szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
R
[kropelki wody osadzające się na
powierzchni gruntu, roślinach itp.
wskutek kondensacji pary wodnej
zawartej w atmosferze ziemskiej] – harmat
rosa lśniła – a harmat csillogott
rosa miodowa [zob. spadź] – mézharmat
rosarium a. rozarium [1. miejsce w ogrodzie
przeznaczone do hodowli róż; 2. różanka,
część ogrodu obsadzona różami] –
rózsakert, rózsalugas
rosbanka (niem. Roßbahn a. Rossbahn) [reg.
śl., archit. przemysłowa kolej konna]
–
lóvasút [rég. Lóré: (vasút), az angol lowry
népies kiejtése; n. Rosszbóu 'Roßbahn': n.
Lórébóu 'Lórébahn' Út, lóvasútvonal]
rosellino [Popularna w drugiej połowie XVII w.
szyta
ciężka
koronka
wenecka
charakteryzująca
się
plastycznie
nakładanymi elementami dekoracji i
malutkimi rozetkami w łączeniach.
Motywy roślinne tej koronki otaczano
wypukłym wałeczkiem o grubości zależnej
od wielkości motywu. Charakterystyczny
dla tego typu koronki, jest również
kontrast ażurowego i pełnego wypełnienia
płaszczyzny ornamentu. Używana do
zdobienia kołnierzy i mankietów zarówno
w sukniach kobiecych jak i odzieży
męskiej. We Francji znana pod nazwą
point de Venice.] – (daw) velencei varrott
csipke (tűcsipke) (Point de Venise)
rosa
5961
rosiczka [roślina owadożerna o liściach z
czerwonymi, wydzielającymi lepki śluz
włoskami] – (növ) harmatfű
Rosiczka okraglolistna (Drosera rotundifolia) Harmatfű
[Tőzeges
lápon,
magas
hegyvidéken termő, évelő, rovarevő növény.]
Rosiczkowce (Droserales Griseb., Grundr. Syst.
Bot.: 75. 1854) [rząd roślin należący do
klasy Rosopsida Batsch, wyróżniany w
niektórych dawnych systamatykach roślin
okrytonasiennych
(np.:
Dahlgrena,
Reveala, Takhtajana). Obejmuje tylko
dwie rodziny, liczy około 150 gatunków.] Rovarfogó növények v. Harmatfűfélék
(Sarraceniales v. Droserales)
rosić (roszę, rosi) [1. moczyć, zwilżać; 2. o
deszczu: padać drobnymi kroplami;
3. moczyć lub rozściełać słomę w celu
oddzielenia włókna od części zdrewniałych
rośliny] – harmatozni, harmatosítani,
beharmatozni
rosić się [pokrywać się kropelkami płynu, rosą] –
beharmatozódni
rosisty, -a, -e – harmatos
Rosja, Federacja Rosyjska (ros. Росси́я, Rossija;
Российская
Федерация,
Rossijskaja
Fiedieracyja) [posłuchaj po rosyjsku –
państwo rozciągające się od wschodniej
Europy poprzez północną część Azji aż po
Ocean
Spokojny.]
–
Oroszország
[Oroszországi
Föderáció
(oroszul
Российская Федерация, kiejtve: kb.
Rasszijszkaja
Fegyeracija),
vagy
Oroszország (oroszul Россия, kiejtve:
Rosszija) Európa keleti részétől Észak-Ázsia
(Szibéria) keleti partjáig terjedő ország.
Fővárosa Moszkva.]
Rosjanin [obywatel Rosji] – orosz, orosz ember
Rosjanka [obywatelka Rosji] – orosz nő v. lány
rosłość – magas termet
rosły, -a, -e [potężnie zbudowany] – nagy erővel
felépült v. megépült; testes, szálas, termetes,
megtermett; magas; szép szál; magas;
nagynövésű
rosnąca – emelkedő intonáció
rosnący w miejscach ocienionach – árnyas
helyeken termő
rosnąć (rosnę, rośniesz, rośnie) – róść [1. o
żywych organizmach: rozwijać się,
zwiększając swoje wymiary, do momentu
osiągnięcia dojrzałości; 2. o roślinach:
występować w jakimś miejscu; 3. być
wychowywanym; 4. zwiększać się; 5. o
uczuciach: wzmagać się; 6. rozwijać się,
rozbudowywać się; 7. o cieście: podnosić
się na skutek fermentacji] – nőni,
növekedni; megnőni, felnőni; teremni,
megterem; virítani; tenyészni; (ciasto) kelni
rośnie bezrobocie – növekszik a munkanélküliség
rośnie, jak grzyby po deszczu – szapora v. úgy nő,
mint eső után a gomba
rośnie, jak na drożdżach – nő, mint a kelt tészta;
nő mint a vad kender; gomba módra nőni
rosnąć jak grzyby po deszczu – nő, mint a
bolondgomba
Copyright © 2006-2014 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
5962
rosnąć w ochach – nőni vkinek a szemében
rosnąć w potęgę – nő az ereje, hatalma
rosocha [1. pień drzewa rozdzielony widlasto na
dwie odnogi; 2. jeden z dwóch rogów łosia
byka, mający kształt szerokich łopat
zakończonych odnogami] – fa (két-három
ágú); agancs; ekeszarv
rosochatość – villa alakú hasadás, szétágazás
rosochaty, -a, -e [widlasty, rozgałęziony] – villa
alakú
rosochy pługowe – az eke szarva
rosołek – húsleveske
rosołowy, -a, -e – leves-, húsleves-; hőslevesszerű
rosomak
[drapieżne
zwierzę
o
gęstej,
szczeciniastej, brunatnoszarej sierści, z
jasnymi pasami po bokach] – rozsomák
rosół [zupa z wywaru z kości i mięsa z
dodatkiem jarzyn] – (z mięsem lub
makaronem) húsleves; (bulion) erőleves
rosół z drobiu – raguleves
rosół z kaszką – gríz leves, grízes leves
rosół z kury – tyúkleves
rosół z kury à la Újházi – újházi tyúkhúsleves
rosówka [dżdżownica będąca przynętą dla ryb] –
(közb) horgászkukac, horgászgiliszta
rostbef [1. ang. roastbeef (wym. roustbi:f) 'jw.';
roast 'pieczeń'; beef część; ― lędźwiowa
tuszy wołowej położona równolegle do
polędwicy; pieczeń z tego mięsa
przyrządzona na sposób ang., tj. w stanie
półsurowym; 2. mięso wołowe (z części
lędźwiowej); także pieczeń z tego mięsa; 3.
mięso z lędźwiowej części wołu; też:
pieczeń z tego mięsa] ― rozbef [Wziąć
mięsa tłustego od krzyżówki poprzecznej,
posolić, położyć na brytfannę i piec w
gorącym piecu, aby się rumieniło, lecz nie
przypaliło. Skoro się sos wysmaży, nakłóć
mięso, aby z siebie puściło sos i znów dalej
piec, ogarniając po bokach brytfannę
węglami. Mięso piec przez godzinę, potem
je wyjąć, okrajać z wierzchu i spodu
wielkie
zrazy
i
te
ugarnirować
kartofelkami osmażonemi w całości,
struganym chrzanem i zalać sosem z
mięsa, zaprawionym odrobiną mąki.] –
(ang.) roastbeef, roszbif; a marha gerincéből
-
Wersja 01 01 2017
angolosan sütött hússzelet; marhasült,
rostélyos; hátszín
rostra [1. łac. 'trybuna mówcy na rz. Forum
ozdobiona dziobami zdobytych okrętów
nieprzyjacielskich' l.mn. od rostrum 'pysk;
dziób (okrętu)' z rodere; archit. ozdoba w
kształcie rzeźbionego dziobu dawn.
okrętu,
galery
wojennej;
ozdoba
architektoniczna w kształcie dziobu
starożytnego okrętu. 2. w starożytnym
Rzymie: mównica publiczna stojąca na
Forum Romanum, ozdobiona dziobami
zdobytych okrętów nieprzyjacielskich] (lat.) rostra; szónoki emelvény, szószék [a
római Forum Romanum emlékműve, egykor
nyilvános szószéke. Az egykori Tiberius
diadalívének közvetlen szomszédságában
állt az Augustustól állított Miliarium
aureum, a Romából kiinduló utak ideális
találkozópontja, és az Umbilicus Romae
között. Neve onnan származik, hogy
emelvényét az antiumi tengeri csatában (i. e.
4. század) zsákmányként megszerzett
orrlemezekkel ékesítették. A szószék
eredetileg a Comitium és a Forum határán
állt. Tudjuk azt is, hogy innen eleinte a
Comitium felé fordulva beszéltek a
szónokok. Caius Gracchus volt az első, aki a
Fórum felé fordulva kezdett szónokolni az
ott tolongó sokasághoz.]
rostralny, -a, -e – rostra-; szószékrostrum
[część
wapiennego
szkieletu
wewnętrznego belemnitów] – (lat.) rostrum
rostry [rusztowanie nad pokładem niektórych
statków służące do umieszczania szalup i
tratew ratunkowych] – a hajó elejének
aljához illeszett vas- v. rézrúd
rostruchan – kupa, serleg
W podobnym duchu utrzymywane są wiersze
mówiące o lirze lub cytrze Homera, która pod
palcami Anakreonta, Horacego albo niaźnina
śpiewa tylko o Bakchu, Wenerze lub o
Kupidynie:
7.28 Z Anakreonta
Nuże, poday mi cytrę Homera,
Cytrę przyiemną, cytrę złoconą;
Na którey strónach nie Mars z Belloną,
Ale brżmi sama tylko Wenera.
Nuże, poday mi rostruchan wina,
Rostruchan słodki, rostruchan złoty;
W którym nie ostrey prawidła cnoty,
Ale się szczerość tai niewinna.
[...]
ROLF FIEGUTH - INTERTEKSTUALNOŚĆ I
KOMPOZYCJA CYKLICZNA.
ANAKREONT, HORACY I
KOCHANOWSKI W EROTYKACH F. D.
KNIAŹNINA1
5963
rostrucharz [1. dawniej: a) handlarz końmi;
hodowca i sprzedawca koni b) handlarz
niewolnikami c) pośrednik, faktor; 2.
pierwotnie rostuszar (Rostäuscher), z
którego (jak mówi Brückner) już w XV
wieku rostucharza a później roztrucharza
zrobiono – stręczyciel w kupnie koni,
rajfur koński a nieraz i ludzki. W Vol. leg.
znajdujemy: „Roztrucharze, co końmi
kupczą, płacą od osoby po złt. dwa” (t. II, f.
984). Rostrucharza, który ludźmi kupczył,
nazywano: martauz lub ludokrajca (ob.).]
– lókupec, lókereskedő; rabszolgakereskedő;
kerítő, üzletszerző, közvetítő
rosyjska ruletka [1. gra, głównie oficerów
carskich, w której gracze wkładali do
rewolweru
jeden
nabój,
kręcili
magazynkiem i potem przykładali sobie
broń do głowy, naciskając spust;
2. postępowanie o wysokim stopniu
ryzyka, w którym o powodzeniu decyduje
przypadek, a stawką jest życie lub cały
majątek] – orosz rulet
rosyjski1, -a, -ie [dotyczący Rosji, Rosjan] – orosz
rosyjski2 [język rosyjski] – orosz nyelv
rosyjskość – oroszosság, vminek oroszos v. orosz
volta
Rosz ha-Szana, Rosz Haszana, Nowy Rok (hebr.
‫ –ראש השנה‬początek roku) [w judaizmie:
dwudniowe święto rozpoczynające nowy
rok – pierwszy dzień kalendarza
żydowskiego] – Rós hásáná [az év kezdete
(feje) (héberül ‫ הָּׁ נָּׁהַ הא ֹר‬rō’š hăššānâ,
askenáz kiejtéssel Rajs hásónó; mai
kiejtéssel kettőzés nélkül és az a
megnyúlásával)]; a zsidó zsinagógai újév
roszada [1. w grze w szachy: jednoczesny ruch
króla i wieży polegający na tym, że króla
przesuwa się o dwa pola w stronę wieży, a
wieżę poza króla, na pole sąsiednie;
2. wymiana
stanowisk
między
pracownikami,
politykami
lub
urzędnikami] – (fr-ném.) rosád (sakk), sánc,
sáncolás (sakkban)
roszarnia [system urządzeń do roszenia roślin] –
len- és kendergyár; len- és kendergyártás;
(szöv) áztató
roszarnia lnu – lenáztató
roszczenie [w prawie cywilnym: uprawnienie do
żądania od określonej osoby określonego
-
Wersja 01 01 2017
świadczenia lub zaniechania działania] –
igény, követelés
roszczenie majątkowe – vagyonigény
roszczenie o odszkodowanie – kárigény, kártérítési
igény
roszczenie pieniężne – pénzkövetelés, pénzigény
roszczenie przedawnione – elévült igény
roszczenie sporne – vitás követelés
roszczenie wekslowe – váltókövetelés
roszczenie zwrotne [zob. regres w zn. 2.] –
regresszió; visszkereset
roszponka, roszpunka [roślina warzywna o
wysokiej łodydze, niebieskich kwiatach i
liściach
zebranych
w
rozetę]
–
galambbegy-saláta, madársaláta
Roszpunka warzywna syn. roszponka warzywna
(Valerianella locusta (L.) Latter. em.
Betcke), roszpunka jadalna [gatunek
rośliny jednorocznej lub dwuletniej
należący do rodziny kozłkowatych. Jej
ojczyzną jest Europa i Azja Mniejsza. W
Polsce jest rośliną uprawną, ale zdziczałe
formy występują również na siedliskach
naturalnych (archeofit).] – mezei- v.
madársaláta (Valerianella locusta Laterr.) [a
Valerianaceae (Macskagyökérfélék) családba
tartozik]
rościć (roszczę, rości) [zgłaszać prawo, pretensje
do czegoś] – növeszteni, táplálni; iégényelni;
követelni, támasztani
rościć do czegoś pretensję – vmit joggal igényel,
igényt támaszt vmire
rościć nadzieję – reményt táplálni
rościć pretensję a. pretensje (do czego) – igényt
tartani
v.
formálni
v.
támasztani;
követeléseket támasztani; követelésekkel
lépni fel; igényt táplálni vmi iránt
rościć pretensje (wobec kogo) – követelőzni
(követelődzik)
rościć sobie prawo do pretensji – jogot formálni
vmire
roślina [żywy organizm, który ma zdolność
wytwarzania
substancji
odżywczych
dzięki pochłanianiu światła] – növény
(növ.)
roślina bezkwiatowa – virágtalan növény
roślina błotna, bagienna [zob. helofit] – mocsári
v. lápi növény
roślina dwuletnia – kétéves, kétnyári növény
roślina dwuliścienna – kétszikű növény
roślina dwupienna – kétlaki növény
roślina dzika – vadnövény
roślina eutroficzna [roślina występująca w
siedliskach bogatych w substancje
odżywcze] – jól táplált növény
roślina górska – hegyi növény
5964
roślina gruboszowata [zob. sukulent] szárazságtűrő v. szukkulens növény
roślina higromorficzna [zob. higrofit] – higromorf
növény (hygrophyta); bőséges vízellátást
kedvelő növény
roślina jadowita – mérgező növény
roślina jednoliścienna – egyszikű növény
roślina jednopienna – egylaki, hímnős növény
roślina jednoroczna – egyéves, egynyári növény
roślina kwiatowa – virágos növény
roślina lecznicza – gyógynövény
roślina leśna – erdei növény
roślina łąkowa – mezei növény
roślina mięsożerna (roślina owadożerna) [roślina
zdolna do chwytania i pobierania z ciał
ofiar potrzebnych
jej
składników.
Ofiarami są drobne zwierzęta, głównie
owady i skorupiaki.] – húsevő v. rovarevő
növény
Przedstawiciele
 rząd: dzbanecznikowce
o rodzaj: dzbanecznik - Nepenthes
(görög: ne = nincs, penthos = bánat;)
más néven trópusi kancsóka [növény
egy húsevő növénynemzetség, a
Nepenthaceae családból, ahova kb. 117
faj tartozik]
 rząd: wrzosowce (wg systemu Reveala - rząd
kapturnicowce)
o rodzaj: Darlingtonia - kobralilom
(Darlingtonia californica)
o rodzaj: kapturnica – Sarracenia
 rząd: rosiczkowce
o gatunek: aldrowand pęcherzykowata
– aldrovanda
o rodzaj: muchołówka – Vénusz
légycsapója (Dionaea muscipula)
o rodzaj: rosiczka – harmatfű
 rząd: jasnotowce
o rodzaj: pływacz – rence
o rodzaj: tłustosz – (növ.) hízóka
(Pinguicula)
 rząd: szczawikowce
o rodzaj: cefalotus – Ausztrálkancsó
(Cephalotus follicularis)
roślina mikrotermiczna [roślina, która do
swojego rozwoju wymaga temperatury od
0 ˚ C do 15 ˚ C] – mikrotermikus növény;
alacsony hőmérséklettűrő növény
roślina nadrzewna – fán élő élősdi növény
roślina naskalna [zob. epilit] – sziklákon élő v.
sziklakerti növények
roślina nagonasienna a. nagozalążkowa –
nyitvatermő növény
roślina obwija się dokoła tyki – a növény a karó
körül kúszik v. körülkússza a karót
roślina ogródowa – kerti növény
roślina okopowa – kapásnövény
-
Wersja 01 01 2017
roślina okrytonasienna a. okrytozalążkowa –
zárvatermő növény
roślina owadożerna – rovarevő növény
roślina ozdobna – dísznövény
roślina pastewna – takarmánynövény
roślina pnąca [zob. pnącze] – kúszónövény;
futónövény
roślina polna – mezei növény
roślina pokojowa – szobanövény
roślina przemysłowa – ipari növény
roślina trawiasta [zob. trawa w zn. 2.] – füvek
roślina trująca – mérgező növény
roślina trwała – évelő növény
roślina uprawna – szántóföldi növény
roślina użytkowa – haszonnövény
roślina wiecznie zielona – örökzöld növény
roślina wieloletnia (zob. bylina) – évelő növény
roślina wodna – vízinövény
roślina wysokogórska – havasi növény
roślina zamarła – a növény kivesz v. kipusztul
roślina zbożowe – gabonafélék
Rośliny zbożowe lub zboża [to rośliny uprawne z
rodziny traw (Poaceae). Ich owoce wytwarzają
nasiona o wysokiej zawartości skrobi, są one
wykorzystywane do celów konsupcyjnych (mąki,
kasze,
oleje,
syropy),
pastewnych
i
przemysłowych (piwowarstwo, młynarstwo,
gorzelnictwo, farmaceutyka).]
Do zbóż zalicza się takie rośliny jak:










