Dziecko ofiarą przemocy

„PRZEMOC NA RÓŻNYCH
ETAPACH ROZWOJU
CZŁOWIEKA”
Część I
„Dziecko ofiarą przemocy”
1
Dzieciństwo postrzegane jest jako czas szczęśliwości, beztroski, radości
płynącej z poznawania świata, bezgranicznego zaufania do rodziców. W okresie tym
formują się podstawowe zręby osobowości, poczucie tożsamości, obraz własnej osoby
oraz relacje międzyludzkie. Warunkiem prawidłowego rozwoju psychicznego
i fizycznego jest zarówno zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych dziecka, jak
i zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa i miłości, akceptacji, uznania oraz
autonomii, co w normalnych warunkach odbywa się poprzez tworzenie mocnej
i stabilnej więzi emocjonalnej z rodzicami. W rodzinach, w których pojawia się
przemoc dzieci doświadczają ogromnych deficytów w zakresie zaspokajania
podstawowych potrzeb psychicznych, fizycznych czy społecznych dziecka, co
w rezultacie blokuje właściwy rozwój dziecka, wywołuje ból i cierpienie.
PRZEMOC WOBEC DZIECKA
są to wszelkie zachowania (działania lub zaniechania) osoby bliskiej,
w szczególności rodzica lub opiekuna, wykraczające poza społeczne zasady
i standardy postępowania z dzieckiem, godzące w jego zdrowie, rozwój
i wolność.
Dziecko uczy się przez naśladowanie i modelowanie zachowań. To co się
dzieje w rodzinie ma istotny, a często decydujący i determinujący wpływ na życie
jednostki. Pierwsze wzorce sposobu zachowania, myślenia, zasady, którymi będzie się
w życiu kierowało wynosi z domu rodzinnego, gdyż to właśnie w nim spędza pierwsze
lata swojego życia. Stanowi on najważniejsze źródło zdobywania wiedzy, nauki,
wartości, wzorców i przykładów.
UWAGA!!!
Dzieci, które są "tylko" świadkami przemocy w rodzinie,
są jednocześnie jej ofiarami !!!
Przemoc nie jest problemem tylko ”bezpośredniej” ofiary i sprawcy. Jej skutki
odbijają się negatywnie na wszystkich członkach rodziny, a szczególnie na dzieciach.
Dzieci wychowywane w domu pełnym przemocy budują obraz własnej osoby oraz
świata w oparciu o takie emocje, jak przerażenie, strach, poniżenie, złość,
zagrożenie…. Rodzina zamiast być ostoją bezpieczeństwa, wzajemnego wsparcia,
pomocy, miłości, staje się miejscem sprawowania kontroli i podporządkowania się.
Z badań naukowców wynika, że dzieci wychowujące się w rodzinach, gdzie jest
2
przemoc "nasiąkają" nią. Przemoc staje się sposobem na rozwiązanie problemów,
redukcję napięcia, podniesienie samooceny, drogą do zaspokajania potrzeb. Nawet
jeśli bezpośrednio nie są bite, upokarzane, wykorzystywane, zaniedbywane czy
molestowane, a są "jedynie" obserwatorami oraz słuchaczami przemocowych
zachowań, to równocześnie są osobami doznającymi przemocy!
Co więcej,
skutki wychowywania dziecka w przemocowej rodzinie będą odczuwane przez wiele
pokoleń, gdyż widoczna jest pewna niebezpieczna zależność - im bardziej dziecko
czuje się zagrożone we własnej rodzinie, tym większe jest prawdopodobieństwo, że w
rodzinie, którą samo stworzy, również będzie stosowało przemoc w przekonaniu, że
jedynym skutecznym sposobem wpływania na ludzi jest „bat”, a trzymanie
najbliższych „krótko” gwarantuje sprawne funkcjonowanie systemu rodzinnego. Jeśli
dziecko nie ma wzorca rodzica rozwiązującego problemy w twórczy i konstruktywny
sposób, samodzielne nabycie tych umiejętności może się okazać ponad jego siły. W
konsekwencji przemoc stanie się sposobem wyrażania uczuć i rozwiązywania
problemów, a błędy rodzicielskie będą przechodzić na następne pokolenie.
Przemoc wobec dzieci może przybierać bardzo różne formy. Zazwyczaj
wyróżnia się cztery wymiary krzywdzenia dzieci:
*
przemoc fizyczna - celowe uszkodzenie ciała, zadawanie bólu lub groźba
uszkodzenia ciała. Skutkiem przemocy fizycznej mogą być złamania, siniaki, rany
cięte, poparzenia, obrażenia wewnętrzne.
*
przemoc seksualna (wykorzystywanie seksualne) - każde zachowanie osoby
starszej i silniejszej, które prowadzi do jej seksualnego podniecenia i zaspokojenia
kosztem dziecka.
