Rozwijanie kompetencji międzykulturowych urzędników

Transkrypt

Program warsztatów
„Rozwijanie kompetencji międzykulturowych urzędników samorządowych”
Oprac. Anna Sadowska
Warszawa, 2013
Głównym celem warsztatów jest uwrażliwienie na różnorodność i przedstawienie zagadnień związanych ze stereotypami, uprzedzeniami
i dyskryminacją oraz kształtowanie postawy szacunku i zrozumienia dla drugiego człowieka.
Osoby uczestniczące będą mogły w trakcie warsztatów przeanalizować własne zachowanie i reakcje w stosunku do osób odmiennych kulturowo i nie
tylko, rozpoznać swoje stereotypy i rozwinąć umiejętność radzenia sobie z nimi. Będą umiały rozpoznać zachowania dyskryminujące i będą potrafiły na
nie zareagować. Ponadto będą wiedziały jakie są skutki stereotypów oraz w jaki sposób można je przełamywać; zapoznają się z pojęciami takimi jak:
uprzedzenie, stereotyp, dyskryminacja, tolerancja, rasizm.
GRUPA DOCELOWA:
Szkolenie przeznaczone jest dla pracowników i pracowniczek Powiatowych Urzędów Pracy, Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów
Pomocy Rodzinie, Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej, w szczególności tych, którzy na co dzień zajmują się bezpośrednią obsługą klienta.
OP – osoba/y prowadząca/e
OU – osoba/y uczestniczące
Scenariusz powstał w ramach projektu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Weź kurs na wielokulturowość. Edukacja na temat praw człowieka i wielokulturowości kluczem do
budowania otwartego społeczeństwa przyjmującego obywateli państw trzecich. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji
Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa.
Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treści umieszczone w scenariuszu.
Copyright © Helsińska Fundacja Praw Człowieka 2013
Przebieg/treści programowe
Czas
Wprowadzenie
1. Przedstawienie się osoby prowadzącej.
2. Przedstawienie celu warsztatu – pokazanie zapisanych wcześniej na arkuszu
papieru celów i, jeśli będzie taka możliwość, przyklejenie arkuszy na ścianie
lub w innym widocznym miejscu.
40 min.
3. Kontrakt – OP na arkuszu papieru zapisuje słowo: zasady, a następnie prosi
OU o zaproponowanie zasad, które będą obowiązywały podczas szkolenia i
które mają ułatwić współpracę w grupie.
4. Zapoznanie się OU – każda OU mówi jak się nazywa, gdzie pracuje i czym
się w pracy zajmuje oraz jaki ma kontakt z osobami odmiennymi kulturowo.
Ćwiczenie „Pierwsze wrażenia”
Na flipcharcie OP zapisuje kilka nazw grup społecznych: Romowie,
Świadkowie Jehowy, bezrobotni, urzędnicy, pracodawcy. Każda OU ma na
kartce papieru zapisać trzy przymiotniki określające cechy pozytywne i trzy
określające cechy negatywne przedstawionych grup. Po tym etapie OP dzieli
grupę na 4-5 zespołów. W zespołach OU mają podzielić się swoimi zapisanymi
wcześniej cechami i zastanowić się, dlaczego użyły takich określeń. Następnie 40 min.
OP rozpoczyna dyskusję i zadaje kilka pytań:
- czy trudno było wymyślić cechy dla każdej grupy?
- jak się czuliście/czułyście, gdy słyszeliście/słyszałyście negatywne
określenia grup, do których sami/same należycie?
- w jaki sposób powstają stereotypy?
- w jaki sposób stereotypy wpływają na życie ludzi, do których się odnoszą?
- czy trudno postrzegać członków jakiś grup jako osoby indywidualne?
Metody
Niezbędne materiały
 prezentacja,
 praca w grupie,
 burza mózgów
 tablica flipchart,
 arkusze papieru,
 markery
 praca w małych
grupach,
 praca w dużej
grupie,
 dyskusja




