Czerwiec - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Transkrypt
Czerwiec - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
W NUMERZE: WIEŚCI Z WOJEWÓDZTWA 4 IV Międzynarodowe Targi AGROTRAVEL Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 5 8 12 13 Produkcja roślinna - kierunki prac na przestrzeni lat O nas: BP ODR w Pucku - o powiecie i o sobie III Wiosenne Targi Ogrodnicze w Starym Polu Pokaz oceny runi POMORSKA IZBA ROLNICZA 14 15 16 16 17 17 18 18 19 20 21 21 Pomorski Piknik Zbożowy Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej Spotkanie Wojewody Pomorskiego z samorządem rolniczym 50-lecie utworzenia jednostki OSP Kołodzieje Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Chojnice Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Człuchów XI Żuławski Dzień Europejskiej Techniki Rolniczej Majówka w Strzelinie X Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Waloryzacja rent strukturalnych Konkurs Komisji Europejskiej dla 20-latków 60-lecie działalności KGW z Tychnów Ryczałt czy zasady ogólne VAT - świadomy wybór rolnika (cz. I) str. 26 „Pozostaję na ryczałcie” lub „przechodzę na zasady ogólne VAT” - taką decyzję musi podjąć każdy rolnik samodzielnie. Żeby był to świadomy wybór, w kolejnych wydaniach PWR przybliżymy zasady funkcjonowania podatku VAT. DLA WSI I REGIONU 22 25 Perspektywy zarabiania na agroturystyce a ekorozwój Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 26 28 Ryczałt czy zasady ogólne VAT - świadomy wybór rolnika (cz. I) Prognoza cen rynkowych produktów rolno-żywnościowych NA POLACH I ŁĄKACH 32 34 34 37 Choroby grzybowe w zbożach Warto przeczytać Prognozy występowania chorób i szkodników w województwie pomorskim w 2012 roku Przypominamy – czerwiec W CHLEWNI I OBORZE 39 46 47 Hodowla bydła mlecznego w powiatach Kury nioski - chów z dostępem do wybiegów Przypominamy - czerwiec W TROSCE O ŚRODOWISKO 48 Kolejny rok dotacji na kolektory słoneczne Hodowla bydła mlecznego w powiatach str. 39 Przedstawiamy wyniki oceny użytkowości mlecznej w powiatach i najlepsze obory w poszczególnych kategoriach ilościowych. Z WIZYTĄ U ROLNIKA 51 53 Gospodarstwo z przyszłością W gospodarstwie ekologicznym w Kliczkowach DONIESIENIA 54 55 56 57 58 59 Współpraca międzynarodowa z Republiką Mołdowy „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” w Sztumie Zapraszamy do podpisywania umów na świadczenie usług doradczych... Finał IX Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego Etap regionalny rozstrzygnięty Na polach w Nowinach W DOMU I ZAGRODZIE 60 Ciasta z owocami Kolejny rok dotacji na kolektory słoneczne str. 48 Rok 2012 jest kolejnym, trzecim rokiem wdrażania programu 45-procentowych dopłat do kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych w budynkach mieszkalnych. OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU 3 Wieści z województwa „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” PROMOCJA TURYSTYKI WIEJSKIEJ W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM IV Międzynarodowe Targi AGROTRAVEL W dniach 20 - 22 kwietnia br., w Kielcach odbyły się IV Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL, którym towarzyszyła międzynarodowa konferencja pt. „Perspektywy rozwoju turystyki wiejskiej w Europie”. Podczas konferencji wspólnie oceniano rentowność turystyki wiejskiej, jej wpływ na rozwój obszarów wiejskich, a także wypracowano nowe podejście do rozwoju tego sektora gospodarki, opartego na profesjonalnej obsłudze klientów, budowaniu i sieciowaniu produktów turystycznych oraz efektywnych działaniach marketingowych. Zamierzeniem organizatorów było, aby zarysowana koncepcja targów i konferencji, tworzona z udziałem krajowych i zagranicznych ekspertów z dziedziny rolnictwa, rozwoju wsi oraz turystyki, wpisała się w nurt prac koncepcyjnych nad nową perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2014 - 2020. Na stoisku wystawienniczym województwa pomorskiego byli przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz członkowie Sieci „Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie”: Spółdzielnia Mleczarska ze Skarszew, Piekarnia „Społem” z Kościerzyny, Pasieka „Dębowa” z Dębogórza k. Pucka, gospodarstwo agroturystyczne „Pod Lipami” z Gościęcina, kwatera agroturystyczna „Gawryś” z Sasina oraz gospodarstwo ekologiczne Brygidy i Andrzeja Kąkolów z Sierakowic. Odwiedzający stoisko województwa pomorskiego mogli uzyskać informacje zarówno na temat miejsc noclegowych, jak i miejsc, które warto odwiedzić na Pomorzu, zapoznać się z ofertą wypoczynkową, kulturalną, a także spróbować lokalnych specjałów, takich jak fefernuski kociewskie przygotowane przez Krystynę Gierszewską (produkt wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych). Dodatkową atrakcją były występy Kapeli Kociewskiej oraz pokazy wykonania tradycyjnego haftu kaszubskiego i kociewskiego. Województwo Pomorskie zgłosiło do konkursu w kategorii „Najciekawsza pamiątka agroturystyczna” pamiątkę, którą wykonała pani Danuta Dzwonkow- 4 Pomorskie stoisko (fot. www.agrotravel.pl) ska ze Stężycy, właścicielka gospodarstwa agroturystycznego „U Danusi”. Butelka obsypana kruszonym bursztynem, na której widnieją kaszubskie nuty - zdobyła III miejsce oraz nagrodę pieniężną, którą ufundował Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Pamiątka agroturystyczna wykonana przez panią Danutę Dzwonkowską zdobyła II miejsce w konkursie Statuetka za III miejsce w konkursie „Najciekawsza pamiątka agroturystyczna” (fot. zasoby PODR w Gdańsku Stoisko wystawiennicze województwa pomorskiego, było współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Teresa Suchodolska Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego 60 LAT PRACY DORADCZEJ ODDZIAŁU PODR W STARYM POLU Produkcja roślinna - kierunki prac na przestrzeni lat W W kwietniu br. minęło 60 lat od chwili powołania w Starym Polu Ośrodka zajmującego się doradztwem rolniczym. Jego historię, w kwietniowym wydaniu naszego miesięcznika, przypomniał Antoni Hajdaczuk Dyrektor Oddziału PODR w Starym Polu. W tym numerze publikujemy wspomnienia mgr inż. Wacława Kasprzykowskiego - specjalisty ds. produkcji roślinnej i kierownika Działu Produkcji Roślinnej, związanego z Ośrodkiem od 1957 roku. pierwszych latach istnienia Zakładu w Starym Polu (Zakład Naukowo-Badawczy Centralnego Instytutu Rolniczego) prowadzono prace organizacyjne i naukowo-badawcze, w celu opracowania naukowych podstaw kompleksowego zagospodarowania Żuław Delty Wisły po zniszczeniach drugiej wojny światowej. By zrealizować to zadanie, zespół pracowników naukowo-technicznych, pod kierownictwem prof. dr. hab. Stanisława Laskowskiego, już w 1952 roku podjął prace naukowo-badawcze w następujących tematach: 1. renowacja, konserwacja i eksploatacja urządzeń melioracyjnych, 2. opracowanie właściwych systemów uprawy roli i nawożenia w płodozmianie, 3. opracowanie właściwych metod i systemów ochrony roślin, głównie przed chwastami, 4. dobór najwłaściwszych dla Żuław gatunków roślin uprawnych i ich odmian, 5. renowacja trwałych użytków zielonych, 6. opracowanie podstaw hodowli bydła, trzody chlewnej i owiec, 7. właściwy dobór ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych, pozwalający sprostać uprawie ciężkich mad żuławskich, 8. organizacja produkcji rolniczej i pracy w różnych typach gospodarstw (państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne i gospodarstwa indywidualne). Opracowany program rozwoju pozwolił napływowej ludności z południa Polski przywrócić sprawność i kulturę roli zdewastowanym i zdegradowanym w czasie wojny glebom żuławskim. Przedstawione powyżej tematy, wdrażane w latach 1952 – 1955 i latach następnych, przyczyniły się do wzrostu plonowania roślin uprawnych. Na poparcie tego stwierdzenia można przytoczyć liczby dotyczące plonowania pszenicy ozimej w gospodarstwie zakładowym. W pierwszym czteroleciu plon kształtował się na poziomie zaledwie Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 21,9 dt/ha, natomiast w następnym pięcioleciu osiagnął wielkość 31,8 dt/ha. Od samego początku funkcjonowania Zakładu ważne zadanie spełniał Dział Agrotechniczny, którego pierwszym kierownikiem był mgr inż. Mieczysław Dzierzkowski. Kierował on pracami doświadczalnymi na wydzielonych polach położonych na ciężkiej madzie brunatnej, typowej dla południowej części Żuław Wiślanych. W pierwszych latach działalności prace badawcze obejmowały przede wszystkim zagadnienia uprawy roli. Ważne znaczenie przy niedoborach nawozów mineralnych miała gospodarka płodozmianowa. Pracowano nad sprawdzeniem trawopolnego systemu Wiliamsa, oraz mieszanek strukturotwórczych w zmianowaniu. Ponadto zajmowano się ustalaniem terminów i ilości wysiewu roślin uprawnych, jak i ustaleniem potrzeb nawozowych w różnych warunkach Żuław. Uprawa roli - wałowanie Wydzielony Dział Mechanizacji Rolnictwa, którym kierował inż. Stanisław Gospodarczyk, równolegle z doświadczeniami agrotechnicznymi przeprowadzał badania eksploatacyjne ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych. Już w tamtym okresie prowadził ścisłe doświadczenia z zakresu jakościowej i ilościowej wyceny przydatności maszyn i narzędzi rolniczych do specyficznych warunków żuławskich. 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Ważną rolę spełniał również Dział Gospodarki Wodnej i Użytków Zielonych, którym kierował inż Włodzimierz Pszczółkowski. W pierwszych latach działalności dział podjął się rozwiązania ważnych problemów związanych z gospodarką wodną. Głównym tematem było badanie właściwości wodno-powietrznych i rozkładu wilgotności w profilu glebowym. Ponadto prowadzono badania nad funkcjonowaniem systemu melioracyjnego i jego wpływem na fizyczne właściwości gleb. Badania te prowadzono nie tylko na polach zakładu, ale również w państwowych gospodarstwach rolnych w Fiszewie, Miłocinie, Nowakowie i Martągu. Natomiast pierwsze doświadczenia na użytkach zielonych dotyczyły głównie wypracowania racjonalnych metod ich odnawiania z jednoczesnym nawożeniem i użytkowaniem. Zajmowano się także ustaleniem przyczyn ustępowania roślin motylkowych na nowo zakładanych użytkach zielonych. Laboratorium agrochemiczne utworzono pod koniec 1953 roku. Jego pierwszymi pracownikami byli inż. Zofia Janik i mgr inż Tomasz Lesińki - kierownik laboratorium aż do 1994 roku. Pierwsze lata pracy były trudne z uwagi na brak aparatury kontrolno-pomiarowej i odczynników oraz szkła laboratoryjnego, ponieważ ich uzyskanie podlegało przydziałom z dostaw zagranicznych. Zakres prac laboratoryjnych obejmował prace usługowe dla dwóch działów technologicznych - agro- i zootechnicznego. Analizy chemiczne były dostosowane do tematyki doświadczeń i służyły podbudowie i uzasadnieniu wyników uzyskanych w eksperymentach doświadczalnych. W roku 1954 w skład laboratorium weszła pracownia mikrobiologiczna, która miała na celu poszerzenie badań Działu Agrotechnicznego. Badania mikroflory w glebach żuławskich od początku aż do przejścia na emeryturę prowadziła mgr Wanda Fenglerowa. Opracowała ona nową metodę oznaczania azotobaktera w madach żuławskich, która znalazła uznanie pracowników instytutów naukowych nie tylko w Polsce, ale i w Europie Zachodniej. Drugi etap pracy Zakładu w Starym Polu rozpoczął się w 1956 roku. Wówczas przemianowany on został na Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny. Równocześnie ze zmianą nazwy zmienił się profil pracy zakładu z działalności naukowo-badawczej na wdrożeniowo-upowszechnieniową i szkoleniową. Mając na uwadze ograniczone ramy tego artykułu, przedstawię w krótkim zarysie ważniejsze technologie produkcji roślinnej, którymi wówczas zajmowano się. Pierwsze badania prowadzące do wzrostu produkcji roślinnej obejmowały uprawę gleby oraz agrotechniczne metody walki z chwastami. W zakresie uprawy roli prowadzono doświadczenia wpływu głębokości orek i ich częstotliwości w płodozmianie na wielkość i opłacalność produkcji. W tym samym czasie próbowano bezorkową uprawę roli przy użyciu bezodkładnicowego pługa Malcewa. Uprawa metodą Malcewa nie dała jednak spodziewanych efektów produkcyjnych 6 i ekonomicznych, a ponadto utrudniała doprawienie roli do siewu. W technologii uprawy buraka cukrowego sprawdzano wpływ stosowania glebogryzarki na wschody buraka i jego plonowanie. Metoda ta również nie sprawdziła się na ciężkich madach żuławskich. Uproszczenia w produkcji roślinnej wymuszały ograniczenie liczby gatunków roślin uprawnych w zmianowaniu, stąd na polach Ośrodka prowadzono wieloletnie doświadczenia płodozmianowe. Głównym ich celem było sprawdzenie wartości przedplonowej gatunków roślin uprawnych dla pszenicy ozimej i jarej oraz ich uprawy w kilkuletniej monokulturze (uprawa po sobie). Ponadto testowano inne gatunki zbóż oraz rzepak i bobik. Jednokrotna uprawa po sobie nie miała istotnego wpływu na plonowanie pszenicy, jęczmienia czy rzepaku na glebach ciężkich. Dłuższa niż dwuletnia uprawa po sobie powodowała znaczne obniżenie plonowania spowodowane intensywniejszym zachwaszczeniem, nasileniem się chorób grzybowych i wyczerpaniem składników pokarmowych ze strefy korzeniowej oraz nagromadzenie toksyn w glebie powstałych przy rozkładzie resztek pożniwnych, określone jako „zmęczenie gleby”. Rolnicy gospodarstw przykładowych powiatu Sztum na polach RRZD (1970) Żyzne gleby żuławskie sprzyjały rozwojowi chwastów. Zwiększanie udziału zbóż w strukturze powodowało ich kompensację. W latach pięćdziesiątych do najbardziej uciążliwych zaliczano perz właściwy, gorczycę białą (ognicha) i chaber bławatek. Pola na Żuławach były bajecznie kolorowe - żółte od kwitnącej ognichy i niebieskie od chabra bławatka. Spośród innych gatunków chwastów, występująch wówczas na polach, do najgroźniejszych należały: owies głuchy, przetaczniki, przytulia czepna, fiołki, komosa biała, miotła zbożowa, wyczyniec kolankowy, a w rzepaku ozimym maruna bezwonna. Agrotechniczne metody walki z perzem i ognichą w tamtym okresie nie w pełni zapobiegały ich występowaniu. Dopiero testowane w doświadczeniach ścisłych herbicydy, przekazane praktyce rolniczej (w latach sześćdziesiątych i w okresie późniejszym), skutecznie ograniczyły zachwaszczenie plantacji zbóż, rzepaku, buraków cukrowych i innych roślin uprawnych, pozwalając producentom rolnym uzyskiwać dobre i opłacalne plony. 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Kolejnym okresem wzrostu produkcji roślinnej w byłym województwie elbląskim był czas wdrożenia i upowszechnienia kompleksowych technologii produkcji pszenicy, jęczmienia, rzepaku i buraków cukrowych. Korzystając z dorobku nauki polskiej, od 1983 roku służba specjalistyczna i doradcza wprowadzała do szerokiej praktyki rolniczej wyżej wymienione technologie, które kompleksowo ujmowały wszystkie czynniki agrotechniczne, decydujące o przebiegu wegetacji i plonowaniu. Agrotechnika, a przede wszystkim pełna ochrona przed patogenami oraz dolistne nawożenie mikroelementami pozwalały producentom uzyskać o 1,5 – 2,0 t/ha wyższe plony ziarna. Uzyskiwane plony ziarna pszenicy ozimej w tamtym czasie wynosiły już około 9 ton z hektara, a niektórzy producenci, na lepszych gruntach, uzyskiwali 10 i więcej ton z hektara. W działalności wdrożeniowej i upowszechnieniowej wiele uwagi poświęcono propagowaniu nowych odmian roślin uprawnych. W latach osiemdziesiątych upowszechniono następujące z nich: pszenica ozima – Emika (1983), Jawa, Weneda (1985), Alba, Parada (1988); pszenica jara - Henika (1988); jęczmień jary - Ares (1984), Goma, Bielik (1985), Rudzik (1989); pszenżyto - Grado (1984), Dagro, Bolero (1986); owies – Dragon, Rumak (1982). Wacław Kasprzykowski na polu doświadczalnym Przedmiotem zainteresowania Działu Produkcji Roślinnej była również agrotechnika innych gatunków roślin uprawnych, takich jak: rzepak ozimy (odmiany bezerukowe i dwuzerowe), burak cukrowy – „siew na gotowo”, kukurydza – odmiany mieszańcowe uprawiane z przeznaczeniem na kiszonkę i CCM. Należy wspomnieć, że Ośrodek czynnie uczestniczył w Telewizyjnym Konkursie Producentów Zbóż, a Dział Produkcji Roślinnej organizował grupy rolników, które rywalizowały o najwyższe plony zarówno w województwie, jak i w kraju - w sektorze indywidualnym i uspołecznionym. W roku 1987 w konkursie tym pierwsze miejsce w kraju zdobyło Gospodarstwo Rolne Cieszymowo, należące do Kombinatu Powiśle w Czerninie, osiągając z powierzchni około 500 ha średni plon w wysokosci 63 dt/ha. Ważną rolę w działalności Ośrodka w Starym Polu spełniało własne gospodarstwo rolne o powierzchni 620 ha użytków rolnych. Stanowiło ono zaplecze działal- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 ności adaptacyjno-wdrożeniowej i upowszechnieniowej. Głównymi gatunkami uprawianymi w gospodarstwie były: pszenica ozima, jęczmień jary, rzepak ozimy, bobik i buraki cukrowe. Gospodarstwo uzyskiwało stosunkowo wysokie plony. Jak kształtowały się one w poszczególnych pięciolatkach, przedstawia poniższa tabela. Plon pszenicy: Lp. Lata rzeczywisty (dt/ha) w liczbach względnych (%) 1. 1952 - 1955 21,9 53 2. 1956 - 1960 31,8 77 3. 1961 - 1965 36,0 87 4. 1966 - 1970 41,3 100 5. 1971 - 1975 45,3 110 6. 1976 - 1980 48,0 116 7. 1981 -1985 52 5 127 8. 1986 - 1990 66,8 162 Warto dodać, że plony ziarna pszenicy w gospodarstwie zakładowym były wyższe od średnich uzyskanych wówczas w województwie. Podsumowując działalność Działu Produkcji Roślinnej na przestrzeni lat, biorąc pod uwagę podejmowaną tematykę, można wyróżnić w niej kilka etapów: - pierwszy obejmował lata 1953 – 1960 i dotyczył wypracowania technologii uprawy roli oraz właściwych zmianowań roślin, - drugi, obejmujący lata 1961 – 1975, to wzrost nawożenia mineralnego oraz walka z chwastami przy użyciu herbicydów, - trzeci (1976 – 1985) to stosowanie nowych, plenniejszych odmian roślin rolniczych, - czwarty i ostatni etap to wdrożenie kompleksowych technologii, pełnej chemicznej ochrony roślin przy użyciu herbicydów, insektycydów i fungicydów oraz stosowanie dolistnego dokarmiania nawozami mikroelementowymi. Włodzimierz Załucki na polach doświadczalnych ODR Dyrekcji i wszystkim pracownikom życzę dalszych sukcesów w pracy doradczej i życiu osobistym. mgr inż. Wacław Kasprzykowski 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Pucku. BP ODR w Pucku - o powiecie i o sobie O powiecie Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Pucku prowadzi działalność doradczą na terenie powiatu Puck, w którego skład wchodzą 4 miasta: Puck, Władysławowo, Jastarnia i Hel oraz trzy gminy wiejskie: Kosakowo, Puck i Krokowa. Od południa i południowego zachodu naturalną granicę powiatu stanowią knieje Puszczy Darżlubskiej, wody Jeziora Żarnowieckiego i wzgórza morenowe. Obszar powiatu to ponad 577 km2. Ludność powiatu puckiego liczy niemal 74 tysiące mieszkańców, których zasadniczą część stanowią Kaszubi nazywani nordowymi, gdyż zajmują najbardziej na północ wysunięty obszar, na jakim zachowała się blisko 50-tysięczna grupa etniczna. Kultura, zwyczaje i obrzędy tutejszej ludności kształtowały się pod silnym wpływem morza. Po dziś dzień pozostają one dumą mieszkańców ziemi puckiej. To dzięki ich uporowi i trwaniu w tradycji, Norda zachowała etniczną odrębność, stając się jednym z najbardziej unikalnych regionów w kraju. Przywiązanie do wartości kulturowych wiąże się z otwartością, innowacją i ambicją społeczności powiatu puckiego, którą cechuje wyjątkowa przedsiębiorczość, co sprzyja dynamicznemu rozwojowi gospodarczemu regionu. To jednak lato jest tym okresem, w którym powiat pucki – najbardziej morski ze wszystkim powiatów województwa – bywa najchętniej odwiedzany przez turystów. Piaszczyste plaże o ekspozycji północnej i jako jedyne w Polsce plaże o ekspozycji południowej oraz tętniące życiem, modne kurorty wypoczynkowe (Jurata, Jastrzębia Góra, Dębki, Hel) przyciągają niczym magnes amatorów wypoczynku i rozrywki z całego kraju i z zagranicy. Dużą część bogatej infrastruktury turystycznej stanowią gospodarstwa agroturystyczne. Na terenie każdej gminy powiatu działa Towarzystwo Agroturystyczne zrzeszające kwaterodawców świadczących usługi agroturystyczne w obrębie gospodarstw rolnych. Ważnym czynnikiem rozwojowym ziemi puckiej są małe i średnie przedsiębiorstwa podejmujące 8 działalność głównie w sektorze budownictwa i przetwórstwa rybnego. Powiat pucki to bardzo atrakcyjne miejsce do życia i pracy, zapewniające dobre warunki dla inwestorów dzięki swojemu położeniu, walorom naturalnym, rozwiniętej gospodarce. Ziemia pucka (fot. archiwum OKSiT) Obecnie kaszubszczyzna przeżywa prawdziwy renesans, dzięki uporowi jej użytkowników ciągle się wzbogaca. Przykładem tego może być Radio Kaszebe nadające ze studia w Rumi oraz dwujęzyczne nazwy miejscowości i ulic. Odwiedzając opisywany region, można usłyszeć w sklepie, na ulicy czy w restauracjach 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego rozmowy, które dla gości spoza północnych krańców Polski są niezrozumiałe, ale fascynują i dodają uroku tej ziemi. Ważnym elementem kultury jest kuchnia, o charakterze której decyduje od wieków bliskość morza. Ryby smażone, wędzone, marynowane i przyrządzane na wiele jeszcze innych sposobów to prawdziwa wizytówka ziemi puckiej i wyzwanie dla smakoszy. Jeżeli chodzi o rolnictwo powiatu puckiego, to w strukturze użytkowania dominują użytki rolne 19 878 ha. Łąki zajmują powierzchnię 7 943 ha, pastwiska - 1 921 ha, a sady i ogrody - 142 ha. Duża powierzchnia trwałych użytków zielonych na glebach torfowych i torfowo-murszowych tworzy łąki średniej jakości użytkowej. Obserwuje się ich słabnącą rolę w tworzeniu bazy paszowej dla bydła. Powodem tego jest systematyczny spadek pogłowia i gorsza jakość pasz w porównaniu do gruntów mineralnych. Tutejsze gleby mineralne i organiczne charakteryzuje odczyn pH lekko kwaśny i kwaśny. Na terenie powiatu występują głównie gleby bielicowe wytworzone z piasków słabo gliniastych, gliniastych i glin zwałowych lekkich i średnich oraz gleby bagienne wytworzone z torfów niskich. Specyficzne położenie powiatu powoduje zróżnicowany potencjał gruntów rolnych. Gmina Puck to w zdecydowanej większości grunty o wysokim potencjale plonotwórczym (tzw. Płyta Pucka). Cztery obręby geodezyjne z tej gminy zaliczone zostały do obszarów ONW. Gmina Krokowa jako jedyna w powiecie w całości zaliczona została do obszarów ONW. W gminie Kosakowo, ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo aglomeracji trójmiejskiej, obserwuje się systematyczne zwiększanie areału uprawy warzyw i kwiatów oraz tworzenie bazy przetwórczej i przechowalniczej o wysokich parametrach jakościowych. Dowodem tego jest zdobycie pierwszego miejsca w krajowym konkursie „Wzorowy Ogrodnik” przez producenta warzyw z opisywanej gminy. Na terenie powiatu występują liczne zbiorowiska podlegające ochronie: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, zbiorowiska roślin i ptactwa. Osłonino Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Istnieją dwa gospodarstwa ekologiczne posiadające certyfikaty na produkcję ziół oraz nieliczne gospodarstwa ekologiczne nieposiadające jeszcze atestu. O sobie Doradztwo rolnicze BP ODR Puck obejmuje działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego. Ma ono na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich. Głównym celem działalności BP ODR w Pucku jest realizacja działania statutowego: „Wzrost poziomu i jakości życia mieszkańców obszarów wiejskich w efekcie pracy doradczej”, które ukierunkowane jest na 3 główne osie priorytetowe: • Wspieranie restrukturyzacji, modernizacji i rozwoju rolnictwa oraz umacnianie ekonomiczne gospodarstw i podnoszenie ich konkurencyjności; • Upowszechnianie systemów produkcji rolnej, w tym przyjaznych środowisku oraz dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów ochrony środowiska; • Oddziaływanie na przemiany i rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny obszarów wiejskich. W ramach priorytetów nasze działania doradcze skupiają się w głównej mierze na przedsięwzięciach informacyjno-szkoleniowych w zakresie: systemów agrotechnicznych i technologicznych, rozwiązywania organizacyjno-ekonomicznych problemów w gospodarstwach rolnych, rolnictwa ekologicznego i programów rolnośrodowiskowych, Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej i produkcji integrowanej, rozwoju małej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, promowania agroturystyki i walorów powiatu puckiego, unowocześniania wiejskiego gospodarstwa domowego, informowania o źródłach pomocy finansowej ze środków pochodzących z funduszy UE, planowania inwestycji w gospodarstwach rolnych oraz promowania produktów lokalnych i regionalnych. W ramach doradztwa grupowego, organizujemy seminaria powiatowe, pokazy, wyjazdy szkoleniowe na AgroShow Bednary, Dni Pola, Dni Kukurydzy, gdzie rolnicy mają możliwość zapoznania się z najnowszymi technologiami, co prowadzi do poprawy konkurencyjności ich gospodarstw rolnych, a także dostosowywania się do zmieniających warunków rynkowych. Ponadto wskazujemy możliwości pozyskiwania środków unijnych na sfinansowanie przedsięwzięć w gospodarstwach rolnych, a także na dostosowywanie gospodarstw do wymogów wzajemnej zgodności oraz na realizację programów rolnośrodowiskowych. Duża część wykonywanych przez nas zadań uwzględnia potrzeby powiatu. Zespół doradczy BP ODR Puck udziela m.in. pomocy w zakresie wypełniania wniosków o płatności 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego bezpośrednie i dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego, rozliczania kwot mlecznych oraz wypełniania wniosków dotyczących modernizacji gospodarstw. Przygotowujemy także biznesplany na potrzeby kredytowania ARiMR do oprocentowania w zakresie inwestycji związanych z zakupem gruntów rolnych, budową lub modernizacją budynków inwentarskich, zakupem maszyn i narzędzi rolniczych. Kurs ochrony roślin w Połczynie (grudzień 2011 r.) Pojawiają się wciąż nowe potrzeby rolników, a zarazem zadania, którym my, jako doradcy, musimy sprostać. Przestrzeganie zasad ochrony środowiska jest wyzwaniem, przed jakim stają obecnie mieszkańcy wsi. Pomagamy w rozwijaniu i pobudzaniu świadomości rolników, w tym zakresie, inspirujemy do działań zgodnych z obowiązującymi wymogami. Ważnym elementem działalności rolniczej jest ochrona roślin w gospodarstwach rolnych. Ma ona ogromne znaczenie w produkcji roślinnej, ale zarazem może pozostawać w sprzeczności z ochroną środowiska. W związku z tym BP ODR przeprowadza kursy chemizacyjne, dzięki którym rolnicy uzyskują uprawnienia i niezbędną wiedzę pozwalającą na bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin. Corocznie nasze biuro organizuje Powiatową Olimpiadę Młodych Producentów Rolnych. Niejednokrotnie zwycięzcy szczebla powiatowego byli laureatami szczebla wojewódzkiego, jak również reprezentowali powiat pucki w finale krajowym, osiągając bardzo dobre wyniki. 