*
przemoc psychiczna (emocjonalna) – intencjonalne, nie zawierające aktów
przemocy fizycznej, zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują
znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka.
*
zaniedbywanie - niezaspokajanie podstawowych potrzeb dziecka zarówno
fizycznych, takich jak właściwe odżywianie, ubieranie, ochrona zdrowia,
edukacja, jak i psychicznych jak poczucie bezpieczeństwa, doświadczanie miłości
i troski.
3
RODZAJE
PRZEMOCY
STOSOWANEJ
WOBEC DZIECI
PRZYKŁADY
ZACHOWAŃ
PRZEMOCOWYCH
•
PRZEMOC
FIZYCZNA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SKUTKI PRZEMOCY
•
wszelkiego rodzaju kary
cielesne,
„klapsy”,
bicie,
szarpanie,
popychanie,
rzucanie przedmiotami,
potrząsanie,
przypalanie,
duszenie,
kopanie.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PRZEMOC
PSYCHICZNA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wyzwiska,
groźby,
szantaż,
straszenie, emocjonalne
chłód emocjonalny,
odrzucenie,
nadmierne wymagania
nieadekwatne do wieku
i możliwości dziecka,
niszczenie ważnych
rzeczy lub krzywdzenie
zwierząt należących do
dziecka,
nieposzanowanie granic
prywatności,
manipulowanie,
wywoływanie poczucia
winy,
poniżanie, ośmieszanie,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
4
widoczne na ciele fizyczne objawy
przemocy: siniaki, zadrapania, złamania,
oparzenia itp.
zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi,
zaburzenia zachowania,
popadanie w nałogi,
trudności kontrolowania własnych
emocji i rozpoznawania sytuacji
społecznych,
obniżona samoocena,
niskie poczucie własnej wartości,
brak akceptacji własnej osoby,
poczucie bezsensu,
trudności w nawiązywaniu kontaktów
z otoczeniem,
poczucie krzywdy i winy,
depresja,
stały lęk,
bierność i apatia,
nerwowość,
koszmary nocne,
agresja.
lęk, strach,
poczucie niesprawiedliwości,
świadomość braku miłości rodzicielskiej,
brak akceptacji własnej osoby,
niska samoocena,
trudności w kontrolowaniu emocji,
zaburzenia koncentracji uwagi,
nieufność,
fobie,
zaburzenia snu,
zaburzeniami poczucia własnej
tożsamości,
silna potrzeba kontrolowania innych,
alienacją,
zaburzenia psychiczne,
nerwowość,
izolacja się od otoczenia,
perfekcjonizm,
ucieczki z domu,
•
•
•
nadmierna kontrola
i nadopiekuńczość,
•
•
•
•
•
PRZEMOC
SEKSUALNA
•
•
•
•
•
•
•
ZANIEDBANIE
•
•
ekshibicjonizm,
uwodzenie,
świadome czynienie
dziecka świadkiem
aktów płciowych,
zmuszanie do
rozbierania się,
podglądanie,
nakłanianie do oglądania
pornografii,
dotykanie miejsc
intymnych lub
zachęcanie do dotykania
sprawcy,
różne formy stosunku
seksualnego.
•
•
•
•
•
•
•
niezaspokajanie
podstawowych potrzeb
dziecka,
brak pożywienia,
jedzenia, snu, ciepła,
odpowiedniego
ubierania, schronienia,
niezapewnianie
regularnej opieki
zdrowotnej, dostępu do
edukacji,
brak poczucie
bezpieczeństwa,
brak okazywania
miłości, wsparcia i
troski, czułości,
bliskości.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
5
uzależnienie
objawy fizjologiczne: biegunka,
uporczywe bóle i zawroty głowy, bóle
żołądka i bóle mięśni, drżenie, nadmierna
potliwość, nie trzymanie moczu i kału,
wymioty oraz bóle w okolicy serca,
agresja.
urazy fizyczne okolic intymnych,
infekcje dróg moczowo – płciowych,
fobie, lęki, koszmary nocne,
zaburzenia emocjonalne, społeczne,
zaburzenia psychiczne,
zbytnia erotyzacja dziecka
prowokacyjne zachowania seksualne
dziecka,
zachowania masturbacyjne,
zaburzenia snu,
izolowanie się,
zachowania agresywne,
nadpobudliwość ruchową,
poczucie winy i krzywdy,
zbytnią nerwowość,
skłonności do izolowania,
niska samoocena,
skłonność do uzależnień.
niedożywienie,
nieadekwatna do wieku waga i wzrost,
opóźnienie rozwoju fizycznego i
psychicznego,
poczucie winy i krzywdy,
poczucie wstydu, inności w stosunku do
otoczenia,
problemy w nawiązywaniu kontaktów
z otoczeniem
niższy wskaźnik reaktywności, bierność
i apatia,
obniżona samoocena,
brak dbałości o higienę, porządek.
