Kompendium z zakresu wiedzy pożarniczej (plik pdf)

Kompendium z zakresu wiedzy pożarniczej (plik pdf)

Obok specjalistycznego sprz tu do prowadzenia wszelkich działa ratowniczo-ga niczych, stanowi cego wyposa enie
pa stwowej i ochotniczych stra y po arnych, wa n rol w systemie zwalczania po arów odgrywa podr czny sprz t
ga niczy, który przeznaczony jest do gaszenia po arów w zarodku przed przybyciem zast pów PSP lub OSP. Wprawdzie
sprz t podr czny stu y cz ciej osobom spoza naszych szeregów, niemniej wiedza z zakresu jego obsługi i stosowania musi
by (jak cala wiedza po arnicza) przede wszystkim domen stra aków. Uporz dkujmy sobie zatem w pami ci wiedz o nim.
Podr czny sprz t ga niczy, ze wzgl du na niewielkie rozmiary i niedu ilo zawartego w nim rodka ga niczego,
mo e skutecznie zadziała w zasadzie tylko w pierwszej fazie rozwoju po aru, tylko wówczas, gdy płon ca powierzchnia jest
mata. Mo e zatem by wykorzystany przez osob , która zauwa y po ar i od razu przyst pi do czynno ci ga niczych. Dlatego
te rozwi zania konstrukcyjne tych urz dze ga niczych i sposób ich obsługi musz umo liwia posłu enie si nimi osobom
dorosłym, nie maj cym przeszkolenia specjalistycznego. Warto nadmieni , e sprz tem podr cznym powinni umie posłu y
si wszyscy obywatele. Aby tak by mogło, na etykiecie urz dzenia powinien by umieszczony opis sposobu oraz zakres
u ycia.
Umieszczanie sprz tu podr cznego w ochranianych obiektach odbywa si zgodnie z wymaganymi normami. Ilo i rodzaj
sprz tu nale y dostosowa do zabezpieczanej powierzchni, obci enia ogniowego, rodzaju wyst puj cych w pomieszczeniu
materiałów palnych i urz dze , zagro enia wybuchem i zagro enia ludzi. Jedna jednostka sprz tu (np. ga nica), w zale no ci
od warunków, przypada na powierzchni od 150 do 500 m2. Powierzchnie chronione bywaj tak e mniejsze, szczególnie
tam, gdzie wyst puj małe, nie poł czone ze sob pomieszczenia. Ga nice wymagane s tak e w samochodach osobowych.
Do podr cznego sprz tu ga niczego zalicza si :
- hydronetki,
- ga nice,
- małe agregaty ga nicze,
- koce ga nicze.
Hydronetka
Jest to urz dzenie składaj ce si z pojemnika o obj to ci ok. 151 zawieraj cego wod , pompki ss co-ttocz cej i
gumowego w yka zako czonego mał pr downiczk . Aby u y hydronetki, nale y: chwyci za uchwyt, przenie j na
odległo 3-5 m. od ognia, jedn dłoni trzyma pr downiczk , a drug za pomoc pompki pompowa wod . Podczas
gaszenia hydronetk druga osoba mo e uzupełnia w pojemniku wod , co umo liwi ci gł prac urz dzenia. Hydronetka
najskuteczniej gasi małe po ary ciał stałych. Nie nale y stosowa jej do gaszenia płon cej cieczy, gazów i metali lekkich, a
przede wszystkim urz dze elektrycznych b d cych pod napi ciem. Działanie wod na urz dzenia elektryczne nara a
ratownika na pora enie pr dem.
Ga nice
S to urz dzenia, których całkowita masa nie przekracza 20 kg, zdolne do samodzielnego wyrzucania rodka ga niczego
na skutek działania ci nienia gazu, który spełnia rol wyrzutnika. Zadziałanie ga nicy nast puje po otwarciu zaworu. Zawór
mo e by otwierany za pomoc pokr tła lub d wigni zabezpieczonej zawleczk . W ga nicach pianowych uruchomienie
nast puje po wbiciu do wn trza ga nicy zbijaka, który przebija przepon oddzielaj c dwa reaguj ce ze sob roztwory.
Uruchomienie ga nicy powinno odbywa si w bezpo rednim s siedztwie ródła ognia, gdy niewielka zawarto
rodka
ga niczego w butli ogranicza bardzo czas działania. W zale no ci od zastosowanego rodka ga nice dziel si na:
- pianowe,
- niegowe,
- proszkowe,
- halonowe.
Ga nice pianowe
1
Najcz ciej ga nica pianowa składa si z 10-litrowego stalowego pojemnika z umieszczonymi na
zewn trz uchwytami, szklanego naczynia umieszczonego wewn trz, przepony oddzielaj cej szklane na
czynie od pojemnika i zbijaka umo liwiaj cego przebicie przepony w trakcie uruchamiania urz dzenia.
W szklanym naczyniu znajduje si wodny roztwór kwasu, w pojemniku metalowym za roztwór
zasadowy (alkaliczny). Aby uruchomi ga nic , nale y zdj j z wieszaka, tu przed rozpocz ciem
gaszenia odwróci do góry dnem i wbi zbijak uderzaj c o twarde podło e. Wbicie zbijaka powoduje
wymieszanie si dwóch roztworów, a tym samym burzliw reakcj , w wyniku której wydziela si
dwutlenek w gla wytwarzaj cy pian chemiczn . Wytworzone w butli ci nienie powoduje wyrzucenie
piany przez dysz na odległo kilku metrów. Warto pami ta , e procesu wydobywania si piany nie
mo na zatrzyma . Obok ga nic wytwarzaj cych pian chemiczn stosowane s tak e ga nice z pian
mechaniczn . W ich wn trzu znajduje si roztwór wodny rodka pianotwórczego, za wyrzutnikiem
piany jest znajduj cy si w małym zbiorniczku dwutlenek w gla. Uruchomienie polega na przebiciu płytki
zabezpieczaj cej zbiorniczek z dwutlenkiem w gla, który po uwolnieniu si powoduje wzrost ci nienia
wymienionego roztworu, jego spienienie i wyrzucenie na zewn trz butli. Ga nice pianowe u ywane s
do gaszenia po arów ciał stałych i cieczy palnych. Ze wzgl du na zawarto wody w pianie nie wolno
u ywa ich do gaszenia urz dze elektrycznych pod napi ciem.
Ga nica niegowa
Składa si z butli stalowej, wysokoci nieniowej, zaworu z pokr tłem lub d wigni , zaworu
bezpiecze stwa, w a z dysz lub dyszy osadzonej na krótkim przewodzie sztywnym. rodkiem
ga niczym stosowanym w urz dzeniu jest dwutlenek w gla (CO2) spr ony pod du ym ci nieniem. Z
uwagi na temperatur krytyczn CO2 wynosz c +31 °C i mo liwo samoczynnego rozładowania si
butli przez zawór bezpiecze stwa po przekroczeniu tej temperatury, ga nice niegowe nale y chroni
przed nagrzewaniem od zbyt wysokiej temperatury otoczenia i promieniowania słonecznego.
Uruchomienie ga nicy polega na otwarciu zaworu za pomoc pokr tła lub (w nowszych typach) d wigni.
Wydobywaj cy si gaz rozpr a si i przechodzi głównie w stan lotny. Cz
gazu osi ga stan skupienia
stały osadzaj c si na gaszonych powierzchniach w postaci suchego niegu. St d nazwa - ga nica
niegowa. Ga nice niegowe mog słu y do gaszenia wszystkich materiałów palnych.
Ga nice proszkowe
To urz dzenia o ró nej wielko ci zawieraj ce w butlach proszek ga niczy oraz dwutlenek w gla lub azot
(gazy oboj tne) jako wyrzutnik. W celu uruchomienia małej ga nicy, z zaworem przy butli nale y
wyszarpn zawleczk zabezpieczaj c d wigni , a nast pnie nacisn d wigni otwieraj c zawór. W
urz dzeniach wi kszych uruchomienie polega na wbiciu zbijaka i otwarciu zaworu w pr downiczce przez
wyszarpni cie zawleczki i naci ni cie d wigni. Z uwagi na ró ne rozwi zania techniczne stosowane w
ga nicach proszkowych warto zapozna si ze wskazaniami umieszczonymi na etykiecie na butli. Proszek
ga niczy jest tak e rodkiem uniwersalnym, słu y do gaszenia wszystkich rodzajów po arów, niemniej
przy działaniu na urz dzenie elektryczne nale y zachowa odst p nie mniejszy ni 1 metr. Nale y uwa a
tak e, by nie gasi urz dze , w których napi cie przekracza 1000 V.
Ga nice halonowe
Składaj si ze zbiornika wypełnionego halonem pod odpowiednim ci nieniem, z zaworu z d wigni lub pokr tłem,
manometru (przy wi kszych butlach) do pomiaru ci nienia oraz dyszy lub w yka z dysz . Po otwarciu zaworu halon
wydobywa si z butli pod własnym ci nieniem. Mimo du ej skuteczno ci gaszenia ga nice balonowe - z uwagi na
ograniczenie produkcji halonów - wycofywane s z u ycia.
Małe agregaty ga nicze
Agregaty ga nicze to urz dzenia wi ksze od ga nic. Z uwagi na wi ksz mas umieszczane s zazwyczaj na wózkach
dwukołowych. Zawarto
rodka w agregatach waha si w granicach od 25 do 150 kg. Stosowanie i obsługa agregatów
praktycznie nie ró ni si od obsługi ga nic. Podobnie jak ga nice stosuje si agregaty pianowe, niegowe i proszkowe.
2
Nale y pami ta o tym, eby do gaszenia po arów u y odpowiednich rodków. Tak wi c do po arów z grupy A u ywana
jest woda, piana ga nicza, proszek ga niczy, dwutlenek w gla, do grupy B piana ga nicza, proszek ga niczy, dwutlenek
w gla, halon, natomiast do grup C i E proszek ga niczy, dwutlenek w gla oraz halon. Podczas doboru rodka ga niczego
nale y równie pami ta o tym aby straty wywołane nasz działalno ci nie były wi ksze ni straty spowodowane samym
po arem. Tak wi c do gaszenia ksi ek nie jest wskazana ga nica pianowa. Ugasi je bardzo dobrze, ale równie je zmoczy
co powoduje dodatkowe zniszczenie zbioru, poza tym nie mo na jej wył czy zanim si cała nie opró ni. Ga nica proszkowa
znowu powoduje ogromne zapylenie pomieszczenia.
Nale y równie pami ta o tym, e przy u yciu ga nic ( adnego typu) nie mo na gasi płon cych na ludziach ubra
(nale y to robi przy u yciu koca ga niczego), obowi zuje równie całkowity zakaz gaszenia przy u yciu wody lub ga nic
pianowych urz dze pod napi ciem poniewa grozi to pora eniem pr dem, metali oraz karbidu. Przy u yciu wody nie mo na
gasi równie tłuszczy, paliw oraz olejów.
Podczas gaszenia po aru nale y pami ta , aby kierowa strumie rodka ga niczego na pal ce si przedmioty lub
obiekty od skraju ognia w kierunku rodka. Podczas gaszenia przedmiotów ustawionych pionowo nale y skierowa strumie
rodka ga niczego od góry w dół.
Koce ga nicze
Słu do odcinania dopływu powietrza do płon cych materiałów. Wykonane s z tkaniny szklanej, niepalnej. U ycie polega
na szczelnym przykryciu małego, płon cego przedmiotu lub np. niewielkiego zbiornika z pal c si ciecz . U ywaj c koca
nale y pami ta , by przykrywa zarzewie ognia od swojej strony, aby unikn poparzenia ogniem.
Omawiaj c podr czny sprz t ga niczy warto przytoczy zasady jego rozmieszczenia:
- sprz t nale y umieszcza w miejscach widocznych i dost pnych,
- droga doj cia do sprz tu powinna mie szeroko
co najmniej 1 m, a jej długo
nie powinna przekracza 30 m,
- urz dzenia powinny by zabezpieczone przed wysok temperatur , napromieniowaniem i mo liwo ci powstania
uszkodze mechanicznych.
Tłumica
Tłumica słu y do gaszenia pal cych si traw.
Dla stra aków, którzy podczas akcji ratowniczo-ga niczej spotkali si z ywiołem ognia, po ar jest czym bliskim, znanym.
Jednak własne obserwacje zjawiska warto obudowa informacjami teoretycznymi, aby gł biej rozpozna ywioł, z którym
przychodzi nierzadko walczy . Spróbujmy wi c przypomnie sobie podstawowe poj cia charakteryzuj ce proces palenia i
po ar.
Proces spalania
Spalanie jest procesem gwałtownego utleniania materiałów palnych, tzn, ł czenia materiałów palnych z tlenem lub innymi
utleniaczami, w wyniku którego wytwarzane jest ciepło, wiatło oraz produkty spalania: dymy i gazy.
Aby proces spalania mógł zaistnie , potrzebne s trzy składniki:
* materiał palny, który mo e ulega utlenianiu,
* powietrze, które zawiera tlen,
* ródło energii inicjuj ce zapalenie (np.: płomie zapałki, iskra elektryczna lub mechaniczna).
Spalaniu najcz ciej towarzyszy płomie . Zjawisko to jest charakterystyczne głównie dla materiałów organicznych, które
na skutek wzrostu temperatury rozkładaj si i wytwarzaj pary i gazy palne. Spalaj ce si gazy i pary nad powierzchni
palnego materiału tworz płomie . Spalanie mo e by oczywi cie tak e bezpłomieniowe. Nazywamy je wówczas arzeniem.
Materiały palne
Wszystkie materiały mo emy podzieli na: palne i niepalne. Materiał niepalny poddany badaniom w okre lonych
warunkach i czasie nie zapala si . Nie wydziela te par i gazów, które mog si zapali , a tak e nie wydziela ciepła, które
3
umo liwia podniesienie temperatury do okre lonej warto ci.
Materiał palny nie spełnia przynajmniej jednego z warunków okre lonych dla materiału niepalnego. Materiały palne dzielimy
na: trudno zapalne i łatwo zapalne.
Próbka materiału trudno zapalnego umieszczona w odpowiednich warunkach i poddana działaniu płomienia pali si w
płomieniu, za po odsuni ciu płomienia ga nie. Próbka łatwo palna pali si tak e po odj ciu płomienia.
Aby mogło doj do rozpocz cia procesu spalania, materiał musi osi gn temperatur zapłonu lub zapalenia.
Temperatur zapłonu jest najni sza temperatura, przy której zgromadzone nad powierzchni materiału palnego pary mog
pali si przez krótk chwil w wyniku zetkni cia ze ródłem energii (płomykiem inicjuj cym). Temperatur zapalenia jest
najni sza temperatura, do której musi by ogrzany materiał palny, aby mógł si zapali bez udziału otwartego ognia.
Temperatura zapalenia zale y od stopnia rozdrobnienia materiału, rodzaju ródła ciepła i czasu jego oddziaływania.
Podział po arów na grupy
W zale no ci od rodzaju materiału i sposobu jego spalania po ary mo emy podzieli na cztery grupy: A, B, C i D.
* Do grupy A zaliczamy po ary ciał stałych pochodzenia organicznego (np.: drewno, skóra, papier, w giel, tkaniny naturalne),
przy spalaniu których powstaje zjawisko arzenia.
* Do grupy B zalicza si po ary cieczy palnych oraz substancji stałych, które pod wpływem temperatury topi si . Substancje
te to np.: benzen, etylina, alkohole, oleje, tłuszcze, smoła, parafina.
* Do grupy C nale po ary gazów (np.: gaz ziemny, propan-butan, acetylen, wodór).
* Grup D tworz po ary metali lekkich (sód, potas, magnez).
Zjawiska towarzysz ce spalaniu
W trakcie spalania wydzielaj si substancje niekorzystne z punktu widzenia działa ga niczych. S to:
* gazy palne,
* gazy toksyczne,
* dymy.
Najcz ciej wydzielaj cymi si gazami palnymi s : tlenek w gla i wodór. Tlenek w gla jest efektem spalania materiałów
palnych przy niedostatecznej ilo ci powietrza. Gromadz ce si w atmosferze po aru w pomieszczeniu zamkni tym gazy
po arowe nagrzewaj si do temperatury wy szej od temperatury zapalenia. Mog jednak nie ulec zapaleniu z uwagi na
niedobór tlenu. W przypadku otwarcia drzwi lub okna dochodzi do zapalenia si tych gazów.
Do wydzielaj cych si w rodowisku po aru gazów toksycznych najcz ciej nale : zwi zki chloru, które powstaj w
wyniku rozkładu powszechnie stosowanego tworzywa sztucznego - polichlorku winylu. Równie niebezpieczny dla ycia
ludzkiego jest powstaj cy przy niedoborze tlenu tlenek w gla (tzw. czad).
Niepełne spalanie materiałów powoduje powstawanie dymów. S to drobniute kie cz steczki ciał unosz ce si wraz z
gazami po arowymi w powietrzu. Dymy w bardzo du ym stopniu utrudniaj działania ratowniczo-ga nicze. Akcja w dymie
wymaga nierzadko stosowania sprz tu ochrony dróg oddechowych. Ponadto tym ogranicza widoczno . Przy du ym
zadymieniu jest ona wr cz zerowa.
Strefy po arowe
Strefy po arowe s przestrzeni , w której powstał po ar i wyst puj zjawiska maj ce wpływ na sytuacj po arow . Dzieli
si je na:
* stref spalania,
* stref oddziaływania cieplnego,
* stref zadymienia.
W strefie spalania nast puje przygotowanie materiału do spalania oraz spalenie. W strefie oddziaływania cieplnego
temperatura powoduje zagro enie rozszerzenia si po aru oraz zagro enia dla ycia i zdrowia ludzi. Wielko tej strefy
zale y głównie od rodzaju po aru, temperatury spalania, wielko ci strefy spalania i sposobów rozchodzenia si ciepła.
Stref zadymienia stanowi przestrze wypełniona dymem. W po arach zewn trznych strefa ta przekracza znacznie stref
oddziaływania cieplnego i zale y od ilo ci wydzielaj cego si dymu i warunków meteorologicznych.
Parametry rozwoju po arów
Rozwój ka dego po aru zale y od szybko ci spalania, temperatury oraz intensywno ci wymiany gazowej.
Szybko spalania, która jest ilo ci spalonej substancji w jednostce czasu na okre lonej powierzchni, zale y od
wła ciwo ci fizykochemicznych substancji, jej temperatury, wymiany ciepła, wymiany gazowej i warunków meteorologicznych.
Drugim parametrem rozwoju po aru jest jego temperatura. Temperatura po aru wewn trznego jest redni temperatur w
płon cym pomieszczeniu. Temperatura po aru zewn trznego, to temperatura płomienia, inaczej - strefy spalania.
Kolejnym parametrem rozwoju po aru jest intensywno wymiany gazowej. Wymiana gazowa to ruch ogrzanych
produktów spalania przemieszczaj cych si od sfery spalania na zewn trz i dopływaj cego powietrza z zewn trz do strefy
spalania. Intensywno opisuje si ilo ci dopływaj cego powietrza w jednostce czasu w stosunku do powierzchni po aru.
Intensywno wymiany gazów jest oczywi cie znacznie wi ksza w przypadku po arów zewn trznych ni w przypadku
po arów wewn trznych.
Omawiaj c po ar warto przytoczy poj cie rozprzestrzeniania si po aru. Jest to przyrost parametrów geometrycznych
takich jak: powierzchnia, obj to , obwód. Na rozprzestrzenianie si po arów wpływa liniowa pr dko . Liniowa pr dko
4
rozprzestrzeniania si po aru jest stosunkiem drogi, jak przebył płomie po płon cej powierzchni do jednostki czasu.
Pr dko liniowa przy po arach cieczy palnych jest nieporównywalnie wi ksza, ni przy po arach ciał stałych. W przypadku
po arów ciał stałych o kształtach przestrzennych najwi ksza jest pr dko liniowa przy ruchu z dołu do góry.
W mnogo ci po arów dostrzegamy ró ne przyczyny ich powstawania. S w ród nich: wady i niewła ciwa eksploatacja
urz dze elektrycznych i ogrzewczo-kominowych, wady urz dze technicznych, le rozwi zane procesy technologiczne,
wreszcie działanie sił przyrody, ale najwi cej po arów wybucha na skutek ludzkiej lekkomy lno ci, a mianowicie:
nieeostro no ci osób dorosłych.
W ród tych przyczyn wyodr bniamy trzy zasadnicze grupy:
. nieostro no
przy posługiwaniu si ogniem otwartym,
. nieostro no
przy posługiwaniu si substancjami łatwopalnymi,
. nieostro no
przy prowadzeniu prac po arowe niebezpiecznych.
Posługiwanie si otwartym ogniem
Otwartym ogniem w r kach człowieka s najcz ciej zapalone zapałki, zapalniczki, tl ce si papierosy i fajki. Pojawia si
on w wyniku bezmy lno ci w ró nych miejscach. Papierosy np. przypalane s i palone przez nieodpowiedzialnych ludzi w
przeró nych miejscach: w lasach podczas spacerów i grzybobrania, przy wysuszonym zbo u i na cierniskach podczas prac
niwnych, w stodołach, oborach i budynkach gospodarczych podczas karmienia zwierz t itp. Nietrudno sobie wyobrazi , e
rzucona nieopatrznie, nie dogaszona zapałka, strz ni ty, roz arzony tyto i porzucony niedopałek mog zapali such
ciółk le n , słom na polu, w stodole, czy oborze. Znacznie wi ksze ryzyko spowodowania po aru wyst puje, gdy
nieostro ny człowiek jest pod wpływem alkoholu, a to, niestety, zdarza si nierzadko. Szczególnie niebezpieczne jest
u ywanie otwartego ognia w miejscach podatnych na zapalenie i wybuch. Do miejsc tych mo na zaliczy np. pomieszczenia
magazynowe, gdzie przechowywane s substancje łatwopalne (kleje, farby, lakiery, rozpuszczalniki, palne materiały
strz piaste i inne), pomieszczenia produkcyjne i usługowe, w których do wytwarzania lub naprawiania ró nych wyrobów i
przedmiotów u ywa si substancji łatwopalnych. W tego typu pomieszczeniach obowi zuje bezwzgl dny zakaz u ywania
otwartego ognia, a wi c tak e palenia tytoniu, bowiem najmniejszy płomyk, roz arzony popiół z papierosa, a nawet iskra
mo e spowodowa nie tylko zapalenie si wymienionych wy ej materiałów, ale równie wybuch oparów wydzielaj cych si z
lakierów, farb, czy ró nego rodzaju cieczy, par wymieszanych z powietrzem. Nierzadk przyczyn po arów jest palenie
ogniska bez zachowania wymaganych zasad bezpiecze stwa po arowego. Wybuchaj one przede wszystkim w lasach. Nie
zwa aj c na wymagan , stumetrow odległo ognisk od lasu ludzie rozpalaj ogie na skrajach lasów i na polanach.
Palenie ognisk w lesie mo liwe jest jedynie w miejscach wyznaczonych przez nadle nictwo i odpowiednio przygotowanych
(m.in. przez wybetonowane paleniska).
Podobnym zjawiskiem jest nagminne wypalanie zeschłych, ubiegłorocznych traw i pozostało ci po uprawach rolnych.
