program edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju gminy

program edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju gminy

Załącznik
do Uchwały Nr 181/XIX/2012
Rady Miejskiej w Radzyminie
z dnia 22 czerwca 2012 roku
PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
DLA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
GMINY RADZYMIN
na lata 2012- 2015
Radzymin, 2012
1
Niniejszy dokument powstał w ramach ogólnopolskiego projektu ,,Decydujmy razem.
Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych
oraz podejmowaniu decyzji publicznych", realizowanego ze środków Programu
Operacyjnego kapitał Ludzki.
Autorzy:
Zespół ds. partycypacji społecznej: Irena Kielak, Halina Grzelak, Teresa Jóśk, Barbara Walecka,
Cezary Wnuk, Mirosław Fabisiak, Krzysztof Dobrzyniecki.
Grupa ds. polityki publicznej: Ewa Smuk Stratenwerth, Irena Kielak, Halina Grzelak, Wanda
Lisiecka, Emilia Żmijewska Łopińska, Beata Żochowska, Cezary Wnuk, Elżbieta Borkowska,
Barbara Walecka, Krzysztof Dobrzyniecki, Grażyna Biedrzycka, Monika Chudzik, Dorota
Więch, Hanna Nowicka, Anna Berta, Jolanta Deptuła, Teresa Jóśk, Wojciech Kusi, Mirosław
Fabisiak, Marek Markowski, Katarzyna Marzec, Marlena Kondratczyk, Anna Kotowska.
Koordynator procesu opracowania programu, opracowanie merytoryczne:
Halina Grzelak - pracownik Urzędu Miasta i Gminy Radzymin, pełniąca rolę Animatora
Partycypacji Publicznej.
2
Program edukacji ekologicznej
dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin
na lata 2012- 2015
Spis treści
1.
Wstęp………………………………………………………………………………...
1.1.
Metodyka pracy nad programem……………………………………………......…...
2.
Diagnoza edukacji ekologicznej w Gminie Radzymin…………………….……....
2.1.
Uwarunkowania ochrony środowiska i ekorozwoju ………………………………….
2.2.
Diagnoza przy wykorzystaniu analizy SWOT………………………………….…….
2.2.1. Tematyczna Analiza SWOT
Identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń ……………………..…
3.
Zrównoważony rozwój w teorii i w praktycznym zastosowaniu na poziomie
lokalnym ......................................................................................................................
3.1.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju………………………………………………..
3.2.
Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju w praktyce…………………………....
3.3.
Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej i przestrzennej …………..………
3.3.1. Zrównoważona gospodarka odpadami……………………………………......………
3.3.2. Racjonalna gospodarka energią na szczeblu komunalnym ……... ……………......
3.3.3. Zrównoważone gospodarowanie przestrzenią w gminie, zrównoważony rozwój
w planowaniu przestrzennym……………...............................................................…
3.3.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ………………………………….....
3.3.5. Ochrona lokalnej jakości powietrza…………………………………………………..
4.
Polityka ekologiczna w gminie………………………………………………………
4.1.
Edukacja ekologiczna w gminie………………………………………………………
4.1.1. Podstawy prawne, warunki realizacji, cele i zadania edukacji ekologicznej na
poziomie lokalnym ……………...................................................................................
4.1.2. Współpraca z organizacjami pozarządowymi na polu ekoedukacji społeczności
lokalnej …………………………….........................................................……………
4.1.3. Koncepcja równoważenia wzorców konsumpcji i produkcji ………………..............
4.1.4. Modele tworzenia partnerstwa w gminie dla realizacji programu ……………........…
4.1.5. Społeczna i ekologiczna odpowiedzialność przedsiębiorstw na poziomie
lokalnym ………………...............................................................……………………
4.2.
Znaczenie edukacji ekologicznej dla budowania wizerunku Radzymina,
promocja proekologicznych postaw na terenie gminy…
5.
Cele programu oraz ich realizacja………………………………………………….
5.1.
Cele programu……………………………………………………….........................
5.2.
Plan działań…………………………………………………………………...............
5.3.
Działania priorytetowe …………………………………………………….................
6.
Wdrożenie i obszary działań, role i odpowiedzialność…………………………….
6.1.
Czynniki i środki do wdrożenia programu …………………………………...............
6.1.1. Propozycje działań i form edukacyjnych…………………………………...................
6.2.
Finansowanie działań i programów…………………………………………………...
6.3.
System zarządzania i monitoringu programem …………………………………......
7.
Piśmiennictwo i materiały wykorzystane do opracowania programu ……...........
3
4
5
6
6
10
11
16
16
17
18
18
19
20
24
25
26
26
27
30
31
33
34
36
37
37
38
51
54
54
55
55
56
57
1. Wstęp
Ochrona i dbałość o jakość środowiska naturalnego jest konstytucyjnym obowiązkiem
każdego obywatela i istotą społeczeństwa obywatelskiego. „Program edukacji ekologicznej dla
zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin” wykracza poza aspekty czysto przyrodnicze
(biologiczne) w kierunku działań kompleksowych i prewencyjnych. Przedmiotem edukacji
ekologicznej w gminie powinna być przede wszystkim problematyka lokalnej polityki
ekologicznej. Założenia programu opierają się na integracji ładu ekologicznego, społecznego i
przestrzennego, a ich realizacja oznacza w praktyce konieczność tworzenia w gminie
międzysektorowego lobby na rzecz trwałego zrównoważonego rozwoju, dającego podstawy
partnerstwa dla samorządu, biznesu, organizacji pozarządowych i lokalnych liderów.
Ustawiczna edukacja ekologiczna społeczeństwa jest koniecznością, rozwija świadomość
ekologiczną pojedynczych osób i społeczności lokalnych. Jest więc warunkiem wstępnym
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju oraz istotnym narzędziem właściwego zarządzania oraz
podejmowania uzasadnionych decyzji środowiskowych. Wpływając na zmianę sposobu
myślenia, umożliwia ludziom tworzenie bezpieczniejszego, zdrowszego i lepiej prosperującego
świata, podnosząc tym samym jakość ich życia.
Zamierzeniem niniejszego programu jest długofalowe oddziaływanie na całe społeczeństwo,
nauczanie podstaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania środowiska naturalnego i
sposobów jego ochrony. Jego głównym celem jest przygotowanie i realizacja działań na rzecz:
poszerzania wiedzy o ochronie przyrody, kształtowania postaw i świadomości ekologicznej
mieszkańców, propagowania aktywnej edukacji ekologicznej i wspierania lokalnych inicjatyw,
wpajania właściwych postaw związanych np. z segregacją odpadów, czystością wód, szacunkiem
do zwierząt, a także kształtowanie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i
obywatelskiej odpowiedzialności za stan otaczającej nas przyrody. Edukacja ekologiczna
prowadzona będzie w różnorodny i atrakcyjny sposób.
Podstawowym zadaniem niniejszego programu jest realizacja edukacji ekologicznej dla
zrównoważonego rozwoju poprzez nauczanie formalne, nieformalne, a także wzmocnienie
współpracy w tym zakresie na wszystkich szczeblach i w różnych środowiskach.
Samorząd Gminy Radzymin będzie wspierać edukację środowiskową, ponieważ zorientowani
mieszkańcy i świadomi konsumenci są niezbędnym warunkiem, aby poprzez ich wybory i
działania sukcesywnie realizować ideę zrównoważonego rozwoju, która jest celem strategicznym
w rozwoju społeczno - gospodarczym gminy.
Efekty ekologiczne i społeczne realizacji programu to przede wszystkim:
- podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców i promocja proekologicznych postaw;
- upowszechnianie między naturalnymi składnikami środowiska, takimi jak: gleba, woda,
powietrze itp., a człowiekiem i jego działalnością;
- podejmowanie działań ekologicznych w najbliższym otoczeniu i w zakresie indywidualnych
nawyków w codziennym życiu;
- przestrzeganie zasad ładu i porządku w miejscach publicznych;
- dostrzeganie i uświadamianie jak największej liczbie mieszkańców zagrożeń dla współczesnej
cywilizacji wynikających z nieracjonalnego korzystania z naturalnych zasobów środowiska;
- podejmowanie racjonalnych działań służących poprawie stanu środowiska naturalnego i
istniejącego potencjału przyrodniczego;
- upowszechnianie wiedzy na temat gospodarki odpadami komunalnymi, w tym właściwego
postępowania z odpadami niebezpiecznymi znajdującymi się w strumieniu odpadów bytowych
człowieka.
Przedstawiony poniżej program edukacji ekologicznej na poziomie lokalnym i powiązanie jej
z rozwojem zrównoważonym to autorskie rozwiązanie grupy osób pracujących nad dokumentem.
4
Zespół osób reprezentujących różne podmioty i środowiska ma nadzieję, że wyniesiona z
niniejszego programu praktyczna wiedza będzie sukcesywnie przenoszona do gospodarstw
domowych i prywatnego życia mieszkańców, a realizacja zawartych w nim celów,
zaplanowanych projektów (zadań), wspólnych akcji itd. pozwolą na upowszechnienie i
popularyzację codziennych zachowań oraz działań sprzyjających ochronie środowiska i
zrównoważonemu rozwojowi Gminy Radzymin.
Niech wszystkim podejmowanym, w ramach tego programu, działaniom towarzyszy myśl
przewodnia, iż „ekologia jest z ludźmi i dla ludzi”, a uruchomione mechanizmy społeczne niech
sprawiają, że osoby angażujące się w działalność na rzecz ochrony środowiska naturalnego
człowieka odczuwają satysfakcję i zadowolenie z wykonywanej pracy i wysiłku – dostrzegając
głęboki sens nawet drobnych działań na rzecz ekologii.
1.1. Metodyka pracy nad programem
Dokument pn. „Program edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy
Radzymin na lata 2012 - 2015” powstał w ramach programu ,,Decydujmy razem. Wzmocnienie
mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz
podejmowaniu decyzji publicznych". Rolę lidera pełni Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,
Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym. Jest to projekt ogólnopolski,
realizowany ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. ,,Decydujmy razem" to
pilotażowy projekt budowania i testowania mechanizmów partycypacji w 108 gminach i
powiatach na terenie całej Polski. Celem projektu jest upowszechnienie sprawdzonych modeli
partycypacji powstałych w Polsce i za granicą, dostarczenie społecznościom i władzom
lokalnym narzędzi monitorowania i oceny stanu partycypacji oraz opracowanie i przygotowanie
do wdrożenia ogólnokrajowego systemu wspierania partycypacji. Pojęcie partycypacji można
zdefiniować jako mniej lub bardziej bezpośrednie uczestnictwo obywateli w życiu społecznym,
publicznym i politycznym. Partycypacja, nazwana publiczną, dotyczy zaangażowania jednostek
w działania struktur i instytucji demokratycznego państwa, a więc instytucji władzy publicznej
oraz zarządzanych przez nie i podległych im organizacji sektora publicznego. Angażowanie
obywateli jako kategoria partycypacji publicznej obejmuje działania inicjowane i kontrolowane
przez władze publiczne w toku wypełniania ich statutowych zadań administracyjnych lub
zarządczych. Zasadniczym celem tych działań jest doskonalenie procesu decyzyjnego i
jakości świadczonych usług publicznych tak, by zapewnić wokół nich możliwy konsensus oraz
wsparcie i przychylność obywateli. ,,Decydujmy razem" to projekt, który jest zakrojony na
szeroką skalę i jednocześnie elitarny.
Uczestnicy - przedstawiciele społeczności lokalnych oraz samorządów - wprowadzają nową
jakość w relacje między obywatelami i ich organizacjami, a władzami przedstawicielskimi i
administracją lokalną. Ze względu na systemowy i pilotażowy charakter projektu działania są
wielowymiarowe. Gmina Radzymin realizuje projekt w ścieżce subregionalnej, na poziomie
ponadlokalnym. Do tej części programu przystąpiło 40 gmin i 8 powiatów, wchodzących w
skład 8 subregionów. W skład Subregionu pn. „Cud nad Wisłą” weszły samorządy Powiatu
Wołomińskiego, Wołomina, Radzymina, Zielonki, Strachówki i Klembowa. W każdej z tych
jednostek terytorialnych powstawały w sposób partycypacyjny różne polityki społeczne.
Program jest wynikiem prac na szczeblu lokalnym podejmowanych w ramach ww.
ogólnopolskiego programu. Program opracowano metodą partycypacyjną i angażującą lokalnych
interesariuszy, którzy będą również adresatami działań edukacyjno – ekologicznych. Program
został opracowany społecznie, w wyniku warsztatów i konsultacji społecznych prowadzonych
pod kierunkiem trenera projektu „Decydujmy Razem” Pani Ewy Smuk Stratenwerth, w ramach
współpracy ze Stowarzyszeniem Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL), Fundacji
Partnerstwo dla Środowiska oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. W warsztatach brali
udział przedstawiciele szerokiego środowiska społecznego – przedstawiciele sektora
5
publicznego, społecznego i gospodarczego, reprezentujący różne grupy społeczne. W tworzeniu
programu wykorzystano więc zasoby gminy oraz doświadczenia jej mieszkańców (kapitał
społeczny i ludzki).
W czasie warsztatów została wypracowana tematyczna analiza SWOT (silne i mocne strony
oraz szanse i zagrożenia dla upowszechniania i rozwoju edukacji ekologicznej dla
zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin), jak również zdefiniowano obszary tematyczne
działań w ramach programu, a także sprecyzowano cele i zadania.
Prace nad programem składały się w szczególności z następujących elementów:
- diagnoza bazy i zasobów edukacyjnych,
- identyfikacja problemów edukacji ekologicznej,
- określenie silnych i słabych stron, szans i zagrożeń edukacji ekologicznej w gminie,
- zdefiniowanie cele strategiczne (główne) i operacyjne (szczegółowe),
- określenie instrumentów realizacji programu (osób, bądź instytucji) i źródeł jego finansowania.
Rezultaty partycypacyjnego tworzenia programu to przede wszystkim wprowadzenie bardziej
efektywnych działań dzięki dobremu rozpoznaniu występujących potrzeb, podniesienie jakości i
wypracowanie wyższych standardów współpracy w zakresie szeroko rozumianej ekologii, a
także budowanie dialogu społecznego, który pozwoli wypracować dobre praktyki.
Ludność miejscowa wie, czego najbardziej potrzebuje, jakie ma problemy i jak może chronić
środowisko - nie rezygnując z rozwoju. Tym samym może stworzyć aktywne lokalne lobby
ekologiczne, występujące z inicjatywami na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Tylko aktywne i świadome społeczeństwo będzie potrafiło stworzyć wizję swojego
środowiska, swojego miejsca zamieszkania, pracy i odpoczynku.
2. Diagnoza edukacji ekologicznej w Gminie Radzymin.
2.1. Uwarunkowania ochrony środowiska i ekorozwoju
Lokalizacja i ogólna charakterystyka geograficzna:
Gmina Radzymin położona jest w północno-zachodniej części powiatu wołomińskiego, w
środkowej części województwa mazowieckiego (rys. 1). Miasto Radzymin leży 20 km od
Warszawy przy drodze krajowej nr 8 Warszawa – Białystok.
Rysunek 1. Lokalizacja miasta Radzymin (Mapa administracyjna województwa mazowieckiego
– http://pl.wikipedia.org, 2012)
6
Powierzchnia badanego obszaru wynosi ogółem 129,87 km2, miasto – 23,39 km2, gmina –
106,48 km2 (rys. 2), w tym 26 sołectw: Arciechów, Borki, Cegielnia, Ciemne, Dybów Folwark,
Dybów Kolonia, Dybów Stary, Emilianów, Łąki, Łosie, Mokre, Nadma Pólko, Nowe Załubice,
Nowy Janków, Opole, Ruda, Rżyska, Sieraków, Słupno, Stara Nadma, Stare Załubice, Stary
Janków, Wiktorów, Wolica, Zawady, Zwierzyniec.
Rysunek 2.
Miasto i Gmina Radzymin (http://www.radzymin.pl/upload/mapa/, 2012)
Gmina Radzymin, według podziału Polski na regiony fizycznogeograficzne
Kondrackiego (2002) położona jest w obrębie trzech mezoregionów Niziny
Środkowomazowieckiej:

Równiny Wołomińskiej, dominująca część gminy (południowo-wschodnia),

Kotliny Warszawskiej, rejon Łąk Radzymińskich (północno-zachodnia część gminy),

Dolina Dolnego Bugu, ujściowy odcinek rzeki Bug (północna część gminy).
Głównym elementem hydrograficznym gminy Radzymin jest rzeka Bug, będąca północną
granicą gminy. Zmienia tu kierunek z zachodniego na południowy po wpłynięciu do rzeki Narwi,
na której, w wyniku utworzenia w 1963 roku zapory wodnej w Dębem, powstał zbiornik wodny
– Zalew Zegrzyński.
7
Rzeźba terenu gminy urozmaicona jest licznymi formami geomorfologicznymi.
Głównymi elementami rzeźby są doliny rzeczne Bugu, Rządzy, Czarnej, Beniaminówki. Rzeki
te, wraz z ciągiem terenów podmokłych – torfowisk, bagien, oczek wodnych i stawów –
stanowią gęstą sieć hydrograficzną. W dolinie Bugu często występują starorzecza – miejscowość
Popielarze.
Walory przyrodnicze gminy Radzymin obejmują takie elementy, jak: obfitość wód
powierzchniowych (rzeki: Bug, Narew, Rządza i Czarna, Jezioro Zegrzyńskie), występowanie
obszarów chronionych (obszar chronionego krajobrazu), lesistość terenu (kompleksy leśne
Nadleśnictwa Drewnica i Jabłonna), strukturę użytkowania gruntów oraz inne walory
(urozmaicone ukształtowanie terenu).
Walory przyrodnicze analizowanego obszaru odgrywają decydującą rolę w rozwoju
atrakcyjnego produktu turystycznego. Wśród najciekawszych elementów istotnie wpływających
na atrakcyjność turystyczną gminy, należy wymienić:
- Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu,
- sąsiedztwo obszarów Natura 2000,
- projektowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
- projektowane użytki ekologiczne,
- pomniki przyrody.
W przypadku analizowanego obszaru, lasy znajdujące się głównie w zachodniej części
gminy występują na wysoczyznach (wydmach). Są to kompleksy leśne Nadleśnictwa Drewnica i
Nadleśnictwa Jabłonna – zajmują około ¼ powierzchni gminy Radzymin. Mniejsze kompleksy
znajdują się na południu gminy (Uroczysko Koziak i Ciemne) oraz północy (Uroczysko
Rozrzutek i Górki Radzymińskie).
Oświata w Gminie Radzymin:
Placówki edukacyjne na terenie gminy Radzymin ( publiczne i niepubliczne- wg stanu na rok
szkolny 2011/2012):
- Przedszkole Nr 1 w Radzyminie , 05-250 Radzymin ul. Batorego 8,
- Przedszkole Nr 2 w Radzyminie , 05-250 Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 28,
- Niepubliczne Przedszkole „Akademia Przedszkolaka”,05-250 Radzymin ul.Żeligowskiego10,
- Niepubliczne Przedszkole „Piotruś Pan”, 05-250 Radzymin ul. Słowackiego 11,
- Niepubliczne Przedszkole „Calineczka”, Słupno Al. Jana Pawła II 64, 05-250 Radzymin,
- Niepubliczne Przedszkole Edukacyjno- Językowe „Czary – Mary”, 05-250 Radzymin,
ul. Weteranów 73 d,
- Przedszkole Little Antbee, 05-250 Radzymin, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9/11,
- Zespół Szkól im. Księżnej Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie, 05-250 Radzymin, ul. Marii
Konopnickiej 24,
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. ppłk pil. Mariana Pisarka w Radzyminie, 05-250 Radzymin, ul.
11 Listopada 2,
- Gimnazjum Nr 1 im. Mjr Stefana Waltera w Radzyminie, 05-250 Radzymin ul. 11 Listopada
2,
- Zespół Szkół w Słupnie, 05-250 Radzymin, Al. Jana Pawła II 14,
- Szkoła Podstawowa Nr 2 w Słupnie, 05-250 Radzymin ul. Szkolna 3,
- Szkoła Podstawowa im. Prymasa Tysiąclecia w Nadmie, 05-270 Nadma, ul. Szkolna 7,
- Zespół Szkół w Starych Załubicach, 05-255 Stare Załubice,
- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Janiny Januszewskiej w Ciemnem, 05-250 Radzymin
Ciemne ul. Wołomińska 208.
Współczesny Radzymin to nowoczesna gmina o charakterze osadniczym i rekreacyjnym,
dysponująca dużym potencjałem gospodarczym, aktywnie kreująca korzystną koniunkturę
inwestycyjną, z silną sferą różnorodnych usług, przyjazna dla sektora różnego typu firm,
8
sukcesywnie podnosząca poziom życia swoich mieszkańców, z powodzeniem biorąca udział w
ponadregionalnym współzawodnictwie o rozwój. Na mapie gospodarczej dominują podmioty
(w liczbie ponad 1700), średnie i małe, skupione głównie w branżach: usługowo – handlowej,
budowlanej, przetwórstwa spożywczego. Dowodem stałego i sukcesywnego rozwoju są też duże
przedsiębiorstwa, ogólnie znane i renomowane, takie jak: Coca – Cola HBC Polska, Mennica
Polska – Metale Szlachetne, Soraya S.A, Tago PPC, Scania Polska S.A., Provitus.
Ochrona zdrowia:
Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej.
Centrum Medyczne im. Bitwy Warszawskiej 1920 roku, 05-250 Radzymin, ul. Konstytucji 3
Maja 17 : Przychodnia zdrowia i szpital; 05-250 Radzymin, ul. Konstytucji 3 Maja 17.
Wykaz organizacji pozarządowych i innych podmiotów działających w sferze pożytku
publicznego (według bazy danych UMiG Radzymin):
- Stowarzyszenie „Radzymińskie Forum”, 05-250 Radzymin ul. Weteranów 47 skr. poczt. 104,
- Stowarzyszenie Miłośników Bitwy Warszawskiej 1920 roku, Stary Dybów ul. Napoleońska
31, 05-250 Radzymin,
- Klub HDK PCK w Radzyminie, 05-250 Radzymin Al. Jana Pawła II 17 C,
- Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Obwód „Rajski Ptak” w Radzyminie,
05-250 Radzymin Pl. T. Kościuszki 3,
- Klub Jeździecki „Hippica Polonia”, 05-250 Słupno ul. Spokojna 1B,
- Towarzystwo Przyjaciół Radzymina, 05-250 Radzymin Pl. T. Kościuszki 3,
- Międzyszkolny Klub Sportowy „KARATE KYOKUSHIN”, 05–250 Radzymin, Al. Jana Pawła
II 20,
- Radzymiński Klub Sportowy „MAZUR”, 05-250 Radzymin ul. Wołomińska 3,
- Klub Piłkarski „Rządza” w Załubicach Starych, 05-255 Załubice Stare,
- Klub Sportowy „ROKIS”, 05-250 Radzymin, Al. Jana Pawła II 20,
- Klub Sportowy „FANABERIA” , 05-250 Radzymin, Al. Jana Pawła II 20,
- Uczniowski Klub Sportowy „Dwójka” Radzymin, 05-250 Radzymin, ul.
