www.mlodziez.org.pl/sites/mlodziez.org.pl/files/publication/557/energizery_pdf_78177.pdf 89 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego. Zakończenie od autorek Ta publikacja wyrosła z przekonania, że sport to nie jest problem indywidualny – kwestia zainspirowania pojedynczych ludzi do tego, żeby dwa razy w tygodniu poszli na siłownię, czy pobiegać to ważna kwestia społeczna – samorządów, instytucji, grup obywateli, a przede wszystkim organizacji zajmujących się sportem, bo drzemie w nich ogromna moc mobilizacji. Powinniśmy zdać sobie sprawę, jak ważną społecznie kwestią jest zadbanie o stworzenie możliwości „ruszania się” wszystkim mieszkańcom naszej społeczności i zabrać się za wypracowywanie prostych sposobów, by sport i rekreacja były lokalnie istotnym i zadbanym zagadnieniem. - Autorki A teraz... DO DZIEŁA! 90 O autorkach Iwona Derlatka magister etnografii i absolwentka Podyplomowego Studium Dziennikarstwa UW,publicystka, dziennikarka. Przez wiele lat związana z tygodnikiem ,,Zarzewie”. W latach 1992-2001 była prezesem i współudziałowcem w agencji wydawniczo-reklamowej. Firma zajmowała się głównie projektowaniem graficznym oraz produkcją wydawnictw reklamowych, książek i akcydensów. Była redaktorem naczelnym angielskojęzycznych pism ,,What’s on in Łódź” i ,,What’s on – Polagra”, Obecnie współpracuje z miesięcznikiem ,,Welcome to Warsaw and to Poland”. Od 2008 roku redaguje ,,Wiadomości Sportowe”. Aleksandra Gołdys socjolożka, badaczka społeczna i marketingowa. Pracuje w Projekcie Społecznym na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie bada społeczne znaczenie sportu. Współpracowała z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży, Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Pracownią Badań i Innowacji Społecznych "Stocznia". Interesuje się szczególnie przybliżaniem narzędzi i podejścia socjologicznego praktykom - organizacjom, instytucjom, biznesowi. Z Ludowymi Zespołami Sportowymi współpracuje od 2009 roku.się zmieniać w zależności od liczby uczestników. Katarzyna Tadeusiak-Jeznach magister rewalidacji i resocjalizacji (APS), aktualnie doktorantka na Wydziale Wychowania Fizycznego AWF Warszawa. W latach 2004-2009 jako ekspertka w obszarze aktywizacji i rozwoju społecznego obszarów wiejskich związana z działaniami Programu Narodów Zjednoczonych d/s Rozwoju (UNDP)- koordynowała ogólnopolski program grantowy „Rzeczpospolita internetowa”. Jako konsultantka Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Poakcesyjnym Programie Wspierania Obszarów Wiejskich aktywizowała społeczności lokalne i wprowadzała innowacyjne usługi społeczne w 12 mazowieckich gminach. Członkini Zarządu organizacji strażniczej SLLGO (Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich), której celem jest: upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji w szczególności zaś zwiększenia przejrzystości i uczciwości życia publicznego. Olga Ślifirska psycholożka i trenerka umiejętności społecznych. Absolwentka Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie oraz Szkoły Warsztatu i Treningu Psychologicznego w Ośrodku Pomocy i Edukacji Psychologicznej INTRA. Zajmuje się promowaniem idei wolontariatu - jest współautorką programu oraz trenerką w projekcie „Szkolenie profesjonalnych koordynatorów wolontariatu sportowego” oraz współautorką programu i trenerką szkoleń „Czas wolny na sportowo” realizowanych przez Ludowe Zespoły Sportowe. Własne doświadczenia jako wolontariuszka zyskała, między innymi, dzięki kilkuletniej współpracy z Fundacją Robinson Crusoe, która wspiera proces usamodzielnienia młodzieży z domów dziecka. Jej zainteresowania skupiają się również wokół zagadnień edukacji międzykulturowej a szczególnie uwrażliwiania nauczycieli uczących w polskich szkołach na potrzeby adaptacyjne uczniów pochodzących z innych kultur. 91 Sport dla wszystkich. Zdrowie dla każdego.