arkusze papieru,
markery,
kartki papieru,
długopisy
- co możesz zrobić, żeby przeciwdziałać własnym stereotypom?
/Źródło: Pakiet edukacyjny. Antydyskryminacja, Wyd. CODN, Warszawa, 2005, s. 64-65/
Przerwa
15 min.
Mini wykład – prezentacja nt.:
- powstawanie stereotypów,
- od stereotypów do uprzedzeń,
- pojęcie dyskryminacji
- w jaki sposób przejawia się dyskryminacja?
 mini wykład
 laptop,
 projektor/rzutnik
 dyskusja
 papierowa taśma
klejąca,
 duże kartki z
napisanymi
stwierdzeniami
40 min.
Zwiększenie zrozumienia dla różnorodności. Ćwiczenie „Jestem za, a
nawet przeciw”
OP dzieli salę na dwie części (przyklejając taśmę malarską). Jedną stronę sali
oznacza kartką z napisem TAK, drugą z napisem NIE. Linię na środku oznacza
kartką z napisem NIE WIEM. OP pokazuje kartki z napisanymi stwierdzeniami
(poniżej), a każda z OU ma ustosunkować się do każdego stwierdzenia i stanąć
w wybranym przez siebie miejscu. OP zachęca do argumentowania swojej
opinii, najpierw osoby stojące po przeciwnych stronach, a następnie pozostałe
osoby do skomentowania tego, co usłyszały. Po dyskusji na temat danego 40 min.
stwierdzenia OP mówi, że każda z OU może zmienić swoje miejsce.
Przykładowe stwierdzenia:
- Romowie często kłamią.
- W Polsce ludzie są tolerancyjni.
- W pewnych sytuacjach dyskryminacja jest dopuszczalna.
- Imigranci przybywający do Polski powinni obowiązkowo uczyć się języka
polskiego.
- Im więcej mamy kontaktu z imigrantami, tym mniej mamy uprzedzeń.
- Mniejszości nie potrzebują specjalnych praw, potrzebują równego
traktowania.
Po zakończeniu ćwiczenia OU siadają na swoich miejscach, a OP zadaje grupie
kilka pytań:
- Czy były stwierdzenia, wobec których trudno zająć jednoznaczne
stanowisko?
- Czy trudno było zaakceptować to, że ktoś miał inne zdanie od naszego?
(jeśli tak, w jaki sposób poradzić sobie w takich sytuacjach?)
- Czy w prezentowanych opiniach pojawiały się stereotypy?
- Jak reagować (co zrobić, co powiedzieć) jeśli słyszmy opinie, które
zawierają negatywne stereotypy w miejscu pracy?
/Źródło: Pakiet edukacyjny. Antydyskryminacja, Wyd. CODN, Warszawa 2005, s.75-77/
Przerwa
10 min
Mechanizmy powstawania uprzedzeń i dyskryminacji: „Nic – nierobienie
nie wystarcza”
Film „Niebieskoocy” (reż. Bertram Verhaag, prod. Niemcy, USA, 1996)
Wprowadzenie do filmu „Niebieskoocy”
Przedstawienie w kilku zdaniach, o czym jest film i kim jest główna bohaterka. 70 min.
Zwrócenie uwagi OU, by skupiły się na tym, w jaki sposób
uczestnicy/uczestniczki eksperymentu są dyskryminowani/ne.
 prezentacja,
 film edukacyjny