Osoby wypalaj ce trawy chc jak najmniejszym wysiłkiem oczy ci ziemi , a nie bior pod uwag , e ogie osłabia warto ci
gleby oraz niszczy niektóre gatunki ro lin i drobne zwierz ta. Wypalanie zeschłych ro lin ko czy si niekiedy gro nym
po arem lasów i zabudowa znajduj cych si w pobli u. Ma to miejsce wówczas, gdy człowiek wypalaj cy ro liny nie mo e
poradzi sobie z opanowaniem rozszerzaj cego si ognia lub pozostawi wypalany teren bez opieki. Najsmutniejsze w tym
zjawisku jest, e niektóre osoby, zwłaszcza dzieci, czyni sobie z wypalania zabaw . U ywanie otwartego ognia, to tak e
posługiwanie si wiecami oraz lampami naftowymi i olejowymi. Nieumiej tne przy wiecanie sobie w miejscach, gdzie
znajduj si materiały łatwopalne czasami ko czy si po arem. Po arem mo e sko czy si tak e wysypywanie nie
wygaszonego popiołu z pieca. Zdarza si to zazwyczaj w gospodarstwach wiejskich. Wysypany na podwórze gor cy popiół
mo e by przemieszczony przez wiatr na znajduj ce si przy budynkach inwentarskich pozostało ci słomy, siana lub
drobnego chrustu.
Nieostro no
osób przy posługiwaniu si substancjami łatwopalnymi
Po arem mo e zako czy si nieumiej tne posługiwanie si cieczami łatwopalnymi. Najcz
podczas:
. rozpalania pieców przy u yciu cieczy łatwo zapalnej,
. prania odzie y w benzynie lub innym rozpuszczalniku,
. u ywania cieczy łatwopalnej do zmywania z podłóg ró nego rodzaju nieczysto ci,
5
ciej do zagro enia dochodzi
. przelewania płynów łatwopalnych w pobli u ródła ognia lub w miejscu promieniowania cieplnego.
Podczas rozpalania ognia w piecu przy u yciu płynu łatwopalnego zdarza si nieostro ne przedawkowanie ilo ci cieczy,
co powoduje gwałtowny rozwój ognia, zapalenie si palnej wykładziny na podłodze, a nawet odzie y na osobie rozpalaj cej
ogie . Bywały przypadki, w których nieumiej tne rozpalanie ognia ko czyło si nie tylko po arem budynku, ale silnym
poparzeniem lub mierci sprawcy po aru. Podobne zagro enie stwarza mycie w rozpuszczalnikach ró nych przedmiotów i
zmywanie brudnych plam z podłóg. W tych przypadkach tak e pojawia si elektryczno statyczna i mo liwy jest przeskok
iskry elektrostatycznej. Nale y pami ta tak e, e paruj ca z powierzchni podłogi ciecz palna mo e zetkn si tak e z innym
ródłem energii, np. zapalonym papierosem. Innym rodzajem zagro enia wynikaj cego z nieostro nego obchodzenia si z
substancjami łatwopalnymi jest niewła ciwe posługiwanie si materiałami pirotechnicznymi. W ostatnich latach pojawiły si w
handlu du e ilo ci sztucznych ogni, rac i petard. Nierzadko te niebezpieczne wyroby znajduj si w r kach osób
nieodpowiedzialnych i dzieci. Odpalenie racy, której nie dogaszone fragmenty spadaj na palne podło e, niekiedy ko czy si
po arem.
Nieostro no
osób dorosłych przy prowadzeniu prac po arowe niebezpiecznych
Najwi cej po arów w tej grupie wybucha na skutek:
- niewła ciwego prowadzenia prac spawalniczych (bez odpowiedniego przygotowania stanowiska pracy i bez przestrzegania
okre lonych instrukcj przepisów),
- braku wła ciwego nadzoru nad pracami spawalniczymi,
- prowadzenia prac budowlanych z u yciem ognia w pobli u materiałów palnych.
Podczas spawania przy u yciu elektrod dochodzi do rozpryskiwania si rozszerzonych drobin metalu, które w zetkni ciu z
palnym podło em wywołuj zarzewia ognia. Najwi ksze zagro enie wyst puje w warsztatach, w których nierzadko podłogi
zabrudzone s palnymi olejami, gdzie w ró nych zakamarkach znajduj si brudne, nasycone rozpuszczalnikami i olejami
szmaty. Du o do yczenia pozostawiaj tak e miejsca budowy, gdzie zalegaj porozrzucane materiały i substancje palne, a
obok nich prowadzone s wbrew przepisom prace spawalnicze, rozgrzewane za pomoc ognia smoły, lepiki itp.
Scharakteryzowane skrótowo przyczyny powstawania po arów na skutek nieostro no ci ludzi wskazuj , e gro ba po aru
powodowana lekkomy lno ci jest bardzo du a.
Przyczyny powstawania po arów.
Przyczyny powstawania po arów mog by ró ne, do najcz ciej spotykanych zalicza si :
1. Nieostro no osób dorosłych jak i dzieci przy posługiwaniu si ogniem otwartym np. płomieniem, zapałkami,
papierosami itp.
Przejawy nieostro no ci to:
- porzucanie nie wygaszonych papierosów i zapałek w otoczeniu materiałów palnych,
- palenie tytoniu w miejscach podatnych na zapalenie i wybuch,
- stosowanie ognia w otoczeniu par cieczy i gazów palnych,
- palenie ogniska bez zachowania wymaganych zasad bezpiecze stwa przeciwpo arowego,
- wypalanie traw i pozostało ci po uprawach rolnych,
- nieostro ne obchodzenie si ze wiecami, lampami naftowymi itp.
2. Nieostro no osób dorosłych jak i dzieci przy posługiwaniu si substancjami łatwopalnymi np.:
- stosowanie płynów łatwo zapalnych do zmywania ró nego rodzaju nieczysto ci (zmywanie podłóg),
- pranie odzie y w benzynie lub innym rozpuszczalniku,
- rozpalanie pieców przy u yciu cieczy łatwo zapalnej,
- nieostro ne przelewanie cieczy łatwo zapalnej np. w pob1i u ródła ognia i promieniowania cieplnego,
- niewła ciwe posługiwanie si substancjami pirotechnicznymi (sztuczne ognie).
3. Nieostro no osób dorosłych przy prowadzeniu prac po arowo niebezpiecznych np.:
- niewła ciwe przygotowanie stanowiska pracy do prowadzenia prac spawalniczych, a w tym nieprzestrzeganie re imu
przewidzianego w instrukcji,
- brak wła ciwego nadzoru nad procesem spawalniczym,
- prowadzenie prac remontowo - budowlanych z u yciem ognia w pobli u materiałów palnych.
4. Wady urz dze i instalacji elektrycznych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Przykłady:
- nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna,
- przeci enie instalacji elektrycznej,
- wady i uszkodzenia instalacji jak i urz dze ,
- nie usuwanie wad maj cych wpływ na awarie w instalacji elektrycznej,
- eksploatacja prowizorycznych urz dze elektrycznych np. tzw. "kablówek" z drutu aluminiowego podatnego na złamania,
6
- eksploatacja punktów wiet1nych ( arówek) w bliskiej odległo ci od materiału palnego,
- samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urz dze ,
- naprawa bezpieczników drutem,
- stosowanie palnych osłon na punkty wiet1ne,
- zewn trzne mechaniczne uszkodzenia instalacji.
5. Wady elektrycznych urz dze ogrzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja np.:
- eksploatacja elektrycznych urz dze grzewczych niesprawnych technicznie lub wykonanych prowizorycznie (samodzielnie),
- pozostawienie bez dozoru przeno nych urz dze grzejnych takich jak grzałki, czajniki, grzejniki, e1azka itp.,
- eksploatacja urz dzenia grzejnego bez odpowiedniego zabezpieczenia na palnym podło u lub w pobli u materiału palnego.
6. Wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urz dze ogrzewczych na paliwo stałe, ciekłe i gazowe. Przykłady:
- niewła ciwy dobór oraz stan techniczny urz dzenia ogrzewczego (p kni cia, nieszcze1no ci, niewła ciwe podł czenia rur
dymowych),
- nie zachowanie wymaganej odległo ci urz dzenia ogrzewczego od materiału palnego,
- wysypywanie aru piecowego (szlaki) w miejscu nara onym na zapalenie,
- uszkodzenia kominów, palenisk, przewodów dymowych i spalinowych,
- wyst powanie (wbudowanie) palnych elementów konstrukcyjnych (drewnianych) w kominie,
- niewła ciwa obsługa urz dze i instalacji na gaz propan - butan w butlach, (od1egło od ródeł ciepła, nieszczelno ci itp.),
- suszenie lub przechowywanie materiałów palnych jak odzie , surowce, paliwo w bliskim s siedztwie ródeł ognia i ciepła,
- zbyt intensywne palenie w palenisku powoduj ce wydobywanie si iskier z komina lub zapalenie sadzy,
- brak nadzoru nad piecami w czasie palenia w nich.
7. Wady urz dze mechanicznych oraz nieprawidłowa ich eksploatacja np.:
- nieprawidłowy dobór konstrukcyjny urz dzenia mechanicznego np. powoduj cego stałe tarcie, a za tym nagrzewanie si lub
iskrzenie,
- brak konserwacji urz dze np. ło ysk powoduj cych nagrzanie materiału przyległego,
- pozostawienie maszyn i urz dze lub aparatury w czasie pracy bez opieki i fachowego nadzoru,
- brak konserwacji instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej.
8. Wady procesów oraz nieprzestrzeganie re imów technologicznych. Przykłady:
- niewła ciwy dobór urz dze i instalacji (wytrzymało , rednica, ci nienie itp.),
- niewła ciwe dozowanie cieczy łatwo zapalnej w urz dzeniu,
- nadmierne podgrzewanie pojemników z płynami łatwo zapalnymi,
- pozostawienie bez dozoru pracuj cych urz dze technologicznych,
- przekraczanie re imu technologicznego takich jak temperatura, ci nienie, dozowanie itp.,
- meszcze1no ci aparatury i urz dze powoduj cych wyciek cieczy itp.,
- samodzielne usuwanie automatyki sterowania i kontroli urz dzenia.
9. Nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych np.:
- niewła ciwe składowanie materiałów i surowców mog cych wchodzi z sob w reakcje chemiczne, b d te reaguj cych na
ciepło, wiatło, wilgo itp.,
- przechowywanie materiałów palnych (cieczy) w nieszczelnych naczyniach b d podatnych na stłuczenia.
10. Samozapalenie si materiałów.
Samozapalenie powstaje na skutek zachodz cych procesów biochemicznych w materiale podatnym na takie czynniki.
Proces ten powoduje samoogrzewanie i w konsekwencji cz sto prowadzi do samozapalenia. Samozapaleniu ulegaj
materiały zaolejone np. zbite w skrzyni czy ciwo, materiały wilgotne takie jak w giel, siano, pasza, nawozy sztuczne
niewła ciwie składowane.
11. Wyładowania elektryczne.
Wyładowania e1ektryczno ci dzieli si na:
- wyładowania atmosferyczne (pioruny),
- wyładowania e1ektrycmo ci statycznej.
Wyładowania atmosferyczne mog powodowa ofiary w ludziach. Na wyładowania tego typu najbardziej nara one s
wysokie obiekty i odosobnione drzewa. Powstałym wskutek wyładowa atmosferycznych po arom mo na zapobiega tylko
zakładaj c wła ciwie wykonane instalacje odgromowe czyli piorunochronne.
Elektryczno statyczna polega na powstawaniu ładunków elektrycznych na cz ciach maszyn, instalacjach, pasach
transmisyjnych itp. miejscach, gdzie nast puje stykanie si i rozdzielanie ró nych ciał, tarcie, przelewanie, przewijanie,
chodzenie w gumowym obuwiu itp. Zjawiska powy sze mog powodowa powstawanie iskier. Zapobiega temu mo na
poprzez uziemianie ró nego rodzaju maszyn, zbiorników i instalacji.
14. Podpalenia.
Najcz ciej podpalenia powstaj na tle:
- zazdro ci lub konkurencji,
- ch ci ukrycia nadu y finansowych,
- zatarcia ladów przest pstwa,
- otrzymania zysku z tytułu odszkodowania,
- choroby psychicznej itp.
15. Inne przyczyny po arów:
Do tej grupy przyczyn powstawania po arów zalicza si mi dzy innymi:
- iskry wydobywaj ce si z parowozu lub urz dzenia szlifierskiego,
- magazynowanie materiałów palnych w pobli u budynków,
- stosowanie iskrz cych urz dze i obuwia w pomieszczeniach zawieraj cych st enia gazów lub płynów wybuchowych,
7
- otwieranie beczek z rozpuszczalnikiem przy u yciu iskrz cych narz dzi,
- nie oczyszczanie w przewidzianych terminach przewodów dymowych i spalinowych itp.
Gaszenie po arów to wiele skomplikowanych czynno ci zale nych od rozwoju sytuacji. Mo na powiedzie , e zawsze
przebiega inaczej, bo nie ma dwóch identycznych zdarze , dwóch po arów, które rozwijałyby si w taki sam sposób.
Niemniej, w celu przygotowania si do skutecznych działa ga niczych wykorzystujemy pewne podobie stwa, powtarzalne
zjawiska i konstruujemy formy, które pozwalaj nam osi gn umiej tno ci umo liwiaj ce pokonanie zagro enia. W walce z
po arami wyró niamy dwie podstawowe formy: natarcie i obron .
Natarcie
Jest to główna metoda walki z po arem, która polega na bezpo rednim działaniu na ogniska po aru rodkami ga niczymi.
W metodzie tej chodzi o przerwanie procesu palenia. Skuteczno natarcia, a wi c szybko przerwania procesu palenia
zale y od wielu czynników:
- wła ciwego doboru rodków ga niczych,
- umiej tno ci wprowadzenia rodków ga niczych do rodowiska po aru,
- zastosowania sprz tu ga niczego o wla ciwych parametrach takich jak: wydajno , ci nienie, zasi g, w przypadku piany
ga niczej - liczba spienienia,
- zapewnienia ci gło ci podawania rodka ga niczego.
Natarcie mo e by prowadzone w ró ny sposób. Generalnie rozró niamy natarcie: zewn trzne i wewn trzne.
Natarcie zewn trzne prowadzimy podczas gaszenia po arów silnie rozwini tych. Wsz dzie tam, gdzie działanie
wewn trz obiektu jest ju niemo liwe. Mamy z nim do czynienia najcz ciej podczas po arów budynków inwentarskich i
stodół.
Natarcie wewn trzne stosowane jest wsz dzie tam, gdzie mo liwe jest operowanie pr dami ga niczymi wewn trz
pomieszcze . Najcz ciej czynimy to w murowanych budynkach mieszkalnych, piwnicach itp. Prowadzenie natarcia
wewn trznego wymaga znacznie lepszego przygotowania pr downików, o czym pisałem w poprzednich artykułach tego
cyklu.
Natarcie ze wzgl du na rozmieszczenie stanowisk ga niczych dzieli si tak e na: frontalne, oskrzydlaj ce i okr aj ce.
Natarcie frontalne (zwane tak e czoło wym) polega na skierowaniu pr dów ga niczych na front (czoło) po aru. Ma ono
na celu ograniczenie rozprzestrzeniania si po aru na jego froncie, wzdłu osi rozwoju po aru. W tym przypadku siły i rodki
nie mog by przegrupowywane i kierowane do innych zada .
Natarcie oskrzydlaj ce stosuje si , gdy wyst puj trudno ci z prowadzeniem natarcia frontalnego. Zajmuje si wówczas
pozycje po jednej stronie czoła (natarcie jednostronne) lub po obydwu stronach czoła po aru (natarcie dwustronne). Jego
zadaniem jest zaw enie czoła po aru.
Natarcie okr aj ce jest najbardziej skuteczn form działa ga niczych. Polega na prowadzeniu akcji ga niczej na całym
obwodzie po aru. Przy natarciu okr aj cym wymagane jest jednak posiadanie wystarczaj cej ilo ci sił i rodków.
Obrona
Jest to druga metoda działa taktycznych polegaj ca na kierowaniu rodków ga niczych na obiekty zagro one po arem.
W zale no ci od potrzeb i ukierunkowania zada obron dzielimy na trzy rodzaje: obrona bli sza, obrona dalsza (zwana
osłon ), obrona przez opó nianie (zwana manewrow ).
Obrona bli sza polega na ochranianiu obiektów bezpo rednio zagro onych działaniem ognia, a wi c ma nie dopu ci do
rozprzestrzeniania si ognia. W działaniach ratowniczych prowadzonych przez OSP najcz ciej obron bli sz prowadzimy
poprzez schładzanie przyległych budynków pr dami wody lub pokrywanie zagro onych obiektów warstw piany ga niczej.
Obrona dalsza ma na celu ochranianie obiektów zagro onych przez ognie lotne lub wybuchy. Jej głównym zadaniem jest
niedopuszczenie do tworzenia nowych ognisk po aru.
Obrona przez opó nianie ma za zadanie zmniejszenie intensywno ci spalania płon cego materiału, a tym samym
rozprzestrzenienia si po aru. Stosujemy j wówczas, gdy dysponujemy zbyt małym potencjalem sif i rodków i nie mo emy
prowadzi skutecznego natarcia. Prowadzone działania polegaj wtedy na tłumie niu plomieni na froncie po aru, obni aniu
temperatury płon cego materiału, ochładzaniu materiałów przylegaj cych do strefy spalania.
Prowadz c obron tworzymy tak zwan lini obrony. Linia obrony bli szej przebiega wzdłu zaj tych stanowisk w
bezpo rednim s siedztwie zagro onych obiektów, stanowiska za winny by rozlokowane nie rzadziej ni co 20 m. Linia
obrony dalszej przebiega na granicy obiektów zagro onych po rednio, a odległo ci mi dzy stanowiskami nie powinny
przekracza 30 m.
Pr dy wodne
Pr dy wodne dziel si na zwarte i rozproszone, za w ród rozproszonych wyró niamy kropliste i mgłowe.
Zwarte pr dy wodne charakteryzuj si znacznym zasi giem, du energi mechaniczn i mał punktow powierzchni
gaszenia. S to pozytywne cechy, które umo liwiaj nam działanie w przypadkach, gdy doj cie do ródła ognia jest
niemo liwe lub utrudnione. Mo liwo skierowania wody w jeden punkt pozwala nam na mechaniczne zbijanie płomieni.
Pr dy zwarte maj jednak swoje wady. Zasadnicza wada to du e straty wody. Ponadto nie wykorzystane masy wody
obci aj konstrukcj budynku i powoduj znaczne straty po rednie (niszczenie urz dze i materiałów wra liwych na
8
działanie wody).
Pr dy kropliste słu do jednoczesnego gaszenia du ych powierzchni. Wykorzystywane s tam, gdzie nie zachodzi
potrzeba u ywania pr dów zwartych. Ich działanie to przede wszystkim odbieranie z płon cego materiału ciepła niezb dnego
do procesu parowania. Zalecane s do gaszenia materiałów rozdrobnionych i strz piastych. Powoduj znacznie mniejsze
straty po rednie.
Pr dy mgłowe maj zdolno działania w przestrzeni. Stosowane s w podobnym zakresie, co pr dy kropliste. Mo na je
ponadto wykorzystywa do gaszenia cieczy palnych l ejszych od wody. Stosuje si je tak e do oddymiania, wytr caj
bowiem dym z atmosfery. Ich głównymi zaletami s : powodowanie bardzo małych strat po rednich i minimalne zu ycie wody.
Operowanie pr dami ga niczymi
Aby skutecznie i bezpiecznie operowa pr dami ga niczymi, warto przypomnie sobie niektóre do wiadczalnie i
praktycznie wypracowane zasady:
1. Strumie kierujemy w miejsce najbardziej zagro one, stwarzaj ce mo liwo rozszerzenia si po aru.
2. Pr d nale y kierowa mo liwie najbli ej od po aru miejsca, stanowisko za powinno by umieszczone na równi lub wy ej
ni płon cy materiał.
3. Płon ce powierzchnie pionowe gasi si w kierunku z góry na dół. W ten sposób do gaszenia dolnych partii ciany
wykorzystujemy ciekaj c wod .
4. Nie wolno działa pr dem wody na silnie ogrzane elementy konstrukcji no nej budynku, aby nie spowodowa zawalenia si
konstrukcji.
5. Mocno rozgrzane elementy stalowe, betonowe, elbetonowe nale y schładza stopniowo, najlepiej przy wykorzystaniu
pr dów kroplistych.
6. Materiały sypkie i rozproszone gasi si pr dami rozproszonymi.
7. Aby unikn rozprzestrzeniania si po aru przez otwory okienne i drzwiowe, nale y podczas prowadzenia natarcia cacy
czas je oslania pr dami wody.
8. Uwaga! Nie wolno kierowa pr dów ga niczych na urz dzenia i instalacje elektryczne przed odci ciem dopływu energii
elektrycznej.
Współdziałanie stanowisk ga niczych. Warunkiem koniecznym do skutecznego prowadzenia działa ratowniczoga niczych jest posiadanie odpowiedniej ilo ci sił i rodków. Nie jest to jednak warunek jedyny. Mo na dysponowa du
liczb pr dów ga niczych, a nie uzyska po danego efektu. Warunkiem powodzenia akcji jest tak e prawidłowe
wykorzystanie sił i rodków oraz prawidłowa koordynacja działa . W przypadku działa nia kilku pr dów wody, ich działanie
powinien koordynowa dowódca lub wyznaczony przez niego pr downik.
Niezb dna jest tak e ci gła współpraca pr downików. Ka dy stra ak operuj cy pr dem wody powinien mie cały czas
kontakt ze swoim s siadem. Współdziała nie ma szczególne znaczenie w przypadku gwałtownej zmiany sytuacji po arowej, a
mianowicie: wzrostu intensywno ci rozwoju po aru lub nagłego niebezpiecze stwa. Dobra współpraca pr downików nie tylko
zwi ksza bezpiecze stwo i przyspiesza efekt ga niczy, ale tak e pozwala na znacznie oszcz dniejsze zu ywanie rodków
ga niczych i sprz tu.
Przyst pienie do działa ratowniczo-ga niczych powinno by poprzedzone rozpoznaniem sytuacji, jaka panuje na miejscu
zdarzenia. Wa ne jest bowiem, aby posiadane sity i rodki wykorzystywane byty w działaniach optymalnie. Wa ne jest tak e,
aby sytuacja po arowa, która przy ka dym po arze jest inna, nie spowodowała zaskakuj cych zagro e . Rozpoznanie jest
czynno ci , która pozwala na uzyskanie informacji o po arze, jego rozwoju, wywołanych zagro eniach i mo liwo ciach
skutecznej interwencji. Nierzadko rozpoznanie przebiega w dwóch fazach: wst pnej i wła ciwej.
Rozpoznanie wst pne
Czynno rozpoznania wst pnego polega na zebraniu informacji o zewn trznych objawach po aru, o jego rozmiarach,
kierunku rozprzestrzeniania si . Wst pnie rozpozna nale y tak e wywoływane ogniem zagro enie dla s siednich obiektów
lub zgromadzonych w pobli u materiałów, wyst puj ce zagro enie dla ludzi i zwierz t. Rozpoznania wst pnego dokonuje
dowódca bezpo rednio po przybyciu na miejsce akcji. Pomaga mu ono w podj ciu pierwszej decyzji dotycz cej kierunku
rozwini cia własnych sit i rodków.
Rozpoznanie wła ciwe
Podczas rozpoznania wła ciwego zachodzi potrzeba dokładnego zbadania wszelkich zagro e oraz okre lenia sposobów
przyst pienia do działa ratowniczo-ga niczych. Zwraca si wówczas uwag szczególnie na:
. zagro enie ycia ludzkiego poprzez dokładne okre lenie ewentualnych miejsc przebywania ludzi,
. miejsce powstania po aru, jego wielko
i szybko
rozszerzania si ,
. kierunki rozprzestrzeniania si po aru, ruchy powietrza, zadymienie,
9
. rodzaj pal cych si materiałów,
. zagro enie wybuchem, ska eniem, promieniowaniem, wytrzymało
zawalenie si ,
. mo liwo
konstrukcji stropów i cian na przepalenie lub
poboru wody do celów ga niczych,
. drogi doj cia umo liwiaj ce prowadzenie ewakuacji i działa ga niczych.