jęczmień (Hordeum)
kukurydza (Zea)
owies (Avena)
proso (Panicum)
pszenica (Triticum)
pszenżyto (Triticosecale)
ryż (Oryza)
sorgo (Andropogon)
włośnica (Setaria)
żyto (Secale)
Ponadto niektórzy zaliczają tu rośliny z innych
rodzin:
 gryka (Fagopyrum)
 szarłat spożywczy (Amaranthus cruentus)
 kotewka orzech wodny (Trapa natans)
Zboża można podzielić na:
 jare
 ozime
roślina zielna [roślina o delikatnej, soczystej,
niezdrewniałej łodydze rozwijającej się
nad ziemią. Łodyga pokryta jest
pierwotną tkanką okrywającą, czyli
skórką. W klimacie umiarkowanym okres
wegetacyjny roślin zielnych kończy się z
5965
chwilą nadejścia mrozów.] – lágy szárú
növény [Lágy szárú növényeknek vagy
lágyszárúaknak azokat a növényeket
nevezzük, melyekre nem jellemző a
másodlagos növekedés, ellentétben a fás
szárú növényekkel. A lágyszárúak között
lehetnek egyéves (vagy efemer), kétéves
vagy évelő növények is.]
roślina zrzucająca a. tracąca liście – lombhullató
növény
roślinka [niewielka roślina] – növény, kis növény,
növényke
roślinka morska – tengeri növény
roślinność [ogół roślin występujących na danym
terenie] – növényzet
roślinność alpejska, wysokogórska [zbiorowiska
roślin zielnych i krzewinek w wysokich
górach, ponad granicą lasu] – alpesi v.
magashegyi növényzet
roślinność arktyczna [zbiorowiska roślin
zielnych, krzewinek, mchów, porostów itp.
w strefie polarnej, poza granicą lasu] –
arktikus v. sarki növényzet
roślinność karłowata – törpenövényzet
roślinność wydmowa [roślinność lotnych
piasków tworząca murawy o różnym
stopniu zwarcia] – homoki növényzet
roślinny, -a, -e – növényi, növény- (növ.)
roślinoznawstwo
–
növénytan,
botanika,
növényismeret
roślinożerca [organizm żywiący się roślinami] –
növényevő
roślinożercy – növényevők [növényevőnek
nevezzük mindazokat az élőlényeket,
amelyek elsődlegesen autotróf szervezeteket
fogyasztanak.]
roślinożerność (fitofagia) [sposób odżywiania się
(pobierania pokarmu), polegający na
zjadaniu roślin. Z reguły polega na
zjadaniu roślin (spasanie) bez ich
uśmiercania, jak u przeżuwaczy ale
prowadzić może także tak jak w
drapieżnictwie do śmierci rośliny. Jest
jedną z podstawowych form odżywiania
się,
istotną
dla
funkcjonowania
ekosystemu. W przyrodzie występuje
wiele
różnorodnych
przystosowań
konsumentów do roślinożerności.] –
növényevés (herbivoria, fitofágia)
roślinożerny, -a, -e [o zwierzęciu: żywiący się
roślinami] – növényevő
rośliny (Archaeplastida Adl i in. 2005, dawne
nazwy naukowe: Vegetabilia, Plantae,
Phytobionta,
Plastida,
Primoplantae)
[eukariotyczne i samożywne organizmy,
wykorzystujące energię promieniowania
słonecznego za sprawą barwników
-
Wersja 01 01 2017
asymilacyjnych (zdarzają się wśród roślin
także
organizmy
cudzożywne
–
pasożytnicze,
w
tym
też
mykoheterotroficzne, ale mają one charakter
wtórny).] – növények
(Plantae) az
élőlények egyik nagy, több százezer fajt
felölelő csoportja, rendszertani kifejezéssel
országa. A növények összessége (a Föld
teljes növényzete együttvéve) a flóra.]
Hagyományos rendszerezés
 Vörösmoszatok (Rhodophyta) törzse
 Barnamoszatok (Phaeophyta) törzse
 Zöldmoszatok (Chlorophyta) törzse
 Mohák (Bryophyta) törzse
 Harasztok (Pteridophyta) törzse
 Nyitvatermők (Gymnospermatophyta) törzse
 Zárvatermők (Angiospermatophyta) törzse
Filogenetikus rendszerezés
A növények legkorszerűbb filogenetikus
osztályozása:
 Kékeszöld moszatok (Glaucophyta)
 Vörös növények (Rhodoplantae)
o Cyanidiophyta
o Vörösmoszatok (Rhodophyta)
 Zöld növények (Viridiplantae)
o Valódi zöldmoszatok (Chlorophyta)
o Csillárkamoszatok (Charophyta)
o Embriós növények (Embryophyta)
 Májmohák (Marchantiophyta)
 Becősmohák (Antocherophyta)
 Lombosmohák (Bryophyta)
 Szövetes növények
(Tracheophyta)
 Korpafüvek (Lycopodiophyta)
 Valódi levelűek
(Euphyllophytina)
 Harasztok (Pteridophyta)
 Virágos növények
(Spermatophyta)
 Cikászok
(Cycadophyta)
 Páfrányfenyők
(Ginkgophyta)
 Toboztermők
(Pinophyta)
 Leplesmagvúak
(Gnetophyta)
 Zárvatermők
(Magnoliophyta)
PODZIAŁY ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ I
SPOSÓB ROZWOJU
Ze względu na wielokrotność występowania
okresu rozmnażania generatywnego, rośliny
dzielą się na:
 rośliny monokarpiczne – zakwitają i wydają
nasiona tylko raz w swym życiu (rośliny
jednoroczne, dwuletnie i hapaksanty).
5966
-
Wersja 01 01 2017
 rośliny polikarpiczne – cykl rozwoju
 rośliny kwasolubne, rośliny acidofilne,
generatywnego występuje wielokrotnie
(większość roślin wieloletnich)
W zależności od typu budowy i trwałości
łodygi, a także cyklu rozwojowego rośliny
dzielą się na:
 rośliny drzewiaste:
o drzewa
o krzewy
o krzewinki
 rośliny zielne
o rośliny jednoroczne (jare i ozime)
o rośliny dwuletnie
o byliny
Formy życiowe roślin wg systemu Raunkiaera
zostały podzielone ze względu na położenie i
sposób ochrony pąków w okresie
niesprzyjającym dla rozwoju roślin. Raunkiær
wyróżnił:
 fanerofity (rośliny jawnopączkowe)
 chamefity (rośliny niskopączkowe)
 hemikryptofity (rośliny naziemnopączkowe)
 terofity (rośliny jednoroczne),
niezawiązujące pączków zimowych
 kryptofity (rośliny skrytopączkowe), dzielące
się na geofity, helofity i hydrofity
 epifity (porośla), czasami zaliczane do
fanerofitów
acidofity – wymagają gleb kwaśnych,
bezwapniowych
Obserwując tolerancję roślin na występowanie
różnych pierwiastków rośliny dzielą się na:
 rośliny wapieniolubne, kalcyfity –
potrzebują gleb wapiennych z dużą ilością
wapnia
 rośliny azotolubne, rośliny nitrofilne,
nitrofile – potrzebują gleb bogatych w
związki azotowe
 rośliny słonolubne, słonorośla, halofity –
rosną na glebach bogatych w sole
 rośliny galmanowe – rosną na podłożu
bogatym w związki metali ciężkich (np. ołów,
cynk), rośliny wskaźnikowe (np. fiołek,
zawciąg)
Rośliny owadożerne przystosowały się do gleb
ubogich w sole mineralne i pozyskują je
chwytając zwierzęta (np. rosiczka, pływacz).
Podział ze względu na kryterium użytkowe
 Rośliny alimentacyjne – stanowiące pokarm
człowieka:
o rośliny cukrodajne,
o rośliny miododajne,
o rośliny oleiste,
o rośliny owocowe,
o rośliny warzywne,
o rośliny zbożowe.
 Rośliny pseudoalimentacyjne – spożywane w
różnych celach, ale nie posiadające wartości
odżywczej:
o rośliny przyprawowe,
o używki.
 Rośliny przemysłowe – dostarczające
surowca dla przemysłu:
o rośliny włókniste,
o rośliny garbnikodajne,
o rośliny kauczukodajne,
o rośliny lecznicze,
o rośliny olejkodajne,
o rośliny oleiste,
o drzewa dostarczające surowca
drzewnego.
 Rośliny energetyczne.
 Rośliny pastewne – dostarczające pokarm
dla zwierząt.
 Rośliny rekultywacyjne.
 Rośliny ozdobne.
PODZIAŁY ZE WZGLĘDU NA KRYTERIA
ŚRODOWISKOWE
Ze względu na zapotrzebowanie na wodę
wyróżnia się następujące grupy roślin:
 hydrofity – rośliny wodolubne
 hygrofity – rośliny bagienne, wilgociolubne
 mezofity – rośliny mające średnie lub
zmienne zapotrzebowanie na wodę
 tropofity – rośliny klimatu zmiennego,
pojawiające się cyklicznie
 halofity – słonorośla, lubią tereny o dużym
zasoleniu, np. nad morzami (np. mikołajek
nadmorski)
 kserofity – rośliny sucholubne
o sukulenty – rośliny gruboszowate
o suchorośla – suchorosty, sklerofity.
W zależności od wymagań w stosunku do
światła rośliny dzielą się na:
 rośliny światłolubne, heliofity
 rośliny cieniolubne, skiofity
 rośliny kompasowe – dla ochrony przed
silnym południowym światłem ustawiają
blaszkę liściową płaską powierzchnią ku
wschodowi i zachodowi (np. sałata
kompasowa)
Uwzględniając kwasowość gleby (odczyn gleby)
mierzoną w pH wyróżnia się:
 rośliny zasadolubne, bazofity – wymagają
gleb zasadowych
rośliny bezkwiatowe – virágtalan növények
rośliny dwupienne [rośliny mające na jednych
osobnikach tylko kwiaty żeńskie, na
drugich tylko kwiaty męskie] – kétlaki
növények
rośliny chronione [rośliny, których nie wolno
zrywać] – védett növények
rośliny czołgające się – kúszónövények
rośliny darniowe [trwałe rośliny zielne tworzące
w naturalnych siedliskach niskie, zwarte
kobierce] – pázsitfüvek
5967
rośliny drzewiaste – fás, faféle, fa jellegű
növények
rośliny dwuliścienne – kétszikű növények
rośliny egzotyczne – egzotikus növények
rośliny farbiarskie – festéktartalmú növények
rośliny groszkowe – hüvelyesek
rośliny inspektowe – melegágyi v. melegházi
növények
rośliny jabłkowate – almafélék
rośliny jednoliścienne (zob. Jednoliścienne) –
(növ) egyszikűek
rośliny jednoroczne, rośliny roczne [rośliny
zielne zaczynające swój rozwój na wiosnę i
obumierające przed zimą po wydaniu
nasion] – egyéves növények
rośliny jednopienne [rośliny mające zarówno
męskie, jak i żeńskie organy płciowe] –
egytövű, közös tövű növények
rośliny kaktusowate – kaktuszszerű növények
rośliny kameliowate – kaméliafajta növények,
cameliák
rośliny karczochowate – articsókafajta növények
rośliny kauczukowe – kaucsuktermő növény
rośliny klonowate – jávorfélék, juharfélék
rośliny kłosowe – kalászos növények
rośliny
kolczakowate
–
tüskésbélésűek,
gerebengombafélék
rośliny korzeniowe – gyökeres v. töves növények
rośliny kotkowe – barkás növények
rośliny krajowe – hazai növények
rośliny krzyżowe – keresztes virágúak, keresztesek
rośliny
lecznicze,
rośliny
lekarskie
–
gyógynövények
rośliny ruderalne [rośliny występujące w
miejscach
pozbawionych
roślinności
pierwotnej
–
na
wysypiskach,
przydrożach, rumowiskach] – ruderális
növényzet; ruderális gyomnövényzet
A