Według badań psycholog Agnieszki Widera-Wysoczańskiej przemoc doznana
w dzieciństwie jako uraz chroniczny i złożony wpływa na funkcjonowanie człowieka
we wszystkich sferach jego życia: emocjonalnej, poznawczej, behawioralnej,
społecznej, zawodowej, seksualnej. Jej znamiona towarzyszą człowiekowi przez całe
życie.
Długotrwałe doświadczanie krzywdy przez małe dzieci może również powodować
nieodwracalne zmiany w budowie mózgu i jego fizjologii. Mózg dziecka kształtuje się
pod wpływem interakcji ze światem zewnętrznym, bodźców płynących z otoczenia,
których głównym źródłem w początkowym okresie życia jest kontakt z najbliższymi.
Jeśli dziecko w głównej mierze doświadcza bólu, lęku czy złości, przebieg procesu
kształtowania się jego mózgu będzie zdeterminowany przez procesy chemiczne,
zachodzące w układzie nerwowym, związane z przeżywanymi negatywnymi
emocjami. Należy pamiętać, że to, co w niezwykle szybkim tempie kształtuje się we
wczesnym okresie życia człowieka, później jest bardzo trudno zmienić.
WIĘKSZOŚĆ PRZESTĘPCÓW DOŚWIADCZAŁO PRZEMOCY
W DZIECIŃSTWIE!!!
NIE WOLNO krzywdzić dziecka, ponieważ:
1.
„ …wszyscy ludzie mają prawo do ochrony ich integralności fizycznej, a dzieci to
ludzie…” - dr Peter Newell
2. Przemoc upokarza!!!
Dziecko jest odrębną osobą, której godność i indywidualność musi być szanowana.
3. Dziecko nie jest niczyją własnością!!!
Bycie opiekunem dziecka nie tylko nie usprawiedliwia stosowania przemocy, wręcz
przeciwnie, nakłada obowiązek szczególnej dbałości, opieki, ochrony.
4. Dziecko jest słabsze!!!
5. Złe zachowanie” dziecka to reakcja na zaniedbywanie jego podstawowych
potrzeb!!!
Dziecko reaguje w sposób,w jaki pozwalają mu wiek i doświadczenie. Najsilniejszą
potrzebą jest niepodzielna uwaga rodziców, miłość, poczucie bezpieczeństwa.
Mocno niesprawiedliwe jest karcenie dziecka za to, że w naturalny dla siebie sposób
domaga się zaspokojenia swoich potrzeb.
6
6. Agresja rodzi agresję, przemoc rodzi przemoc!!!
Dostępne są obszerne badania wykazujące bezpośredni związek między przemocą
w dzieciństwie, a tendencją do przemocy i zachowań agresywnych u nastolatków
i osób dorosłych.
7. Przemoc blokuje prawidłowy rozwój dziecka!!!
Nawet „niewinny klaps” może wywołać zahamowanie rozwoju i pozostawić
negatywne skutki psychofizyczne u dziecka.
8. Przemoc dokonuje w człowieku szeregu zniszczeń i zniekształceń!!!
Człowiek, który jej doświadczył ma trudności, aby dopasować się do otaczającego
go świata, przyswoić normy, w sposób akceptowalny społecznie zaspokajać swoje
potrzeby.
9. Bicie nie dociera do rozsądku, tylko do receptorów bólowych!!!
Człowiek w sytuacji pobudzenia emocjonalnego, silnego stresu nie przyswaja
dostarczanych mu informacji, nie jest w stanie z uwagą słuchać i zapamiętywać
przekazywanych mu treści. Zachowania przemocowe niewątpliwie wywołują
skrajnie silne emocje, dlatego też są nieskuteczne pod względem kształtowania
właściwych postaw oraz pożądanych zachowań. Przemoc nie uczy rozwiązywania
problemów, a jedynie kształtuje poczucie niesprawiedliwości, strach, gniew. Bicie
czy wrzaski nie mają żadnego potencjału wychowawczego. Nawet jeśli dziecko
zachowuje się nieodpowiednio, przekracza postawione mu granice, opiekun musi
pamiętać, że to on jest dorosły i to on musi mieć kontrolę nad swoim zachowaniem.
Warto najpierw wyciszyć własne emocje, by potem móc na spokojnie wytłumaczyć
dziecku, co i dlaczego było nieodpowiednie w jego zachowaniu, jakie są wobec
niego oczekiwania.