Konopnickiej 24,
- Uczniowski Klub Sportowy „LOTNIK”, 05-250 Radzymin, ul.11-go Listopada 2,
- Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Łąki, Łąki 12, 05-250 Radzymin,
- Stowarzyszenie „Wspólne Cele z Mokrem”, Mokre 22 C, 05-250 Radzymin,
- Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Słupno, Al. Jana Pawła II 9 C, Słupno, 05-250 Radzymin,
- Stowarzyszenie Inicjatorów Rozwoju Wsi Sieraków, 05-250 Radzymin, ul. H. Sienkiewicza 9
m.1,
- Akcja Katolicka przy Parafii Przemienienia Pańskiego w Radzyminie, ul. Polskiej Organizacji
Wojskowej 1, 05-250 Radzymin,
- Polski Związek Wędkarski Okręg Mazowiecki Koło Miejsko- Gminne nr 19, 05-250 Radzymin
Pl. T. Kościuszki 3,
- Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów, Koło nr 2 w Słupnie, 05-250 Radzymin,
Słupno, Al. Jana Pawła 14,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Radzyminie, 05-250 Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 8A,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Załubicach, 05-255 Stare Załubice,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Zawadach, 05-250 Radzymin,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Mokrem, 05-250 Radzymin,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Rudzie, 05-255 Stare Załubice,
- Ochotnicza Straż Pożarna w Nadmie, 05-270 Nadma, ul. Szkolna 7.
Podmioty kościelne:
- Parafia Przemienienia Pańskiego Kolegiata p.w. Św. Jana Chrzciciela, 05-250 Radzymin, ul.
Polskiej Organizacji Wojskowej 1,
- Sanktuarium Bł. Jana Pawła II w Radzyminie, 05-250 Radzymin, ul. Słowackiego 58,
9
- Parafia Św. Jana Chrzciciela w Nadmie, 05-270 Nadma, ul. Prymasa Tysiąclecia 17,
- Parafia Św. Stanisława BM, Nowe Załubice 21, 05-255 Stare Załubice,
- Dom Zakonny Zgromadzenia Sióstr Albertynek w Domu Opieki Społecznej, 05-250
Radzymin, ul. Konstytucji 3 Maja 7,
- Dom Zakonny Zgromadzenia Sióstr Elżbietanek, 05-250 Radzymin ul. Norwida 5 A.
Obiekty sportowe: Wiodącą rolę w organizacji życia sportowego w gminie odgrywa
Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu (ROKiS).
Kultura: Radzymin jest dużym ośrodkiem kulturalnym. Animatorami życia kulturalnego na
obszarze gminy są w szczególności: Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu, Biblioteka
Publiczna Miasta i Gminy Radzymin wraz z Miejską Salą Koncertową im. F. Chopina, Teatr
Malucha w Miejskiej Sali Koncertowej, Radzymiński Teatr Amatorski PARADOKS przy
Ośrodku Kultury i Sportu, Radzymińska Orkiestra Dęta przy Bibliotece Publicznej w
Radzyminie, Stowarzyszenie Towarzystwo Przyjaciół Radzymina.
Trasy rowerowe: Radzymińskie szlaki rowerowe mają swoje odzwierciedlenie w historii
związanej z Bitwą Warszawską w 1920 roku. Zostały opracowane z inicjatywy Towarzystwa
Przyjaciół Radzymina ze wsparciem finansowym Gminy Radzymin. Nazwy tych szlaków
wywodzą się od imion bohaterów walk pod Radzyminem: majora Stefana Waltera i kapitana
Stefana Pogonowskiego. Szlaki rowerowe związane są ściśle z I i II linią polskiej obrony
Warszawy i związane są ze zwycięskimi bojami z bolszewikami. Wzbogacają one wiedzę o
terenach bitewnych i wydarzeniach chwalebnych dni polskiego oręża.
I Turystyczny szlak rowerowy na linię polskiej obrony Warszawy im. Majora Stefana Waltera
Szlak długości 30 km koloru niebieskiego. Jego trasa prowadzi przez: Aleksandrów, Łąki,
Beniaminów, Rejentówka, Mokre, Zawady, Dybów Górki, Stary Dybów, Emilianów, Rasztów,
Kraszew Stary, Stary Janków, Ciemne. Szlak zaczyna i kończy się w Radzyminie. Szlak
rozpoczyna się przed Kolegiatą Radzymińską.
Na szlaku znajdują się ciekawe obiekty historyczne i przyrodnicze: Pomnik Pomordowanych i
Spalonych mieszkańców Radzymina w 1944 roku, niemiecki bunkier z II wojny światowej,
carski fort w Beniaminowie, tablica upamiętniająca śmiertelne zranienie majora Stefana Waltera,
dolina rzeki Rządzy.
II Turystyczny szlak rowerowy na II linię polskiej obrony Warszawy im. Kpt. Stefana
Pogonowskiego
Szlak długości 25 km, koloru czerwonego. Jego trasa prowadzi przez Rejentówkę, Beniaminów,
Wólkę Radzymińską, Sieraków i Cegielnię. Szlak zaczyna i kończy się w Radzyminie. Szlak
rozpoczyna się przed Kolegiatą Radzymińską. Na szlaku znajdują się ciekawe obiekty
historyczne i przyrodnicze: kapliczka na Zjawieniu, fort carski w Beniaminowie, dąb króla Jana
Kazimierza, Pomnik Żołnierzy 28 pułku Strzelców Kaniowskich, pozostałość rowów
strzeleckich z 1920 roku, historycznie piaszczysty szlak wzniesienia 103 oraz Cmentarz
Żołnierzy Polskich 1920 r., a dalej do centrum Radzymina szlak prowadzi Drogą Golgoty
Narodu Polskiego.
2.2. Diagnoza przy wykorzystaniu analizy SWOT
Wybrane metodą partycypacyjną cele programu edukacji ekologicznej nawiązują do atutów
obszaru naszej gminy i szans jej rozwoju, biorąc zarazem pod uwagę wyeliminowanie
występujących słabości i zagrożeń.
Analiza SWOT stworzona została w celu zdefiniowania najważniejszych czynników
zewnętrznych i wewnętrznych pod kątem rozwijania edukacji ekologicznej w Gminie Radzymin.
10
Pierwsza część analizy SWOT polega na zidentyfikowaniu tendencji występujących w
otoczeniu, które mogą sprzyjać (szanse, możliwości) bądź spowolnić (zagrożenia) procesy
edukacji dla zrównoważonego rozwoju gminy. Jednak na te uwarunkowania gmina nie ma
możliwości wpływu.
2.2.1. Tematyczna Analiza SWOT
Identyfikacja mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń
Szanse i zagrożenia dla rozwoju edukacji ekologicznej w Gminie Radzymin:
SZANSE (MOŻLIWOŚCI)
 strategiczne położenie w obrębie aglomeracji
warszawskiej
 wykorzystanie funduszy unijnych i innych
na ochronę przyrody i środowiska
naturalnego, gospodarkę odpadami
komunalnymi i przemysłowymi, na rozwój i
promocję edukacji ekologicznej, turystykę,
infrastrukturę techniczną, rewitalizację i
renaturyzację oraz rozwój zasobów ludzkich
przez podmioty publiczne, prywatne i
społeczne
 integracja obszaru, tworzenie wspólnych
produktów turystycznych, równomierne
rozłożenie ruchu turystycznego
 rozwój współpracy z organizacjami
pozarządowymi, zlecanie im zadań z
dziedziny ochrony środowiska i edukacji
ekologicznej
 transfer wiedzy z nauki do gospodarki
 rozwój gospodarki opartej na wiedzy i
wysokich technologiach
 wysoki poziom wykształcenia kadry
pracowniczej
 rozwój szkolnictwa publicznego i
niepublicznego
 sukcesywne rozwiązywanie problemów
gospodarki wodno – ściekowej w skali
regionu
 zahamowanie tempa degradacji rzek i
zbiorników wodnych (sztucznych i
naturalnych)
 wzrost roli i znaczenia edukacji ekologicznej
różnych obszarach życia społeczno –
gospodarczego
 poprawa jakości powietrza
 wyciszanie hałasu przemysłowego i
komunikacyjnego
ZAGROŻENIA
 niski poziom świadomości społecznej w
zakresie ochrony środowiska
 bliskość Warszawy – zanieczyszczenia
powietrza, hałas, zaśmiecanie lasów i rzek
 kryzys finansowy
 niski priorytet edukacji ekologicznej w
różnych obszarach życia społeczno gospodarczego
 zagrożenie zanieczyszczeniami chemicznymi
przez zakłady produkcyjne, usługowe i
transport
 brak poczucia bezpieczeństwa w skali
globalnej i lokalnej
 brak współdziałania między samorządami w
ramach metropolii warszawskiej
 niski poziom dochodów przeciętnej polskiej
rodziny
 migracja wykształconych młodych, zdolnych
ludzi za granicę
 niekorzystne tendencje w turystyce
przyjazdowej i turystyce krajowej
 degradacja środowiska naturalnego oraz
krajobrazu kulturowego
 brak spójnego systemu planowania
przestrzennego
 dezintegracja przestrzeni miejskiej,
rozpraszanie zabudowy
 pogarszanie jakości wód podziemnych
 problemy spójnego i efektywnego systemu
gospodarki odpadami
 zagrożenie hałasem komunikacyjnym
 wzrost zapotrzebowania na energię
elektryczną wśród odbiorców
indywidualnych i przemysłowych
 nadmierna urbanizacja kosztem degradacji
środowiska naturalnego, presja urbanistyczna
na tereny Warszawskiego Obszaru
Chronionego Krajobrazu
11
 wprowadzanie jednolitego systemu
zagospodarowania odpadów
 rosnąca liczba użytkowników transportu
zbiorowego
 liberalizacja rynku energetycznego
 wykorzystywanie odnawialnych źródeł
energii
 spadek zużycia wody (oparty o prognozę
demograficzną GUS do roku 2030)
 wzrastające skojarzenie wytwarzania ciepła i
energii elektrycznej
 trendy obserwowane na rynku turystycznym
(moda na zdrowie, ciszę i spokój,
poznawanie nowych regionów),
agroturystyka i zdrowa żywność
 rozwój turystyki kulturowej
 tendencje w turystyce – rosnąca aktywność
turystyczna z elementami edukacji
ekologicznej, wzrost zainteresowania
aktywnym wypoczynkiem, wzmożony popyt
na wyjazdy weekendowe, rozwój turystyki
rodzinnej, wyjazdy indywidualne
 promocja zrównoważonego rozwoju
 możliwość korzystania z międzynarodowych
wzorców
 wzrost znaczenia regionalizmu, odrębności
kulturowych, twórczości ludowej
 organizacja silnego zaplecza turystycznego
(współpraca trzech sektorów)
 duże uprawnienia służb publicznych, w tym
straży miejskiej, organizacja patroli
 wzrost znaczenia rozwiązań formalno –
prawnych i wprowadzanie rozwiązań
kompleksowych na rzecz zrównoważonego
rozwoju
 promocja i rozwój agroturystyki, rolnictwa
ekologicznego oraz produktów regionalnych
 promocja wieloaspektowego zdrowego stylu
życia
 wykorzystywanie potencjału organizacji
pozarządowych
 niski poziom świadomości społecznej w
zakresie ochrony środowiska
 wzrost liczby samochodów i tendencja do
ich używania jako podstawowego środka
transportu w mieście
 podtopienia, wylewy rzek
 niska dynamika wzrostu nakładów na
badania i rozwój , niski poziom powiązań
między nauką i biznesem, niewielkie
zaangażowanie środków sektora prywatnego
w badania i rozwój
 brak wykorzystania polskiej myśli
technicznej, źródłem innowacji i nowych
technologii są głównie firmy z udziałem
kapitału zagranicznego
 brak współdziałania w ramach metropolii
 dezintegracja przestrzeni miejskich i
rozpraszanie zabudowy
 brak koordynacji transportu zbiorowego na
poziomie metropolitarnym
 wysoki poziom hałasu komunikacyjnego
 wzrost liczby samochodów zanieczyszczenie środowiska, zagrożenie
hałasem komunikacyjnym coraz większej
liczby mieszkańców
 niestabilność finansowania oraz
skomplikowane procedury związane z
działalnością organizacji pozarządowych
 brak dobrych, codziennych i ekologicznych
nawyków w skali indywidualnej i społecznej
 zanieczyszczenie rzek narastającą
chemizacją rolnictwa
12
Powyższe zestawienie potwierdza zróżnicowany wpływ czynników zewnętrznych na rozwój
edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin. Wśród szans szczególne
miejsce zajmują czynniki związane z lokalizacją Radzymina, który położony jest na trasie
ważnych linii komunikacyjnych o znaczeniu międzynarodowym. Różnego typu szanse wynikają
z procesu integracji z UE oraz możliwości budowy powiązań gospodarczych, turystycznych i
kulturalnych. Wśród pozytywnych czynników uznać można możliwość uzyskania środków z
funduszy zewnętrznych. Głównym zagrożeniem dla społeczności wydają się być
zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego, generowane przez Warszawę i okoliczne gminy.
Druga część analizy SWOT polega na analizie uwarunkowań wewnętrznych. Jej celem jest
zidentyfikowanie atutów i słabości Gminy Radzymin. Uwarunkowania wewnętrzne stanowią te
czynniki, na które gmina ma wpływ, a zatem analiza taka jest szczególnie cenna, ponieważ na jej
podstawie można ustalić właściwe kierunki działania.
Gospodarka przestrzenna,
stan i ochrona środowiska,
rekreacja i turystyka
Silne i słabe strony dla rozwoju edukacji ekologicznej w Gminie Radzymin:
SILNE (MOCNE ) STRONY
 dogodne położenie geograficzne - przy
drodze krajowej S8
 dobra dostępność komunikacyjna
(obwodnica miasta)
 potencjał przyrodniczy i kulturowy,
walory przyrodnicze, krajobrazowe,
kulturowe, obszary krajobrazowo –
architektoniczne o dużej wartości
 potencjał przyrodniczy: Warszawski
Obszar Chronionego Krajobrazu,
Puszcza Słupecka, lasy, liczne pomniki
przyrody, rzeki, stawy, bagna,
bezpośrednie sąsiedztwo bliskość
Zalewu Zegrzyńskiego
 atrakcyjne tereny rekreacyjne i
wypoczynkowe, o ciekawych walorach
przyrodniczych
 duża ilość terenów zieleni (lasy)
 naturalny charakter rzeki Rządzy
 sukcesywne wprowadzanie ładu
przestrzennego – weryfikacja i
uaktualnianie dokumentów
planistycznych
 duży potencjał do rozwoju turystyki
weekendowej, rekreacyjnej aktywnej i
kwalifikacyjnej
 rozwój bazy sportowej i rekreacyjnej
 duży zasób gruntów pod zabudowę
przemysłową, mieszkaniową i
rekreacyjną
 prowadzenie selektywnej zbiórki
13
SŁABE STRONY
 niedostateczne wykorzystanie zasobów
przyrodniczych
 niski poziom odzyskiwania surowców
wtórnych
 brak jednolitego systemu zbierania i
utylizacji odpadów komunalnych i
przemysłowych
 brak pełnej ochrony
przeciwpowodziowej oraz duża ilość
osób mieszkająca na terenach
zalewowych
 duże dysproporcje w rozwoju
przestrzennym, degradacja czynników
kompozycyjnych w obszarach o
wysokich walorach przestrzennych
 stosunkowo duże zanieczyszczenie
środowiska spowodowane głównie
bliskim położeniem od Warszawy –
zanieczyszczenie powietrza, wód
powierzchniowych, gleb
 zróżnicowanie społeczno –
przestrzenne
 brak koordynacji w zakresie kreacji i
wdrażania produktów turystycznych w
powiązaniu z edukacją ekologiczną
 słabe wykorzystanie potencjału w
 słaba infrastruktura paraturystyczna
(słabo rozwinięta baza noclegowa)
 brak na terenie gminy przemysłu silnie
zanieczyszczającego środowisko
 potencjalna chłonność gminy
(duża dynamika wzrostu liczby
mieszkańców)
Zasoby ludzkie,
kapitał społeczny
 aktywność – zaangażowanie ludzi i
kapitału społecznego
 mało zróżnicowana dostępność
komunikacyjna (brak dróg, chodników,
oświetlenia, ścieżek rowerowych,
ekologicznych itp.)
 powstawanie dzikich wysypisk śmieci
(przy drogach, w lasach, rzekach)
 brak odpowiedniej infrastruktury na
terenach typowo letniskowych (tzn.
brak leśnych parkingów oraz pól
biwakowych)
 niski poziom wiedzy i świadomości
ekologicznej wśród lokalnej
społeczności
 brak aktualnej zintegrowanej bazy
informacji o lokalnym stanie
środowiska naturalnego
 doświadczona kadra w zakresie
 brak pozaszkolnych ośrodków edukacji
prowadzenia edukacji ekologicznej dla
ekologicznej typu centrum edukacji
dzieci, młodzieży
ekologicznej
 aktywność szkół w obszarze formalnej i  ekologicznych różnej rangi)
nieformalnej edukacji ekologicznej
 brak długofalowych programów
(koła zainteresowań przyrodnicze,
edukacyjnych
ekologiczne, uczestnictwo w
konkursach ekologicznych różnej rangi)
 wzrost aktywności i liczby organizacji  brak stałego wsparcia dla działań
pozarządowych działających w
organizacji realizujących programy
obszarze ochrony środowiska
edukacyjne
naturalnego i edukacji ekologicznej
 funkcjonowanie stowarzyszeń i
 niepełna znajomość specyfiki i
związków: Lokalnej Grupy Działania
potencjału organizacji pozarządowych
„Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego”,
wśród mieszkańców gminy
Lokalnej Grupy Rybackiej „Zalew
Zegrzyński” oraz Związku Gmin
Zalewu Zegrzyńskiego”
 aktywne społeczeństwo świadome
 bariery w przekazywaniu zadań
swoich potrzeb i praw, liderzy lokalni
publicznych organizacjom
pozarządowym (w przypadku
 organizacja znaczących kampanii,
mniejszych organizacji: skromne
akcji, imprez i innych przedsięwzięć o
zasoby, niewystarczające
charakterze ekologicznym i
przygotowanie merytoryczne)
prośrodowiskowym
 fora internetowe zrzeszające
 niewystarczający poziom identyfikacji
mieszkańców zainteresowanych
mieszkańców z gminą
14
Zasoby ludzkie,
kapitał społeczny
Rozwój gospodarczy i
przedsiębiorczość,
infrastruktura techniczna, transport
 wysoki udział osób z wyższym
wykształceniem wśród rosnącej liczby
mieszkańców gminy
 współpraca gminy (finansowa i
niefinansowa) z wieloma organizacjami
pozarządowymi
 różnorodność profilów kształcenia w
systemie oświaty gminnej i powiatowej
 aktywność lokalnych mediów w
obszarze ochrony środowiska i
zrównoważonego rozwoju gminy
 realizacja programu współpracy z
organizacjami pozarządowymi
 wzrastające zainteresowanie
mieszkańców odnawialnymi źródłami
energii oraz innymi przedsięwzięciami
ekologicznymi
 rozbudowa i modernizacja, rozwój
infrastruktury technicznej
 duży potencjał gospodarczy i
koncentracja inwestycji
 siedziba dużych firm krajowych i
zagranicznych
 stosunkowo duże PKB na mieszkańca
 stosunkowo wysokie przeciętne
wynagrodzenie brutto
15
 niestabilność finansowa organizacji
pozarządowych
 niewystarczające przygotowanie
zasobów ludzkich do planowania
rozwoju turystyki, edukacji
ekologicznej oraz obsługi ruchu
turystycznego
 brak liderów koordynujących i
scalających osoby zainteresowane
ekorozwojem gminy
 brak dobrych, codziennych i
ekologicznych nawyków mieszkańców
 słaba promocja ekologii w gminie nadanie odpowiedniej rangi edukacji
ekologicznej i ekologii
 niewystarczający poziom
dofinansowania działalności instytucji i
placówek kulturalnych oraz organizacji
pozarządowych na rzecz ochrony
środowiska i edukacji ekologicznej
 brak powszechnej znajomości zasad
pozyskiwania środków na edukację
ekologiczną z rożnych źródeł
finansowania
 stosunkowo mała liczba i niski
potencjał organizacji pozarządowych
działających statutowo w obszarze
ekologii
 brak integracji środowiska
pozarządowego
 brak świadomości ekologicznej wśród
przedsiębiorców o społecznej
odpowiedzialności biznesu
 niedostateczna ilość środków na
działania proekologiczne
 wieloletnie zaniedbania inwestycyjne w
obszarze infrastruktury technicznej
(sieć wodno – kanalizacyjna, drogowa i
kanalizacja deszczowa)
 zbyt wolno rozwijająca się
infrastruktura techniczna, w tym
drogowa
 zbyt wolno rozwijająca się
infrastruktura komunikacji zbiorowej w
stosunku do rozwoju urbanistycznego
gminy
Rozwój gospodarczy i przedsiębiorczość,
infrastruktura techniczna, transport
 dominacja sektora prywatnego
 rozwój sektora usług
 problemy z parkowaniem
 brak systemu odprowadzania wód
opadowych (gruntowych)
 rezerwy wydajności źródeł i urządzeń
do produkcji wody
 zachowane rezerwy pod rozbudowę
infrastruktury drogowo – ulicznej
 znaczący udział transportu zbiorowego
 sukcesywny rozwój usług
komunalnych
 duży potencjał inwestycyjny
Po przeanalizowaniu wymienionych składników widać jaki wpływ mogą one mieć na
rozwój edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin oraz w jakim
kierunku należy skierować działania, aby zapewnić jak najlepszy rozwój edukacji ekologicznej w
przyszłości.
Powyższa analiza społeczno-gospodarczych uwarunkowań i problemów rozwoju edukacji
ekologicznej doprowadziła do wytyczenia konkretnych celów operacyjnych na rzecz
zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin.
3. Zrównoważony rozwój w teorii i w praktycznym zastosowaniu na poziomie lokalnym
3.1. Koncepcja zrównoważonego rozwoju
Zrównoważony rozwój - to rozwój cywilizacyjny z poszanowaniem człowieka i środowiska.
Koncepcja rozwoju zrównoważonego powstała w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia.
Celem zrównoważonego rozwoju jest dobra jakość życia, przy zachowaniu bioróżnorodności,
równości społecznej i dostatku zasobów naturalnych. Charakterystyczną cechą zrównoważonego
rozwoju jest wskazanie na fakt, że życie ludzi jest uzależnione od przyrody, od środowiska – w
skali lokalnej, regionalnej i globalnej. Wiąże się to z korzystaniem z ekologicznych technologii,
dbaniem o bioróżnorodność oraz utrzymywaniem konsumpcji na takim poziomie, żeby mieściła
się ona w granicach produktywności ekosystemów. Zrównoważony rozwój w praktyce to życie
w harmonii z przyrodą. Takie warunki egzystencji pozwalają nie tylko na wprowadzenie
wszelkich ekologicznych rozwiązań, lecz także na budowanie więzi społecznych i na bliski
kontakt z przyrodą. Zrównoważony rozwój oznacza przede wszystkim obniżenie poziomu
konsumpcji zasobów naturalnych.
Zasada zrównoważonego rozwoju jest jedną z podstawowych konstytucyjnych zasad ustroju
państwa polskiego; zrównoważony rozwój jest także zasadą ustrojową Wspólnoty Europejskiej
(Strategia Europa 2020). Konstytucja RP z 1997 roku odwołuje się do zrównoważonego rozwoju
i ochrony środowiska. Zgodnie z art. 5 Konstytucji RP: "Rzeczpospolita Polska strzeże
niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i
obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia
ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju". Ważne są także dwa inne
artykuły, mianowicie art. 74 i 86. W pierwszym z nich jest mowa o tym, że władze publiczne
prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym
pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Każdy ma prawo do
informacji o stanie i ochronie środowiska. Władze publiczne wspierają działania obywateli na
rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Drugi artykuł odnosi się do obowiązku dbałości o
16
stan środowiska i odpowiedzialności każdego obywatela za spowodowane przez siebie jego
pogorszenie. Wprowadzenie rozwoju zrównoważonego do ustawy zasadniczej spowodowało,
że stała się ona podstawową zasadą, która musi być uwzględniana w innych aktach
normatywnych. Skutkiem takiej regulacji jest fakt, że wszelkie działania na terenie naszego kraju
zostają jej podporządkowane. Wszystkie podmioty zobowiązane są do uwzględniania założeń
rozwoju zrównoważonego przy kształtowaniu i wdrażaniu własnych polityk, strategii i planów
rozwojowych. Tym samym na poziomie lokalnym – gminnym, taki obowiązek spoczywa na
władzach samorządowych.