10 BP ODR w Pucku ściśle współpracuje z różnymi instytucjami działającymi na rzecz rolnictwa, bez których wsparcia realizacja wielu zadań byłaby niejednokrotnie bardzo trudna. Dobrze układa się współpraca z władzami gmin, starostwem, Pomorską Izbą Rolniczą, Bankiem Spółdzielczym w Pucku, Bankiem Spółdzielczym w Krokowej, a także instytucjami z otoczenia rolnictwa, takimi jak: „Schaap-Pol” w Połczynie, Biuro Handlu Opałem, Firma Pro-Cam z Tczewa, które corocznie są fundatorami nagród dla laureatów Olimpiady Młodych Producentów Rolnych. Współpracujemy również z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Pomorsko-Mazowiecką Hodowlą Ziemniaka w Celbowie, z firmami Lacpol w Słupsku, Polmlek w Gdańsku, z Zakładem Mleczarskim „Śnieżka” w Perlinie, z „Arlą” w Koszalinie oraz Zakładem Mleczarskim „Warmia” w Olsztynie. Pragniemy podziękować wszystkim firmom i instytucjom za dotychczasową współpracę i zapraszamy do dalszych wspólnych przedsięwzięć służących rolnikom powiatu puckiego. Dostarczamy rolnikom i mieszkańcom wsi niezbędnej wiedzy prawno-administracyjnej, w zakresie rozwoju obszarów wiejskich oraz unowocześniania gospodarstw domowych, warunkującej podejmowanie nowych działań o charakterze gospodarczym, umożliwiających uzyskanie dochodów poza rolnictwem. Wskazujemy możliwości wsparcia instytucjonalnego oraz pozyskiwania środków finansowych, w ramach dostępnych form pomocy z UE, a także korzyści ekonomiczne i społeczne wynikające z lokalnych powiązań pomiędzy producentami a usługodawcami turystyki wiejskiej oraz wzajemnej współpracy wszystkich podmiotów z samorządem gminnym. Budujemy świadomość nt. znaczenia lokalnego rynku produktów i promocji produktów tradycyjnych oraz jakości usług. Współpracujemy z kołami gospodyń wiejskich, z lokalnymi stowarzyszeniami, z powiatową stacją sa- 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego nitarno-epidemiologiczną, powiatowym inspektoratem weterynarii i urzędem skarbowym. Organizujemy szkolenia, przy współpracy z tymi jednostkami, które mają na celu podniesienie świadomości lokalnej społeczności w zakresie uregulowań prawnych oraz sanitarnych. Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Ziemi Puckiej 2011 Szkolenie „Prawno-administracyjne wymogi w prowadzeniu działalności pozarolniczej” W ramach działań promocyjnych, współorganizujemy coroczny Turniej Kół Gospodyń Wiejskich, który ma na celu zintegrowanie środowisk kobiecych, pielęgnowanie i popularyzowanie dziedzictwa kulturowego regionu, upowszechnianie życia kulturalnego, kultywowanie tradycji oraz promocję regionu. jących z usług doradczych. Jednym z najważniejszych elementów pracy doradczej jest wypracowanie przez doradców właściwego wizerunku wśród rolników, którzy biorą pod uwagę kompetencje doradcy oraz życzliwość obsługiwanych klientów. Pracownicy BP ODR w Pucku: mgr inż. Iwona Wielińska-Fołta p.o. kierownik BP ODR w Pucku tel. kom. 605 369 206 e-mail: [email protected] Kazimierz Kunz doradca rolny - gmina Puck tel. kom. 797 010 599 e-mail: [email protected] inż. Michał Korthals doradca rolnośrodowiskowy gmina Puck i gmina Gdynia Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Ziemi Puckiej 2011 Jesteśmy również współorganizatorem konkursu „Piękna Wieś”, którego celem jest wspieranie rozwoju wsi poprzez pobudzanie aktywności gospodarczej, kształtowanie ładu przestrzennego oraz pielęgnowanie środowiska naturalnego. Podsumowując, doradztwo rolnicze musi przystosowywać się do zmieniających się uwarunkowań, stając w obliczu nowych wyzwań pojawiających się wraz z przemianami gospodarczymi i społecznymi obszarów wiejskich. To proces, który przebiega nieustannie, w miarę pojawiających się nowych potrzeb rolników, a także innych mieszkańców wsi korzysta- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 tel. kom. 797 010 626 e-mail: [email protected] inż. Franciszek Roraff doradca rolnośrodowiskowy gmina Krokowa tel. kom. 797 010 627 e-mail: [email protected] Opracowała Iwona Wielińska-Fołta 11 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego III Wiosenne Targi Ogrodnicze w Starym Polu W dniach 28 – 29 kwietnia br., w Starym Polu, po raz trzeci odbyły się Wiosenne Targi Ogrodnicze. Organizatorem imprezy był Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu. Patronat medialny nad Targami objęli: Radio Gdańsk, Wrota Pomorza, Dziennik Bałtycki, Gazeta Malborska i Dziennik Elbląski. Impreza została zorganizowana z myślą o ogrodach, bo przecież wiosna to najlepsza pora na ich urządzanie i upiększanie. W III edycji Targów gościliśmy ok. 300 wystawców, w tym ok. 160 firm, które zaprezentowały bogatą ofertę materiału szkółkarskiego owocowego i ozdobnego, kwiaty doniczkowe, nasiona oraz rozsady warzyw i roślin rabatowych. Poza tym wystawiane były elementy architektury ogrodowej i wyposażenia mieszkań, a także nawozy i środki ochrony roślin. Nie zabrakło stoisk poświęconych ekologii, odnawialnym źródłom energii, produktom pszczelarskim, materiałom budowlanym, systemom grzewczym. Prezentowały się również firmy zajmujące się motoryzacją, obsługą rolnictwa oraz ubezpieczeniami. Na Wystawie Rzemiosła Artystycznego gościliśmy 40 twórców ludowych prezentujących: malarstwo, hafty, wyroby szydełkowe, rzeźbę, wyroby z bursztynu i srebra, gliny, wosku pszczelego, kowalstwo artystyczne, ceramikę oraz inne rękodzieło artystyczne. Na Targach można było posmakować regionalnych produktów kuli- narnych, które przygotowały panie z kół gospodyń wiejskich i wystawcy indywidualni. Dla miłośników zwierząt przygotowaliśmy wystawę gołębi i ptactwa ozdobnego. W wystawie uczestniczyło 20 hodowców, przedstawicieli Malborskiego Stowarzyszenia Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego oraz Elbląskiego Związku Hodowców Gołębi Rasowych i Drobiu Ozdobnego, a także prywatny hodowca. Zaprezentowali oni ciekawe, niezwykle barwne okazy ptaków. Wystawa ta cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem zwiedzających, zarówno dzieci, jak i dorosłych. Każdy, kto odwiedził targi, mógł zakupić interesujące go rośliny, nabyć sprzęt do swojego ogrodu, zamówić meble ogrodowe oraz skorzystać z wielu innych propozycji oferowanych przez wystawców. III Wiosenne Targi Ogrodnicze przebiegły przy sprzyjającej, wręcz letniej pogodzie. Zarówno wystawcy, jak i zwiedzający byli zadowoleni ze słonecznych i ciepłych dni, które sprzyjały zwiedzaniu i zakupom. Pogoda sprawiła, że Stare Pole odwiedziła większa liczba zwiedzających niż w ubiegłym roku. Większość z nich opuszczała tereny wystawowe z zakupionymi roślinami ozdobnymi i owocowymi, które z pewnością wzbogacą i upiększą okoliczne ogrody, posesje i mieszkania. Adam Kopeć Uwaga! W dniach 16 - 17 czerwca, w Oddziale PODR w Starym Polu, odbędą się następne targi – XIX Żuławskie Targi Rolne oraz XIII Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych, na które już teraz serdecznie Państwa zapraszamy. 12 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Pokaz oceny runi T Bydlęta są duszą rolnictwa: bez nich ani ciężary odbyte, ani rola uprawiana lub poprawiana być nie może. Trawy, siana są ich pokarmem: im więcey więc pożytecznych traw, tym więcey chować się może bydląt; im więcey bydląt, tym skuteczniej rolnictwo poprawi się. Ks. K. Kluk „O roślinach, ich utrzymaniu, rozmnożeniu i zażyciu” wiek XVII akim mottem posługiwał się profesor Roman Łyszczarz - wybitny znawca roślin łąkowo-pastwiskowych z Wydziału Rolnictwa i Biotechnologii Uniwersytetu Techniczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, obecny na pokazie oceny runi w Lubaniu k. Kościerzyny. Profesor wraz z grupą zainteresowanych poprawą wartości pokarmowej łąk i pastwisk, przemierzył połacie użytków zielonych - trwałych i przemiennych, omawiając każdą roślinę, jej wady i zalety, ponieważ skład botaniczny jest elementarnym i podstawowym wskaźnikiem potencjalnej wartości użytkowej zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych decydującym o wszelkich parametrach produkcyjnych zwierząt. Potrzebna jest do tego znajomość niewielu, bo zaledwie kilkunastu gatunków traw, kilku motylkowatych i kilkunastu ziół i chwastów. Każdy z gatunków ma przypisaną tak zwaną liczbę wartości użytkowej (LWU), w szerokiej skali od 10 do –3. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Najwyższą wartość mają gatunki uprawne, a więc takie, których nasiona produkuje się na plantacjach nasiennych i wykorzystuje w komponowaniu mieszanek łąkowych i pastwiskowych. Profesor oceniał zbiorowiska i udzielał wskazówek, co i jak można poprawić. Pokaz był połączony z prezentacją maszyn do zbioru zielonek z firmy Raitech Raiffeisen Agro-Technika Sp. z o.o., a atrakcyjne mieszanki z przeznaczeniem na kiszonki XXI wieku zaprezentowała firma Sowul & Sowul z Biskupca. Dużym zainteresowaniem cieszyły się elektryczne ogrodzenia, poidła i inne akcesoria niezbędne na pastwiskach zaprezentowane przez firmę Agri-Tech. Pan Stanisław Małachowski zachęcał rolników do korzystania z bogatej oferty różnego rodzaju traw i ich mieszanek. Sporządzanie mieszanek z dostosowaniem do konkretnych warunków daje możliwość wysokiego plonowania i podniesienia dla roślinności liczby wartości użyt- kowej. Dobrze urządzone pastwisko, wysokowartościowe łąki to droga do sukcesu dla gospodarstw wysoko produkcyjnych. Krowy o najwyższej produkcyjności powinny otrzymywać wyłącznie paszę pozyskiwaną ze zbiorowisk, których liczba wartości użytkowej jest wyższa od 8. Każde obniżenie wartości o jeden punkt zmniejsza wydajność o 1000 l. Tak więc ziołoroślowe łąki, których syntetyczny wskaźnik wartości użytkowej zazwyczaj mieści się w granicach 4,1 - 6,0, nadają się przede wszystkim do żywienia krów o rocznej wydajności odpowiednio od 4100 do 6000 litrów mleka. Zorganizowanie pokazu i wykorzystanie wiedzy i rozwiązań praktycznych było możliwe, dzięki życzliwości sponsorów: Agri-Tech z Pruszcza Gdańskiego, Raitech Raiffeisen Agro-Technika Sp. z o.o., Sowul&Sowul Sp. z o.o. z Biskupca i Centrali Nasiennej z Zielenina, którym w imieniu wszystkich uczestników składamy serdeczne podziękowania. Helena Artyszuk 13 Pomorska Izba Rolnicza 14 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej W dniu 8 maja br. odbyło się kolejne posiedzenie Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, podczas którego omówiono między innymi: - przygotowanie IV Walnego Zgromadzenia PIR; Termin IV WZ ustalono na dzień 18 czerwca br. w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej w Pruszczu Gdańskim. - organizację Pikniku Zbożowego i Pikniku Wołowego ze środków z Funduszu Promocji Produktów rolno-spożywczych w 2012 roku; Zarząd zaakceptował i podpisał wstępne porozumienie w sprawie ww. pikników i zlecił Dyrektorowi Biura zajęcie się organizacją i przygotowaniem całej imprezy. - organizacja półkolonii, dofinansowanych ze środków Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników dla dzieci i młodzieży do 16 roku życia; Zarząd zaproponował, aby przekazać tę informację do biur PIR i zebrać ewentualnie chętnych zajęciem się organizacją, naborem dzieci na niżej wymienione półkolonie. Uprzejmie informujemy, że są to 10-dniowe półkolonie (6 godzin Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 dziennie) dla dzieci i młodzieży szkolnej do 16. roku życia, których przynajmniej jedno z rodziców (prawnych opiekunów) jest ubezpieczone w pełnym zakresie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Odpłatność rodzica za udział dziecka w półkolonii wynosi około 60 zł. W programie półkolonii: wycieczki, gry, konkursy, zabawy, zajęcia sportowe, wyżywienie (śniadanie i obiad), ubezpieczenie, opieka kierownika, wychowawcy i medycz- na, materiały na zajęcia kulturalno-oświatowo-sportowe. Miejsce półkolonii - szkoła lub GOK na Państwa terenie. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt z Biurem Pomorskiej Izby Rolniczej w Pruszczu Gdańskim lub pod nr tel. (58) 303 19 39. Na zakończenie posiedzenia Zarząd zapoznał się ze stanem finansowym Izby i bieżącą działalnością Pomorskiej Izby Rolniczej. Renata Wiczling 15 Pomorska Izba Rolnicza Spotkanie Wojewody Pomorskiego z samorządem rolniczym W dniu 24 kwietnia odbyło się spotkanie Zarządu i Przewodniczących Rad Powiatowych z Wojewodą Pomorskim, Ryszardem Stachurskim. Było ono okazją do podsumowania osiągnięć Pomorskiej Izby Rolniczej w latach 2003 - 2011. Zaprezentował je Dyrektor Biura PIR W iodącymi tematami posiedzenia były wymarznięcia na terenie województwa pomorskiego. Przewodniczący i przybyli na spotkanie opisali skalę problemu na swoim terenie. Z relacji wynika, że najbardziej ucierpiały powiaty: kwidzyński, malborski, częściowo: gdański, starogardzki, sztumski i chojnicki. Wnioskiem wypływającym z poniesionych strat, było zwrócenie uwagi na obsiewanie pól odmianami, podatnymi na wymarzanie. Prowadzący posiedzenie Prezes Zenon Bistram zasugerował, aby korzystać z osiągnięć Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian, która zaleca jakie stosować odmiany. Wojewoda Pomorski powiedział, że wymarznięcie dotknęło 9 powiatów, powołano komisje w 43 gminach i ze swej strony dołoży starań, aby Wydział Zarządzania Kryzysowego wypełnił swoje zadania. Drugim ważnym tematem była dewastacja ekosystemu polderu Olszynka. Przybyli na posiedzenie przedstawiciele rolników szczegółowo omówili problemy, które dotykają ich gospodarstw. Wojewoda Pomorski obiecał, że będą organizowane dalsze spotkania, w celu rozwiązania zaistniałych problemów. Na zakończenie omówiono sprawy bieżące związane z funkcjonowaniem samorządu rolniczego. Zenona Mazurczyk 50-lecie utworzenia jednostki OSP Kołodzieje W dniu 29 kwietnia br., przy remizie strażackiej w Kołodziejach odbyły się uroczyste obchody 50-lecia utworzenia jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej Kołodzieje, w których brali udział, mię- 16 dzy innymi, przedstawiciele Pomorskiej Izby Rolniczej: Jan Michalski – Wiceprezes Zarządu PIR oraz Stanisław Anders – Członek Zarządu PIR. Anna Zaworska 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Chojnice W dniu 20 kwietnia br. w Urzędzie Miasta Brusy odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Chojnice. Przewodniczący Rady, Dariusz Dąbrowski przywitał członków Rady Powiatowej i przybyłych gości: Katarzynę Stasiek i Katarzynę Falgowską z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Chojnicach, Stanisława Piesika z ARiMR z Chojnic, w zastępstwie Kierownika ARiMR w Chojnicach - Marcina Goebela, Witolda Ossowskiego – Burmistrza Brus oraz licznie przybyłych sołtysów z gminy Brusy. W trakcie obrad dyskutowano o aktualnych przepisach i problemach weterynaryjnych występujących w trakcie kontroli w gospodarstwach rolnych, jak również zapoznano się z aktualnymi działaniami ARiMR. Gabriela Łozowicka Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Człuchów W dniu 24 kwietnia br., w Urzędzie Miasta Czarne odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Człuchów. Spośród zaproszonych gości, w posiedzeniu uczestniczyli członkowie Rady Powiatowej PIR, Włodzimierz Olszewski – Dyrektor ANR OT Gdańsk, Joanna Baszanowska - Administrator GNiAZ Bytów, Marian Wilczewski - Przewodniczący Zarządu Okręgowego Polskiego Związku Łowieckiego w Słupsku, Beata Wika-Czarnowska – Członek Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, Krzysztof Szymański - Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Człuchowie, Jan Zieniuk - Burmistrz Miasta Czarne. Dyskusję zdominowały następujące tematy: zagospodarowanie i sprzedaż gruntów z zasobu Skarbu Państwa w powiecie człuchowskim, a w szczególności plany wyłączenia 30% gruntów od dużych dzierżawców i możliwości nabycia tych gruntów przez rolników z danych gmin; problem szacowania szkód łowieckich i odszkodowań dla rolników oraz sposoby zapobiegania występowaniu szkód w uprawach; rola członków Izb Rolniczych, jako mediatorów, w komisjach do szacowania szkód; aktualne informacje z ARiMR oraz najnowsze zmiany w systemie dopłat obszarowych w 2012 roku. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Gabriela Łozowicka 17 Pomorska Izba Rolnicza XI Żuławski Dzień Europejskiej Techniki Rolniczej W dniu 18 maja 2012 roku Pomorska Izba Rolnicza uczestniczyła w XI Żuławskim Dniu Europejskiej Techniki Rolniczej, który odbył się w siedzibie firmy ROLTOP w Cedrach Małych. Dzień ten był połączony z obchodami 20-lecia istnienia firmy ROLTOP Sp. z o.o. Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej Zenon Bistram pogratulował Prezeso- wi ROLTOPU Markowi Kunze tak wspaniałego jubileuszu oraz wręczył okolicznościową statuetkę. Jak co roku, imprezie towarzyszył pokaz maszyn polowych, grill na świeżym powietrzu, występy artystyczne oraz inne atrakcje. Na zakończenie wśród odwiedzających zostały wylosowane nagrody rzeczowe. Wojciech Richert Majówka w Strzelinie D wa dni - 19 i 20 maja br.- trwały Targi RolnoKwiatowe w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie. Celem imprezy była promocja firm działających w otoczeniu rolnictwa, zajmujących się produkcją maszyn, urządzeń i narzędzi rolniczych oraz środków do produkcji. Temu celowi służyła zorganizowana wystawa. Liczną grupę wystawców stanowili producenci kwiatów rabatowych i balkonowych, drzew i krzewów ozdobnych oraz owocowych. Miłośnicy ładnych ogrodów i balkonów mogli więc na miejscu kupić odpowiednie rośliny. Imprezą towarzyszącą targom była wystawa zwierząt hodowlanych, a także futerkowych, ryb i ptaków. W drugim dniu targów ogłoszono wyniki konkursów „Bezpieczne gospodarstwo rolne”, „Hit Targowy”, „Najciekawsze stoisko targowe”, „Nalewka Słupska”. Hitem Targowym uznana została pelargonia mieszańcowa o dużych kwiatach koloru ciemnoczerwonego, a puchar Prezesa Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenona Bistrama, laureatowi wyróżnienia - Panu Józefowi Klimczukowi z Bruskowa Wielkiego, wręczył Delegat do Krajowej Rady Izb Rolniczych - Andrzej Tandek. Wręczając puchar pogratulował zwycięzcy i podziękował gospodarzom za organizację imprez targowych, które przyczyniają się do promocji produktów rolniczych i ogrodniczych. Zenona Mazurczyk fot. Bogdan Nowaczewski 18 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Z ŻYCIA ZRZESZENIA PRODUCENTÓW TRZODY CHLEWNEJ „KOCIEWIE” X Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Dnia 27 kwietnia br., w restauracji K2 w Borzechowie odbyło się X Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Zrzeszenia Producentów Trzody Chlewnej „Kociewie”. Z rzeszenie skupia w swoich szeregach ok. 150 rolników z powiatu starogardzkiego zajmujących się produkcją trzody chlewnej. W dobie wolnego rynku, pojedynczym producentom rolnym coraz trudniej sprostać rosnącym wymaganiom odbiorców produktów rolnych. Rolnikom zrzeszonym łatwiej utrzymać mocną pozycję i uzyskać przewagę. Wspólne działanie w zrzeszeniu ułatwia rolnikom dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania oraz do informacji rynkowej i naukowej. Pozwala to na lepsze wykorzystanie umiejętności i doświadczenia zawodowego rolnika, ponadto eliminuje walkę o klienta. Działając w grupie, rolnicy nie konkurują ze sobą o odbiorcę, a współpracują i wymieniają doświadczenia i niejednokrotnie pomagają sobie nawzajem. Podczas X Walnego Zebrania Producentów Trzody Chlewnej „Kociewie” wybrano Zarząd i Komisję Rewizyjną. Poprzedni Zarząd oraz Komisja Rewizyjna otrzymały od swoich delegatów jednogłośne absolutorium. „Nowym - starym” prezesem został Pan Lech Kolaska, który piastuje to stanowisko niezmiennie już od 10 lat. Nowy prezes został wybrany jednogłośnie. Na zebraniu wybrano także skład Zarządu. Do Zarządu zostali wybrani Pan Paweł Tuszyński, Pan Tadeusz Chełchowski, Pani Małgorzata Dahm, Pani Elżbieta Gromowska, Pan Sławomir Piotrowski oraz Pan Zbigniew Szwarc. Do komisji Rewizyjnej wybrano Pana Piotra Mokwę, Pana Arkadiusza Langowskiego oraz Pana Piotra Kielbratowskiego. Coroczne Walne Zebranie członków Zrzeszenia Producentów Trzody Chlewnej „Kociewie” jest okazją do wymiany doświad- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 czeń i pogłębiania wiedzy przez rolników. W spotkaniach tych biorą również udział przedstawiciele firm związanych z rolnictwem np. specjalizujących się w weterynarii, przedstawiciele firm paszowych, unasieniania i poprawy genetyki oraz utylizacji padłych zwierząt. Rolnicy chętnie uczestniczą w zebraniach i szkoleniach organizowanych przez zrzeszenie, a uzyskaną wiedzę z powodzeniem wdrażają w swoich gospodarstwach. Anna Zaworska 19 Pomorska Izba Rolnicza Waloryzacja rent strukturalnych W odpowiedzi na zapytanie Zarządu KRIR w sprawie waloryzacji rent strukturalnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało, że szczegółowe zasady dostępu do działania „Renty strukturalne” określone zostały w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Renty strukturalne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 (Dz.U. nr 109, poz. 750 z późn. zm.). Zarówno przepisy ww. rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Renty strukturalne” objętego PROW 2007-2013, jak i postanowienia PROW 2007-2013, określają wysokość renty i jej zwiększeń jako stałe kwoty, niepodlegające waloryzacji. Tak więc, podstawowa wysokość pomocy wynosi 1013 zł, wysokość renty strukturalnej może zostać zwiększona o 676 zł, jako dodatek na małżonka oraz o 102 zł, jeżeli rolnik przekaże gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni użytków rolnych większej niż 10 ha osobie w wieku poniżej 40 roku życia. Przedmiotowe przepisy wynikają z ograniczonej wysokości środków finansowych na to działanie oraz konieczności zapewnienia finansowania zobowiązań już podjętych w ramach PROW 2004- 2006 i PROW 2007-2013 i polegały na rezygnacji z corocznej waloryzacji rent strukturalnych. Niniejsza zmiana obowiązywała w ramach naboru wniosków przeprowadzonego w 2010 roku. W ramach wcześniejszych naborów wniosków o przyznanie renty strukturalnej, tj. przeprowadzonych w latach 2008 i 2009, wysokość renty strukturalnej była uzależniona 20 od aktualnego poziomu świadczeń emerytalnych, co oznaczało dokonywanie ich okresowej waloryzacji. Obecnie wysokość renty strukturalnej określona jest w wysokości stałej, nie podlegającej waloryzacji. Podstawowa wysokość renty strukturalnej została określona na podstawie kwoty najniższej emerytury w 2009 roku, tj. kwoty 675,10 zł i stanowi około 150% tej kwoty, tj. 1013 zł. MRiRW podkreśla, iż renty strukturalne w ramach PROW 2007 - 2013 są świadczeniem odmiennym od świadczeń emerytalno-rentowych przyznawanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Nie jest to świadczenie obowiązkowe i należne każdemu rolnikowi na jednakowych warunkach, ale tylko tym, którzy spełniają i akceptują wymagania wymienione w ww. rozporządzeniu, a także złożą wniosek w terminie ogłoszonym przez Prezesa ARiMR. Każdy rolnik, przechodząc na rentę strukturalną, indywidualnie i samodzielnie podejmuje decyzję, rozważając wszystkie aspekty tego zdarzenia, a także zapoznając się z przepisami prawa dotyczącymi niniejszego działania. Źródło: KRIR 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Konkurs Komisji Europejskiej dla 20-latków Komisja Europejska ogłosiła konkurs dotyczący jednolitego rynku, który skierowany jest do młodzieży urodzonej w 1992 r. D wudziestolatkowie mają teraz przed sobą całą swoją przyszłość, dlatego DG ds. Rynku Wewnętrznego i Usług zorganizowała konkurs „Pokolenie 1992”, aby zachęcić młodych ludzi do zastanowienia się nad jednolitym rynkiem i zadać im takie pytania, jak: „Jakie są Twoje nadzieje i oczekiwania?”, „Jak oceniasz jednolity rynek pod względem możliwości, ograniczeń, pracy i nauki?” Młodzi ludzie nie tylko będą bar- dziej świadomi zdobyczy jednolitego rynku, ale także podzielą się z nami swoimi doświadczeniami i opiniami na temat tego, co oznacza dla nich jednolity rynek. Komisja Europejska zapozna się i wykorzysta twórcze prace konkursowe w przyszłych kampaniach skierowanych do młodych ludzi. Konkurs dla dwudziestolatków zatytułowany „Pokolenie 1992”, który trwać będzie od kwietnia do września 2012 r., ma na celu nie tylko podniesienie świadomości na temat jednolitego rynku europejskiego wśród młodych obywateli, ale także zachęcenie do refleksji i dyskusji na temat roli jednolitego rynku w codziennym życiu młodych ludzi. Dwudziestolatkowie urodzeni w 1992 roku są zaproszeni do nadsyłania swoich twórczych prac na jeden z czterech tematów związanych z jednolitym rynkiem: edukacja i sprawy obywatelskie; praca i przedsiębiorczość; kultura i wypoczynek; konsumenci i środowisko. Wszyscy dwudziestolatkowie (studenci, pracownicy, poszukujący pracy, młodzi przedsiębiorcy, itd.) mogą wziąć udział w konkursie, przesyłając artykuł, wideo, fotografię, rysunek lub aplikację na smartfona na wybrany przez nich temat. Dwudziestu wyłonionych finalistów konkursu „Pokolenie 1992” zostanie zaproszonych na obchody Tygodnia Jednolitego Rynku w Brukseli, gdzie zostaną zaprezentowane ich prace twórcze, a zwycięzcy otrzymają nagrody. Mogą również zostać zaproszeni do udziału w uroczystościach krajowych. Źródło: ZMW 60-lecie działalności KGW z Tychnów Dnia 12 maja 2012 roku w Kwidzynie, w restauracji „Miła” odbyła się uroczystość z okazji 60-lecia działalności Koła Gospodyń Wiejskich w Tychnowach. W uroczystości tej wzięła udział m.in. Przewodnicząca Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kwidzyn Pani Kazimiera Ostrowska. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 21 Dla wsi i regionu Perspektywa zarabiania na agroturystyce a ekorozwój R ozwój turystyki wyprzedza nie tylko tradycyjne gałęzie gospodarki, takie jak np. przemysł samochodowy, ale także przemysły nowych technologii. Zatrudnienie w turystyce ciągle rośnie. Przewiduje się, że w 2015 roku około 14% zatrudnionych będzie pracowało właśnie w turystyce – co siódmy zatrudniony w krajach Unii Europejskiej. Chociaż w Polsce zatrudnienie w turystyce nie jest aż tak wysokie, to jednak prognozy dla jej rozwoju są bardzo optymistyczne. Pomimo wzrastającej konkurencyjności, zwłaszcza ze strony państw azjatyckich, Europa postrzegana jest jako kontynent wielkich możliwości – bogaty w zasoby naturalne i kulturowe. Rozwój komunikacji i transportu dodatkowo sprzyja podróżowaniu. Turystyka jest ważnym czynnikiem rozwoju ekonomicznego, zwłaszcza dla uboższych krajów lub regionów Unii Europejskiej. Umożliwia integrację między ludźmi, daje poczucie poszanowania dla różnorodności stylów życia, a powinna być także czynnikiem zrównoważonego rozwoju. Skutki rozwoju turystyki Współczesny turysta coraz częściej wybiera miejsca niezatłoczone, czyste, atrakcyjne przyrodniczo, korzystne zdrowotnie i umożliwiające aktywny wypoczynek. Jest świadomy wartości ekologicznych, a jednocześnie ma zdecydowanie wyższe wymagania odnoszące się do jakości usług. Te zmieniające się upodobania turystów i ekotrendy zapoczątkowały rozwój turystyki na obszarach wiejskich i „modę” na agroturystykę. Jednak nadmierne obciążenie danego obszaru turystyką może pozostawiać nieodwracalne szkody. Z jednej strony atrakcyjne warunki wypoczynku „na łonie natury”, a z drugiej negatywny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i społeczno-kulturowe, między innymi: - zabór ziemi i wody; - ubożenie krajobrazu - obiekty niepasujące do otoczenia, budynki wznoszone w obcych stylach, hotele-bloki na terenach wiejskich – dewastują naturalny krajobraz; - zanieczyszczenie powietrza i wód; - degradacja gleby i szkody w przyrodzie ożywionej (zanik bioróżnorodności, niszczenie ptasich gniazd, mrowisk, płoszenie zwierząt i wyginięcie niektórych gatunków); - szkody społeczno-kulturowe; zanik autentyczności kultury, zniekształcenie i ubożenie rękodzieła arty- 22 stycznego na rzecz produkcji pamiątek, często tandetnych i kiczowatych; - wzrost postaw konsumpcyjnych ludności miejscowej (wszystko za pieniądze), zmiana obyczajów, zanik tradycji, często zmiana zachowań dzieci i młodzieży (kradzieże, nielegalny handel, narkotyki itp.); - przeciążenie obiektów zabytkowych i zniszczenia materialne. Określa się, że turystyka przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego w 5 - 7%, dla porównania: przemysł w 40%, budownictwo w 20%, rolnictwa w 15%, a komunikacja w 15%. I chociaż turystyka nie jest największym „zatruwaczem” środowiska naturalnego, to i tak ma kolosalne znaczenie, ponieważ organizowana jest w miejscach najbardziej atrakcyjnych przyrodniczo. Turystyka a ekorozwój Utrzymanie środowiska naturalnego w dobrym stanie wymaga kreowania takiego kierunku rozwoju turystyki, który zainteresuje turystów innymi obszarami, niż te najbardziej atrakcyjne i oblegane. W latach 90-tych zaistniało pojęcie turystyki „łagodnej”, zrównoważonej, zgodnej z ekorozwojem, a jednocześnie wielofunkcyjnym rozwojem obszarów wiejskich. Ekorozwój zakłada: - rozwój turystyki, który będzie przyczyniał się do zachowania zasobów przyrody, jak również dziedzictwa kulturowego lokalnej społeczności, - propagowanie zdrowego i produktywnego stylu życia w harmonii z przyrodą, - rozwój turystyki przy udziale i wzroście dochodów miejscowej ludności, poprawiającej jakość życia, - szczególną dbałość o środowisko, - respektowanie międzynarodowych praw ochrony środowiska, - zbliżenie ludzi do siebie, otwartość i tolerancję. W założenia ekorozwoju doskonale może wpisywać się turystyka organizowana na obszarach wiejskich, zwłaszcza agroturystyka, w której równoważą się cele poznawcze i rekreacyjne. Wzajemna zależność pomiędzy lokalnymi zasobami (przyrody i krajobrazu, zasobami kultury materialnej i duchowej), zaspokajaniem potrzeb turystów a korzyściami społeczno-ekonomicznymi mieszkańców jest bardzo silna, taka jak w kostkach domina. Korzyści, jakie osiąga lokalna społeczność, wracają do środowiska naturalnego i społeczno-kulturowego w zamian za możliwość korzystania z nich na nowo. 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Główne założenia turystyki zrównoważonej, organizowanej na wsi, to: - korzystanie ze środowiska w sposób łagodny, - serwowanie wyżywienia opartego o dobre lokalne produkty, - dostarczenie dodatkowych dochodów mieszkańcom wsi. Usługi agroturystyczne to usługi turystyczne świadczone w gospodarstwach rolnych bez naruszania ich dotychczasowej, podstawowej funkcji produkcyjnej i przy zachowaniu cennych walorów kulturowo-społecznych wsi. Atutem oferty agroturystycznej jest silny związek z gospodarstwem rolnym i możliwości wypoczynku w otoczeniu przyrodniczym. Jaka powinna być oferta agroturystyczna? Każdy rolnik, prowadzący gospodarstwo agroturystyczne, musi mieć świadomość, że prowadzona przez niego działalność nie może być sprzeczna z ochroną środowiska. W związku z tym powinien dążyć do utrzymania warunków, które w pełni będą oddawały walory wiejskiego wypoczynku. Gospodarze swoim zachowaniem powinni dawać przykład ekologicznego sposobu życia i poszanowania przyrody. W praktyce każdą formę turystyki na obszarach wiejskich oferuje się jako agroturystyczną, w której propozycja wypoczynku, czy oferowana baza noclegowa i wyżywienie, mają niewiele wspólnego z ekoprzyjaznym charakterem usługi. Oferta agroturystyczna powinna uwypuklać odmienny od miejskiego sposób życia oraz związek wypoczynku z walorami przyrodniczo-krajobrazowymi, tym bardziej że maleje zapotrzebowanie na odpoczynek pasywny – „sielski, jak u babci” czy „wczasy pod gruszą”. Oprócz standardowych usług, jakimi są oferowane noclegi i wyżywienie, trzeba dążyć do wychodzenia naprzeciw oczekiwaniom gości i budować produkt wykorzystujący lokalne zasoby, który połączy propozycje również innych usługodawców tak, by turysta nie miał czasu na nudę. Zatem wskazane jest partnerstwo w działaniu! Pomysły rodzą się podczas szkoleń, rozmów, spotkań, gdzie odkrywamy niedoceniane dotychczas walory miejsc, w których mieszkamy. Aktywne formy wypoczynku oferowane przez gospodarstwa agroturystycznego to np.: • Spacery i wycieczki piesze. Mogą to być kilkugodzinne spacery organizowane w obrębie gospodarstwa, jak również dłuższe po okolicy, a nawet dalsze w formie jedno- i wielodniowych wycieczek. Przyjazne środowisku i promujące ekoturystykę są „Zielone Szlaki”, np. Szlak Warmińskich Grodzisk. Przy takich propozycjach zawsze jest potrzebne: oznakowanie szlaków (dróg, ścieżek, po których można wędrować), przygotowanie mapek okolicy, zaznaczenie miejsca zakwaterowania, zamieszczenie informacji dotyczących wszystkich ciekawostek, Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 określenie czasu i stopnia trudności pokonywania poszczególnych odcinków. Mogą to być ścieżki edukacyjne prezentujące florę i faunę, połączone z opisami na temat napotykanych okazów, ławkami i tablicami informacyjnymi. • Przyjemną i ekoprzyjazną formą rekreacji aktywnej są wycieczki rowerowe. Z takich specjalistycznych ofert korzystają najczęściej turyści uprawiający turystykę rowerową. Przyjeżdżają wówczas ze swoim sprzętem, korzystają z zakwaterowania, lokalnych produktów, możliwości przewiezienia bagaży i oznakowanych szlaków rowerowych. Mniej zaawansowani rowerzyści będą oczekiwali możliwości wypożyczenia roweru na miejscu. Podobnie, jak przy wędrówkach pieszych, konieczne jest oznakowanie i opisanie proponowanych szlaków rowerowych, przygotowanie mapek oraz innych użytecznych informacji (m.in. z zaznaczeniem miejsc, gdzie można nabyć posiłek, punktów widokowych, kąpielisk i innych atrakcji). Usługodawca ponosi odpowiedzialność za stan techniczny oferowanego sprzętu. • Gospodarstwa położone nad wodą muszą liczyć się z zainteresowaniem gości rekreacją na wodzie. Mile będzie widziany sprzęt pływający: kajaki, łodzie, rowery wodne i wszelkie oferty wykorzystujące akweny wodne, tworzone najczęściej z kooperantami (turystyka żeglarska, spływy kajakowe). Bardzo ciekawą ofertę można przygotować dla wędkarzy. • Rekreacja konna – nauka jazdy konnej, rajdy konne, wycieczki i przejażdżki pojazdami konnymi. • Ścieżki zdrowia, wczasy odchudzające lub rehabilitacyjne, poprawiające kondycję, to propozycje ciekawe i przedłużające sezon. • Dobrym spędzaniem wolnego czasu jest grzybobranie, degustacje potraw regionalnych i wspólne, organizowane przez kilka gospodarstw – imprezy lub konkursy. Niezwykle ważne jest, by przy każdym rodzaju aktywnego wypoczynku, zapewnić turystom pełne bezpieczeństwo. Przejażdżki konne to jedna z form aktywnego wypoczynku oferowana przez gospodarstwa agroturystyczne 23 Dla wsi i regionu Proekologiczne działania gospodarstw agroturystycznych Każdy region ma swoją specyfikę. Trzeba jednak zadbać o to, żeby propozycje oferowane turystom wpisywały się w naturalne zasoby danego miejsca i nie powodowały degradacji środowiska. Pojedyncze gospodarstwo agroturystyczne nie jest w stanie przyczynić się do szerszych proekologicznych zmian na wsi. Do tego potrzebne są działania zespołowe lokalnych społeczności, samorządów i często podstawy prawne. Każdy jednak usługodawca agroturystyki, odpowiedzialny za swój biznes, zadba o to, by miejsce, w którym mieszka i pracuje służyło następnym pokoleniom. Temu celowi będą służyły proekologiczne działania, prowadzone na co dzień przez każdego przedsiębiorcę. Do oczywistych zachowań, niewymagających nakładów finansowych, będą należały działania na rzecz porządku, estetyki, ekonomicznego gospodarowania domowym budżetem i konsekwentnego ograniczania stosowania środków chemicznych, zwłaszcza przy produkcji i przygotowywaniu żywności. Warto też podjąć szersze działania, między innymi: • Zmniejszanie zużycia energii. Coraz powszechniejsze, zwłaszcza w krajach Europy Zachodniej, jest wykorzystywanie energii, produkowanej ze źródeł odnawialnych (energia wiatru, słońca, wody np. baterie, kolektory słoneczne, wiatraki, małe elektrownie wodne, biogaz). Urządzenia te są kosztowne, lecz w krótkim czasie nakłady zwracają się. Można również skorzystać z dotacji unijnych przeznaczonych na te cele. Aby zmniejszyć zużycie energii, można używać w gospodarstwie domowym energooszczędnych urządzeń i żarówek, wyłączać te urządzenia, kiedy nie są aktualnie używane i zadbać o ich stan techniczny. • Zmniejszanie zużycia wody – to konieczność wynikająca z niekorzystnego bilansu wodnego w naszym kraju, a także ze względów finansowych. Zużycie wody można ograniczyć, montując w łazienkach kabiny prysznicowe zamiast wanien, urządzenia mieszające wodę z powietrzem i zmniejszające przepływ wody, ograniczniki zużycia wody w spłuczkach WC oraz dbając o stan techniczny urządzeń. Warto wiedzieć, że 12 kropli spadających z nieszczelnego kranu w ciągu sekundy to 21,6 litrów wody na dobę, umycie się pod natryskiem – 30 – 50 litrów wody, a kąpiel w wannie – 80 - 200 litrów, mycie samochodu przy pomocy węża to około 300 l wody, a podlewanie ogrodu to już 1020 litrów w ciągu 1 godziny. • Zmniejszanie i oczyszczanie ścieków - najlepiej, aby każde gospodarstwo, tam gdzie brak sieci kanalizacyjnej, zorganizowało odprowadzanie ścieków do przydomowej oczyszczalni ścieków. Należy ograniczyć użytkowanie detergentów i innych środków piorących, zmniejszyć użytkowanie środków dezynfekujących, eliminować wykorzystanie wybielaczy 24 Kolektory słoneczne montowane na obiektach turystycznych pozwalają oszczędzać energię optycznych i chloru, przy zakupie środków piorących wybierać te, które nie zawierają fosforu. • Ograniczanie ilości odpadów - w gospodarstwie ekoprzyjaznym wszystkie odpady organiczne powinny być kompostowane. Staramy się ograniczyć do minimum zakup produktów w opakowaniach plastykowych, najlepiej jeśli byłyby to opakowania zwrotne lub papierowe. Zamiast plastykowych, jednorazowych naczyń, serwet i innych artykułów, stosować tylko wielokrotnego użytku. Jeśli na terenie gminy zorganizowany jest odbiór surowców wtórnych, należy segregować odpady i wywozić je zgodnie z ustalonym systemem. Nie należy kupować rzeczy i urządzeń, które są zbędne. • Stosowanie w żywieniu turystów produktów wysokiej jakości. Autentyczne gospodarstwo agroturystyczne dba o to, by posiłki przygotowywane dla turystów oparte były o lokalne produkty z gospodarstw (najlepiej ekologicznych). Unikajmy chemii. Zamiast kupować sztucznie barwione napoje, podajmy np. kompot, herbatkę miętową, wodę z cytryną. • Działania na rzecz ochrony przyrody - upowszechnianie informacji na rzecz ekorozwoju, edukacja ekologiczna turystów, zachęcenie i ułatwienie turystom działań przyjaznych środowisku, poszanowanie istniejących parków i rezerwatów przyrody, ochrona śródpolnych i śródleśnych oczek wodnych, zadrzewień śródpolnych, miejsc naturalnego występowania ziół, przeciwstawienie się wypalaniu ściernisk i poboczy dróg, ochrona dawnych odmian roślin uprawnych, ogrodowych i sadowniczych oraz dawnych ras zwierząt gospodarskich, wprowadzenie do uprawy ziół i roślin miododajnych oraz pszczelarstwa. Przykłady ekoprzyjaznych działań można mnożyć, rzecz jednak w tym, żeby stosować takie rozwiązania, które spowodują, że wieś będzie atrakcyjnym miejscem pracy i wypoczynku. Dbałość o środowisko i ciekawa ekoprzyjazna oferta podniesie rangę gospodarstwa agroturystycznego i pomoże wygrać z konkurencją. Iwona Wielińska-Fołta 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 marca 2012 r. poz. 364/2012 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 kwietnia 2012 r. poz. 425/2012 Ustawa z dnia 13 kwietnia 2012 r. poz. 460/2012 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2012 r. poz. 480/2012 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 maja 2012 r. poz. 495/2012 Dotyczy Istotne informacje Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych mających zastosowanie do nasienia bydła Data ogłoszenia: 4 kwietnia 2012 r. Data wejścia w życie: po dniu ogłoszenia. Wprowadzenia programu wykrywania występowania zakażeń wirusem choroby niebieskiego języka na 2012 r. Data ogłoszenia: 19 kwietnia 2012 r. Data wejścia w życie: 3 maja 2012 r. Zmiany ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw Data ogłoszenia: 27 kwietnia 2012 r. Ustawa wchodzi w życie: po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem: 1) art. 1, pkt 14 i 18, które wchodzą w życie z dniem 1 maja 2012 r.; 2) art. 1, pkt 3 w zakresie art. 86,b i art. 1, pkt 11 w zakresie art. 92 b, ust. 1, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Krajowych laboratoriów referencyjnych Data ogłoszenia: 4 maja 2012 r. Data wejścia w życie: 18 maja 2012 r. Zmiany rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus Data ogłoszenia: 10 maja 2012 r. Data wejścia w życie: 11 maja 2012 r Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 kwietnia 2012 r. poz. 506/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Data ogłoszenia: 11 maja 2012 r. Data wejścia w życie: 25 maja 2012 r. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 kwietnia 2012 r. poz. 507/2012 Zmiany rozporządzenia w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Data ogłoszenia: 11 maja 2012 r. Data wejścia w życie: 25 maja 2012 r. Wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach niosek gatunku kura (Gallus gallus)” na lata 2012 i 2013 Data ogłoszenia: 15 maja 2012 r. Data wejścia w życie: z dniem następnym po dniu ogłoszenia. Szczegółowego zakresu informacji o prowadzonych ocenach oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko Data ogłoszenia: 17 maja 2012 r. Data wejścia w życie: 16 czerwca 2012 r. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 kwietnia 2012 r. poz. 517/2012 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 kwietnia 2012 r. poz. 529/2012 Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 25 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Ryczałt czy zasady ogólne VAT – świadomy wybór rolnika (cz. I) T emat podatku VAT w rolnictwie już od dłuższego czasu cieszy się dużym zainteresowaniem producentów rolnych. Pozostać w systemie ryczałtowym czy przejść na zasady ogólne, ze wszystkimi tego konsekwencjami? - to pytanie, które zadaje sobie coraz więcej rolników i to niekoniecznie już tylko tych „dużych”. Zagadnienie to powraca zdecydowanie częściej wówczas, gdy gospodarstwo rolne planuje przeprowadzić inwestycyje związane z budową, remontem budynków czy budowli służących produkcji rolnej, polepszenie infrastruktury technicznej gospodarstwa czy zakup maszyn, sprzętu lub urządzeń rolniczych. W opinii wielu fachowców oraz samych podatników podatku VAT - szczególnie tych, którzy prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą, jest on jednym z najbardziej skomplikowanych, budzących wiele niejasności i wątpliwości rodzajem podatku funkcjonującym w polskim systemie podatkowym. W związku z tym, chciałabym na łamach miesięcznika PWR przybliżyć Państwu ten temat i szerzej omówić zasady funkcjonowania podatku VAT, ze szczególnym uwzględnieniem działalności rolniczej, aby ewentualna decyzja: „pozostaję na ryczałcie” lub „przechodzę na zasady ogólne VAT” była do końca świadomym, opartym na wiedzy wyborem rolnika. Co to jest VAT? Podatek od towarów i usług nazywany jest powszechnie podatkiem od wartości dodanej - Value Addet Tax - stąd skrót VAT. Jest to rodzaj podatku obrotowego, płaconego od sprzedaży towarów lub świadczenia usług. Istotą tego podatku jest to, że opodatkowaniu podlega jedynie wartość dodana w każdej fazie obrotu, tj. surowcowej, wytwórczej i handlowej towaru bądź usługi. Podatek obliczany jest od podstawy opodatkowania. Do zapłaty nie przypada jednak cała kwota, lecz pomniejszona o kwotę podatku zapłaconego przy nabyciu towaru lub usługi. Rzeczywistym i ostatecznym podatnikiem tego podatku jest konsument. To właśnie on ponosi ciężar tego podatku, gdyż dalej nie ma go już na kogo przerzucić. W Polsce podatek VAT funkcjonuje od 1993 roku, ale obrót rolny został nim objęty dopiero od 4 września 2000 roku. Wprowadzono wówczas konstrukcję zryczałtowanego zwrotu VAT dla rolników oraz opodatkowano sprzedaż produktów rolnych 3-procentową stawką VAT. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało jednak konieczność dostosowania polskiego prawa podatkowego do przepisów prawa unijnego. W tym celu została uchwalona nowa ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, któ- 26 ra - wielokrotnie nowelizowana - obowiązuje do dnia dzisiejszego. Zgodnie z tą ustawą, w chwili obecnej funkcjonują dwie metody rozliczania podatku VAT w rolnictwie. Polski rolnik może korzystać z: • systemu ryczałtowego lub • podlegać opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych. System ryczałtowy rozliczania podatku VAT Status rolnika ryczałtowego posiada rolnik dokonujący dostawy (tzn. sprzedaży) produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, które korzystają ze zwolnienia VAT na podstawie art. 43, ust. 1, pkt 3 ustawy o VAT. Zgodnie z ustawą, produkty rolne są to towary wymienione w załączniku nr 2 do ustawy oraz towary wytworzone z nich przez rolnika ryczałtowego, pochodzące z jego własnej działalności rolniczej przy użyciu środków zwykle używanych w gospodarstwie rolnym, leśnym i rybackim. Wykaz usług rolniczych również zawiera załącznik nr 2 do tejże ustawy. Myślę, że zasady systemu ryczałtowego są wszystkim dobrze znane z racji funkcjonowania większości rolników w tym systemie oraz z racji częstego poruszania tego zagadnienia w różnych publikacjach. Jednak dla przypomnienia - system ryczałtowy został wprowadzony po to, aby umożliwić rolnikom odzyskanie zryczałtowanego zwrotu podatku z tytułu nabywania przez nich niektórych środków produkcji dla rolnictwa opodatkowanych VAT. Kwota w wysokości 7% stawki zryczałtowanego zwrotu podatku VAT wypłacana jest rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę produktów i usług rolniczych. Transakcja zakupu produktu rolnego lub usługi od rolnika ryczałtowego dokumentowana jest w sposób szczególny. To nie sprzedawca, lecz nabywca i dodatkowo tylko ten, który jest czynnym podatnikiem VAT wystawia w dwóch egzemplarzach 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym fakturę VAT RR. Oryginał faktury przekazuje rolnikowi, kopię zaś pozostawia sobie. Powyższa faktura, oprócz podstawowych, wymaganych przepisami danych, powinna dodatkowo zawierać oświadczenie rolnika w brzmieniu: „oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43, ust. 1, pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług”. Warto zaznaczyć, że w przypadku umów kontraktacji lub innych umów o podobnym charakterze, rolnik ryczałtowy ma możliwość złożenia takiego oświadczenia tylko raz, w okresie obowiązywania takiej umowy. Wówczas takie oświadczenie sporządzane jest jako odrębny dokument w 2 egzemplarzach i oryginał przekazywany jest nabywcy. Należy pamiętać, że w przypadku rezygnacji ze zwolnienia jako ryczałtowiec i przejściu na zasady ogólne VAT, rolnik składający wcześniej takie oświadczenie, powinien niezwłocznie poinformować o tym fakcie nabywcę swoich produktów. Rolnik ryczałtowy zwolniony jest z wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji sprzedaży, składania deklaracji VAT oraz dokonywania zgłoszenia rejestracyjnego. Ma jednak obowiązek przechowywać oryginały faktur VAT RR i kopie oświadczeń przez okres 5 lat, licząc od końca roku, w którym faktura została wystawiona. Powinien posiadać także rachunek bankowy, co nie wynika z obowiązku bezpośrednio na niego nałożonego, ale z warunku postawionego nabywcy produktów lub usług rolniczych. Rozliczenie podatku VAT z faktur VAT RR, w porównaniu do zwykłych faktur obwarowane jest dodatkowymi warunkami. Zryczałtowany zwrot podatku VAT zwiększa u nabywcy produktów lub usług rolnych kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym dokonał on zapłaty, jednak dopiero wtedy, gdy spełnione zostaną określone przepisami wymogi: • nabycie produktów rolnych związane było z dostawą opodatkowaną, • zapłata należności, obejmująca także kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż 14. dnia od dnia zakupu, z wyjątkiem, gdy rolnik określił dłuższy termin płatności, • w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności zostały podane numer i data wystawienia faktury lub na fakturze potwierdzającej zakup podano dane identyfikacyjne dokumentu stwierdzającego zapłatę. Rozliczania podatku VAT przez rolnika ryczałtowego prowadzącego dodatkową działalność gospodarczą Omawiając system ryczałtowy, trzeba koniecznie przybliżyć zagadnienie związane z rozliczaniem podatku VAT w przypadku prowadzenia przez rolnika ryczałtowego jeszcze dodatkowej działalności gospodarczej. Co do zasady, rolnik ryczałtowy, sprzedający inne produkty niż pochodzące z jego własnej działal- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 ności rolniczej, podlega przepisom ustawy o podatku VAT na zasadach ogólnych. Jeżeli więc rolnik ryczałtowy, oprócz dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji rolnej oraz świadczenia usług w zakresie rolnictwa, dostarcza inne produkty lub świadczy inne usługi, w tym również agroturystyczne, musi dokonać wyboru jednej z trzech opcji rozliczania podatku VAT z urzędem skarbowym: • może korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy w zakresie własnej produkcji rolnej oraz skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT z tytułu pozostałych dostaw i świadczenia usług - do przekroczenia limitu obrotu, • może korzystać ze zwolnienia jako rolnik ryczałtowy i jednocześnie rozliczać VAT na zasadach ogólnych z tytułu dodatkowej działalności gospodarczej, • może zrezygnować ze statusu rolnika ryczałtowego i zarejestrować się jako czynny podatnik VAT i wówczas cała działalność łącznie (tzn. rolnicza i ta dodatkowa) będzie podlegać opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych. Ze zwolnienia podmiotowego z VAT, o którym mowa powyżej, mogą korzystać tzw. „drobni przedsiębiorcy”, czyli takie podmioty prowadzące działalność gospodarczą, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczy łącznie w poprzednim roku podatkowym 150 000 zł (bez kwoty podatku). Limit uprawniający do tego zwolnienia dotyczy także tych podmiotów, którzy rozpoczynają działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego, tylko że wówczas należy go przeliczyć proporcjonalnie do okresu prowadzonej działalności gospodarczej. Dla przykładu: kwota uprawniająca do zwolnienia podmiotowego w przypadku rozpoczęcia działalności gospodarczej 7 maja 2012 roku wyniesie 97 951 zł, co wynika z wyliczenia: 150 000 zł limit roczny x 239 / 366 liczba dni prowadzenia działalności do końca roku liczba dni w roku podatkowym Z momentem przekroczenia przypadającej kwoty limitu, powstanie obowiązek podatkowy. Opodatkowaniu podlegać będzie jedynie nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. Istotne jest, iż do limitu obrotu, w przypadku rolnika ryczałtowego, nie wlicza się sprzedaży produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej. Rolnicy, którzy z jednej strony korzystają ze zwolnienia z podatku VAT jako rolnicy ryczałtowi, z drugiej 27 Zarządzanie gospodarstwem rolnym zaś np. z tytułu uruchomienia pozarolniczej działalności gospodarczej chcieliby skorzystać ze zwolnienia podmiotowego powinni pamiętać, że podmioty dokonujące sprzedaży niektórych wyrobów i usług, wymienionych szczegółowo w art. 113, ust. 13 ustawy o VAT są niestety z tego zwolnienia wyłączone. Ponadto zwolnienie nie obowiązuje także w przypadku importu towarów i usług, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dostaw towarów, dla których podatnikiem jest nabywca oraz świadczenia niektórych usług, dla których podatnikiem jest ich usługobiorca (jest to tzw. wyłączenie przedmiotowe). Podatnicy zwolnienia podmiotowego mają obowiązek prowadzenia dziennej ewidencji sprzedaży na potrzeby podatku VAT. Ważna uwaga - sytuacja ta dotyczy również rolników ryczałtowych świadczących usługi agroturystyczne, którzy nie mają zarejestrowanej działalności i nie płacą z tego tytułu podatku dochodowego. Taka uproszczona, dzienna ewidencja sprzedaży może być prowadzona w dowolnej formie, gdyż nie ma w tym zakresie żadnych wymogów prawnych. Ma jednak umożliwiać ustalenie momentu, w którym podatnik przekroczy kwotę limitu uprawniającą go do zwolnienia. Trzeba koniecznie dodać, że zgodnie z przepisami ustawy o VAT, brak jakiejkolwiek ewidencji lub prowadzenie jej w sposób nierzetelny może skutkować tym, że urząd skarbowy dokona oszacowania przychodu i opodatkuje go w całości 23-procentową stawką podatku VAT. Przykład uproszczonej ewidencji sprzedaży na potrzeby podatku VAT Kwota sprzedaży w danym dniu w zł Kwota sprzedaży narastająco w zł - 92 540 4.11.2011 1 100 93 640 5.10.2011 3 200 96 840 Data z przeniesienia Rolnik ryczałtowy, dokonujący dostawy produktów rolnych lub świadczący usługi rolnicze, które są zwolnione od podatku VAT na podstawie art. 43, ust. 1, pkt. 3, może zrezygnować z tego zwolnienia i rozliczać się jako podatnik VAT czynny. Warunek, jaki musi obecnie spełnić, to tylko dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego na formularzu urzędowym VAT-R w odpowiednim US. Nie musi już wykazywać obrotu 20 tys. zł w roku poprzednim ani prowadzić wcześniej ewidencji sprzedaży – wymóg ten został już zniesiony! Warto wiedzieć, że decyzja o rezygnacji nie jest decyzją ostateczną. Po upływie 3 lat od daty rezygnacji rolnik może ponownie powrócić do zwolnienia, ale w wielu przypadkach może to pociągać za sobą konsekwencje finansowe w postaci korekty kwot podatku odliczonego. Jednak o tym oraz o rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych w następnym wydaniu miesięcznika PWR. Jolanta Wesołowska 28 Rynek zbóż Na początku kwietnia br., ograniczona podaż zbóż do skupu (szczególnie pszenicy), przy wzmożonym zapotrzebowaniu rolników na wysokiej jakości zboże jare do przesiewów, wpłynęła na dalszy wzrost ich cen. Według danych uzyskanych z podmiotów objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW, w dniach 2 - 8 kwietnia 2012 r. przeciętna cena skupu pszenicy konsumpcyjnej była o 5% wyższa od notowanej miesiąc wcześniej, kształtując się na poziomie 856 zł/t. Niższa (o 0,7%) niż przed miesiącem była tylko cena żyta konsumpcyjnego, która wynosiła 860 zł/t. Od października 2011 r. żyto jest najdroższym zbożem w krajowym skupie. W tym roku, w Polsce należy spodziewać się kolejnego zmniejszenia zbiorów zbóż. GUS ocenił, że jesienią 2011 r. zasiano ponad 4,4 mln ha zbóż, tj. o blisko 18 tys. ha mniej niż rok wcześniej. Stan zasiewów zbóż jesienią 2011 r., przed wejściem w stan zimowego spoczynku, był lepszy niż przed rokiem. Jednak w związku z dużymi zimowymi stratami, spowodowanymi wymarznięciem upraw (według MRiRW około 1,4 mln ha), wiosną wystąpiła potrzeba ponownego obsiania tych plantacji. Plony zbóż jarych, nawet przy poprawie agrotechniki (w tym m.in. zwiększeniu poziomu nawożenia gleb i ochrony roślin), są mniejsze niż zbóż ozimych. Jednak decydujący wpływ na poziom i jakość zbiorów będą miały warunki agrometeorologiczne w okresie wegetacji, a zwłaszcza w ostatniej jej fazie oraz w okresie żniw. Przewiduje się, że przy przeciętnych warunkach agrometeorologicznych, zbiory zbóż w 2012 r. mogą być o 5 - 10% mniejsze niż w poprzednim roku oraz od średniej wieloletniej (26,7 mln ton). Ocenia się, że w sezonie 2011/2012 nastąpiło zmniejszenie chłonności krajowego rynku zbóż, w wy- 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Zarządzanie gospodarstwem rolnym Prognoza cen rynkowych produktów rolno-żywnościowych niku pogłębienia się redukcji pogłowia trzody chlewnej. Dalszemu zwiększeniu może jednak ulec produkcja żywca drobiowego i mleka, przy nieco mniejszej produkcji wołowiny. Przewidywane jest niewielkie zmniejszenie wykorzystania ziarna w przemyśle. Natomiast zużycie ziarna do siewu prawdopodobnie wzrośnie. W całym sezonie 2011/2012 krajowe zapotrzebowanie na zboże może być o 1% mniejsze niż w poprzednim sezonie, kształtując się na poziomie 27,4 mln ton. Przewiduje się, że w wyniku niekorzystnych dla producentów żywca relacji cen, w sezonie 2012/2013 należy liczyć się z dalszym spadkiem pogłowia trzody chlewnej, co może spowodować, że krajowe zapotrzebowanie na zboża będzie mniejsze niż w sezonie 2011/2012. Polski eksport zbóż i przetworów zbożowych jest znaczący, pomimo mniejszych zbiorów. Według danych Ministerstwa Finansów, w okresie ośmiu miesięcy sezonu 2011/2012 (tj. lipiec 2011 – luty 2012) z kraju wywieziono 1,3 mln ton ziarna zbóż (w tym m.in.: 694 tys. ton pszenicy, 345 tys. ton kukurydzy, 115 tys. ton jęczmienia, 83 tys. ton żyta), tj. o około 3% mniej niż w tym samym okresie sezonu 2010/2011. Eksport produktów pierwotnego przetwórstwa był o 1% większy niż przed rokiem, a produktów wtórnego przetwórstwa o 2% większy. Import ziarna, w okresie ośmiu miesięcy sezonu 2011/2012, był o 30% większy niż rok wcześniej i wyniósł 982 tys. ton (w tym pszenica stanowiła 59%, kukurydza 23%, a jęczmień 12%). Więcej (o 3%) zaimportowano również produktów wysoko przetworzonych. Prognozuje się, że w porównaniu do poprzedniego roku gospodarczego przywóz zbóż w sezonie 2011/2012 obniży się o 9% i ukształtuje się na poziomie około 2 mln ton. Przedmiotem importu będzie głównie ziarno wysokojakościowe, którego niedobory w kraju będą prawdopodobnie równie duże, jak sezon wcześniej. W sezonie 2012/2013, eksport zbóż i przetworów zbożowych z Polski może być mniejszy od przewidywanego na sezon 2011/2012 ze względu na mniejsze zasoby (zbiory i zapasy). Ocenia się, że import znacząco wzrośnie, z uwagi na konieczność uzupełnienia braków w podaży krajowego ziarna. Na handel zagraniczny Polski duży wpływ będą miały relacje cen zbóż krajowych do notowanych w pozostałych państwach UE, zwłaszcza położonych najbliżej. Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową, Zespół Ekspertów ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż do września 2012 r. mogą kształtować się następująco: Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Wyszczególnienie J.m. Pszenica ogółem Pszenica konsumpcyjna Żyto 2012 r. czerwiec wrzesień zł/t 820 – 860 720 – 770 zł/t 870 – 910 750 – 800 zł/t 800 – 840 670 - 720 Rynek wieprzowy Spadek produkcji trzody chlewnej w Polsce oraz duży popyt na wieprzowinę na rynkach zagranicznych wpłynęły na wzrost cen żywca wieprzowego. Według danych GUS, w lutym 2012 r. za 1 kg żywca wieprzowego dostawcy otrzymywali przeciętnie 5,34 zł, tj. o 3% więcej niż w styczniu br. oraz o 35% więcej niż w lutym 2011 r. Bariera popytu krajowego i niższe niż w Polsce ceny w większości pozostałych państw UE spowodowały, że w marcu br. nastąpiło nietypowe dla tego okresu obniżenie krajowych cen skupu żywca wieprzowego. Zgodnie z danymi Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW, przeciętnie ukształtowały się one na poziomie 5,13 zł/kg, tj. o 2% niższym od notowanego przez ZSRIR w poprzednim miesiącu. Jednocześnie ceny te były średnio o 21% wyższe w porównaniu do cen sprzed roku. Aktualny oraz przewidywany stan i struktura pogłowia trzody chlewnej wskazują, że krajowa produkcja wieprzowiny w 2012 r. ulegnie znacznemu ograniczeniu. Przewiduje się, że spadek może wynieść 12 - 15%. Spadkowe tendencje w produkcji trzody chlewnej znalazły już odzwierciedlenie w skupie. Według danych GUS w ciągu dwóch pierwszych miesięcy 2012 r. do skupu dostarczono 178 tys. ton żywca wieprzowego, tj. o 25% mniej niż przed rokiem. Poprawa 29 Zarządzanie gospodarstwem rolnym opłacalności produkcji wieprzowiny, zapewniająca odwrócenie spadkowej tendencji w pogłowiu trzody chlewnej, możliwa jest tylko w przypadku dobrych tegorocznych zbiorów i znacznego obniżenia cen zbóż w drugiej połowie. Biorąc pod uwagę spadek produkcji krajowej, przewiduje się, że w 2012 r. nastąpi wzrost importu wieprzowiny do Polski, a ujemne saldo obrotów produktami wieprzowymi ulegnie zwiększeniu. Kluczowy wpływ na kształtowanie się cen w prognozowanym okresie będzie miała malejąca krajowa podaż żywca wieprzowego oraz wysokie ceny unijne wynikające z przewidywanego spadku produkcji również w całej UE. Zespół Ekspertów, uwzględniając sezonowe wahania w podaży i popycie, przewiduje, że przeciętne ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce do września 2012 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie J.m. Żywiec wieprzowy zł/kg 2012 r. czerwiec wrzesień 5,50 - 5,80 5,30 - 5,70 Rynek wołowiny i cielęciny Wzmożony popyt zagraniczny, wzrost cen wołowiny na rynku unijnym oraz nieco mniejsza produkcja krajowa spowodowały, że ceny bydła w Polsce osiągnęły bardzo wysoki poziom. Według danych GUS, w lutym br. żywiec wołowy ogółem skupowano przeciętnie po 6,58 zł/kg, tj. o 24% drożej niż rok wcześniej i o 35% drożej niż przed dwoma laty. Za młode bydło rzeźne płacono w tym czasie 6,93 zł/kg, tj. o 21% więcej niż w lutym 2011 r. i o 31% drożej niż w lutym 2010 r. Dalszy wzrost cen jest jednak hamowany barierą popytu. W marcu br. ceny bydła w Polsce spadły. Według danych Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej MRiRW wynosiły one średnio 6,34 zł za kg, tj. o 4% mniej niż w poprzednim miesiącu, ale o 18% więcej niż rok wcześniej. W Polsce utrzymuje się spadkowa tendencja w pogłowiu bydła. W grudniu 2011 r. (według danych GUS) było ono o 1,1% mniejsze niż przed rokiem i o 1,6% mniejsze niż przed dwoma laty. Biorąc pod uwagę spadek pogłowia krów oraz rosnące ceny żywca cielęcego, przewiduje się, że w 2012 r., a zwłaszcza w pierwszym półroczu, produkcja żywca wołowego w Polsce będzie mniejsza niż w roku ubiegłym. Zespół Ekspertów, uwzględniając wahania sezonowe, przewiduje, że do września 2012 r. ceny żywca wołowego mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie J.m. Bydło ogółem Młode bydło rzeźne 30 2012 r. czerwiec wrzesień zł/kg 6,30 - 6,60 6,40 - 6,80 zł/kg 6,70 - 7,00 6,80 - 7,20 Rynek drobiu Według danych z zakładów drobiarskich, objętych monitoringiem Zintegrowanego Systemu Informacji Rynkowej MRiRW, w marcu br. ceny kurcząt osiągnęły przeciętny poziom 3,74 zł za kg, a indyków 5,52 zł za kg. Ceny kurcząt kształtowały się na poziomie zbliżonym do lutowego. Należy zaznaczyć, że ceny polskiego drobiu należą do najniższych w UE. Od lat w Polsce, w produkcji żywca drobiowego, utrzymuje się tendencja wzrostowa. W 2011 r. odnotowano spowolnienie dynamiki wzrostu, co było spowodowane rosnącymi kosztami, w tym przede wszystkim wzrostem cen pasz. W 2012 r. przewidywany jest dalszy umiarkowany wzrost produkcji żywca drobiowego. Do wzrostu produkcji przyczyniać się będą przewidywane wysokie ceny wieprzowiny stymulowane m.in. spadkiem produkcji tego mięsa. Równocześnie wzrost produkcji drobiu ograniczony będzie wysokimi cenami pasz oraz wzrostem kosztów energii. Na skutek rosnącego popytu drób, pomimo przewidywanego wzrostu produkcji, ceny skupu drobiu w drugim i trzecim kwartale 2012 r. będą kształtowały się na poziomie wyższym niż w tym samym okresie 2011 r. Uwzględniając wahania sezonowe, Zespół Ekspertów prognozuje, że przeciętne ceny skupu żywca drobiowego do września 2012 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie J.m. Żywiec drobiowy zł/kg 2012 r. czerwiec wrzesień 4,40 - 4,60 4,50 - 4,80 Rynek mleka i produktów mleczarskich Rosnąca produkcja mleka w krajach rozwijających się wzmaga konkurencję na rynkach zagranicznych, co może przyczynić się do ograniczenia możliwości wywozu artykułów mleczarskich z Polski w 2012 r. W konsekwencji w kraju, w drugim i trzecim kwartale 2012 r., spodziewany jest spadek cen zbytu masła i odtłuszczonego mleka w proszku. Jednocześnie, przy przewidywanym wysokim poziomie skupu, obniżkom prawdopodobnie ulegać będą ceny mleka. Zespół Ekspertów, uwzględniając wahania sezonowe, przewiduje następujący poziom cen skupu mleka oraz cen zbytu przetworów mleczarskich: Wyszczególnienie J.m. Mleko surowe zł/hl Masło w blokach zł/kg Mleko odtłuszczone w proszku zł/kg 2012 r. czerwiec wrzesień 118 - 124 115 - 123 12,50 - 13,10 12,50 - 13,30 8,90 - 9,50 8,90 - 9,60 Na podstawie danych z ARR opracował Tadeusz Plichta 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Ogłoszenie Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 31 Na polach i łąkach Choroby grzybowe w zbożach Zboża w okresie wegetacji mogą być atakowane przez różne choroby, jednak te, które powodowane są przez grzyby należą do najbardziej groźnych, ponieważ przyczyniają się do dużych strat zarówno w plonie ziarna, jak i jego jakości. D o najczęstszych chorób zbóż wywołanych przez grzyby należą: rakterystyczne żółte pasy na powierzchni liści. Rozwojowi choroby sprzyjają chłodne i wilgotne lata. Łamliwość podstawy źdźbła – choroba, której pierw- Rdza brunatna – pierwsze objawy na pszenicy ozimej sze objawy można stwierdzić już w okresie jesiennym lub wczesną wiosną. Są to wydłużone, bursztynowe lub brązowe plamy w pochwach liściowych. W miarę rozwoju choroby plamy stają się większe, często są kształtu medalionowego z rozmazaną obwódką. Wnętrze źdźbeł jest przerośnięte szarą grzybnią, a ich podstawa obumiera, co powoduje przełamywanie się i padanie źdźbeł w różnych kierunkach. widoczne są wczesną wiosną. Na blaszkach i pochwach liściowych widoczne są owalne brunatnordzawe poduszeczki. Najliczniej tworzą się one na górnej stronie blaszek liściowych. Mogą również wytworzyć się na źdźbłach, plewach i plewkach. Rozwojowi choroby towarzyszy silna chloroza liści, co z kolei powoduje zasychanie liści, a za tym zmniejszenie plonu. Przełamywanie się i padanie źdźbeł - objawy łamliwości podstawy źdźbła Zgorzel podstawy źdźbła – pierwsze objawy choro- by widoczne są już jesienią lub wczesną wiosną. Chore siewki są mniej odporne na wymarzanie. W późniejszym etapie rozwoju, rośliny mają często przedwcześnie zbielałe kłosy i dają się łatwo wyrwać z gleby na skutek zniszczenia ich systemu korzeniowego. Kłosy i źdźbła obumarłych roślin ulegają wtórnemu poczernieniu na skutek rozwoju na nich grzybów. Cechą charakterystyczną tej choroby jest poczernienie korzeni. Infekcja ta przenosi się na podstawy źdźbeł, które również czernieją, źdźbła są kruche i podatne na złamanie. Poczerniałe korzenie i podstawy źdźbeł - cecha charakterystyczna zgorzeli podstawy źdźbła Mączniak prawdziwy – może wystąpić praktycznie na wszystkich gatunkach zbóż. Pierwsze jego objawy to małe, wielkości 1 - 2 mm białe poduszeczki pojawiające się na górnej stronie blaszki liściowej. Przy silnym rozwoju choroby, blaszki liści szybko żółkną i zasychają. Rdza żółta zbóż – na roślinach można zaobserwować obecność żółtych lub pomarańczowych brodawek ułożonych wzdłuż nerwów liści. Brodawki tworzą cha- 32 Objawy mączniaka prawdziwego na liściach pszenicy 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Septorioza plew pszenicy – to jedna z najważniej- szych chorób tego gatunku. Plamy na liściach są brązowe, owalne, z żółtą obwódką, niekiedy na powierzchni plam obserwuje się małe, brunatne punkty – piknidia. Objawy rdzy brunatnej na pszenicy Rynchosporioza zbóż – na liściach pojawiają się ne- krotyczne plamy. Na życie i pszenżycie początkowo barwy szarozielonej, a następnie szarożółtej lub jasnoszarej. Na liściach jęczmienia plamy otoczone są brunatną lub ciemnobrązową obwódką. Charakterystyczne dla rynchosporiozy zbóż plamy otoczone brunatną obwódką Septorioza liści pszenicy – występuje często na pszenicy i pszenżycie. Jej rozwojowi sprzyjają długotrwale padające deszcze i temperatury powietrza 10 - 25o C. Objawem chorobowym są podłużne odbarwienia, które pojawiają się na liściach siewek i mają kolor jasnozielony lub żółtawy. Plamy te z czasem stają się brunatne i mają żółte obwódki. Pokryte nimi liście zamierają. Choroby grzybowe porażają zboża w różnych fazach ich rozwoju. W ochronie np. pszenicy przed chorobami istotne znaczenie mają dwa okresy, początek strzelania w źdźbło i początek kłoszenia. W pierwszym okresie zagraża przede wszystkim łamliwość źdźbła, w drugim najważniejszymi patogenami są: mączniak prawdziwy, rdza brunatna i żółta oraz septorioza plew. Stosowanie chemicznych środków ochrony uzasadnia tylko przekroczenie środowiskowego i ekonomicznego progu szkodliwości. Progi szkodliwości chorób pszenicy ozimej Łamliwość źdźbła - koniec krzewienia – 20 - 25% chorych roślin, - strzelanie w źdźbło – 20 - 25% chorych roślin, - faza 1, 2 kolanek – 20 - 25% roślin z objawami choroby. Mączniak prawdziwy - początek krzewienia – 70% roślin z pierwszymi objawami porażenia, - krzewienie – 70% roślin z pierwszymi objawami porażenia, - strzelanie w źdźbło – 15% porażonej powierzchni liścia podflagowego, - pełnia kłoszenia – 5% porażonej powierzchni liścia flagowego, - pełnia kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego lub podflagowego albo kłosa, - wykształcanie się ziarniaków - 1% porażonej powierzchni liścia flagowego lub podflagowego albo kłosa. Rdza żółta - krzewienie – 30% roślin z objawami rdzy, - strzelanie w źdźbło – 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego, - kłoszenie – 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub flagowego, - pełnia kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego, - stadium tworzenia ziarna – 1% porażonej powierzchni plewy. Rdza brunatna - krzewienie – 30% roślin z pierwszymi objawami, - strzelanie w źdźbło - 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego, - kłoszenie - 5% porażonej powierzchni liścia flagowego, - pełnia kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego, - wykształcania się ziarniaków – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego. Objawy septoriozy liści pszenicy Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Septorioza paskowana liści - krzewienie – 50% roślin z objawami porażenia lub 1% liści z owocnikami, 33 Na polach i łąkach - strzelanie w źdźbło – 15 - 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami, - kłoszenie – 10% porażonej powierzchni liścia flagowego lub 1% liści z owocnikami, - pełnia kłoszenia – 1% liści z owocnikami, - wykształcanie się ziarniaków – 1% liści z owocnikami. Septorioza plew - krzewienie – 12% roślin z objawami porażenia, - strzelanie w źdźbło – 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami, - kłoszenie – 10% powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami, - pełnia kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego lub 1% liści z owocnikami, lub 1% porażonej powierzchni plewy (pierwsze objawy na plewach), - stadium tworzenia ziarna – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego lub 1% liści z owocnikami, lub 1% porażonej powierzchni plewy (pierwsze objawy na plewach). Katarzyna Łyskawa Warto przeczytać KUKURYDZA CUKROWA - SŁODKA ALTERNATYWA Kukurydza cukrowa zaliczana jest do roślin warzywnych. W Polsce, w przetwórstwie wykorzystywane są głównie odmiany o żółtym ziarnie, słodkim i supersłodkim. Jest rośliną ciepłolubną. Rozwija się w temperaturze powyżej +10° C. Najlepiej plonuje na glebach żyznych, łatwo nagrzewających się, o dobrej strukturze, zasobnych w składniki pokarmowe i próchnicę, o pH 6 – 7,5. W okresie wegetacji kukurydza wykazuje duże zapotrzebowanie na wodę i składniki pokarmowe. Średnio na 1 ha stosuje się: 100 kg azotu, 45 kg fosforu i 120 kg potasu. Istotne znaczenie mają również nawozy z mikroelementami - molibdenem, borem, cynkiem i siarką. Zaprawione nasiona kukurydzy wysiewa się do starannie przygotowanej gleby za pomocą precyzyjnych siewników punktowych. Gęstość wysiewu uzależniona jest od odmiany, okresu i warunków wzrostu. Chwasty w uprawach kukurydzy cukrowej należy zwalczać przed wschodem roślin lub, gdy rośliny są bardzo małe. Stosowanie herbicydów w późniejszym okresie jest bardzo ryzykowne. Do głównych chorób kukurydzy cukrowej należy głownia guzowata. Do szkodników zaś omacnica prosowianka, ploniarka zbożówka i zachodnia stonka kukurydziana. Roman Warzecha, Kukurydza cukrowa słodka alternatywa, Agrotechnika 4/2012, str. 44 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 34 Z walczanie chorób i szkodników należy do podstawowych działań każdego producenta rolnego mającego na celu uzyskania dużego plonu o jak najwyższej jakości. W ograniczeniu szkodliwości i liczebności agrofagów ważny jest nie tylko dobór odpowiedniego środka ochrony roślin, dawki preparatu, ale przede wszystkim wybór właściwego terminu wykonania zabiegu. Podstawą w wyznaczeniu terminu zabiegu jest właściwa obserwacja upraw. Prawidłowo prowadzony monitoring umożliwia stwierdzenie, w jakim stadium rozwojowym znajduje się dany agrofag oraz czy stanowi on istotne zagrożenie dla konkretnej uprawy. Po określeniu nasilenia występowania danego agrofaga i stwierdzeniu, że został przekroczony jego próg ekonomicznej szkodliwości, podejmuje się decyzję o wykonaniu zabiegu chemicznego. Pszenica ozima Mączniak prawdziwy zbóż (Blumeria graminis) W wyniku prowadzonych obserwacji przez oddziały terenowe PIORiN, w roku 2011 największe nasilenie mączniaka prawdziwego na pszenicy ozimej odnotowano w województwach północnych. Długa i ciepła jesień ubiegłego roku sprzyjała rozwojowi grzyba na polach. Prognozy na rok 2012 przewidują, że województwa północne, w tym pomorskie będą również najbardziej zagrożone. W związku z tym zaleca się dokładne lustracje pól pszenicy ozimej pod kątem występowania tej choroby. Rdza brunatna pszenicy (Puccinia recondita) W ubiegłym roku w województwie pomorskim obserwowano tylko lokalnie duże porażenie pszenicy ozimej przez rdzę brunatną. W roku bieżącym nie przewiduje się większego wzrostu zagrożenia ze strony tego patogena. Niemniej jednak korzystne warunki pogodowe jesienią sprzyjały rozwojowi grzybów. Dlatego też w rejonach o dużym nasileniu choroby należy przeprowadzić lustrację zasiewów. Septorioza plew pszenicy (Phaeosphaeria nodorum) Septoriozę plew pszenicy ozimej w roku 2011 obserwowano w całej Polsce, zaś w Pomorskiem nasilenie wynosiło do 8% porażonych roślin. W tym roku należy liczyć się z zagrożeniem w tych regionach, gdzie odnotowano w ubiegłym sezonie duże nasilenie tego patogena. Fuzarioza kłosów zbóż (Fusarium sp.) W ubiegłym roku w naszym województwie obserwowano do 5% porażonych kłosów pszenicy ozimej przez fuzariozy kłosów zbóż. Zaleca się przeprowadzenie dokładnych lustracji polowych zwłaszcza tam, gdzie obserwowano duże nasilenie występowania Fusarium sp. Podczas lustracji polowej należy pamiętać, że rozwojowi choroby sprzyja ciepła i wilgotna pogoda zwłaszcza w okresie kwitnienia. 