komputer,
rzutnik,
film „Niebieskoocy”,
ew. głośniki
Dyskusja po filmie – pytania:
- jak czują się osoby dyskryminowane?
- jaki mają dostęp do podstawowych dóbr w społeczeństwie?
- w jaki sposób dyskryminowane były osoby uczestniczące
w eksperymencie?
- co mogę zrobić, gdy widzę zachowanie dyskryminacyjne?
Podsumowanie OP:
- zwrócić uwagę grupy na to, że sami/same dyskryminujemy innych
w sposób czasem subtelny, poprzez słowa, złośliwe uwagi, wypowiadane
opinie itp.,
- podkreślić rolę działania i powtórzyć, że brak reakcji w sytuacji, gdy ktoś
obraża inną osobę poprzez słowa (to najlżejszy objaw) lub zachowuje się
w sposób dyskryminujący jest akceptacją tego;
- podkreślić, że brak działania nie pomaga osobom znajdującym się
w gorszym położeniu.
Ważne, by uświadomić sobie, że posługujemy się
stereotypami i na pewno posiadamy jakieś uprzedzenia oraz być może
dyskryminujemy innych (przykład z osobistego doświadczenia autorki
scenariusza: podczas 2-miesięcznego szkolenia, w którym brał udział Rom,
kilka osób regularnie nie podawało mu ręki na przywitanie, omijając go). Być
może w swoim otoczeniu, w pracy, w sąsiedztwie, w rodzinie stykamy się
z osobami, które różnią się od nas, które wyznają inne wartości, które nie
chodzą lub chodzą do kościoła, które mają inną orientację seksualną, inny kolor
skóry. Zastanówmy się, jaki mamy do nich stosunek? Czy śmiejemy się z nich
skrycie, czy obgadujemy, czy szanujemy ich, czy uważamy takie osoby za
gorsze i mniej wartościowe od nas.
Gdy słyszymy, że ktoś w naszym towarzystwie śmieje się z Cyganów, to
(Przykładowe podsumowanie)
można przypuszczać, że nam to odpowiada, jeśli nie zwrócimy mu uwagi (choć
to wymaga odwagi). Czasem łatwo nam oceniać i krytykować czyjeś życie,
jednak nigdy nie wiemy, czy sami nie znajdziemy w sytuacji trudnej, np. jako
obcokrajowiec w innym kraju. Jak wówczas chcielibyśmy być traktowani?
Bycie „innym” – np. osobą o innym kolorze skóry, narodowości itp. nie
oznacza, że z góry mamy traktować taką osobę jako gorszą. Największe
bogactwo jest w środku, a nie na zewnątrz – dobra materialne, piękno
zewnętrzne, przedmioty, którymi się otaczamy – często po tym oceniamy
drugiego człowieka – nie świadczą o naszej wartości. Narodowość,
niepełnosprawność, itp. są tylko jedną z cech, która nas określa.
Bardzo prostą, a zarazem trudną w realizacji, zasadą jest ta: traktujmy innych
ludzi tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani. Dlatego też warto reagować,
gdy widzimy, że ktoś jest niesprawiedliwie traktowany oraz pomagać tym,
którzy są w trudniejszym położeniu (o tym więcej w ćwiczeniu „Krok
naprzód”).
Przerwa obiadowa
45 min.
Jak się czują osoby dyskryminowane? W jaki sposób powstają nierówności
społeczne? Budowanie zrozumienia i tolerancji. Ćwiczenie „Krok naprzód”
OP włącza muzykę w tle. Każda OU losuje jedną rolę.
Przykładowe role:
1. jesteś bezrobotną samotną matką z dwójką dzieci, chciałabyś podjąć pracę, 90 min.
ale większość pracodawców odmawia ci, gdy dowiaduje się, że masz
dwójkę dzieci,
2. jesteś 25- letnią lesbijką,
3. jesteś 25-letnim gejem,
 praca
indywidualna,
 dyskusja
 role na małych
karteczkach
4. jesteś młodym bezrobotnym mężczyzną; szukasz pracy już od roku;
skończyłeś szkołę średnią i masz zawód technika ekonomisty,
5. jesteś młodą córką rolników, mieszkasz w małej wsi, planujesz znaleźć