Obecnie obowiązująca definicja zrównoważonego rozwoju znajduje się w ustawie z 27 kwietnia
2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz.150 z późn. zm.). Zgodnie z
brzmieniem art. 2 pkt 50 przytoczonej ustawy: zrównoważony rozwój jest to „taki rozwój
społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego
pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”.
Zrównoważony rozwój, pojmowany jako rozwój pożądany społecznie, uzasadniony
ekonomicznie i dopuszczalny ekologicznie, umożliwia pogodzenie rozwoju ekonomicznego,
wymogów ochrony środowiska oraz jakości życia. Zasada ta oznacza więc rozwój gospodarczy
w zgodzie ze społecznym i przyrodniczym otoczeniem, a nie ich kosztem.
Idea zrównoważonego rozwoju jest również wyrazem odpowiedzialnego podejścia ludzi do
zmian zachodzących w środowisku i związanych z nimi zmian w sferze konsumpcji.
Zrównoważony rozwój jest drogą ku sukcesywnemu podwyższaniu standardów naszego życia.
3.2. Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju w praktyce
Rząd polski uchwalił w 2009 roku dokument pn. Polityka ekologiczna państwa w latach
2009-2012 z perspektywą do roku 2016, w którym priorytetami są m.in.: ochrona
bioróżnorodności, renaturyzacja i udrażnianie rzek, racjonalna gospodarka woda, ocena ryzyka
powodziowego, prace nad ochroną klimatu, ochrona przed erozją, rekultywacja gruntów
zdegradowanych. Polityka ekologiczna państwa sprecyzowała także zadania dla samorządów
terytorialnych w ramach realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Na szczeblu gminnym
mają być one systematycznie wdrażane, przy wsparciu instrumentów prawnych i
administracyjnych, poprzez takie działania jak:
wzmocnienie systemu zarządzania środowiska poprzez utworzenie struktur
organizacyjnych realizujących zadania publiczne w zakresie tzw. planowania ekologicznego,
przy szerokim udziale społecznym, planów i programów rozwoju,
gromadzenie, przetwarzanie i udostępnianie informacji,
rozwijanie dialogu między instytucjami administracji a biznesem w ramach dobrowolnych
porozumień ekologicznych,
zadania z zakresu planowania przestrzennego - uwzględnienie w metodyce prac
planistycznych potrzeb ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju; zweryfikowanie lub
opracowanie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;
wzmocnienie pozycji gminy przy ustalaniu lokalizacji inwestycji, uczestnictwo w
procedurze ocen oddziaływania na środowisko,
wprowadzenie procedur umożliwiających gminie występowanie w charakterze inicjatora
ustanawiania pomników przyrody, rezerwatów, parków, tworzenia parków wiejskich i miejskich
oraz innych obiektów chronionych, leżących całkowicie lub w części na terytorium gminy,
przygotowanie planów inwestycyjnych i rozwoju w dziedzinie wykorzystania energii
odnawialnej,
17
przygotowanie programów ochrony środowiska,
zwiększenie stopnia zalesiania,
opracowanie programu informowania społeczeństwa o nadzwyczajnych zagrożeniach
środowiska,
podjęcie działań na rzecz wzrostu świadomości ekologicznej.
Głównym czynnikiem kształtującym zrównoważony rozwój jest wiedza i edukacja oraz
kształtowanie nowego wzorca konsumpcji. Zrównoważony rozwój to także postawa etyczna,
która jest związana z pojęciami świadomości wewnątrzpokoleniowej i międzypokoleniowej.
Realizacja zrównoważonego rozwoju wymaga współdziałania przedstawicieli wszystkich
lokalnych środowisk - sektora publicznego, społecznego i gospodarczego.
Na szczeblu gminy największą trudność sprawia przełożenie zasad trwałego i zrównoważonego
rozwoju na cele i zadania realizacyjne.
Prawne i administracyjne aspekty ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska wynikają z
art. 74 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który brzmi: ochrona środowiska jest
obowiązkiem władz publicznych. Konstytucja traktuje więc ochronę środowiska jako jeden z
podstawowych celów (funkcji) państwa, co oznacza, że obowiązek ten obejmujące zarówno
organy państwowe, jak i samorządowe wszystkich szczebli.
Egzekucja obowiązków płynących z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o
ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1228 ze zm.) prowadzona
jest przede wszystkim w ramach tzw. kontroli społecznej, zwanej także kontrolą obywatelską.
Pod tym pojęciem rozumie się kontrolę organów władzy publicznej, w szczególności organów
administracji podejmowaną przez samo społeczeństwo, tj. przez organizacje społeczne,
niezorganizowane grupy obywateli oraz osoby fizyczne i media z wykorzystaniem środków
określonych przepisami prawa - w celu zagwarantowania realizacji celów uzasadnionych
interesem społecznym.
3.3. Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej i przestrzennej
3.3.1. Zrównoważona gospodarka odpadami
Jedną z kluczowych dziedzin dla wdrażania zrównoważonego rozwoju jest selektywna
gospodarka odpadami, prowadzona na potrzeby recyklingu materiałowego i organicznego.
Należy przyznać, że w naszym kraju brak jest sprawnego systemu utylizacji odpadów, a
dotychczas funkcjonujące rozwiązania nie okazały się skuteczne. Ponad 90% odpadów w Polsce
jest kierowanych na składowiska. Taki sposób usuwania odpadów w wieloraki sposób
negatywnie oddziałuje na środowisko naturalne, a tym samym na zdrowie ludzi, a przecież wiele
produktów trafiających na wysypisko to odpady, które mogą zostać wykorzystane jako surowce
wtórne. Są to np. papier, tektura, szkło, tworzywa sztuczne, tekstylia, metale. Na odpady
powinno się również spojrzeć jak na potencjalne źródło energii.
W aktualnym stanie prawnym, w oparciu o przepisy ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw z 1 lipca 2011 r. ( Dz. U. Nr 152,
poz.897) stoją przed gminą zupełnie nowe jakościowo wyzwania w zakresie stworzenia
systemu recyklingu i zagospodarowania odpadów. Przedmiotowa ustawa została przyjęta w
związku z koniecznością dostosowania prawa krajowego do wymogów prawa unijnego. Główne
założenie nowelizacji ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w
gminach ( Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z późn. zm.), to przekazanie gminie władztwa nad
odpadami komunalnymi przez właścicieli nieruchomości, co ma doprowadzić do stworzenia
kompleksowego systemu zarządzania nimi. Nowelizacja zakłada więc zdjęcie z mieszkańców
obowiązku samodzielnego podpisywania umów na odbiór odpadów komunalnych. Samorząd
18
gminy odpowiedzialny jest za tworzenie, utrzymywanie i rozwój lokalnej gospodarki odpadami,
ukierunkowanej na wzrost poziomów odzysku i recyklingu surowców, jak również materii
organicznej pochodzącej z bioodpadów. Należy podkreślić, że ww. ustawa narzuca bardzo
wysokie standardy w zakresie recyklingu odpadów. Gminy zostały zobowiązane do osiągnięcia
do dnia 31 grudnia 2020 r. następujących poziomów recyklingu:
- papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo;
- odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Dodatkowo do dnia 16 lipca 2013 r. nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji może być przekazywanych do składowania. Aby w
najbliższych latach można było osiągnąć znaczny postęp, gospodarka odpadami wymaga obecnie
szczególnej uwagi. Niezwykle ważna jest edukacja ludności co do preselekcji odpadów
komunalnych, a także promocja i finansowe wspomaganie ich odzysku i recyklingu. W
działaniach tych szczególną rolę mają do odegrania nie tylko administracja gminna, ale również
podmioty prywatne i organizacje społeczne, które powinny w tym obszarze współdziałać i
tworzyć lokalne partnerstwa. W celu ochrony środowiska i zapewnienia warunków
zrównoważonego rozwoju w gospodarce odpadami należy przyjąć następujące zasady
postępowania:
- należy zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ich ilość i negatywne oddziaływanie
na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu ich użytkowania,
- jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów, należy zapewnić zgodny z zasadami
ochrony środowiska odzysk (recykling),
- jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów lub poddać ich odzyskowi, należy
zapewnić zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwienie odpadów.
3.3.2. Racjonalna gospodarka energią na szczeblu komunalnym
Od 1950 do 2002 roku zużycie energii wzrosło 4,7 razy i nadal rośnie. Główny problem
związany dziś z energią to sposób jej wytwarzania. 64% energii na świecie pochodzi z paliw
kopalnych, których zasoby są ograniczone. Zagrożenia związane z konwencjonalnymi źródłami
energii związane są głównie ze spalaniem, które powoduje skażenie powietrza, wody, kwaśne
deszcze oraz wzrost ilości gazów powodujących efekt cieplarniany. Odpowiedzialny za efekt
cieplarniany jest przede wszystkim CO2 (dwutlenek węgla) ale też CO (tlenek węgla),CH4
(metan), N2O (dwutlenek azotu). Według opinii większości klimatologów gaz ten, uwalniany do
atmosfery, na skutek działalności człowieka jest przyczyną zmian klimatu i występowania takich
zjawisk jak: wzrost temperatur na świecie, topnienie pokryw lodowych, podnoszenie się poziomu
oceanu i występowanie niszczycielskich sztormów. Emisje zanieczyszczeń odbijają się także na
zdrowiu ludzi. Przyjęty w 2008 r. przez Parlament Europejski tzw. pakiet klimatyczny
wyznaczył cel "3 x 20", czyli ograniczenia do 2020 roku emisji dwutlenku węgla o 20 procent,
zmniejszenia o taki sam poziom zużycia energii oraz wzrost zużycia energii z odnawialnych
źródeł do 20 procent. Z uwagi na fakt, iż polska energetyka opiera się zasadniczo na węglu,
Polskę obowiązuje wymóg ulgowy – osiągnięcie do 2020 r. 15- procentowego udziału energii ze
źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym kraju. Przyjęta przez rząd RP Polityka
Energetyczna Polski do 2030 r. prognozuje, iż w warunkach polskich decydujące znaczenie w
kontekście osiągnięcia tego celu będą miały postępy poczynione w energetyce wiatrowej,
produkcji energii z biogazu (wykorzystanie biomasy mokrej), produkcji energii ze spalania
biomasy stałej, produkcji biopaliw. Energia odnawialna to energia związana z aktywnością
Słońca, geotermią wnętrza Ziemi i z grawitacyjnym oddziaływaniem Księżyca, której zasoby w
dostępnej skali czasowej nie ulegną wyczerpaniu. Źródła energii odnawialnej można podzielić
ze względu na pierwotne źródło energii oraz techniczne procesy przemiany energii. Najbardziej
znane to: woda ( elektrownie wodne), wiatr (elektrownie wiatrowe), promieniowanie słoneczne (
19
pompy ciepła, kolektory cieplne, fotoogniwa i elektrownie słoneczne, biomasa (ogrzewanie i
elektrownie cieplne). Polskie prawo energetyczne zobowiązuje gminę do efektywnego
zaplanowania zaopatrzenia i wykorzystania energii. Istnieje wiele potencjalnych możliwości
racjonalizacji gospodarki energetycznej, a poprzez podjęcie odpowiednich decyzji samorząd
gminny może motywować i wspomagać swoich mieszkańców w oszczędzaniu energii i ochronie
środowiska. Gmina wspiera na przykład rozwój odnawialnych źródeł energii poprzez
informowanie swoich mieszkańców o realizowanych programach rządowych związanych z
udzieleniem dotacji na indywidualne inwestycje w tym zakresie. Należy podkreślić, iż
sukcesywnie wzrasta zainteresowanie lokalnej społeczności urządzeniami solarnymi, pompami
ciepła i turbinami wiatrowymi małej mocy, co wpływa na ograniczenie emisji dwutlenku węgla.
3.3.3. Zrównoważone gospodarowanie przestrzenią w gminie, zrównoważony rozwój w
planowaniu przestrzennym
Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80,
poz. 717 ze zm.) jest zasadniczym aktem prawnym, który pozwala prowadzić politykę
przestrzenną, a więc także środowiskową na szczeblu gminnym. Zasada uwzględniania
wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej mówi o tym, że planowanie
przestrzenne odgrywa dużą rolę w zarządzaniu potencjałem przyrodniczym.
Należy podkreślić, że na poziomie gminy planowanie przestrzenne jest najskuteczniejszym
narzędziem, służącym do realizacji polityki przestrzennej, której podstawowym celem jest ład
przestrzenny. Ład przestrzenny należy rozumieć przede wszystkim jako takie ukształtowanie
przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia występujące na danym terenie
wymagania środowiskowe Zachowanie równowagi wiąże się również z ładem ekologicznym,
ładem społecznym (czyli społeczną akceptacją) oraz ładem ekonomicznym (czyli ekonomiczną
efektywnością). Zadanie miejscowego planu sprowadza się do funkcji regulacyjnej, polegającej
na odpowiednim przeznaczeniu zagospodarowania terenu. Idealnym rozwiązaniem jest
osiągnięcie tzw. ładu zintegrowanego, który łączy i równoważy wszystkie wymienione wyżej
sfery. W ujęciu planistycznym planowanie zintegrowane łączy aspekty społeczne, ekologiczne,
gospodarcze i przestrzenne. Wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju do miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego wpływa na poprawę stanu środowiska, na poprawę jakości
życia w gminie oraz może przynieść wymierne korzyści materialne.
Planowanie przestrzenne w gminie a zasady ochrony środowiska i ochrony przyrody
Szczególnym walorem gminy Radzymin jest bliskość dużych obszarów przyrodniczych i
terenów miejskich, bezpośrednio sąsiedztwo przyrody z nowoczesną cywilizacją.
Za nadrzędny, zasadniczy cel rozwoju i przekształceń istniejącej struktury przestrzennej
uznano wykreowanie wizerunku gminy jako gminy przyjaznej dla inwestycji w zgodzie z naturą
i przyrodą. Celem strategicznym zaplanowanych działań jest uczynienie z Radzymina miejsca,
w którym znajdują się atrakcyjne tereny do zamieszkania oraz do wypoczynku i rekreacji. W
związku z tym winien powstać w gminie układ terenów przyrodniczych, spełniających funkcje
rekreacyjne i ochrony przyrody. Cele strategiczne rozwoju gminy to:
1)
zwiększenie atrakcyjności Radzymina dla lokalizacji różnych form działalności
gospodarczej, szeroko rozumianych usług;
2)
stworzenie przyjaznej i atrakcyjnej przestrzeni dla obecnych i przyszłych
mieszkańców gminy;
3)
rozwój ruchu turystycznego;
4)
zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy.
20
Dla osiągnięcia w/w celów konieczna jest realizacja następujących celów operacyjnych:
1)
usprawnienie gminnego systemu transportu i powiązanie go z układem zewnętrznym
poprzez przebudowę istniejących i budowę projektowanych dróg;
2)
udostępnienie terenów dla lokalizacji działalności gospodarczej;
3)
ukształtowanie przestrzeni publicznych, w tym ukształtowanie funkcjonalnego centrum
gminy poprzez rozbudowę nowych terenów budowlanych w rejonie Radzymina;
4)
stworzenie w rejonach najbardziej atrakcyjnych nowych zespołów mieszkaniowo
– turystycznych, zapewniających wysokie standardy zagospodarowania przestrzeni oraz wysokie
nasycenie usługami z zakresu turystyki, rekreacji i sportu;
5)
udostępnienie najbardziej atrakcyjnych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym
rejonów gminy poprzez rozwój systemu ścieżek rowerowych i zespołu parkingów;
6)
rozbudowa systemów infrastruktury technicznej (dozbrojenie terenów);
7)
utrzymanie i podkreślenie walorów przyrodniczych gminy.
Rozwój przestrzenny gminy
Radzymin w obecnych granicach administracyjnych stanowi samodzielny organizm terytorialny
o wykształconych strefach funkcjonalno – przestrzennych, w którym jednakże brakuje
wyraźnego podziału na jednostki funkcjonalno – przestrzenne z wyróżnioną dominującą funkcją.
Wydaje się, że przyczyny tego zjawiska tkwią w dwóch sferach: oprócz biernej ochrony
wartości przyrodniczych i kulturowych, w gminie obserwuje się też mało skoordynowaną
działalność inwestycyjną, opartą głównie na doraźnym uruchamianiu pojedynczych terenów.
Konieczna jest zatem rekompozycja struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy pod kątem
nadania jej rozpoznawalnych cech, harmonii krajobrazowej, ciągłości przestrzennej i charakteru
miejskości.
Zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego
Formy ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze Gminy Radzymin wynikają z
istniejących tutaj zasobów wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Gmina położona jest w
granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Zachowaniu istniejących walorów środowiska powinno służyć stosowanie właściwych proporcji
oraz względnie równomiernego rozmieszczenia na terenie gminy obszarów biologicznie
czynnych oraz terenów biologicznie pasywnych, intensywnie wykorzystywanych rolniczo i
gospodarczo. Na terenie Gminy Radzymin występują gatunki roślin i zwierząt objęte ochroną
prawną.
Proces kształtowania struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy powinien opierać się między
innymi o następujące zasady:
1)
zachowanie i ochrona zieleni istniejącej;
2)
zapobieganie dalszej fragmentacji i zmniejszaniu powierzchni cennych dla
funkcjonowania systemu przyrodniczego gminy;
3)
uzupełnianie zadrzewień zgodnie z siedliskiem, głównie wzdłuż cieków wodnych
i w obniżeniach terenowych oraz wzdłuż ciągów komunikacyjnych;
4)
pozostawianie jako ważnych nisz ekologicznych - zadrzewień i zakrzewień
śródpolnych, fragmentów zabagnionych, torfowisk;
5)
zachowanie ciągłości przestrzennej i funkcjonalnej terenów zielonych – poprzez
oszczędne gospodarowanie przestrzenią i ograniczanie niepotrzebnych cięć tej przestrzeni;
6)
ochrona przed nadmiernym zainwestowaniem terenów łąk i pastwisk oraz gruntów
ornych, w tym zwłaszcza wysokich klas bonitacyjnych;
7)
zagęszczanie zabudowy mieszkaniowej i jej koncentracja na terenach
już zainwestowanych (zmniejszenie skutków rozwoju mieszkalnictwa na terenach
niewystarczająco uzbrojonych i cennych przyrodniczo bądź o gorszych warunkach
21
8)
ograniczenie do niezbędnego minimum lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko; w przypadku konieczności wprowadzenia tego typu przedsięwzięć,
wskazane jest wprowadzenie odpowiednich ograniczeń dla zagospodarowania w ich
bezpośrednim sąsiedztwie, wynikających z przepisów szczególnych – dotyczy to między innymi:
cmentarzy, napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego i średniego napięcia,
gazociągów wysokiego i średniego ciśnienia, wież telefonii komórkowej, linii kolejowej oraz
dróg publicznych.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin,
przyjęte do realizacji uchwałą nr 470/XXXII/2009 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia
20 listopada 2009 r. zaleca, by w zapisach opracowywanych
miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin uwzględnić między innymi następujące
zasady zarządzania przestrzenią, szczególnie istotne dla ochrony i kształtowania struktury
przyrodniczej gminy:
1)
zachowanie i ochrona kompleksów przyrodniczych o najwyższym potencjale
biologicznym, w szczególności dotyczy to lasów, jezior, cieków wodnych i ich dolin, obniżeń
bezodpływowych oraz ciągów powiązań przyrodniczych lokalnych i regionalnych;
2)
ochrona i uzupełnianie zadrzewień śródpolnych, przydrożnych oraz towarzyszących
ciekom i zbiornikom wodnym;
3)
ochrona drobnych elementów naturalnej rzeźby terenu: dolin, obniżeń, skarp itp;
4)
ochrona gleb wysokiej klasy przed zmianą przeznaczenia na cele nierolnicze;
5)
ochrona gruntów leśnych przed zmianą przeznaczenia;
6)
ochrona środowiska poprzez rozwój infrastruktury służącej poprawie środowiska;
7)
ograniczenie lokalizacji inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko
tylko i wyłącznie do inwestycji niezbędnych do funkcjonowania lokalnych i ponadlokalnych
systemów inżynieryjnych oraz terenów przemysłowo – usługowych skupionych w jednolite
kompleksy przestrzenne;
8) w przypadku likwidacji starych zadrzewień wzdłuż dróg, należy dążyć, o ile to możliwe do ich
odtworzenia z uwzględnieniem dotychczasowego składu gatunkowego.
Lp.
Problematyka
1. Kierunki zmian w strukturze
przestrzennej gminy oraz w
przeznaczeniu terenów.
2.
Synteza
1.Wskazano obszary modernizacji, rozwoju i rewitalizacji
struktur przestrzennych.
2. Wskazano tereny przeznaczone pod: zabudowę
mieszkaniową jednorodzinną, mieszkaniową
wielorodzinną, usługi, usługi sportu i rekreacji, zabudowę
produkcyjno-magazynową, zabudowę produkcyjnomagazynową i usługi, infrastrukturę techniczną, tereny
rolnicze, lasy, cmentarze.
Obszary oraz zasady ochrony
Wskazano lokalizacje obiektów i obszarów
środowiska i jego zasobów,
chronionych na podstawie przepisów odrębnych.
ochrony przyrody, krajobrazu
Ustalono kierunki rozwoju systemów komunikacji i
kulturowego i uzdrowisk.
infrastruktury technicznej w celu ograniczenia uciążliwości
działalności człowieka dla środowiska:
1) rozwój systemów kanalizacji sanitarnej i kanalizacji
22
2) wykorzystanie wód geotermalnych;
3) wykorzystanie sieci gazowej jako nośnika energii dla
indywidualnych źródeł ciepła.
3.
Obszary i zasady ochrony
dziedzictwa kulturowego,
zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej.
4.
Kierunki rozwoju
komunikacji.
5.
Kierunki rozwoju systemów
infrastruktury technicznej.
6.
Obszary, dla których gmina
zamierza sporządzić
Miejscowy plan
zagospodarowania
przestrzennego.
Kierunki i zasady
kształtowania rolniczej i
leśnej przestrzeni
produkcyjnej.
Obszary narażone na
niebezpieczeństwo powodzi i
osuwania się mas ziemnych.
7.
8.
9.
Obszary wymagające
przekształceń, rewitalizacji
lub rekultywacji.
Wskazano lokalizacje obiektów i obszarów
chronionych na podstawie przepisów odrębnych.
Wskazano kierunki działań i wymogi ochrony
zabytków: wytyczne konserwatorskie – obowiązek
szanowania, konieczność opracowania gminnego
programu opieki nad zabytkami.
1.Ustalono parametry techniczne dla istniejących dróg,
obowiązek dostosowania parametrów do odpowiednich
klas technicznych.
2. Wskazano nowe przebiegi dróg:
1)
obwodnicy w przebiegu drogi krajowej;
2)
projektowane przebiegi dróg zbiorczych i
lokalnych.
1.Wskazano tereny istniejącej infrastruktury technicznej
oraz przebiegi istniejących i ważniejszych projektowanych
sieci.
2. Założono rozwój sieci kanalizacji deszczowej,
sanitarnej, wodociągowej, ciepłowniczej, gazowej i
energetycznej w oparciu o istniejące zasoby.