Rozpoznanie wła ciwe mo e prowadzi dowódca akcji lub wyznaczeni przez niego stra acy. Prowadzi si je równolegle z
rozpocz tymi czynno ciami ratowniczymi. Niezb dne informacje mo na zdobywa poprzez obserwacje własne lub uzyskuj c
je od osób znaj cych miejsce i otoczenie, na którym doszło do zdarzenia. Rozpoznanie wła ciwe pozwala dowódcy na
opracowanie planu skutecznego i szybkiego zlikwidowania po aru, ułatwia podejmowanie wła ciwych decyzji, daje bowiem
znacznie wi ksz wiedz , ni rozpoznanie wst pne. Niesłusznie mo na by przyj , e czynno ci rozpoznawcze (tak w fazie
wst pnej jak i wła ciwej) ko cz si na pocz tku działa ratowniczo-ga niczych. Tak jednak nie jest. Po ar jest zjawiskiem,
które mo e i nierzadko zaskakuje ró nymi nowymi sytuacjami. W zasadzie ka dy rozwija si inaczej. A wi c obserwacja jego
przebiegu - a tym samym ci gle rozpoznawanie - musi zachodzi przez cały czas trwania akcji. Rozpoznanie prowadzi na
swoim stanowisku ka dy stra ak, który zobowi zany jest reagowa na ka d zmian zagro enia. Wcze niej powiedziane
zostało, e rozpoznanie przeprowadza dowódca i ewentualnie wyznaczone przez niego osoby. Rozszerzaj c to zagadnienie
nale y powiedzie , e adne normy nie okre laj ci le, kto jakie czynno ci rozpoznawcze przeprowadza. Sposób
prowadzenia rozpoznania zale y generalnie od istniej cej sytuacji. S jednak wypracowane pewne schematy dla sekcji.
Rozpoznanie ogniowe prowadzone jest najcz ciej przez dowódc i przodownika pierwszej roty. W sytuacjach bardziej
skomplikowanych w rozpoznaniu ogniowym bierze udział dowódca i cała pierwsza rota, a nawet cała sekcja. Rozpoznanie
wodne spoczywa zazwyczaj na drugiej rocie. Do przeprowadzenia w sposób prawidłowy rozpoznania ogniowego niezb dne
s niekiedy: aparaty oddechowe, sprz t burz cy, linki asekuracyjne, latarki, ga nice, ubrania aroodporne itd. Rozpoznanie
wodne mo e wymaga zabrania ze sob klucza do hydrantów, latarki, topora, łopaty i innego sprz tu. Skuteczne
rozpoznanie opiera si najcz ciej na prawidłowej obserwacji. Obserwacja za jest nierzadko bardzo utrudniona ze wzgl du
na du e zadymienie i wysok temperatur otoczenia. Warto wi c posiada pewne umiej tno ci obserwowania zjawisk nawet
w znacznie utrudnionych warunkach. W zdobyciu tych umiej tno ci mog by przydatne ró ne wskazówki.
Płon cy materiał mo na dosy skutecznie rozpozna na podstawie cech dymu. Przytaczam zatem kilka cech dymu dla
niektórych palnych materiałów:
* suche drewno - niewielka ilo
szaroczarnego dymu o zapachu smolistym,
* papier, stoma, siano - dym bialozielony,
* oleje, tłuszcze, smary - brunatnoczarny dym o zapachu wie o wydobytego w gla,
* benzyna, nafta, olej nap dowy - g sty, czarny dym o zapachu nafty,
* guma - czarnobrunatny dym o zapachu siarki,
* wełna - brunatny dym pachn cy pal cym si tłuszczem.
Warto pami ta , e w dymie o barwie niebieskiej, ółtej lub białej i slodkawym lub gorzkawym smaku mog znajdowa si
substancje truj ce. Du ym utrudnieniem jest tak e rozpoznanie dymu podczas po arów rozwini tych. Płon bowiem wówczas
przewa nie ró ne materiały i b dziemy mie do czynienia z mieszanin ró nych dymów. ródłem informacji o płon cych
substancjach mo e by tak e wygl d płomienia. Np. silnie kopc cym płomieniem spala si b d takie substancje jak:
propanbutan, acetylen, nafta, oleje, tłuszcze. ółty płomie wiec cy charakterystyczny jest dla metanu, celulozy, za
płomieniem prawie bez koloru spala si spirytus metylowy, cukier, gliceryna.
W niektórych rodzajach po arów b dziemy mie do czynienia nie z ogniem, a arzeniem. arzenie jest bezptomieniowym
spalaniem, a wi c takim, w którym substancje spalone nie wydzielaj l ejszych substancji lotnych. Poprzez arzenie spala si
np. w giel drzewny, torf i koks. W du ym zadymieniu mo e by trudne zlokalizowanie miejsca ródła ognia. Pomóc mog w
tym równie pewne wskazówki. Sygnałem mo e by miejsce wydobywania si dymu, a tak e p kaj ce i wypadaj ce szyby,
pal ce si ramy drzwi i okien, miejsce przepalenia si dachu, uszkodzenia blachy na dachu lub p kaj cy eternit, czy
dachówki. Przemieszczaj cy si dym z jednej strony utrudnia obserwacj , z innej za daje pewn wiedz o zagro eniach.
Obserwuj c go mo na wyci gn wnioski na temat intensywno ci i szybko ci rozwoju po aru. Mo na tak e okre li obszar
głównego zagro enia. Dym bowiem przemieszcza si zgodnie z ruchem wiatru (powietrza) i pokazuje nam kierunek, który
frzeba najbardziej zabezpiecza . Odr bnym rozpoznaniem - na pewno bezpieczniejszym, ale tak e bardzo wa nym - jest
rozpoznanie wodne. Szybkie odnalezienie i przygotowanie punktów czerpania wody mo e by bowiem podstaw
skuteczno ci działa ratowniczych. Obiektami zainteresowania b d hydranty (naziemne lub podziemne), sztuczne zbiorniki
10
wodne, zbiorniki naturalne ieziora, stawy, sadzawki) oraz cieki wodne (rzeki i strumienie). Utrudnieniem mo e by
odnalezienie studzienki hydrantu podziemnego lub urz dze na sieci hydrantowej. Dlatego te uzbrojenie sieci oznakowane
jest specjalnymi tabliczkami umieszczanymi na istniej cych trwałych elementach budynków lub na specjalnych słupach w
miejscach dobrze widocznych. Tabliczki powinny by umieszczone na wysoko ci 2 m (na linii wzroku) i w odległo ci nie
wi kszej ni 25 m od elementów uzbrojenia sieci hydrantowej (hydrantów, zasuw na przewodzie hydrantowym, przesyłowym
lub rozdzielczym, zasuw lub zaworów na podł czeniu do odbiorcy). Na tabliczkach umieszczone s niezb dne informacje.
Du a litera mówi o rodzaju urz dzenia. Np.: H - hydrant, Z - zasuwa na przewodzie wodoci gowym przesyłowym, D - zasuwa
lub zawór na podł czeniu do odbiorcy. Na tabliczkach s tak e m.in. okre lone kierunki i odległo ci do urz dzenia. (Na
zbiórkach szkoleniowych warto zapozna si z tabliczkami i nauczy si je odczytywa ). Po przeprowadzeniu rozpoznania
stra ak (rota) składa meldunek o wynikach działa temu dowódcy, od którego otrzymał rozkaz przeprowadzenia rozpoznania.
W meldunku z rozpoznania ogniowego powinno si przedstawi przede wszystkim:
* co i gdzie si pali,
* czy po ar zagra a yciu i zdrowiu ludzi i zwierz t,
* jak rozprzestrzenia si po ar,
* jakie mog wyst pi utrudnienia podczas działa ratowniczych.
W meldunku z rozpoznania wodnego nale y przede wszystkim okre li :
* odległo
uj cia wody do miejsca po aru,
* rodzaj punktu czerpania wody, jego pojemno , wydajno , wysoko
od lustra wody,
* dost p dla sprz tu po arniczego.
Zwi zek Ochotniczych Stra y Po arnych Rzeczpospolitej Polskiej działa na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. "Prawo o stowarzyszeniach", ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo arowej oraz statutu Zwi zku.
Zwi zek zrzesza ochotnicze stra e po arne i inne osoby prawne w celu reprezentowania ich interesów w zakresie
działalno ci na rzecz ochrony przeciwpo arowej, propagowania i realizacji działa statutowych.
Ochotnicza Stra Po arna działa na podstawie wy ej wymienionych przepisów oraz własnego statutu. Statut OSP
okre la: siedzib , teren działania, cele i sposoby działania, prawa i obowi zki członków, władze (walne zebranie, zarz d,
komisja rewizyjna), maj tek i fundusze OSP oraz zmiany statutu i rozwi zanie OSP.
Członkami OSP mog by :
- osoby fizyczne, maj ce pełn zdolno do czynno ci prawnych i nie pozbawione praw publicznych,
- małoletni za zgod przedstawicieli ustawowych,
- osoby prawne.
CELE I ZADANIA OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
1. Prowadzenie działalno ci maj cej na celu zapobieganie po arom oraz współdziałanie w tym zakresie z instytucjami i
stowarzyszeniami.
2. Branie udziału w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie po arów, zagro e ekologicznych zwi zanych z
ochron rodowiska oraz innych kl sk i zdarze .
3. Informowanie ludno ci o istniej cych zagro eniach po arowych i ekologicznych oraz sposobach obrony przed nimi.
4. Rozwijanie w ród członków ochotniczej stra y po arnej kultury fizycznej i sportu oraz prowadzenie działalno ci kulturalnoo wiatowej i rozrywkowej.
5. Reprezentowanie OSP w organach samorz dowych i przedstawicielskich.
6. Wykonywanie innych zada wynikaj cych z przepisów o ochronie przeciwpo arowej i przyj tego statutu.
METODY I FORMY REALIZACJI ZADA
PRZEZ OCHOTNICZ
STRA PO ARN .
1. Organizowanie zespołów do prowadzenia w miejscowo ci własnej kontroli stanu ochrony przeciwpo arowej i pomocy
wzajemnej.
2. Organizowanie spo ród swoich członków pododdziałów po arniczych.
3. Przedstawianie organom władzy samorz dowej i administracji rz dowej wniosków w sprawach ochrony przeciwpo arowej.
4. Prowadzenie podstawowego szkolenia po arniczego członków OSP i współdziałanie z Pa stwow Stra Po arn w
11
organizowaniu szkolenia funkcyjnych OSP.
5. Organizowanie młodzie owych i kobiecych dru yn po arniczych.
6. Organizowanie zespołów wietlicowych, bibliotek, orkiestr, teatrów amatorskich, chórów, sekcji sportowych i innych form
pracy spoleczno-wychowawczej f kulturalno-o wiatowej .
7. Organizowanie zawodów sportowych i imprez propaguj cych kultur fizyczn .
8. Prowadzenie innych form działalno ci maj cych na celu wykonanie zada wynikaj cych z ustawy o ochronie
przeciwpo arowej i przyj tego statutu.
CZŁONKOWIE OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
Członkiem OSP mo e by osoba fizyczna, maj ca pełn zdolno do czynno ci prawnych i nie pozbawiona praw
publicznych, małoletni za zgod opiekunów oraz osoby prawne (organizacje, instytucje, stowarzyszenia, przedsi biorstwa
itp.). Przyj cie w poczet członków nast puje na podstawie uchwały zarz du OSP po zło eniu przez zainteresowan osob
pisemnej deklaracji.
Członkowie OSP dziel si na:
1. członków czynnych
2. członków honorowych
3. członków wspieraj cych
4. członków młodzie owych dru yn po arniczych.
Członkiem czynnym mo e by osoba, która aktywnie uczestniczy w wykonaniu postanowie statutu OSP, opłaca składk
członkowsk i zło yła przyrzeczenie nast puj cej tre ci:
" W pelni wiadom obowi zków stra aka - ochotnika uroczy cie przyrzekam czynnie uczestniczy w ochronie
przeciwpo arowej maj tku narodowego, by zdyscyplinowanym członkiem ochotniczej stra y po arnej, dbałym o jej godno ,
ofiarnym i m nym w ratowaniu ycia ludzkiego i mienia."
Członkiem honorowym mo e zosta członek OSP szczególnie zasłu ony dla ochrony przeciwpo arowej. Godno
członka honorowego nadaje walne zebranie. Członkowie honorowi nie opłacaj składek członkowskich.
Członkiem wspieraj cym mo e by osoba fizyczna lub prawna współdziałaj ca w rozwoju OSP, wspomagaj ca
finansowo b d w innej formie jej działalno .
Członkiem młodzie owej dru yny po arniczej mo e zosta osoba, która uko czyła 12 lat, uzyskała zgod opiekunów
ustawowych i zło yła przyrzeczenie. Członkowie MDP w wieku 16-18 lat mog by wybierani do władz OSP. Młodzie owe
dru yny po arnicze mog by rodowiskowe oraz tworzone w szkołach i placówkach wychowawczych lub w miejscu
zamieszkania.
PRAWA I OBOWI ZKI CZŁONKÓW OSP.
Członkowie czynni i honorowi maj prawo:
1. Wybiera i by wybierani do władz OSP.
2. Uczestniczy w walnym zebraniu z prawem głosu.
3. Wysuwa postulaty i wnioski wobec władz OSP.
4. Korzysta z urz dze i sprz tu b d cego własno ci OSP.
5. U ywa munduru i odznak.
Do obowi zków członka czynnego nale y:
1. Aktywnie uczestniczy w działalno ci OSP.
2. Przestrzega postanowie statutu OSP jak te regulaminów i uchwał władz OSP.
3. Podnosi poziom wiedzy po arniczej poprzez udział w szkoleniu fachowym.
4. Dbaó o mienie OSP.
5. Regularnie opłaca składki członkowskie.
Zarz d OSP spo ród członków czynnych tworzy jednostk operacyjno-techniczn do udziału w akcjach ratowniczych.
Członek wspieraj cy - osoba fizyczna, a w przypadku osoby prawnej jej przedstawiciel ma prawo:
1. Uczestniczy w warnym zebraniu członków OSP i by wybieranym do władz OSP.
2. Korzysta z urz dze i sprz tu b d cego własno ci OSP.
USTANIE CZŁONKOSTWA W OSP.
Członkostwo ustaje na skutek:
1. Dobrowolnego wyst pienia z OSP.
2. Wykluczenia przez władze OSP z powodu prowadzenia działalno ci sprzecznej z postanowieniami statutu OSP.
3. Skre lenia z powodu nie usprawiedliwionego zalegania z opłat składek członkowskich za okres przekraczaj cy l rok.
4. Likwidacji OSP.
5. mierci członka OSP.
6. Likwidacji osoby prawnej b d cej członkiem wspieraj cym.
Wykluczenie nast puje na podstawie uchwały zarz du OSP. Od uchwały przysługuje prawo wniesienia odwołania do
12
walnego zebrania w terminie 14 dni od dnia powiadomienia o wykluczeniu.
Do czasu rozpatrzenia odwołania osoba ta nie korzysta z praw i nie wykonuje obowi zków członka OSP.
WŁADZE STOWARZYSZENIA OSP.
Władzami ochotniczej stra y po arnej s :
1. Walne zebranie.
2. Zarz d.
3. Komisja rewizyjna.
WALNE ZEBRANIE OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
Walne zebranie jest najwy sz władz OSP. Walne zebranie mo e by zwyczajne i nadzwyczajne.
Zwyczajne walne zebranie sprawozdawczo-wyborcze zwoływane jest raz na 5 lat, a sprawozdawcze raz na rok. Zwyczajne
walne zebranie zwoływane jest przez zarz d, który zawiadamia czlonków o terminie, miejscu i porz dku obrad co najmniej na
7 dni przed terminem zebrania.
Nadzwyczajne walne zebranie zwoływane jest przez zarz d OSP:
1. Z własnej inicjatywy.
2. Na danie komisji rewizyjnej OSP.
3. Na danie 1/2 liczby członków OSP.
4. Na danie Zwi zku OSP RP.
Nadzwyczajne walne zebranie OSP zwoływane jest w terminie 21 dni od daty podj cia uchwały lub otrzymania dania.
Walne zebranie wybiera spo ród siebie 5-9 członków zarz du, 3 członków komisji rewizyjnej oraz delegatów na zjazd gminny.
Wybory do władz OSP odbywaj si w głosowaniu jawnym lub tajnym. Ponadto do kompetencji walnego zebrania nale y:
1. Podejmowanie uchwał o zmianach i rozwi zaniu OSP.
2. Rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania zarz du i komisji rewizyjnej z ich działalno ci.
3. Uchwalanie rocznego planu działalno ci i bud etu OSP.
4. Ustalanie wysoko ci składki członkowskiej oraz podejmowanie decyzji o jej zmianie.
5. Podejmowanie uchwał w sprawie udzielania absolutorium dla ust puj cego zarz du
na wniosek komisji rewizyjnej.
6. Rozpatrywanie odwoła od decyzji zarz du oraz innych spraw i wniosków zgłoszonych przez członków OSP.
7. Podejmowanie uchwały o wyst pieniu ze Zwi zku OSP RP.
8. Podejmowanie uchwał w sprawach nabycia i zbycia nieruchomo ci oraz ich obci eniu, a tak e o nabyciu i zbyciu rodków
trwałych (urz dze i sprz tu o du ej warto ci).
9. Podejmowanie uchwał w sprawie przyj cia zapisów i darowizn.
10.Wybieranie i delegowanie członka OSP w skład władz Zwi zku OSP RP.
Przebieg walnego zebrania oraz podj te na nim uchwały wpisuje si do ksi gi protokołów. Do wa no ci uchwal walnego
zebrania konieczna jest obecno co najmniej 1/2 ogólnej liczby czlonków czynnych. Uchwały warnego zebrania zapadaj
zwykł wi kszo ci glosów. W razie równo ci głosów decyduje głos przewodnicz cego zebrania. Uchwały w sprawach
nabycia i zbycia nieruchomo ci oraz zmiany statutu i rozwi zania OSP s podejmowane wi kszo ci 2/3 ogólnej liczby
głosów.
W razie nieodbycia si walnego zebrania w pierwszym terminie z powodu braku wymaganej liczby członków, zarz d jest
zobowi zany przed upływem 14 dni zwoła ponownie warne zebranie według tego samego porz dku obrad. Warne zebranie
zwołane w drugim terminie podejmuje uchwały bez wzgl du na liczb obecnych członków, z wyj tkiem uchwał w sprawach
nabycia i zbycia nieruchomo ci, rozwi zania OSP i zmian w statucie.
ZARZ D OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
Zarz d wybiera ze swego grona prezesa, naczelnika stra y, dwóch wiceprezesów, sekretarza i skarbnika, a tak e mo e
wybra gospodarza, kronikarza i zast pc naczelnika stra y. Naczelnik sprawuje funkcje wiceprezesa.
Do zada zarz du nale y:
1. Reprezentowanie interesów OSP.
2. Realizowanie uchwal i wytycznych walnego zebrania.
3. Zwoływanie walnego zebrania.
4. Niezwłoczne zawiadomienie s du rejestrowego i organu nadzoruj cego o zmianie statutu.
5. Informowanie s du rejestrowego i organu nadzoruj cego o swoim składzie, o miejscu zamieszkania członków zarz du,
tak e o adresie siedziby OSP najpó niej w ci gu miesi ca od momentu wyboru lub wprowadzenia zmian.
6. Udzielanie wyja nie organowi nadzoruj cemu oraz udost pnianie do przejrzenia w lokalu OSP dokumentów zwi zanych z
jej działalno ci .
7. Opracowanie projektów rocznego planu działalno ci i bud etu OSP oraz składanie sprawozda z ich wykonania walnemu
zebraniu.
8. Zaci ganie w imieniu OSP zobowi za finansowych.
9. Przyjmowanie i skre lanie z listy członków OSP.
10.Przyznawanie wyró niaj cym si członkom dyplomów i nagród oraz wyst powanie z wnioskami o przyznanie odznacze i
odznak.
13
11.Organizowanie młodzie owych i kobiecych dru yn OSP, zespołów, kulturalno-o wiatowych i sportowych.
12.Dokonywanie ocen realizacji przez poszczególnych członków OSP powierzonych im zada .
13.Rozstrzyganie sporów mi dzy członkami, wynikaj cych z ich przynale no ci do OSP.
14.Wykonywanie innych zada wynikaj cych z postanowie statutu, a nie przypisanych kompetencjom walnego zebrania.
Posiedzenia zarz du odbywaj si według potrzeb, co najmniej jednak raz w kwartale i s zwoływane przez prezesa. Na
posiedzenia zarz du nale y zaprasza przewodnicz cego komisji rewizyjnej. Do wa no ci uchwał wymagana jest obecno
co najmniej 1/2 ogólnej liczby członków zarz du. Uchwały zarz du s podejmowane zwykł wi kszo ci głosów. W razie
równej liczby głosów rozstrzyga głos prezesa lub wiceprezesa przewodnicz cego obradom. Prezes zarz du reprezentuje
OSP na zewn trz i kieruje całokształtem prac zarz du. Umowy, akty oraz pełnomocnictwa i dokumenty finansowe podpisuj
w imieniu OSP prezes lub wiceprezes i skarbnik.
NACZELNIK STRA Y.
Naczelnik stra y kieruje jednostk operacyjno-techniczn jednoosobowo w formie rozkazów i polece .
Do naczelnika stra y nale y:
1. Wnioskowanie do zarz du OSP o wyznaczenie członków OSP do wykonywania zada operacyjno-technicznych.
2. Organizowanie i prowadzenie podstawowego szkolenia po arniczego członków OSP, dru yn młodzie owych i kobiecych.
3. Czuwanie nad przestrzeganiem dyscypliny organizacyjnej przez członków OSP.
4. Kierowanie przeciwpo arow działalno ci zapobiegawcz .
5. Kierowanie OSP w przeprowadzanych akcjach ratowniczo-ga niczych.
6. Dysponowanie sprz tem i urz dzeniami przeciwpo arowymi OSP oraz nadzorowanie ich prawidłowej eksploatacji i
konserwacji.
7. Opracowywanie opinii i wniosków dotycz cych stanu ochrony przeciwpo arowej miejscowo ci oraz wyposa enia OSP w
sprz t techniczny i inne rodki.
Za wzorowe wykonywanie zada operacyjno-technicznych przez członków OSP naczelnik stra y mo e stosowa
nast puj ce wyró nienia:
1. Pochwał ustn .
2. Pochwał w rozkazie naczelnika stra y.
3. Wyst pienie do zarz du OSP o przyznanie nagrody.
4. Sporz dzenie wniosku o nadanie odznaczenia lub odznaki.
Za niewła ciwe wykonywanie zada operacyjno-technicznych przez członków OSP naczelnik stra y mo e stosowa
nast puj ce rodki dyscyplinarne:
1. Upomnienie ustne.
2. Nagana w rozkazie naczelnika stra y.
3. Wyst pienie do zarz du o wykluczenie członka z OSP.
KOMISJA REWIZYJNA OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
Komisja rewizyjna jest organem kontrolnym OSP i do jej zada nale y:
1. Przeprowadzanie przynajmniej raz w roku kontroli całokształtu działalno ci statutowej OSP ze szczególnym
uwzgl dnieniem gospodarki finansowej i opłacania składek członkowskich.