pracę w pobliskim mieście, masz średnie wykształcenie, nie masz prawa
jazdy, a komunikacja ze wsi do miasta jest bardzo rzadko,
6. jesteś bezrobotną osobą w obcym kraju, którego języka nie znasz,
7. jesteś młodym Romem, który nie pracuje i nie ma żadnych kwalifikacji
zawodowych,
8. jesteś właścicielem/właścicielką dobrze prosperującego przedsiębiorstwa,
masz dwójkę dzieci,
9. jesteś synem chińskich emigrantów, którzy prowadzą dochodowy bar
szybkiej obsługi,
10. jesteś czarnoskórym lekarzem, mieszkającym w małej miejscowości;
czujesz jak mieszkańcy wyśmiewają Cię, a Twoje dzieci mają trudności
w szkole, ponieważ też są wyśmiewane i źle traktowane przez
rówieśników,
11. jesteś kobietą, która zakochała się w Muzułmaninie; Twoi rodzice nie
akceptują tego związku,
12. jesteś czarnoskórą studentką, pochodzącą z ubogiej rodziny, przyjechałaś
do Polski na roczne stypendium, nie masz jeszcze znajomych,
13. jesteś matką samotnie wychowującą dziecko, korzystasz z pomocy
Ośrodka Pomocy Społecznej, nie szukasz pracy, ponieważ obecnie nie
możesz zapewnić dziecku opieki, nie stać Cię na przedszkole, nikt
z rodziny też nie może Ci pomóc,
14. jesteś Filipinką słabo mówiącą po polsku, przyjechałaś do Polski ze swoim
mężem – Polakiem, dobrze mówisz po angielsku, szukasz pracy już od
roku, mieszkasz w małej miejscowości,
15. jesteś 70-letnią wdową; mieszkasz sama w kamienicy z piecem, w którym
zimą musisz napalić; dużą część swojej emerytury wydajesz na lekarstwa
z powodu nadciśnienia; Twoje dzieci mieszkają daleko, macie słaby
kontakt,
16. jesteś mamą dziecka niepełnosprawnego, które potrzebuje całodobowej
opieki; nie pracujesz zajmujesz się chorym dzieckiem, prowadzisz dom;
mąż długo przebywa poza domem w pracy,
17. jesteś dzieckiem ojca, który jest prezydentem miasta, a matka dyrektorem
prestiżowej szkoły, kończysz studia psychologiczne;
18. jesteś żoną alkoholika, macie dwójkę dzieci, pracujesz przy obsłudze
klienta w salonie sieci komórkowej,
19. jesteś 34 letnią matką, której syn bierze narkotyki; pracujesz w szkole jako
nauczycielka polskiego;
20. jesteś 38 letnim mężczyzną, który ma wysoki kredyt mieszkaniowy,
a Twoja żona niedawno straciła pracę, macie jedno dziecko;
21. mieszkasz z 80 – letnią matką, która choruje na schizofrenię i musisz się
nią opiekować; pracujesz w zakładzie produkcyjnym na 3 zmiany;
22. jąkasz się od dzieciństwa; masz z tego powodu kompleks, nie możesz
znaleźć pracy;
23. jesteś radnym i interesujesz się prawami mieszkańców,
24. jesteś malarzem, który nie ma pieniędzy i ma trudności ze sprzedażą
swoich obrazów; uwielbiasz malować,
25. jesteś księdzem na wsi,
26. jesteś wytatuowanym na rękach, szyi i nogach mężczyzną, a Twoi sąsiedzi
naśmiewają się z Ciebie, pracujesz w sklepie ze sprzętem sportowym,
27. masz chorobę skórną, na twarzy i rękach masz czerwone plamy, masz
z tego powodu kompleksy.
Następnie każda OU ma wyobrazić sobie swoją rolę. OP czyta pytania, które
mają pomóc w wyobrażeniu sobie roli (po każdym pytaniu chwila ciszy na
refleksję):
- Co robisz rano?
- Co robisz wieczorem?
- Gdzie mieszkasz?
- Gdzie pracujesz?
- Jak spędzasz weekendy?
- Jakie masz relacje ze znajomymi?
- Czego się boisz?
- Co lubisz?
OP informuje grupę, że będzie odczytywać listę sytuacji i jeśli ktoś mógłby