3. Założono wykorzystanie wód geotermalnych dla celów
grzewczych.
Wskazano obszary, dla których gmina zamierza sporządzić
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
1. W zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej ustalono
ograniczenie terenów rolnych.
2. W zakresie leśnej przestrzeni produkcyjnej wskazano na
wymogi ochrony oraz założono możliwości zalesień.
1.Wskazano
granice
obszarów
narażonych
na
niebezpieczeństwo
powodzi,
ustalono
obowiązek
wprowadzenia ograniczeń w ich zainwestowaniu.
2.Obszary narażone na osuwanie się mas ziemnych nie
występują.
Wymieniono centrum miasta Radzymina jako teren
wymagający przekształceń.
Wpływ transportu na środowisko naturalne
Korytarze transportowe mają istotny wpływ na krajobraz. Infrastruktura transportowa
doprowadza do degeneracji fauny oraz przecina korytarze migracyjne zwierząt. Przy realizacjach
nowych inwestycji coraz większą uwagę zwraca się na ochronę środowiska – instaluje się ekrany
23
dźwiękochłonne, przepusty dla zwierząt (nad i pod drogami), ogrodzenia zapobiegające
wtargnięciu ich na jezdnie.
Zrównoważony transport jest to system przemieszczania się, który:
- pozwala zaspokoić potrzeby obywateli związane z transportem, w sposób, który nie zagraża
zdrowiu ludzi i ekosystemom,
- jest przystępny pod względem ekonomicznym dla wszystkich obywateli, efektywny i pozwala
na funkcjonowanie zdrowej gospodarki,
- ogranicza szkodliwe emisje i odpady,
- nie powoduje zatłoczenia dróg i ulic.
Hałas
Najbardziej narażeni na hałas są mieszkańcy gminy z terenów położonych wzdłuż ruchliwych
głównych ciągów komunikacyjnych i w pobliżu niektórych zakładów przemysłowych, których
funkcjonowanie wiąże się z transportem. Narastającym problemem jest hałas pochodzący z
eksploatacji drogi krajowej nr 8 Warszawa – Białystok. Tak więc konieczność ochrony przed
hałasem dotyczy głównie drogi krajowej oraz istniejących dróg o znaczeniu wojewódzkim.
W związku z tym należy projektować zabezpieczenia naturalne w formie biologicznej obudowy
szlaków komunikacyjnych.
3.3.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Zadaniem priorytetowym w ochronie środowiska do 2016 r. na skalę kraju jest wyposażenie
wszystkich większych miejscowości w nowoczesne, wysokosprawne oczyszczalnie ścieków,
współpracujące z szeroko rozbudowanymi sieciami kanalizacyjnymi. Zadanie to jest
zdecydowanie dominujące - tak co do skali, jak i co do kosztów – nad wszystkimi innymi
priorytetami. W jego realizacji pomocne są fundusze Unii Europejskiej, szczególnie w ramach
Programu "Infrastruktura i Środowisko".
Aby zasoby wód podziemnych mogły się odnawiać, woda powierzchniowa musi mieć czas i
możliwość, aby przesączać się przez grunt i wnikać w głębsze warstwy skał. Dlatego konieczne
jest zatrzymywanie (retencjonowanie) wody deszczowej w stawach i małych zbiornikach
wodnych. Obszar Gminy Radzymin cechuje, ze względu na budowę geologiczną, wysoki poziom
wód gruntowych. W podłożu występują osady czwartorzędowe, wśród których pod względem
stratygraficzno-genetycznym wyróżnić należy m.in. stosunkowo płytko zalegające i praktycznie
nieprzepuszczalne iły warwowe, jak również gliny zwałowe. Poza tym, znajdujemy się w strefie
wpływów aglomeracji warszawskiej, której typową cechą jest duża presja urbanistyczna i
rozbudowa infrastruktury osadniczej. Z intensywną zabudową terenów rolniczych związane są
różnego typu bariery przestrzenne, toteż niekwestionowanym faktem jest, że obserwowany
rozwój społeczno- gospodarczy skutecznie zaburzył naturalny spływ wód. Zmeliorowane tereny
rolnicze stają się w coraz większym stopniu terenami pod zabudowę rozproszoną i zwartą oraz
miejscem rozwoju lokalnego przemysłu. Obecnie spotykamy się z sytuacją, że prężnie
rozwijające się miejscowości praktycznie nie posiadają rozwiązania dotyczącego
powierzchniowego odprowadzania wody.
Pomimo dobrych warunków naturalnych, na terenie Gminy Radzymin bardzo ograniczona jest
retencja wód i jej magazynowanie. Należy jak najszybciej podjąć działania zmierzające do
przywrócenia właściwego stanu wód powierzchniowych na terenie gminy, zgodnie z
obowiązującymi przepisami prawa. Docelowo planuje się kompleksowe rozwiązania gospodarki
wodnej polegające na sukcesywnym odtwarzaniu, modernizacji, odbudowie i cyklicznej
konserwacji całego systemu odwadniającego najbardziej zagrożone podtopieniami rejony
gminy. Wymaga to wielu zintegrowanych działań formalno - prawnych i organizacyjnych, jak
również zaangażowania dużych środków finansowych. Niezbędna jest również efektywna
24
współpraca odpowiednich organów gminy ze służbami Starostwa Powiatu Wołomińskiego i
innymi, powołanymi na mocy ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr
239, poz. 2019 ze zm.), instytucjami, jak również - a może przede wszystkim - różnorodna
partycypacja i zaangażowanie ze strony samych mieszkańców i właścicieli gruntów. Dostęp do
wód należy oprzeć na zasadach określonych w obowiązujących przepisach ustawy z dnia 18
lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019 ze zm.). Na obszarach
zalewowych nie powinno się wydawać pozwoleń na realizację obiektów budowlanych. Istniejące już
obiekty o złym stanie zachowania, należy przeznaczyć do śmierci technicznej, zachowane w
dobrym stanie, powinny podlegać specjalnym zabezpieczeniom.
Troska o lepszą jakość cieków i sztucznych oraz naturalnych zbiorników wodnych przejawiać
się powinna zarówno w ochronie istniejących zasobów, jak i w działaniach zapobiegających
obniżaniu jakości wody. Efektywność działań tego typu wymaga współpracy ponadlokalnej.
Ochrona wód wymaga przede wszystkim wyznaczania stref i obszarów chronionych,
uporządkowania terenów spływu wód do cieków i zbiorników wodnych oraz rozbudowy i
modernizacji systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej.
W ostatnim okresie nastąpiła wyraźna zmiana poglądów na rolę i znaczenie zabiegów
melioracyjnych. Ze względu na lokalne uwarunkowania przestrzenne system osuszania i
nawadniania obszarów rolniczych należy powiązać z gospodarką wodną całej zlewni,
a gospodarowanie zasobami wodnymi musi uwzględniać ich dużą zmienność uzależnioną od
serii lat mokrych i suchych. Obecnie zakres melioracji w większym stopniu wyznaczany jest
przez kryteria środowiskowe, umożliwiające utrzymywanie w nim równowagi. Działania
melioracyjne, oprócz zwiększania retencji, uwzględniają potrzebę zachowania walorów
przyrodniczych oraz ochronę krajobrazu. Melioracje powinny być ukierunkowane na działania
regulujące stosunki wodne. W racjonalnym gospodarowaniu zasobami wodnymi istotną rolę
odgrywają suche poldery. Polder jest to osuszony, depresyjny teren, stanowiący obszar
retencyjny, który może być zalewany w czasie wezbrań, zwykle w sposób kontrolowany. Do
najważniejszych zadań polderów należy zaliczyć: ochronę przeciwpowodziową obszarów
leżących poniżej, regulacje stosunków wodnych, funkcje rekreacyjne i funkcje obszaru edukacji
ekologicznej.
Dla sukcesywnej poprawy stanu małej retencji wodnej wskazane jest zwiększenie działań
promujących i upowszechniających różnorodne działania w tym zakresie. Bardzo ważny jest
wzrost świadomości i wiedzy na temat roli małej retencji. Szczególnie istotne jest dotarcie
bezpośrednio do mieszkańców mających na swoim własnym terenie glinianki , stawy i oczka
wodne, które często zasypywane są śmieciami.
Ze strony człowieka wody gruntowe zagrożone są również groźnymi zanieczyszczeniami typu:
azotany, pestycydy, metale ciężkie czy petrochemikalia.
3.3.5.Ochrona lokalnej jakości powietrza
Spalanie węgla jest źródłem 95% energii elektrycznej i 80% energii cieplnej w Polsce.
Powoduje to duże zanieczyszczenia powietrza. Szczególnie trudne zadania związane z ochroną
atmosfery, z uwagi na wspomniany bilans energii pierwotnej oparty na węglu, wynikają dla
Polski z przyjętej przez Radę Europejską w 2007 r. decyzji o znacznej redukcji - do 2020 r.emisji dwutlenku węgla. Proces ograniczenia ilości dwutlenku węgla w atmosferze jest już ujęty
w ogólnopolskim programie, który realizuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej udzielając dotacji 45% na zestawy solarne. W gminie Radzymin program
ten cieszy się dużym zainteresowaniem społecznym.
Ochrona klimatu to przede wszystkim konkretne działania i rozwiązywanie problemów, które
muszą być podjęte przez wszystkie szczeble zarządzania ochroną. Jest to np. podjęcie działań na
rzecz zmniejszenia niskiej emisji, zachęcanie do stosowania innych niż tradycyjne paliw,
25
promowanie energii alternatywnej, edukacja związana z zaprzestaniem procederu wypalania
traw czy spalania odpadów w piecach domowych.
W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego prowadzone w gminie działania sprowadzają
się do tworzenia warunków przechodzenia z ogrzewania węglowego (likwidacja niskiej emisji) do
ogrzewania w oparciu o gaz ziemny. Planuje się, aby objąć siecią gazową całą gminę. Na
podkreślenie zasługuje fakt, iż główną przyczyną zanieczyszczeń powietrza jest napływ
zanieczyszczeń spoza gminy.
4. Polityka ekologiczna w gminie
W polityce ekologicznej gminy niezwykle ważną rolę odgrywa:
1) „Program ochrony środowiska dla miasta i gminy Radzymin na lata 2004-2015”, przyjęty do
realizacji Uchwałą Nr 10/III/2007 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 19 stycznia 2007 r. –
jest to dokument, którego niezbędną częścią jest system informacji o zasobach przyrodniczych
gminy. Program zawiera zasoby i różnorodność przyrodniczą gminy, zagrożenia dla środowiska
przyrodniczego wynikające z działalności człowieka i ocenę jego stanu oraz omawia
zamierzenia gminy w zakresie ochrony jego wartości i zasobów. Program ten stanowi
najważniejszy dokument sektorowy w perspektywie ekorozwoju.
2) „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin”,
przyjęte do realizacji uchwałą nr 470/XXXII/2009 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 20
listopada 2009 r. - jest to dokument, który nie ma statusu aktu prawa lokalnego, zgodnie jednak z
przepisami, miejscowe plany zagospodarowania, które już taki status mają muszą być z nim
zgodne.
3) „Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin 2004-2015”, przyjęta do realizacji
Uchwałą Nr 220/XVII/2004 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 6 lipca 2004 r. - jest to
dokument w którym wybór zadań oraz sposób ich realizacji uwzględnia zasady ekorozwoju.
Strategia została opracowana jako jedno z narzędzi służących wspieraniu i koordynacji działań
oraz aktywności samorządu lokalnego w zaspokajaniu potrzeb mieszkańców. Zostały w niej
wskazane kierunki strategiczne i działania istotne dla zdynamizowania rozwoju społeczno –
gospodarczego naszej gminy. Strategia wytycza kierunki rozwoju, zgodnie z oczekiwaniami
różnych środowisk lokalnych.
Podstawą lokalnej polityki ekologicznej jest diagnoza głównych ekologicznych problemów
gminy, która pozwala na wyznaczenie różnorodnych działań, przede wszystkim w zakresie
gospodarki odpadami, ochrony obszarów przyrodniczo cennych, jakości powietrza
atmosferycznego, jakości wód oraz stanowi podstawę do określenia sposobu realizacji
przedsięwzięć ekologicznych. Dla upowszechnienia zasad ekorozwoju, istnieje potrzeba
utworzenia, w oparciu o lokalną politykę ekologiczną, międzysektorowego lobby na rzecz
ekorozwoju. Stanowiłoby ono podstawę do partnerstwa na rzecz środowiska naturalnego dla
podmiotów publicznych, gospodarczych i społecznych.
4.1. Edukacja ekologiczna w gminie
Strategiczne cele edukacji dla zrównoważonego rozwoju to:
1) zwrócenie uwagi na centralną rolę edukacji w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju;
2) wzmacnianie powiązań i budowanie sieci współpracy między różnymi grupami;
3) promowanie wizji zrównoważonego rozwoju w mediach;
4) podnoszenia jakości uczenia i nauczania o rozwoju zrównoważonym;
5) tworzenie odpowiednich strategii i programów na każdym poziomie decyzyjnym.
26
Adekwatnie do zdiagnozowanych potrzeb, główne zadania edukacji ekologicznej w gminie
polegają na:
1) nauczaniu podstaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania środowiska i sposobów jego
ochrony;
2) kształtowaniu nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i obywatelskiej
odpowiedzialności za ochronę dóbr środowiska naturalnego i przyrodniczego;
3) wpajaniu postaw związanych z segregacją odpadów, czystością wód, ochroną przyrody,
szacunkiem do zwierząt itp.
Edukacja ekologiczna może mieć charakter formalny, kiedy jest realizowana poprzez placówki
oświatowe i edukacyjne w procesie kształcenia i wychowania od przedszkola do szkoły wyższej
oraz nieformalny, kiedy jest realizowana poprzez organizacje pozarządowe, środki masowego
przekazu w formie specjalnych programów, kampanii, akcji itp.
Edukacja ekologiczna na rzecz zrównoważonego rozwoju winna korzystać z szerokiego zakresu
metod aktywnego uczestnictwa i kształcenia zorientowanego na definiowanie i rozwiązywanie
problemów, dopasowanych do możliwości beneficjentów.
Istotnymi podmiotami w procesie podnoszenia świadomości ekologicznej są: szkoły,
organizacje pozarządowe, liderzy społeczni i środki masowego przekazu. Edukacja ekologiczna
prowadzona będzie poprzez artykuły w prasie lokalnej, prelekcje w szkołach, konferencje,
szkolenia, warsztaty dla dzieci i młodzieży, konkursy, wydawnictwa w postaci ulotek, stronę
internetową gminy i inne.
Należy podkreślić, że środki masowego przekazu są potężną siłą kierującą wyborem i sposobem
życia konsumenta, zwłaszcza dzieci i ludzi młodych. Ważnym wyzwaniem jest zmobilizowanie
ich umiejętności, technologii oraz kanałów dystrybucji, w celu rozpowszechniania wiarygodnych
informacji oraz istotnych komunikatów dotyczących kwestii związanych ze zrównoważonym
rozwojem.
4.1.1. Podstawy prawne, warunki realizacji, cele i zadania edukacji ekologicznej na
poziomie lokalnym
Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest wykształcenie szerokiej świadomości
ekologicznej, która warunkuje istnienie proekologicznych postaw, zachowań i wyborów
konsumenckich. Poziom i efektywność edukacji ekologicznej decyduje w głównej mierze o
stanie świadomości społecznej i gotowości jednostek i grup do aktywności i czynnego
uczestnictwa w realizacji programów i przedsięwzięć na rzecz ekorozwoju. To właśnie decyzje
podejmowane na szczeblu lokalnym oddziaływują bezpośrednio na środowisko człowieka w
miejscu jego zamieszkania. Budowa społeczeństwa obywatelskiego i umacnianie samorządności
związane jest m.in. z odpowiedzialnością gminy za sprawy ochrony środowiska i edukacji
środowiskowej. Na samorządach spoczywa również obowiązek określania celów i form tej
edukacji, uwzględniających lokalne warunki, możliwości i specyfikę. Proekologiczne
zachowania mieszkańców tylko wtedy będą miały charakter trwały, jeśli będą motywowane
wiedzą i przekonaniami. Należy zwrócić uwagę, iż edukacja ekologiczna dla zrównoważonego
rozwoju jest procesem permanentnym, trwającym „całe życie”. Ze względu na fakt, że
indywidualne wartości, styl życia oraz postawy kształtowane są już we wczesnym wieku,
edukacja ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci i młodzieży. Ważne jest, by wspierać
nieformalne działania edukacji środowiskowej, ponieważ są one istotnym uzupełnieniem
edukacji formalnej oraz promują ustawiczne kształcenie się. Z tego względu współpraca
pomiędzy różnymi uczestnikami zaangażowanymi we wszystkie formy edukacji ekologicznej
powinna być doceniana i popierana.
27
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 15, poz.
1220) zawiera w przedmiotowym zakresie m.in. następujące zapisy w brzmieniu art. 4:
1. Obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek
organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem
narodowym.
2. Organy administracji publicznej są obowiązane do zapewnienia warunków prawnych,
organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody.
3. Obowiązkiem organów administracji publicznej, instytucji naukowych i oświatowych, a także
publicznych środków masowego przekazu jest prowadzenie działalności edukacyjnej,
informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody.
Tak jak już wcześniej podkreślono, edukacja środowiskowa na rzecz zrównoważonego rozwoju
wymaga współpracy i partnerstwa wielu zainteresowanych podmiotów. Należą do nich przede
wszystkim: samorząd gminy i administracja publiczna, oświata ( szkoły i przedszkola), sektor
gospodarczy, rolnictwo, organizacje pozarządowe, środki masowego przekazu, różne wspólnoty i
społeczności lokalne.
Edukacja ekologiczna mieszkańców ma na celu, w szczególności:
- upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o środowisku naturalnym, ze szczególnym
uwzględnieniem lokalnego potencjału przyrodniczego,
- podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, w tym promowanie racjonalnego i
odpowiedzialnego korzystania z różnorodnych dóbr środowiska naturalnego i przyrody,
- promowanie kultury ekologicznej,
- projektowanie i podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gminy,
- organizowanie i podejmowanie działań na rzecz segregacji odpadów i wykorzystania
surowców wtórnych, a w szczególności poznanie sposobów zagospodarowywania odpadów, w
tym poznanie sposobów sortowania i recyklingu odpadów komunalnych,
- kształtowanie i upowszechnianie postawy indywidualnego zaangażowania w działania na rzecz
ochrony środowiska naturalnego.
Indywidualne działania na rzecz środowiska to m.in.: segregacja odpadów i zmniejszenie ich
ilości, racjonalne wykorzystanie energii, ograniczenie zużycia wody itd. Analiza dostępnych
badań społecznych i socjologicznych wskazuje, iż w uzasadnieniu niepodejmowania
indywidualnych działań na rzecz środowiska przytaczane są najczęściej następuje aspekty: brak
zainteresowania problemem, brak wiary w skuteczność indywidualnych działań, niechęć do
zmiany przyzwyczajeń, brak wiedzy o możliwościach działań, ograniczone możliwości
podejmowania działań, brak zrozumienia i wsparcia ze strony najbliższego otoczenia.
Optymistycznym zjawiskiem jest to, że coraz większa liczba osób zaczyna doceniać znaczenie
społecznego udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących ich samych i środowiska, w
którym żyją. Większość społeczeństwa pozytywnie postrzega również osoby aktywne,
angażujące się w działalność na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego – działaczy
ekologicznych.
Analiza istniejącego potencjału społecznego i gospodarczego gminy wskazuje na
możliwości pozyskania wielu partnerów, którzy mogą aktywnie włączyć się do szeroko
rozumianej działalności na rzecz edukacji dla zrównoważonego rozwoju lokalnego i którzy
mogą na różne sposoby przyczynić się do sukcesu działań edukacyjnych.
Potencjalnymi partnerami w procesie edukacji dla rozwoju zrównoważonego są przede
wszystkim: szkoły (liderzy: dyrekcja, nauczyciele, uczniowie, ale także rodzice), administracja
samorządowa (w tym jednostki organizacyjne i pomocnicze gminy), organizacje pozarządowe,
media i sektor gospodarczy.
28
Strategiczne cele edukacji ekologicznej to:
1) kształtowanie ekologicznej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa
wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi i ekologicznymi;
2) umożliwianie zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska
przyrodniczego;
3) tworzenie i upowszechnianie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i
przekonań jednostek, lokalnych społeczności, uwzględniających troskę o jakość środowiska
naturalnego;
4) realizacja edukacji konsumenckiej, mającej za zadanie zmianę świadomości społecznej i
zmianę wzorców oraz standardów konsumpcji.
5) umacnianie w społecznej świadomości poczucia odpowiedzialności za stan lokalnego
środowiska przyrodniczego.
Realizacja tych celów wymaga wprowadzenia elementów edukacji ekologicznej do wszystkich
sfer życia społecznego, zapewnienia dostępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska
przyrodniczego i edukacji ekologicznej jako podstawowego warunku zmiany konsumpcyjnego
modelu społeczeństwa. Edukacja ekologiczna w naszej gminie powinna rozwijać się również w
następstwie oddolnych inicjatyw i uwarunkowań. Przy korzystaniu z zewnętrznych bodźców i
aspiracji nie powinna jedynie powielać doświadczeń i praktyk innych związanych najczęściej z
odmiennymi uwarunkowaniami społecznymi i gospodarczymi, ale ściśle wiązać się z takimi
kategoriami jak: lokalny kapitał społeczny, kapitał ludzki, rozwój lokalny, potencjał
przyrodniczy gminy itp. Jak już wcześniej podkreślono, edukacja dla rozwoju zrównoważonego
powinna być realizowana w ramach systemów edukacji formalnej, czyli przez szkolnictwo oraz
edukacji nieformalnej koncentrującej się na kształtowaniu określonych postaw i zachowań poprzez wychowanie w rodzinie, edukację w miejscu pracy itp. Powinna ona stanowić element
kształcenia ustawicznego, realizowanego przez całe życie.
Cele edukacyjno - wychowawcze:
1) z zakresu gospodarki odpadami, to w szczególności:
- podniesienie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców, zwłaszcza w zakresie
gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym niebezpiecznymi odpadami komunalnymi,
- podniesienie poziomu wiedzy mieszkańców na temat segregacji, utylizacji, składowania i
likwidacji odpadów komunalnych oraz organizacyjnych, finansowych i ekologicznych
uwarunkowań właściwej gospodarki tymi odpadami,
- uświadomienie konieczności dostosowania istniejącego w gminie systemu gospodarki
odpadami komunalnymi do aktualnie obowiązujących regulacji prawnych,
- przeprowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych.
2) z zakresu ochrony środowiska naturalnego, to w szczególności:
- promowanie wśród mieszkańców postaw i zachowań
zgodnych z zasadami ochrony
krajobrazu i przyrody,
- wykorzystanie w gospodarstwach domowych proekologicznych nośników energii i
wykazywanie szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych),
- przestrzeganie wymagań ochrony środowiska, głównie w ramach funkcjonowania budownictwa
mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej,
- włączenie w akcję edukacji ekologicznej radzymińskich szkół oraz proekologicznych
organizacji pozarządowych.
29
Szczególnie bardzo szerokie możliwości włączenia się w proces informacyjno-edukacyjny w
obszarze edukacji ekologicznej mają szkoły. W tym zakresie możliwe są zarówno formy zajęć
lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych. Idealnym rozwiązaniem jest, gdy formalna edukacja
ekologiczna jest połączona z pozaszkolnym doświadczeniem życiowym i zawodowym.
Nauczyciele odgrywają istotną rolę w ułatwianiu tego procesu i w zachęcaniu do dialogu
pomiędzy uczniami oraz samorządem i społecznością lokalną.