2. Składanie na walnym zebraniu sprawozdania z przeprowadzonych kontroli wraz z ocen działalno ci OSP.
3. Przedstawianie zarz dowi uwag i wniosków dotycz cych jego działalno ci.
4. Wnioskowanie o udzielenie absolutorium ust puj cemu zarz dowi.
MAJ TEK I FUNDUSZE OSP.
Maj tek i fundusze OSP powstaj z:
1. Składek członkowskich.
2. Dotacji, darowizn, spadków i zapisów.
3. Dochodów z maj tku i imprez.
4. Ofiarno ci publicznej.
5. Wpływów z działalno ci gospodarczej.
Ochotnicza stra po arna mo e prowadzi działalno gospodarcz , z której dochód i uzyskane fundusze słu
realizacji celów statutowych OSP i nie mog by przeznaczone do podziału mi dzy członków OSP.
ZMIANY STATUTU I ROZWI ZANIE OCHOTNICZEJ STRA Y PO ARNEJ.
do
Zmian statutu i rozwi zanie OSP uchwala wabi zebranie wi kszo ci 2/3 głosów przy obecno ci co najmniej 1/2 ogólnej
liczby członków. Wniosek o rozwi zanie OSP wzgl dnie zmian statutu mo e składa zarz d OSP z własnej inicjatywy lub na
zgłoszone danie co najmniej 1/2 ogólnej liczby członków. Zawiadomienie członków OSP o terminie walnego zebrania, na
którym ma by rozpatrywany wniosek w sprawie rozwi zania OSP powinno by dor czone wraz z porz dkiem obrad co
najmniej na 30 dni przed terminem zebrania.
W razie rozwi zania OSP walne zebranie wyznacza komisj likwidacyjn w składzie 3 osób. W przypadku niemo no ci
zwołania walnego zebrania komisj likwidacyjn ustala organ rejestrowy.
Pozostały po rozwi zaniu maj tek, stanowi cy własno OSP przechodzi na własno Zwi zku OSP RP. Natomiast sprz t i
urz dzenia przeciwpo arowe b d ce własno ci komunaln przechodz do dyspozycji samorz du terytorialnego.
14
Krajowy System Ratowniczo - Ga niczy (KSRG) - jest to zespół przedsi wzi organizacyjnych, szkoleniowych,
materiałowo-technicznych i finansowych, obejmuj cych prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie po arów, kl sk
ywiołowych, miejscowych zagro e oraz skupiaj cy w uporz dkowanej wewn trznie strukturze jednostki ochrony
przeciwpo arowej w celu ratowania ycia, zdrowia, mienia i rodowiska.
KSRG stanowi integraln cz
systemu bezpiecze stwa wewn trznego Pa stwa. Nadzór nad jego funkcjonowaniem pełni
minister spraw wewn trznych. Odpowiedzialno za organizacj kierowania tym systemem spoczywa na komendancie
głównym Pa stwowej Stra y Po arnej. Pa stwowa Stra Po arna została zobligowana ustawami z 24 sierpnia 1991r. o
ochronie przeciwpo arowej oraz o PSP do zorganizowania krajowego systemu ratowniczo - ga niczego. Głównym
zamierzeniem ustawodawcy było stworzenie jednolitego, skutecznego systemu ratowniczego, obejmuj cego cały obszar
szeroko rozumianego ratownictwa po arowego, technicznego, chemicznego i ekologicznego bez wzgl du na miejsce, rodzaj i
charakter prowadzonych działa ratowniczych. System zacz t działa w 1995 r.
Organizatorem oraz baz , na której opiera si krajowy system ratowniczo - ga niczy jest Pa stwowa Stra Po arna z
całym zapleczem kadrowym, sprz towym i logistycznym. Jednostkami realizuj cymi zadania KSRG s przede wszystkim
jednostki ratowniczo - ga nicze Pa stwowej Stra y Po arnej, a ponadto, zgodnie z art. 20 i 23 oraz 14 ustawy o ochronie
przeciwpo arowej, inne podmioty ochrony przeciwpo arowej, a mianowicie:
- ochotnicze stra e po arne
- zakładowe stra e po arne
- zakładowe słu by ratownicze
- gminne zawodowe stra e po arne
- terenowe słu by ratownicze
- inne jednostki ratowniczo
Do systemu mo e by wł czona jednostka, która posiada:
- Co najmniej dwa rednie lub ci kie samochody po arnicze.
- Wyszkolonych ratowników w liczbie zapewniaj cej obsad co najmniej dwóch samochodów po arniczych.
- Skuteczny system ł czno ci, powiadamiania i alarmowania.
- Urz dzenia ł czno ci w sieci radiowej systemu na potrzeby działa ratowniczych.
- Pozostaje w stałej gotowo ci do podejmowania działa ratowniczych.
Przyst puj c do szkolenia z zakresu taktyki po arniczej warto przybli y sobie poj cia, które ułatwi rozumienia zasad
walki z po arami. Spróbujmy je zatem scharakteryzowa .
Teren po aru
Jest to obszar, na którym rozprzestrzenia si po ar, a wi c cała powierzchnia, na której znajduj si obiekty i materiały
bezpo rednio i po rednio zagro one ogniem i promieniowaniem cieplnym.
Front po aru
Jest to linia, która przebiega w miejscach, gdzie po ar rozszerza si najintensywniej.
O po aru
Unia przebiegaj ca przez rodek terenu po aru, prostopadła do frontu po aru i równolegle do kierunku wiatru.
Skrzydła po aru
Unie ograniczaj ce teren po aru z boków. Stoj c twarz do frontu po aru po lewej r ce mamy skrzydło lewe, po prawej za
skrzydło prawe.
Tył po aru
Jest to linia ograniczaj ca teren po aru po stronie przeciwstawnej do frontu. Teren akcji ratowniczej
Jest obszarem znacznie wi kszym od terenu po aru. Obejmuje bowiem, oprócz terenu po aru, tak e miejsce zwi zane z
prowadzeniem działa ratowniczo-ga niczych. Do tych miejsc nale y zaliczy : stanowiska poboru wody do celów ga niczych,
obszar przez który przebiegaj linie w owe, punkty ywieniowe, medyczne, a tak e miejsca koncentracji odwodów
operacyjnych.
Teren akcji pod wzgl dem taktycznym dzieli si generalnie na pozycj : ogniow , w ow i wodn .
Pozycja ogniowa obejmuje miejsce mi dzy rozdzielaczem a po arem, na którym znajduj si linie ga nicze od nasad
tłocznych rozdzielaczy do stanowisk ga niczych.
Pozycja w owa to teren, przez który przebiegaj linie główne (magistrale) od pomp tlocznych do rozdzielaczy.
Pozycja wodna obejmuje punkty czerpania wody z ustawionymi przy nich pompami oraz liniami ssawnymi i zasilaj cymi.
Miejsca, w których podczas działa ratowniczo-ga niczych swoje funkcje wykonuj stra acy nazywamy stanowiskami
bojowymi.
Wyszczególnia si np. stanowisko: * dowodzenia, * ga nicze, * rozdzielacza, wodne.
Organizowanie stanowiska ga niczego. Stanowisko ga nicze jest miejscem działa pr downików wyposa onych w
sprz t, który umo liwia sterowane podawanie rodków ga niczych. Powinno ono umo liwia wykonanie zadania bojowego
15
przy u yciu jak najmniejszej ilo ci sił i rodków. Od wła ciwego przygotowania pr downików zale y bowiem: szybko
lokalizacji i ugaszenia po aru oraz ograniczenie strat po rednich powodowanych akcj . Stanowisko ga nicze powinno:
- umo liwi wykonanie zadania bojowego,
- zapewni skuteczne oddziaływanie pr dów ga niczych,
- umo liwi szybkie i pewne drogi ewentualnej ewakuacji ludzi i sprz tu,
- zapewni utrzymanie ł czno ci z dowódc sekcji i stra akami asekuruj cymi, - umo liwi współdziałanie z innymi
stanowiskami ga niczymi.
W zale no ci od sytuacji po arowej stanowiska ga nicze mog by zorganizowane wewn trz lub na zewn trz płon cego
obiektu. Stanowisko wewn trzne (wewn trz obiektu) odgrywa wielk rol przy po arach wewn trznych. Wymaga jednak od
stra aków najwy szych umiej tno ci i rozs dnego działania. Stra acy na stanowiskach wewn trznych nara eni s bowiem na
najwi ksze niebezpiecze stwa: zawalenie konstrukcji budynku, ognie g ce, wybuchy, oparzenia, pora enie pr dem, zatrucie
gazami toksycznymi.
Stanowisko zewn trzne usytuowane jest poza obiektem. Organizowane jest w przypadku niemo no ci prowadzenia
działa wewn trz budynku, przy po arach zewn trznych. Jego celem, oprócz likwidacji po aru, mo e by ograniczenie
promieniowania cieplnego.
Ze wzgl du na usytuowanie pr downika w stosunku do ogniska po aru w płaszczy nie pionowej rozró niamy stanowiska:
wy sze, równe i ni sze. Je li za we niemy pod uwag zdolno przemieszczania pr dów ga niczych, stanowiska dzielimy
na: ruchome i stałe.
Stanowiska ruchome maj mo liwo przemieszczania si w trakcie działa ga niczych. Mo liwo przemieszczania si
istnieje przy posiadaniu zapasu w y lub wówczas, gdy gaszenie prowadzone jest przy wykorzystaniu działek wodnopianowych zainstalowanych na pojazdach po arniczych.
Stanowiska stale nie daj mo liwo ci zmiany poło enia. S to np. stanowiska na drabinach po arniczych lub stanowiska
działek ga niczych w przypadku bezpo redniego zasilania samochodów wod .
Organizowanie stanowiska wodnego.
Stanowisko wodne to miejsce ustawienia pompy po arniczej i pracy mechanika. Dzielimy je na stałe i dora ne.
Stanowiska stale przygotowane s na wypadek powstania po aru w obiektach o du ym zagro eniu po arowym. Urz dzane
s zazwyczaj w zakładach pracy, du ych kompleksach le nych, wsiach o du ym wska niku palno ci lub w miejscowo ciach z
istotnym niedoborem wody. Stałe stanowiska maj odpowiednie dojazdy i oznakowania, które ułatwiaj przyst pienie do
poboru wody.
Stanowiska dora ne organizuje si podczas trwania działa ratowniczo-ga niczych przy ciekach wodnych, stawach,
sadzawkach itp. Organizowanie ich stwarza nierzadko okre lone trudno ci, które trzeba pokona , aby szybko dostarczy
wod do stanowisk ga niczych.
Przy wyborze miejsca i budowie stanowiska dora nego nale y kierowa si kryteriami podobnymi do kryteriów dla stanowisk
stałych. A wi c:
- zasoby wody powinny gwarantowa nieprzervvane dostawy do miejsca akcji,
- motopomp nale y ustawi na podło u w miar mo liwo ci utwardzonym i zapewniaj cym poziom pozycj pracy pompy,
- nale y d y do uzyskania jak najmniejszej wysoko ci ssania wody.
Coraz szersze zastosowanie przy budowie dora nych stanowisk wodnych zdobywaj pompy pływaj ce. Mog by bowiem
wykorzystywane pyzy znacznie mniejszej gł boko ci zbiornika wodnego, przy znacznie mniej regularnym i twardym brzegu
cieku lub zbiornika etc.
Linie w owe zasady ich prowadzenia
Dla porz dku przypomn , e linie w owe dziel si na: tłoczne i ssawne. Tłoczne za na: główne, ga nicze i zasilaj ce.
S dz , i podział ten jest powszechnie znany, wi c pomin jego omawianie. Przytocz natomiast niektóre zasady
prowadzenia linii w owych, gdy o nich, działaj c w po piechu, niekiedy zapominamy. Oto one:
1. Linie nale y rozwija w kierunku od motopompy w stron po aru.
2. Unika przy budowie linii załama i skr ce .
3. Unika układania w y na materiałach pal cych si i arz cych i na ostrych kraw dziach.
4. Linie powinny przebiega skrajem drogi, w miejscach przechodzenia przez jezdni nale y zabezpieczy je mostkami
przejazdowymi.
5. Na płotach i ogrodzeniach w e powinny by zabezpieczone siodełkami.
6. Linie rozwijane pionowo nale y zabezpieczy podpinkami.
Wa ne jest miejsce ustawienia rozdzielacza, jako newralgicznego punktu calej linii w owej. Powinno si zatem pami ta ,
by rozdzielacz nie utrudniał ruchu pojazdów, nie blokował przej . Zasad jest, by rozdzielacz ustawiony był jak najbli ej
stanowisk ga niczych. Umo liwia to pomocnikom rot jego obsług .
Podawanie wody na du e odległo ci
Nierzadko do miejsca po aru trzeba dostarcza wod z du ych odległo ci. Słu temu trzy podstawowe systemy
podawania wody, a mianowicie: przepompowywanie, przettaczanie i dowo enie. Czasem stosuje si system czwarty:
mieszany, który jest poł czeniem dwóch lub trzech systemów zasadniczych.
Przepompowywanie polega na przekazywaniu wody od motopomp do zbiorników po rednich. Tworzy si wówczas rodzaj
ła cucha zło onego ze zbiorników i pomp. Do tego celu mo na wykorzystywa zbiorniki pojazdów po arniczych lub zbiorniki
16
przeno ne, składane.
Przetłaczanie organizuje si przy wykorzystaniu tylko pomp, gdzie woda tłoczona jest z nasady tłocznej pompy do nasady
ssawnej kolejnej pompy.
Dowo enie jest systemem najprostszym i najcz ciej stosowanym przez ochotnicze stra e po arne. Polega na dowo eniu
wody od punktów czerpania wody do miejsca po aru przy wykorzystaniu zbiorników wodnych w samochodach po arniczych.
Nale y jednak pami ta , e sprawno dowo enia uzyskamy wówczas, gdy dowo ona woda zapewni ci gło zada
ga niczych.
Prewencja po arowa uto samiana w po arnictwie z profilaktyk lub inaczej zapobieganiem po arom jest zespołem działa
zmierzaj cych do zmniejszenia zagro enia po arowego. Maj c na celu zmniejszanie liczby powstaj cych po arów oraz
ograniczenie ich rozmiarów i skutków prewencja zmierza do ustalenia okre lonych norm prawnych, zmiany niepo danych
zachowa ludzi, zaleca stosowanie rodków zabezpieczenia przeciwpo arowego i wła ciwych przedsi wzi
organizacyjnych. Jej celem jest tak e o wiatowo-wychowawcze oddziaływanie na społecze stwo.
W ród głównych działa prewencyjnych mo na wymieni :
- usuwanie przyczyn powstawania po arów,
- ograniczenie mo liwo ci rozprzestrzeniania si po arów,
- zapewnienie warunków ewakuacji ludzi, zwierz t i mienia,
- zapoznawanie ludzi z zasadami ochrony przeciwpo arowej,
- zabezpieczenie zagro onych po arem obiektów w sprz t ga niczy,
- zabezpieczenie obiektów za pomoc odpowiednich urz dze technicznych.
Działania prewencyjne musz ł czy si z obowi zuj cym stanem prawnym, a wi c wynika z przepisów, dla których
koronnym aktem jest ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo arowej. W my l tej ustawy: "Osoba fizyczna, osoba
prawna, organizacja lub instytucja korzystaj ca ze rodowiska, budynku, obiektu lub terenu s obowi zane zabezpieczy je
przed zagro eniem po arowym lub innym miejscowym zagro eniem. Wła ciciel, zarz dca lub u ytkownik budynku, obiektu
lub terenu ponosz odpowiedzialno za naruszenie przepisów przeciwpo arowych, w trybie i na zasadach okre lonych w
innych przepisach" (art. 3 ustawy).
Jak wynika z cytowanego fragmentu ustawy o ochronie przeciwpo arowej, prewencj powinny by obj te wszystkie
obiekty ze strefy gospodarki, wszelkie dobra kultury narodowej, obiekty u yteczno ci publicznej, jak te inne mienie
pa stwowe, komunalne, społeczne i indywidualne. W celu wdra ania zasad ochrony przed po arami i ich skutkami, a tak e w
celu spowodowania wła ciwych zachowa ludzi nale y podejmowa jak najszersze działania propagandowo-informacyjne.
Działa mo na przede wszystkim poprzez słowo i obraz, wykorzystuj c do tego wszelkie formy przekazu.
Działania propagandowe
Poj cia i zasady
Propaganda przeciwpo arowa, to ukierunkowana działalno , której celem jest przekazywanie wiedzy o ochronie
przeciwpo arowej jak najwi kszej rzeszy społecze stwa, a tak e kształtowanie aktywno ci na rzecz zapobiegania po arom.
Istota propagandy polega na wyszukiwaniu wszelkich metod i rodków do u wiadamiania społecze stwu zjawisk
powoduj cych powstawanie i rozszerzanie si po arów oraz wskazywaniu rodków słu cych przeciwdziałaniu tym
zjawiskom. Rezultaty propagandy zale ne s od stosowanych metod, do których warto zaliczy :
- stosowanie powszechnie zrozumiałych poj
i nazw,
- wyja nienie zale no ci i skutków negatywnych postaw wobec wyst puj cych zagro e ,
- systematyczne oddziaływanie na społecze stwo za pomoc przyst pnych i uznawanych rodków i metod.
Zakres działania
17
Skuteczno działa propagandowych przejawia si w kształtowaniu wiadomo ci istniej cych zagro e dla ycia i
zdrowia ludzi oraz ich mienia powodowanych przez po ary. Pobudzana przez propagand wiadomo wpływa na pełniejsze
przestrzeganie przepisów przeciwpo arowych oraz zasad, które zapewniaj bezpiecze stwo i ochron przed po arami.
Działania propagandowe powinny da efekt w postaci nabycia i praktycznego stosowania wiedzy z zakresu powstawania i
rozszerzania si po arów. Powinny umo liwi zdobycie umiej tno ci słu cych przeciwdziałaniu po arom, a tak e
umiej tno ci pozwalaj cych na praktyczne działania przy zwalczaniu zagro e - np. u ycie podr cznego sprz tu ga niczego.
Propagand przeciwpo arow nale y kierowa do jak najszerszych rzesz ludzi. Dobór rodków za musi odpowiada
wymaganiom poszczególnych grup adresatów, do których jest kierowana.
Metody
Popularyzowanie zagadnie ochrony przeciwpo arowej odbywa si przy wykorzystaniu wielu metod. W ród głównych
warto wymieni :
- plenerowe (zawody sportowo-po arnicze, wiczenia i manewry, pokazy, wystawy, capstrzyki i parady),
- werbalne (wykłady, referaty, pogadanki, dyskusje),
- sceniczne (koncerty i programy estradowe z elementami po arniczymi, wyst py stra ackich zespołów scenicznych, w tym
orkiestr d tych OSP),
-wizualne (gazetki cienne, plansze, plakaty),
- opracowania publicystyczne (ulotki, artykuły prasowe, broszury, ksi
ki),
- komunikaty radiowe,
- audiowizualne (prze rocza, nagrania wideo, filmy, programy telewizyjne).
Mo liwo ci organizacyjne i finansowe ochotniczych stra y po arnych ograniczaj zakres tworzenia własnych materiałów
propagandowych i przekazywania ich za pomoc wszystkich wyszczególnionych wy ej metod. Niemniej OSP mog
wykorzystywa we własnych działaniach metody werbalne, plenerowe i sceniczne, a tak e wykorzystywa opracowane na
zlecenie ogniw Zwi zku OSP RP i komend PSP materiały na tablicach ogłosze , w swoich podr cznych biblioteczkach, a
nawet przekazuj c je lokalnym rodkom masowego przekazu. Miejscem propagowania zasad ochrony przeciwpo arowej
mog by wszelkiego rodzaju uroczysto ci i imprezy OSP podczas których mo na organizowa wystawy, pokazy sprz tu,
wiczenia sprawno ciowe, a tak e ł czone z po arnictwem amatorskie wyst py artystyczne. Łatwym do zrealizowania we
własnym zakresie zadaniem mog by tak e pogadanki, odczyty, prezentacja kaset wideo i prze roczy na spotkaniach w
szkołach i z mieszka cami. Ka da jednostka stra y mo e oddziaływa propagandowo poprzez wykonywanie gazetek
ciennych w szkołach i stra nicach oraz rozklejanie otrzymywanych plakatów i ulotek. Warto wiedzie , e coraz
powszechniejsze, ze wzgl du na sił oddziaływania, s metody wizualne i audiowizualne. Nic tak bowiem nie działa na
wyobra ni i stref emocjonaln jak odpowiedni obraz. Dlatego te nale y si ga jak najcz ciej po wymowny plakat,
prze rocze, czy film. A uzyska je lub wypo yczy najłatwiej w biurach Zwi zku OSP RP i komendach PSP.
MDP w działaniach propagandowych
Do popularyzowania zagadnie po arniczych wł czani s członkowie dru yn po arniczych. Młodzie z powodzeniem
wykonuje cykliczne gazetki cienne lub rozwiesza w miejscach powszechnie ucz szczanych plakaty o tre ciach
po arniczych. Najskuteczniej równie przy wykorzystaniu MDP przeprowadzane s turnieje, olimpiady i konkursy. Du ym
powodzeniem na szczeblu kraju cieszy si od wielu lat Turniej Wiedzy Po arniczej pod hasłem ,,Młodzie zapobiega
po arom", w którym na wszystkich szczeblach (od rodowiska małej wsi pocz wszy) uczestnicz dziewcz ta i chłopcy ze
szkół podstawowych i ponadpodstawowych, a tak e konkursy plastyczne o tematyce po arniczej adresowane równie do
rodowiska młodzie owego. Nadmieni nale y, e w konkursach tych znacz c rol odgrywaj dru yny młodzie owe, a w
niektórych przypadkach dru yna jest pierwszym miejscem startu w konkursie.
Podczas działa ratowniczo-ga niczych ka dy stra ak nara ony jest na ró ne niebezpiecze stwa, które mog wywoła
liczne obra enia ciała. W przypadkach wyst pienia obra e niezb dne mo e by udzielenie pierwszej pomocy
przedmedycznej. Aby mo liwe byto szybkie i skuteczne udzielenie pomocy, ochotnicze stra e po arne wyposa ane s coraz
powszechniej w walizki pomocy przedmedycznej. Coraz cz ciej te stra acy ochotnicy kierowani s na kursy ratowników z
zakresu ratownictwa medycznego. Niniejszy artykuł nie zast pi adnego kursu, nie da kwalifikacji pozwalaj cych na
skuteczne udzielanie pomocy.
18
Niemniej zawarte w nim wskazówki by mo e przydadz si , gdy obok nas znajdzie si stra ak, który uległ: poparzeniu,
skaleczeniu, zatruciu lub pora eniu pr dem. Poparzenie, skaleczenie, zatrucie lub pora enie pr dem, to te dolegliwo ci, które
mog przytrafi si podczas ka dej akcji ga niczej.
Post powanie przy oparzeniach
Do oparzenia dochodzi podczas kontaktu skóry z gor cymi przedmiotami, płynami lub powietrzem. Oparzenie mo e by
tak e konsekwencj pora enia pr dem lub piorunem. Wskazane przypadki dotycz oparze zewn trznych. Obok nich mo na
wymienia ró ne rodzaje oparze wewn trznych, ale te, poza poparzeniami dróg oddechowych, nie maj wi kszego zwi zku
z po arami. W ród typowych objawie dla oparze nale y wymieni :
. zaczerwienienie skóry, a nawet obrz k, p cherze i zw glenie tkanek skóry,
.ból,
. wstrz s,
. mo liwo
utraty przytomno ci.