Apróbojtorján (Agrimonia eupatoria)
Acsalapu(Petasites hibridus Sch.)
Ádáz (Aethusa cynapium L.)
Áfonya, fekete áfonya (Vaccinum myrtillus) vörös áfonya (Vaccinium vitis-idaea) - Védett!
Eszmei értéke: 10 000 Ft
Afrikai szilva (Prunus africana)
Agárkosbor (Orchis morio L.)
Akác vagy fehér akác (Robinia pseudoacacia)
Lila akác,
Alacsony kakasmandikó (Erythronium
americanum)
Alaszkai aranyfonál (Coptis trifolia L.)
Alma, Almafa (Pirus malus)
Aloe, Aloé vagy Orvosi aloé (Aloe capensis)
Álombogyó (Withania somnifera L.)
-
Wersja 01 01 2017








































Amerikai agávé (Agave americana L.)
Amerikai alkörmös (Phytolacca americana L.)
Amerikai földibabér (Epigaea repens L.)
Amerikai hársfa hársfa(Tilia americana L.)
Amerikai hópehelyfa (Chionanthus virginicus L.)
Amerikai lázfa (Sassafras albidum Nutt.)
Amerikai tojásbogyó (Podophyllum peltatum L.)
Amerikai tüskéssárgafa (Zanthoxylum
americanum MilL.)
Amerikai-ipekakuána (Gillenia stipulata (MuhL.)
Amerikaimogyoró vagy földimogyoró (Arachis
hypogaea L.)
Ammi (Ammi majus L.)
Ammóniáknövény (Dorema ammoniacum D.
Don)
Ananász (Ananas comosus L.)
angyalgyökér, Angelikafű, Orvosi angyalgyökér
vagy orvosi angelika, (Angelica archangelica
L.)
Angosztura (fa) (Galipea officinalis)
Anguraté vagy szívlevél (Mentzelia cordifolia
Dombay)
Ánizs (Pimpinella anisum L.)
Anyarozs (Claviceps purpurea)
Apró árvácska vagy mezei árvácska (Viola
arvensis Murr.)
Apró békalencse (Lemna minor L.)
Apró csalán (Urtica urens L.)
Apró szulák (Convolvulus arvensis L.)
Apróbojtorján (Agrimonia eupatoria)
Arab kávé (Coffea arabica L.)
Arabmézga vagy akáciamézga vagy
gumiarábikum (Acacia senegal L.)
Aranyeső (Laburnum anagyroides Medic.)
Aranyfa (Forsythia suspensa)
Aranylevelű kaszkarilla (cserje) (Croton eluteria
L.)
Aranyos fodorka (Asplenium trichomanes L.)
Aranysárga aggófű (Packera aurea L.) vagy
(Senecio aureus L.)
Aranyvessző vagy közönséges aranyvessző
(Solidago) – aranyos istápfű, mezei aranyos
vessző, veres gyűrűfű
Árnika (Arnica montana)
Árpa (Hordeum vulgare L.)
Ártéri japánkeserűfű Japán keserűfű (Fallopia
japonica)
Articsóka vagy Kerti articsóka (Cynara scolymus
L.)
Árvacsalán vagy Fehér árvacsalán vagy
Árvacsalánfű (Lamium album L.)
Atlasz-ciprus (Tetraclinis articulata)
Átnőttlevelű sédkender sédkender(Eupatorium
perfoliatum L.)
Átnőttlevelű szilfium (Silphium perfoliatum L.)
Ausztrál teafa (Melaleuca alternifolia)
-
Wersja 01 01 2017
 Avokádó,(Persea americana)
 Ázsiai gázló (Centella asiatica L.)