Zadania placówek oświatowych to przede wszystkim:
- prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży,
- inicjowanie i korzystanie z kontaktów z różnego typu ośrodkami edukacji ekologicznej i
instytucjami, podmiotami (np. organizacjami odzysku, recyclingu) oraz pozarządowymi
organizacjami ekologicznymi,
- inicjowanie oraz uczestniczenie w regionalnych i krajowych programach edukacji
ekologicznej,
- stałe podejmowanie i rozszerzanie zakresu praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska
w szkole i w lokalnej społeczności,
- stałe promowanie pozytywnej roli dzieci i młodzieży w edukacji ekologicznej dorosłych.
Dla osiągnięcia celu skutecznej i efektywnej edukacji ekologicznej należy stosować różne
formy działań bezpośrednio skierowanych na pobudzenie świadomości, podnoszenie poziomu
wiedzy i wyrabianie umiejętności, głownie wśród dzieci i młodzieży, a pośrednio również u
wszystkich mieszkańców gminy.
W kontekście lokalnych uwarunkowań zaleca się do realizacji w szczególności następujące
formy działania:
- pogadanki i spotkania z ciekawymi ludźmi działającymi w obszarze ekologii i ochrony
środowiska naturalnego,
- konkursy plastyczne i literackie m.in. na temat ochrony środowiska i ekologii,
- konkursy zbiórki surowców wtórnych,
- przedstawienia teatralne, happeningi ekologiczne, festyny i pokazy,
- dni otwarte w zakładach przemysłowych stosujących prośrodowiskowe technologie, typu:
zakłady utylizacji odpadów, zakłady oczyszczania, organizacje odzysku, centra recyklingowe,
- współpracę i wymianę doświadczeń z innymi samorządami, szkołami, organizacjami
pozarządowymi, instytucjami,
- korzystanie z ogólnodostępnej bazy dobrych praktyk.
4.1.2. Współpraca z organizacjami pozarządowymi na polu ekoedukacji społeczności
lokalnej
W odniesieniu do przedmiotu „partnerstwa publiczno - społecznego” zastosowanie mają
przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ((t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr
234, poz. 1536 z późn. zm.). Działalność pożytku publicznego rozumiana jest jako działalność
społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych
określonych w ustawie. Do sfery zadań publicznych, które zostały w niej wymienione, a które
mają istotne znaczenie w kontekście działań na rzecz edukacji ekologicznej na rzecz
zrównoważonego rozwoju należą działania w zakresie: edukacji, oświaty i wychowania, ekologii
i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego, upowszechniania i ochrony praw
konsumentów.
Organizacje pozarządowe w istotny sposób wprowadzają nieformalną i pozaformalną
edukację, mają możliwości wdrażania procesu umacniania społeczeństwa obywatelskiego, jak
również niejednokrotnie przekładają wiedzę specjalistyczną na łatwo zrozumiałą informację.
30
Rola tzw. trzeciego sektora w upowszechnianiu edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju
powinna zostać uznana, propagowana i wspierana. Współpraca Gminy Radzymin z
organizacjami pozarządowymi odbywa się na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron,
partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Cele współpracy:
1) podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej przez kształtowanie świadomości społeczeństwa
w dziedzinie ekologii i ochrony środowiska naturalnego;
2) kształtowanie i upowszechnianie postawy społecznej odpowiedzialnej za obecny i przyszły
stan środowiska naturalnego, w wymiarze lokalnym, regionalnym i globalnym;
3) praktyczna edukacja ekologiczna mieszkańców gminy oraz włączanie ich do działań o
charakterze proekologicznym;
4) uświadamianie negatywnego i pozytywnego wpływu oddziaływania ludzi na poszczególne
elementy środowiska przyrodniczego, szczególnie w kontekście codziennych zachowań;
5) przeciwdziałanie degradacji środowiska naturalnego.
Lokalne organizacje pozarządowe działające w obszarze ekologii, ochrony środowiska
naturalnego i dziedzictwa przyrodniczego Ziemi Radzymińskiej prowadzą, adekwatnie do swych
możliwości i potencjału, konstruktywne działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Należą
do nich takie organizacje jak: Stowarzyszenie „Radzymińskie Forum”, 05-250 Radzymin, ul.
Weteranów 47, Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Słupno, Słupno ul. Lipowa 18, 05-250 Radzymin,
Polski Związek Wędkarski Okręg Mazowiecki Koło Miejsko - Gminne nr 19, Pl. T. Kościuszki
3, 05-250 Radzymin, Stowarzyszenie Inicjatorów Rozwoju Wsi Sieraków, Stowarzyszenie
Rozwoju Wsi Łąki, Chorągiew Stołeczna Związku Harcerstwa Polskiego Ośrodek Drużyn
Radzymin.
W aktualnym stanie prawnym i w oparciu o politykę proekologiczną i społeczną
radzymińskich władz samorządowych, partnerstwo międzysektorowe stwarza szansę na rozwój
organizacji społecznych oraz na wykorzystanie ich potencjału na rzecz ekologii i
zrównoważonego rozwoju gminy.
4.1.3. Koncepcja równoważenia wzorców konsumpcji i produkcji
Na gruncie koncepcji zrównoważonego rozwoju, w związku z powszechną dziś nadmierną
konsumpcją różnych dóbr, mówi się coraz częściej o potrzebie równoważenia wzorców
konsumpcji i produkcji. Dotyczy to pomiotów publicznych, prywatnych i indywidualnych
konsumentów i wymaga uwzględniania, w jak najszerszym zakresie, aspektów ekologicznych.
Zrównoważona konsumpcja to optymalne, świadome i odpowiedzialne, zgodne z zasadami
zrównoważonego rozwoju, korzystanie z dostępnych zasobów naturalnych, dóbr i usług. Taka
postawa wiąże się z ograniczeniem produkcji odpadów i zanieczyszczeń. W związku z tym
ważną dziedziną edukacji ekologicznej winny być aspekty związane z upowszechnianiem i
wdrażaniem tzw. wzorców trwałej i zrównoważonej konsumpcji i produkcji. Rozumie się przez
to takie użytkowanie dóbr i usług, które odpowiadając podstawowym potrzebom i przyczyniając
się do podniesienia jakości życia wiąże się równocześnie z minimalizowaniem zużycia zasobów
naturalnych, powstawania szkodliwych dla zdrowia substancji oraz emisji zanieczyszczeń i
odpadów w trakcie całego cyklu życia produktów.
Działania na rzecz zwiększenia stopnia ekologicznego i społecznego zrównoważenia
konsumpcji, dotyczą przede wszystkim zmiany świadomości, postaw i zachowań
konsumenckich, a także inicjowania i upowszechniania zrównoważonych i odpowiedzialnych
wyborów konsumenckich oraz zakupów - zarówno u podmiotów prywatnych, jak i publicznych,
konsumentów indywidualnych i zbiorowych. Jednym z priorytetów „Programu edukacji
ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin” jest tworzenie tzw.
zrównoważonej społeczności lokalnej. Szczególną funkcję powinna tu pełnić edukacja
31
prowadząca do podnoszenia poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców, obejmująca
edukację konsumentów, zarówno dzieci jak i dorosłych.
Proces ten jest złożony i długoterminowy, gdyż wiąże się ze zmianą światopoglądu i sposobu
myślenia. W związku z tym w ramach niniejszego programu należy m.in.:
1) intensyfikować edukację ekologiczną promującą minimalizację powstawania odpadów (np.
opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych;
2) promować etykiety zawierające aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia
konsumentom zachowań proekologicznych;
3) prowadzić wszechstronną edukację mieszkańców (np. w wielu gospodarstwach domowych
ma miejsce niechlubna praktyka wylewania zawartości szamb na pola i do lasów, jak również
spalanie odpadków z tworzyw sztucznych w piecach domowych).
Efektywność i skuteczność edukacji ekologicznej w obszarze równoważenia wzorców
konsumpcji i produkcji wymaga podejmowania aktywnych działań na szczeblu lokalnym,
adresowanych do lokalnych społeczności, uwzględniających specyfikę społeczną (w tym wiek i
wykształcenie) i gospodarczą (stopień zamożności), a w szczególności:
- kształtowania wśród mieszkańców świadomości wpływania na poprawę stanu i jakości
środowiska poprzez konkretne postawy, wybory i zachowania konsumenckie w codziennym
życiu,
- unaoczniania związków między codziennymi, praktycznymi zachowaniami a rodzajem i
stopniem oddziaływania na środowisko np. zakup opakowań z folią PCV a powstawaniem
szkodliwych i trudnych do utylizacji powstałych z nich odpadów,
- integrowania i koordynowania działań edukacyjnych podejmowanych przez podmioty
społeczne, publiczne i gospodarcze,
- współdziałania i partnerstwa między podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i
gospodarczego, jak również włączenia do tego placówek oświatowych i edukacyjnych oraz
mediów.
W świetle lokalnych uwarunkowań:
1) zadania gminy w obszarze promocji i upowszechniania idei zrównoważonej konsumpcji
będą polegały przede wszystkim na:
- prowadzeniu lokalnych kampanii informacyjno-promocyjnych we współpracy z organizacjami
społecznymi, mediami i firmami w zakresie tzw. ekologizacji codziennej konsumpcji i stylu
życia,
- organizowaniu lokalnych proekologicznych kampanii, imprez i festynów,
- rozpowszechnianiu informacji o stronach internetowych i organizacjach działających w
obszarze edukacji ekologicznej na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji,
- analizowaniu możliwości wykorzystania, finansowania i lokalizowania w gminie
alternatywnych (odnawialnych) źródeł energii dla zaspokojenia lokalnych potrzeb
energetycznych,
- definiowaniu i monitorowaniu przestrzegania wymagań, jakie musi spełniać inwestor
z punktu widzenia interesów zrównoważonego rozwoju,
- organizowaniu kampanii na rzecz racjonalizacji i oszczędnego użytkowania energii cieplnej i
elektrycznej, wody i surowców na terenie gminy,
- segregacji odpadów na potrzeby odzysku i recyklingu.
2) zadania organizacji pozarządowych, działających statutowo w obszarze ekologii na terenie
Gminy Radzymin, będą polegały przede wszystkim na:
32
- udzielaniu konsumentom aktualnych i rzetelnych informacji na temat ekologicznych aspektów
konsumpcji oraz materiałochłonności dóbr konsumpcyjnych, celem rozwoju ekologicznych
kryteriów dokonywania wyborów konsumenckich,
- organizacji społecznych inicjatyw na rzecz odzysku surowców i recyklingu materiałowego i
organicznego,
- realizacji projektów edukacyjnych adresowanych do społeczności lokalnej,
- organizacji społecznych inicjatyw na rzecz odzysku surowców i recyklingu materiałowego i
organicznego.
Należy podkreślić, iż zakres zadań, które mogą wykonywać organizacje pozarządowe w ramach
przedsięwzięć na rzecz równoważenia wzorców konsumpcji i produkcji jest bardzo szeroki. Rola
takich podmiotów, w zależności od ich potencjału, powinna polegać na pełnieniu funkcji
opiniodawczo-doradczych, monitorująco - kontrolnych, a także funkcji edukacyjnych w
kształtowaniu proekologicznej świadomości i postaw. Działalność ta pociąga za sobą aktywne
uczestnictwo w życiu publicznym, a głównie prowadzenie dialogu społecznego i gospodarczego.
4.1.4. Modele tworzenia partnerstwa w gminie dla realizacji programu
Partnerstwo międzysektorowe w edukacji ekologicznej na rzecz zrównoważonego rozwoju
Gminy Radzymin.
Na skuteczność edukacji ekologicznej duży wpływ ma zasada partnerstwa, utożsamiana często
z zasadą partycypacji społecznej. Zasada partycypacji społecznej (uspołecznienia), dotyczy
udostępniania rzeczowej informacji i włączania różnych podmiotów organizacyjnych
społeczeństwa w proces rozwiązywania różnorodnych problemów, w tym problemów
ekologicznych. Jest ona traktowana jako zalecenie uwzględnienia opinii i stanowisk różnych
zainteresowanych środowisk, tj. społeczności lokalnych, organizacji pozarządowych i
gospodarczych w procesie decyzyjnym jednostek publicznych i gospodarczych.
W odróżnieniu od zasady partycypacji zasada partnerstwa wychodzi poza wymiar koncepcyjny i
planistyczny, a ściśle wiąże się z kooperacją, wspólnymi działaniami i przedsięwzięciami. Ideę
partnerstwa określają następujące kategorie: współudział → współdecydowanie →
współodpowiedzialność. Przedsięwzięcia w zakresie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju
wymagają działań kompleksowych i zintegrowanych.
Samorząd gminny, Organizacje pozarządowe i gospodarcze, podejmując przedsięwzięcia
partnerskie, wnoszą swój wkład i uzyskują korzyści, których nie uzyskałyby podejmując
działania samodzielnie. Jest to tzw. efekt synergii.
Wyróżnia się:
1. Partnerstwa dwusektorowe:
a) publiczno-prywatne PPP: jednostki publiczne (samorządowe) – podmioty prywatne.
(podstawa prawna: ustawa z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno – prywatnym - Dz.U.
z 2009 r. Nr 19, poz.100 oraz z 2010 r.nr106, poz.675),
b) publiczno-społeczne: jednostki samorządowe – organizacje pozarządowe (podstawa prawna:
ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie - tj.
Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.),
c) prywatno-społeczne: firmy prywatne – organizacje pozarządowe: podejmowane w ramach
projektów społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (CSR).
2. Partnerstwo trójsektorowe: publiczno - prywatno-społeczne.
Dobrym przykładem takiego partnerstwa w zintegrowanym podejściu do zrównoważonego
rozwoju jest Lokalna Grupa Działania Związek Stowarzyszeń „Partnerstwo Zalewu
Zegrzyńskiego”, utworzona w ramach programu UE Leader. W ramach LGD została
opracowana Lokalna Strategia Rozwoju na lata 2009 – 2015, integrująca na swoim obszarze,
33
zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ład społeczny, środowiskowy i gospodarczy.
Realizacja strategicznych celów opiera się właśnie na nowym, zintegrowanym podejściu do
rozwiązywania lokalnych problemów. Warunkiem niezbędnym do pełnego i skutecznego
realizowania polityki wobec obszarów wsi i małych miast jest zaangażowanie lokalnych
społeczności w proces podejmowania decyzji i ich zintegrowanie wokół wspólnych celów
rozwojowych i podejmowania działań na rzecz ich osiągania. W trakcie realizacji lokalnej
strategii rozwoju kładzie się silny nacisk na partnerstwo pomiędzy trzema sektorami:
publicznym, społecznym i ekonomicznym oraz na tworzenie pomiędzy nimi sieci powiązań
celem wymiany doświadczeń, wzajemnej współpracy i realizacji wspólnych projektów.
W Gminie Radzymin działa już ok. trzydziestu organizacji pozarządowych, w tym podmioty
kościelne oraz jednostki ochotniczej straży pożarnej. Z satysfakcją należy stwierdzić, że liczba
ich z roku na rok wzrasta i proces dynamicznej aktywizacji społeczności lokalnej jest cennym
walorem lokalnym.
Gmina realizuje zadania własne we współpracy z organizacjami
pozarządowymi także w obszarze ekologii oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego. Zauważa
się stałą tendencję corocznego zwiększania zakresu merytorycznego współpracy. Proces budowy
potencjału Organizacji pozarządowych, z których mogą się wywodzić cenni partnerzy w
realizacji zadań publicznych wymaga jednak doświadczenia i odpowiednich zasobów ludzkich tak aby ich chęci oraz oczekiwania były adekwatne do możliwości.
4.1.5. Społeczna i ekologiczna odpowiedzialność przedsiębiorstw na poziomie lokalnym
Wielu istotnych problemów ekologicznych i społecznych nie uda się rozwiązać
zaangażowaniem wyłącznie podmiotów publicznych czy pozarządowych. Warunkiem
powodzenia jest konieczność włączenia się do tych działań podmiotów sektora gospodarczego.
Określenie "społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (biznesu)" jest tłumaczeniem
angielskiej formuły Corporate Social Responsibility (w skrócie CSR), określającej szereg
inicjatyw, projektów i programów, jak też sposobów zarządzania, podejmowanych i
wprowadzanych przez przedsiębiorstwa, mających na celu dobro danej społeczności, lub
społeczeństwa jako całości. Należą one do tzw. "miękkich" instrumentów realizacji
zrównoważonego rozwoju. Natomiast do "twardych" instrumentów równoważenia działalności
gospodarczej przedsiębiorstw o aspekty społeczne i środowiskowe należy wdrażanie
proekologicznych technik i technologii. Obecnie CSR traktuje się jako metodę zarządzania
strategicznego i budowania długofalowej przewagi konkurencyjnej firmy na rynku, zarówno
lokalnym, jak i ponadlokalnym. W długofalowej perspektywie jedynie firma, która buduje
pozytywne relacje ze swoim, szeroko pojmowanym otoczeniem, może być stabilna i
przewidywalna, ciesząc się zaufaniem i dobrą reputacją.
Należy podkreślić, iż działania w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu wykraczają poza
zobowiązania prawne i mają charakter całkowicie dobrowolny. Podstawą CSR jest tzw. model
interesariuszy: do podmiotów, z którymi liczy się dana firma, nie zalicza się już tylko
akcjonariuszy czy podwykonawców firmy, lecz także społeczność lokalną i środowisko
naturalne.
Aby firma mogła być dobrze postrzegana w społeczności lokalnej powinna wykazywać się
postawą obywatelską i pokazywać, że sprawy, które bezpośrednio dotyczą społeczności lokalnej
i jakości jej życia nie są jej obojętne.
W CSR podkreśla się potrzebę budowania tzw. kapitału społecznego zaufania poprzez
kształtowanie partnerskich relacji z wszelkimi zainteresowanymi podmiotami, w szczególności z
lokalnym samorządem, organizacjami pozarządowymi i grupami społecznymi.
Należy podkreślić, iż zakres możliwych działań w tym obszarze zależy od inwencji konkretnej
firmy, jej potencjału ekonomicznego i organizacyjnego, a także posiadanej wiedzy z zakresu
rozpoznania społecznych potrzeb w środowisku lokalnym.
34
Zaliczamy do nich m.in.:
1. Wspieranie finansowe, organizacyjne, rzeczowe podmiotów lokalnych
Wspierane podmiotów lokalnych może mieć następującą formę:
- dotacje finansowe: np. dla organizacji pozarządowych, zakup pomocy dydaktycznych do szkół
i bibliotek, wspieranie organizowanych kampanii społeczno-ekologicznych,
- donacji rzeczowych: np. przekazanie sprzętu komputerowego, mebli i innego wyposażenia do
szkół, organizacji pozarządowych, świetlic środowiskowych itp.,
- donacji produktowych firmy: np. firma produkująca artykuły biurowe może przeznaczyć jakąś
partię swoich produktów na rzecz organizacji pozarządowych,
- wsparcia organizacyjnego, które polega na użyczeniu sprzętu (np. pojazdów) i innych zasobów
firmy na lokalne potrzeby (np. nieodpłatne użyczenie pojazdu firmowego do przewozu
zebranych śmieci w trakcie akcji sprzątania lasu).
2. Wolontariat pracowniczy
Działania określane mianem wolontariatu pracowniczego polegają na dobrowolnym
angażowaniu się pracowników danej firmy w świadczenie różnego rodzaju prac na rzecz
rozwiązywania różnych problemów społeczności lokalnej, w tym związanych z ochroną
przyrody i ekologią. W ramach działań woluntarystycznych pracownicy wykorzystują często
swoją wiedzę, umiejętności i zdolności, a firma, w której są zatrudnieni wspiera i popiera te
działania. Wsparcie to może przybierać formę finansową, organizacyjną, logistyczną, rzeczową.
Wolontariat pracowniczy może przybierać również formę współpracy i wspierania organizacji
pozarządowych działających na terenie gminy, np. w organizowaniu kampanii i konkursów na
rzecz środowiska naturalnego.
3. Lokalna współpraca biznesu z organizacjami pozarządowymi w obszarze przedsięwzięć na
rzecz środowiska
Na płaszczyźnie ochrony środowiska relacje pomiędzy sektorem pozarządowym a sektorem
gospodarczym mają często charakter konfliktowy. Dotyczą one w szczególności planowanych
inwestycji i /lub sposobów produkcji, które potencjalnie mogą pogorszyć stan środowiska i być
uciążliwe dla otoczenia. Konflikty tego typu są także obecne w relacjach władze lokalne –
społeczność lokalna i jej organizacje społeczne. Pożądaną sytuacją jest, gdy organizacje
pozarządowe, w ramach przedsięwzięć partnerskich z podmiotami sektora gospodarczego i we
współpracy z gminą, pełnią
funkcje kształtowania proekologicznej świadomości
i zrównoważonych postaw, preferencji i zachowań konsumenckich. Samorząd Gminy Radzymin
ma już cenne doświadczenia z tego zakresu.
Zadania Gminy Radzymin w tworzeniu warunków i w promocji koncepcji „społecznej
i ekologicznej odpowiedzialności biznesu”, to:
1) promowanie i upowszechnianie koncepcji „społecznej i ekologicznej odpowiedzialności
biznesu” ( CSR) w środowisku lokalnym;
2) promocja przedsiębiorstw zaangażowanych w obszarze ekologii i ochrony środowiska
i tworzenie lokalnej bazy danych takich firm;
3) wyróżnianie i nagradzanie działań CSR-owych, np. przez organizację lokalnych konkursów
i rankingów;
4) upowszechnianie i promocja dobrych praktyk CSR-owych na poziomie lokalnym
i regionalnym;
5) współpraca z mediami w celach edukacyjnych, promocyjnych i informacyjnych na rzecz
koncepcji „społecznej i ekologicznej odpowiedzialności biznesu” (CSR).
35
4.2. Znaczenie edukacji ekologicznej dla budowania wizerunku Radzymina, promocja
proekologicznych postaw na terenie gminy
Upowszechnianie wśród mieszkańców gminy wiedzy na temat ekorozwoju na pewno ułatwi
komunikację społeczną i rozwiązywanie trudnych problemów. Edukacja ekologiczna poszerza
horyzonty, angażuje i motywuje jednostki do działań na rzecz gminy. Umożliwia pozyskiwanie
dodatkowych środków finansowych na zadania publiczne oraz podejmowanie współpracy z
przedsiębiorstwami, instytucjami, organizacjami, czyli tworzenie grup współpracy.
Edukacja ekologiczna zwiększa również szansę na efektywną promocję „turystyki zielonej”
(ekologicznej), funkcjonującej
w symbiozie z otaczającą przyrodą oraz świadomy i
konsekwentny wybór stylu życia, obejmujący między innymi: wspieranie lokalnego rynku
poprzez miejscowe zakupy, preferowanie naturalnych i przyjaznych dla środowiska
producentów, oszczędzanie wody i energii, segregację odpadów, konsumpcję ekologicznej
żywności. Edukacja ekologiczna sprzyja dbaniu o przyrodę jako dobro wspólne, które może się
stać produktem ( także turystycznym) umożliwiającym wszechstronny, zrównoważony rozwój
Gminy Radzymin.
Jakkolwiek duża jest rola państwa i gminy we wprowadzaniu zrównoważonego rozwoju,
podstawowe znaczenie ma udział samych obywateli, których codzienne wybory i zachowania
mają wpływ na środowisko. Dla osoby indywidualnej w sferze konsumpcji zrównoważony
rozwój to konsumowanie takiej ilości dóbr, która mieści się w biologicznych możliwościach
ekosystemu, w którym żyje. Aby mieszkańcy krajów uprzemysłowionych mieścili się w tych
granicach powinni na przykład kupować mniej, wykorzystywać ponownie różnego rodzaju
produkty (np. opakowania) oraz brać udział w recyklingu. Obywatele mogą prowadzić życie
zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, np. budować domy z przyjaznych dla środowiska
materiałów, korzystać z przydomowych źródeł energii odnawialnej, oszczędzać wodę itd.