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Prognozy występowania chorób i szkodników w województwie pomorskim w 2012 roku Łamliwość źdźbła zbóż (Molisia yallundae) Choroba ta w ubiegłych latach występowała powszechnie, jednakże w małym nasileniu. Największe nasilenie choroby odnotowano między innymi w województwach północno-wschodnich. Najbardziej skuteczną metodą ochrony przed tą chorobą jest stosowanie odpowiednich zapraw nasiennych. W roku 2012 nie przewiduje się większego zagrożenia tą chorobą. Zgorzel podstawy źdźbła (Gaeumannomyces graminis) Skuteczną metodą ochrony przed zgorzelą podstawy źdźbła jest stosowanie odpowiednich zapraw nasiennych. W roku 2012 nie przewiduje się nasilenia tej choroby, jednak należy zwrócić uwagę na plantacje, gdzie co roku obserwuje się większe jej nasilenie. Skrzypionki (Oulema sp.) Występowanie skrzypionek obserwowano w ubiegłym roku na terenie całej Polski. W województwie pomorskim odnotowano średnio 8% uszkodzonych źdźbeł pszenicy ozimej, jednak lokalnie odsetek ten wzrastał do 49%. O poziomie szkodliwości skrzypionek będą decydować warunki pogodowe. Jeżeli maj będzie ciepły, pogodny z umiarkowanymi, niezbyt silnymi opadami, można spodziewać się liczniejszego występowania tego szkodnika. Pryszczarek zbożowiec (Haplodiplosis equestris) Liczniejsze występowanie pryszczarka zbożowca jest przede wszystkim determinowane przez odpowiednie warunki: temperaturę, wilgotność powietrza i typ gleby. Stąd szkody powodowane przez pryszczarka mają charakter lokalny (corocznie głównie region Żuław Wiślanych). Należy obserwować termin nalotu owadów dorosłych na plantacje zbóż i kontrolować liczebności jaj, ze szczególnym uwzględnieniem terenów najbardziej zagrożonych. Pryszczarek zbożowy przypomina wyglądem komara Kukurydza Fuzariozy kolb kukurydzy (Fusarium sp.) Na obszarze naszego województwa w ostatnich latach obserwuje się do 2% porażenia kolb kukurydzy przez fuzariozy. Zaleca się przeprowadzanie lustracji polowych kukurydzy pod kątem występowania porażenia kolb przez fuzariozy, głównie w rejonach, gdzie obserwowano chorobę o największym porażeniu. Skrzypionki mogą być lokalnie zagrożeniem dla plantacji zbóż Mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi) W województwie pomorskim obserwowano większe szkody tylko lokalnie i wynosiły one ok. 46% opanowanych przez szkodnika źdźbeł pszenicy. Nasilenie występowania mszycy czeremchowo-zbożowej na uprawach zbóż uzależnione jest głównie od warunków pogodowych na początku sezonu wegetacyjnego. Mszyca zbożowa (Sitobion avenae) Nasilenie występowania, jak i prognozy na rok 2012 są podobne, jak w przypadku mszycy czeremchowo-zbożowej. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Ploniarka zbożówka (Oscinella puzilla) Ploniarka zbożówka jest ważnym gospodarczo szkodnikiem kukurydzy. Na terenie północnej Polski nasilenie wynosiło do 2% uszkodzonych roślin kukurydzy. Należy kontrolować liczebność jaj tego szkodnika na wschodzących roślinach kukurydzy, a zwłaszcza w regionach północno-zachodnich kraju oraz regionach sąsiadujących z województwem kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim. Ziemniaki Zaraza ziemniaka (Phytophtora infestans) W ubiegłym roku zaraza ziemniaka wystąpiła w dużym nasileniu na terenie całego kraju. Liczba porażonych roślin wynosiła 37,2% i w stosunku do średniej krajowej, odnotowanej w roku 2010, było to więcej o 10%. Przewiduje się możliwość zwiększenia wystę- 35 Na polach i łąkach powania choroby, zwłaszcza w województwach, gdzie w roku 2011 stwierdzono największe nasilenie jej występowania. Niemniej jednak nasilenie choroby będzie w dużej mierze uzależnione od warunków pogodowych w okresie od czerwca do sierpnia. Jeśli w tych miesiącach wystąpią liczne dni z opadami i wysoką wilgotnością powietrza, choroba będzie rozwijać się intensywnie. W przypadku odmiennych warunków rozwój zarazy ziemniaka będzie wolniejszy. Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) Szkodliwość stonki ziemniaczanej w Pomorskiem wynosiła do 8% uszkodzonych roślin ziemniaka. Nie przewiduje się dużych różnic w liczbie uszkodzonych roślin w roku bieżącym. Jednak szkodnik może spowodować większe zniszczenia na plantacjach ziemniaka, na których w ostatnich sezonach obserwowano licznie występujące osobniki. Burak cukrowy Chwościk buraka (Cercospora beticola) Chorobę wywołaną chwościkiem odnotowano w ubiegłym roku na terenie 10 województw, a na terenie woj. pomorskiego porażone rośliny stanowiły 10%, a lokalnie nawet 27%. Jeśli wystąpią sprzyjające warunki dla rozwoju grzyba (lipiec - wrzesień), należy liczyć się ze wzrostem nasilenia występowania chwościka buraka. Regularna lustracja plantacji i wyznaczenie optymalnego terminu zabiegu ochrony roślin zapobiega znacznemu rozprzestrzenianiu się choroby. Mszyca trzmielinowo-burakowa (Apis fabae) Spodziewane nasilenie występowania mszycy trzmielinowo-burakowej uzależnione jest od układu temperatur wczesną wiosną oraz warunków pogodowych panujących w okresie rozwoju wiosennych populacji mszyc. Rzepak ozimy Sucha zgnilizna kapustnych (Leptosphaeria sp.) Warunki pogodowe w ostatnich latach sprzyjały rozwojowi choroby, dlatego też można liczyć się ze zwiększoną liczbą roślin rzepaku ozimego z objawami choroby zwłaszcza w rejonach, na których co roku obserwowano duży procent roślin porażonych. Na terenach, gdzie nie obserwowano silnego porażenia, występowanie choroby powinno utrzymać się na podobnym poziomie. Słodyszek rzepakowy (Meligethes aeneus) W ostatnich latach obserwuje się znacznie większą liczbę uszkodzonych pąków kwiatowych rzepaku ozimego. W przypadku województwa pomorskiego szkodliwość wzrosła z 10% do 16% uszkodzonych pąków kwiatowych rzepaku. Znaczny procent pąków kwiatowych może zostać uszkodzony na terenach, gdzie faza pąkowania będzie się wydłużać z powodu warunków pogodowych, niesprzyjających rozwojowi rzepaku. Chowacz czterozębny (Ceutorhynchus quadridens) Chowacz brukwiaczek (Ceutorhynchus napi) W przypadku obu tych szkodników nie przewiduje się wzrostu nasilenia szkodliwości, jednakże na terenach, gdzie szkodniki tradycyjnie występują dość licznie, należy zwrócić na nie szczególną uwagę. Chowacz podobnik (Ceutorhynchus assimilis) Przypuszcza się, że w tym roku utrzyma się zwiększona szkodliwość chowacza podobnika. Na obszarach, gdzie w ubiegłym roku odnotowano większe nasilenie szkód wyrządzonych przez tego szkodnika, w tym roku także można spodziewać się większej liczby uszkodzonych łuszczyn. Chwościk to groźna choroba liści buraka Śmietka ćwiklanka (Pegomyia hyoscyami) Podobnie jak w ubiegłych latach, tak i w tym roku nie przewiduje się zwiększenia liczebności szkodnika. Spowodowane jest to przede wszystkim systematycznym zwalczaniem pierwszego pokolenia śmietki ćwiklanki w momencie pojawienia się jej na plantacjach. Natomiast, jeżeli w okresie maja i czerwca wystąpią sprzyjające warunki atmosferyczne, wysoka temperatura i częste opady deszczu mogą doprowadzić do wystąpienia liczniejszych populacji, a tym samym mogą spowodować większy procent uszkodzonych roślin. 36 Pryszczarek kapustnik (Dasyneura brassicae) Największą liczebność szkodnika odnotowano w pięciu województwach, w tym w Pomorskiem, gdzie stwierdzono średnio 14% uszkodzonych łuszczyn. W roku obecnym procent uszkodzonych łuszczyn będzie zbliżony do odnotowanego w roku 2011, zaś większe zagrożenie dla rzepaku będzie stanowił pryszczarek kapustnik, zwłaszcza na terenie północnej Polski. Powyższe dane pochodzą z opracowania wyników badań przeprowadzonych przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy opublikowanych przez Zakład Metod Prognozowania i Rejestracji Agrofagów w roku 2012. Monika Najduk 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Czerwiec Zboża: Producenci, którzy zamierzają uprawiać ten sam gatunek zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa) na tej samej powierzchni w ramach działki ewidencyjnej w czwartym i piątym roku, są zobowiązani do złożenia do dnia 9 czerwca, do kierownika biura powiatowego ARiMR, oświadczenia o zamiarze wykonania zabiegu agrotechnicznego – dotyczy planowanych do wykonania zabiegów jesienią roku 2012 lub wiosną roku 2013. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie minimalnych norm, takim zabiegiem agrotechnicznym może być: przyoranie lub wymieszanie słomy, międzyplonów, bądź też zastosowanie obornika. Zaczynają kwitnąć zboża. Ciepła i wilgotna pogoda w czerwcu sprzyja występowaniu chorób grzybowych i szkodników na roślinach uprawnych. Dlatego też należy pamiętać o stosowaniu fungicydów w tym okresie, które w dużym stopniu ograniczają rozwój chorób, wpływają bezpośrednio na jakość i wysokość plonu. Istnieje również prawdopodobieństwo wystąpienia szkodników zbóż, głównie skrzypionek i mszyc. Oprysk preparatami owadobójczymi wykonujemy zgodnie z zalecanymi dawkami na opakowaniach preparatów, przestrzegając okresów karencji. W przypadku jednoczesnego wystąpienia chorób i szkodników, w ilościach przekraczających progi szkodliwości, można przeprowadzać zabiegi łączące stosowanie fungicydów z insektycydami. Na plantacjach zbożowych, w warunkach wysokiego poziomu agrotechniki, optymalnego odczynu gleby oraz prawidłowej zasobności w fosfor, potas i magnez, wskazane jest dokarmianie mikronawozami w formie oprysków dolistnych. Mikroelementy poprawiają kondycję roślin, zwiększają ich odporność na choroby, a w przypadku niedoborów w glebie mogą zdecydowanie wpływać na ilość i jakość plonu ziarna. Zalecane jest łączne ich stosowanie z fungicydami i insektycydami. Na plantacjach pszenic konsumpcyjnych bardzo ważne jest późne dokarmianie, czyli zastosowanie trzeciej dawki nawożenia azotowego. Jest to dawka, która w bardzo wysokim stopniu reguluje parametry jakościowe ziarna. Stosuje się ją w celu zwiększenia zawartości białka oraz poprawy wypełnienia ziarna, stwarzającego większe możliwości uzyskania dobrego wyrównania, gęstości w stanie zsypnym i masy tysiąca ziaren. Standardowa wielkość tej dawki to 30 – 40 kg N/ha. Na plantacjach słabiej rozwiniętych azot wysiewamy już w okresie początku ukazywania się liścia flagowego, a na plantacjach dobrych, opóźniamy termin wysiewu do początku kłoszenia. Trzecią dawkę najlepiej zastosować w formie nawozów szybko działających, saletry wapniowej lub amonowej. Zbliża się czas żniw, w związku z czym, warto wykonać ostatnie przeglądy maszyn i urządzeń używanych w tym okresie. Przypominamy producentom rolnym o upływającym terminie składania wniosków do OT ARR, o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy „de minimis” w rolnictwie. Wnioski należy składać do dnia 25 czerwca. Dopłaty przysługują producentom rolnym, którzy zakupili i zużyli do siewu lub sadzenia „materiał siewny” zakupiony w terminie od dnia 15 lipca 2011 r. do dnia 15 czerwca br. Wyżej wymienionymi dopłatami objęte są zboża ozime i jare, rośliny strączkowe, ziemniaki oraz mieszanki zbożowe i pastewne, sporządzone z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub strączkowych. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Buraki cukrowe: Pamiętajmy o usuwaniu z plantacji burakochwastów i pośpiechów jeszcze przed ich zakwitnięciem i wydaniem nasion. Kwitnące rośliny należy usunąć z pola, aby przy sprzyjającej pogodzie nie rosły ponownie i nie zawiązały nasion. Nie wolno również ucinać pędu głównego, gdyż wówczas bardzo silnie rozrastają się pędy boczne, które także zakwitają i wydają nasiona. Osypane nasiona, nawet po kilku latach, stanowią trudne do zwalczenia zachwaszczenie. Ręczna eliminacja zarówno pośpiechów, jak i burakochwastów jest najskuteczniejszym sposobem ich zwalczania. W przypadku dolistnego dokarmiania buraków zabieg należy wykonać na rośliny zdrowe, niezwiędnięte, w godzinach rannych lub przedwieczornych. Pierwszy zabieg dokarmiania przeprowadzić w fazie 6 - 8 liści roślin, drugi po 7 - 15 dniach (do początku zwarcia rzędów). Zbyt późne dokarmianie, 3 – 4-krotne, przyczynia się jedynie do przyrostu liści kosztem masy i jakości przemysłowej korzenia. Rośliny motylkowe grubonasienne: W ostatnich latach na plantacjach łubinów - głównie żółtych - zaczęła pojawiać się bardzo groźna choroba - antraknoza. Porażenie może wystąpić już na siewkach, a w łanie objawy mogą być widoczne dopiero na początku kwitnienia roślin. Roślina ma pokrój więdnący i zwisa od połowy kwiatostanu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 37 Na polach i łąkach Jak do tej pory, nie ma preparatu całkowicie zwalczającego chorobę. Stosuje się jedynie zabiegi profilaktyczne preparatami dopuszczonymi do stosowania w uprawie łubinów, zgodnie z etykietą. W przypadku, gdy nasiona przed siewem nie zostały zaprawione, należy pierwszy zabieg wykonać, gdy rośliny mają wysokość ok. 10 cm. W przypadku zaprawionego materiału, pierwszy zabieg wykonujemy najpóźniej na początku kwitnienia. Progi ekonomicznej szkodliwości szkodników roślin motylkowych: - pachówka strąkóweczka - w okresie formowania strąków 1 złoże jaj na 3 roślinach, - paciornica grochowa - 1 złoże jaj na kwiatach 3 roślin, - strąkowiec grochowy - 2 chrząszcze na 1 m2. Ziemniaki: Czerwiec na plantacjach ziemniaka to okres pojawiania się pierwszych objawów chorób oraz żerujących szkodników. Najgroźniejsze spośród nich są: - alternarioza - choroba grzybowa występująca przy dużej wilgotności powietrza i w temperaturze ok. 20o C przed wystąpieniem zarazy. Typowe jej objawy to brunatne, okrągłe plamy, głównie na dolnych liściach z charakterystycznym strefowaniem występujące głównie od środka blaszki liściowej. Zwalczanie alternariozy polega na oprysku plantacji preparatami zarejestrowanymi na tą chorobę. - zaraza ziemniaka to także choroba grzybowa występująca nieco później niż alternarioza, lecz w podobnych warunkach. Atakuje blaszkę liściową od brzegu i niszczy liście. Może też wystąpić forma łodygowa na plantacjach o bardzo intensywnie rozwiniętych łodygach. Zwalczanie chemiczne przy pomocy zarejestrowanych środków na daną chorobę zgodnie z etykietą. - stonka - do jej zwalczania przystępujemy w stadium larwalnym L-2, L-3. Wtedy zabieg jest najbardziej skuteczny. Niezwalczanie chorób i szkodników na plantacji powoduje całkowite jej zniszczenie i uzyskanie bardzo niskiego plonu lub nieuzyskanie go wcale. Sebastian Zwierz, Grzegorz Manowski Szanowni Rolnicy, Hodowcy zwierząt gospodarskich! W związku z niepokojącym wzrostem liczby przypadków nielegalnego stosowania mączek mięsno-kostnych w żywieniu zwierząt gospodarskich oraz stanowczym pismem skierowanym w tej sprawie przez Komisję Europejską do Rządu RP, informuję co następuje: • zakaz stosowania mączek mięsno-kostnych w żywieniu zwierząt gospodarskich nie został zniesiony i nie przewiduje się jego odwołania; • nadal obowiązuje bezwzględny zakaz stosowania mączek mięsno-kostnych w żywieniu zwierząt gospodarskich. Każdy rolnik, który podejmuje decyzję o nielegalnym zastosowaniu w żywieniu zwierząt gospodarskich mączek mięsno-kostnych, musi liczyć się z dotkliwymi sankcjami finansowymi i karnymi, między innymi: - zgłoszeniem nielegalnej działalności do organów ścigania, - przeszukaniem gospodarstwa z udziałem policji, na okoliczność nielegalnego posiadania mączek mięsno-kostnych, - nałożeniem przez sąd kary grzywny w wysokości nawet ponad 1 mln złotych, - zniszczeniem paszy, w której stwierdzono obecność mączek mięsno-kostnych na koszt właściciela, - blokadą stada zwierząt wraz z zakazem ich sprzedaży i wprowadzania do obrotu. W konsekwencji blokady, zwierzęta będą kierowane do uboju w rzeźniach, a otrzymane produkty będą poddawane utylizacji na koszt właściciela lub przeznaczane do produkcji karm dla zwierząt domowych lub mięsożernych zwierząt futerkowych. Biorąc pod uwagę powyższe, przypominam Państwu, że zastosowanie mączek mięsno-kostnych w żywieniu zwierząt gospodarskich naraża rolnika na ogromne straty finansowe oraz poważne problemy natury karno–administracyjnej. Użycie do żywienia zwierząt mączek mięsno-kostnych jest przestępstwem zagrożonym, według prawa polskiego, karą grzywny, karą ograniczenia wolności do roku lub obiema karami łącznie. Zastępca Głównego Lekarza Weterynarii 38 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Hodowla bydła mlecznego w powiatach W poprzednim numerze Pomorskich Wieści Rolniczych przedstawiłam wyniki oceny użytkowości mlecznej w województwie pomorskim w 2011 roku. W tym wydaniu chciałabym przekazać kilka informacji na temat wyników tej oceny w poszczególnych powiatach. U warunkowania produkcji w poszczególnych powiatach są bardzo zróżnicowane, ale prezentowane wyniki pokazują, że nawet w najtrudniejszych warunkach, przy odrobinie wysiłku, można osiągać zadowalające rezultaty. Wiarygodność wyników produkcyjnych potwierdzają dane według próbnych udojów, zebrane przez pracowników Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka. Objęcie stada kontrolą użytkowości to pierwszy krok do sukcesu, bowiem informacje zawarte w raportach wynikowych (zawartość suchej masy, tłuszczu, białka, mocznika i komórek somatycznych) mówią o prawidłowości żywienia. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Ciągle prawdziwe jest stwierdzenie „Krowa pyskiem doi”, dlatego hodowla bydła ściśle powiązana jest z powierzchnią paszową. Dobra baza paszowa jest podstawą wysokiej produkcji, przy zachowaniu prawidłowych wskaźników produkcyjnych (kg mleka, tłuszczu, białka, wiek pierwszego wycielenia, okres międzyciążowy, okres międzywycieleniowy). Krowa ekonomiczna to taka, która raz w roku daje jedno cielę i dużo mleka. Tymczasem u krów wysokowydajnych pogarszają się wskaźniki rozrodu i wydłuża się okres międzyciążowy, międzywycieleniowy. Wynika to często z trudności w bilansowaniu energetyczno-białkowym dawek pokarmowych. Wizerunek hodowli na Pomorzu w poszczególnych powiatach wynika z warunków klimatycznoglebowych. Liczebność bydła w powiatach jest zmienna - zależna od koniunktury i możliwości zbytu. Dlatego nie odważę się podać dokładnych wielkości, lecz liczbę szacunkową (tabela 1). Gospodarstwa wybitnie wyspecjalizowane doskonalą swoje gospodarstwa, natomiast wszędzie tam, gdzie z różnych powodów mleczarstwo nie ma szans rozwoju, stopniowo przestawiają się na produkcję żywca. Prawie 18% użytków rolnych stanowią trwałe użytki zielone, lecz nadal jest dużo terenów trudnych do uprawy płużnej, które nadają się tylko na pastwisko, oraz użytki przemienne. Zasoby paszowe więc są, tradycje hodowlane też, a i poziom hodowli jest zadowalający. Jednak nie sama liczba bydła odzwierciedla pogłowie, lecz obsada na 100 ha użytków rolnych. Najwięcej zwierząt znajduje się w powiecie chojnickim (51,71 sztuk/100 ha), kościerskim (45,6 sztuk/100 ha) i kartuskim (42,8 sztuk/100 ha). Najmniejsza obsada jest w powiecie słupskim i człuchowskim - poniżej 10 sztuk na 100 ha użytków rolnych. Obory specjalizujące się w produkcji mleka stają się coraz to bardziej nowoczesne, a i produkcyjność wzrasta. W każdym powiecie jest wiele gospodarstw godnych naśladowania, mogących konkurować z czołówką światową. Nie sposób wymienić wszystkich naprawdę dobrych hodowców, dlatego pozwolę sobie wymienić po trzy gospodarstwa z każdego powiatu, w poszczególnych kategoriach ilościowych. Punktem odniesienia niech będą średnie wydajności i średnia liczebność krów w stadzie. 39 W chlewni i oborze Tabela 1. Charakterystka rolnictwa poszczególnych powiatów województwa pomorskiego Powiat Użytki rolne w ha Trwałe użytki zielone (TUZ) w ha % udział TUZ Szacunkowa liczba bydła (szt.) Liczba bydła szt./100 ha bytowski 77275 15240 19,80 ok. 16000 20,7 chojnicki 48344 9657 19,97 ok. 25000 51,71 człuchowski 61122 7616 12,46 ok. 3800 6,2 gdański 55394 6873 12,40 ok. 7000 12,6 kartuski 57208 12225 21,36 ok. 24500 42,8 kościerski 47149 9416 19,97 ok. 21500 45,6 kwidzyński 50899 8267 16,24 ok. 10500 20,6 lęborski 29704 9405 31,66 ok. 7500 25,2 malborski 37798 3923 10,37 ok. 7300 19,3 sztumski 52818 7741 14,65 ok. 16500 31,2 nowodworski 37814 5724 15,13 ok. 8600 22,7 pucki 28269 8551 30,24 ok. 8400 29,7 słupski 119580 25596 21,40 ok. 11000 9,1 starogardzki 59985 9269 15,45 ok. 14 800 24,6 tczewski 47657 4461 9,36 ok. 10 000 20,9 49982 10993 21,99 ok. 13600 27,2 860998 154957 17,9 ok. 206 000 23,9 wejherowski razem Zestawienie informacji dotyczących wyników oceny użytkowości mlecznej w poszczególnych powiatach Powiat Liczba ocenianych obór Liczba ocenianych krów (szt.) Średnia liczebność stada (szt.) Przeciętna wydajność (kg) kg tłuszczu + kg białka bytowski 6 1651,0 24,6 5688 421 chojnicki 146 3787,5 25,9 6072 454 człuchowski 10 450,8 45,1 5333 410 gdański 26 1040,3 40,0 8003 588 kartuski 67 1608,7 24,3 6820 515 kościerski 87 2116,0 24,3 6625 490 kwidzyński 29 822,2 28,4 7117 534 lęborski 36 1313,2 36,5 6487 480 malborski 58 2783,4 48,0 7845 578 sztumski 118 3508,0 29,7 7703 571 nowodworski 86 2403,0 27,9 7254 540 pucki 69 1891,0 27,4 6207 456 słupski 71 2232,6 31,4 6624 492 starogardzki 69 1478,0 21,4 6234 460 tczewski 52 1371,5 26,4 7419 548 wejherowski 28 486,0 17,4 5556 392 1 127,3 127,3 8050 609 miasto Gdańsk Przedstawione poniżej wyniki odzwierciedlają poziom hodowli i stopień rozdrobnienia stad w poszczególnych powiatach. Wydajności podyktowane są często zasobami paszowymi wynika- 40 jącymi z rodzaju gleb i warunków klimatycznych. Czasami hodowcy świadomie utrzymują niższe wydajności, by nie było problemów ze wskaźnikami rozrodu. Gospodarstwa zajmujące się hodowlą dokładają wielu starań do doskonalenia genetycznego zarówno pod katem produkcyjności, jak i pokroju oraz innych cech użytkowych. 