B
 Bab, Paszuly Veteménybab (Phaseolus vulgaris
5968
L.)
Babérfa (Laurus nobilis L.)
Babérmeggy (Prunus laurocerasus L.)
Bablevelű varjúháj,(Sedum maximum L.)
Baizhu (Atractylodes macrocephala Koidz.)
Bakfű, Orvosi tisztesfű, (Betonica officinalis L.)
Bálványfa (Ailanthus altissima MilL.)
Balzsam uborka, Balzsam körte (Momordica
charantia L.)
 Balzsamalma (Momordica balsamina L.)
 Balzsamfenyő (Abies balsamea L.)
 Bánáti bazsarózsa, Bazsarózsa, (Paeonia
officinalis banatica)















Bíbor kürtvirág (Sarracenia purpurea L.)
Bíboros kosbor (Orchis pupurea Huds.)
Birsalma, Birs (Cydonia oblonga MilL.)
Bóbitás küllőrojt (Erigeron acer L.)
Bodza, vagy Fekete bodza (Sambucus nigra)
Bojtorján szerbtövis (Xanthium strumarium L.)
Bojtorján, vagy Nagybojtorján, Közönséges
bojtorján (Arctium lappa)
Bojtorjános koldustetű (Lappula squarrosa)
Bókoló gyömbérgyökér (Geum rivale L.)
Bokorhere (Lespedeza capitata Michx).
Bokrétafa, vagy Vadgesztenye (Aesculus
hippocastanum L.)
Boldó (fa) (Peumus boldus MoL.)
Boldogasszony tenyere (Chrysanthemum
balsamita L.)
Borágó (Borago officinalis L.)
Borbálafű (Barbarea vulgaris)
Borbolya, vagy Közönséges borbolya, (Berberis
vulgaris)
Borgyökér, vagy Mételykóró (Oenanthe aquatica
L.)
Boróka, vagy Közönséges boróka ( Juniperus
communis)
Borostyán, vagy Közönséges borostyán,
Boroszlánlevelű fűz (Salix daphnoides VilL.)
Borsfű pereszlény (Satureja calamintha L.)
Borsikafű, Csombord (Satureja hortensis L.)
Borsmenta, vagy Borsos menta (Mentha x
piperita L.)
Borsmustár (Eruca sativa MilL.)
Borsó, Cukorborsó, Zöldborsó (Pisum sativum L.)
Borsófürt (Baptisia tinctoria L.)
Borsos keserűfű, vagy Vízibors (Polygonum
hydropiper L.)
Borsos varjúháj, Varjúháj (Sedum acre L.)
Borzas porcika (Herniaria hirsuta L.)
Bőrlevél (Bergenia crassifolia L.)
Bőrolajfa (Hydnocarpus kurzii)
Brazil ajzólián, Guarana, Guaraná lián (Paullinia
cupana Kunth)
Brunfels-cserje (Brunfelsia uniflora Pohl)
Burgonya, Krumpli (Solanum tuberosum L.)
Búza (Triticum aestivum L.)
Büdös gyantagyökér (Ferula asa-foetida L.)
Büdös kontyvirág (Symplocarpus foetidus L.)
Bükkfatapló (Fomes fomentarius L.)
Bürökgémorr, Gémorrfű (Erodium cicutarium L.)
Bűzfa (Anagyris foetida L.)




Centella (Centelle asiartica)
Cékla (Beta vulgaris L.) subsp.)
Ceyloni fahéjfa (Cinnamomum verum PresL.)
Chilei fahéjcserje (Drimys winteri Forst.)
















 Baracklevelű keserűfű (Polygonum persicaria L.)
 Barátcserje (Vitex agnus-castus L
 Barkócaberkenye, Barkócafa (Sorbus torminalis




















L.)
Bársonyvirág (Tagetes patula L.)
Bazsalikom, Kerti bazsalikom (Ocimum basilicum
L.)
Béka len (Linum catharticum L.)
Békaszittyó, Káka (Juncus effusus L.)
Beléndek (Hyoscyamus niger L.)
Benedekfű (Cnicus benedictus L.)
Bengáli álgyömbér (Amomum aromaticum Roxb.)
Bengáli bársonybab (Mucuna pruriens L.)
Bengáli birs (Aegle marmelos L.)
Bengekéreg (Frangulae cortex)
Benzoé-sztiraxfa vagy Benzoé-sztóraxfa (Styrax
benzoides Craib)
Bergamott (narancs) (Citrus bergamia)
Berkenye vagy Madárberkenye (Sorbus
aucuparia.)
Berki szellőrózsa, Szellőrózsa (Anemone
nemorosa L.)
Bermudai maranta (Maranta arundinacea L.)
Besztercei szilva, Szilva (Prunus domestica L.)
Bétel bors (Piper betle L.)
Bételdió, Arékapálma (Areca catechu L.)
Betyárkóró vagy Seprence (Erigeron canadensis
L.)
Bibircses kecskerágó (Euonymus verrucosus
Scop).









C
-
Wersja 01 01 2017
 Cickafark vagy Közönséges cickafark (Achillea

5969









































millefolium)
Cifralevelű muskátli vagy Rózsamuskátli
(Pelargonium radula L)
Ciklámen (Cyclamen purpurascens MilL.)
Cinaüröm (Artemisia cina C. C. Berg.)
Cipruska (Santolina chamaecyparissus L.)
Cirok (Sorghum bicolor L.)
Citrom (Citrus limon L.)
Citromfű (Melissa officialis),
Citromos fűszercirok (Cymbopogon citratus)
Citromkocsord (Peucedanum oreoselinum L.)
Citromverbéna (Aloysia citriodora Palau)
Citronella (Cymbopogon nardus L.)
Cukornyír (Betula lenta L.)
Cukorrépa (Beta vulgaris L.) subsp. vulgaris)
Csabaíre vagy Őszi vérfű vagy Vérfű vagy
Csabaírefű (Sanguisorba minor Scop.)
Csalán, Nagycsalán (Urtica dioica)
Csalánzó cukorhajfa vagy Indiai tragakanta
(Sterculia urens Roxb.)
Csarab (Calluna vulgaris L.)
Csattanó maszlag vagy Maszlag (Datura
stramonium L.)
Cseken-cseresznyemirtusz (Eugenia chequen
MoL.)
Cseregalagonya (Crataegus laevigata)
Cserjés hortenzia (Hydrangea arborescens L.)
Cserszömörce (Cotinus coggygria Scop.)
Csicsóka (Helianthus tuberosus L.)
Csigolya fűz (Salix purpurea L.)
Csikófark (Ephedra sinica Stapf.)
Csikorka, Csikorgófű (Gratiola officinalis L.)
Csilipaprika (Cayenne-i bors (Capsicum
frutescens L.)
Csillagánizs (Illicium verum)
Csillagos májmoha (Marchantia polymorpha L.)
Csillagpázsit (Cynodon dactylon L.)
Csipkebogyó, Hecsedli a vadrózsa áltermése
(magnélkül) - (Cynosbati pseudofructus (cum
seminibus)
Csipkerózsa vagy Gyepűrózsa vagy Vadrózsa
(Rosa canina L.)
Csókalábú útifű vagy Tengerparti útifű (Plantago
coronopus L.)
Csombord (Satureja hortensis L.)
Csombormenta (Mentha pulegium L.)
Csomorika (Cicuta virosa L.)
Csomósbab, vagy Guárbab (Cyamopsis
tetragonolobus L.)
Csörege fűz (Salix fragilis L.)
Csörgő kakascímer (Rhinanthus minor Ehrh.)
Csucsor, Édes-keserű csucsor, Ebszőlő (Solanum
dulcamara L.)
Csuklyás szívvirág (Dicentra cucullaria L.)
Csukóka (Scutellaria lateriflora)
 Csupros nárcisz (Narcissus pseudonarcissus L.)
D











Damaszkuszi rózsa (Rosa x damascena)
Damiána (cserje) (Turnera diffusa Willd.)
Dammara fenyő (Agathis dammara Lamb.)
Déli méhfű (Melittis melissophyllum L.)
Deréce veronika (Veronica beccabunga L.)
Dinnyefa vagy Papája vagy Papaya (Carica
papaya L.)
Diófa, Dió vagy Közönséges dió (Juglans regia)
Dokudámi (Houttuynia cordata Thunb)
Dombi füzike (Epilobium collinum GmeL.)
Dúsvirágú ökörfarkkóró (Verbascum thapsiforme)
Dzsambu (fa) (Syzygium cumini L.)
E
 Ebszőlő, Édes-keserű csucsor, Csucsor (Solanum
































dulcamara L.)
Édes mandarin (Citrus x nobilis)
Édes narancs (Citrus aurantium L.)
Édesfű, Jázminpakóca (Stevia rebaudiana Bert.)
Édesgyökér vagy Igazi édesgyökér (Glycyrrhiza
glabra L.)
Édesgyökerű páfrány (Polypodium vulgare L.)
Édeskömény (Foeniculum vulgare)
Egybibés galagonya (Crataegus monogyna Jacq.)
Egyiptomi akácia (Acacia nilotica L.)
Egyiptomi beléndek (Hyoscyamus muticus L.)
Egyiptomi útifű (Plantago ovata Forssk)
Egylevelű kígyónyelv (Ophioglossum vulgatum
L.)
Egynyári szélfű (Mercurialis annua L.)
Egynyári üröm (Artemisia annua L.)
Éjkirálynő kaktusz (Selenicereus grandiflorus L.)
Élesztőgomba (Saccharomyces cerevisiae
Hansen)
Enyves éger, Mézgás éger (Alnus glutinosa L.)
Enyves kuszagyűszű (Rehmannia glutinosa
(Gärtn.)
Erdei angyalgyökér (Angelica sylvestris L.)
Erdei aranyvessző (Solidago virgaaurea)
Erdei deréce, Erdei füzike, Füzike (Chamaenerion
angustifolium L.)
Erdei gyöngyköles (Lithospermum purpureocoeruleum L.)
Erdei iszalag (Clematis vitalba L)
Erdei kakastaréj (Pedicularis silvatica L.)
Erdei mácsonya (Dipsacus fullonum L.) )
Erdei madársóska (Oxalis acetosella L.)
Erdei mályva (Malva sylvestris L.)
Erdei nenyúljhozzám (Impatiens noli-tangere L.)
Erdei pajzsika (Dryopteris filix-mas L.)
Erdei peremizs (Inula conyza)
Erdei pereszlény (Calamintha sylvatica Bromf.)
Erdei szamóca vagy Szamóca (Fragaria vesca L.)
Erdei szélfű (Mercurialis perennis L.)
 Erdei tisztesfű (Stachys sylvatica L.)
 Erdeifenyő (Pinus sylvestris L.)
 Erdélyi havasszépe (Rhododendron ferrugineum
-
Wersja 01 01 2017
 Fehér táskavirág (Ceanothus americanus L.)
 Fehér tündérrózsa (Nymphaea alba L.)
 Fehérmályva vagy Mályva vagy Orvosi ziliz
L.)
 Ernyőskörtike (Chimaphila umbellata L.)
 Észak-amerikai golgotavirág (Passiflora
incarnata L.)
 Észak-amerikai zászpa (Veratrum viride Ait)
 Eukaliptusz vagy eukaliptuszfa (Eucalyptus




5970




globulus LabilL.)
Európai hárs (Tilia europaea L.)
Európai kunkor (Heliotropium europaeum L.)
Európai ólomvirág (Plumbago europaea L.)
Ezerjófű (Centaurium erythraea) Kis ezerjófű
(Centaurium minus Moench)
Ezüstfa (Elaeagnus angustifolia L.)
Ezüsthárs vagy Ezüstlevelű hárs vagy
molyhoslevelű hárs (Tilia tomentosa Moench)
Ezüstös hangamirtusz vagy Kajeputfa (Melaleuca
leucadendra L.)
Ezüstös hölgymál (Hieracium pilosella L.)
F
 Fagyöngy, fehér fagyöngy (Viscum album L.)
 Fahéj (Cinnamomum zeylanicum)
 Falgyomfű vagy Falgyom vagy falfű vagy
























kőrontó fű (Parietaria erecta M.)vagy(Parietaria
officinalis)
Farkas kutyatej (Euphorbia cyparissias L.)
Farkasalma (Aristolochia clematitis L.)
Farkasbogyó (Scopolia carniolica Jacq.)
Farkasboroszlán (Daphne mezereum L.)
Farkasfog (Bidens tripartitus L.)
Farkasszőlő (Paris quadrifolia L.)
Fás aloé (Aloë arborescens MilL.)
Fátyolvirág vagy Magyar szappangyökér
(Gypsophila paniculata L.)
Fecskefű vagy Vérehulló fecskefű (Chelidonium
majus L.)
Fehér akác, Akácfa (Robinia pseudacacia L.)
Fehér árvacsalán vagy Árvacsalán (Lamium
album L.)
Fehér dió, Dió(fa) (Juglans cinerea L.)
Fehér eperfa (Morus alba L.)
Fehér fűz (Salix alba L.)
Fehér here (Trifolium repens L.)
Fehér kebracsófa (Aspidosperma quebrachoblanco Schlech.)
Fehér liliom (Lilium candidum L.)
Fehérmályva, Orvosi ziliz (Althaea officinalis L.)
Fehér májvirág (Parnassia palustris L.)
Fehér mustár vagy Angol mustár, Mustármag
(Sinapis alba L.)
Fehér nárcisz (Narcissus poëticus L.)
Fehér nyár (fa) (Populus alba L.)
Fehérürömfű (Artemisia absinthium)
Fehér szantálfa (Santalum album L.)
(Althaea officinalis)
 Fehérzászpa (Veratrum album L.)
 Fejecskés muskátli (Pelargonium capitatum L.)
 Fejes káposzta, vagy Káposzta (Brassica oleracea










