Niezwykle istotnym problemem w przedmiotowym obszarze jest zagadnienie
oznaczeń
ekologicznych. Konsumenci mają swój udział w ochronie środowiska jeśli wybierają produkty z
eko – znakami. Eko – znak to oznaczenie, które informuje o tym, że produkt został wytworzony
zgodnie z normami ekologicznymi w danej kategorii. Eko-znaki mogą posiadać np.: żywność,
drewno, papier czy urządzenia elektryczne. Polskim eko–znakiem jest „Znak Ekologiczny”
przyznawany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Wybierając produkty z eko–znakami,
konsument wybiera ekologiczne metody produkcji i dzięki temu dba o środowisko. Gmina może
wspierać ekologiczny model konsumpcji w następujący sposób: wykształcenie proekologicznych
postaw konsumenckich poprzez przekazywanie wiedzy o tym jak produkowane są przedmioty
codziennego użytku oraz jaki jest ich wpływ na środowisko, a także upowszechnianie edukacji
konsumenckiej wśród mieszkańców, wspieranie inicjatyw organizacji pozarządowych w zakresie
edukacji ekologicznej, prowadzenie kampanii promującej eko-znaki itp.
Nie jest prawdą, że ochrona środowiska i ochrona klimatu są kosztem dla społeczeństwa. Już
niemalże 100 tysięcy gospodarstw domowych w Polsce płaci niższe rachunki za paliwa i energię
tylko dlatego, ze korzysta ze słonecznych instalacji do podgrzewania wody. Coraz więcej osób
interesuje się również systemami fotowoltaicznymi, pompami ciepła itp.
Podmioty sektora publicznego, gospodarczego i społecznego a także osoby fizyczne, które
zostaną nagrodzone ekologicznym wyróżnieniem będą promowane na stronach internetowych
gminy oraz w lokalnych mediach.
36
5. Cele programu oraz ich realizacja
5.1 Cele programu
Niniejszy program powstał jako konsekwencja udziału Gminy Radzymin w pilotażowym
ogólnopolskim projekcie budowania, testowania i upowszechniania mechanizmów partycypacji
społecznej, pod nazwą „Decydujmy razem”.
Z uwagi na specyfikę zarówno społeczną jak i środowiskową gminy, po przeprowadzeniu
rozpoznania i konsultacji społecznych zdefiniowano następujące cele główne „Programu
edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy Radzymin na lata 2012-2016”:
1. Wszechstronne działania na rzecz edukacji i rozwoju świadomości ekologicznej
mieszkańców Gminy Radzymin
2. Tworzenie warunków do współpracy międzysektorowej i dialogu społecznego w
obszarze ekorozwoju Gminy Radzymi
3. Rozwój bazy dla rozwoju i upowszechniania edukacji ekologicznej na terenie Gminy
Radzymin.
Do powyższych celów sformułowane zostały konkretne zadania dla realizatorów programu.
Podstawowym celem „Programu edukacji ekologicznej na rzecz zrównoważonego rozwoju
Gminy Radzymin” jest podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy, zgodnie z
prawem polskim, dyrektywami unijnymi oraz aktami prawa miejscowego w zakresie
prawidłowej gospodarki odpadami, ochrony wód, ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej.
Do powyższych celów sformułowane zostały propozycje konkretnych zadań dla podmiotów –
realizatorów programu - typu: samorząd gminny ( urzędnicy jednostek samorządu gminnego,
pracownicy lokalnych instytucji publicznych, radni ), szkolnictwo, organizacje pozarządowe,
lokalny biznes, którzy różnią się formą udziału w realizacji programu. Wszystkie podmioty w
realizacji zadań powinny brać pod uwagę wykaz zadań priorytetowych będących częścią
programu. Program zachęca uczestników do współpracy zarówno z osobami prywatnymi, jak i
instytucjami i organizacjami wszystkich 3 sektorów: publicznego, prywatnego i społecznego.
Wspierając partnerskie inicjatywy program generuje działania na rzecz zrównoważonego
rozwoju, przez co wpływa na poprawę jakości życia mieszkańców gminy. Formułując cele
programu wzięto pod uwagę fakt, że za pośrednictwem dzieci i młodzieży można edukować
również pokolenie rodziców i dziadków. Programy, projekty, kampanie, inicjatywy i inne
przedsięwzięcia na rzecz ekorozwoju w dużej mierze skierowane są do szkół, przedszkoli i
społeczności lokalnych w całej gminie. Podstawowym ich celem jest angażowanie wszystkich
uczestników i partnerów w działania na rzecz edukacji ekologicznej dla trwałego
zrównoważonego rozwoju. Natomiast celem pośrednim jest włączenie społeczności lokalnych w
ochronę środowiska oraz wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Działaniom
społeczności lokalnej gmina będzie udzielała zarówno wsparcia merytorycznego, jak i
finansowego (konkursy, dotacje). Samorząd Gminy Radzymin stwarza tym samym warunki na
poprawienie jakości najbliższego otoczenia
przyrodniczego oraz wprowadzanie zmian
korzystnych dla całej społeczności, umożliwia również promowanie doświadczeń i wymianę
dobrych praktyk z zakresu działań na rzecz środowiska podejmowanych przez lokalne
społeczności. W tym znaczeniu niniejszy program:
- buduje potencjał i wiedzę na temat podejmowania działań na rzecz środowiska, przyczyniając
się do budowania międzysektorowego partnerstwa,
- wprowadza mechanizm zespołowego zarządzania w skali gminy, na przykładzie m.in.
współpracy z biznesem, by pomyślnie angażować społeczności lokalne,
37
- identyfikuje nowe potrzeby i możliwości do wymiany doświadczeń, narzędzi i wiedzy
pomiędzy organizacjami pozarządowymi i społecznościami jak i organizacjami pozarządowymi i
sektorem publicznym,
- łączy działania na rzecz poprawy jakości środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa ekologicznego,
a także pomaga w kreowaniu dobrych warunków dla wsparcia publicznego, działań na rzecz
środowiska i zrównoważonego rozwoju na poziomie oddolnych inicjatyw lokalnych.
Realizacja programów edukacyjno- informacyjnych prowadzona będzie na różnych poziomach
zaawansowania wiedzy oraz dla poszczególnych grup wiekowych i zawodowych.
Należy podkreślić, iż to przede wszystkim radzymińskie szkoły mają możliwość do rozwoju
cennych społecznie działań - poprzez wdrażanie różnych form edukacji ekologicznej dzieci i
młodzieży we współpracy ze społecznością lokalną. Najlepsze przykłady realizowanych.
szkolnych przedsięwzięć, inicjatyw itp. będą rekomendowane i nagradzane. Gmina jako organ
prowadzący będzie wspierała takie działania poprzez uhonorowanie zaangażowanych placówek
np. tytułem Radzymińskiego Centrum Aktywności Ekologicznej itp. Należy dołożyć wszelkich
starań, aby programy dla ekorozwoju były realizowane we współpracy z partnerami
strategicznym, takimi jak: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, znane, ogólnopolskie firmy,
stowarzyszenia i fundacje działające w obszarze ekologii, gospodarki odpadami i na rzecz
naturalnego środowiska.
5.2. Plan działań
Cel nr 1. Wszechstronne działania na rzecz edukacji i rozwoju świadomości ekologicznej
mieszkańców Gminy Radzymin
Działania
1. Przygotowywanie
gminnego programu
edukacji ekologicznej w
ramach sporządzania
gminnych programów
ochrony środowiska,
systematyczna aktualizacja
i monitoring programu.
2. Wspieranie
wszechstronnych działań,
służących podnoszeniu
świadomości ekologicznej
mieszkańców,
realizowanych przez
placówki oświatowe,
kulturalne, organizacje
pozarządowe i podmioty
gospodarcze.
3. Realizacja programów i
projektów edukacji
Termin
Realizatorzy
Samorząd Gminy
Radzymin, Urząd Miasta
i Gminy Radzymin
2012 - 2015
Samorząd Gminy
Radzymin, jednostki
organizacyjne gminy,
przedszkola i szkoły na
terenie Gminy Radzymin,
organizacje pozarządowe
2012 - 2015
2012 -2015
Źródła finansowania
Środki budżetowe
Gminy Radzymin,
środki organizacyjne i
wkład osobowy
pracowników urzędu
Środki własne, środki
finansowe z innych
źródeł publicznych (w
szczególności: dotacje
budżetu państwa lub
budżetu innej
jednostki
samorządowej,
funduszy celowych,
środki z funduszy
strukturalnych UE),
pozyskane od
sponsorów i inne
Przedszkola i szkoły na
Środki własne, środki
terenie Gminy Radzymin, finansowe z innych
38
ekologicznej w
przedszkolach i szkołach na
terenie Gminy Radzymin z
elementami zajęć
terenowych.
Dotarcie poprzez te
programy do rodziców i
ogółu społeczeństwa.
Samorząd Gminy
Radzymin, jednostki
organizacyjne gminy,
organizacje pozarządowe
4. Przygotowanie i
prowadzenie
zintegrowanych programów
edukacji ekologicznej
adresowanych do
szerokiego ogółu
społeczeństwa ( np.
programów tematycznych
dotyczących gospodarki
odpadami, świadomej
konsumpcji itp.), w tym
przygotowanie i wdrażanie
programów edukacji
ekologicznej dla szkół (ze
szczególnych
uwzględnieniem edukacji
interdyscyplinarnej i
terenowej).
5. Promocja i popularyzacja
regionalnych,
ogólnopolskich i
międzynarodowych
programów z zakresu
edukacji ekologicznej,
szczególnie tych , które
łączą w sobie elementy
ochrony środowiska
lokalnego i globalnego oraz
włączanie placówek
oświatowych , kulturalnych
i organizacji pozarządowych
w regionalne, ogólnopolskie
i międzynarodowe
programy edukacyjne.
6. Organizacja publicznych
imprez edukacyjno –
ekologicznych
przeznaczonych dla
szerokiego grona
Organizacje
pozarządowe
(działania statutowe
stanowiące formę
wsparcia dla samorządu
gminnego), sektor
gospodarczy (np.
organizacje odzysku)
i inne
2013 -2015
Urząd Miasta i Gminy
Radzymin, jednostki
organizacyjne gminy,
organizacje pozarządowe
Fundusze celowe
(w szczególności:
NFOŚiGW,
WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych i
innych, środki
budżetowe jst, środki
własne
Organizacje
pozarządowe
(działania statutowe
stanowiące formę
wsparcia dla samorządu
Środki własne,
środki budżetowe,
fundusze celowe
(w szczególności:
NFOŚiGW,
2012 - 2015
2013 - 2015
źródeł publicznych (w
szczególności: dotacje
budżetu państwa lub
budżetu innej
jednostki
samorządowej,
funduszy celowych,
środki z funduszy
strukturalnych UE),
pozyskane od
sponsorów i inne
Środki własne,
środki budżetowe,
fundusze celowe
( w szczególności:
NFOŚiGW,
WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych i
innych
39
odbiorców, typu: festyny,
happeningi, imprezy
plenerowe, a także
konkursów, konferencji ,
warsztatów, seminariów
oraz wszelkiego typu
przedsięwzięć
promocyjnych na rzecz
ochrony środowiska i
zrównoważonego rozwoju.
7. Wspieranie cyklicznych
długofalowych kampanii ,
programów i projektów
edukacyjnych skierowanych
do mieszkańców gminy.
8. Działalność promująca
wiedzę ekologiczną, w tym
organizacja konkursów dla
placówek oświatowych,
kulturalnych oraz
organizacji pozarządowych.
9. Upowszechnianie
informacji na temat
ochrony, zagrożeń i stanu
środowiska w gminie.
10. Prowadzenie
działalności szkoleniowej
dotyczącej
zrównoważonego rozwoju i
możliwości jego wdrażania
na szczeblu gminnym,
nakierowanej na różne
grupy społeczne i
zawodowe, m.in. dla
rolników i przedsiębiorców,
członków organizacji
pozarządowych.
11. Popularyzacja
informacji i edukacji
ekologicznej prowadzonej
poprzez różnego typu
opracowania, publikacje,
strony internetowe itp.
gminnego),
jednostki zarządzające
obszarami chronionymi i
leśnymi np. Regionalna
Dyrekcja Lasów
Państwowych,
Samorząd Gminy
Radzymin
WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych i
innych
Samorząd i administracja
Gminy Radzymin
Budżet gminy oraz
środki
pozabudżetowe:
fundusze celowe
( w szczególności:
NFOŚiGW,
WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych i
innych
Środki budżetowe
Gminy Radzymin,
środki pozyskane od
sponsorów danego
przedsięwzięcia
2012 - 2015
Urząd Miasta i Gminy
Radzymin
2013 - 2015
Urząd Miasta i Gminy
Radzymin
2012 - 2015
2013 – 2015
2012– 2015
Urząd Miasta i Gminy
Radzymin, organizacje
pozarządowe( działania
statutowe stanowiące
formę wsparcia dla
samorządu gminnego)
Jednostki zarządzające
obszarami chronionymi i
leśnymi np. Regionalna
Dyrekcja Lasów
Państwowych,
Urząd Miasta i Gminy
Radzymin,
40
Środki budżetowe
Gminy Radzymin,
środki organizacyjne i
wkład osobowy
pracowników tut.
Urzędu
Fundusze celowe
(w szczególności:
NFOŚiGW,
WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych
(fundusze
strukturalne) i
innych, środki
budżetowe, środki
własne
Środki własne,
środki
pozabudżetowe
WFOŚiGW, NFOŚ,
GFOŚiGW, inne.
Organizacje
pozarządowe
ekologiczne.
Opis poszczególnych działań:
Działanie 1
Przygotowywanie gminnego programu edukacji ekologicznej w ramach sporządzania
gminnych programów ochrony środowiska; systematyczna aktualizacja i monitoring
programu.
Przygotowanie i uchwalenie programu edukacji ekologicznej jest bardzo ważne ponieważ wielu
zadaniom gminy z zakresu ochrony środowiska musi towarzyszyć edukacja ekologiczna
mieszkańców, szczególnie w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, racjonalnej
gospodarki zasobami wód słodkich, ochrony powierzchni ziemi, powietrza i inne. Realizacja
programu pozwoli na wyznaczenie najistotniejszych kierunków edukacji ekologicznej
społeczności lokalnej, efektywne wykorzystanie środków finansowych oraz na kooperację
zaangażowanych podmiotów i zintegrowanie środowisk działających w tym obszarze.
Działanie 2
Wspieranie wszechstronnych działań służących podnoszeniu świadomości ekologicznej
mieszkańców realizowanych przez placówki oświatowe, kulturalne, organizacje
pozarządowe i podmioty gospodarcze.
W oparciu o zaplanowane zadania ( projekty, programy) w zakresie edukacji ekologicznej,
gmina będzie wspierać, adekwatnie do swoich możliwości finansowych i organizacyjnych,
wszelkiego typu przedsięwzięcia z zakresu edukacji ekologicznej mieszkańców. Potencjalni
beneficjenci tych środków powinni otrzymać stosowną informację na jakich zasadach mogą z
nich korzystać.
Działanie 3
Realizacja programów edukacji ekologicznej w przedszkolach i szkołach na terenie
Gminy Radzymin z elementami zajęć terenowych. Dotarcie poprzez te programy do
rodziców i ogółu społeczeństwa.
To jedno z najskuteczniejszych narzędzi kształtujących świadomość ekologiczną i kreujących
proekologiczne postawy. Ważne jest aby w programach w sposób zrozumiały prezentowano
ważne problemy ekologiczne (w tym dotyczące m.in. tematyki odpadów oraz potrzeby ich
zagospodarowania) i praktyczne metody ich rozwiązywania. Zajęcia terenowe to bardzo
skuteczna forma edukacji ekologicznej. Realizacja programów w zakresie edukacji ekologicznej
ma na celu podniesienie świadomości i poziomu wiedzy mieszkańców. Na przykład aby zmienić
system gospodarki odpadami konieczne są działania informacyjne, bez których nie będzie
możliwa zmiana przyzwyczajeń oraz mentalności mieszkańców. Bardzo istotne jest
wykształcenie w społeczeństwie nowych nawyków i zachowań, takich jak np. segregowanie
odpadów w gospodarstwie domowym, wyodrębnianie rodzajów odpadów, które nie powinny
trafiać na składowisko (przeterminowane leki, baterie, azbest i inne odpady niebezpieczne),
minimalizowanie odpadów poprzez wybieranie produktów opakowaniach wielokrotnego użytku
lub nadających się do recyclingu).
Tworzenie programu edukacyjnego (kolejne kroki) to: identyfikacja grupy docelowej;
identyfikacja potrzeb informacyjnych grupy docelowej, określenie celu programu edukacyjnego,
41
rozpoznanie grupy docelowej, segmentacja grupy docelowej, dobór treści i narzędzi przekazu,
dobór działań, identyfikacja mocnych stron i zagrożeń, weryfikacja programu.
Działanie 4
Przygotowanie i prowadzenie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej
adresowanych do szerokiego ogółu społeczeństwa (np. programów tematycznych
dotyczących gospodarki odpadami, świadomej konsumpcji itp.), w tym przygotowanie i
wdrażanie programów edukacji ekologicznej dla szkół (ze szczególnych uwzględnieniem
edukacji interdyscyplinarnej i terenowej).
Należy wykorzystać potencjał merytoryczny organizacji. Ważne jest również wsparcie
atrakcyjnych form promujących wiedzę – w tym olimpiad, konkursów. Szczególnie wsparcia
wymagają konkursy związane z wykorzystaniem wiedzy dla rozwiązywania problemów, których
tematyka uwzględnia kluczowe problemy takie jak: gospodarka odpadami, ochrona przyrody.
Działanie 5
Promocja i popularyzacja regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych programów
z zakresu edukacji ekologicznej, szczególnie tych, które łączą w sobie elementy ochrony
środowiska lokalnego i globalnego oraz włączanie placówek oświatowych , kulturalnych i
organizacji pozarządowych w regionalne, ogólnopolskie i międzynarodowe programy
edukacyjne.
Współpraca regionalna i międzynarodowa może znacznie podnieść świadomość ekologiczną
społeczeństwa. Dobre przykłady już istniejącej współpracy należy wykorzystać i rozszerzyć na
inne placówki i podmioty. W realizacji wybranego programu obcojęzycznego pożądany jest
współudział nauczycieli języków obcych. Szereg placówek już realizuje tego typu programy.
Jednak biorąc pod uwagę małą popularność tego typu działań ważne jest aby to samorząd
gminny przekazywał stosowne informacje, zachęcał do udziału w tych programach oraz wspierał
te instytucje i organizacje, które chcą rozwijać współpracę regionalną i międzynarodową na rzecz
ochrony środowiska.
Działanie 6
Organizacja publicznych imprez edukacyjno- ekologicznych przeznaczonych dla
szerokiego grona odbiorców, typu: festyny, happeningi, imprezy plenerowe, a także
konkursów, konferencji, warsztatów, seminariów oraz wszelkiego typu przedsięwzięć
promocyjnych na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Realizowane będą imprezy edukacyjno – ekologiczne w różnorodnej i atrakcyjnej formie
(szczególnie skierowane dla dzieci i młodzieży), w tym m.in. takie przedsięwzięcia jak:
plenery plastyczne i fotograficzne, konkursy ekologiczne (np. konkursy na zbieranie surowców
wtórnych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii,
przeterminowanych leków, farb, olejów odpadowych i innych niebezpiecznych odpadów
występujących w strumieniu odpadów komunalnych), akcje edukacyjne i konkursy w szkołach,
konferencje, seminaria, wystawy fotograficzne, plastyczne i ekologiczne, festiwale recyklingu,
rajdy ekologiczne, akcje edukacyjne i imprezy okolicznościowe, konferencje ekologiczne,
prelekcje o przyrodzie, atrakcyjne akcje zbierania surowców wtórnych ( np. za przyniesione
surowce wtórne uczestnicy otrzymują sadzonki drzew i kwiatów oraz drobne upominki typu:
płócienne torby, koszulki, gadżety). Ważne jest wspieranie imprez lokalnych i imprez
plenerowych organizowanych przez lokalne organizacje pozarządowe, które mają już stałą
pozycję w gminnym kalendarzu wydarzeń. Należą do nich np. ekologiczne jarmarki w
42
Radzyminie (tzw. Pchli targ), ekologiczne festyny w Słupnie czy Sierakowie. Są to
przedsięwzięcia adresowane do szerokiego odbiorcy, posiadające duże walory promocyjne i
medialne.
Działanie 7
Wspieranie cyklicznych, długofalowych kampanii, programów i projektów edukacyjnych
skierowanych do mieszkańców gminy.
Należy tu szczególnie uwzględnić działania długofalowe które stanowią istotne wsparcie dla
działań samorządu gminnego związanych np. z porządkowaniem gospodarki odpadami,
(np. kampanie odpadowe), ochroną wód (kampanie na rzecz czystości wód), ograniczeniem
ruchu samochodowego i promocją aktywnego stylu życia (kampanie na rzecz ścieżek
rowerowych). Działania te realizowane są najczęściej przez duże organizacje ekologiczne i
szkoły, często przy wykorzystaniu mediów. Należą do nich m.in.: Sprzątanie Świata, Dzień
Ziemi, Pierwszy Dzień Wiosny, Światowy Dzień Ochrony Środowiska, Dzień Bociana, Święto
Drzewa. Cykliczność realizacji danego programu czy przedsięwzięcia przyczyni się do
utrwalenia wiadomości w obranym zakresie edukacji ekologicznej oraz zapewni dotarcie tych
informacji do coraz większej liczby mieszkańców w każdej grupie wiekowej.
Działanie 8
Działalność promująca wiedzę ekologiczną, w tym organizacja konkursów dla placówek
oświatowych, kulturalnych oraz organizacji pozarządowych.
Jest to bardzo efektywna forma wsparcia na poziomie lokalnym beneficjentów realizujących
stosunkowo małe projekty i składających wnioski na małe kwoty dofinansowania. Dotacje
przeznaczane są z reguły na konkursy, warsztaty i inne wydarzenia ekologiczne. Działania mają
charakter lokalny i angażują stosunkowo niewielkie środki finansowe. W takiej sytuacji wiele
cennych inicjatyw i pomysłów nie miałoby szans na realizację. Konkursy powinny mieć
opracowane czytelne i jawne zasady, regulaminy i procedury ubiegania się o publiczne środki
finansowe. Przy realizacji konkursów szczególnie istotna jest uwaga, aby bieżące nagrody nie
przesłoniły celu działań, a zasada konkurencyjności nie pozostawiała na dalszym tle potrzeby
współpracy.
Działanie 9
Upowszechnianie informacji o stanie środowiska
Brakuje łatwej w odbiorze informacji o stanie środowiska czy zasobach przyrodniczych gminy
i regionu. Tego typu dane są dostępne na stronach internetowych Urzędu Marszałkowskiego czy
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Wskazane jest więc stworzenie, na poziomie
gminy, szeroko dostępnego i łatwego w odbiorze systemu informacji na ten temat.
Działanie 10
Prowadzenie działalności szkoleniowej dotyczącej zrównoważonego rozwoju i możliwości
jego wdrażania na szczeblu gminnym, nakierowanej na różne grupy społeczne i
zawodowe, m.in. dla rolników i przedsiębiorców, członków organizacji pozarządowych.