Chc c udzieli pierwszej pomocy mo na:
. delikatnie zdj
odzie i ozdoby (bi uteri ) z poparzonych cz
ci ciała,
. niewielkie oparzenia schładza wod przez 10-20 minut (przy rozległych schładzanie wod mo e wywoła wstrz s),
. po ochłodzeniu poczeka , a wyschnie skóra, a nast pnie osłoni opatrunkiem,
. w miar mo liwo ci unie , a nawet unieruchomi uszkodzon cz
ciała,
. w przypadku wi kszego uszkodzenia skóry wezwa karetk pogotowia lub zawie
oparzonego do szpitala.
Przy oparzeniach nie wolno:
. smarowa oparzonej skóry kremem, ma ci lub tłuszczem,
. przekłuwa p cherzy.
. podawa (bez zalecenia lekarza)
doustnych rodków leczniczych,
Post powanie przy skaleczeniach
Na skaleczenia stra ak nara ony jest przede wszystkim podczas wykonywania ró nych czynno ci mechanicznych, np.
przy pokonywaniu przeszkód na drodze do ródła ognia. Skaleczenie powstaje w wyniku przerwania ci gło ci skóry. Podczas
przerwania skóry dochodzi do utraty niewielkiej ilo ci krwi. U osób zdrowych w miejscu zranienia tworzy si po chwili skrzep.
Aby uchroni osob skaleczon przed zaka eniem, np. t cem, ran trzeba oczy ci i zdezynfekowa . W niektórych
przypadkach, przy silniejszym krwawieniu skaleczenie mo e wymaga uci ni cia. Je li zranieniu towarzyszy
zanieczyszczenie rany, decyzj dotycz c post powania pozostawimy lekarzowi.
Główne objawy skaleczenia to:
. niewielkie krwawienie,
. zaczerwienienie, a nawet obrz k,
. ból w okolicy miejsca zranienia,
. niekiedy gor czka.
19
Wła ciwe post powanie przy skaleczeniu polega na:
. umyciu i zdezynfekowaniu skaleczonego miejsca,
. zało eniu na ran plastra z opatrunkiem,
. ewentualnym uci ni ciu i zabanda owaniu rany.
Uwaga! Do opatrunków nie nale y u ywa ligniny i waty.
Post powanie przy zatruciach
W rodowisku po aru mog wyst pi pary substancji toksycznych, które przedostan si do organizmu znajduj cej si
tam osoby. Warto wi c pozna podstawowe objawy zatru i główne zasady post powania.
Do podstawowych objawów nale
:
. bóle głowy i brzucha,
. wymioty i biegunka,
. zaburzenia oddychania,
. zaburzenia wiadomo ci,
. utrata przytomno ci.
Chc c udzieli pomocy osobie zatrutej przede wszystkim trzeba:
. wezwa pogotowie ratunkowe,
. wynie
poszkodowanego ze strefy oddziaływania substancji toksycznej,
. je li substancja toksyczna osadziła si na odzie y, usun
j poprzez spłukiwanie wod ,
. w przypadku zaniku oddechu przyst pi do sztucznego oddychania,
. przy zaniku t tna rozpocz
resuscytacj ,
. je li wyczuwalny jest oddech i t tno, najlepiej poło y ratowanego w bezpiecznej pozycji bocznej.
Próbuj c nie pomoc przy zatruciach pami tajmy, by nie zostawi ratowanego samego i nie lekcewa y zatru . Nie
wolno te wywoływa wymiotów, je li ratowany jest nieprzytomny lub potkn ł co najmniej 15 minut wcze niej substancje
r ce. Wymiotów nie wywołujemy tak e po wypiciu benzyny, nafty lub terpentyny.
Post powanie przy pora eniu pr dem elektrycznym
Do pora enia pr dem elektrycznym w trakcie działa ratowniczo-ga niczych mo e doj przede wszystkim podczas
operowania wod lub pian na urz dzenie elektryczne b d ce pod napi ciem. Przechodz cy przez ciało pr d elektryczny
powoduje uszkodzenia, zarówno zewn trzne jak i wewn trzne. Nast pstwem pora enia mog by oparzenia skóry oraz
uszkodzenia narz dów wewn trznych powoduj ce zaburzenia ich funkcji. Zaburzenia gwałtowne i najbardziej niebezpieczne,
to zatrzymanie funkcji oddychania i pracy serca.
Podstawowymi objawami pora enia pr dem s :
. poparzenia skóry,
. zaburzenia w oddychaniu,
.ból,
20
. nierównomierne t tno,
. utrata przytomno ci.
Udzielaj c pierwszej pomocy powinni my:
. odł czy poszkodowanego od ródła pr du,
. wezwa pogotowie ratunkowe,
. sprawdzi oddech i t tno i ewentualnie rozpocz
sztuczne oddychanie i resuscytacj ,
. je li ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne t tno, poło y go w bezpiecznej pozycji bocznej,
. opatrzy miejsca poparzone.
Pami tajmy, by nie dotyka osoby pora onej pr dem przed odci ciem dopływu energii elektrycznej. Nie pozostawiajmy te
poszkodowanego bez opieki.
Obok sprz tu ga niczego w działaniach ratowniczo-ga niczych znacz c rol mo e spełnia sprz t ratowniczy i
pomocniczy. Stu y on bowiem do wykonywania doj do ródła ognia, usuwania elementów stanowi cych drog rozwoju
po aru, do działa ewakuacyjnych i innych. Z uwagi na zastosowania dzielimy go na:
- burz cy,
- tn cy,
- rozpieraj cy i podnosz cy,
- ewakuacyjny,
- specjalny.
Sprz t burz cy
W ród licznych rodzajów sprz tu i urz dze burz cych mo emy wyszczególni :
- sprz t typowo po arniczy,
- sprz t nie b d cy po arniczym, ale zaliczany do burz cego,
- sprz t o innym przeznaczeniu, który mo e by wykorzystany do czynno ci burz cych.
Typowym sprz tem po arniczym s ró nego rodzaju bosaki, topór ci
ki, siekierołomy i kotwice po arnicze.
Bosak podr czny odkuty jest ze stali. Zasadnicz jego cz ci jest grot i hak. Drug cz ci jest stopka
słu ca równie jako uchwyt bosaka. Słu y do torowania drogi. Mo na za jego pomoc wywa a drzwi, okna,
odrywa deski, usuwa drobne elementy konstrukcyjne budynku. Jego długo wynosi 1,15 m. Bosak ci ki
to stalowy hak z grotem osadzonym na pi ciometrowym drzewcu. Przy stalowej tulei osadzonej na drzewcu
zamocowane jest kółko, do którego mo na przytwierdzi lin . Lina umo liwia prowadzenie prac burz cych
przez kilku stra aków. Bosak lekki jest krótszy od bosaka ci kiego. Jego długo wynosi 4,3 m (drzewca - 4
m). Obsługiwany jest przez jednego stra aka. Nie posiada jarzma do mocowania liny. Wykorzystywany jest do
prowadzenia l ejszych czynno ci burz cych. Bosak strzechowy to trójz bny hak ze stali w glowej osadzony
na pi ciometrowym drzewcu. Obsługiwany jest przez 2 osoby. Słu y do rozrywania strzech i składowisk
materiałów strz piastych, np. stert, stogów, płon cego siana i słomy w s siekach stodół. Bosak sufitowy
wykonany jest w postaci dwóch przeciwległych haków o małej krzywi nie tuków. Jeden hak odkuty jest w
kształcie czterobocznego, ostrego dzioba, drugi za w kształcie ostrej łopatki (kilofa). Długo drewnianego
drzewca wynosi 2,5 m. Słu y do prac wewn trz budynku, np. do zrywania podsufitówki, boazerii, sttukiwania
tynków.
Topór stra acki ci ki składa si z głowicy i toporzyska. Głowica odkuta jest ze stali w glowej. Toporzysko za wykonane
jest z twardego drewna. Długo toporzyska wynosi 0,6 m. Topór mo e słu y do wywa ania zamków, wyr bywania drzwi,
podłóg, belek.
Łom to masywny, stalowy pr t o długo ci 1,2 m zako czony z jednej strony ostrzem, z drugiej za pochylon pod k tem
30° do osi łopatk . W łopatce wykonane jest naci cie słu ce np. do wyci gania gwo dzi. Łom słu y do drobnych prac
burz cych, np. do zrywania zamków, odrywania desek, wywa ania drzwi itp.
21
Siekierołom jest urz dzeniem ł cz cym ze sob funkcje topora ci kiego i łomu. Stosuje si go
do powi kszenia lub wykonywania otworów w cianach, do wywa ania drzwi w budynkach i
samochodach. Po yteczny przy uwalnianiu osób uwi zionych w pojazdach i zamkni tych
mieszkaniach.
Kotwica po arnicza słu y do burzenia gro cych zawaleniem cian, czy kominów, do przeci gania ci
budynków. Kotwic zaczepia si na burzonym elemencie i ci gnie za pomoc ła cucha.
kich elementów
Do sprz tu, który nie jest typowo po arniczy, ale jego funkcje s burz ce, zaliczamy:
młoty pneumatyczne oraz ci garki szcz kowe. Przydatnym sprz tem przy ró nego rodzaju pracach burz cych s : kilofy,
widły, łopaty l linki. Sprz tem o innym przeznaczeniu, ale stosowanym do niektórych, szczególnych prac burz cych zaliczy
nale y: d wigi zamontowane na podwoziach samochodów, koparki oraz ci gniki i samochody wykorzystywane do burzenia
konstrukcji za pomoc zaczepionej liny.
Sprz t tn cy
Słu y do wykonywania ró nego rodzaju ci ratowniczych głównie w celu ratowania zagro onych ludzi znajduj cych si w
obiektach zamkni tych. Ci cia mog by wykonywane w urz dzeniach metalowych (np. ratowanie ludzi uwi zionych w
pojazdach w wyniku katastrof i kolizji drogowych), w konstrukcjach betonowych, elbetonowych, stalowych i drewnianych w
przypadku ratowania ludzi lub mienia z zagro onych budynków. W grupie sprz tu tn cego rozró nia si narz dzia i
urz dzenia o ró nym sposobie pracy. Coraz powszechniej stosowanymi narz dziami s : no yce hydrauliczne umo liwiaj ce
ci cie stalowych pr tów i blach, rozpleracze hydrauliczne do wykonywania otworów w ró nych konstrukcjach,
wykorzystywane nierzadko do wywa ania drzwi samochodowych, spalinowe piły oraz piły ła cuchowe do ci cia drewna.
Pilarki mog by wyposa one w ła cuchy ratownicze, umo liwiaj ce ci cie drewna, w którym znajduj si jakie ciała
obce, np. gwo dzie.
Obok pił tarczowych i ła cuchowych o nap dzie spalinowym wykorzystuje si tak e pity z nap dem elektrycznym.
Sprz t rozpieraj cy i podnosz cy
W grupie tego sprz tu wyodr bnia si przede wszystkim:
* siłowniki hydrauliczne,
* sprz t pneumatyczny,
* d wigi samochodowe.
Siłowniki hydrauliczne składaj si z pompy hydraulicznej nap dzanej głównie silnikiem spalinowym lub elektrycznym,
niekiedy jednak r cznie oraz z zestawu narz dzi. W skład narz dzi wchodz rozpieracze, no yce lub układy kombinowane
wykonuj ce funkcje tak no yc, jak i rozpieraczy. W zestawach mog by tak e hydrauliczne podno niki ratownicze i
rozpieracze kolumnowe. Do poł czenia narz dzi z pomp hydrauliczn słu zestawy w y wysokoci nieniowych. Siłowniki
hydrauliczne umo liwiaj uzyskanie du ych sit działania. Mo na wi c nimi wykonywa skomplikowane prace ratownicze
nawet w du ych i bardzo trwałych konstrukcjach. Stosowanie powy szych narz dzi wymaga dobrego przygotowania
fachowego stra aków. Działaj cy siłownikiem operator musi nie tylko zna techniczn obsług urz dzenia, ale tak e w
sposób przewiduj cy dba o bezpiecze stwo osób ratowanych i własne.
!
"
#$
%
))
& '
&
(
*+
+
2
,-
. /
0
'
0
+
5
4
22
0
1
.3
:
6 5 &
78 7
) "
)
'
(
'
'( 49
"
Sprz t pneumatyczny. U ywany jest do unoszenia na pewn wysoko ci kich konstrukcji lub sprz tu przede
wszystkim podczas działa usuwaj cych skutki katastrof budowlanych, drogowych i kolejowych. Elementem podnosz cym
konstrukcj jest napełniona powietrzem gumowa poduszka pneumatyczna. W zestawach sprz tu obok poduszek znajduj
si ponadto: korki, przewody pneumatyczne, reduktory ci nienia, sterowniki, butle ze spr onym powietrzem oraz
sprz t dodatkowy. Zestawy sprz tu pneumatycznego wykorzystywane s tak e do uszczelniania cystern, studzienek
kanalizacyjnych i ruroci gów. Warto wiedzie , e unoszone przez poduszki ci ary mog by bardzo du e. Np. poduszka
wysokoci nieniowa mo e podnie wagon o masie powy ej 65 ton na wysoko 0,5 m. W celu zwi kszenia wysoko ci
podnoszenia mo na stosowa dodatkowo klocki drewniane lub nakłada na siebie dwie poduszki. Imponuj ce jest tak e
działanie korków. Mog one uszczelnia otwory o rednicy do 1,4 m.
D wigi samochodowe i samojezdne.
Wykorzystywane s do przenoszenia urz dze , uszkodzonych pojazdów, elementów konstrukcyjnych głównie podczas
katastrof budowlanych, drogowych i kolejowych. Zakres wykorzystania d wigów zale y od ich pola pracy i ud wigu.
Sprz t ewakuacyjny i specjalny
Ochotnicze stra e po arne w zasadzie nie dysponuj sprz tem ewakuacyjnym, za sprz tem specjalnym dysponuj w
bardzo ograniczonym stopniu. Niemniej, warto wiedzie chocia co nieco na temat urz dze znajduj cych si na
wyposa eniu jednostek ratowniczo-ga niczych PSP.
Najbardziej przydatnym i zarazem bezpiecznym urz dzeniem do ewakuowania zagro onych ludzi jest wór ratowniczy.
Mo na za jego pomoc ewakuowa ludzi, nawet niesprawnych fizycznie, z wysoko ci pierwszych pi ciu kondygnacji. Do
ratowania zagro onych ludzi mo na wykorzystywa tak e sprz t alpinistyczny oraz linki ratownicze, zatrza niki i stra ackie
pasy. Ratowanie jednak za pomoc tego sprz tu dotyczy przede wszystkim samych stra aków, którzy potrafi przeprowadzi
samoratowanie z u yciem alpinistycznych aparatów lub linek.
;<
*=7 > 7?7,=7 7>@A*<
,B7 B;
,
C
5
B7> B7G*<
= B )3&
1).
,
#
4
C
#
4
( C :D.) (
'49
'+
C E& F
7
C
'
(
C
$
5
+
@H <
*=7 ;<
*=@A7 AI?@A7
&
5&
&)"
7
(
*3D
8 ")")
($
C
(C . (
'( 49)
0
C '+
+ '
5
(
&
4&
Sprz t o wietleniowy.
Słu y do zapewnienia na miejscu akcji ratowniczo-ga niczej wła ciwej widoczno ci. Do tego celu słu r czne latarki
elektryczne, jak te ró nego typu przeno ne i przewo ne reflektory, agregaty pr dotwórcze i halogenowe naja nice.
Naja nice i reflektory montowane s na wysuwanych masztach umieszczonych na nadwoziach samochodów lub na
przeno nych statywach. Liczba umieszczonych na statywach i masztach reflektorów i naja nic uzale niona jest od mocy
wykorzystywanego agregatu pr dotwórczego.
Sprz t nurkowy i pływaj cy.
Do sprz tu nurkowego zalicza si aparaty oddechowe, kombinezony suche i mokre oraz wyposa e nie dodatkowe.
Sprz t ten wykorzystuj specjalne grupy ratownictwa wodnego działaj ce w ramach JRG oraz nielicznych OSP. Grupy
ratownictwa wodnego wykorzystuj do swoich działa na wodzie: pontony, łodzie i kutry. Do przewo enia sprz tu
nurkowego, wodnego wykorzystywane s specjalnie przystosowane samochody. W samochodach prócz płetwonurków
znajduj si (obok sprz tu wodnego) agregaty pr dotwórcze wraz z naja nicami do o wietlania terenu akcji, spr arka do
ładowania butli powietrzem oraz butli zapasowych.
23
Zasadniczym celem akcji ratowniczo-ga niczej jest zlikwidowanie po aru oraz jak najskuteczniejsze zminimalizowanie
jego negatywnych skutków. Prowadz c jednak działania ratownicze trzeba pami ta , e nie wolno osi ga zamierzonego
efektu za wszelk cen , zwłaszcza za cen ycia lub zdrowia ratowników. Dlatego wa nymi elementami wyposa enia
po arniczego s : uzbrojenie osobiste oraz odzie ochronna i specjalna stra aków.
Obok stosownego ubrania i obuwia stra ak powinien by wyposa ony w hełm stra acki, pas bojowy, toporek i zatrza nik.
Pomijam wyposa enie pomocnicze, które omawiane było w innych artykułach z powy szego cyklu.
Odzie ochronna
Praca w rodowisku po aru, w którym panuj nienaturalne warunki, a tak e specyfika pracy na powietrzu przy ró nej
pogodzie i porze, wymaga odpowiedniej odzie y ochronnej. Odzie ta powinna cechowa si odporno ci na działanie
podwy szonych temperatur, odporno ci na działanie wody. Powinna te w pewnym zakresie chroni przed działaniem
ró nych substancji chemicznych. Odzie ochronna powinna wreszcie umo liwi prac w trudnych warunkach, a wi c nie
kr powa ruchów stra aka, umo liwia prac na wysoko ci i w ró nych skomplikowanych pozycjach. Powinna by te
dostosowana do zmieniaj cych si warunków atmosferycznych, ró nych temperatur, by przewiewna, lekka, a zarazem
ciepła. Z uwagi na mo liwo pracy w porze nocnej, przy złej widoczno ci nale y tak e zaopatrzy ubrania ochronne w
naszywki odblaskowe. Tkanina, z której wykonuje si ubrania ochronne, powinna spełnia równie tak wa ne wymagania jak:
odporno na rozervvanie i dobra wchłanialno potu. Wa ne jest, aby odzie ochronna nie zmieniała swoich wła ciwo ci po
wielokrotnym praniu.
Niestety, ubraniem najcz ciej stosowanym dotychczas przez OSP jest ubranie polowe (moro), składaj ce si z kurtki (z
podpink lub bez) oraz spodni. Pisz "niestety", gdy nie spełnia ono wi kszo ci wa nych wymaga .
Najnowsze ubrania ochronne, spełniaj ce okre lone warunki to ubrania z Nomexu. Składaj si z kurtki z podpink i
spodni. Kurtka wykonana jest z materiału niepalnego z izolacj termiczn z wlókien oramidowych i niepalnej podszewki.
Oznakowane jest przy tym niepaln ta m odblaskow . Ubrania te s lekkie i nieprzemakalne.
Uzupełnieniem odzie y ochronnej s r kawice. Maj one chroni r ce stra aków przed urazami mechanicznymi,
działaniem wysokiej temperatury, substancji chemicznych (zasady, kwasy) itp. Do ochrony r k stosowane s ró ne rodzaje
r kawic (najcz ciej pi ciopalcowych) wykonanych z ró nych materiałów. Wskazane jest, aby w skrytkach pojazdów
po arniczych znajdowały si ró ne rodzaje r kawic, co umo liwi dopasowywanie ich do ró nej specyfiki działa ratowniczych.
Do odziery ochronnej zalicza si tak e obuwie. Podobnie jak r kawice, buty tak e zabezpieczaj stra aka przed urazami
mechanicznymi, działaniem niskich i wysokich temperatur, przed działaniem pr du elektrycznego, wody i wilgoci. Obuwie
ochronne powinno charakteryzowa si grub podeszw z protektorem o wła ciwo ciach
przeciwpo lizgowych, olejoodpornych i antyelektrostatycznych. W podeszwie powinna by wmontowana metalowa wkładka
zabezpieczaj ca przed urazami mechanicznymi.
Obok odzie y ochronnej przy niektórych skomplikowanych działaniach u ywa si ubra specjalnych: aroodpornych i
gazoszczelnych.
Ubrania aroodporne
Zadaniem ubra aroodpornych jest ochrona organizmu człowieka przed promieniowaniem cieplnym. Wykonuje si je z
kilkuwarstwowej tkaniny niepalnej (powlekanej foli aluminiow ) w dwóch typach: rednie i ci kie. Cz ciej stosowane s
ubrania ci kie. S to jednocz ciowe kombinezony z kapturem. Nogawki kombinezonu zako czone s butami z podeszw
ze skóry. Z tyłu ubrania znajduje si komora umo liwiaj ca umieszczenia aparatu oddechowego. W kapturze na wysoko ci
oczu wmontowana jest aroodporna szyba panoramiczna.
Ubrania gazoszczelne
Ubrania gazoszczelne odgradzaj organizm człowieka od ska onego rodowiska. S one u yteczne podczas działa w
atmosferze szkodliwych gazów i cieczy. Praca w ubraniu gazoszczelnym wymaga u ycia aparatu oddechowego z własnym
zapasem powietrza. Najcz ciej stosowanym surowcem do produkcji ubra jest kauczuk butylowy. Tworzy on powlok
wła ciw pokrywan dodatkowo warstw kauczuku fluorytowego. Zalet kauczuku, obok szczelno ci,jest du a odporno na
dzialanie r ce substancji chemicznych. Aby spełnia wymagania szczelno ci, ubrania musz mie gazoszczelne szwy,
suwak, buty ochronne i r kawice.
Hełm stra acki
Hełm słu y do zabezpieczenia glowy stra aka przed uderzeniami. Ma zabezpiecza tak e przed spadaj cymi
przedmiotami i płon cymi elementami konstrukcji budynków. Dlatego te powinien by w sposób prawidłowy osadzony i
zamocowany na głowie oraz spełnia odpowiednie wymagania techniczne. Najcz ciej stosowanymi obecnie hełmami s :
hełm stra acki PH-4 i unowocze niony PH-5/Z-94. Hełm PH-5/Z-94 wykonany jest z odpornego na uderzenia i wysok
temperatur laminatu poliestrowo-szklanego. Zewn trzna powierzchnia skorupy pokryta jest lakierem odpornym na
temperatur 150°C. Wn trze wyło one jest dzianin stanowi c warstw izolacyjn . Dla zapewnienia pewnego osadzenia
hełmu na głowie stosowany jest wkład no ny umo liwiaj cy regulacj wysoko ci oraz obwodu głowy. Hełm wyposa ony jest
w uchyln osłon twarzy z daszkiem, do którego mo na zamontowa uchwyt latarki górniczej. Ka dy halm wyposa ony
jest w przypinan osłon karku.
Pas stra acki
Pas stra acki wraz z zatrza nikiem słu y głównie do zabezpieczenia si podczas wykonywania trudnych czynno ci w
trakcie działa ratowniczo-ga niczych. Przydatny jest szczególnie podczas dziala na drabinie. Wykorzystywany jest tak e do
zamocowania pochewki toporka i podpinki. Pas wykonywany jest z ta my parcianej, w cz ci zapinkowej obszy tej skór . W
celu zwi kszenia wytrzymało ci na rozerwanie pasek zapinkowy i kólko zatrza nika zamocowane s w obejmie z blachy
24
stalowej.