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Najlepsze w powiatach obory o liczebności do 20 sztuk Hodowca Średnia liczba krów (szt.) Miejscowość Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka POWIAT CHOJNICKI Wiesław Warda Silno 18,8 8012 595 Robert Kozłowski Nowa Cerkiew 18,1 7518 557 Marian Lemańczyk Jeziorki 12,2 7289 554 Robert Adamczyk Jęczniki Wielkie 11,6 5408 406 Danuta Kowalik Bińcze 9,5 5085 341 Janusz Pałasz Turze 5,4 9096 679 Stanisław Dłużewski Gniew 18,6 9014 649 Zbigniew Rzeszotek Międzyłęż 16,5 8633 657 Marian Behrendt Smoląg 13,4 8335 586 Jolanta Landowska Osieczna 14,2 8119 619 Paweł Tuszyński Bietowo 13,1 7959 586 POWIAT CZŁUCHOWSKI POWIAT TCZEWSKI POWIAT STAROGARDZKI POWIAT KOŚCIERSKI Zygmunt Kruszyński Wilcze Błota 5,7 9196 774 Jadwiga Dysarz Stare Polaszki 6,8 8976 681 Mieczysław Krauze Stare Polaszki 10 8325 585 7453 520 POWIAT LĘBORSKI Mieczysław Niedźwiecki Cewice 17,6 POWIAT KARTUSKI Ireneusz Lejkowski Prokowo 19,3 10218 724 Tadeusz Dawidowski Prokowo 17,6 8946 694 Stanisław Kostka Garcz 7 8455 576 POWIAT SŁUPSKI Danuta i Stanisław Jasnota Gorzysław 12,8 9267 639 Zbigniew Przybylski Niepoględzie 11,7 8156 604 Zbigniew Sobol Skórzyno 11,2 7731 586 POWIAT BYTOWSKI Jan Wałdoch Tuchomie 17,1 8949 675 Marian Durawa Borzytuchom 4,4 7770 595 Krzysztof Myszkowski Borzytuchom 18,5 6930 524 Zenon Kowalski Karwieńskie Błota 18,9 7786 571 Edmund Klebba Smolno 16,7 7110 519 Krzysztof Kunz Werblina 19,7 7043 493 17,5 8506 639 17 6862 487 18,1 6782 520 POWIAT PUCKI POWIAT WEJHEROWSKI Rafał Witusiński Brzeźno Lęborskie Marian Klein Rozłazino Bernard Klein Barłomino POWIAT NOWODWORSKI Jan Wrona Żelichowo 16,5 10259 731 Kazimierz Łabędzki Marynowy 9,5 9925 748 Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 41 W chlewni i oborze Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 17,7 8983 728 11 8954 632 Ryszard Doliński Żelichowo Krzysztof Witoś Klecie Feliks Tuzimek Ząbrowo 18,8 8535 42 Franciszek Gołębiowski Stara Wisła 9,1 7949 642 POWIAT MALBORSKI POWIAT KWIDZYŃSKI Zdzisław Chodkiewicz Benowo 11 7194 502 Józef Polenz Janowo 20 6898 527 Adam Jedynak Trzciano 16,4 6763 501 POWIAT SZTUMSKI Klemens Majewski Kołoząb 16,4 10870 845 Eugeniusz Majewski Kołoząb 10,8 10504 819 Iwona Pięta Koślinka 11,5 8612 625 POWIAT GDAŃSKI Andrzej Piotrzkowski Mierzeszyn 17,5 9187 717 Marek Puchaczewski Stanisławowo 16,9 7777 590 Zenon Knieć Suchy Dąb 8,2 6983 534 Najlepsze w powiatach obory o liczebności od 20 do 50 sztuk Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 46,2 8995 717 21 8681 647 40,7 8401 632 POWIAT CHOJNICKI Dawid Karnowski Czarnowo Jarosław Kosiedowski Zalesie Jan Szczepański Czarnowo POWIAT CZŁUCHOWSKI Wojciech Gierszewski Nowa Wieś 23,4 5706 438 Mateusz Krawczyk Nowa Wieś 25,7 5706 438 G.R. Mirosław Popowicz Uniechów 24,6 4418 338 POWIAT TCZEWSKI Wojciech Siewierski Łukocin 24,6 9285 706 Lidia Szczęsna Polskie Gronowo 32,7 9270 680 Daniel Bańczak Międzyłęż 29,9 9219 619 Grzegorz Kordowski Jaroszewy 20,5 7964 542 Adam Czaja Wilcze Błota 39,4 7759 564 Sławomir Kordecki Osieczna 29 7704 570 POWIAT STAROGARDZKI POWIAT KOŚCIERSKI Danuta i Antoni Adahs Stare Polaszki 34,5 10028 733 Piotr i Sylwia Żabińscy Stare Polaszki 20,9 9199 635 Marcin Wantoch Rekowski Lipuska Huta 40,2 9021 647 POWIAT KARTUSKI Marcin Wiczling Łapalice 27,6 9839 719 Wojciech Koszałka Tuchlino 35,2 8705 629 Jan Flisikowski Smętowo 24,8 8276 594 42 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka POWIAT SŁUPSKI Jolanta Klimas Rebliko 22,7 9973 745 Henryk Peta Skórzyno 49,7 7950 661 Marcin Rahoza Skórzyno 49,9 7881 598 G.R. Benedykt Prondziński Dąbrówka 20,4 7733 598 Józef Jankowski Krosnowo 23,4 7129 510 Edmund Żmuda Trzebiatowski Tuchomko 23,7 6740 484 POWIAT BYTOWSKI POWIAT PUCKI G.R. Jacek Tarnowski Swarzewo 39,6 8591 618 Zbigniew Pienschke Mrzezino 31,8 7800 570 Gerard Hewelt Mrzezino 37,6 7756 608 POWIAT WEJHEROWSKI Bogdan Szulecki Gniewinko 29,5 8752 620 Stanisław Blizna Gniewinko 26,5 7066 526 POWIAT NOWODWORSKI Bogusław Chojna Rybina 24,3 10849 766 Danuta i Waldemar Zwoliccy Żelichowo 30,7 10588 759 Franciszek Sałek Stobna 43,5 9521 643 POWIAT MALBORSKI Piotr Baran Boręty 26,6 9063 606 Edward Kaczyński Nidowo 31,7 7605 550 Władysław Sroka Chlebówka 45,0 7538 570 Andrzej Stefański Benowo 25,9 10719 794 Włodzimierz Tomaszewski Kamienna 33,4 9179 682 Sławomir Sadowski Jarzębina 41,3 8038 583 POWIAT KWIDZYŃSKI POWIAT SZTUMSKI Witold Nowogrodzki Dzierzgoń 20,2 9813 688 Anna Ludorf Dziewięć Włók 46, 0 9491 701 Emila i Krzysztof Spicha Nowa Karczma 23,7 9383 639 POWIAT GDAŃSKI Anna Pohnke Stanisławowo 21, 0 8618 625 Piotr Bzikut Wocławy 34,8 7972 636 Wojciech Greber Osice 47,1 7970 650 Najlepsze w powiatach obory o liczebności od 50 do 150 sztuk krów Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 53,8 9799 754 68,1 8529 649 111,7 7245 569 POWIAT CHOJNICKI Adam Pestka Brusy Jagle Anna Cichaczewska-Łoś Ogorzeliny Zakład Doświadczalny Nieżychowice Nieżychowice POWIAT CZŁUCHOWSKI Rolpako Sp. z o.o. Pakotulsko 103,9 5431 432 P.H.U. „ABAPOL” Sp. z o.o. Kijno 58,6 5335 447 Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 43 W chlewni i oborze Hodowca Średnia liczba krów (szt.) Miejscowość Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka POWIAT TCZEWSKI Arkadiusz Jurczyński Bałdowo 93,6 8066 580 G.R. Elżbieta i Jan Czachorowscy Radostowo 97,9 7993 599 Artur Jakubowski Zielona Góra 60,9 7523 545 Tadeusz Dietrich Owidz 56,4 7225 527 Andrzej Warenycia Stara Kiszewa 50,6 7423 555 G.R. Arkadiusz Kropidłowski Nowy Barkoczyn 105,1 6722 487 POWIAT STAROGARDZKI POWIAT KOŚCIERSKI POWIAT KARTUSKI G.R. T. B. Grzenia Sławki 51,3 9321 703 Halina Hinca Miechucino 51,7 7670 581 77,7 6998 505 91 6727 512 POWIAT BYTOWSKI Zbigniew Błażejewski Kotowo G.R. P. M. Wnuk-Lipińska Górki POWIAT PUCKI HZZ Sp. z o.o. Żarnowiec 98,6 8504 602 Edmund Jaks Łętowice 73,3 6975 542 Marcin Potrykus Zdrada 55,8 5740 420 H.R. „Danko” Sp. z o.o. Dębina 138,3 8963 694 G.R. Tomasz Marchaj Stogi 60,6 7949 571 Gosprol Sp. z o.o. Szaleniec 103,7 7924 577 POWIAT MALBORSKI POWIAT KWIDZYŃSKI Stefan Hawrylicz Mątowskie Pastwiska 79,6 8021 622 Jan Oleś Pólko Pomorskie 96,0 7932 585 Michał Zając Stary Kamień 55,5 7105 535 POWIAT SZTUMSKI Halina i Stefan Skok Dąbrówka Malborska 64,8 8157 612 Andrzej Wieliczko Lasy 54,9 7915 618 Jerzy Wichowski Kalwa 80,0 7777 565 8050 609 MIASTO GDAŃSK Polan Sp. z o.o. Gdańsk-Wieniec 127,3 Najlepsze w powiatach obory o liczebności od 150 do 300 sztuk krów Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 5465 403 8926 640 6550 530 8803 648 POWIAT CZŁUCHOWSKI Rolpex Sp. z o.o. Szczytno 173,9 POWIAT TCZEWSKI Restal-Agri Sp. z o.o. Kulice 194,6 POWIAT KARTUSKI Fundacja POL.FAR.EKOL „EKOFARM” Wyczechowo 208,8 POWIAT SŁUPSKI OHZ Bobrowniki 44 Bobrowniki 283,2 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 6971 527 7241 521 POWIAT BYTOWSKI Spółka Rolna Dretyń Dretyń 221,5 POWIAT PUCKI HZZ Prusiewo Sp. z o.o. Wierzchucino II 202,8 Hartog Sp. z o.o. Jantar Leśniczówka 257,1 6703 499 Agro-Pol Prima Gozdawa 260,1 6574 480 Agro-Pol Prima Ryki 252,2 6295 462 POWIAT NOWODWORSKI POWIAT MALBORSKI OHZ „Gajewo” Sp. z o.o. Tragamin 239,4 10362 756 Gospodarstwo Rolne Sp. z o.o. Bystrze 170,2 8291 627 Gosprol Sp. z o.o. Krzyżanów 220,5 7332 554 Najlepsze w powiatach obory o liczebności powyżej 300 sztuk krów Hodowca Miejscowość Średnia liczba krów (szt.) Wydajność w kg mleka kg tłuszczu + kg białka 9588 714 9275 658 352,2 9913 722 359,9 7975 574 386,9 10555 723 320,2 8360 602 9846 722 POWIAT LĘBORSKI OMPOL Sp. z o.o. Leśnice 325,5 POWIAT SŁUPSKI G.R. „Dochowo Dairy” Dochowo 330,3 POWIAT MALBORSKI POLHOZ Sp. z o.o. Szymankowo PR „Delta- Agro” Miłoradz POWIAT SZTUMSKI FORTUNE Sp. z o.o. Cieszymowo Agrofarm Jurkowice Jurkowice Pierwsze POWIAT GDAŃSKI POLHOZ Szymankowo Pomorskich krów i jałówek nie zabrakło na Ogólnopolskiej Wystawie Bydła Hodowlanego w Sielinku. Tam znalazły się najpiękniejsze okazy z gospodarstw: Dariusza Lemki ze Stogów, Ośrodka Hodowli Za- 419,9 rodowej z Bobrownik, Fortune Sp. z o.o. w Cieszymowie, Gospodarstwa Rolnego Bystrze oraz Jasna-Pol Sp. z o.o. z Jasnej. Najpiękniejsze okazy bydła można też będzie oglądać na Po- morskiej Wojewódzkiej Wystawie Zwierząt Hodowlanych, która odbędzie się 2 i 3 czerwca br. w Lubaniu oraz na XIII Regionalnej Wystawie Zwierząt Hodowlanych w Starym Polu, w dniach 16 - 17 czerwca. Helena Artyszuk, PODR w Gdańsku Regina Stefańska, Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Oddział Gdański Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 45 W chlewni i oborze Kury nioski – chów z dostępem do wybiegów C oraz więcej rolników pyta o alternatywne sposoby utrzymania kur, bardziej przyjazne środowisku naturalnemu. Związane jest to zapewne ze zmianami prawa, jakie zaczęły obowiązywać hodowców drobiu. Pierwszym skutkiem tych zmian był znaczący wzrost cen jajek konsumpcyjnych. Za tym nastąpił wzrost zainteresowania tym kierunkiem produkcji wielu ludzi nie zawsze związanych z produkcją drobiarską, a i w ogóle z rolnictwem. Konieczność zmian wyposażenia kurników jest dla wielu hodowców okazją do zmiany w ogóle sposobu produkcji i utrzymania niosek - rezygnacji z utrzymania klatkowego na rzecz utrzymania podłogowego, w tym z dostępem do wybiegu, w systemie otwartym. Jajka otrzymywane z takiego chowu z wybiegiem oznakowywane są cyfrą 1 i osiągają wyższe ceny, gdyż gwarantują konsumentom wyższe wartości. Cyfra 1 informuje również o bardziej humanitarnym sposobie utrzymania zwierząt. Ma to coraz większe znaczenie dla konsumentów. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach UE (Dz.U. nr 56, poz. 344), określa wszystkie wymogi prawne dotyczące utrzymania kur, gdy jest ich co najmniej 350 szt. Zwierzętom zapewnia się opiekę. Wszystkie zwierzęta utrzymuje się w warunkach nieszkodliwych dla zdrowia oraz niepowodujących urazów, uszkodzeń ciała bądź cierpień, oraz umożliwiających kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami, zapewniając im odpowiednią swobodę ruchu. Artykuł § 29 mówi o tym, iż maksymalna obsada kur przy utrzy- 46 maniu podłogowym (bez klatek) wynosi 9 szt./m2 , a ściółka powinna stanowić co najmniej 1/3 podłogi, w przeliczeniu na 1 kurę co najmniej 0,025 m2. Podłogę i wyposażenie w kurniku dla kur niosek wykonuje się w sposób zapewniający podtrzymanie wszystkim zwróconym ku przodowi pazurom nóg. Kurnik w systemie podłogowym wyposaża się w: 1. urządzenia do karmienia liniowe, o minimalnej długości linii brzegu 0,1 m na sztukę bądź kołowe, o długości 0,04 m linii brzegu na 1 nioskę; 2. urządzenia do pojenia: liniowe pojemniki na wodę, których minimalna długość to 0,025 m na kurę nioskę lub kołowe pojemniki na wodę, których minimalna długość linii brzegowej to 0,01 m na kurę, poidła kropelkowe albo kubeczkowe - jedno na nie więcej niż 10 kur niosek, przy czym co najmniej 2 poidła kropelkowe lub kubeczkowe dostępne dla każdej kury; 3. gniazda pojedyncze lub grupowe - pojedyncze gniazdo powinno przypadać nie więcej niż na 7 kur, przy gnieździe grupowym obsada na m2 gniazda nie więcej niż 120 kur niosek; 4. grzędy pozbawione ostrych krawędzi, umieszczone nad powierzchnią niepokrytą ściółką, których minimalną długość ustala się, mnożąc 0,15 m przez liczbę kur niosek w tym kurniku. Ponadto odległość między grzędami, mierzona w płaszczyźnie poziomej, powinna wynosić co najmniej 0,3 m, a odległość pomiędzy grzędą a ścianą co najmniej 0,2 m. Urządzenia do karmienia i pojenia, w ilościach jak wyżej, umieszcza się w sposób umożliwiający każdej z tych kur jednakowy dostęp do tych urządzeń. Gdy kurom zapewnia się dostęp do wybiegów, otwory wyjściowe na wybiegi powinny być równomiernie rozłożone na całej długości kurnika. Minimalne ich wymiary to: wysokość 0,35 m, szerokość 0,40 m, przy czym na 1000 kur minimalna szerokość otworów wynosi 2 m. Powierzchnia wybiegu winna być dostosowana do liczby kur, rodzaju gruntu, tak aby zapobiec jego skażeniu. Kurom na wybiegu zapewnia się dostęp do urządzeń do pojenia oraz możliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz zwierzętami drapieżnymi. W kurniku dla kur niosek minimalizuje się poziom hałasu. Ponadto wyposażenie kurnika i wszelki sprzęt utrzymuje się w czystości, czyści się i dezynfekuje przed każdym umieszczeniem w kurniku nowej partii kur. Od- 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze chody kur usuwa się regularnie, a padłe kury nioski co najmniej raz na dobę. Hodowca ma obowiązek doglądania stada kur co najmniej raz dziennie. Nowe wymagania w hodowli kur niosek wiążą się niestety ze wzrostem kosztów produkcji jaj. Poza tym hodowla wymaga większej powierzchni zarówno kurnika, jak i wokół niego. Teren wokoło przeznaczony na wybiegi musi być zagrodzony i odpowiednio utrzymany. Ma to bezpośredni wpływ na cenę jajek. Konsument musi więcej zapłacić, ale ma gwarancję otrzymania dobrej jakości produktu od kur utrzymywanych w dobrostanie z zapewnieniem ich potrzeb behawioralnych. Maria Gwizdała Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Czerwiec Bydło: Zwierzęta przebywające na pastwisku mają naturalną paszę objętościową, swobodny ruch i świeże powietrze. Jest to szczególnie ważne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju młodzieży. A musimy pamiętać, że bez prawidłowo odchowanych jałówek nie ma wysokoprodukcyjnej krowy. Przebywające na pastwisku bydło powinno mieć stały dostęp do wody pitnej. Zwierzęta nie mogą czekać na napojenie. Ma to szczególne znaczenie dla bydła mlecznego. Przy niedostatecznym zaopatrzeniu spada produkcja mleka. Krowa w upalny dzień może wypić nawet 180 litrów wody. Gdy jest spragniona może ją pić z prędkością 20 l na minutę. Dlatego dla krów najlepsze są poidła wannowe, bo z nich piją swobodnie ile chcą. Bardzo ważne na pastwisku są wszelkiego rodzaju zacienienia, z których zwierzęta mogą korzystać podczas upałów i największego nasłonecznienia. Zwracajmy uwagę na zielonkę dowożoną do skarmiania, by nie była zanieczyszczona ziemią. Powinniśmy podawać ją bezpośrednio po skoszeniu, ponieważ składowane zielonki szybko ulegają zagrzaniu. Prowadzi to do obniżenia wartości pokarmowej, a nawet może być przyczyną chorób zwierząt. W okresie letnim plagą dla zwierząt są muchy. Przenoszą one różne drobnoustroje chorobotwórcze, niepokoją zwierzęta. Krowy opędzając się, gorzej wyjadają paszę, nie mogą należycie wypocząć, a to odbija się na ich wydajności. Istnieje możliwość stosowania preparatów zwalczających muchy. Należy stosować je w dawkach zalecanych przez producentów. Trzoda chlewna: Nadchodzi lato, okres wysokich temperatur, należy zatem pamiętać, że: Woda jest jednym z najważniejszych związków chemicznych w ciele zwierzęcia. Jest niezbędna do normalnego funkcjonowania organizmu. Jest podstawową substancją krwi i płynów międzykomórkowych i wewnątrzkomórkowych, bierze udział w transporcie składników pokarmowych oraz pośrednich i końcowych produktów przemiany do wszystkich komórek. Woda jest też regulatorem temperatury ciała, pH, ciśnienia somatycznego oraz innych funkcji fizjologicznych. Przypominamy że locha poza okresem laktacji potrzebuje dziennie 8 - 12 litrów wody, w laktacji przy upałach nawet 30 – 40 litrów/dobę, przy czym należy pamiętać o faktycznym spożyciu, a nie zużyciu wody przez zwierzę. System pojenia loch oparty na smoczkach może być przyczyną strat wody w wysokości do 40% i nadmiernej produkcji gnojowicy. Niedobory wody mogą spowodować zaburzenia laktacji oraz rozrodu zarówno po stronie loch jak i knurów stadnych, mogą być też jedną z wielu przyczyn powstawania kanibalizmu i zagryzania prosiąt przez maciory. Należy zapewnić wypływ wody ze smoczka min 0,3 litra/minutę dla prosiąt, a dla zwierząt pow. 100 kg - 2 litry/minutę. W przypadku używania koryt dobrą praktyką jest zalewanie koryt wodą po porannym odpasie. Woda nadająca się do picia dla zwierząt nie powinna mieć więcej niż 150 g/l wapnia i magnezu, 1 mg/l żelaza, 50 mg/l zanieczyszczeń organicznych, temperaturę około 10o C i pH w granicach 5 – 8. Zbyt twarda woda prowadzi do zatykania systemu pojenia, oraz ogranicza skuteczne działanie leków. Niewłaściwe pH wody może obniżyć spożywanie wody, zwiększa zagrożenie infekcjami, pogarsza zdrowotność i upośledza przyswajanie składników mineralnych. Pamiętajmy, że systemy pojenia należy poddawać systematycznemu czyszczeniu i dezynfekcji, najlepiej środkiem który jest nieszkodliwy dla zwierząt, oraz nie ma niszczących właściwości wobec materiałów z jakich jest wytworzony system pojenia. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 47 W trosce o środowisko Kolejny rok dotacji na kolektory słoneczne R ok 2012 jest kolejnym, trzecim rokiem wdrażania programu 45-procentowych dopłat do kredytów bankowych przeznaczonych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych w budynkach mieszkalnych. NFOŚiGW zarezerwował 300 mln zł na wypłaty dotacji do umów zawieranych w latach 2010 - 2014. Efekty wdrażania programu przedstawia poniższa tabela. Liczba wniosków złożonych przez banki w NFOŚiGW narastająco Budżet Programu Rok Plan (tys. zł) Wykonanie (tys. zł) % planu 2010 6 696 6 695 99,99 2011 79 568 79 563 99,99 2012 104 400 21 899 20,98 2013 109 336 0 0 Razem 300 000 108 158 36,05 Dotychczas 16,5 tys. klientom wypłacono dopłatę o łącznej wartości 108 158 tys. zł. Jednostkowy koszt dofinansowania dla 1 m2 wyniósł 2,3 tys. zł (zaplanowany maksymalny 2,5 tys. zł). Średnia zamawiana powierzchnia kolektorów to 6,49 m2 (po trzy kolektory na budynek). Średnio za zestaw kolektorów uzyskano dotacje w wysokości ponad 6,6 tys. zł, przy średnim koszcie zakwalifikowanym do dofinansowania 14,6 tys. zł za zestaw. Należy zauważyć, że instalowane zestawy kolektorów słonecznych zastępują konwencjonalne źródła energii, ograniczając emisję szkodliwych gazów do atmosfery. Rodzaj zastępowanego nośnika energii: - węgiel kamienny - 51,0%, - energia elektryczna - 22,0%, - gaz ziemny - 17,6%, - inne - 9,4%. Rozkład zrealizowanych inwestycji na terenie kraju Statystyka z wniosków złożonych przez banki w NFOŚiGW Powierzchnia zainstalowanych kolektorów m2, w tym dla wspólnot mieszkaniowych Średnio Razem 6,49 114 841,77 54,07 1 081,34 Okres kredytowania (miesiące) 35,6 Prowizja od kredytu (%) 3,15 Oprocentowanie kredytu (%) 9,56 Wysokość kredytu na koszty kwalifikowane (zł), w tym dla wspólnot mieszkaniowych 14 595 258 397 814 115 920 2 318 409 6 567 116 277 559 52 164 1 043 284 Wysokość dotacji do kredytów (zł), w tym dla wspólnot mieszkaniowych Jednostkowy koszt kwalifikowany (zł/m2) 48 2 296 Jak wynika z przedstawionych danych, wdrażanie programu przebiega dobrze. Nadal można korzystać z kredytów z dotacją na zakup i montaż kolektorów słonecznych, do czego zachęcamy rolników i miesz- 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko kańców terenów wiejskich. Poniżej przedstawiamy informacje o programie. Celem programu jest wypełnienie zobowiązań wynikających z Dyrektywy 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Instalacja kolektorów słonecznych wpłynie bezpośrednio na ochronę środowiska poprzez ograniczenie emisji CO2 do atmosfery. Z programu mogą skorzystać osoby fizyczne i wspólnoty mieszkaniowe, z wyłączeniem osób podłączonych do miejskiej sieci cieplnej, do podgrzewania wody lub zasilania centralnego ogrzewania. Zainteresowane osoby fizyczne mogą uzyskać dofinansowanie w formie dotacji wynoszące do 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych zakupu i montażu kolektorów słonecznych. Nabór wniosków o dotację NFOŚiGW wraz z wnioskami o kredyt prowadzony jest w trybie ciągłym. Wnioski składane są w bankach, które zawarły umowę o współpracy z Narodowym Funduszem. 3. 4. 5. 6. w zakresie doboru i montażu instalacji kolektorów słonecznych, wydany przez producenta kolektorów słonecznych; koszt nabycia nowych instalacji kolektorów słonecznych (w szczególności: kolektora słonecznego, zasobnika, przewodów instalacyjnych, aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki); koszt zakupu ciepłomierza spełniającego normy PN EN 1434 (wymagany dla wspólnot mieszkaniowych); koszt montażu instalacji kolektorów słonecznych; podatek od towarów i usług (VAT), z zastrzeżeniem, że jeżeli beneficjentowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego lub ubiegania się o zwrot VAT, podatek ten nie jest kosztem kwalifikowanym. Zasady udzielania kredytów ze środków banków z dotacją NFOŚiGW na częściową spłatę kredytów na kolektory słoneczne Beneficjenci/kredytobiorcy 1. Osoby fizyczne posiadające prawo do dysponowania jednorodzinnym lub wielorodzinnym budynkiem mieszkalnym, któremu służyć mają zakupione kolektory słoneczne. 2. Wspólnoty mieszkaniowe, instalujące kolektory słoneczne na własnych budynkach wielolokalowych (wielorodzinnych), z wyłączeniem odbiorców ciepła z miejskiej sieci cieplnej do podgrzewania ciepłej wody użytkowej lub zasilania centralnego ogrzewania. Przez „dysponowanie” należy rozumieć prawo własności (w tym współwłasności), użytkowanie wieczyste, użytkowanie, najem lub dzierżawę, z tym że umowa najmu oraz dzierżawy musi obowiązywać w okresie kredytowania, co najmniej do końca planowanego okresu trwałości. Przedmiot kredytowania: • zakup i montaż kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej w budynkach, przeznaczonych lub wykorzystywanych na cele mieszkaniowe. Efekty realizowanych przedsięwzięć nie mogą być wykorzystywane w działalności gospodarczej. Koszty kwalifikowane: 1. koszt projektu budowlano-wykonawczego rozwiązania technologicznego dotyczącego montażu instalacji kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody użytkowej; 2. koszt projektu instalacji kolektorów słonecznych do przygotowania ciepłej wody użytkowej, za wyjątkiem kosztu projektu/oferty, sporządzonego przez podmiot posiadający certyfikat autoryzacji Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Typowa instalacja solarna Dofinansowaniem mogą być objęte koszty kwalifikowane (nie dotyczy kosztu projektu budowlano-wykonawczego i kosztu projektu instalacji kolektorów słonecznych) poniesione od daty złożenia wniosku o kredyt wraz z wnioskiem o dotację. Przedsięwzięcie nie może być zakończone przed zawarciem umowy kredytu. Jeżeli kolektor słoneczny nie może być uznany za koszt kwalifikowany, również pozostałe koszty przedsięwzięcia uznaje się za niekwalifikowane. 49 W trosce o środowisko Dotacja wynosi 45% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Kwota kredytu • Kwota kredytu może przewyższać wysokość kosztów kwalifikowanych. Dotacją objęta jest wyłącznie część kredytu wykorzystana na koszty kwalifikowane przedsięwzięcia Wysokość kredytu z dotacją wynosi do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia, z zastrzeżeniem, że jednostkowy koszt kwalifikowany przedsięwzięcia nie może przekroczyć 2 500 zł/m2 powierzchni całkowitej kolektora. Zaleca się, żeby powierzchnia kolektora słonecznego do przygotowania ciepłej wody użytkowej nie przekraczała 1,5 m2 na jednego użytkownika zamieszkującego w budynku. • Realizacja kredytu następuje w formie bezgotówkowej poprzez pokrycie udokumentowanych fakturami zleceń płatniczych Kredytobiorcy na konto dostawcy lub wykonawcy dóbr i usług. • Kredyt z dotacją nie może być udzielony w ramach prowadzonej przez beneficjenta działalności gospodarczej. • Kredytobiorca zobowiązany jest do uiszczania należnego podatku dochodowego od udzielonej dotacji NFOŚiGW. Procedura uzyskania dofinansowania Osoby zainteresowane zgłaszają się do wybranego banku z dwoma wnioskami (formularze wniosków dostępnie są w bankach): - o udzielenie kredytu na zakup i montaż instalacji solarnej, - o dopłatę z NFOŚiGW na spłatę 45% kapitału kredytu. Do wniosku dołącza się: - dokumentację projektową, - dokument potwierdzający spełnienie wymogów prawa budowlanego, - dokumenty potwierdzające prawo do dysponowania budynkiem/budynkiem w budowie, - pełnomocnictwo zarządu/zarządcy wspólnoty w formie uchwały, - inne dokumenty wymagane przez bank. Dotacja wypłacona będzie po potwierdzeniu przez bank zrealizowania umowy i osiągnięcia efektu ekologicznego. W tym celu przeprowadzony musi zostać odbiór instalacji przez uprawnionego do tego wykonawcę lub inspektora nadzoru budowlanego (protokół końcowego odbioru). W dalszej kolejności należy przedstawić w banku wszelkie faktury (kopie) dokumentujące poniesione koszty. Ponadto dokumenty potwierdzające zgodność kolektora z wymaganą normą, umowę z wykonawcą przedsięwzięcia i inne dokumenty określone w umowie kredytu z dotacją. 