Szczególnie istotna jest realizacja szkoleń tematycznych, przy czym z uwagi na formę,
różnorodność nadawców, ważne jest wyprofilowanie i dobranie właściwej grupy odbiorców.
Programy szkoleniowe powinny mieć wyraźnego adresata. Tematyka ekologiczna powinna być
prezentowana przy użyciu różnorodnych i atrakcyjnych form. Dużą uwagę poświęcić należy
43
efektywnej promocji. Wybór tematów szkoleń powinien być zgodny ze zdiagnozowanymi
potrzebami w zakresie edukacji ekologicznej.
Działanie 11
Popularyzacja informacji i edukacji ekologicznej prowadzonej poprzez różnego typu
opracowania, publikacje, strony internetowe itp.
Jednostki zarządzające obszarami chronionymi i leśnymi, takie jak Dyrekcja Lasów
Państwowych bardzo często publikują broszury, foldery i rożnego typu opracowania
tematyczne i monograficzne, które udostępniają zainteresowanym osobom, instytucjom i
organizacjom. Poza tym na obszarach będących w zarządzie jednostek terenowej administracji
ochrony przyrody, takich jak Dyrekcja Lasów Państwowych i inne, utrzymywany jest system
oznakowania tablic informacyjnych i ostrzegawczych regulujących zakres dozwolonych i
niedozwolonych zachowań na tych terenach. Jest to podstawowy sposób edukacji w zakresie
ochrony lasu i krajobrazu. Ustawodawca nakłada w tym zakresie obowiązek zastosowania tej
formy informowania społeczeństwa. Coraz większego znaczenia nabiera również prowadzenie
stron internetowych oraz komunikowanie się drogą elektroniczną.
Cel nr 2: Tworzenie warunków do współpracy międzysektorowej i dialogu społecznego w
obszarze ekorozwoju Gminy Radzymin
Działania
1. Budowa systemu sprawnego
przepływu informacji, wymiany
doświadczeń, kompetencji i
dobrych praktyk między
placówkami oświatowymi, między
sektorem szkolnictwa a
samorządem lokalnym i
administracją samorządową , także
organizacjami pozarządowymi i
mediami.
2. Partnerstwo międzysektorowe
na rzecz zrównoważonego
rozwoju poprzez
utworzenie gminnego,
międzysektorowego lobby
społecznego na rzecz ekorozwoju:
Forum społeczne
pn.„EKOROZWÓJ DLA GMINY
RADZYMIN” ( tzw. Ekoforum).
3. Współpraca i partycypacja przy
organizacji przedsięwzięć edukacji
ekologicznej w formie zajęć i
warsztatów ekologicznych dla
dzieci, młodzieży i dorosłych.
Termin
realizacji
2012 - 2015
2012 - 2015
2012-2015
44
Realizatorzy
Placówki
oświatowe,
Samorząd i
administracja
Gminy Radzymin,
organizacje
pozarządowe, media
lokalne
Źródła
finansowania
Środki własne
poszczególnych
sektorów i jednostek
Wszystkie sektory i
jednostki
reprezentujące
sektor publiczny,
społeczny i
gospodarczy
Środki budżetowe,
środki własne środki organizacyjne
i wkład osobowy
pracowników
Urzędu.
Wszystkie sektory i
jednostki
reprezentujące
sektor publiczny,
społeczny i
Środki własne,
środki
pozabudżetowe:
WFOŚiGW,
NFOŚiGW inne.
4. Współpraca z instytucjami i
organizacjami medialnymi (prasa,
radio, telewizja).
5 . Przeprowadzanie konsultacji
społecznych dokumentów typu:
strategie, plany i programy oraz
decyzje dotyczące ochrony
środowiska
6. Współpraca z organizacjami
pozarządowymi, placówkami
szkolnymi, jednostkami
organizacyjnymi i pomocniczymi
gminy oraz liderami lokalnymi w
zakresie realizacji edukacji
ekologicznej.
7. Wspieranie partnerstw
międzysektorowych
2012 - 2015
2012 - 2015
2012 - 2015
2012 - 2015
gospodarczy oraz
jednostki
zarządzające
obszarami
chronionymi i
leśnymi.
Wszystkie sektory i
jednostki
reprezentujące
sektor publiczny,
społeczny i
gospodarczy oraz
jednostki
zarządzające
obszarami
chronionymi i
leśnymi
Samorząd i
administracja
Gminy Radzymin
Samorząd i
administracja
Gminy Radzymin
Wszystkie sektory i
jednostki
Środki własne,
środki
pozabudżetowe:
WFOŚiGW, NFOŚ,
inne.
Środki własne
Środki własne i
środki
pozabudżetowe
Środki własne
zaangażowanych
podmiotów , środki
budżetowe i
pozabudżetowe
środki organizacyjne
i wkład osobowy
pracowników
Urzędu.
Opis poszczególnych działań:
Działanie 1
Budowa systemu sprawnego przepływu informacji, wymiany doświadczeń, kompetencji i
dobrych praktyk między placówkami oświatowymi w gminie, między sektorem szkolnictwa
a samorządem lokalnym i administracją samorządową, a także organizacjami
pozarządowymi i mediami.
Dla sukcesywnego podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców duże znacznie ma
wymiana informacji, dobrych praktyk i stała współpraca i dialog - zarówno wewnątrz
45
poszczególnych sektorów jak i pomiędzy nimi. W związku z tym program zakłada stworzenie
warunków dla sprawnego i skutecznego przepływu informacji. Skutecznym narzędziem do
osiągnięcia tego celu jest powstanie gminnego forum ekologicznego.
Działanie 2
Partnerstwo międzysektorowe na rzecz zrównoważonego rozwoju poprzez utworzenie
gminnego, międzysektorowego lobby społecznego na rzecz ekorozwoju: Forum społeczne
pn.„Ekorozwój dla Gminy Radzymin” ( tzw. Ekoforum).
Współdziałanie i partnerstwo między podmiotami sektora publicznego, pozarządowego i biznesu,
jak również włączenia do tego placówek oświatowych i edukacyjnych oraz mediów.
Forum, stanowiące (nieformalną) swoistą koalicję złożoną z radnych, organizacji
pozarządowych, biznesu, liderów lokalnych, szkół i przedszkoli, indywidualnych gospodarstw
domowych i rolnych, jednostek organizacyjnych i pomocniczych gminy oraz pracowników
urzędu pełniłoby w istocie rzeczy funkcję regionalnej rady ds. ekorozwoju. Podstawowym
zadaniem partnerstwa międzysektorowego jest integracja poszczególnych sektorów i
koordynacja wspólnych działań. Podejmując przedsięwzięcia partnerskie, organizacje sektorowe
– gospodarcze, publiczne (samorządowe), pozarządowe – wnoszą wkład i uzyskują korzyści,
których nie uzyskałyby podejmując działania samodzielnie (efekt synergii). Dotyczy to w
szczególności przedsięwzięć w zakresie edukacji ekologicznej na rzecz zrównoważonego
rozwoju, wymagających działań kompleksowych i zintegrowanych. Bez stworzenia silnego
międzysektorowego partnerstwa, działania proekologiczne mają znacznie mniejszą szansę
realizacji. Główne cele takiej formy edukacji ekologicznej to: kształtowanie pełnej świadomości
i budzenie zainteresowania społecznego wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi,
społecznymi, politycznymi i ekologicznymi, umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywania
wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska, tworzenie nowych wzorców
zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństw,
uwzględniających troskę o jakość środowiska. Rozwój lokalny zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju będzie możliwy wtedy, gdy organy administracji samorządowej
skutecznie zachęcą do tego mieszkańców i przedsiębiorców. W praktyce przejawia się to nie
tylko w zapisach stosownych dokumentów programowych (np. w Programie Ochrony
Środowiska, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, opracowaniach
ekofizjograficznych czy w Strategii rozwoju), ale i włączeniu się w dobrowolne porozumienia
ekologiczne. Celem jest angażowanie wszystkich uczestników i partnerów Ekoforum w
działania na rzecz zrównoważonego rozwoju, kształtowanie świadomości ekologicznej osób
zaangażowanych w działania społeczne, przybliżanie społeczeństwu istoty i znaczenia
problemów ekologicznych, wywieranie wpływu na osoby i instytucje odpowiedzialne za
podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem, propagowanie humanistycznego i
kulturowego wzorca ekologii.
Pośrednim celem jest włączenie społeczności lokalnych w ochronę środowiska, a także wzrost
jej świadomości ekologicznej. Program Ekoforum, generując działania na rzecz
zrównoważonego rozwoju i wspierając partnerskie inicjatywy społeczne, zachęcałby do
współpracy zarówno osoby prywatne, jak i instytucje i organizacje wszystkich trzech sektorów.
Formy działania to w szczególności organizacja warsztatów, debat, konsultacji, a przede
wszystkim prowadzenie lokalnych kampanii informacyjno-promocyjnych we współpracy z
organizacjami społecznymi, mediami i firmami w zakresie ekologizacji codziennej konsumpcji i
stylu życia, organizowanie lokalnych proekologicznych imprez i akcji edukacyjnych,, konkursów
i festynów, a także przygotowanie i dystrybucja różnych materiałów informacyjnych.
Forum, rozpowszechniając informacje o organizacjach i instytucjach działających w obszarze
edukacji ekologicznej na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji, umożliwiałoby
46
promowanie doświadczeń i wymianę dobrych praktyk z zakresu działań na rzecz środowiska,
podejmowanych przez lokalne społeczności.
Reasumując, Ekoforum:
- buduje potencjał i wiedzę na temat podejmowania działań na rzecz środowiska w małej skali,
przyczyniając się do budowania międzysektorowego partnerstwa na rzecz ekorozwoju,
- wprowadza mechanizm zespołowego zarządzania, na przykładzie m.in. współpracy z biznesem,
by pomyślnie angażować społeczności lokalne,
- łączy działania na rzecz poprawy jakości środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa oraz pomaga w
kreowaniu dobrych warunków dla wsparcia publicznego działań na rzecz środowiska i
zrównoważonego rozwoju na poziomie oddolnych inicjatyw lokalnych,
- wprowadza elementy edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia społecznego,
- zapewnia dostęp społeczeństwa do informacji o stanie środowiska przyrodniczego i edukacji
ekologicznej.
Działania priorytetowe: Obecnie ważną dziedziną edukacji ekologicznej są aspekty związane z
upowszechnianiem i wdrażaniem tzw. wzorców trwałej i zrównoważonej konsumpcji i
produkcji. Zrównoważona konsumpcja to: użytkowanie dóbr i usług odpowiadające
podstawowym potrzebom, przyczyniające się do podniesienia jakości życia z równoczesnym
minimalizowaniem zużycia zasobów naturalnych, szkodliwych dla zdrowia substancji oraz
emisji zanieczyszczeń i odpadów w trakcie całego cyklu życia produktów, bez stwarzania
zagrożeń dla zaspakajania potrzeb życiowych przyszłych generacji.
Działania na rzecz zwiększenia stopnia ekologicznego i społecznego zrównoważenia konsumpcji
dotyczą zmiany świadomości, postaw i zachowań konsumenckich, jak również łańcucha dostaw i
systemu dystrybucji produktów konsumpcyjnych, obejmując zarówno podmioty prywatne, jak i
publiczne, konsumentów indywidualnych i zbiorowych np.:
- rozwój oferty produktów proekologicznych, eko-znakowanych, promowanie etykiet
znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań
proekologicznych,
- intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów (np.
opakowań, toreb foliowych) i ich preselekcję w gospodarstwach domowych, a także rozwój
selektywnego zagospodarowania odpadów dla celów recyklingu materiałowego i organicznego,
- edukacja rolników (np. w wielu gospodarstwach rolnych ma miejsce niechlubna praktyka
wylewania zawartości szamb na pola i do lasów, jak również spalanie odpadków z tworzyw
sztucznych w piecach domowych),
- udzielanie konsumentom aktualnych i rzetelnych informacji na temat ekologicznych aspektów
konsumpcji,
- analiza możliwości wprowadzenia rozwiązań ekoinnowacyjnych i udoskonaleń w lokalnej
polityce i gospodarce komunalnej i funkcjonowaniu gminy,
- organizacja społecznych inicjatyw na rzecz odzysku surowców i recyklingu materiałowego i
organicznego,
- organizowanie kampanii na rzecz określonych celów odmaterializowania konsumpcji,
zwłaszcza racjonalizacji i oszczędnego użytkowania energii cieplnej i elektrycznej oraz wody,
- promocja lokalna i regionalna firm cechujących się ekoinnowacyjnością (ekoefektywnością),
posiadających wdrożony system zarządzania środowiskowego (odpowiedzialności ekologicznej),
- rozwój świadomości ekologicznej poprzez bezpośredni kontakt ze społecznością
(społeczeństwem) i systematyczny dialog edukacyjny,
- stymulowanie proekologicznych postaw, wyborów, zachowań i praktyk konsumenckich,
- wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych,
- promocja społeczno-ekologicznej odpowiedzialności firm wśród lokalnego biznesu (konkursy,
propagowanie dobrych przykładów,
- stymulowanie ochrony środowiska poprzez proekologiczną konsumpcję i tryb życia,
47
- aktywna ochrona przyrody poprzez akcje społeczności lokalnej i firm gospodarki odpadami
(np. cykliczna likwidacja leśnych/dzikich wysypisk),
- stymulowanie rozwoju świadomości obywatelsko-ekologicznej oraz proekologicznych postaw i
działań społeczności lokalnych.
Działanie 3
Współpraca i partycypacja przy organizacji przedsięwzięć edukacji ekologicznej w formie zajęć
i warsztatów ekologicznych dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Współpraca i współdziałanie wszystkich sektorów i jednostek reprezentujących sektor publiczny,
społeczny i gospodarczy oraz jednostek zarządzających obszary chronione i leśne w zakresie
edukacji ekologicznej odbywać się będzie między innymi w formie: prelekcji, pogadanek,
pokazów, wystaw, wykładów i referatów na seminariach i na konferencjach. Niektóre
przedsięwzięcia, akcje, imprezy lokalne będą obejmowane patronatem, poprzez sponsorowanie,
lub innymi, dostępnymi sposobami wsparcia, przez przedstawicieli ww. sektorów i instytucji.
Działanie 4
Współpraca z instytucjami i organizacjami medialnymi (prasa, radio, telewizja).
Współpraca w tym zakresie ma najczęściej charakter okazjonalny i ma miejsce wtedy, gdy
promocja i upowszechnianie przedsięwzięć o charakterze ekologicznym jest wyjątkowo ważna z
punktu widzenia edukacji ekologicznej społeczności i problemów związanych z ochroną
środowiska. Program zakłada rozwój stałej formy współpracy dla promocji ekorozwoju i
ekologii. Środki masowego przekazu są bowiem zobowiązane do realizacji programu edukacji
ekologicznej. Zgodne z art. 78 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska:
„środki masowego przekazu są obowiązane kształtować pozytywny stosunek społeczeństwa do
ochrony środowiska oraz popularyzować zasady tej ochrony w publikacjach i audycjach”.
Działanie 5
Przeprowadzanie konsultacji społecznych dokumentów typu: strategie, plany i programy
oraz decyzje dotyczące ochrony środowiska
Udział społeczny w sprawach dotyczących ochrony środowiska jest wymogiem ustawowym
zapisanym w ww. ustawie i jest niezbędny, aby realizować politykę ochrony środowiska.
Pomaga również zapobiegać i skutecznie rozwiązywać konflikty społeczne w tym obszarze.
Konsultowanie powinno również polegać na udziale przedstawicieli różnych środowisk w
opracowywaniu planów, programów, zbieraniu opinii środowisk lokalnych, udostępnianiu
informacji o stanie środowiska. W chwili obecnej nie jest to często praktykowany sposób
konsultacji społecznych i należy go upowszechnić. Konsultacje społeczne powinny często być
uzupełniane działaniami edukacyjno-informacyjnymi nakierowanymi na wzrost świadomości i
wiedzy mieszkańców na dany temat ( problem).
Działanie 6
Współpraca z organizacjami pozarządowymi, placówkami szkolnymi, jednostkami
organizacyjnymi i pomocniczymi gminy oraz liderami lokalnymi w zakresie realizacji
edukacji ekologicznej.
Działanie to polega nie tylko na wspieraniu finansowym instytucji, organizacji i osób
prowadzących edukację ekologiczną ale i sukcesywnym włączaniu tych podmiotów w
48
planowanie działań związanych z edukacją ekologiczną oraz tworzeniem mechanizmów np.
wspólnego inicjowania działań edukacyjnych na ważny społecznie temat.
Działanie 7
Wspieranie partnerstw międzysektorowych.
Partnerstwo międzysektorowe jest stosunkowo nową ideą, która potrzebuje większego wsparcia.
Realizacja programu może zapewnić skuteczny rozwój partnerstwa. Jednym ze skutecznych
narzędzi wspierania partnerstw może być aktywność i zaangażowanie dla zrównoważonego
rozwoju w ramach działalności Lokalnej Grupy Działania „ Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego”,
której Gmina Radzymin jest członkiem.
Przykład partnerstwa lokalnego: Realizacja międzysektorowego projektu z zakresu edukacji
ekologicznej, podjętego z inicjatywy firmy prywatnej.
Zaprojektowanie programu, który odpowiada na lokalne potrzeby związane z ochroną
środowiska i buduje świadomość ekologiczną mieszkańców. Program wspiera realizację
konkretnych zadań, które spoczywają na samorządzie gminnym z zakresu ekorozwoju.
Do działań z zakresu kształtowania świadomości ekologicznej i proekologicznych postaw
konsumenckich należy zaliczyć zawiązanie międzysektorowej koalicji na rzecz edukacji
ekologicznej.
Uczestnicy projektu i ich zadania:
1) firma prywatna - inicjator i sponsor programu edukacji ekologicznej;
2) organizacja ekologiczna - koordynator programu edukacji ekologicznej;
3) samorząd Gminy Radzymin uczestniczy w programie w następujący sposób:
 Burmistrz Radzymina obejmuje patronat nad programem,
 Urząd Miasta i Gminy Radzymin uczestniczy w przygotowaniu debaty, zorganizowanej
z udziałem Władz samorządowych i uczniów biorących udział w programie;
4) szkoły – główni beneficjenci programu;
5) lokalne media – obejmują patronat medialny nad programem i nieodpłatnie zamieszczają
informacje o jego przebiegu i ogłaszanych konkursach;
6) W przebieg programu, w miarę możliwości, angażowane są inne jednostki, takie jak: jednostki
organizacyjne i pomocnicze Gminy Radzymin (Radzymiński Ośrodek Kultury i Sportu,
Biblioteka Publiczna, sołectwa), a także zainteresowani przedstawiciele lokalnych środowisk.
Cele główne programu:
1) budowanie wizerunku zaangażowanej firmy, jako firmy dbającej o środowisko naturalne,
społecznie odpowiedzialnej, przyjaznej dla swoich sąsiadów i promującej ekologiczny styl życia;
2) pogłębianie świadomości ekologicznej wśród lokalnej społeczności, a w szczególności wśród
dzieci, poprzez edukację ekologiczną np. na polu zagospodarowania odpadów i rozsądnego
gospodarowania zasobami przyrody oraz podkreślenie wpływu stanu środowiska naturalnego na
zdrowie człowieka.
Cele operacyjne programu to:
1) propagowanie modelu funkcjonowania firmy stosującej zasady ekorozwoju;
2) prezentacja niektórych aspektów działania gospodarczego (przemysłowego), pokazującego
korzyści wynikające z rozsądnego gospodarowania zasobami przyrody;
3) wykorzystanie możliwości edukacyjnych, jakie niosą ze sobą np. wyroby firmy;
4) promocja produktów ekologicznych i ważnych ekonomicznie dla lokalnej społeczności na
przykładzie produktów wybranej firmy;
49
5) budowanie reputacji Radzymina jako gminy promującej zasady zrównoważonego rozwoju na
szczeblu lokalnym;
6) podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez zwrócenie uwagi na przykład
na: konieczność poszanowania zasobów przyrody, „mądrą konsumpcję”, unikanie
niepotrzebnych opakowań oraz możliwość wielokrotnego wykorzystywania opakowań,
konieczność stosowania selektywnej zbiorki odpadów, zaangażowanie lokalnej społeczności w
działania prowadzące do polepszenia stanu lokalnego środowiska.
Program i jego odbiorcy - w programie przewidziano dwa zasadnicze komponenty:
1) program szkolny: warsztaty edukacyjne w szkole i wycieczki edukacyjne, konkursy
międzyszkolne, szkolne zbiórki surowców wtórnych, np. makulatury;
2) kampania edukacyjno-promocyjna: promocja w lokalnych mediach, wydarzenia publiczne,
organizacja konkursu fotograficznego.
Program edukacyjny skierowany został do całej społeczności lokalnej. Głównymi odbiorcami są
dzieci i młodzież z radzymińskich szkół. Poprzez ich zaangażowanie w program można
skutecznie dotrzeć do dorosłych mieszkańców gminy. Dla lepszego efektu ekologicznego należy
pozyskać patronat medialny dla programu. W ten sposób miejscowa społeczność lepiej pozna
również, zaangażowaną w program, firmę – jako firmę ekologiczną, która - organizując i
realizując program edukacji ekologicznej - daje wyraz swojej odpowiedzialności za środowisko
naturalne i otoczenie przyrodnicze, w którym jest zlokalizowana i gdzie funkcjonuje.
Cel nr 3: Rozwój bazy dla rozwoju i upowszechniania edukacji ekologicznej na terenie
Gminy Radzymin
Działania
1. Promowanie i wspieranie
zaangażowanych w rozwój
edukacji ekologicznej
placówek oświatowych,
organizacji pozarządowych i
innych podmiotów oraz
indywidualnych osób z
terenu Gminy Radzymin
2. Upowszechnienie
informacji wśród organizacji
pozarządowych, placówek
oświatowych i innych
beneficjentów o zasadach
korzystania z funduszy
ochrony środowiska oraz
środków unijnych i innych
Termin realizacji
2012 -2015
2012 -2015
Opis poszczególnych działań:
Działanie 1
50
Realizatorzy
Urząd Miasta i
Gminy Radzymin,
organizacje
pozarządowe ,
lokalne media
Źródła
finansowania
Środki własne,
środki
pozabudżetowe, środki
organizacyjne i
wkład
osobowy
pracowników
Urzędu.
Urząd Miasta i Środki własne
Gminy Radzymin
Promowanie i wspieranie zaangażowanych w rozwój edukacji ekologicznej placówek
oświatowych, organizacji pozarządowych i innych podmiotów oraz indywidualnych osób
z terenu Gminy Radzymin.
Placówki oświatowe, organizacje pozarządowe i inne podmioty, które są zaangażowane w
rozwój edukacji ekologicznej mogą służyć jako wzór do naśladowania i powinny być
promowane i wspierane w różnoraki sposób przez Samorząd gminny. Bardzo ważnym
elementem sukcesu edukacji ekologicznej, realizowanej w różnych formach, jest bowiem
właściwa motywacja.
Działanie 2
Upowszechnienie informacji wśród organizacji pozarządowych, placówek oświatowych i
innych beneficjentów o zasadach korzystania z funduszy ochrony środowiska oraz środków
unijnych i innych.
Upowszechnianie informacji, pomoc merytoryczna oraz szkolenia związane z pozyskiwaniem
środków z różnych źródeł finansowania, także unijnych ma bardzo duże znaczenie
w prowadzeniu działań z zakresu edukacji ekologicznej.