10. Nadmierne, nieadekwatne karanie niszczy więź między rodzicem a dzieckiem!!!
Dobre zachowanie wymuszone strachem działa krótko, współpraca oparta na
szacunku będzie trwać stale.
11. Dorosły nie kontroluje siły uderzenia, a przemoc ma tendencję do
eskalowania!!!
Za każdym kolejnym razem przemoc jest mocniejsza, mniej kontrolowana.
12. Przemoc to przestępstwo!!!
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz
Konwencja o Prawach Dziecka zakazuje stosowania przemocy wobec dzieci!!!
7
Jak rozpoznać, że dziecko jest ofiarą przemocy?
Objawami przemocy wobec dziecku mogą być:
*
powtarzające się obrażenia - ślady po uderzeniach, siniaki, poparzenia, pręgi na
ciele, zadrapania,
*
trudności z chodzeniem lub siadaniem,
*
zaniedbany wygląd, nieodpowiednie do pogody ubranie,
*
częsta absencja w szkole,
*
unikanie wspólnych szatni, zajęć wychowania fizycznego,
*
zachowanie nieadekwatne do wieku,
*
agresja,
*
autoagresja, samookaleczanie,
*
wycofanie, bierność, nieśmiałość,
*
kłopoty w nauce,
*
zaburzenia apetytu,
*
zaburzenia snu,
*
ssanie kciuka,
*
obgryzanie paznokci,
*
płaczliwość,
*
nadmierna zależność od dorosłych,
*
strach przed dorosłymi,
*
trudności w utrzymywaniu przyjaźni,
*
izolacja,
*
zaniżona samoocena,
* problemy emocjonalne.
Jeśli jesteś widzisz, że ktoś krzywdzi dziecko – REAGUJ!!!
Dziecko jest bezbronne, samo sobie nie poradzi, POTRZEBUJE TWOJEJ
POMOCY!!!
PAMIĘTAJ!
informując odpowiednie służby o zauważonej przemocy możesz pozostać
anonimowy!!!
8
Pomoc można uzyskać w następujących miejscach:
*
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Mińsku Mazowieckim
ul. Kościuszki 25A,
tel. (25) 758 22 24,
*
Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
ul. Kościuszki 25A,
te. (25) 758 17 07,
*
Komenda Powiatowa Policji w Mińsku Mazowieckim
ul. Wyszyńskiego 16/17,
tel. 997, 112 – numery alarmowe, (25) 759 72 00 - Oficer Dyżurny,
*
Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim
ul. Okrzei 14,
tel. (25) 756-49-70 (-5),
*
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”
ul. Korotyńskiego 13, Warszawa
tel. (22) 823 96 64, (22) 668 70 00.
Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z własnymi emocjami, nie zawsze kontrolujesz
swoje zachowania wobec dziecka, zdarza Ci się przekraczać granicę przemocy –
POMÓŻ SOBIE I SWOJEMU DZIECKU!!!
Zgłoś się do specjalisty, który pomoże Ci BYĆ DOBRYM RODZICEM,
DZIADKIEM, OPIEKUNEM.
Bezpłatne porady psychologiczne można uzyskać w:
*
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Mińsku Mazowieckim
ul. Kościuszki 25A,
tel. (25) 758 22 24,
*
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Mińsku Mazowieckim
ul. Konstytucji 3-go Maja 16,
tel. (25) 756 40 26,
*
Miński Punkt Informacyjno- Konsultacyjny w Mińsku Mazowieckim
ul. Wyszyńskiego 30A,
tel. (25) 758-03-03.
9
Źródła:
1. Aronson E., Akert Robin M., Wilson D. Tomothy, Psychologia społeczna. Serce
i umysł., Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka s.c. 2012.
2. Badura - Madej
W., Dobrzyńska - Mesterhazy
A., Przemoc w
rodzinie:
interwencja kryzysowa i psychoterapia., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego 2015.
3. Izdebska A., Lewandowska K., Znaczenie profilaktyki krzywdzenia małych dzieci,
„Dziecko krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka”, nr 27, 2009.
4. Miller A., Zniewolone dzieciństwo. Ukryte źródła tyranii., Wydawnictwo Media
Rodzina, 1999.
5. Widera-Wysoczańska A., Zdrowotne konsekwencje chronicznego urazu doznanego
w dzieciństwie. „ Podstawy psychologii zdrowia”, red. Dolińska - Zygmunt, G.,
WUW, s. 227- 243, 2001.
6. http://www.niebieskalinia.info
OPRACOWANIE:
ZESPÓŁ
MONITORUJĄCY
REALIZACJĘ
„MIEJSKIEGO
PROGRAMU
PRZECIWDZIAŁANIA
PRZEMOCY
W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W MIEŚCIE MIŃSK
MAZOWIECKI”.
10