Toporek stra acki (topór lekki). Słu y przede wszystkim do pokonywania mniejszych przeszkód, torowania sobie drogi.
Mo e by tak e wykorzystywany do czynno ci burz cych, a tak e do zabezpieczenia si np. na dachu budynku. Obuch
topora wykonywany jest ze stali w glowej o stosunkowo du ej trwało ci.
Zatrza nik
Jest elementem pasa stra ackiego. Słu y przede wszystkim do zabezpieczenia si podczas pracy na wysoko ci. Ratownik
mo e przypi si zatrza nikiem do szczebla drabiny. Zatrza nik mo e tak e słu y do celów ratowniczych przy u yciu linek
ratowniczych. Wykonany jest z odpowiednio uformowanego stalowego pr ta i wyposa ony w zamek spr ynowy.
Maksymalne obci enie zatrza nika wynosi ok. 1200 kg.
Sprz t ochrony dróg oddechowych
Sprz tem ochrony dróg oddechowych stosowanym w po arnictwie s aparaty ze spr onym powietrzem. Ich zadaniem
jest całkowite odizolowanie układu oddechowego ratownika od dost pu gazów, par i pyłów wyst puj cych w rodowisku
działa ratowniczych. Praktycznie ka dy aparat składa si z nast puj cych cz ci:
- noszak ł cz cy cz ci aparatu, - pasy no ne, - ł cznik trójdro ny słu cy do poł czenia butli z powietrzem, reduktora i
manometru kontrolnego (w nowszych rozwi zaniach zast puje go reduktor pierwszego stopnia), - manometr słu cy do
mierzenia ci nienia w butlach, - reduktor ci nienia,
- sygnalizator rezerwy powietrza, - reduktor drugiego stopnia, - przewód redniego ci nienia.
Do u ytkowania przez OSP zaleca si aparaty powietrzne nadci nieniowe. Maj one wy sze ci nienie w butlach (ok. 30
Mpa) oraz w miejscy przycisku dodawczego przycisk pierwszego oddechu. Zmiany te powoduj , e we wn trzu maski
ci nienie nigdy nie spada poni ej wysoko ci ci nienia atmosferycznego. Ten stan sprawia, e nawet w razie nieszczelno ci
maski do jej wn trza nie przedostan si z zewn trz substancje toksyczne. Aparaty nadci nieniowe s zatem dla OSP
znacznie bezpieczniejsze, zwłaszcza e dopasowanie masek dla wszystkich członków pododdziału bojowego byłoby
prawdopodobnie prawie niemo liwe.
Sprz t, o którym b dzie mowa w niniejszym artykule, jest podstaw wyposa enia ka dej ochotniczej stra y po arnej.
Mo na wi c zało y , e jest dobrze znany stra akom ochotnikom. Niemniej, dla ugruntowania i pogł bienia wiedzy warto
przybli y troch informacji tak e na temat tego sprz tu.
W
e po arnicze, w zale no ci od ich funkcji, dzielimy na tłoczne i ssawne.
W
tłoczny W-52.
W
tłoczny W-75.
W
W
tłoczny W-110.
e tłoczne
Słu do podawania (tłoczenia) wody lub wodnego roztworu rodka pianotwórczego od motopompy (autopompy) do
pr downicy, z której wydobywa si uwolniony strumie ga niczy o odpowiedniej zwarto ci, pr dko ci i ci nieniu. W e mo na
podzieli , ze wzgl du na rednic przekroju, na oznaczane symbolami: W-25, W-52, W-75, W-110. (Litera W oznacza w ,
liczba za oznacza długo
rednicy przekroju poprzecznego). W e wykonane s z dwóch warstw. Warstwa zewn trzna
mo e by zrobiona z włókien naturalnych lub (najcz ciej stosowanych) wlókien sztucznych, głównie stylonowych i
torlenowych. Warstwa wewn trzna (izolacyjna) wykonana jest z gumy, PCW lub ywic termoutwardzalnych. Niektóre rodzaje
w y W-25 i W52 maj dlugo 15 m. Generalnie jednak długo w y tłocznych wynosi 20 m. W zale no ci od rednicy
w om przypisuje si ró ne funkcje. W-25 słu do tzw. linii szybkiego natarcia. Umieszcza si je na obrotowych zwijadłach
przy autopompach w samochodach po arniczych i gasi si przy ich wykorzystaniu małe po ary, głównie wewn trz
pomieszcze . W e W-52 słu do budowy linii ga niczych od rozdzielacza do pr downicy. W-75 wykorzystywane s do
budowy linii głównych od nasad pomp do rozdzielaczy, W-110 za słu do przetłaczania du ych ilo ci wody na du e
odległo ci.
W celu zachowania jak najdłu szej ywotno ci w y nale y poddawa je konserwacji. Konserwacja polega przede
wszystkim na utrzymaniu ich w czysto ci i w stanie suchym. Zatem po akcji w e nale y umy z zewn trz i wewn trz i
rozwiesi (najlepiej w pozycji pionowej), aby ociekła z nich woda. W e powinno si tak e raz w kwartale przewietrzy i raz w
roku podda próbom wytrzymało ciowym.
25
W
ssawny gumowy W-110.
W
ssawny PCV zbrojony ta mowany.
W
e ssawne
Słu do poł czenia nasady ssawnej pompy ze zbiornikiem wody, aby za ich pomoc pompa mogła pobiera wod do
celów ga niczych. W po arnictwie stosuje si w e ssawne o rednicy: 75 mm, 110 mm i 150 mm. W e o rednicy 75 mm
stosuje si do małych motopomp M4/4, za w e o rednicy 150 mm wykorzystywane s do rzadko stosowanych turbopomp
TP 3000. Najszersze zastosowanie maj w e o rednicy 110 mm. Słu do zasysania wody przez wszystkie typy motopomp
M 8/8 i M 16/8 oraz przez motopompy A 16/8 i A 32/8. Najcz ciej długo w y ssawnych wynosi 2,4 m, ale produkowane
s tak e odcinki o długo ci 1,6 m. W e ssawne wykonane s ze zwulkanizowanych ze sob warstw gumy i umieszczonej
mi dzy warstwami stalowej spirali. Powierzchnia mo e by pokryta powłok z włókna lub warstw tworzywa sztucznego.
Konserwacja, podobnie jak przy w ach tłocznych, polega na utrzymywaniu odcinków w czysto ci i w stanie suchym.
Ponadto nale y chroni w e przed działaniem sło ca, wysokich i niskich temperatur oraz działaniem smarów i
rozpuszczalników.
Armatura wodna
Jest to sprz t słu cy do ł czenia zasadniczego sprz tu ga niczego, jakim s w e i pompy. Do armatury zaliczamy
zatem: ł czniki, nasady, pokrywy, przeł czniki, rozdzielacze, zbieracze, smoki ssawne, pr downice, działka wodne, zbiorniki
przeno ne, pływaki, regulatory ci nienia i stojaki hydrantowe.
Ł cznik tłoczny 110
Rozdzielacz kulowy K-75/52-75-52
Smok ssawny prosty 110
Ł czniki. Słu do ł czenia ze sob odcinków w y lub w y z pr downicami, pompami, rozdzielaczami, zbieraczami i
hydrantami. Osadzone s na w ach. Składaj si z tulei, korony, uszczelki i pier cienia oporowego. Korony i tuleje
wykonywane s ze stopu aluminiowego. Dzi ki temu s w miar lekkie i odporne na korozj . rednice ł cz ników
dostosowane s do rednic w y i wynosz : 52, 75 i 110 mm.
Nasady. Słu do pol czenia w y z korpusem pompy, hydrantem, rozdzielaczem, zbieraczem, pr downic . Osadzone s
na stałe na wymienionych urz dzeniach. Nasada składa si z korpusu aluminiowego, podkładki i uszczelki gumowej.
rednice nasad odpowiadaj rednicom ł czników.
Pokrywy Słu do zabezpieczenia nasad ssawnych i tłocznych pomp przed zanieczyszczeniem. Mo na je tak e wykorzysta
do zamykania nasady ssawnej pompy lub w a przy przeprowadzaniu prób ci nieniowych. Wykonywane s tak e ze stopu
aluminium, a ich rednice odpowiadaj rednicom nasad.
Przeł czniki. S to urz dzenia słu ce do ł czenia ze sob nasad i ł czników o ró nych rednicach. Stosuje si zatem
przeł czniki o rednicach 110/75, 75/52 i 52/25.
Rozdzielacze. Słu do rozdzielania strumienia wody z linii głównej do linii ga niczych. Nasada wlotowa rozdzielacza ma
rednic 75 mm, za trzy nasady wylotowe maj rednic : 52 mm (dwie nasady zewn trzne) i 75 mm (nasada rodkowa). Po
wykorzystaniu przeł cznika 75/52 mo na zbudowa od rozdzielacza trzy linie ga nicze o rednicy 52 mm. W rozdzielaczach
stosuje si zawory kulowe uruchamiane d wigni i zawory wrzecionowe otwierane pokr tłem. Na korpusie umieszczona jest
strzałka wskazuj ca kierunek przepływu wody. Jest to dodatkowa wskazówka dla stra aków buduj cych lini w ow .
Smoki ssawne. Słu do ochrony pomp przed zanieczyszczeniami. Poniewa stanowi zako czenie linii ssawnej,
wykonuje si je z nasadami 75, 110 i 150 mm. Smoki mog by proste i uko ne. Składaj si z korpusu, leja napływowego z
26
sitem ochronnym, zaworu zwrotnego z d wigni i wspomnianej nasady. Zawór zwrotny zabezpiecza lini ssawn przed
"zerwaniem" uzyskanego słupa wody, za d wignia zaworu umo liwia wypuszczenie wody z w y ssawnych po zako czeniu
akcji.
Zbieracze. Stosowane s do zbierania wody z dwóch linii zasilaj cych o rednicy 75 mm do nasady ssawnej motopompy
o rednicy 110 mm. Zbieracz 2 x 75/110 składa si z korpusu, dwóch tulei wlotu i tulei wylotu oraz klapy zwrotnej. Tuleje
zako czone s odpowiednimi nasadami. Na zewn trz korpusu znajduj si strzałki wskazuj ce kierunek przeplywu wody.
Pływaki. S to urz dzenia mocowane do smoków ssawnych, utrzymuj ce smok na okre lonej gł boko ci, a tym samym
zabezpieczaj ce smok przed opadaniem na dno zbiornika. Pływak stosuje si przede wszystkim wówczas, gdy dno zbiornika
jest zamulone lub pokryte wodorostami. Pływaki wykonywane s z cynkowanej blachy lub tworzywa sztucznego.
Klucze do ł czników. Słu do dokładnego pol czenia lub rozł czenia f czników. Poł czenie bez u ycia kluczy mo e
okaza si za mało szczelne. Klucz wykonany jest z eliwa i ma ksztaft dwustronnego haka.
Sprz t do hydrantów. Do sprz tu do hydrantów zaliczamy: - stojak hydrantowy, - klucz do hydrantów podziemnych klucz do hydrantów nadziemnych.
W przypadku potrzeby wykorrystania hydrantu podziemnego za pomoc klucza otwieramy pokryw zasłaniaj c hydrant i
montujemy stojak hydrantowy o przekroju 80 mm. Nast pnie kluczem otwieramy zawór hydrantu. Przy hydrantach
nadziemnych za pomoc klucza do tego typu hydrantów otwieramy zawór zamykaj cy wod .
Pr downice
Pr downica wodna PWT - 52/2
Pr downica PW - 52/R zamykana Pohorje
Pr downica wodna produkcji typ PWT52/2 słu y do
wytwarzania strumienia zwartego i rozproszonego
z płynn regulacj k ta bryłowego strumienia
rozproszonego. Stanowi zako czenie linii
w owych ga niczych wodnych zasilanych
autopompami lub motopompami.
Pr downica PW 75/R TURBOSUPON
Pr downica PW 75/R TURBOSUPON uniwersalna
przeznaczona jest do wytwarzania wodnych
strumieni zwartych i rozproszonych z płynn
regulacj k ta bryłowego strumienia rozproszonego
do 110°. Posiadaj mo liwo płynnej regulacji
wydajno ci w zakresie od 0 do 500 I/min .
Wyposa one s w nasady obrotowe i zawory
kulowe. Mog stanowi zako czenie linii w owych
ga niczych wodnych i wodno-pianowych zasilanych
autopompami i motopompami.
Pr downica mo e by wykonana:
- z nasad obrotow 52 mm wg PN
- z nasad stał 52 mm wg GOST
Pr downice słu do nadawania strumieniowi wody odpowiedniego ksztaftu i kierunku. Zastosowane w pr downicy
zw enie przepływu wody powoduje wzrost pr dko ci przepływu, co wywołuje du y zasi g pr du wody. W po arnictwie
stosowane s ró ne rodzaje pr downic: o ró nych przekrojach (25, 52, 75 mm), ró nych cechach i przeznaczeniu (zwykłe,
zamykane, pistoletowe, uniwersalne). Pr downice zwykle mog by wyposa one w pyszczki o ró nych przekrojach do
uzyskiwania pr dów zwartych, mog te by zako czone głowic do uzyskania pr du rozproszonego. Pr downice zamykane
pozwalaj pr downikowi zamyka za pomoc d wigni zawór kulowy i przerwa wypływ strumienia wody. Znacznie
wygodniejsze zamykanie wypływu wody jest w pr downicy pistoletowej.
Coraz bardziej rozpowszechniane s ró nego rodzaju pr downice uniwersalne, które pozwalaj na zmian pr du ze
zwartego na rozproszony (i odwrotnie) bez przerywania podawania wody.
Jedn z takich pr downic jest pr downica uniwersalna 52 "Turbo-supon". Mo na za jej pomoc wytwarza strumienie zwarte i
rozproszone, zachowuj c płynn regulacj k ta bryłowego strumienia rozproszonego. Pr downica pozwala na plynn
regulacj wydajno ci w zakresie od 0 do 500 I wody na minut . Mo liwe jest tak e jej wykorzystanie do wytwarzania piany.
POCZ TKI ZORGANIZOWANEJ OCHRONY PRZECIWPO AROWEJ
POCZ TKI ZORGANIZOWANEJ OCHRONY PRZECIWPO AROWEJ NA WIECIE
Pierwszy oddział stra y po arnej został utworzony przez prefekta Rzymu Egnatusa Rufusa z jego niewolników w 24 roku
p.n.e. Nast pnie zacz to tworzy kohorty (od 1000 - 1200 osób) oraz centurie (od 140 osób), których zadaniem była ochrona
miasta przed po arami. Skupieni w nich ludzie to wigilowie.
PIERWSZE PRZEPISY PRZECIWPO AROWE W POLSCE
27
Próby zorganizowania walki z ogniem podejmowane były w miastach polskich ju w XIV wieku. Uchwała rady miejskiej
Krakowa z 1374 roku nazwana "porz dki ogniowe" zawierała szczegółowe nakazy dotycz ce przestrzegania
bezpiecze stwa ogniowego oraz przepisy o zachowaniu si mieszka ców w razie po aru, wyznaczaj c ka demu
odpowiednie czynno ci ratownicze. Przewidywano równie kary za niestosowanie si do tych przepisów oraz nagrody dla
tych, którzy pierwsi pieszyli na ratunek lub odznaczali si przy gaszeniu po aru. Ka dy dom musiał mie przepisowe
przyrz dy do zrywania dachów, naczynia do zalewania i kadzie z wod ,
PIERWSZE ANALIZY STANU ZAGRO ENIA PO AROWEGO W POLSCE I PROPOZYCJE STWORZENIA SYSTEMU OCHRONY
PRZECIWPO AROWEJ.
Andrzej Frycz Modrzejewski w swoim słynnym dziele " O naprawie Rzeczypospolitej" wydanym w 1551 r., w rozdziale
XVI ks. I dokonał analizy zagro enia, rozdział XIII ks. II po wi cił wskazówkom "O unikaniu i gaszeniu po arów". Anzelm
Gostomski, wojewoda rawski, w wydanym w 1588 r. poradniku gospodarki rolnej "Gospodarstwo" udzielał rad dotycz cych
zapobiegania po arom, a jeden z podrozdziałów w cało ci po wi cił gaszeniu po arów tytułuj c go "Porz dek koło gaszenia
".
PIERWSZE OCHOTNICZE STRA E PO ARNE W POLSCE.
Pozna - 1846 r. (zabór pruski). Kalisz - 1863 r. (zabór rosyjski). Kraków - 1863 r- (zabór austriacki).
POWSTANIE ZORGANIZOWANEGO RUCHU STRA ACKIEGO.
Stowarzyszanie si ochotniczych stra y po arnych uzale nione było od dobrej woli i polityki władz w poszczególnych
zaborach. Najbardziej liberalne były władze austriackie, które ju w 1875 r. zezwoliły na utworzenie zwi zku stra ackiego.
Krajowy Zwi zek Ochotniczych Stra y Po arnych Galicji i Lodomerii został powołany l listopada 1875 r. we Lwowie na I
Krajowym Zje dzie Stra y. W zje dzie uczestniczyli przedstawiciele 57 OSP i 4 stra y miejskich, tj. ze Lwowa, Krakowa,
Przemy la i Tamowa. Zjazd uchwalił statut i regulaminy Zwi zku. Siedzib Zwi zku - na zmian co 2 lata był - Lwów i Kraków.
Wybrano Rad Zawiadowcz , a na naczelnika Zwi zku dr. Józefa Millerata - prezesa lwowskiej OSP. Zast pc naczelnika
został Ludwik Bar cz, a sekretarzem Henryk Rewakowicz - redaktor "Kuriera Lwowskiego ". Władze rosyjskie zezwoliły na
utworzenie zwi zku stra ackiego dopiero po wybuchu I wojny wiatowej. W dniach od 8 do 10 wrze nia 1916 r. odbył si w
Warszawie I Ogólnokrajowy Zjazd Stra y Ogniowych. Uczestniczyło w nim 960 delegatów reprezentuj cych 302 stra e z
całego Królestwa Polskiego. Zebrani postanowili powoła Zwi zek Floria ski oraz wybrali Zarz d Główny, który
ukonstytuował si nast puj co: prezes - Bolesław Chomicz, wiceprezesi - in . Józef Tuliszkowski i dr Alfred Grohman.
Powołane zostało równie biuro Zarz du Głównego Zwi zku Floria skiego, którego naczelnikiem został Stanisław Arczy ski.
Na terenie zaboru pruskiego władze administracyjne, a tak e miejscowa ludno niemiecka starały si nie dopuszcza
Polaków do pracy w organizacjach stra ackich. Przed I wojn wiatow na ziemiach polskich zaboru pruskiego istniały trzy
zwi zki stra ackie, które były oddziałami prowincjonalnymi niemieckiego zwi zku stra ackiego. W 1867 r. zorganizowany
został Prowincjonalny l sko-Pozna ski Zwi zek Stra acki, z którego w 1893 r. powstały dwa: Pozna ski Prowincjonalny
Zwi zek Stra acki i Prowincjonalny Zwi zek Stra y Po arnych na Górnym l sku. W 1880 r. zorganizowany został Pomorski
Zwi zek Prowincjonalny Stra y Po arnych.
STRA E PO ARNE W POLSCE NIEPODLEGŁEJ.
Pierwszy ogólnopa stwowy zjazd delegatów stra y po arnych odbył si w dniach 8 i 9 wrze nia 1921 r. w Warszawie.
Uczestniczyło w nim 3690 przedstawicieli, reprezentuj cych 742 OSP ze wszystkich województw i regionów kraju. Zjazd
uchwalił powołanie Głównego Zwi zku Stra y Po arnych Rzeczypospolitej Polskiej. Powołano Rad Naczeln , która z kolei
wyłoniła ze swojego grona Zarz d Główny. Prezesem został Bolesław Chomiez - dyrektor Instytucji Ubezpiecze
Wzajemnych Budowli od Ognia, wiceprezesem Karol Rzepecki, p.o naczelnika Bolesław Pachelski.
KORPUS TECHNICZNY PO ARNICTWA.
Członkami Korpusu Technicznego Po arnictwa byli stra acy zawodowi i pracownicy posiadaj cy dyplomy lub wiadectwa
uko czenia szkole , kursów i szkół po arniczych, upowa niaj ce do pełnienia zawodowej słu by w jednostkach
organizacyjnych ochrony przeciwpo arowej i stra ach zawodowych. W 1954 r. na mocy dekretu o słu bie po arniczej
członkowie KTP nazwani zostali funkcjonariuszami po arnictwa, a w 1992 funkcjonariuszami Pa stwowej Stra y Po arnej lub
stra akami.
E SKA SŁU BA SAMARYTA SKO-PO ARNICZA.
Poczynaj c od r. 1925 w niektórych stra ach funkcje sanitariuszek zacz to powierza wył cznie kobietom. Pierwsza
e ska dru yna samaryta ska powstała w 1927 r. w województwie kieleckim. W 1930 r. w Zarz dzie Głównym Zwi zku
Stra y Po arnych utworzono stanowisko referentki dru yn kobiecych, a nast pnie zacz to zatrudnia instruktorki w zarz dach
wojewódzkich i okr gowych (powiatowych).
28
UDZIAŁ MŁODZIE Y W ROZWOJU DZIAŁALNO CI STRA ACKIEJ.
Pierwsza harcerska dru yna po arnicza powstała w Warszawie w' 1916 roku. Ju w 1920 r. Zwi zek Floria ski, w
porozumieniu z Komend Zwi zku Harcerstwa Polskiego, opracował i wprowadził w ycie, publikuj c w "Przegl dzie
Po arniczym" nr 3, 4, 5 z 1920 r.:
. Statut harcerskich dru yn po arnych przy stra ach ogniowych ochotniczych.
. Regulamin harcerskich dru yn po arnych przy stra ach ogniowych ochotniczych.
W 1936 r. dru yny przekształcono w harcerskie oddziały po arne. Po II wojnie wiatowej młodzie mo e si zrzesza i
przygotowywa do działalno ci w po arnictwie w młodzie owych dru ynach po arniczych organizowanych przez ochotnicze
stra e po arne lub w harcerskich dru ynach po arniczych powoływanych przez organizacje harcerskie.
OCHOTNICZA STRA PO ARNA W NIEPOKALANOWIE.
Niespotykanym w innych krajach ewenementem było powstanie i działalno Ochotniczej Stra y Po arnej w klasztorze
ojców Franciszkanów w Niepokalanowie. Zało yciel Niepokalanowa, ojciec Maksymilian Kolbe, gwardian zakonu, polecił w
1928 r. zakonnikowi bratu Salezemu Mikołajczykowi zorganizowanie samoobrony przeciwpo arowej. Po pracach
przygotowawczych, polegaj cych głównie na gromadzeniu sprz tu po arniczego, zało ona została pierwsza w Polsce
ochotnicza stra po arna zło ona z zakonników. Za oficjaln dat jej powstania przyjmuje si 2 lipca 1931 r., kiedy to
zako czony został kurs, w którym uczestniczyło 30 zakonników -stra aków. Prezesem stra y został ówczesny gwardian o.
Florian Kozura, a naczelnikiem był przez wiele lat brat Salezy Mikołajczyk.