L.) var. capitata L.) f. alba)
Fekete áfonya (Vaccinium myrtillus L.)
Fekete bangita (Viburnum prunifolium)
Fekete békabogyó (Actaea spicata L.)
Fekete bodza (Sambucus nigra L.)
Fekete csucsor, Fekete ebszőlő (Solanum nigrum
L.)
Fekete eperfa (Morus nigra L.)
Fekete fenyő (Pinus nigra Arn)
Fekete galagonya (Crataegus nigra W.)
Fekete gönye (Bryonia alba L.)
Fekete hunyor (Helleborus niger L.)
Fekete kökörcsin (Pulsatilla nigricans)
Fekete mustár (Brassica nigra L.)
Fekete nadálytő (Symphytum officinale L.)
Fekete nyár (fa) (Populus nigra L.)
Fekete üröm, Feketeürömfű ((Artemisia vulgaris)
Fekete peszterce (Ballota nigra L.)
Fekete ribizke, Fekete ribizli (Ribes nigrum L.)
Feketebors, bors, (Piper nigrum L.)
Feketecsalán vagy olajperilla (Perilla frutescens
L.)
Feketegyökér vagy spanyol pozdor (Scorzonera
hispanica L.)
Felálló iszalag (Clematis recta L.)
Félcserjés japánakác (Sophora flavescens Ait.))
Fenyérgamandor (Teucrium scorodonia L.)
Festő csülleng (Isatis tinctoria L.)
Festő kékfa (Haematoxylum campechianum L.)
Festő pipitér (Anthemis tinctoria L.)
Festő rekettye (Genista tinctoria L.)
Festő rezeda (Reseda luteola L.)
Festőbuzér (Rubia tinctorum L.)
Festőmályva, Fekete mályvarózsa (Althea rosea
var. nigra L.)
Festőzsoltina (Serratula tinctoria L.)
Fodormenta (Mentha spicata L.)
Fogpiszkálófű (Ammi visnaga L.)
Fojtóbab vagy Gegen (Pueraria montana Lour.)
Fokhagyma (Allium sativum L.)
Foltos bürök (Conium maculatum L.)
Földi bodza (Sambucus ebulus L.)
Földi tök, Büdös gönye (Bryonia alba L.)
Földitömjén (Pimpinella saxifraga L.)
Fügefa (Ficus carica L.)
Fűrészpálma (Serenoa repens)
Fürtös arália (Aralia racemosa L.)






Fürtös bodza (Sambucus racemosa L.)
Füstike, Orvosi füstike, (Fumaria officinalis)
Fűszeres hárfacserje (Plectranthus amboinicus)
Fűzéres díszcsorba (Liatris spicata L.)
Fűz (fa) (Salix alba L.)
Füzike, Erdei deréce, Erdei füzike (Chamaenerion
angustifolium L.) (Onagraceae, Oenotheraceae)




Galagonya (Crataegus oxyacantha L.)
Galamb ördögszem (Scabiosa columbaria L.)
Gambir (cserje) (Uncaria gambi(e)r (Hunt.)
Gesztenye, Vadgesztenye (Aesculus
hippocastanum) Szelíd gesztenye (Castanea
sativa)
Gilisztaűző varádics (Tanacetum vulgare L.)
Gímpáfrány (Phyllitis scolopendrium L.)
Ginzeng (Panax)
Goa por (Andira araroba)
Gombernyő (Sanicula europaea L.)
Gomborka vagy Sárgarepce (Camelina sativa L.)
Göcsös görvélyfű (Scrophularia nodosa L)
Görög szurokfű (O. vulgare L.) subsp. hirtum)
Görögszéna (Trigonella foenum-graecum L.)
Gránátalma, Közönséges gránátalma (Punica
granatum L.)
Grépfrút vagy Citrancs (Citrus x paradisi
Macfad.)
Guajak fa vagy Csúzfa (Guajacum officinale L.),
Guáva (Psidium guajava L.)
Gummi-gutta (Garcinia hanburyi)
Gumós boglárka, vagy Hagymás boglárka
(Ranunculus bulbosus L.)
Gumós selyemkóró (Asclepias tuberosa L.)
Guttapercsa (fa), vagy Guttaperka (Palaquium
gutta (Hook.)
Gyantás gyom (Grindelia camporum Greene)
Gyantás husáng (Ferula gummosa Boiss.
Gyapjas gyöngyajak (Leonurus lanatus L.)
Gyapjas gyűszűvirág (Digitalis lanata Ehrh.)
Gyapotfa (Gossypium arboreum L.)
Gyepűrózsa vagy Vadrózsa (Rosa canina, )
Gyermekláncfű vagy Pitypang (Taraxacum
officinale)
Gyömbér (Zingiber officinale Roscoe)
Gyömbéralma (Annona squamosa L.)
Gyöngyvirág körtike (Orthilia secunda L.)
Gyöngyvirág (Convallaria majalis)
G
5971




























H
 Habszegfű vagy Hólyagos habszegfű (Silene
vulgaris)
 Hagyma, Vöröshagyma (Allium cepa L.)
 Hagymás boglárka, vagy Gumós boglárka
(Ranunculus bulbosus L.)
 Hajdina vagy Közönséges pohánka (Fagopyrum
esculentum Moench)
-
Wersja 01 01 2017
















































Halméreg cserje (Anamirta cocculus L.)
Halméregfa (Piscidia piscipula L.)
Halovány aszat (Cirsium oleraceum L.)
Halvány kasvirág (Echinacea pallida Nutt.)
Hamvas áfonya (Vaccinium uliginosum L.)
Harangláb (növény) (Aquilegia vulgaris L.)
Hármaslevelű alásfa (Ptelea trifoliata L.)
Hármaslevelű indiánrózsa (Gillenia trifoliata L.)
Hármaslevelű makadámdió (Macadamia
ternifolia F. MuelL.)
Hármaslevelű zsálya (Salvia fruticosa MilL.)
Harmatfű (Drosera rotundifolia L.)
Háromszínű árvácska (Viola tricolor L.)
Hárs (Tilia), Nagylevelű (Tilia platyphyllos)
Kislevelű hárs (Tilia cordata) Ezüst hárs (Tilia
argentea),
Hasadtlemezű gomba (Schizophyllum commune
Fries )
Hashajtó kroton (cserje) (Croton tiglium L.)
Hasznos földitömjén (Pimpinella saxifraga L.)
Hasznos szárcsalián (Smilax regelii Killip)
Hasznos sztrofantusz (Strophanthus gratus)
Hasznos tisztesfű (Stachys recta L.)
Házi kövirózsa (Sempervivum tectorum L.)
Házi len (Linum usitatissimum L.)
Hegyi árnika (Arnica montana L.)
Hegyi balzsam (Eriodictyon californicum)
Hegyi füzike (Epilobium montanum L.)
Hegyi gamandor (Teucrium montanum L.)
Hegyi pacsirtafű (Polygala vulgaris L.)
Hegyi szil (Ulmus glabra Huds.)
Hegyvidéki gyapot (Gossypium hirsutum L.)
Hengeres peremizs (Inula germanica L.)
Henna (cserje) (Lawsonia inermis L.)
Herkules-fa (Zanthoxylum clava-herculis L.)
Hibiszkuszvirág, Szudáni hibiszkusz (Hibiscus
sabdariffa L.)
Himalájai tojásbogyó (Podophyllum hexandrum)
Homoki ballagófű (Salsola kali L.)
Homoki pirosító (Alkanna tinctoria L.)
Homoki sás (Carex arenaria L.)
Homoki szalmagyopár (Helichrysum arenarium
L.)
Homoki útifű (Plantago arenaria W.)
Homoki vértő (Onosma arenaria)
Homoktövis (Hippophaë rhamnoides L.)
Hortenzia (Hydrangea macrophylla)
Hosszú bors (Piper longum L.)
Houtttolu balzsam (Myroxylon balsamum L.)
Hóvirág (Galanthus nivalis L.)
Hölgyestike (Hesperis matronalis L.)
Hullámoslevelű rebarbara (Rheum rhabarbarum
L.)
Hunyor (Helleborus, dumetorum W. K.)
Húsos som (Cornus mas L.)
-
Wersja 01 01 2017
 Hússzínű selyemkóró (Asclepias incarnata L)





I
 Ideggyökér (Dioscorea villosa L.)
 Igazi édesgyökér (Glycyrrhiza glabra L.)
 Iglic, Tövises iglice, Iglic gyökér (Ononis





5972






























spinosa)
Ignácbab (Strychnos ignatii Berg.)
Illatos ábelfű, Ambretta (Abelmoschus moschatus
Medic.)
Illatos cickafark (Achillea moschata Jacq.)
Illatos hunyor (Helleborus odorus W.)
Illatos ibolya (Viola odorata L.) Más néven:
Ibolya, kék ibolya, viola, violetta, vénuszvirág
vagy bájos ibolya, árvácskafű,
Illatos mirhafű (Myrrhis odorata L.)
illatos ruta (Agathosma betulina (Bergius)
Illatos tündérrózsa (Nymphaea odorata)
Illatos varjúháj vagy Rózsásvarjúháj itt Illatos
rózsásvarjúháj (Rhodiola rosea L.))
Illatos viaszbogyó (Myrica gale L.)
Indás csatavirág (Polemonium reptans L.)
Indás ínfű vagy Kalincaínfű (Ajuga chamaepitys
L.)
Indás pimpó (Potentilla reptans L.)
Indiai buzér (Rubia cordifolia L.)
Indiai fűszercirok (Cymbopogon martinii)
Indiai gyásztárnics (Swertia chirayita Roxb.)
Indiai hárfacserje vagy Illatos hárfacserje
(Plectranthus barbatus Andrews)
Indiai jalapa (Operculina turpethum L.)
Indiai kapor (Anethum sowa)
Indiai kender,Kender (Cannabis sativa L.)
Indiai lótuszvirág (Nelumbo nucifera Gaertn.)
Indiai orgona (Azadirachta indica A. Juss.)
Indiai szövőfű (Vetiveria zizanioides L.)
Indiai tömjénfa (Boswellia serrata Roxb.)
Indiai vérnyomáscserje (Rauvolfia (Rauwolfia)
serpentina L.)
Indián maszlag (Datura innoxia MilL.)
Indiángyökér vagy Indiánasszony-gyökér
(Caulophyllum thalictroides L.)
Indigó, Indigócserje () (Indigofera tinctoria L.)
Inkatea vagy Lapacsofa vagy Lapacho (Tabebuia
heptaphylla)
Iringó (növény) vagy Mezei iringó, (Eryngium
campestre)
Istenfa (Artemisia abrotanum L.)
Iszapgyopár (Gnaphalium uliginosum L.)
Ízelt palka (Cyperus articulatus L.)
Izlandi zuzmó (Cetraria islandica L.)
Izsóp vagy Közönséges izsóp (Hyssopus)
J
 Jaborándi (cserje) (Pilocarpus jaborandi Holmes)
 Jakabnapi aggófű (Senecio jacobaea L)
 Jalapa gyökér (Ipomoea purga)