50 Wnioski można składać w jednym z 6 następujących banków: • Bank Ochrony Środowiska S.A. (www.bosbank.pl), • Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze (www.bankbps.pl), • SGB-Bank S.A. oraz zrzeszone Banki Spółdzielcze (nastąpiło połączenie GBW S.A. i MBR S.A.) (www.sgb.pl). • Krakowski Bank Spółdzielczy (www.kbsbank.com.pl), • Warszawski Bank Spółdzielczy (www.bank-wbs.pl), • Credit Agricole Bank Polska S.A. (d. LUKAS Bank S.A.). Na terenie województwa pomorskiego kredyty z dotacją można uzyskać w następujących bankach: • Bank Ochrony Środowiska S.A. - Gdańsk, tel. 58/305 34 17, - Gdynia, tel. 58/661 15 76, - Sopot, tel. 58/551 15 31, - Słupsk, tel. kom. 515 111 982; • Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. Sopot, tel. 58/340 50 80; • Gospodarczy Bank Wielkopolski Gdynia, tel. 58/627 30 06; • Kaszubski Bank Spółdzielczy (centrala Wejherowo), tel. 58/677 24 35, 677 90 48; • Bank Spółdzielczy w Starogardzie Gdańskim (centrala Starogard Gdański), tel. 58/562 56 81; • Bank Spółdzielczy Krokowa (centrala Krokowa), tel. 58/675 47 00; • Powiślański Bank Spółdzielczy (centrala Kwidzyn), tel. 55/279 36 03, 279 39 56, 261 45 30; • Bank Spółdzielczy w Pruszczu Gdańskim (centrala Pruszcz Gdański), tel. 58/683 29 29; • Bank Spółdzielczy Sztum (centrala Sztum), tel. 55/277 92 00, 277 92 01. Szczegółowe informacje odnośnie beneficjentów oraz warunków dofinansowania zawarte są w „Programie Priorytetowym” dostępnym na stronie internetowej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku (www.wfosigw.gda.pl) oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (www.nfosigw.gov.pl). Dodatkowych informacji o zasadach, warunkach i procedurze ubiegania się o dotacje można uzyskać bezpośrednio w bankach udzielających kredytów lub firmach sprzedających kolektory słoneczne. Na podstawie materiałów NFOŚiGW i WFOŚiGW opracował Adam Kopeć Reklama 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Gospodarstwo z przyszłością Pan Paweł Chamier-Gliszczyński jest młodym 29-letnim rolnikiem, właścicielem 42-hektarowego gospodarstwa rolnego we wsi Nowy Barkoczyn, gmina Nowa Karczma, powiat kościerski. Gospodarstwo to przejął od swoich rodziców w 2004 roku. W tym czasie studiował rolnictwo na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Technologiczno– Przyrodniczego w Bydgoszczy. Po ukończeniu studiów postanowił zmodernizować swoje gospodarstwo, wykorzystując do tego celu środki finansowe z Unii Europejskiej. P rzez ponad 30 lat gospodarstwo prowadzone przez rodziców Pana Pawła wyspecjalizowało się w produkcji mleka i tą ścieżką zamierzał podążać młody rolnik, rozpoczynając samodzielne gospodarowanie. Modernizacja miała na celu wyposażenie gospodarstwa w najnowocześniejsze maszyny i urządzenia rolnicze, zapewniające bezpieczną i wydajną pracę oraz podnoszące jakość produkowanego mleka. W 2005 roku Pan Paweł skorzystał z działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom” oraz z działania „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego 2004 – 2006. Ze środków otrzymanych z tych dwóch działań zakupił nowy ciągnik rolniczy o mocy 95 kM, rozsiewacz nawozów o pojemności 700 litrów, pług 4-skibowy oraz agregat uprawowo-ścierniskowy. Ponieważ gospodarstwo wymagało kolejnych modernizacji, a korzystanie z pieniędzy unijnych okazało się łatwe i możliwe, Pan Paweł podjął decyzję o ubieganiu się o kolejne środki, tym razem z PROW 2007 – 2013. Wnioski o przydział tych środków składane były dwa razy - w 2009 i w 2011 roku. Rolnik wykorzystał maksymalną kwotę dofinansowania, jaka była możliwa do osiagnięcia w ramach działania „Modernizacja go- Gospodarstwo Pana Pawła Chamier-Gliszczyńskiego stawia na produkcję mleka Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 spodarstw rolnych”. Dzięki temu kupił wiele maszyn i urządzeń do produkcji rolnej, między innymi kolejny ciągnik o mocy 88 kM z ładowaczem czołowym o udźwigu 1650 kg z osprzętem, rozrzutnik obornika, agregat prądotwórczy, schładzalnik do mleka o pojemności 2000 litrów, przyczepę rolniczą o ładowności 8 ton, prasę rolującą, kosiarkę dyskową, zgrabiarkę dwukaruzelową, chwytak balotów oraz wóz asenizacyjny o pojemności 5 m3. Ponadto w 2007 roku wybudował płytę obornikową oraz zbiornik na gnojówkę, korzystając ze wsparcia finansowego w ramach działania „Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej”. W 2012 roku Pan Paweł przystąpił do Programu Rolnośrodowiskowego. W jego gospodarstwie prowadzona jest również rachunkowość rolna FADN. Prowadzenie tak nowoczesnego gospodarstwa rolnego stało się dla Pana Pawła przyjemnością. Obecnie rolnik użytkuje ponad 72 ha gruntów, w tym około 30 ha gruntów stanowi dzierżawa. Cała produkcja roślinna z gospodarstwa stanowi bazę paszową dla bydła mlecznego. Uprawianych jest ponad 31 ha zbóż, 11 ha kukurydzy na zielonkę, około 17 ha traw w mieszance z roślinami motylkowatymi oraz prawie 2 ha trwałych użytków zielonych. Plony zbóż, ze względu na słabe gleby występujące w gminie Nowa Karczma, są na poziomie 4 ton z 1 ha, kukurydzy ponad 50 ton z 1 ha, a trawy plonują średnio w granicach 30 t zielonej masy z 1 ha. Zboża wykorzystywane są jako pasza treściwa. Z kukurydzy i części traw sporządzana jest kiszonka i sianokiszonka, część traw skarmiana jest w postaci siana. Rolnik posiada stado krów mlecznych liczące średnio 32 sztuki. Są to krowy czystej rasy HF oraz w domieszce ze szwedzką rasą czerwoną oraz francuską rasą 51 Z wizytą u rolnika montbeliarde. Takie krzyżowanie ma na celu uzyskanie poprawy zdrowotności krów, zwiększenie ich ogólnej odporności na choroby, przy jednoczesnym wydłużeniu ich okresu użytkowania produkcyjnego. Krowy unasieniane są sztucznie nasieniem sprzedawanym przez Firmę „Konrad” z Łomży. Pan Paweł zajmuje się sam technologią żywienia bydła. Na podstawie corocznych wyników analizy pasz, obserwacji kondycji zwierząt oraz uwzględniając ich okres produkcyjny, rolnik układa dawki pokarmowe dla całego stada bydła. Dawki dostosowywane są do aktualnej zawartości białka i tłuszczu w mleku. Badanie mleka na zawartość białka i tłuszczu przeprowadzane jest raz w miesiącu i mniej więcej z taką częstotliwością układane są dawki pokarmowe. Obecnie średnia roczna wydajność mleka od krowy wynosi ponad 8 tysięcy litrów, przy zawartości białka 3,43% i tłuszczu 4,35%. Krowy użytkowane są produkcyjnie średnio przez 3,5 laktacji. Należy nadmienić, że gospodarstwo Pana Pawła jest pod kontrolą użytkowości mlecznej ponad 30 lat. Ocena ta była wykonywana jeszcze w czasach, gdy gospodarstwo prowadzili jego rodzice. Odnawianie stada krów odbywa się w ramach własnej hodowli. Część byczków odchowywana jest do wagi około 500 kg, część małych byczków sprzedawana jest do innych gospodarstw rolnych do dalszego chowu. Jałówki wykorzystywane są na remont własnego stada. Za swoje największe osiągnięcia Pan Paweł uważa maksymalne wykorzystanie wszystkich dostępnych form wsparcia w ramach PROW 2007 – 2013 oraz małżeństwo ze wspaniałą kobietą, która jest świetną gospodynią oraz najukochańszą żoną i matką jego trojga dzieci. Plany rolnika na najbliższe lata wiążą się z utrzymaniem gospodarstwa na co najmniej dotychczasowym poziomie. W przyszłości, w sprzyjających okolicznościach, 52 Pan Paweł Chamier-Gliszczyński z żoną i trojgiem dzieci przymierzy się do budowy nowej obory wolnostanowiskowej z wybiegiem dla krów i halą udojową, a może i robotem udojowym. Budowa takiej obory będzie miała na celu poprawę warunków utrzymania krów, zwiększenie liczebności stada i skali produkcji mleka oraz usprawnienie prac związanych z utrzymaniem i żywieniem bydła. Pan Paweł z uśmiechem patrzy w przyszłość, mając nadzieję, że będzie tak dobrze, jak jest teraz, a może nawet jeszcze lepiej. Ewa Iwicka Warto przeczytać JAK CHRONIĆ BYDŁO PRZED MESZKAMI? Meszki to małe muchówki, które skutecznie uprzykrzają zwierzętom pobyt na pastwiskach. Posiadają kłujący aparat gębowy, za pomocą którego przebijają skórę żywiciela, dostają się do naczyń krwionośnych i wysysają krew. Krwiopijne są tylko zapłodnione samice. Masowy atak meszek może doprowadzić do ciężkich zachorowań zwierząt, a bardzo często i do śmierci. Przy masowej inwazji zwierzęta giną w ciągu kilku godzin na skutek znajdującego się w ślinie tych owadów trującego jadu. Aby ochronić nasze zwierzęta przed tymi niebezpiecznymi owadami, musimy postępować w określony, przedstawiony w artykule sposób. Stanisław Ignatowicz, Jak chronić bydło przed meszkami?, Bydło nr 5/2012, str. 70 Lucyna Lesińska 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika W gospodarstwie ekologicznym w Kliczkowach W miejscowości Kliczkowy, gmina Karsin, powiat kościerski, znajduje się gospodarstwo rolne prowadzone od 1998 roku przez młodego rolnika - Pana Macieja Warsińskiego i jego mamę Halinę. Pan Maciej i jego mama są miłośnikami przyrody i zależy im na tym, aby została ona nienaruszona, w swoim dotychczasowym kształcie. Uważają, że o przyrodę trzeba dbać i prowadzić takie działania gospodarcze, które nie przyczyniają się do jej niszczenia i degradacji. Szczególnie piękne sa okolice nad Jeziorem Wdzydzkim, które można podziwiać, stojąc na wyniesieniu nieopodal domu Państwa Warsińskich. Mając to na względzie, Pan Maciej postanowił przestawić swoje gospodarstwo na ekologiczne metody prowadzenia produkcji rolnej. O tym, jak to należy zrobić i od czego zacząć, dowiedział się na szkoleniach organizowanych przez Biuro Powiatowe ODR w Kościerzynie. Znaczącą zachętą do podjęcia takiego działania były możliwości uzyskania dopłat do działań proekologicznych w ramach Programu Rolnośrodowiskowego. Rolnik rozpoczął realizację Programu w 2007 roku, wybierając pakiet „Rolnictwo ekologiczne”, a w nim uprawy rolnicze i uprawy warzywne oraz pakiet „Ekstensywne trwałe użytki zielone”. Nadzór na procesem przestawiania gospodarstwa z konwencjonalnego na ekologiczne objęła firma AgroBioTest, która w 2009 roku nadała gospodarstwu Pana Warsińskiego certyfikat gospodarstwa ekologicznego. Całe gospodarstwo rolne, dziedziczone z dziada - pradziada, liczy około 25 ha, z czego 19 ha to użytki rolne. Uprawia się tu zboża, mieszankę zbożowostrączkową na nasiona oraz ziemniaki. W gospodarstwie jest również 6 krów mamek z młodzieżą oraz kury nioski. Certyfikacją objęta została produkcja mieszanki zbożowo-strączkowej, pszenżyta, orkiszu, ziemniaków, żyta, żywca wołowego oraz jaj. Koszty produkcji ekologicznej są znacznie niższe, gdyż nie trzeba kupować nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. Oceniając swoje dochody, Pan Maciej szacuje, że są one obecnie porównywalne z dochodami z okresu konwencjonalnego gospodarowania, a może trochę wyższe. Dotychczas z gospodarstwa sprzedawano jaja ekologiczne oraz ziemniaki w cenie niewiele wyższej od ceny produktów konwencjonalnych, ale w przyszłości Pan Warsiński chciałby znakować swoje produkty jako ekologiczne i sprzedawać je po wyższej cenie. Planuje również umieszczenie tablicy informacyjnej po to, aby przejeżdżający turyści i amatorzy ekologicznej żywności wiedzieli, że właśnie w tym gospodarstwie Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Pan Maciej Warsiński z rodziną można kupić smaczne jaja i ziemniaki z certyfikatem produktów ekologicznych. Ewa Iwicka Reklama PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard • nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% • nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 • nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% tel./fax (91) 578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl 53 Doniesienia Współpraca międzynarodowa z Republiką Mołdowy W 2012 r. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Starym Polu, w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, realizuje projekt nr 20/2012/PPR2012 pt. „Przygotowanie samorządów lokalnych Mołdowy do efektywnej absorpcji funduszy unijnych”. Partnerem projektu jest Krajowa Agencja Rozwoju Wsi w Kiszyniowie ACSA. Celem ogólnym projektu jest podniesienie poziomu życia na obszarach wiejskich Mołdowy poprzez profesjonalne wzmocnienie kadr, poprawiające skuteczność podejmowanych działań, za sprawą odpowiedniego przygotowania fachowego przedstawicieli samorządów i administracji, kadry instruktorskiej (doradczej) rolnictwa, przedstawicieli organizacji pozarządowych do rozwiązywania problemów gospodarczych i społecznych występujących na wsi i w rolnictwie, w tym głównie efektywnej absorpcji funduszy unijnych. Projekt obejmuje opracowanie i wydanie materiałów szkoleniowych pt. „Poradnik projektodawcy”, przeszkolenie 30-osobowej grupy słuchaczy podczas 14-dniowych warsztatów w Starym Polu z zakresu opracowywania projektów umożliwiających finansowanie przedsięwzięć rozwojowych na obszarach wiejskich Mołdowy, opracowanie i wydanie folderu promującego projekt oraz wizytę studyjną w Starym Polu dwóch przedstawicieli organizacji partnerskiej. Rezultatem projektu będzie m.in. uzyskanie kwalifikacji eksperta – instruktora i programisty w zakresie opracowywania projektów i programów umożliwiających finansowanie przedsięwzięć rozwojowych na wsi przez 30 uczestników warsztatów, a także 1500 odbiorców materiałów szkoleniowych uaktywnionych do udziału w procesie przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych zachodzących na wsi mołdawskiej. W pierwszej kolejności, projekt pomoże udoskonalić jakość usług świadczonych przez lokalne organy władzy i rozwinąć ich potencjał funkcjonowania, a ponadto umocnić współpracę lokalnych organów władzy z członkami społeczności i konsultantami ACSA, co ułatwi rozwiązywanie problemów nurtujących wieś. Pomoże także w stworzeniu i wzmocnieniu potencjału lokalnych grup, sformowanych z członków społeczności, w celach sprecyzowania i korzystnego rozwiązania problemów nurtujących dane społeczności. Służba doradcza w Mołdowie pracuje na dwóch szczeblach: gminnym (350 osób) i regionalnym (110 osób). Początkowo głównym nurtem jej działalności były szkolenia i doradztwo w rolnictwie. Stopnio- 54 wo jednak rozszerza zakres prowadzonych działań, szczególnie w zakresie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Niniejszy projekt służy również profesjonalizacji doradztwa w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich. Rezultatem tych działań będzie funkcjonowanie doradców z jednej strony jako ekspertów wykładowców, a z drugiej jako liderów przemian zachodzących na obszarach wiejskich. Służby doradcze poszerzą spektrum swego działania ze stricte rolniczego na doradztwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, natomiast samorządy zostaną wyposażone w profesjonalną wiedzę pozwalającą na zastosowanie nowego – europejskiego podejścia w kwestii programowania rozwoju, wykorzystania atutów i rozwiązywania problemów lokalnych. Istotnym więc rezultatem długofalowym będzie zwiększający się profesjonalizm służby doradczej Mołdowy, jej wzmocnienie instytucjonalne i rosnący prestiż wśród ogółu mieszkańców wsi oraz, co bardzo ważne, wzmocnienie roli i wpływu lokalnych organów władzy na przemiany społeczno – gospodarcze. Współpraca z Krajową Agencją Rozwoju Wsi w Kiszyniowie ACSA rozpoczęła się w 2007 r. realizacją projektu nr 780/2007/AD/2007 pt. „Kreowanie przemian gospodarczych w zakresie rolnictwa i małej przedsiębiorczości, w tym agroturystyki” objętego polskim programem pomocy zagranicznej MSZ RP. W 2008 r. zrealizowano projekt nr 1127/2008/ AD/2008 pt. „Oddziaływanie doradztwa rolniczego na rozwój rolnictwa i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich Republiki Mołdowy”, w 2009 r. nr 892/2009 pt. „Wzmocnienie roli i profesjonalizacja działań rolniczych służb doradczych Republiki Mołdowy”, w 2010 r. nr 394/2010 pt. „Wykorzystanie podstawowych rezerw w rolnictwie Mołdowy polegających na osiąganiu standardów jakościowych produkcji żywności w drodze „z pola do stołu”, a w 2011 r. nr 103/2011/ PR/2011 pt. „Wsparcie rolniczych służb doradczych w zakresie działań zwiększających dochody ludności zamieszkującej obszary wiejskie Mołdowy”. Projekty te umożliwiły poznanie problemów rolnictwa i wsi mołdowskiej, co stanowi podstawę bardziej szczegółowej i ukierunkowanej pomocy w kolejnych latach. Uczestnicy szkoleń w Starym Polu (305 osób) bardzo wysoko ocenili w ankiecie ewaluacyjnej poziom i przydatność warsztatów i szkoleń dla rozwoju służb doradczych Mołdowy i ich oddziaływania na przemiany w rolnictwie, wyrażając jednocześnie życzenie, by większa grupa doradców mogła skorzystać z podobnych szkoleń w Starym Polu. Podobne opinie wyrażali 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia uczestnicy 4 konferencji przeprowadzonych w Balti, Kiszyniowie i Kaguł na Państwowym Uniwersytecie im. Bogdana Petriceicu Hasdeu oraz 3 warsztatów w Kauszeni, Kantemir, Drokii (łącznie 568 osób). Ponadto przedstawiciele Republiki Mołdowy uczestniczyli w konferencjach podsumowujących projekty w Kijowie w 2007 r. i 2008 r., na Krymie w 2009 r. oraz w Łucku w 2010 r., podczas których potwierdzili duże zainteresowanie uzyskaniem pomocy świadczonej przez PODR, Oddział Stare Pole i udziałem w kolejnych wspólnych przedsięwzięciach. Ponadto ACSA wspólnie z PODR, Oddział Stare Pole był organizatorem konferencji w Kiszyniowie podsumowującej projekty realizowane w 2011 r. 60-letnia działalność PODR, Oddział w Starym Polu oraz doświadczenie we współpracy międzynarodowej, w tym z Mołdową, i realizacji wspólnych projektów, znajomość sytuacji i problemów występujących na wsi, w rolnictwie i doradztwie rolniczym w Mołdowie, a także potrzeb w tym zakresie, umożliwiła uczestnikom projektów nabycie i ugruntowanie wiedzy i umiejętności niezbędnych w dalszym procesie przemian zarówno w sferze aktywności gospodarczej, społecznej jak i mentalnej, co stwarza perspektywy zwiększenia potencjału intelektualnego niezbędnego do dynamicznego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Teresa Krakowska Alicja Panimasz-Wolska Konkurs „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” K RUS w Sztumie, przy współpracy z Państwową Inspekcją Pracy w Malborku i Biurem Powiatowym Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Sztumie, zorganizował, na terenie powiatu sztumskiego, kwidzyńskiego i malborskiego, I etap ogólnopolskiego konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”. W konkursie wzięło udział dziewięć gospodarstw rolnych, które oceniane były pod kątem przestrzegania przepisów BHP. Zwycięzcami zostali: I miejsce Sławomir Stawny z Lubochowa, powiat sztumski; II miejsce Dariusz Bień z Pręgowa, powiat malborski; III miejsce Dariusz Kostrzewski z sołectwa Brzózki, powiat malborski. Gospodarstwo Dariusza Bienia w Pręgowie Gospodarstwo Sławomira Stawnego w Lubochowie Na pozostałych miejscach uplasowali się kolejno: IV miejsce Zygmunt Danielewski z Starego Targu, powiat sztumski; V miejsce Marek Szempek z Brachlewa, powiat kwidzyński i VI miejsce Edward Żyła z Podzamcza, powiat kwidzyński. Wyróżnienia otrzymali: Zdzisław Chmielewski z Myślic, powiat sztumski; Arkadiusz Kobyliński z Lichnów, powiat malborski i Wiesław Głowicki z miejscowości Glina, powiat kwidzyński. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Gospodarstwo Dariusza Kostrzewskiego w Brzózkach Konkurs organizowany jest w regionie tradycyjnie i służy propagowaniu idei poprawy warunków i bezpieczeństwa pracy rolników i członków ich rodzin w gospodarstwach rolnych. Grażyna Pawłowska 55 Zapraszamy do podpisywania umów na świadczenie usług doradczych (KUD) z PODR w Gdańsku Rolnicy otrzymujący dotacje ARiMR, zobowiązani są do przestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności (z ang. cross compliance), których niespełnianie naraża na pomniejszenie należnych płatności. Wymogi te dotyczą m.in. ochrony środowiska naturalnego, higieny czy zdrowia zwierząt. W uniknięciu problemów mogą pomóc doradcy PODR w Gdańsku, z którymi rolnik podpisze umowę na świadczenie usług doradczych (KUD). W ramach tych usług proponujemy: - przeprowadzenie profesjonalnej, opartej na wiedzy i długoletnim doświadczeniu, oceny gospodarstwa rolnego pod kątem spełnienia Wymogów Wzajemnej Zgodności, - opracowanie planu dostosowania gospodarstwa do przepisów związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Działania te są objęte znaczną refundacją ze środków Unii Europejskiej. Zwrotowi podlega 80% poniesionych i udokumentowanych kosztów kwalifikowanych netto. Dofinansowanie nie obejmuje zwrotu podatku VAT. Podpisanie umowy o usługę doradczą umożliwia również 80-procentowy zwrot kosztów netto: - przygotowania planu działalności rolnośrodowiskowej, - atestacji opryskiwaczy wykonanych w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy w Lubaniu i Starym Polu, - przygotowania biznesplanów związanych z ubieganiem się o kredyty z dopłatą do oprocentowania, udzielanych w ramach linii kredytowych: nIP, nKZ, nMR, nOR, nGP, nGR, nNT, nBR10, nKL01. Dodatkowo rolnik, podpisujący z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego umowę na świadczenie usług doradczych, otrzymuje upusty sięgające 20% na inne działania świadczone przez PODR. Należy pamiętać, iż do składanego w 2012 roku wniosku możemy dołączyć również działania wykonane w roku 2010. Dotyczy to m.in. planów działalności rolnośrodowiskowej, atestacji opryskiwaczy bądź wykonywanych wtedy biznesplanów. Osoby zainteresowane usługą doradczą, mogą zgłosić się do Oddziałów i Biur Powiatowych ODR lub bezpośrednio do swojego doradcy, w celu przeprowadzenia kalkulacji kosztów realizacji usługi i możliwości uzyskania dotacji, podpisania umowy oraz wypełnienia wniosku do ARiMR. Wnioski w ramach tego działania składamy do Biura Powiatowego ARiMR, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę wnioskodawcy. Przyjmowane są do wyczerpania limitu środków. Jedno gospodarstwo może otrzymać wsparcie w kwocie do 1500 euro. Do skorzystania z usług zachęcamy szczególnie młodych rolników, którzy w 2011 r. złożyli wnioski o przyznanie 75 tys. zł premii. Często nie wiedzą oni, jakie ich gospodarstwo musi spełniać wymogi i standardy, a na ich osiągnięcie mają tylko trzy lata, liczone od dnia rozpoczęcia działalności rolniczej. Jeżeli w ciągu tego czasu nie uda się ich osiągnąć, to trzeba będzie oddać do ARiMR 25% otrzymanej przez młodego rolnika premii. 56 Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego – stabilny i solidny partner rolnika Doniesienia Finał IX Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego W dniu 15 kwietnia br., w Miejskiej Hali Sportowej im. Andrzeja Grubby w Starogardzie Gdańskim, reprezentacje 12 kół walczyły w IX Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego. O rganizatorami IX edycji Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego byli: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku, Urząd Miasta Starogard Gdański oraz Województwo Pomorskie. Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Pomorskiego jest współfinansowany ze środków Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich dla Województwa Pomorskiego. Patronat nad Turniejem objął Prezydent Miasta Starogard Gdański Pan Edmund Stachowicz. Patronat medialny nad imprezą objęli: Telewizja Polska S.A., Oddział w Gdańsku, Radio Gdańsk S.A., Dziennik Bałtycki oraz Portal Województwa Pomorskiego „Wrota Pomorza”. W finale uczestniczyło 12 zespołów Kół Gospodyń Wiejskich. Prezentowane konkurencje oceniało 5-osobowe jury, któremu przewodniczył Prezes Zarządu Wojewódzkiego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych w Gdańsku Pan Piotr Hałuszczak, przy udziale Pani Wiktorii Blacharskiej, Kierownika Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, Pani Moniki Kopieckiej z Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Pomorskiego, Pana Dominika Sowy - redaktora „Radia Gdańsk” oraz Pani Danuty Barańskiej - przewodniczącej KGW w Czerninie, laureata Grand Prix w 2011 r. Koła gospodyń wiejskich zaprezentowały się publiczności w 5 konkurencjach, po zakończeniu któ- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 rych przewodniczący jury ogłosił wyniki - zwycięzców każdej z pięciu kategorii konkursowych oraz laureata Grand Prix. W poszczególnych konkurencjach zwyciężyli: a) plansza tematyczna „Nasza wieś na sportowo” - Stowarzyszenie „Kaszubianki” ze Stężycy, powiat kartuski; b) „Produkt tradycyjny pochodzenia roślinnego – kapusta” – Koło Gospodyń Wiejskich z Krępy Kaszubskiej, powiat lęborski; c) widowisko taneczne „Mazur” - Koło Gospodyń Wiejskich z Lipiej Góry, powiat tczewski; d) scenka kabaretowa „W kolejce” - Koło Gospodyń Wiejskich z Lipianek Szlacheckich, powiat Starogard Gdański; e) „Moda sportowa na wesoło” Koło Gospodyń Wiejskich z Władysławowa, powiat pucki. Zdobywcą Grand Prix w 2012 roku zostało Koło Gospodyń Wiejskich z Leszków, gmina Cedry Wielkie, powiat gdański. Fundatorami imprezy i sponsorami nagród byli: Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Pan Kazimierz Plocke, Województwo Pomorskie – fundator nagród dla najlepszych kół gospodyń wiejskich, w każdej z pięciu kategorii konkursowych, Urząd Miasta Starogard Gdański, Starogardzkie Centrum Kultury, Ośrodek Sportu i Rekreacji w Starogardzie Gdańskim, Wojewódzki Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Pomorska Izba Rolnicza, Browar AMBER, Bank Spółdzielczy w Tczewie, Bank BGŻ, Oddział Operacyjny w Starogardzie Gdańskim, Agencja Nieruchomości Rolnych, Oddział Terenowy w Gdańsku z siedzibą w Pruszczu Gdańskim, Agencja Rynku Rolnego, Oddział Terenowy w Gdyni, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Pomorski, Oddział Regionalny w Gdyni, Związek Gmin Pomorskich, Firma A-BIS Urządzenia Gastronomiczne w Straszynie, Hotel i Restauracja REN w Starogardzie Gdańskim, Masarnia HEROLD, Hipermarket Carrefour - Starogard Gdański, Wojewódzki Ośrodek Koordynujący „Populacyjne Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy”, firma AVON, Okręg 129 oraz Gdańskie Stowarzyszenie Agroturyzmu. Serdecznie dziękujemy wszystkim sponsorom i jednocześnie składamy gratulacje wszystkim laureatom! Na zakończenie imprezy głos zabrał Starosta Sztumski Pan Wojciech Cymerys, który ogłosił zebranym, iż kolejna, X edycja Turnieju KGW Województwa Pomorskiego odbędzie się w Sztumie. Do zobaczenia za rok na Powiślu. Barbara Ditrich 57 Doniesienia KONKURS „BEZPIECZNE GOSPODARSTWO ROLNE” Etap regionalny rozstrzygnięty P odczas Targów Rolno-Kwiatowych „Majówka w Strzelinie” tradycyjnie odbywa się podsumowanie etapu regionalnego konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”. Tak było i w tym roku. Komisja konkursowa w składzie: Marian Matusewicz z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (przewodniczący), Małgorzata Tokarska z KRUS, Jan Rozenek z Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Oddział w Strzelinie i Henryk Raczek z Państwowej Inspekcji Pracy odbyła posiedzenie w dniu 27 kwietnia br., w siedzibie KRUS w Słupsku. Komisja podsumowała wyniki lustracji gospodarstw w terenie, podczas których brano pod uwagę : • ład i porządek w obrębie podwórza, zabudowań i stanowisk pracy, • stan budynków inwentarskich i gospodarczych, w tym: stan schodów i używanych drabin oraz instalacji i urządzeń elektrycznych, • wyposażenie maszyn i urządzeń używanych w gospodarstwie w osłony ruchomych części, podpory i inne zabezpieczenia, • stan techniczny pilarek tarczowych i łańcuchowych, • warunki obsługi i bytowania zwierząt gospodarskich, • stosowanie, stan i jakość środków ochrony roślin. Oceny dokonano według arkusza oceny gospodarstwa stanowiącego załącznik do regulaminu konkursu. Finalistami regionalnego etapu konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” w 2012 r. zostali: 1. Marzena i Edward Kirko, zam. Mrówczyno, gm. Damnica; 2. Stanisława Stasiek, zam. Lichnowy, gm. Chojnice; 3. Teresa i Leszek Pranczk, zam. Rzepnica, gm. Bytów. 