Patronem stra aków jest w. Florian. Tak e inne rodowiska zawodowe, których praca jest zwi zana z ogniem:
kominiarze, hutnicy czy piekarze z dawien dawna uwa aj w. Floriana za swojego obro c od nieszcz
i kl sk ogniowych,
or downika we wszystkich potrzebach.
ycie Floriana przypadło na czas najwi kszych prze ladowa chrze cijan na pocz tku IV wieku. Na
mocy edyktów cesarza Dioklecjana chrze cijanie, którzy nie zło yli ofiary poga skim bogom mieli by
torturowani i straceni. Gdy te rozporz dzenia dotarty do prowincji Noricum, jej namiestnik Akwilinus
udał si do miasta Lauriacum (obecnie Lorch nad Dunajem w Górnej Austrii) i rozpocz ł obław na
chrze cijan. Dowiedziawszy si o tym Florian, wysokiej rangi oficer legionów rzymskich, po pieszył do
Lauriacum, aby pomóc swoim współwyznawcom. Zatrzymany przez ołnierzy, postawiony przed
obliczem namiestnika, przyznał si do wiary chrze cija skiej i nie chciał zło y pokłonu rzymskim
bogom. Floriana obito kijami i skazano na mier przez utopienie. Z przywi zanym kołem mły skim do
szyi, został zrzucony z mostu na rzece Enns 4 maja 304 roku. Wkrótce po mierci m czennik objawił
si pewnej pobo nej kobiecie imieniem Waleria prosz c j , aby pochowała go w mało ucz szczanym
miejscu. Waleria spełniła jego pro b . W IX w. na miejscu grobu, w Lorch, zbudowano klasztor i
ko ciół, który stał si najwa niejszym do dzi o rodkiem kultu w. Floriana. Papie Lucjusz III (118185), przebywaj cy na wygnaniu i wspierany finansowo przez ksi cia Kazimierza II Sprawiedliwego,
przekazał do Krakowa w 1184 roku za po rednictwem Idziego, biskupa Modeny, relikwie Floriana.
Biskup krakowski Gedko dokonał uroczystego przyj cia relikwii na Kleparzu pod Krakowem. Z czasem
relikwie przeniesiono do Katedry Wawelskiej i umieszczono w ołtarzu głównym. Sw. Florian stał si patronem Krakowa.
Przedstawiany jest jako rycerz Chrystusowy i patron walki z po arem. Nosi ró norodne zbroje, hełm, towarzyszy mu cz sto
rozwini ty sztandar, czasem tarcza i miecz. Od XIV wieku pojawia si z naczyniem z wod , któr gasi ogie , a to za spraw
cudownego ocalenia ko cioła i cz ci Kleparza z ogromnego po aru Krakowa w 1528 roku.
PODSTAWOWE ZADANIA OCHRONY PRZECIWPO AROWEJ
Ochrona przeciwpo arowa polega na realizacji przedsi wzi maj cych na celu ochron
po arem, kl sk ywiołow lub innym miejscowym zagro eniu poprzez:
ycia, zdrowia i mienia przed
l. zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu si po aru, kl ski ywiołowej lub innego miejscowego zagro enia,
2. zapewnienie sił i rodków do zwalczania po aru, kl ski ywiołowej lub innego
miejscowego zagro enia,
29
3. prowadzenie działa ratowniczych.
ZADANIA MINISTRA SPRAW WEWN TRZNYCH I ADMINISTRACJI W ZAKRESIE OCHRONY PRZECIWPO AROWEJ.
Minister spraw wewn trznych i administracji odpowiada za realizacj polityki pa stwa w zakresie ochrony
przeciwpo arowej oraz pełni nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu ratowniczo-ga niczego. Minister spraw
wewn trznych i administracji okre la w drodze rozporz dze :
1. szczegółowe zasady nadzoru nad ochron przeciwpo arow w poszczególnych dziedzinach gospodarki narodowej,
2. szczegółowe zasady ochrony przeciwpo arowej i zabezpieczenia przeciwpo arowego budynków, obiektów lub terenów
oraz ich wyposa enia w sprz t, urz dzenia przeciwpo arowe i ratownicze,
3. warunki techniczne, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie,
4. rodzaje budynków, obiektów lub terenów, w których wymagana jest instalacja sygnalizacyjno-alarmowa,
5. szczegółowe zasady wydawania wiadectwa dopuszczenia (atestu) na u ytkowanie sprz tu, urz dze po arniczych i
ratowniczych, rodków ga niczych, instalacji samoczynnego wykrywania po arów oraz innych wyrobów słu cych do ochrony
przeciwpo arowej,
6. szczegółowe zasady organizacji krajowego systemu ratowniczo-ga niczego oraz zasady, zakres i tryb wł czania do niego
jednostek ochrony przeciwpo arowej,
7. szczegółowe zasady kierowania i współdziałania jednostek ochrony przeciwpo arowej bior cych udział w działaniu
ratowniczym.
8. wymagania w zakresie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz warunków psychofizycznych dla osób podejmuj cych
prac w jednostkach ochrony przeciwpo arowej,
9. szczegółowe zasady zwrotu kosztów za udział w działaniu ratowniczym jednostek ochrony przeciwpo arowej poza terenem
własnego działania,
10.szczegółowe zasady i sposób odpłatno ci za szkolenia organizowane przez PSP dla pracowników jednostek ochrony
przeciwpo arowej i członków ochotniczych stra y po arnych,
11.szczegółowy zakres działania komendanta głównego Pa stwowej Stra y Po arnej,
12.wzór oraz tryb nadawania sztandaru jednostkom organizacyjnym PSP,
13.tryb, zakres i szczegółowe zasady przeprowadzania czynno ci kontrolno-rozpoznawczych, kwalifikacje i tryb wyznaczania
osób uprawnionych do czynno ci kontrolno-rozpoznawczych oraz wzór upowa nienia do ich przeprowadzania,
14.zasady pobierania opłat za zlecone czynno ci kontrolno-rozpoznawcze,
15.zasady, wła ciwo i tryb post powania komisji lekarskich MSWiA w sprawach oceny zdolno ci fizycznej i psychicznej do
słu by w Pa stwowej Stra y Po arnej,
16.zasady post powania, obowi zki i uprawnienia stra aków PSP.
Ponadto minister spraw wewn trznych i administracji w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami okre la, w drodze
rozporz dzenia, szczegółowe zasady przeciwpo arowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego i
ekologicznego oraz warunki, którym powinny odpowiada drogi przeciwpo arowe, siedziby i terytorialny zasi g działania
komend rejonowych PSP.
NADZÓR NAD OCHRON
PRZECIWPO AROW .
Komendant główny Pa stwowej Stra y Po arnej odpowiada za realizacj zada z zakresu ochrony przeciwpo arowej jako
centralny organ administracji pa stwowej w tych sprawach. W zakresie ustalonym przez ministra spraw wewn trznych i
administracji zadania ochrony przeciwpo arowej realizuj przez sprawowanie nadzoru równie inni ministrowie,
przewodnicz cy komisji lub komitetów sprawuj cych funkcje naczelnych organów administracji pa stwowej, kierownicy
urz dów centralnych, prezesi banków, prezesi zarz dów głównych organizacji społecznych, organy administracji rz dowej i
30
samorz dowej w stosunku do podległych im jednostek organizacyjnych oraz podmiotów gospodarczych, dla których s
organami zało ycielskimi. W ramach nadzoru nad ochron przeciwpo arow organy sprawuj ce ten nadzór s uprawnione
do kontroli oraz do wydawania wi
cych zalece kontrolowanym podmiotom. Zakres kontroli obejmuje:
1. przestrzeganie przeciwpo arowych wymaga budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
2. wyposa enie w sprz t po arniczy i ratowniczy oraz chemiczne rodki ga nicze, w tym zapewnienie odpowiedniej ilo ci
rodków ga niczych i urz dze ga niczych, których zastosowanie wymuszaj wła ciwo ci fizykochemiczne mediów
stosowanych w procesie technologicznym,
3. przeciwpo arowe zaopatrzenie w wod ,
4. spełnienie okre lonych w przepisach warunków, którym powinny odpowiada drogi po arowe i drogi ewakuacyjne,
5. sprawno systemu alarmowania i powiadamiania na wypadek po aru, kl ski ywiołowej lub innego miejscowego
zagro enia.
Ponadto organy sprawuj ce nadzór wykonuj zadania:
1. okre laj kierunki zapobiegania powstawaniu i rozprzestrzenianiu si po arów, kl sk ywiołowych lub innych miejscowych
zagro e ,
2. dokonuj okresowych analiz stanu ochrony przeciwpo arowej i na ich podstawie sporz dzaj :
. zalecenia wobec nadzorowanych jednostek organizacyjnych,
. ogólne wnioski, które przekazuj do rozpatrzenia innym organom,
3. opracowuj programy oraz wytyczne dotycz ce działa przeciwpo arowych odpowiednie do ich wła ciwo ci,
4. mog inicjowa prace badawczo-rozwojowe oraz do wiadczalne, uwzgl dniaj ce potrzeby i trendy rozwojowe ochrony
przeciwpo arowej,
5. uczestnicz w procesie legislacyjnym dotycz cym projektów przepisów o ochronie przeciwpo arowej,
6. badaj przyczyny po arów, kl sk ywiołowych oraz innych miejscowych zagro e ,
7. dokonuj oceny skuteczno ci i efektywno ci funkcjonowania struktur organizacyjnych oraz metod działania w zakresie
zapewnienia ochrony przeciwpo arowej,
8. inicjuj i prowadz działalno
popularyzatorsk z zakresu ochrony przeciwpo arowej,
9. organizuj i koordynuj szkolenie i doskonalenie pracowników w dziedzinie ochrony przeciwpo arowej.
JEDNOSTKI OCHRONY PRZECIWPO AROWEJ.
Do jednostek ochrony przeciwpo arowej nale
:
1. jednostki organizacyjne Pa stwowej Stra y Po arnej,
2. zakładowe stra e po arne,
3. zakładowe słu by ratownicze,
4. gminne zawodowe stra e po arne,
5. terenowe słu by ratownicze,
6. ochotnicze stra e po arne,
31
7. zwi zek ochotniczych stra y po arnych,
8. inne jednostki ratownicze.
Zadania i organizacj Pa stwowej Stra y Po arnej okre la ustawa z dnia 24.08.1991 r. z pó niejszymi zmianami. Ostatnie
wprowadzono w 1996 r. Zakładowe stra e po arne i słu by ratownicze, gminne lub miejskie zawodowe stra e po arne,
terenowe słu by ratownicze oraz inne jednostki ratownicze mo e tworzy minister spraw wewn trznych i administracji, a tak e
za jego zgod inni ministrowie, wojewodowie, gminy, instytucje, organizacje, osoby prawne i fizyczne (wła ciciele lub zarz dy
przedsi biorstw). Organy tworz ce ww. jednostki ochrony przeciwpo arowej okre laj w porozumieniu i pod nadzorem
wła ciwego terenowo komendanta wojewódzkiego Pa stwowej Stra y Po arnej ich organizacj i szczegółowe zasady
funkcjonowania.
Ochotnicze stra e po arne i ich zwi zek funkcjonuj w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - "Prawo o
stowarzyszeniach" (Dz.U. Nr 20, póz. 104 oraz z 1990 r. Nr 14, póz. 86). Szczegółowe zadania i organizacj ochotniczych
stra y po arnych i ich Zwi zku okre laj statuty uchwalone przez wabi zgromadzenia OSP i Zjazd Krajowy. OSP jako
stowarzyszenia rejestrowane s w s dach wojewódzkich, a Zwi zek OSP RP w s dzie rejestrowym dla miasta stołecznego
Warszawy.
Jednostki ochrony przeciwpo arowej, z wyj tkiem Zwi zku OSP RP, maj obowi zek uczestniczenia w akcjach
ratowniczych poza terenem własnego działania, na wezwanie Pa stwowej Stra y Po arnej. Jednostkom tym przysługuje
zwrot kosztów uczestnictwa w akcji ratowniczej. Koszty te pokrywane s przez podmiot, którego mienie było ratowane, na
podstawie kalkulacji sporz dzonej na pi mie przez ponosz cego koszty funkcjonowania jednostki. W kalkulacji uwzgl dnia si
koszty:
1. zu ycia paliwa,
2. zu ycia chemicznych rodków ga niczych,
3. amortyzacji sprz tu,
4. wynagrodze osobowych,
5. wy ywienia,
6. poniesionych strat w wypadku awarii, uszkodzenia lub utraty sprz tu.
Na danie podmiotu zwracaj cego koszty wła ciwa komenda rejonowa PSP jest obowi zana potwierdzi udział
jednostek w działaniu ratowniczym. Je eli zwraca jacy koszty nie zgadza si z kalkulacj , mo e wyst pi do wła ciwego
komendanta rejonowego PSP z wnioskiem o wydanie odpłatnej opinii w tej sprawie. Opinia stanowi podstaw do zmiany
kalkulacji kosztów uczestnictwa jednostki ratowniczej poza terenem jej działania.
ZADANIA I ORGANIZACJA PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Pa stwowa Stra Po arna została powołana l lipca 1992 r. jako zawodowa, umundurowana i wyposa ona w
specjalistyczny sprz t formacja, przeznaczona do walki z po arami, kl skami ywiołowymi i innymi miejscowymi
zagro eniami. Do podstawowych zada PSP nale y:
1. organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej w czasie walki z po arami oraz likwidacji miejscowych zagro e ,
2. wykonywanie pomocniczych czynno ci ratowniczych w czasie kl sk ywiołowych oraz likwidacji miejscowych zagro e
przez inne słu by ratownicze,
3. rozpoznawanie zagro e po arowych i innych miejscowych zagro e ,
4. szkolenie kadr dla potrzeb PSP i ochrony przeciwpo arowej,
5. nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpo arowych,
6. prowadzenie prac naukowo - badawczych w zakresie ochrony przeciwpo arowej.
32
Pa stwowa Stra Po arna jest organizatorem krajowego systemu ratowniczo-ga niczego maj cego na celu ochron
zdrowia oraz mienia podczas:
ycia,
- walki z po arami i innymi kl skami ywiołowymi,
- ratownictwa technicznego,
- ratownictwa chemicznego,
- ratownictwa ekologicznego,
- ratownictwa medycznego.
ORGANIZACJA PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Pa stwow Stra Po arn tworz nast puj ce jednostki organizacyjne:
1. Komenda Główna Pa stwowej Stra y Po arnej,
2. komendy wojewódzkie PSP,
3. komendy rejonowe PSP,
4. jednostki ratowniczo-ga nicze PSP,
5. Szkoła Główna Słu by Po arniczej i pozostałe szkoły oraz o rodki szkolenia,
6. jednostki badawczo-rozwojowe PSP (Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpo arowej w Józefowie k. Otwocka).
Komendant Główny PSP jest centralnym organem administracji pa stwowej w sprawach organizacji krajowego systemu
ratowniczo-ga niczego oraz ochrony przeciwpo arowej. Komendant główny podlega ministrowi spraw wewn trznych i
administracji, a sam jest przeło onym stra aków pełni cych słu b w Pa stwowej Stra y Po arnej.
ZAKRES DZIAŁANIA KOMENDANTA GŁÓWNEGO PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Do zakresu działania komendanta głównego PSP nale y w szczególno ci:
1. kierowanie krajowym systemem ratowniczo-ga niczym,
2. nadzorowanie rozpoznawania zagro e po arowych i innych miejscowych zagro e ,
3. kierowanie prac Komendy Głównej PSP,
33
4. nadzorowanie działalno ci komendantów wojewódzkich PSP,
5. okre lanie struktury organizacyjnej komend wojewódzkich i rejonowych PSP,
6. ustalanie siedzib, norm liczebno ci i wyposa enia jednostek ratówniczo-ga niczych PSP,
7. inicjowanie przedsi wzi oraz prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpo arowej i działa ratowniczych,
8. organizowanie kształcenia zawodowego, nadzorowanie działalno ci komendantów szkół i dyrektorów jednostek badawczo
- rozwojowych - w zakresie okre lonym odr bnymi przepisami,
9. wspieranie inicjatyw społecznych zmierzaj cych do rozwoju ochrony przeciwpo arowej.
Komendanta głównego PSP powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra spraw wewn trznych i
administracji. Zast pców komendanta głównego PSP powołuje i odwołuje spo ród oficerów stra y po arnej minister spraw
wewn trznych i administracji, na wniosek komendanta
głównego.
Komendant Główny PSP - Szef OCK - obecnie generał bryg. MERES Zbigniew
W roku 2002 mija 10 lat od powstania Pa stwowej Stra y Po arnej jako nowoczesnej - zawodowej, umundurowanej i
wyposa onej w specjalistyczny sprz t ratowniczy - formacji przeznaczonej do walki z po arami, kl skami ywiołowymi i
innymi miejscowymi zagro eniami. Rok ten był jednocze nie pierwszym rokiem działania naszej formacji w nowym układzie
organizacyjnym, który jest nast pstwem wprowadzonej z dniem 1 stycznia 1999 r. reformy administracji publicznej kraju.
Konsekwencj reformy jest decentralizacja funkcji pa stwa oraz nowy (trójszczeblowy - województwo > powiat > gmina)
podział terytorialny kraju. Zgodnie z now koncepcj ustrojow pa stwa nast piło zespolenie, funkcjonuj cych dot d
samodzielnie, wielu administracji specjalnych w tym Pa stwowej Stra y Po arnej, które od tej chwili stały si jedn
administracj rz dow i samorz dow .
Od dnia 1 stycznia 1999 r. na terenie kraju funkcjonuj nast puj ce jednostki organizacyjne Pa stwowej Stra y Po arnej:
•
Komenda Główna,
•
•
16 komend wojewódzkich,
325 komend powiatowych (w tym 46 miejskich), powstałych na bazie dotychczas funkcjonuj cych komend
rejonowych lub te dotychczasowych jednostek ratowniczo-ga niczych. Jednocze nie pocz wszy od dnia 1 stycznia
1999 r. jednostki ratowniczo-ga nicze straciły status odr bnych jednostek organizacyjnych PSP i stały si komórkami
organizacyjnymi nowych komend powiatowych,
•
16 o rodków szkolenia po arniczego,
•
7 szkół po arniczych,
34
•
•
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpo arowej,
Centralne Muzeum Po arnictwa.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. spo ród dotychczasowych 49 komend wojewódzkich Pa stwowej Stra y Po arnej, 16 stało si
komendami wojewódzkimi w nowych województwach. S to komendy wojewódzkie Pa stwowej Stra y Po arnej w
Białymstoku, Gda sku, Gorzowie Wlkp., Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Poznaniu,
Rzeszowie, Szczecinie, Toruniu, Warszawie i Wrocławiu. Pozostałe za 33 komendy weszły w skład aparatu pomocniczego
kierowników nowych, wła ciwych terenowo, komend wojewódzkich.
Spo ród istniej cych obecnie 262 komend rejonowych Pa stwowej Stra y Po arnej 257 komend stało si z dniem 1
stycznia 1999 roku odpowiednio komendami powiatowymi Pa stwowej Stra y Po arnej pozostałe komendy tj. w Koniecpolu,
Szubinie, Nowogardzie, Łapach i Biskupcu, zostały zniesione i weszły w skład aparatu pomocniczego:
•
•
•
•
•
Komendanta powiatowego PSP w Cz stochowie - komenda rejonowa PSP w Koniecpolu,
Komendanta powiatowego PSP w Nakle - komenda rejonowa PSP w Szubinie,
Komendanta powiatowego PSP w Goleniowie - komenda rejonowa PSP w Nowogardzie,
Komendanta powiatowego PSP w Białymstoku - komenda rejonowa w Łapach
Komendanta powiatowego PSP w Olsztynie - komenda rejonowa w Biskupcu .
Z dniem 1 stycznia 1999 r. utworzonych zostało 46 komend miejskich Pa stwowej Stra y Po arnej realizuj cych zadania
dla powiatów miejskich i ziemskich.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. utworzonych zostało 67 komend powiatowych Pa stwowej Stra y Po arnej na bazie
istniej cych jednostek ratowniczo-ga niczych, zlokalizowanych w miejscowo ciach b d cych siedzib władz powiatu.
Terenowymi organami ochrony przeciwpo arowej s :
- komendanci wojewódzcy PSP,
- komendanci rejonowi PSP.
ZAKRES DZIAŁANIA KOMENDANTA WOJEWÓDZKIEGO PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Do zakresu działania komendanta wojewódzkiego PSP nale y w szczególno ci:
1. organizowanie sprawnych systemów:
. alarmowania i kierowania akcjami ratowniczymi,
. współdziałania z innymi słu bami ratowniczymi,
2. kierowanie prac komendy wojewódzkiej PSP,
3. nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpo arowych,
4. nadzorowanie działalno ci komendantów rejonowych i dowódców jednostek ratówniczo-ga niczych PSP i komendantów
o rodków szkolenia PSP,.
5. wnioskowanie w sprawach dotycz cych powoływania i rozwi zywania jednostek ratowniczo-ga niczych PSP,
6. ustalanie regulaminów organizacyjnych jednostek ratówniczo-ga niczych PSP,
7. koordynowanie działa w zakresie rozpoznawania zagro e po arowych i innych,
8. analizowanie stanu bezpiecze stwa województwa w zakresie ochrony przeciwpo arowej i podejmowanie w tym zakresie stosownych przedsi wzi ,
9. planowanie potrzeb materiałowo-technicznych.
Komendanta wojewódzkiego PSP powołuje i odwołuje, spo ród oficerów stra y po arnej, minister spraw wewn trznych i
administracji, na wniosek komendanta głównego. Zast pców komendanta wojewódzkiego PSP powołuje i odwołuje, spo ród
oficerów stra y po arnej, komendant główny na wniosek komendanta wojewódzkiego w porozumieniu z wojewod .
ZAKRES DZIAŁANIA KOMENDANTA REJONOWEGO PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Do zakresu działania komendanta rejonowego PSP nale y w szczególno ci:
1. organizowanie jednostek ratowniczo-ga niczych PSP i nadzór nad działalno ci dowódców tych jednostek,
2. kierowanie prac komendy rejonowej PSP,
3. kierowanie rozpoznawaniem zagro e po arowych i innych miejscowych zagro e ,
4. nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpo arowych,
5. nadzór i kontrola wykonywania zada z zakresu ratownictwa przez jednostki ratowniczo-ga nicze PSP i współpraca w tym
zakresie z innymi słu bami ratowniczymi,
6. współpraca z organami samorz du terytorialnego,
7. wyst powanie z wnioskami wynikaj cymi z analiz stanu bezpiecze stwa rejonu,
8. szkolenie ochotniczych stra y po arnych.
35
Komendanta rejonowego PSP powołuje i odwołuje, spo ród oficerów stra y po arnej, komendant główny na wniosek
komendanta wojewódzkiego w porozumieniu ze starost ( wojewod ). Zast pców komendanta rejonowego PSP powołuje i
odwołuje, spo ród oficerów lub aspirantów stra y po arnej, komendant wojewódzki na wniosek komendanta rejonowego.
JEDNOSTKI RATOWNICZO-GA NICZE PA STWOWEJ STRA Y PO ARNEJ.
Utworzenie jednostki ratowniczo-ga niczej PSP w miejscowo ciach, przedsi biorstwach i innych jednostkach
organizacyjnych zale y od:
1. stopnia zagro enia po arowego,
2. cz stotliwo ci wyst powania kl sk ywiołowych i innych miejscowych zagro e ,
3. powierzchni chronionego obszaru poł czonego z g sto ci zaludnienia lub liczb osób zatrudnionych w przedsi biorstwie
lub innej jednostce organizacyjnej,
4. ograniczonej mo liwo ci udzielenia skutecznej pomocy przez inne jednostki ochrony przeciwpo arowej działaj ce na
danym terenie, zwłaszcza je eli czas dojazdu do miejscowo ci lub dzielnicy z najbli szej jednostki ratowniczo-ga niczej
przekracza 20 min., a siły i rodki innych jednostek ochrony przeciwpo arowej s niewystarczaj ce.