Jamaicai keserűfa (Picrasma excelsa)
Jamszgyökér (Dioscorea mexicana Scheidw)
Japán bambusz (Bambusa bambos L.)
Japán csillagánizs (Illicium anisatum L.)
Japán keserűfű, Ártéri japánkeserűfű (Fallopia
japonica)
Japán rózsa (Rosa rugosa)
Japánakác (Sophora japonica L.)
Japánkontyvirág vagy Banxia (Pinellia ternata
Thunb.)
Jávai citronella (Cymbopogon winterianus )
Jávai kurkuma (Curcuma xanthorrhiza)
Jávai tea vagy Vesetea (Orthosiphon aristatus)
Jázmin (Jasminum officinale L.)
Jeneszter vagy Seprűborsó (Spartium junceum L.)
Jerikói lonc (Lonicera caprifolium L.)
Jóféle sáfrány (Crocus sativus L.)
Jojoba (Simmondsia sinensis)
Jujuba (Ziziphus (= Zizyphus) jujuba MilL.)
K





























Kakaófa (Theobroma cacao L.)
Kakukkfű, Kerti kakukkfű (Thymus serpyllum L.)
Kalabárbab (Physostigma venenosum Balf.)
Kalabas-kuráre (Strychnos toxifera Benth.)
Kaliforniai mák vagy Kakukkmák (Eschscholtzia
californica )
Kálmos vagy Orvosi kálmos (Acorus calamus L.)
Kamala (Mallotus philippinensis Lam.)
Kámforfa (Cinnamomum camphora L.)
Kamilla (növény) vagy Orvosi székfű,
(Matricaria recutita)
Kanadai aranygyökér (Hydrastis canadensis L.)
Kanadai aranyvessző (Solidago canadensis L.)
Kanadai fűz vagy Amerikai fűz (Salix cordata)
Kanadai ginszeng (Panax quinquefolius L.)
Kanadai hemlokfenyő (Tsuga canadensis L.)
Kanadai kapotnyak (Asarum canadense L.)
Kanadai menta (Mentha canadensis L.)
Kanadai napvirág (Helianthemum canadense L.)
Kanadai szömörce (Rhus aromatica Ait.)
Kananga vagy Ylang-ylang (Cananga odorata
(Lam.)
Kanárifa (Canarium luzonicum)
Kanárifű vagy Kanáriköles (Phalaris canariensis
L.)
Kandilla gólyaorr (Geranium macrorrhizum L.)
Kanella (fa) vagy Fehérfahéjfa (Canella
winteriana L.)
Kankalin, Tavaszi kankalin (Primula veris)
Kánya bangita (Viburnum opulus L.)
Kányazsombor (Alliaria petiolata M. B.)
Kapcsos korpafű (Lycopodium clavatum L
Kapor vagy Kerti kapor (Anethum graveolens L.)
Kapotnyak (Asarum europaeum L.)
 Kardamom, Kardamomum (Elettaria







5973




































cardamomum White)
Kardbab (Canavalia ensiformis L.)
Karnauba pálma (Copernicia prunifera MilL.)
Kárpáti aggófű vagy Szaracén aggófű (Senecio
nemorensis L.) subsp. fuchsii)
Kasvirág (Echinacea)
Kaszkarabokor (Rhamnus purshiana)
Kaszkarilla (Croton eluteria L.)
Katáng vagy Mezei katáng vagy Katángkóró
(Cichorium intybus L.)
Kat-cserje (Catha edulis Vahl)
Katechu akácia (Acacia catechu)
Káva (Piper methysticum Forst)
Kecskeruta (Galega officinalis L.)
Kék búzavirág (Centaurea cyanus L.)
Kék csatavirág (Polemonium coeruleum L.)
Kék iringó (Eryngium planum L.)
Kék lucerna vagy Takarmánylucerna (Medicago
sativa L.)
Kék nőszirom, (Iris germanica L.)''
Kék sisakvirág vagy Havasi sisakvirág (Aconitum
napellus L.)''
Keleti ámbrafa, (Liquidambar orientalis MilL.)''
Keleti platán (fa) (Platanus orientalis L)''
Keleti szarkaláb (Consolida orientalis)
Kelet-indiai kinofa, (Pterocarpus marsupium
Roxb.)
Kenderkefű, (Galeopsis speciosa Mill.)
Kenyérbél cickafark, (Achillea ptarmica L.)
Kenyérfa, jákafa, (Artocarpus heterophyllus
Lam.)
Kereklevelű mályva, Papsajtmályva (Malva
neglecta Wallr.)
Kerekrepkény, (Glechoma hederacea L.)
Keresztes erika, (Erica tetralix L.)
Kerti berkenye, (Sorbus domestica L.)
Kerti borágó, borágó (Borago officinalis L.)
Kerti holdviola, (Lunaria annua L.)
Kerti izsóp, izsóp (Hyssopus officinalis L.)
Kerti jukka vagy Pálmaliliom (Yucca filamentosa
L.)
Kerti kakukkfű, kakukkfű (Thymus vulgaris L.)
Kerti körömvirág, körömvirág (Calendula
officinalis L.)
Kerti laboda (Atriplex hortensis L.)
Kerti majoránna, majoránna (Origanum majorana
L.)
Kerti ruta (Ruta graveolens L.)
Kerti sarkantyúka (Tropaeolum majus L.)
Kerti szegfű (Dianthus caryophyllus L.)
Kerti tatárvirág (Iberis amara L.)
Kerti zsázsa (Lepidium sativum L.)
Kései zelnice meggy (Prunus serotina Ehrh)
Keserű álgyömbér (Amomum amarum Lour)
-
Wersja 01 01 2017
 Keserű kakukktorma (Cardamine amara L.)
 Keserű kvasszia (fa) vagy Légyölőfa (Quassia











































amara L.)
Keserű narancs (Citrus aurantium L.)
Keserű pacsirtafű (Polygala amara L)
Keserűfa (Simarouba amara AubL.)
Keserűkéreg (Alstonia constricta F. MuelL.)
Keskenylevelű kasvirág (Echinacea angustifolia)
Kesu (fa) vagy Akazsu (Anacardium occidentale
L.)
Kétsoros árpa, Sör árpa (Hordei distychi semen
Kígyógyökerű keserűfű (Polygonum bistorta L.)
Kígyószisz, (Echium vulgare L.)
Kikirics vagy Őszi kikirics, (Colchicum
autumnale)
Kínagyökér (Smilax china L.)
Kínai menta, japán menta, Kanadai menta
(Mentha canadensis L.)
Kínai angyalgyökér (Angelica sinensis Oliv.)
Kínai aranyfonál (Coptis chinensis Franch.)
Kínai csillagánizs (Illicium verum Hook.)
Kínai fahéjfa (Cinnamomum aromaticum Nees)
Kínai kúszómagnólia (Schisandra (= Schizandra)
chinensis (Turcz.)
Kínai ördögcérna (Lycium chinense MilL.)
Kínai rebarbara (Rheum palmatum L.)
Királydinnye (Tribulus terrestris L.)
Kis aranka (Cuscuta epithymum L.)
Kis békaorsó (Sium erectum Huds.)
Kis ezerjófű, Ezerjófű (Centaurium minus
Moench)
Kis meténg (Vinca minor)
Kis télizöldmeténg (Vinca minor L.)
Kis-ázsiai szulák (Convolvulus scammonia L.)
Kisfészkű bojtocska, Agerátum (Ageratum
conyzoides L.)
Kislevelű hárs vagy Szádokfa (Tilia cordata
MilL.)
Kisvirágú füzike (Epilobium parviflorum Schreb.)
Kisvirágú hunyor (Helleborus dumetorum W.)
Kisvirágú nyálkafa (Combretum micranthum G.
Don)
Kisvirágú pacsirtafű (Polygala amarella Cr.)
Kocsányos tölgy (Quercus robur L.)
Kocsánytalan tölgy (Quercus petraea)
Koka (cserje) (Erythroxylum coca Lam. )
Kókuszdió (Cocos nucifera L.)
Kóladió (Cola acuminata (Beauv.)
Kolombógyökér (Jateorhiza palmata Lam.)
Koloncos legyezőfű (Filipendula vulgaris)
Kombé cserje (Strophanthus kombe Oliv.)
Komló (növény), Komló (Humulus lupulus L.)
Kompasznövény (Silphium laciniatum L.)
Kondurángó (cserje) (Marsdenia condurango
Rchb.)










5974





































Kongói kávé (Coffea canephora Pierre)
Kontyvirág (Arum maculatum L.)
Konyhakömény (Carum carvi L.)
Kopasz gerlefej (Chelone glabra L.)
Kopasz porcika (Herniaria glabra L.)
Korai juhar (Acer platanoides L.)
Koreai ginszeng (Panax ginseng)
Koriander (Coriandrum sativum L.)
Korpafű, (Lycopodium clavatum)
Kosárfonó fűz vagy Kenderfűz (Salix viminalis
L.)
Koszó fa (Hagenia abyssinica Gmel)
Koto (Aniba coto Rusby)
Kökény vagy Kökény (növény) (Prunus spinosa
L.)
Kökörcsin, (Pulsatilla grandis W.)
Köles (Panicum miliaceum L.)
Kőmagvú gyöngyköles (Lithospermum officinale
L.)
Kömény, Kömény mag (Carum carvi),
Kőrisfa (Fraxinus excelsior L.)
Körömvirág (Calendula officinalis L.),
Körtefa (Pyrus communis L.)
Kőszegfű (Dianthus carthusianorum L.)
Kövér porcsin (Portulaca oleracea L.)
Kövi fodorka (Asplenium ruta-muraria L.)
Közönséges acsalapu, Vörös acsalapu (Petasites
hybridus L.)
Közönséges aggófű (Senecio vulgaris L.)
Közönséges aranyvessző (Solidago virgaurea (=
virga-aurea) L.)
Közönséges boróka (Juniperus communis L.)
Közönséges borostyán (Hedera helix L.)
Közönséges bükk (fa) (Fagus sylvatica L.)
Közönséges cickafark (Achillea millefolium)
Közönséges csikófark (Ephedra distachya L.)
Közönséges diófa (Juglans regia L.)
Közönséges dohány (Nicotiana tabacum L.)
Közönséges ebnyelvűfű (Cynoglossum officinale
L.)
Közönséges galaj (Galium mollugo L.)
Közönséges gyíkfű (Prunella vulgaris L.)
Közönséges gyömbérgyökér (Geum urbanum L.)
Közönséges gyujtoványfű (Linaria vulgaris
MilL.)
Közönséges jegenyefenyő (Abies alba MilL.)
Közönséges kecskerágó (Euonymus europaeus L.)
Közönséges lizinka (Lysimachia vulgaris L.)
Közönséges lucfenyő (Picea abies L.)
Közönséges mirtusz (Myrtus communis L.)
Közönséges mogyoró (Corylus avellana L.)
Közönséges nyír (fa) Bibircses nyír (fa) (Betula
pendula)
Közönséges olajfa (Oleum europaea L.)
Közönséges orbáncfű (Hypericum perforatum L.)
-
Wersja 01 01 2017
 Közönséges párlófű, Apróbojtorján (Agrimonia
















eupatoria L.)
Közönséges platán (fa) (Platanus hybrida Brot.)
Közönséges pohánka vagy Hajdina (Fagopyrum
esculentum Moench)
Közönséges rebarbara (Rheum rhaponticum L.)
Közönséges szemvidító (Euphrasia stricta Wolff.)
Közönséges szurokfű (Oreganum vulgare)
Közönséges vasfű (Verbena officinalis L.)
Közönséges vörösfenyő (Larix decidua Mill)
Krétai szurokfű (Origanum creticum Sut)
Kubébabors (Piper cubeba L.)
Kukorica (Zea mays L.)
Kurdisztáni tölgy (Quercus infectoria)
Kurkuma citvor (Curcuma zedoaria)
Kurkuma (Curcuma domestica VaL.)
Kúszó fafojtó (Celastrus scandens L.)
Kúszó fajdbogyó (Gaultheria procumbens L.)
Kutyabenge (Frangula alnus)
L






