odpowiedzieć TAK na dane stwierdzenie, podnosi rękę i dostaje z torby stojącej
na środku sali cukierek. Lista sytuacji:
- nie doświadczyłaś/doświadczyłeś większych problemów finansowych,
- masz interesującą pracę,
- masz dobre poczucie własnej wartości,
- możesz wyjechać na urlop przynajmniej raz w roku,
- możesz swobodnie flirtować z osobą, która ci się podoba,
- możesz spacerować i trzymać za rękę ukochaną osobę,
- nie czułeś/czułaś się ograniczona normami kulturowymi,
- optymistycznie patrzysz w przyszłość, wierzysz, że zrealizujesz swoje
plany życiowe,
- możesz iść do kina, na koncert, do pubu co najmniej raz w tygodniu,
- uważasz, że możesz studiować i wykonywać wybrany przez siebie zawód,
- nigdy nie czułeś/czułaś się dyskryminowana ze względu na swoje
pochodzenie,
- czujesz, że twoja kultura i religia jest szanowana przez społeczeństwo,
w którym żyjesz,
- czujesz się akceptowany przez środowisko, w którym żyjesz,
- chętnie spotykasz się ze znajomymi w pubach itp. miejscach, chodzisz na
dyskoteki itp.,
- gdy masz zły nastrój, idziesz na zakupy do centrum handlowego
- czujesz wsparcie i pomoc ze strony bliskich osób.
Po odczytaniu wszystkich sytuacji OP prosi, OU o przeczytanie ról i podanie
liczby cukierków. Następnie zachęca do dyskusji, zadając pytania:
- Jak się czujecie?
- Jak czują się osoby, które mają najwięcej cukierków? (Jak się czują osoby,
które stoją z przodu, a ja te, które z tyłu? – dla wersji z krokiem do przodu)
- Jak czują się osoby, które mają najmniej cukierków?
- Czy ktoś w którymś momencie czuł się „gorzej” lub niekomfortowo?
- Czy w tej chwili czujecie, że osoby od was odmienne mogą mieć
trudniejszą sytuację, choć wcale tego nie widać „na pierwszy rzut oka”?
- Jak łatwe lub trudne było wyobrażenie sobie wylosowanej roli?
- Jakie macie przemyślenia?
OP prosi również, by każda OU wyobraziła sobie, że wyrzuca ze swojej głowy
rolę i myśli, które były z nią związane. OP przynosi kosz na śmieci, a każdy ma
podrzeć na kawałki kartkę z rolą i wyrzucić do kosza.
- Co w realnym życiu/ poza salą ćwiczeniową mogą robić osoby, będące w
roli Uprzywilejowanych, czyli tych, którzy mają najwięcej cukierków?
Uwaga: w innej wersji, jeśli sala jest stosunkowo duża, można poprosić OU, by
stanęły w jednej linii. Jeśli osoba może odpowiedzieć twierdząco na dane
stwierdzenie, robi krok do przodu. Jeśli nie, stoi w miejscu. W konsekwencji
część osób będzie stała w oddaleniu od pozostałych. Sytuacja ta obrazuje
nierówność w realizacji celów przez poszczególne osoby. Pokazuje również, że
pomimo chęci, by żyć dobrze, mogą ograniczać nas czynniki zewnętrzne. W ten
sposób osoby mogą doświadczać wykluczenia społecznego. Istotne jest, by
osoby, które znajdują się w pozycjach uprzywilejowanych, które posiadają
określone zasoby, dostrzegały nierówności między ludźmi i wpływały na
poprawę ich sytuacji.
/Źródło: M. Pawlęga (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i
trenerek, Wydawnictwo Lambda, Warszawa 2005, s. 124-126/
Przerwa
15 min.
Doświadczenia związane z sytuacjami dyskryminacyjnymi – ćwiczenie
„Cztery propozycje”
OU indywidualnie opisują na otrzymanej kartce swoje doświadczenia dotyczące
sytuacji dyskryminacyjnych; następnie w parach przedstawiają swoje
doświadczenia i omawiają te przykłady, które chcą.
 praca w parach,
dyskusja