Powierzchnia obszaru chronionego została ustalona na:
2
2
- 55 km gdy g sto zaludnienia wynosi powy ej 1000 mieszka ców na l km
2
- 650 km gdy g sto zaludnienia wynosi poni ej 1000 mieszka ców na l km2
Normy etatów w jednostkach ratowniczo-ga niczych ustala si na podstawie wska nika od 0,5 do 1,1 etatu na 1000
mieszka ców.
Jednostki ratowniczo-ga nicze powinny by wyposa one co najmniej w:
1. samochód rozpoznawczo-ratowniczy,
2. dwa samochody ga nicze, w tym co najmniej jeden typu ci kiego,
3. samochód - drabin mechaniczn lub podno nik hydrauliczny.
O utworzeniu jednostki ratowniczo-ga niczej decyduje komendant główny PSP
na podstawie wniosku zło onego przez komendanta wojewódzkiego PSP. Wniosek powinien zawiera propozycj co do:
1. siedziby jednostki ratowniczo-ga niczej,
2. normy etatów w tej jednostce,
3. wyposa enia w sprz t,
4. obszaru działania.
'Wykonanie decyzji o utworzeniu jednostki ratowniczo-ga niczej nale y do wła ciwego miejscowo komendanta rejonowego
PSP. Dowódc jednostki ratowniczo-ga niczej powołuje i odwołuje, spo ród oficerów lub aspirantów stra y po arnej,
komendant wojewódzki PSP, na wniosek wła ciwego komendanta rejonowego PSP.
W zale no ci od liczby przyznanych etatów JRG dzieli si na kategorie, których minimalne normy liczebno ci wynosz :
1. kategoria "A" - 85 etatów, w tym 4 etaty dowództwa jednostki,
2. kategoria "B" - 64 etaty, w tym 4 etaty dowództwa jednostki,
3. kategoria "C" - 42 etaty, w tym 3 etaty dowództwa jednostki,
4. kategoria "D" - 33 etaty, w tym 3 etaty dowództwa jednostki.
Niezale nie od zachowania wszystkich rodków ostro no ci po ary powstaj . Powstaj one najcz ciej tam, gdzie
wyst puj ró nego rodzaju zaniedbania lub działania umy 1ne. Zadaniem nas wszystkich jest mi dzy innymi ugaszenie
powstałego po aru ju w zarodku, przy pomocy podr cznego sprz tu ga niczego. W sprzyjaj cych jednak warunkach po ar
mo e coraz bardziej si rozprzestrzenia . Warunki sprzyjaj ce to mi dzy innymi:
•
•
•
•
•
•
•
•
Zwarta zabudowa oraz wyst powanie palnych elementów w budynku lub instalacji. Brak wymaganych oddziele
przeciwpo arowych ( ciany, od1eglo ci) umo liwia łatwiejsze rozprzestrzenianie si po aru.
Niewła ciwe składowanie materiałów oraz brak porz dku i czysto ci - dotyczy zag szczenia magazynowych
materiałów w obiekcie, a w tym składowanie go na drogach komunikacyjnych, przy cianach na zewn trz itp.
Brak urz dze przeciwpo arowych - dotyczy stałych samoczynnych urz dze ga niczych, urz dze wczesnego
wykrywania po arów, urz dze oddymiaj cych.
Brak sprz tu i rodków ga niczych - pomimo ch ci uniemo liwia prowadzenie działa ga niczych.
Nieumiej tno u ycia podr cznego sprz tu ga niczego - mo e równie sprzyja dalszemu rozwojowi po aru np.
u ycie niewła ciwej ga nicy.
Brak rodków alarmowania i ł czno ci - uniemo liwia wezwanie wi kszej pomocy, mi dzy innymi jednostek
ratowniczych (PSP, OSP).
Niewła ciwe prowadzenie akcji ga niczej - brak współpracy, podporz dkowania, panika itp.
Niesprzyjaj ce warunki atmosferyczne, susza, wiatr, mróz itp.
S , to czynniki maj ce istotny wpływ na rozprzestrzenianie si po aru.
36
Omdlenie do krótkotrwała utrata przytomno ci, spowodowana niedostatecznym mózgu. Niedotlenienie mo e powsta z
ró nych przyczyn, np. braku tlenu w powietrzu, zaburzenia oddychania, zw enia naczy krwiono nych w obr bie mózgu,
zbyt niski poziom cukru we krwi.
Objawy omdlenia mog poprzedza :
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia,
- kołatanie serca,
- nudno ci,
- wymioty,
- przy pieszony oddech,
- blado powłok skórnych,
- pocenie si ,
- człowiek przewraca si , kontroluje to resztkami wiadomo ci,
Nie wolno:
- zostawia ratowanego samego,
- podawa niczego doustnie,
- polewa twarzy wod ,
- podkłada pod głow np. poduszki (mo e to spowodowa zw enie lub zamkni cie dróg oddechowych).
Nale y:
- uło y rannego w pozycji czteroko czynowej, tj. na wznak z uniesieniem wszystkich ko czyn pod k tem 90o do tułowia,
- pozostawi w tej pozycji 20 sekund, nast pnie opu ci je na około 10 - 15 sekund i ponownie unie ; powtarza przez
około 2 - 3 minuty,
- je eli wiadomo nie powróci, to uło y rannego w pozycji bocznej bezpiecznej i wezwa Pogotowie Ratunkowe, tel. 999,
- spróbowa ustali przyczyn omdlenia; sprawdzi czy ratowany doznał urazu i czy krwawi,
- je eli objawy ust puj , po kilku minutach pomóc wsta ; pozosta przy ratowanym, gdy omdlenie mo e si powtórzy ,
- sprawdzi czy u ratowanego pojawiły si nast puj ce objawy: nierówno
renic, zaburzenia mowy, widzenia, osłabienie
siły mi niowej prawej lub lewej cz ci ciała, opadanie prawego lub lewego k cika ust (mo e to by udar mózgu),
- obserwowa ratowanego; je eli ponownie zemdleje, uło y go w pozycji bocznej bezpiecznej
Pozycja bezpieczna jest wła ciw pozycj dla osoby nieprzytomnej, umo liwiaj c prawidłowe oddychanie i zapobiegaj c
zachły ni ciu si lub zakrztuszeniu wymiocinami. Uło enie ko czyn zapewnia stabilne i wygodne poło enie całego ciała. Ułó
ofiar w tej pozycji, po upewnieniu si , e oddycha normalnie i po opatrzeniu widocznych urazów. Nie stosuj tej pozycji, je li
podejrzewasz uraz pleców lub kr gosłupa.
Uło enie to stosuje si wówczas, gdy znajdziemy poszkodowanego nieprzytomnego, który oddycha i ma zachowan
prac serca a tak e po prawidłowo przeprowadzonej reanimacji lub nieskutecznej pomocy w przypadku omdlenia.
Uło enie:
- nale y oczy ci jam ustn ratowanego z wszelkich zanieczyszczeniach, usuwaj c tak e sztuczn szcz k ,
- r ce uło y wzdłu tułowia ratowanego,
- zgi nog bli sz ratownika w kolanie i stop podsun pod staw kolanowy nogi wyprostowanej,
- nog zgi t odepchn od siebie wykorzystuj c zasad d wigni tak, aby po ladki poszkodowanego uniosły si , wówczas
wło y pod po ladek r k bli sz ratownikowi, pami taj c o wyprostowanych palcach r ki,
- ci gn nog zgi t do siebie - ratownik powoduje przetoczenie si poszkodowanego na bok (nale y to robi powoli
obserwuj c głow ratowanego,
- łapi c za nadgarstek i staw barkowy r k , na której le y ratowany wyci gamy od ratownika,
- odginamy głow do tyłu, aby udro ni drogi oddechowe,
- r k , która spoczywa za ratowanym zginamy w łokciu i przesuwamy jej dło do twarzy ratowanego,
37
- dło przy głowie układamy tak, aby głowa nie spoczywała na dłoni, a mianowicie kciuk powinien trafi pod brod , a reszta
palców przy policzku; uło enie to powoduje niezmienn pozycj głowy,
- nog , która jest wyprostowania nale y zgi w kolanie i uło y j przy ju zgi tej, bli ej przy ratowniku,
- nale y sprawdza co 2 - 3 minuty t tno i oddech.
Na skutek zaburze wiadomo ci człowiek mo e straci orientacj . Na ogół nie mo na nawi za logicznego kontaktu
słownego z ratowanym, nie reaguje on na bod ce zewn trzne np. uci ni cie r ki.
Objawy:
- zaburzenia orientacji,
- brak reakcji na ból,
- brak reakcji na bod ce zewn trzne,
- brak logicznego kontaktu słownego z ratowanym,
pi czka.
Nie wolno:
- zostawi ratowanego samego,
- podawa niczego doustnie,
- podkłada niczego pod głow (mo na spowodowa zw enie lub zamkni cie dróg oddechowych),
- pozostawi w pozycji na wznak.
Nale y:
- wezwa Pogotowie Ratunkowe,
- odgi głow ratowanego do tyłu, tak aby broda skierowana była do góry,
- sprawdzi czy ratowany oddycha; je li nie - natychmiast rozpocz sztuczne oddychanie,
- sprawdzi czy ma wyczuwalne t tno i czy oddycha; je li nie - rozpocz resuscytacj ,
- je eli ratowany jest nieprzytomny, ale ma wyczuwalne t tno i oddycha - uło y go w pozycji bocznej bezpiecznej.
Post powanie z nieprzytomnym przy zaburzeniach oddychania.
Niezb dny do ycia tlen wdychany jest przez nos i (lub) usta, a nast pnie drogami oddechowymi, czyli przez krta ,
tchawic , oskrzela dociera do płuc, sk d przedostaje si do krwi, a z krwi do wszystkich narz dów. W oddychaniu bior
równie udział mi nie klatki piersiowej i ebra. Oddychanie jest kontrolowane przez centralny układ nerwowy. Uraz lub
niewydolno któregokolwiek z elementów bior cych udział w oddychaniu prowadzi do zaburze . Wszelkie sytuacje
powoduj ce zaburzenia w oddychaniu wymagaj natychmiastowej pomocy.
Objawy:
- przy pieszony, płytki oddech,
- kaszel, niekiedy z wykrztuszeniem,
wisty, rz enie słyszalne w czasie wydychania i wdychania powietrza,
- sinica warg i paznokci,
- zaburzenia wiadomo ci,
- zatrzymanie oddechu,
- utrata przytomno ci.
Nie wolno:
- zostawi ratowanego samego,
- podawa niczego doustnie,
- podkłada niczego pod głow ,
- układa rannego w pozycji która jest dla niego niewygodna.
Nale y:
- sprawdzi czy ratowany oddycha - je li nie - natychmiast rozpocz sztuczne oddychanie,
- sprawdzi , czy ratowany ma wyczuwalne t tno i czy oddycha - je li nie - rozpocz resuscytacj .
- wezwa Pogotowie Ratunkowe,
- sprawdzi czy zaburzenia oddychania nie polegaj jedynie na przy pieszonym oddechu; przyczyn mo e by
zdenerwowanie; uspokoi ratowanego i postara si , aby zwolnił tempo oddychania; spowodowa , aby oddychał z tak
cz stotliwo ci jak ratownik,
- sprawdzi , czy przyczyn zaburze jest ciało obce, które dostało si do dróg oddechowych,
- dowiedzie si od ratowanego, czy zaburzeniom towarzyszy ból w klatce piersiowej (piek cy, gniot cy zlokalizowany za
mostkiem),
- dowiedzie si od ratowanego, czy przyczyn zaburze mo e by spo ycie substancji truj cych, alkoholu,
przedawkowania leków; sprawdzi czy poszkodowany ma poszerzone lub zw one renice, czy ma nudno ci i wymioty,
- dowiedzie si od ratowanego, czy doznał urazów np. klatki piersiowej, szyi.
38
Pian ga nicz stosuje si do gaszenia po arów ciał stałych i cieczy, nie reaguj cych z wod . Nie mo na zatem gasi
pianami po arów zwi zków glinoorganicznych, metali, karbidu i innych materiałów, które wchodz w reakcj z wod . Nie
mo na te pian u ywa do gaszenia po arów gazów, natomiast do po arów cieczy polarnych stosuje si piany wytwarzane
za pomoc rodków pianotwórczych specjalnie do tego celu opracowanych.
Piany ga nicze maj przede wszystkim zastosowanie do gaszenia cieczy palnych w zakładach rafineryjnych i
petrochemicznych, zakładach przemysłu koksowniczego, w zakładach przemysłu chemicznego i spo ywczego.
Działanie ga nicze pian polega na wywarzaniu warstwy izolacyjnej odgradzaj cej powierzchni materiału pal cego si od
dost pu powietrza a tak e, co jest równie wa ne, na uniemo liwieniu przedostawania si palnych gazów i par do strefy
spalania. Odpowiednio podana piana pokrywa gaszon powierzchni napływaj c warstw , która likwiduje stref spalania.
Dodatkow zalet piany ga niczej jest jej zdolno do ochładzania strefy po aru. T wła ciwo ma woda wypływaj ca z
piany. Oprócz tego wskutek działania piany nast puje rozcie czenie strefy spalania par wodn w obszarze granicznym,
gdzie piana styka si z płomieniami.
Jednym z parametrów wła ciwego gaseznia jest grubo podawanej piany:
- przy gaszeniu ciał stałych i cieczy, których temperatura zapłonu jest wy sza ni 120°C wystarczy poda pian w takiej ilo ci,
by jej warstwa wynosiła około 100 mm. Warstwa ta musi by ci gła i jednolita.
- dla cieczy o temperaturze zapłonu 28-120°C przewiduje si warstw piany o grubo ci około 150 mm.
- dla cieczy o temperaturze zapłonu poni ej 28°C grubo warstwy piany powinna przekracza 150 mm.
Piany ga nicze mo emy podzieli nast puj co:
a) ze wzgl du na sposób wytwarzania:
- mechaniczna - powstaje w skutek gwałtownego zmieszania kilku procentowego (1-7%) wodnego roztworu rodka
pianotwórczego z powietrzem
- chemiczna - powstaje wskutek reakcji chemicznej kwa nego w glanu sodu z kwasem siarkowym
b) ze wzgl du na liczb spienienia:
- ci ka (liczba spienienia do 20)
- rednia (liczba spienienia od 21 do 200)
- lekka (liczba spienienia od 201 do 1000)
c) ze wzgl du na kształt p cherzyków:
- kuliste
- wielo cienne
Piany wytwarzane s ze rodków pianotwórczych, które mo emy podzili na:
- syntetyczne (Roteor, Deteor 1000)
- proteinowe (Spumogen)
- fluorosyntetyczne
- fluoroproteinowe
- do gaszenia cieczy polarnych
Jako piany i jej skuteczno ga nicza uzale niona jest od wielu czynników, takich jak:
- wła ciwo ci pianotwórcze koncentratu
- rodzaj rodka pianotwórczego
- st enie rodka pianotwórczego w wodnym roztworze
- jako wody oraz stopie jej zasolenia
- jako sprz tu wytwarzaj cego pian
- temperatura wody i otoczenia
- wła ciwo ci fizykochemiczne i po arowe materiałów znajduj cych si w strefie spalania.
Wła ciwo ci pian ga niczych okre laj nast puj ce podstawowe parametry:
- liczba spienienia - stosunek obj to ci piany do obj to ci roztworu, z którego ta piana powstała.
- dyspersyjno - stopie rozdrobnienia p cherzyków piany. Im wy sza jest rednica p cherzyków, tym mniejsza jest
dyspersyjno piany.
- trwało - jest to zdolno piany do zachowania swoich wła ciwo ci, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwało
piany okre lana jest na podstawie szybko ci wypływu z niej wodnego roztworu rodka pianotwórczego. Jest to równie miara
szybko ci niszczenia piany. Im wolniej nast puje proces niszczenia p cherzyków, tym piana jest trwalsza. Czas w którym
wypłynie 25% lub 50% obj to ci roztworu, z którego piana została wytworzona, jest miar trwało ci piany. Trwało piany
zale y od wielu czynników takich, jak: wła ciwo ci i st enia rodka pianotwórczego, jako wody, z której wytworzono pian ,
liczba spienienia, dyspersyjno , temperatura po aru i powietrza oraz rodzaj rodowiska stykaj cego si z pian .
- płynno - jest to zdolno piany do rozpływania si po powierzchni ciał stałych lub cieczy. Szybkie rozpływanie si piany
jest cech po dan . Im szybciej rozpływa si piana po powierzchni pal cego si materiału, tym krótszy jest kontakt jej z
płomieniami, mniejsze niszczenie piany spowodowane wysok temperatur i szybsze gaszenie po aru.
Wła ciwo ci pianotwórcze koncentratów ró ni si mi dzy sob nieraz znacznie. Ró nice te wynikaj przede wszystkim z
ró nic składów poszczególnych koncentratów pianotwórczych. Przykładowo, rodki pianotwórcze produkowane na bazie
hydrolizatorów białkowych wytwarzaj pian o ni szej liczbie spienienia, a tak e charakteryzuj si lepsz przyczepno ci do
powierzchni materiału. rodki pianotwórcze otrzymywane na bazie syntetycznych rodków powierzchniowo czynnych
pozwalaj na otrzymanie piany o liczbie spienienia wy szej o 50-100% w stosunku do pian proteinowych. Trwało i
odporno na wysokie temperatury tak e ró nicuj poszczególne rodzaje rodków pianotwórczych. Trwało piany i
39
odporno na temperatury wynikaj nie tylko z rodzaju zastosowanej bazy powierzchniowo czynnej, ale równie zale ne s
od zastosowanych dodatków utrwalaj cych.
Istotne znaczenie dla otrzymania pełnowarto ciowej piany ga niczej ma precyzyjne dozowanie koncentratu do wody.
St enie rodka pianotwórczego musi by dokładnie takie, jakie wymienia producent w normie zakładowej czy w prospekcie.
Nadmiar koncentratu w roztworze nie poprawia jako ci piany lecz wyra nie wpływa na jej pogorszenie. Wyst puj c w
znacznym nadmiarze, powoduje, e piany w ogóle nie mo na uzyska .
Nie bez znaczenia jest te jako wody pobieranej do wytwrzania piany ga niczej. Zanieczyszczenia, zawarte w wodzie
pod postaci zawiesin organicznych, elektrolitów oraz innych rozpuszczalnych w niej zwi zków chemicznych, nie zawsze s
oboj tne przy wytwarzaniu pian, w tym ga niczych. Zanieczyszczenia te mog mie negatywny wpływ na liczb spienienia,
na trwało piany, na efektywno wykorzystania koncentratu i w konsekwencji na skuteczno ga nicz . Do wytwarzania
skutecznych pian ga niczych nie nadaj si wody zdecydowanie zanieczyszczone o takich parametrach jak:
- powy ej 50 mg/l BZT5 (pi ciodniowe biologiczne zapotrzebowanie tlenu)
- zawieraj ce powy ej 1000 mg/l zawiesin ogólnych
- zawieraj ce powy ej 1000 mg/l substancji rozpuszczonych. Nie bez znaczenia dla skuteczno ci ga niczej piany jest
temperatura wody. Na podstawie przeprowadzonych bada ustalono, e obni enie temperatury 7% roztworu pianotwórczego
Spumogenu M z 8°C do 2°C spowodowało spadek liczby spienienia i trwało ci piany, przy czym czas gaszenia wydłu ył si o
około 44%. Przy dalszym obni aniu temperatury, skuteczno ga nicza równie ulega obni eniu, osi gaj c warto zerow w
temperaturach (-11°C)-(-14°C). Podwy szona temperatura wody wywiera tak e negatywny wpływ na skuteczno ga nicz
piany. Skuteczno ta obni a si znacznie przy temperaturze 35°C. T warto temperatury przyjmuje si jako graniczn .
W przypadku Deteoru 1000 wpływ temperatury 3,5% wodnego roztworu na skuteczno ga nicz piany jest mniejszy.
Skuteczno ta w zakresie temperatur 6-8°C oraz 20-25°C praktycznie nie ulega zmianie. Temperaturowy zakres stosowania
wodnych roztworów Deteoru 1000 wynosi (-7°C)-(-10°C) do 35°C.
Wpływ temperatury powietrza na jako wytwarzanej piany jest mniejszy, niemniej jednak górna granica temperatury
powietrza nie mo e równie przekracza 35°C.
rodki ga nicze, prawie wszystkie, w mniejszym lub wi kszym stopniu negatywnie wpływaj na wszystko, co je otacza.
Znane jest i wielokrotnie opisywane działanie toksyczno-dra ni ce na człowieka. Przykładowo, syntetyczne rodki
powierzchniowo czynne działaj dra ni co na skór ludzi podaj cych pian ga nicz . Szczególnie niebezpieczne jest
oddziaływanie tych rodków na tkank ł czn a tak e po dostaniu si do oczu. Niektóre osoby na zetkni cie si z
detergentami reaguj silnym odczynem alergicznym.
Równie sprz t metalowy nara ony jest na destrukcyjne działanie tych rodków. Przedwczesne niszczenie sprz tu
po arniczego i samochodów jest informacj powszechnie znan .
!
"
Alarmowanie o niebezpiecze stwie
Ka dy, kto zauwa y po ar zobowi zany jest niezwłocznie:
1. Powiadomi o po arze osoby znajduj ce si w s siedztwie lub obiekcie.
2. Telefonicznie (998 lub 112) lub w inny dost pny sposób powiadomi stra po arn podaj c:
. gdzie si pali: adres, nazwa obiektu, jak tam dojecha (gdy jest utrudniony dojazd np. zim ), na której kondygnacji;
. co si pali: mieszkanie, piwnica, sklep, biuro; czy jest zagro enie dla ycia i zdrowia ludzkiego;
. swoje imi i nazwisko, numer telefonu, z którego zgłaszana jest informacja o zdarzeniu.
UWAGA: Po odło eniu słuchawki nale y chwil odczeka , na ewentualne sprawdzenie wiarygodno ci zgłoszenia lub w razie
konieczno ci uzyskania dodatkowych informacji.
3. Powiadomi wła ciciela, zarz dc lub u ytkownika obiektu o zaistniałym zdarzeniu.
Zasady post powania w przypadku powstania po aru
. Równocze nie z alarmowaniem nale y przyst pi do gaszenia po aru dost pnym sprz tem ga niczym, udzielenia
pomocy osobom poszkodowanym lub zagro onym.
. Przyst pi do ewakuacji osób znajduj cych si w obiekcie ze szczególnym uwzgl dnieniem osób niepełnosprawnych,
starszych, dzieci oraz nieznaj cych obiektu.
. W miar mo liwo ci nale y zabezpieczy mienie przed po arem i osobami postronnymi.
. Do momentu przybycia Stra y Po arnej kierowanie akcj obejmuje wła ciciel, zarz dca, u ytkownik obiektu lub osoba
najbardziej energiczna i opanowana.
. Wzdłu drogi prowadz cej do miejsca po aru powinny sta osoby, które b d pokazywa wła ciwy kierunek jazdy, aby
ułatwi dojazd słu bom ratowniczym.
. Po przybyciu Stra y Po arnej kierowanie akcj przejmuje Kierownik Akcji Ratowniczej,który ma prawo dania niezb dnej
pomocy od instytucji pa stwowych, organizacji społecznych, jednostek gospodarczych i obywateli.
. Osoby postronne powinny zachowa spokój i podporz dkowa si osobom kieruj cym akcj ratowniczo-ga nicz .
40