5.3. Działania priorytetowe na lata 2012 – 2013
Jako priorytetowe planuje się niżej wymienione przedsięwzięcia realizowane w szczególności
w następujących dziedzinach ochrony środowiska:
1. Ochrona powierzchni ziemi:
a) realizacja działań zmierzających do uzyskania społecznej akceptacji dla nowoczesnych
rozwiązań w zakresie gospodarki odpadami,
b) realizacja programów edukacji ekologicznej mających na celu zwiększenie świadomości
mieszkańców i wykształcenie prawidłowych i odpowiedzialnych zachowań w zakresie
gospodarki odpadami komunalnymi ( zagospodarowanie odpadów, w tym selektywna zbiórka
odpadów „u źródła”, odzysk i recykling),
c) unieszkodliwianie i odzysk odpadów niebezpiecznych,
d) wspieranie działań w zakresie likwidacji „dzikich wysypisk śmieci”,
e) wspieranie zadań realizowanych zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami.
2. Ochrona wód, gospodarka wodna i ochrona przeciwpowodziowa:
a) gospodarka wodno- ściekowa na terenach miejskich i wiejskich,
b) profilaktyka przeciwpowodziowa,
c) porządkowanie gospodarki wodami opadowymi na obszarach zurbanizowanych.
3. Ochrona powietrza:
a) realizacja programów edukacji ekologicznej z zakresu odnawialnych źródeł energii,
b) oszczędność energii,
c) ochrona powietrza poprzez wspieranie działań przyczyniających się do zmniejszenia niskiej
emisji, walki z nielegalnym procederem spalania odpadów w instalacjach domowych itp,
d) wspieranie cyklicznych, długofalowych kampanii na rzecz ograniczenia ruchu
samochodowego i promocji aktywnego stylu życia (kampanie na rzecz ścieżek rowerowych).
51
4. Ochrona przyrody:
a) ochrona przyrody na obszarach prawnie chronionych,
b) ochrona zagrożonych gatunków flory i fauny.
Lista przedsięwzięć priorytetowych:
1.Wspieranie wszechstronnych działań służących podnoszeniu świadomości ekologicznej
mieszkańców, realizowanych przez placówki oświatowe, kulturalne, organizacje
pozarządowe i podmioty gospodarcze.
- Realizator zadania: Samorząd Gminy Radzymin, jednostki organizacyjne gminy, szkoły i
placówki oświatowe na terenie Gminy Radzymin, organizacje pozarządowe.
- Źródła finansowania: środki własne, środki finansowe z innych źródeł publicznych
(w szczególności: dotacje budżetu państwa lub budżetu innej jednostki samorządowej, fundusze
celowe, środki z funduszy strukturalnych UE), pozyskane od sponsorów i inne.
2. Realizacja programów i projektów edukacji ekologicznej w przedszkolach i szkołach na
terenie Gminy Radzymin z elementami zajęć terenowych. Dotarcie poprzez te programy do
rodziców i ogółu społeczeństwa.
- Realizator zadania: przedszkola i szkoły na terenie Gminy Radzymin, Samorząd Gminy
Radzymin, jednostki organizacyjne gminy, organizacje pozarządowe.
- Źródła finansowania: środki własne, środki finansowe z innych źródeł publicznych
(w szczególności: dotacje budżetu państwa lub budżetu innej jednostki samorządowej, funduszy
celowych, środki z funduszy strukturalnych UE), pozyskane od sponsorów i inne.
3. Przygotowanie i prowadzenie zintegrowanych programów edukacji ekologicznej
adresowanych do szerokiego ogółu społeczeństwa (np. programów tematycznych
dotyczących gospodarki odpadami, świadomej konsumpcji itp.), w tym przygotowanie i
wdrażanie programów edukacji ekologicznej dla szkół (ze szczególnych uwzględnieniem
edukacji interdyscyplinarnej i terenowej).
- Realizator zadania: organizacje pozarządowe (działania statutowe stanowiące formę wsparcia
dla samorządu gminnego), sektor gospodarczy (np. organizacje odzysku) i inne.
- Źródła finansowania: środki własne, środki budżetowe, fundusze celowe (w szczególności:
NFOŚiGW, WFOŚiGW), środki z funduszy unijnych i innych.
4. Promocja i popularyzacja regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych
programów z zakresu edukacji ekologicznej, szczególnie tych, które łączą w sobie elementy
ochrony środowiska lokalnego i globalnego oraz włączanie placówek oświatowych,
kulturalnych i organizacji pozarządowych w regionalne, ogólnopolskie i międzynarodowe
programy edukacyjne.
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin, jednostki organizacyjne gminy,
organizacje pozarządowe.
- Źródła finansowania: fundusze celowe (w szczególności: NFOŚiGW, WFOŚiGW), środki z
funduszy unijnych i innych, środki budżetowe jst, środki własne.
5. Działalność promująca wiedzę ekologiczną, w tym organizacja konkursów dla placówek
oświatowych, kulturalnych oraz organizacji pozarządowych.
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin.
52
- Źródła finansowania: środki budżetowe Gminy Radzymin, środki pozyskane od sponsorów
danego przedsięwzięcia.
6. Upowszechnianie informacji na temat ochrony, zagrożeń i stanu środowiska w gminie
oraz popularyzacja informacji i edukacji ekologicznej prowadzonej poprzez różnego
typu opracowania, publikacje, strony internetowe itp.
7. Partnerstwo międzysektorowe na rzecz zrównoważonego rozwoju poprzez utworzenie
gminnego, międzysektorowego lobby społecznego na rzecz ekorozwoju: Forum społeczne
pn. „Ekorozwój dla Gminy Radzymin ” (tzw. Ekoforum).
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin.
- Źródła finansowania: środki budżetowe Gminy Radzymin, środki organizacyjne i wkład
osobowy pracowników Urzędu.
8. Przeprowadzanie konsultacji społecznych dokumentów typu: strategie, plany i programy
oraz decyzje dotyczące ochrony środowiska.
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin.
- Źródła finansowania: środki budżetowe Gminy Radzymin, środki organizacyjne i wkład
osobowy pracowników Urzędu.
9. Współpraca z organizacjami pozarządowymi, placówkami szkolnymi, jednostkami
organizacyjnymi i pomocniczymi gminy oraz liderami lokalnymi w zakresie realizacji
edukacji ekologicznej.
- Realizator zadania: samorząd i administracja Gminy Radzymin.
- Źródła finansowania: środki własne (środki budżetowe Gminy Radzymin) i środki
pozabudżetowe, środki organizacyjne i wkład osobowy pracowników Urzędu.
10. Wspieranie partnerstw międzysektorowych.
- Realizator zadania: wszystkie sektory i jednostki.
- Źródła finansowania: środki własne zaangażowanych podmiotów, środki budżetowe Gminy
Radzymin i środki pozabudżetowe, środki organizacyjne i wkład osobowy pracowników
Urzędu.
11. Promowanie i wspieranie zaangażowanych w rozwój edukacji ekologicznej placówek
oświatowych, organizacji pozarządowych i innych podmiotów oraz indywidualnych osób
z terenu Gminy Radzymin.
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin, organizacje pozarządowe, lokalne
media.
- Źródła finansowania: środki własne zaangażowanych podmiotów, środki budżetowe Gminy
Radzymin i środki pozabudżetowe, środki organizacyjne i wkład osobowy pracowników
Urzędu.
12. Upowszechnienie informacji wśród organizacji pozarządowych, placówek oświatowych
i innych beneficjentów o zasadach korzystania z funduszy ochrony środowiska oraz
środków unijnych i innych.
53
- Realizator zadania: Urząd Miasta i Gminy Radzymin.
- Źródła finansowania: środki budżetowe Gminy Radzymin, środki organizacyjne i wkład
osobowy pracowników Urzędu.
6. Wdrożenie i obszary działań, role i odpowiedzialność
6.1. Czynniki i środki do wdrożenia programu
Przyjmuje się, że „Program edukacji ekologicznej dla zrównoważonego rozwoju Gminy
Radzymin” ma 4-letni horyzont programowania, z tym że przewidziane w nim działania są
działaniami długofalowymi i w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Ważnym elementem
Programu jest również jego uspołecznienie. Program ma takie atrybuty jak: spójność (tzn.
dokumenty niższego szczebla powinny wpisywać się w dokumenty szczebla wyższego, a
wszystkie powinny służyć realizacji Polityki Ekologicznej Państwa) oraz lokalność (tzn.
Realizacja Polityki Ekologicznej Państwa w warunkach konkretnej gminy musi uwzględniać
lokalne uwarunkowania). Program zawiera „mapę zadań ekologicznych”, jakie chcemy osiągnąć
w lokalnej społeczności oraz powiązań między tymi zadaniami. Z tej „mapy zadań" wybierane
będą corocznie możliwe i konieczne do wykonania projekty w danym roku. Zgodnie z tą zasadą
projekty uzyskują status do realizacji zależny od poziomu swojego przygotowania i
zaawansowania. W ten sposób tworzona jest przestrzeń do debaty publicznej nad projektami i
pozyskany zostanie czas, aby uzyskać akceptację do ich realizacji.
Skuteczne wdrożenie niniejszego programu wymaga zintegrowania wszystkich
zainteresowanych tą problematyką podmiotów i środowisk oraz wykorzystania innych istotnych
dwu- i wielostronnych
inicjatyw w tym zakresie. Instrumenty prawne, ekonomiczne i
komunikacyjne powinny być dostosowane do warunków gminy. Należy promować
zrównoważony rozwój poprzez formalną i nieformalną edukację ekologiczną. Należy popierać
podnoszenie świadomości społecznej w zakresie zrównoważonego rozwoju, zarówno poprzez
instytucje oświaty formalnej ( przedszkola, szkoły) jak i społeczności lokalne, rodziny, środki
masowego przekazu i organizacje pozarządowe, społeczne. Wiedza na temat zrównoważonego
rozwoju powinna ulegać stałej poprawie i w konsekwencji, stanowić powinna część nauki przez
całe życie poszczególnych osób, włączając w to administrację publiczną, rolnictwo, sektor
prywatny, społeczny i gospodarczy itd. Aby ten cel osiągnąć konieczna jest zachęta i poparcie
wszelkiego typu działań podnoszących świadomość ekologiczną mieszkańców, rozwijanie
współpracy z organizacjami pozarządowymi i wspieranie ich działalności edukacyjnej, promocja
współpracy pomiędzy instytucjami oświaty i organizacjami społecznymi oraz gospodarczymi, a
także zachęcanie środków masowego przekazu do informowania i dyskusji na temat zagadnień
zrównoważonego rozwoju w celu dotarcia do opinii publicznej. Pierwszą zasadą realizacji
programu jest integracja planu działań. Drugą zasadą jest oddzielenie poziomu planu od
programu. W myśl tej zasady najpierw trzeba przedyskutować ze wszystkimi zainteresowanymi
stronami planowane do realizacji zadania, bez podejmowania decyzji, kiedy i z jakich środków
będą wdrażane. W podanym tu rozumieniu plan przypomina „mapę wszystkich zadań”, jakie
chcemy osiągnąć oraz powiązań miedzy tymi zadaniami. Dopiero z tej „mapy” wybierane będą
zadania konieczne i możliwe do wykonania w danym czasie. Uzupełnieniem poprzedniej jest
trzecia zasada: kolejnych przybliżeń. Zgodnie z tą zasadą dany projekt uzyskuje odpowiedni
status realizacji, który jest zależny od poziomu jego zaawansowania. Należy przez to rozumieć
takie przede wszystkim czynniki jak ustalony harmonogram i budżet. W ten sposób tworzona
będzie przestrzeń do debaty publicznej nad konkretnymi projektami i pozyskiwany czas, aby
uzyskać społeczną akceptację. Samorząd Radzymina powinien odgrywać aktywną rolę w
promowaniu i ułatwianiu wdrożenia programu na terenie gminy. Merytoryczni pracownicy
54
komórek organizacyjnych urzędu a w szczególności Referatu Środowiska i Gospodarki
Komunalnej powinni oceniać i regularnie monitorować jego wdrażanie na wszystkich poziomach
zarządzania. Wspólne przedsięwzięcia i programy pozwolą wykreować postawy, które będą
angażować lokalne społeczności, nie tylko administracje samorządową, ale także szkoły,
organizacje oraz przedsiębiorstwa, w działania zmierzające do popularyzacji codziennych
zachowań, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi. Zaangażowane w realizację
ekologicznych przedsięwzięć podmioty gospodarcze, społeczne i publiczne a także indywidualne
osoby zostaną nagrodzone specjalnymi wyróżnieniami i będą promowani na stronach
internetowych gminy.
Najważniejsze czynniki i środki do efektywnego wdrożenia programu, zwane również
instrumentami realizacji programu, to:
1) instrumenty edukacyjne ( np. szkolenia, warsztaty, seminaria, konferencje itp.);
2) instrumenty społeczne (współpraca międzysektorowa na terenie gminy);
3) instrumenty infrastrukturalne (ośrodki edukacji ekologicznej, infrastruktura edukacyjna)
4) instrumenty promocyjne (upowszechnienie i nagłaśnianie programu);
5) instrumenty finansowe (zasady i formy finansowania edukacji ekologicznej).
6.1.1. Propozycje działań i form edukacyjnych
Odbiorcami programu są dzieci i młodzież oraz dorośli mieszkańcy gminy, przedsiębiorcy
lokalni, goście i turyści. Realizacja programu prowadzona będzie na różnych poziomach wiedzy,
adekwatnie do poszczególnych grup wiekowych, społecznych i zawodowych itd.
Edukacja ekologiczna powinna być prowadzona wielopłaszczyznowo i obejmować:
1) działania edukacyjne, typu: edukacja podstawowa na bazie szkół poprzez prowadzenie
zajęć dydaktycznych i kółek zainteresowań, otwarte konferencje, seminaria, warsztaty
tematyczne itp., dostępność literatury i tematycznych publikatorów;
2) działania popularyzacyjne i informacyjne, typu: publikacje plakatowe i ulotki, imprezy
terenowe o charakterze edukacyjnym (rajdy, wycieczki), audycje tematyczne, publikacje itp.
w środkach masowego przekazu, na stronach internetowych gminy, bezpośrednie kontakty z
mieszkańcami itp.
Do priorytetowych działań należą:
- wspieranie działalności i inicjatyw proekologicznych szkół poprzez organizowanie konkursów,
zapewnienie nagród, wspieranie inicjatyw teatrzyków szkolnych itp.,
- kampanie z wykorzystaniem różnych nośników i form przekazu (materiały drukowane,
nośniki audiowizualne, imprezy promocyjne),
- utrzymanie na stronie internetowej gminy www.radzymin.pl zakładki poświęconej edukacji
ekologicznej (konieczna jest systematyczna jej aktualizacja i regularne uzupełnianie treści),
- dystrybucja materiałów edukacyjnych,
- informowanie o obowiązujących przepisach prawnych.
6.2. Finansowanie działań i programów
Aby we właściwy sposób oceniać koszty wdrożenia działań dla osiągnięcia celów programu
oraz oceny zwrotu tej inwestycji, niezbędne jest zrozumienie wartości kształcenia przy
wprowadzaniu polityki i praktyki zrównoważonego rozwoju w społeczeństwie. Edukacja to
inwestycja bardzo opłacalna na dłuższą metę. Na realizację programu planuje się przeznaczać
środki finansowe w wysokości określonej w uchwale budżetowej Gminy Radzymin
– adekwatnie do aktualnych możliwości finansowych. W budżecie gminy na rok 2012 na
edukację ekologiczną przeznaczono kwotę w wysokości 15 tys. zł ( w tym 7 tys. zł na wspieranie
55
mechanizmów partycypacyjnych w zakresie wdrażania i upowszechnienia działań ujętych w
programie).
Koszt wdrożenia Programu powinien być weryfikowany każdego roku, a wszystkie
zaangażowane strony powinny zapewnić dostępność niezbędnych środków finansowych,
rzeczowych, osobowych. Wiele z proponowanych działań można będzie włączyć do już
istniejących prac edukacyjnych w oświacie. Niektóre działania będą łatwiej wykonalne na
poziomie regionalnym. Gmina powinna każdorazowo rozważyć szansę skorzystania z
zewnętrznych źródeł dofinansowania i innego pozafinansowego wsparcia. Wskazane jest
tworzenie różnego typu partnerstw, które powinny być zachęcane do poszukiwania poparcia,
włączając w to wsparcie z sektora prywatnego.
Możliwe źródła finansowania w zakresie edukacji ekologicznej to:
- budżet – środki własne (własne fundusze samorządów) oraz dotacje celowe przekazane z
budżetu państwa na zadania bieżące realizowane przez powiat, gminę,
- fundusze celowe: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz
fundusze wojewódzkie (dotacje przekazane z funduszy celowych na realizację zadań bieżących),
- środki własne: realizatorów i uczestników danego projektu/programu/działania, organizacji,
podmiotów gospodarczych (środki pochodzące z funduszy pozabudżetowych),
- sponsorzy – środki uzyskane z różnych źródeł,
- fundusze pomocowe UE i inne środki zagraniczne,
- inne formy wsparcia.
6.3. System zarządzania i monitoringu programu
Realizacja Programu odbywać się będzie przede wszystkim za pośrednictwem komórek
organizacyjnych Urzędu Miasta i Gminy Radzymin, jednostek budżetowych i pomocniczych
gminy, w szczególności szkół i przedszkoli. Referat Środowiska i Gospodarki Odpadami
Urzędu sprawuje nadzór merytoryczny nad wszystkimi działaniami z zakresu edukacji
ekologicznej. Bieżącym monitoringiem realizacji programu będzie zajmował się ww. Referat
urzędu we współpracy z Animatorem Partycypacji Publicznej. Uzyskiwane w czasie realizacji
programu informacje, uwagi, wnioski i propozycje, dotyczące realizowanych projektów będą
wykorzystywane do usprawnienia form i narzędzi realizacji edukacji ekologicznej na terenie
gminy.
System zarządzania programem będzie obejmować organy gminy oraz jednostki społeczne.
Od zaangażowania wszystkich grup społecznych w proces realizacji programu zależeć będzie w
przyszłości stopień osiągnięcia przyjętych w nim celów. Realizacja zadań będzie wymagała
także szerokiego wsparcia społeczności lokalnej. Proces wprowadzenia ustaleń programu
(zarządzania) musi obejmować następujące elementy: zaangażowanie władz gminy w proces
realizacji programu, tworzenie instrumentów realizacji programu, inicjowanie szerokiego udziału
społecznego, wymiana informacji o programie, powołanie jednego koordynatora programu,
wykorzystanie w procesie realizacji programu wielu donatorów finansowych, aktywne
poszukiwanie źródeł finansowania, sukcesywne opracowywanie harmonogramów zadań
cząstkowych oraz ich sprawne realizowanie, monitorowanie realizacji ustaleń programu,
promocja programu, także wśród inwestorów gospodarczych, aktualizacja programu,
sprawozdawczość z programu. Bardzo istotne wydaje się stworzenie grupy koordynującej
złożonej z osób reprezentujących różne środowiska i sektory. Praca tej grupy będzie przede
wszystkim polegać na: promocji programu wśród mieszkańców i podmiotów społecznych, ścisłej
współpracy z administracją samorządową podczas realizacji programu, eliminowaniu konfliktów
na tle realizacji zadań programu, udzielaniu informacji o programie, organizowaniu cyklicznych
spotkań poświęconych wypracowaniu wspólnych działań i metod wdrażania celów oraz zadań
zapisanych w programie, dotarciu do lokalnych mediów, weryfikowaniu skuteczności osiągania
56
celów programu, zbieraniu opinii mieszkańców o zadaniach programu, ich celowości i
narzędziach realizacji, korygowaniu programu do jego kolejnej wersji z uwzględnieniem opinii
mieszkańców. Grupa może podzielić się na podzespoły odpowiedzialne za koordynację
poszczególnych pakietów zadań. Zadaniem grupy będzie „łączność” między organami gminy a
społecznością lokalną podczas realizacji programu. Grupa pomoże też w ocenie i monitoringu
programu, głównie za pomocą wskaźników. Monitoring będzie polegać głównie na obserwacji
realizacji celów i zadań oraz dokonywaniu korekt programu. Ważnym instrumentem są również
negocjacje społeczne, przekonujące mieszkańców do słuszności obranej drogi, edukacja,
zawiązywanie umów i porozumień. Koniecznością jest umieszczenie informacji o programie na
stronie internetowej gminy, udostępnienie programu w Urzędzie Miasta i Gminy Radzymin, w
placówkach oświatowych i w innych miejscach - adekwatnie do potrzeb.
Wdrażanie programu powinno być uważane za proces stały. Aby oceniać stopień wdrożenia
programu należy nie tylko zakreślić jego ramy czasowe ale i opracować odpowiednie wskaźniki.
Wprowadzanie aspektów zrównoważonego rozwoju w lokalnym życiu społeczno –
gospodarczym jest procesem długoterminowym, a jego wynik może być mierzony po upływie
co najmniej dwóch lat. Monitoring polega na obserwacji celów i działań programu oraz zmian w
warunkach jego realizacji.
Określa się następujące wskaźniki oceny realizacji programu:
1) nakłady przeznaczone na edukację ekologiczną;
2) ilość realizowanych programów edukacyjnych o zasięgu regionalnych oraz ilość ich
odbiorców;
3) ilość realizowanych gminnych programów edukacji ekologicznej oraz ilość ich odbiorców;
4) ilość i zasięg lokalnych i regionalnych wydarzeń edukacyjnych typu: konkursy, imprezy,
happeningi itp.;
5) utworzenie bazy danych o działaniach w zakresie edukacji ekologicznej.
Referat Środowiska i Gospodarki Odpadami przygotowuje co dwa lata sprawozdanie z realizacji
programu i przekazuje Burmistrzowi Radzymina w takim terminie, by zostało ono przedłożone
Radzie Miejskiej w Radzyminie nie później niż do 30 kwietnia danego roku.
Sprawozdanie z realizacji programu umieszczane jest w BIP i na stronie internetowej Urzędu.
7. Piśmiennictwo i materiały wykorzystane do opracowania programu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Radzymin na lata 2004- 2015.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Radzymin.
Miejscowy plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Radzymin.
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Radzymin 2004-2015.
Program Ochrony Środowiska dla powiatu wołomińskiego.
Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020.
Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania Partnerstwo Zalewu Zegrzyńskiego.
Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Rybackiej Zalew Zegrzyński.
Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016,
Ministerstwo Środowiska 2008.
10. Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy do 2014 r.
11. Narodowy Program Edukacji Ekologicznej.
57
12. Przez edukację do zrównoważonego rozwoju. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej.
Ministerstwo Środowiska 2001.
13. Zobowiązania Polski wynikające z postanowień zawartych w Planie działań Szczytu Ziemi
w Johannesburgu. Program wdrażania. Ministerstwo Środowiska maj 2003.
14. Strategia zmian wzorców produkcji i konsumpcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego,
zrównoważonego rozwoju. Rada Ministrów, Warszawa, październik 2003.
15. Rola organizacji pozarządowych w kształtowaniu proekologicznych wzorców konsumpcji,
kier. proj. J. Kamieniecka, Raport 1/2002, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2002;
16. Strona Ministerstwa Gospodarki poświęcona zrównoważonej produkcji konsumpcji.
Świadomość ekologiczna Polaków. Raport z badań 2009, A. Bołtromiuk Instytut Rozwoju
Wsi i Rolnictwa PAN, Instytut na rzecz Ekorozwoju, 2009.
17. Strategia Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju EKG ONZ, MŚ 2008.
18. Portal "Dekady Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju UNESCO".
19. Przewodnik dla przedsiębiorstw Centrum Informacji o Środowisku.
20. Strona www Instytutu na rzecz Ekorozwoju - zestaw publikacji – ekspertyzy i wyniki
debat.
Przewodniczący Rady Miejskiej
/-/ mgr inż. Marek Brodziak
58