Laminaria (Laminaria cloustoni)
Lándzsás útifű (Plantago lanceolata L.)
Lapu, Martilapu, (Tussilago farfara L.)
Lázfű (Dichroa febrifuga Lour.)
Lázűző korongtányér vagy Bezoárgyökér
(Dorstenia contrajerva L.)
Leánder (Nerium oleander L.)
Leánykökörcsin (Pulsatilla grandis Wender.)
Léggömbvirág vagy Hírharang (Platycodon
grandiflorum Jacq.)
Legyezőfű, Réti legyezőfű (Filipendula ulmaria
Maxim.)
Légyölő galóca (Amanita muscaria)
Len (Linum usitatissimum), Lenmag (Linii semen)
Lestyán (Levisticum officinale)
Levantei gyapot (Gossypium herbaceum L.)
Levendula (Lavandula angustifolia)
Libanoni cédrus (Cedrus libani A. Rich.)
Libapimpó (Potentilla anserina L.)
Ligetszépe, Parlagi ligetszépe
Lóbab (Vicia faba L.)
Lobélia (Lobelia inflata L.)
Lómenta (Mentha longifolia L.)
Lóretekfa (Moringa oleifera Lam.)
Lósóska vagy Fodros lórom (Rumex crispus L.)
M
 Macska gamandor (Teucrium marum L.)
 Macskagyökér vagy Orvosi macskagyökér
(Valeriana officinalis L)
 Macskakarom (Uncaria tomentosa (Willd.)
 Macskamenta (Nepeta cataria L.)
 Madagaszkári ördögkarom (Harungana
madagascariensis)
 Madár keserűfű (Polygonum aviculare L.)
 Madárberkenye (Sorbus aucuparia L.)
5975












































Madárcsucsor (Solanum aviculare)
Magas aranyvessző (Solidago gigantea Ait.)
Magas csukóka (Scutellaria altissima L.)
Magas kőris (Fraxinus excelsior L.)
Magas szarkaláb (Delphinium staphisagria L.)
Magas útifű (Plantago altissima L.)
Magyal fa (Ilex aquifolium L.)
Mahónia (Mahonia aquifolium)
Majoránna (Majorana hortensis Münch.)
Májusialma (Passiflora incarnata)''
Májusi gyöngyvirág (Convallaria majalis L.)
Májvirág (Hepatica nobilis MilL.)
Mák vagy Termesztett mák (Papaver somniferum
L.)
Makadámdió (Macadamia integrifolia)
Malabár dió (Justicia adhatoda L.)
Maláj tea (Psoralea corylifolia L)
Málna (Rubus idaeus L.)
Mandarin (Citrus deliciosa Ten.,)
Mandarin-narancs (Citrus reticulata Blanco)
Mandragora (Mandragora officinarum L.)
Mandula (édes vagy keserű) (Amygdalus
communis L.)
Manióka vagy Tápióka vagy Kasszáva (Manihot
esculenta Crantz)
Mannakasszia vagy Csőkasszia (Cassia fistula L.)
Máriatövis (Silybum marianum L.)
Marokkói kutyatej (Euphorbia resinifera)
Martilapu (Tussilago farfara L.)
Maszlag vagy csattanó maszlag (Datura
stramonium)
Matétea (Ilex paraguariensis St. HilL.)
Mecsekifű,vagy Citromfű vagy Melisza (Melissa
officinális L.)
Medvehagyma (Allium ursinum)
Medvekapor (Meum athamanticum Jacq.)
Medveszőlő vagy Orvosi medveszőlő
(Arctostaphylos uva-ursi L.)
Medvetalp, Közönséges medvetalp (Heracleum
sphondylium L.)
Meggy (Prunus cerasus L.)
Menta (Mentha x piperita L.) Fodormenta
(Mentha crispa) Borsmenta (Mentha piperita)
Mezei menta (Mentha arvensis L.)
Méreggyilok (Vincetoxicum hirundinaria Medic.)
Mérges saláta (Lactuca virosa L.)
Mérges szömörce (Toxicodendron pubescens
MilL.)
Mestergyökér (Peucedanum ostruthium L.)
Metélőhagyma (Allium schoenoprasum L.)
Meténg (Vinca minor L.)
Mexikói avokádó (Persea americana MilL.)
Mezei cickafark, Cickafark (Achillea collina
Becker)
Mezei iringó (Eryngium campestre L.)
-
Wersja 01 01 2017
 Mezei kakukkfű (Thymus serpyllum L.)
 Mezei sóska (Rumex acetosa L.)
 Mezei szarkaláb, Szarkaláb (Consolida regalis S.




















F. Gray)
Mezei szil, Szil (Ulmus minor MilL.)
Mezei varfű (Knautia arvensis L.)
Mezei zsálya, Zsálya (Salvia pratensis L.)
Mezei zsázsa (Lepidium campestre L.)
Mezei zsurló, Zsurló (Equisetum arvense L.)
Mirhafű (Chenopodium ambrosioides L.)
Mirobalánfa (Terminalia chebula Retz.)
Mocsári gólyahír (Caltha palustris L.)
Mocsári molyűző (Ledum palustre L.)
Mocsári tisztesfű (Stachys palustris L.)
Mogyoró, (Corylus) Közönséges mogyoró,
Európai mogyoró (Corylus avellana),
Moháve-jukka (Yucca schidigera Roezl)
Moldvai sárkányfő (fű) (Dracocephalum
moldavica L.)
Molukkabab (Caesalpinia bonducella Flem.)
Molyhos muskátli, Borsmenta-muskátli
(Pelargonium tomentosum Jacq.)
Molyhos ökörfarkkóró (Verbascum thapsus L.)
Mórmályva (Malva sylvestris L.)
Muira-puama (Ptychopetalum olacoides Benth)
Muskotályzsálya (Salvia sclarea L.)
Mustár, Fekete mustár (Brassica nigra)
N






















Nád (Phragmites communis Trin.)
Nadragulya (Atropa belladonna (bella-donna) L.)
Nagy békaorsó (Sium latifolium L.)
Nagy csalán (Urtica dioica L.)
Nagy ezerjófű (Dictamnus albus L.)
Nagy meténg (Vinca major)''
Nagy ugarpalástfű (Aphanes arvensis L.)
Nagy útifű (Plantago major L.)
Nagylevelű csodamogyoró (Hamamelis
virginiana L.)
Nagylevelű hárs (Tilia platyphyllos Scop.)
Nagyvirágú ezüstvirág (Paronychia argentea
Lam.)
Nagyvirágú méhfű vagy Mecsekifű (tea) (Melittis
carpatica Klok.
Napraforgó (Helianthus annuus L.)
Napszem (Heliopsis helianthoides L.)
Nárdus (Nardostachys grandiflora)
Naspolya (Mespilus)
Nehézszagú boróka (Juniperus sabina L.)
Nehézszagú gólyaorr (Geranium robertianum L.)
Nemes alma (fa) (Malus domestica)
Nemes datolyapálma vagy Főnixpálma (Phoenix
dactylifera L.)
Német foggyökér (Anacyclus officinarum Hayne)
Niauli (fa) vagy Széleslevelű teafa (Melaleuca
viridiflora Solan.)









Nyálkás útifű, Bolhamag (Plantago afra L.)
Nyárfa, fekete (Populus nigra L.)
Nyílfű (Sagittaria sagittifolia L.)
Nyírfa vagy Közönséges nyírfa (Betulaceae)
Nyugati medveköröm vagy Hosszúlevelű
akantusz (Acanthus mollis L.)
Nyugati platán (fa) (Platanus occidentalis L.)
Nyugati szamócafa (Arbutus unedo L.)
Nyugati tuja (Thuja occidentalis L)
Nyúlszapuka (Anthyllis vulneraria L.)
O
5976
 Odvas keltike (Corydalis bulbosa L.)
 Olajfűz, Ezüstfűz (Elaeagnus angustifolia L.)
 Olajrepce vagy Káposztarepce (Brassica napus
































L.) subsp. napus)
Olvasólián vagy Korallmag (Abrus precatorius
L.)
Orbáncfű (Hypericum perforatum L.)
Oregoni tiszafa (Taxus brevifolia Nutt)
Orgona (Syringa vulgaris L.)
Óriás narancs vagy Óriás citrancs (Citrus maxima
Burm.)
Óriás pöfeteg (Langermannia gigantea)
Óriás szőrmoha (Polytrichum commune Hedw.)
Ormányliliom (Hypoxis rooperi L.),
Orvosi aloé vagy Barbadosi aloé (Aloë vera L.)
Orvosi angyalgyökér (Angelica archangelica L.
vagy Angelica dahurica Fisch.)
Orvosi atracé (Anchusa officinalis L.)
Orvosi citromfű vagy Méhfű (Melissa officinalis
L.)
Orvosi csucsor (Solanum laciniatum Ait.)
Orvosi füstike (Fumaria officinalis L.)
Orvosi kanáltorma (Cochlearia officinalis L.)
Orvosi kocsord (Peucedanum officinale L.)
Orvosi lestyán (Levisticum officinale Koch.)
Orvosi pemetefű (Marrubium vulgare L.)
Orvosi rebarbara (Rheum officinale)
Orvosi somkóró (Melilotus officinalis L.)
Orvosi szappanfű (Saponaria officinalis L.)
Orvosi székfű vagy Kamilla (Matricaria recutita
L.)
Orvosi szemvidító (Euphrasia rostkoviana)
Orvosi tapló (Fomes officinalis Faull)
Orvosi veronika (Veronica officinalis L.)
Orvosi ziliz vagy Fehérmályva (Althaea
officinalis L.)
Orvosi zsálya (Salvia officinalis L.)
Ökörfarkkóró (szöszös) virág
Ördögcérna (Lycium barbarum L.)
Ördögcsáklya vagy Ördögkarom
(Harpagophytum procumbens)
Ördögharaptafű (Succisa pratensis Moench)
Örökzöld ciprus (Cupressus sempervirens L.)
-
Wersja 01 01 2017
 Örökzöld harangjázmin (Gelsemium sempervirens