 karty zadań
45 min.
Następnie OP zadaje pytania:
- czy trudno było wypełnić kartę?
- czy trudno było podzielić z innymi własnymi doświadczeniami?
- dlaczego nie reagujemy w sytuacjach, gdy jesteśmy świadkiem
dyskryminacji?
- dlaczego reagujemy na sytuacje dyskryminacyjne?
- gdybyście mieli/miały przeżyć jeszcze raz sytuację, w której
zachowaliście/zachowałyście się według was niestosownie, czy coś
zmienilibyście/zmieniłybyście?
Przykładowe podsumowanie: gdy jesteśmy świadkiem łamania prawa karnego,
powinniśmy zgłosić ten fakt dzwoniąc po policję. Okazując sprzeciw wobec
zachowań dyskryminujących możemy stać się przykładem dla innych. Możemy
tym samym wpłynąć na postępowanie osoby dyskryminującej i uświadomić jej,
że zachowuje się nieprawidłowo. Wiele takich działań wymaga odwagi, każdy
indywidualnie musi ocenić kiedy i w jaki sposób zainterweniować.
/Źródło: Pakiet edukacyjny. Antydyskryminacja, Wyd. CODN, Warszawa 2005, s.92-94/
Ewaluacja
 praca
indywidualna
Co OU zapamiętały, co przemyślały, czy mają jakieś postanowienia, jak się
czuję? + ankieta
OP zapisuj na tablicy flipchart przykładowe pytania:
- jak się czujesz po zajęciach?
- czy masz jakieś postanowienia?
- co wynosisz z tego spotkania?
OP trzyma włóczkę i prosi, by każda OU odpowiedziała na zapisane pytania,
dodając również coś dodatkowego, jeśli ma taką potrzebę i rzuca do pierwszej
osoby, ta osoba ma owinąć sobie wokół nadgarstka kawałek włóczki i rzucić
kolejnej itd.
 kłębek wełny
30 min.
Podsumowanie: Powstała sieć symbolizuje to, że ludzi łączy wiele rzeczy, Was
też łączy wiele. Większość ludzi pragnie tego samego, szczęścia, miłości,
pokoju, zdrowia. Poprzecinam teraz włóczkę, a Wy zawiążcie ją na ręce. Ta
„bransoletka” niech będzie symbolem tego, co Was łączy, ale też Waszej
indywidualności.
/Źródło: oprac. własne/
Łączny czas: 8h
Przy opracowywaniu prezentacji warto skorzystać z:
1) Bojarska K., Psychologiczne i społeczne uwarunkowania stereotypów, uprzedzeń i dyskryminacji, w: Pawlęga M. (red.) Przeciwdziałanie
dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, Warszawa: Lambda Warszawa 2005, p. 7-20.
2) Pawlęga M. (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, Wydawnictwo Lambda, Warszawa 2005
3) Gerrig R. J., Zimbardo P. G., Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008
4) Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa, GWP, Gdańsk 2007
5) Branka M. i Cieślikowska D. (red.), Edukacja Antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, Willa Decjusza, Kraków 2010
6) Piegat-Kaczmarzyk M., Rejmer Z., Psychologiczne skutki uchodźctwa, w: Pawlic-Rafałowska E. (red.), Inny w polskiej szkole, Miasto Sołeczne
Warszawa, Warszawa 2010

Rozwijanie kompetencji międzykulturowych urzędników

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dialog wielokulturowy w opiece zdrowotnej

PROPONOWANY UKŁAD SCENARIUSZA ZAJĘĆ

Wrażliwa kulturowo opieka zdrowotna

Wielokulturowość w polskich więzieniach

Kompetencje kulturowe w pielęgniarstwie

Wrażliwość i otwartość pracowników i pracowniczek urzędów

Wielokulturowość w polskiej szkole

Wielokulturowość w opiece zdrowotnej

Różnorodność jest w(sród) nas - Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Inny w polskiej szkole. Zrozumieć ucznia cudzoziemca

Nie różnicujmy funduszy ze względu na kraj