58 Uroczyste wręczenie nagród laureatom etapu regionalnego konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” Wyróżnienia otrzymali: 1. Zbigniew Błażejewski, zam. Kotowo, gm. Dębnica Kaszubska; 2. Adam Szyngwelski, zam. Kosobudy, gm. Brusy; 3. Bernadeta Terman, zam. Wieliszewo, gm. Potęgowo. Cenne nagrody rzeczowe i dyplomy, podczas uroczystości, któ- ra odbyła się w dniu 19 maja br., wręczyli Eugenia Kucaj z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i Zdzisław Kołodziejski, Dyrektor Oddziału Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Srzelinie. Jan Rozenek 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Na polach w Nowinach Już po raz czwarty w Przedsiębiorstwie ProdukcyjnoUsługowo-Handlowym „Nowiny” Sp. z o.o. w Nowinach k. Dzierzgonia odbyły się Dni Pola. Impreza zorganizowana została z inicjatywy PPUH „Nowiny”, reprezentowanego przez Prezesa Macieja Skibniewskiego, wspólnie z Hage Polska Sp. z o.o. oraz z Krajowym Zrzeszeniem Producentów Rzepaku. Miała miejsce 17 maja br. Całe przedsięwzięcie wspomagane było przez licznie uczestniczące firmy zajmujące się hodowlą roślin, produkcją środków ochrony roślin oraz nawozów dolistnych. G łównym punktem spotkania była prezentacja poletek z 16 odmianami pszenicy ozimej i 26 odmianami rzepaku ozimego uprawianymi przy zróżnicowanych wariantach ochrony. Pokaz nieprzypadkowo odbywał się w połowie maja. Dzięki temu producenci rolni mieli okazję obejrzeć odmiany rzepaku w pełnej krasie – w fazie pełni kwitnienia, a jest to niemożliwe w przypadku innych imprez o podobnym charakterze, ale organizowanych np. w czerwcu. Jednocześnie, ze względu na tegoroczne niekorzystne warunki zimowania roślin, był to dobry moment, aby zapoznać się ze stanem roślin po zimie. Został on przedstawiony na fotografiach umieszczonych na tablicach przed kolekcją odmian. Można było więc porównać go ze stanem bieżącym i zauważyć, że niektóre odmiany mają duże zdolności regeneracyjne przy odpowiedniej agrotechnice (fot. 1). W tym miejscu nie sposób pominąć ogromnego zaangażowania i fachowej wiedzy agrotechnicznej Pana Henryka Połoma - specjalisty ds. produkcji. Podczas prezentacji omówił on bardzo szczegółowo warunki oraz metodykę założonych łanowych doświadczeń oraz podzielił się własnymi obserwacjami, udzielając wiele cennych porad zainteresowanym uczestnikom (fot. 2 i 3). Po zakończeniu prezentacji poletek, w drugiej części spotkania, wystąpili Prezes Zarządu KZPR Mariusz Olejnik i Juliusz Młodec- Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 ki, którzy omówili działalność Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku. Następnie Anna Jaworowska, główny specjalista ds. Analiz Rynków Rolnych z BGŻ Warszawa, przedstawiła zmiany zachodzące na światowych rynkach rolnych i ich wpływ na ceny. Jako ostatni zaprezentował się Jens Sondergaard z DLG, który uzasadnił konieczność wapnowania. PPUH „Nowiny” Sp. z o.o. jest firmą zajmującą się produkcją i sprzedażą pszenicy ozimej i rzepaku, a także produkcją nasienną kwalifikowanego materiału siewnego pszenicy ozimej. Od kilku lat przedsiębiorstwo prowadzi również sprzedaż kwalifikowanych nasion okolicznym producentom. W obecnym sezonie plantacje nasienne zajmują areał ok. 100 ha. W bieżącym roku w ofercie znajdzie się kwalifikowany materiał siewny C1 (kwalifikowany pierwszego rozmnożenia) takich odmian, jak: Bogatka, Jantarka, Banderola, Smaragd, Kranich oraz kwalifikowany materiał siewny C2 odmian Bogatka i Kampana. Z własnych obserwacji mogę powiedzieć, że kwalifikowany materiał siewny pszenicy z tego przedsiębiorstwa odznacza się bardzo wysoką jakością i zawsze oferowany jest po konkurencyjnych cenach. Szczegółowe informacje dotyczące zaopatrzenia w materiał siewny, w bieżącym sezonie, można uzyskać pod numerem telefonu (55) 276 23 11 lub tel. kom. 604524709. Otwarcie pokazu w Nowinach 2. 3. Na zakończenie chciałbym podziękować za zaproszenie Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego na Dni Pola i pogratulować udanej imprezy, życząc jednocześnie dobrych zbiorów. Sebastian Zwierz 59 W domu i zagrodzie Ciasta z owocami Nastał czerwiec, a wraz z nim pojawiły się w naszych ogrodach pierwsze owoce – jagody kamczackie, truskawki, porzeczki, agrest… Korzystajmy z tego bogactwa, bo sezon na nie nie trwa wiecznie. Zachwyćmy naszych domowników pachnącym ciastem z owocowym dodatkiem. Bowiem owocowe ciasta mają niepowtarzalny smak, są bardzo orzeźwiające i niskokaloryczne. Zakasajmy więc rękawy i do dzieła! SZARLOTKA NA KRUCHYM CIEŚCIE Ciasto: 4 szklanki mąki, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 1 szklanka cukru pudru, 375 g masła, 6 dużych żółtek, 2 łyżki gęstej kwaśnej śmietany. Nadzienie: 8 kwaskowatych jabłek, obranych i pokrojonych w półplasterki, 1/4 szklanki wody, 1 szklanka cukru pudru (można dać mniej, jeśli jabłka są słodsze), 2 łyżeczki cynamonu, 2 łyżki mąki ziemniaczanej, 2 łyżki soku z cytryny. Ponadto: kilka łyżek bułki tartej, cukier puder do posypania. Mąkę, cukier puder i proszek do pieczenia przesiać przez sito do naczynia. Masło pokroić na małe kostki, dodać do mąki, wmieszać żółtka, kwaśną śmietanę i wyrobić ciasto. Ciasto podzielić na pół i włożyć do lodówki na przynajmniej godzinę. Przygotować nadzienie. Pokrojone jabłka włożyć do rondelka, dolać wodę i dusić przykryte około 15 minut, nie mieszając. Dodać cukier i cynamon, lekko wymieszać. Do masy wmieszać mąkę ziemniaczaną, sok z cytryny i dusić jeszcze przez dwie minuty. Masa powinna być gęsta, lecz nie rozgotowana. Piekarnik należy nagrzać do 180º C. Formę wysmarować tłuszczem lub wyłożyć papierem do pieczenia. Na dno formy rozwałkować jedną część ciasta i podpiec w piekarniku przez około 10 minut. Wyjąć z piekarnika, posypać bułką tartą (wchłonie nadmiar wilgoci z jabłek), wyłożyć przygotowane jabłka, a na nie rozwałkowaną drugą część ciasta (można zetrzeć na tarce). Piec około godziny, aż góra ładnie zrumieni się. Szarlotkę lekko przestudzić, posypać cukrem pudrem. 60 PRZEKŁADANIEC Z WIŚNIAMI Ciasto: 3 szklanki mąki pszennej, 1 szklanka kwaśnej śmietany, 250 g margaryny, 4 żółtka, 2 łyżeczki proszku do pieczenia. Pianka wiśniowa: 1 szklanka cukru, 300 g wiśni, 6 białek, 1 opakowanie kisielu wiśniowego. Masa budyniowa: 2 szklanki mleka, 1 szklanka cukru, 200 g margaryny, 1 opakowanie budyniu śmietankowego, sok z cytryny, 1 łyżeczka cukru waniliowego. Dodatkowo: cukier puder do posypania. Ze składników zagnieść ciasto, podzielić na 6 części. Każdą część ciasta rozwałkować na placki wielkości blachy. Przygotowć piankę wiśniową. Białka ubić z cukrem. Dodać kisiel i wydrylowane wiśnie, wymieszać. Przygotować masę budyniową. Budyń rozpuścić w części mleka. Resztę mleka zagotować z cukrem. Wlać mleko z budyniem, ponownie zagotować. Margarynę utrzeć. Dodawać stopniowo zimny budyń i sok, ucierać. Na trzy placki wyłożyć piankę, przykryć pozostałymi plackami. Wstawić do nagrzanego piekarnika i piec na złoty kolor w temperaturze 180º C. Upieczone z pianką ciasta przełożyć masą. Ciasto posypać cukrem pudrem. CIASTO Z AGRESTEM 250 g miękkiej margaryny lub masła, 150 g drobnego cukru, 3 jajka, 200 g mąki pszennej, 100 g zmielonych migdałów, 2 łyżeczki proszku do pieczenia, otarta skórka z jednej cytryny lub pomarańczy, 3 lekko czubate łyżki bułki tartej, 500 g agrestu, odszypułkowanego, cukier do posypania (około 3 łyżek). Miękką margarynę lub masło utrzeć do białości z cukrem aż powstanie puszysta masa. Po kolei doda- 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie wać jajka, cały czas miksując (dodanie wszystkich jajek na jeden raz spowoduje zwarzenie się masy). Mąkę wymieszać z migdałami, skórką z cytryny lub pomarańczy i proszkiem do pieczenia. Wmiksować powoli do masy maślanej. Kwadratową formę o boku 23 cm wyłożyć papierem do pieczenia. Nałożyć do niej ciasto, wyrównać. Na górę równomiernie wysypać bułkę tartą. Następnie wyłożyć owoce, jeden obok drugiego, wciskając je do ciasta, by połowa owocu wystawała ponad. Posypać cukrem. Piec w temperaturze 160o C przez około 60 minut lub dłużej, do tzw. suchego patyczka. Ostudzić, pokroić na kwadraty. Piec około 10 - 12 minut w temperaturze 180° C. Ciasto powinno być lekko zrumienione. Przygotować nadzienie. W dużej misce wymieszać mąkę, cukier i sól. Żółtka rozbełtać, wymieszać ze śmietanką i wlać mieszankę do suchych składników, wymieszać. Dodać rabarbar i truskawki, lekko wymieszać i wylać na podpieczony spód. Piec w temperaturze 180° C przez godzinę. Białka ubić na sztywną pianę, dodawać stopniowo cukier, wyłożyć bezę na upieczone ciasto i piec, aż beza się zrumieni (około 10 - 15 minut). Ciasto wystudzić i pokroić na kwadraty. TRUSKAWKOWIEC Ciasto z agrestem CIASTO Z RABARBAREM I TRUSKAWKAMI Ciasto: 1 i 3/4 szklanki mąki, 2 łyżki cukru pudru, 10 dag masła. Nadzienie: 1 i 1/2 szklanki cukru, 1/4 szklanki mąki ziemniaczanej, szczypta soli, 6 żółtek, 1 szklanka słodkiej śmietanki, 4 szklanki rabarbaru pokrojonego w plasterki, 1 szklanka truskawek pokrojonych w plasterki. Beza: 6 białek, 1/2 szklanki cukru. Mąkę wymieszać z cukrem pudrem i posiekać z masłem, aż utworzą się drobne grudki. Wsypać tą mieszankę na blachę i dobrze wcisnąć w dno blaszki. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 70 dag truskawek (35 dag zmiksowanych i 35 dag pokrojonych w słupki), 2 galaretki truskawkowe, 3 łyżeczki żelatyny, pół szklanki śmietanki kremówki, 50 dag serka śmietankowego kremowego lub twarożku trzykrotnie mielonego, 2 opakowania biszkoptów lub ciastek typu petitki, 5 łyżek cukru pudru (to jednak zależy od kwaśności truskawek, wedle uznania). Dużą tortownicę lub blaszkę 25 x 30 cm wyłożyć ciastkami. Truskawki zmiksować dokładnie blenderem razem z cukrem pudrem. Dodać twarożek, śmietanę (lub jogurt), zmiksować na gładką masę. Galaretki truskawkowe oraz żelatynę rozpuścić w 1,5 szklanki gorącej wody, przestudzić. Ostudzone, dodawać powoli do masy, jednocześnie miksując. Wstawić masę do lodówki. Gdy zaczyna tężeć wymieszać z pokrojonymi truskawkami, wylać na ciasteczkowy spód i wstawić do lodówki. Na wierzch można wyłożyć truskawki zalane galaretką truskawkową, bitą śmietanę - co kto lubi. Przechowywać w lodówce. OWOCOWY TOPIELEC 75 dag mąki, 25 dag masła, po jednej szklance mleka i cukru pudru, 3 jajka, 1 żółtko, 8 dag drożdży, szczypta soli, 60 dag – 1 kg różnych owoców. Drożdże rozetrzeć z łyżką cukru w szklance ciepłego mleka i odstawić do wyrośnięcia, masło roztopić, owoce obrać, usunąć pestki i szypułki. W misce 61 W domu i zagrodzie rozmieszać jajka i żółtko, dodać ostudzone masło, wyrośnięte drożdże i przesianą mąkę, wyrobić ciasto, aż będzie gładkie i lśniące. Z wyrobionego ciasta uformować kulę, zawinąć w lnianą ściereczkę i wrzucić do zimnej wody, poczekać aż wypłynie (10 - 15 minut). Gdy ciasto wypłynie, odwinąć je i lekko wyrobić na stolnicy posypanej mąką, dodając cukier i - jak trzeba – jeszcze trochę przesianej mąki. Dużą formę natłuścić, włożyć połowę rozwałkowanego ciasta, owoce, przykryć resztą ciasta. Odstawić do wyrośnięcia, piec 40 – 50 minut w 180º C, można posypać cukrem pudrem. rozgnieść. Kremówkę ubić z cukrem waniliowym i sokiem z cytryny, wymieszać z serkiem (kilka łyżek odłożyć) i skórką cytrynową. Do masy serowej dodać pokruszone beziki. Żelatynę rozpuścić w kilku łyżkach wrzątku, ostudzić, połowę wymieszać z masą truskawkową, resztę z serową. Na herbatnikach ułożyć kopczyki z obu mas, lekko wymieszać widelcem. Chłodzić 4 godziny. Wyjąć z tortownicy, boki sernika obsypać płatkami migdałowymi, wierzch ozdobić kremówką, truskawkami i melisą. TORT Z JABŁKAMI I LIKIEREM Owocowy topielec MARMURKOWY PRZYSMAK Z BEZAMI 30 dag herbatników, 10 dag masła, 4 łyżki cukru, cytryna, 25 dag waniliowego serka homogenizowanego, 25 dag kremówki (36%), po 25 dag truskawek i bezików, 2 łyżki żelatyny, 2 łyżki cukru waniliowego. Do dekoracji: kilka listków melisy cytrynowej, 2 – 3 truskawki, 4 łyżki płatków migdałowych. Dno tortownicy wyłożyć pergaminem. Herbatniki rozkruszyć, utrzeć z masłem, przełożyć do tortownicy, ugnieść i chłodzić 30 minut. Z cytryny otrzeć skórkę i wycisnąć sok. Truskawki oczyścić, posypać cukrem, 62 Ciasto ucierane: 100 g masła, 100 g cukru, 1 opakowanie cukru waniliowego, 2 jaja, 100 g mąki, 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Masa i dekoracja: 900 g jabłek, 150 ml soku z jabłek, 1 łyżeczka cynamonu, 75 g cukru, 1 opakowanie cukru waniliowego, 2 opakowania budyniu waniliowego, 350 ml mleka, 100 ml ajerkoniaku, wiórki czekoladowe. Piekarnik rozgrzać do 175º C. Masło utrzeć z cukrem na krem. Dodawać po jednym jajku. Przesiać mąkę z proszkiem do pieczenia i wymieszać. Jedno jabłko obrać, wyciąć gniazdo nasienne, miąższ pokroić w kostkę i dodać do ciasta. Ciasto wlać do wysmarowanej tłuszczem tortownicy (śr. 26 cm) i piec ok. 30 minut. Wystudzić, przełożyć na paterę i spiąć obręczą tortownicy. Resztę jabłek obrać i pokroić w kostkę. Dodać 75 ml soku jabłkowego, cynamon, 2 łyżki cukru, cukier waniliowy i gotować na małym ogniu około 5 minut. 1 opakowanie budyniu wymieszać z resztą soku jabłkowego i dodać do jabłek. Gotować 1 minutę i zdjąć z ognia. Masę rozsmarować na cieście i wyrównać. Mleko zagotować z resztą cukru i zdjąć z ognia. 1 opakowanie budyniu wymieszać z ajerkoniakiem, dodać do mleka i zagotować. Budyń wyłożyć na masę jabłkową. Tort chłodzić około 3 godzin, posypać wiórkami czekoladowymi. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Kowalstwo artystyczne. Produkcja i montaż kutych ogrodzeń, bram i balustrad ozdobnych. Kompleksowe wykonawstwo. Tanio i solidnie. Wiadomość: tel. kom. 515678415. Wydzierżawię Budynek, przy drodze powiatowej, o pow. 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Kupię Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Pług Famarol, kosiarkę rotacyjną i siewnik do zboża lub agregat uprawowo-siewny. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Ciągnik Ursus lub Zetor 4- lub 6-cylindrowy i sortownik do ziemniaków. Wiadomość: tel. kom. 790318118. Polski kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record i przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Pług 3-skibowy, obrotowy. Wiadomość: tel. kom. 604093855. Słomę zbóż, rzepaku oraz siano sprasowane lub pozostawione na pokosie. W przypadku łąk objętych programami rolnośrodowiskowymi, możemy wykonać usługę koszenia. Wiadomość: tel. kom. 500121800, www.miskantuspolska.pl. Sprzedam Gospodarstwo rolne o pow. 33,34 ha, 3 km od Sztumu, z budynkami albo samą ziemię oraz kombajn zbożowy Bizon Z056 na szerokich kołach, z sieczkarnią i stołem do rzepaku, z dwiema kosami, r. prod. 1983, pierwszy własciciel. Wiadomość: tel. (55) 261 09 69. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Opryskiwacz Pilmet o poj. 1000 l, szer. rob. 15 m z automatyką; przyczepę - ścinacz zielonek Z-368; agregat zawieszany Agropol do upraw przedsiewnych. Wiadomość: tel. kom. 698906321. Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Kojce porodowe (16 szt.), wygrodzenia dla loch luźnych, solidnie wykonane, autokarmniki dla prosiąt (15 szt.) i autokarmniki dla tuczników (2 szt.) z mocnego tworzywa sztucznego, smoczki dla loch i prosiąt, ruszta z tworzywa dla macior, koryta kamionkowe dla loch, klatkę do przewozu loch zawieszaną na tuz. Wiadomość: tel. kom. 697580947. Kombajn zbożowy Fortschritt bez szarpacza, r. prod. 1972, cena - 12 000 zł (do negocjacji). Wiadomość: tel. (59) 832 14 81. Ciągnik rolniczy Ursus 1224, stan b. dobry, cena 25 900 zł (cena do negocjacji). Wiadomość: gmina Pruszcz Gdański, tel. kom. 519844059. Dojarkę dwukonwiową. Wiadomość: Trzcińsk, gmina Starogard Gdański, tel. kom. 601638572. Ciągnik C-360 z Turem; chłodnię do mleka Westfalia, poj. 1800 l, samomyjącą; baloty sianokiszonki; ciągnik SAM C-360. Wiadomość: tel. kom. 502058584. Rozsiewacz do nawozów Rauch MDS 921, r. prod. 2002, poj. 900 l + 400 l nadstawka z blachy kwasowej, plandeka, pierwszy właściciel, 100% w oryginale (lakier, podzespoły), stan b. dobry. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. (55) 271 50 98, tel. kom. 666200044 lub 603132496, Myszewo, gm. Nowy Staw. Kombajn Bizon Record Z058 z sieczkarnią i kosą boczną, r. prod. 1989. Wiadomość: tel. kom. 661797667. Pług 5-skibowy podorywkowy oraz 4- i 3-skibowy zagonowy Unii Grudziądz, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 604939215. Łubin słodki wąskolistny. Wiadomość: Kisewo, gmina Łęczyce, tel. kom. 606412831. Przyczepę Schmitz PR-16, ład. 12 t; opielacz buraczany 6-rzędowy. Wiadomość: tel. kom. 609666978. 63 Oferty Pokosówkę Fortschritt taśmową - nowe taśmy, kompletny silnik do DT 100 M, pług 5-skibowy Famarol, agregat uprawowy bierny do ciągnika C-360, rozsiewacz lejowy o ład. 500 kg, głowice do silnika SW 400 Bizon. Wiadomość: tel. kom. 602584241, Malbork. Ciągnik Fiat F 140 i ładowarkę Bopcat. Wiadomość: tel. kom. 509658694. Kombajn ziemniaczany Anna jednorzędowy. Wiadomość: tel. kom. 725060443. Skrzynię pośrednią do ciągnika Ursus 1224, fabrycznie nowe części do kombajnu Z056, koła do przyczepy z felgami 900 x 20, opony pełne - 4 szt. Wiadomość: tel. kom. 721344340, Kwidzyn. Siewnik zbożowy SZU talerzowy, szer. rob. 3,6 m oraz siewnik Poznaniak o szer. rob. 2,8 m. Sprzęt sprawny technicznie. Wiadomość: tel. (55) 275 11 14. Ciagnik John Deere 3040, 95 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, nieduży przebieg; ciągnik Renault 651 s, silnik MWM, 70kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, rewers, szybka skrzynia, hicz; ciagnik rolniczy Massey Ferguson 575, 70 kM, stan b. dobry; brony 5-polowe 16, składane; dmuchawę do siana z rurami i kolanami; opryskiwacz Termit o poj. 400 l, lance szer. 10 m, w całości lub na części; wał pierścieniowy, szer. rob. 3 m; beczki do kiszenia ogórków. Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. Pół domu z siedliskiem i budynkiem gospodarczym (60 arów) w miejscowości Śledziówka, gm. Stary Targ (3 km od Starego Pola). Wiadomość: tel. kom. 513372624. Opryskiwacz zawieszany o szer. rob. 12 m; przenośnik ślimakowy (żmijka) o dł. 8,5 m; zestaw bron średnich 5-polowych, zawieszanych; rozsiewacz nawozowy lejowy o szer. rob. 12 m, ład. 800 kg; rozsiewacz nawozów lejowy, pielnik - wielorak; 2 wentylatory do siana ø 1 m. Wiadomość: tel. kom. 668056776. Chłodnię do mleka, r. prod. 2006, poj. 1050 l, pierwszy właściciel. Wiadomość: tel. kom. 600975710. Heder do kombajnu Claas Mega typ 204, r. prod. 1995, szer. rob. 5,1 m. Wiadomość: tel. kom. 695412547. Ziemię (6 ha) w okolicy Susza. Wiadomość: tel. kom. 512991874. Silos zbożowy BIN 60-tonowy, z oprzyrządowaniem, przetrząsarkę taśmową do siana i opryskiwacz o poj. 400 l. Wiadomość: tel. kom. 697011013. Ciągnik Zetor 16145, r. prod. 1985; ciągnik Ursus C-385, r. prod. 1979, z ładowaczem czołowym; prasę zwijajacą, pasową John Deere 550, r. prod. 1988; agregat talerzowy z hydropakiem POM Brodnica, szer. rob. 3 m, r. prod. 2006; siewnik zbożowy Kuhn z redlicami talerzowymi, r. prod. 2005; wał wahadłowy Expom Krośniewice, szer. rob. 2,5 m, na przedni tuz ciągnika, r. prod. 2005. Wiadomość: tel. kom. 607049399, Dubiel k. Kwidzyna. Do skoszenia 7 ha koniczyny czerwonej z trawami (przewaga koniczyny) i 4 ha koniczyny białej z trawami (przewaga koniczyny) w miejscowości Adamowo, gm. Gronowo Elbląskie. Uprawy ekologiczne, możliwość zbioru 2 pokosów i zawarcia umowy wieloletniej. Wiadomość: tel. kom. 502109456. Beczkowóz o poj. 3000 l, gotowy do pracy, rozlewacz 12 m, nowa beczka i opony, stan idealny; rozsiewacz Amazone o poj. 800 l, dwutalerzowy, na każdy talerz osobny wysyp, razem z WOM, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 790695832. Przyczepę Schmitz PR-16, ład. 14 t; opielacz 6-rzędowy, opryskiwacz Pilmet , poj. 2000 l, szer. rob. 18 m, r. prod. 1996 oraz opryskiwacz Pilmet 40012, r. prod. 1996. Wiadomość: tel. kom. 609666978. Ciągnik Ursus 914 4 x 4, r. prod. 1985, stan b.dobry, zarejestrowany, opłacony, ważny przegląd, cena - do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 515035539, Prabuty. Gospodarstwo rolne o pow. 29 ha w gminie Sztum (20 km do Malborka). Wiadomość: tel. kom. 512492698. Przypominamy, że ogłoszenia drobne od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można podawać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. 64 6/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 KUPON 6 A B C D E Czerwiec 2012 F G H I J K Hasło: F-9 E-3 J-8 A-1 D-2 F-5 D-8 J-2 C-3 POZIOMO: A - 1) w lunaparku C - 1) dziura w zębie D - 6) mała Izabela E - 1) procyon F - 5) otoczona lasem G - 1) dawniej ruch, ruszanie się H - 7) pogłębiarka, bagier I - 1) przodownik wyścigu J - 6) czyści lufę K - 1) zimozielony krzew liściasty PIONOWO: 1 - G) gramocząsteczka 2 - A) kawon 2 - I) miasto na Mazurach 3 - E) drzewo liściaste 4 - A) część utworu literackiego 5 - F) knechty 6 - A) zgrzebna tkanina 6 - I) ischias 7 - F) zamarznięta woda 8 - A) ozdobna zapinka 8 - H) rakieta świetlna 9 - F) Naczelny Sąd Administracyjny 10 - H) napój alkoholowy - gorący 11 - F) płaszcz Beduina Wśród czytelników, którzy do 20 czerwca nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 5/2012 – HASŁO: „NIEZAPOMINAJKA”. Nagrodę wylosowała: Sylwia Grochowska z Nowej Wsi. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. H U Ś T A W K A L S R W P I Ł K A J A K O A K A C P R W T A W J E Z P L U R A K E R Z Y G E Z O W A R S Ł O Ń C E T I N O D A M I A L K E K R E K A I C A M O Z HUŚTAWKA KAJAK KARUZELA LATAWIEC MORZE PIŁKA PLECAK ROWER SKAKANKA SŁOŃCE WROTKI Poniżej znajduje się szósta część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2012 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 6 Czerwiec 2012 Wśród dzieci, które do 20 czerwca nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 5/2012 – HASŁO: „WIOSENNY OGRÓDEK”. Nagrodę wylosował: Jakub Socha z Łapina Kartuskiego. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 6/2012 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 65 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] REDAKCJA: DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] KOLEGIUM REDAKCYJNE: ODDZIAŁY Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska RAPORT Z RYNKU - na podstawie danych z Biur Powiatowych BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] ODR w Gdańsku oraz biuletynu „Rynek zbóż” MRiRW zestawiła mgr inż. Barbara Kukowska KOREKTA: BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] mgr Lucyna Lesińska FOT. NA OKŁADCE: BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Sylwia Ceglarska CENA 1 egz. - 2,00 zł PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej - 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. 66 BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO DRUK: NAKŁAD: 4 200 egz Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Wojska Polskiego 6, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]