L.)
Örökzöld pistácia vagy Masztix (Pistacia
lentiscus L.)
Örvénygyökér (Inula helenium L.)
Őszi aranyvirág (Chrysanthemum parthenium L.)
Őszi kikerics (Colchicum autumnale L.)
Őszi vérfű (Sanguisorba officinalis L.)
Őszibarack (Prunus persica L.)
P
 Pacsirtafű vagy Keserű pacsirtafű (Polygala
amara K.)
 Páfrányfenyő (Ginkgo biloba L.)
 Palástfű vagy Közönséges palástfű (Alchemilla





























vulgaris)
Panamakéreg (Quillaja saponaria MoL.)
Papau (Asimina triloba L.)
Paprika (Capsicum annuum L.)
Papsajt vagy Papsajtmályva (Malva neglecta
Wall.)
Papucskosbor vagy Vénusz sarucska,
Boldogasszony papucsa (Cypripedium calceolus
L.)
Paradicsom (Lycopersicon esculentum MilL.)
Paradicsommag vagy Malagétabors (Aframomum
melegueta K. Schum.)
Pareira vagy Tubokuráre (Chondrodendron
tomentosum)
Parlagfű (Ambrosia artemisiifolia L.)
Parlagi bolhafű (Pulicaria vulgaris)
Parlagi ligetszépe (Oenothera biennis L.)
Parlagi nefelejcs (Myosotis arvensis L.)
Parlagi rózsa vagy Bársonyrózsa (Rosa gallica L.)
Párlófű vagy Közönséges párlófű (Agrimonia
eupatoria)
Pasztinák vagy Paszternák (Pastinaca sativa L.)
Pásztortáska, Közönséges pásztortáska (Capsella
bursa-pastoris L.)
Pecsétviaszgomba vagy Reishi (Ganoderma
lucidum)
Pejotl vagy Meszkalin kaktusz (Lophophora
williamsii (Lem.)
Pemetefű, Közönséges pemetefű, Orvosi
pemetefű (Marrubium vulgare L.)
Pénzlevelű lizinka (Lysimachia nummularia L.)
Perubalzsam (Myroxylon balsamum L.)
Perui gyapot (Gossypium barbadense L.)
Petrezselyem (Petroselinum crispum MilL.)
Pettyegetett tüdőfű, Orvosi tüdőfű (Pulmonaria
officinalis L.)
Pettyes méhbalzsam vagy Amerikai lómenta
(Monarda punctata L.)
Pipacs, Vetési pipacs, Közönséges pipacs
(Papaver rhoeas L.)
Pirítógyökér (Tamus communis L.)
Piros amaránt (Amaranthus hypochondriacus L.)
Piros budavirág (Spergularia rubra L.)
-
Wersja 01 01 2017
 Piros gólyaorr (Geranium sanguineum L.)
 Piros gönye (Bryonia dioica Jacq.)
 Piros gyűszűvirág, gyűszűvirág(Digitalis









5977







purpurea L.)
Piros kasvirág (Echinacea purpurea L.)
Piros ribiszke (Ribes rubrum L.)
Piros sarkantyúvirág (Centranthus ruber L.)
Pirosló hunyor (Helleborus purpurascens)
Pisztácia (Pistacia vera L.)
Podagrafű (Aegopodium podagraria L.)
Pohánka, hajdina (Fagopyrum esculentum
Pompás jezsámen (Philadelphus coronarius L.)
Pongyola pitypang, Gyermekláncfű (Taraxacum
officinale)
Porcikafű (Herniaria hirsula L.)
Porcsinfű (Polygonum aviculare L.)
Posvány kakastaréj (Pedicularis palustris L.)
Pukkanó dudafürt (Colutea arborescens L.)
Puszpáng (Buxus sempervirens L.)
Pusztai kreozot (cserje) (Larrea divaricata Cav.)
Pünkösdi rózsa (Paeonia officinalis L.)






S
 Sáfrány (Crocus sativus)
 Sáfrányos mételykóró (Oenanthe crocata L.)
 Sáfrányos szeklice vagy Olajözön (Carthamus

























R
 Ragadós galaj (Galium aparine L.)
 Ratanhia (Krameria lappacea Dombey)
 Rebarbara, Tenyeres rebarbara (Rheum
rhaponticum L.)
 Réparepce (Brassica rapa L.) subsp. oleifera)
 Repcsény retek (Raphanus raphanistrum L.)
 Retek, Fekete retek, Hónapos retek, Jégcsap retek



















(Raphanus sativus L.)
Réti bakszakáll (Tragopogon orientalis L.)
Réti boglárka (Ranunculus acris L.)
Réti bolhafű (Pulicaria dysenterica L.)
Réti füzény (Lythrum salicaria L.)
Réti kakukktorma (Cardamine pratensis L.)
Réti legyezőfű (Filipendula ulmaria L.)
Réti lórom (Rumex obtusifolius L.)
Réti margitvirág (Chrysanthemum leucanthemum
L.)
Réti palástfű (Alchemilla xanthochlora Rothm.)
Ribiszke, Ribizli, Fekete ribiszke (ribiszke
nigrum)
Ricinus, Ricinus mag (Ricinus communis L.)
(ricinii semen)
Rizs (Oryza sativa L.)
Római bertram vagy Piretrum (Anacyclus
pyrethrum L.)
Római kamilla vagy Nemes pipitér (Anthemis
nobilis , Chamaemelum nobile L.)
Római kömény (Cuminum cyminum L.)
Rovarpor virág (Chrysanthemum cinerariifolium)
Rozmaring gamandor (Teucrium polium L.)
Rozmaring (Rosmarinus officinalis L.)
Rózsaillatú fa vagy Rózsafa (Aniba rosaeodora
Ducke)
Rózsaillatú muskátli (Pelargonium graveolens L)
Rózsameténg (Catharanthus roseus L.)
Rózsás füzike (Epilobium roseum Schreb.)
Rövidágú poloskavész (Cimicifuga racemosa L.)
Rutafű, Kerti ruta (Ruta hortensis L.)
Rutatermézű mézesfa (Tetradium ruticarpum)












tinctorius L.)
Salamonpecsét (Polygonatum officinale L.)
Salátaboglárka (Ficaria verna)
Sápadt nőszirom (Iris pallida Lam).
Sárga csillagfürt (Lupinus luteus L.)
Sárga gyűszűvirág (Digitalis grandiflora MilL.)
Sárga leander vagy Perui leánder (Thevetia
peruviana)
Sárga rododendron, Sárga alpesirózsa
(Rhododendron luteum Sweet)
Sárga szarumák (Glaucium flavum)
Sárga tárnics (Gentiana lutea L.)
Sárga viola (Cheiranthus cheiri L.)
Sárgarépa vagy Murok (Daucus carota L.)
Sárkánygyökér (Calla palustris L.)
Sárkányvérfa (Dracaena draco L.)
Sárkányvérpálma (Daemonorops draco)
Sarlós buvákfű (Bupleurum falcatum L.)
Sarlós gamandor (Teucrium chamaedrys L.)
Sártök (Citrullus colocynthis L.)
Sasfű, Harangláb (Aquilegia vulgaris)
Sasharaszt (Pteridium aquilinum L.)
Savanyú citrom (Citrus aurantiifolia Christm.)
Sédkender (Eupatorium cannabinum L.)
Selyemkóró (Asclepias syriaca L.)
Seprőzanót (Cytisus scoparius L.)
Shii-take (Lentinus edodes faélősködő)
Sivatagi tövistök vagy Nara (Acanthosicyos
horridus Welw.)
Som, Húsos som (Cornus mas)
Somkóró, Orvosi somkóró (Melilotus officinalis
L.)
Soronai kreozot (cserje) (Larrea tridentata)
Sóska, mezei sóska (Rumex acetosa)
Sóskaborbolya (Berberis vulgaris L.)
Sövényszulák (Calystegia sepium L.)
Spárga (Asparagus officinalis L.)
Spenót vagy Paraj (Spinacia oleracea L.)
Stájer tök (Cucurbita pepo L.)
Stefániagyökér (Stephania glabra (Roxb.)
Stillingia (Stillingia sylvatica Gard.)
Sudár kankalin (Primula elatior L.)
Sz
 Szágópálma (Metroxylon sagu Rottb.)
5978












































Szagos borjúpázsit (Anthoxanthum odoratum L.)
Szagos müge, Májusfű (Galium odoratum L.)
Szamárbogáncs (Onopordum acanthium L.)
Szamóca vagy Erdei szamóca (Fragaria vesca)
Szapora zsombor (Sisymbrium officinale L.)
Szappanfű, Orvosi szappanfű
Szarkaláb (Consolida orientalis Schröd.)
Szártalan bábakalács (Carlina acaulis L).
Szártalan kankalin (Primula vulgaris Huds.)
Százlevelű rózsa (Rosa x centifolia L.)
Százszorszép (Bellis perennis L.)
Szeder vagy Hamvas szeder vagy Fekete szeder
(Rubus caesius L.)
Szédítő vadóc (Lolium temulentum L.)
Szeges lednek, Szegletes lednek (Lathyrus sativus
L.)
Szegfűbogyó (Cucubalus baccifer L.)
Szegfűbors (fa) (Pimenta racemosa MilL.)
Szegfűborsfa vagy jamaicai bors (Pimenta dioica
L.)
Szegfűgyökér vagy Féregfű (Spigelia anthelmia
L.)
Szegfűszeg (fa) (Syzygium aromaticum L.)
Szeklice imola (Leuzea carthamoides)
Széles levelű gyékény vagy Bodnározó gyékény
(Typha latifolia L.)
Széleslevelű hegyihanga (Kalmia latifolia L.)
Széleslevelű levendula (Lavandula latifolia
Medic.)
Szélfű (Mercurialis annua L.)
Szelíd csorbóka (Sonchus oleraceus L.)
Szelídgesztenye (Castanea sativa MilL.)
Szemvidítófű, vagy Orvosi szemvidító(fű),
(Euphrasia rostkoviana vagy Euphrasia
officinalis)
Szenegafű (Polygala senega L.)
Szenna (Senna alexandrina MilL.)
Szentperje vagy Illatos szentperje (Hierochlooe
odorata Beauv.)
Szent Róbert-gyógyfű (Pasuchaca)
Szentjánoskenyérfa (Ceratonia siliqua L.)
Szezám (Sesamum indicum L.)
Sziámi gyömbér vagy Galangal (Alpinia galanga
Willd.)
Szibériai jegenyefenyő (Abies sibirica)
Sziki üröm (Artemisia maritima (= santonicum)
L.)
Sziklagyökér (Collinsonia canadensis L.)
Sziklai repcsény (Erysimum crepidifolium Rchb.)
Szilvalevelű bangita (Viburnum prunifolium L.)
Szivacstök vagy Luffatök (Luffa aegyptica MilL.)
Szívlevelű turbántok (Tiarella cordifolia L.)
Szodomai alma (Calotropis procera)
Szója bab (Glycine max L.)
Szomáliai balzsamfa (Commiphora myrrha)
-
Wersja 01 01 2017
 Szőlő (Vitis vinifera L.)
 Szőrös angélika (Angelica pubescens Maxim.)
 Szőrös kandilla vagy Fekete kömény (Nigella
sativa L.)
 Szőrös törpekutyatej (Chamaesyce hirta L.)
 Szöszös ökörfarkkóró (Verbascum phlomoides L.)
 Sztrichninfa, ebvészmag (Strychnos nux-vomica
L.)
 Szudáni hibiszkusz, Hibiszkuszvirág (Hibiscus
sabdariffa L.)
 Szurokfű, Közönséges szurokfű, Oregánó,




Vadmajoránna (Origanum vulgare L.)
Szúrós csodabogyó (Ruscus aculeatus L.)
Szúrós gyöngyajak (Leonurus cardiaca L.)
Szúrós szerbtövis (Xanthium spinosum L.)
Szürke repcsény (Erysimum diffusum Ehrh.)
T
 Tajgagyökér Szibériai ginszeng (Eleutherococcus































senticosus)
Tamarindusz (fa) (Tamarindus indica L.)
Tapadó vadszőlő (Parthenocissus quinquefolia L.)
Tarackbúza vagy Tarackfű (Agropyron repens L.)
Tarka kenderkefű (Galeopsis tetrahit L.)
Tárkony, Tárkonyüröm (Artemisia dracunculus
L.)
Tarló-here (Trifolium arvense L.)
Tárnics, Sárga tárnics, (Gentiana lutea L.)
Tarsóka (Thlaspi arvense L.)
Tatárka, Cirok (Fagopyrum tataricum L.)
Tátorján (Crambe tataria Sebeök)
Tavaszi daravirág (Erophila verna L.)
Tavaszi hérics (Adonis vernalis L.)
Tavaszi kankalin (Primula veris Huds.)
Tavirózsa vagy Sárgavirágú vízitök vagy Vízitök
(Nuphar sagittifolia (Walter)
Tea (Camellia sinensis L.)
Tejoltó galaj (Galium verum L.)
Tengerihagyma (Urginea maritima L.)
Tengerikömény (Crithmum maritimum L.)
Tengerparti aggófű (Senecio cineraria)
Terjőke kígyószisz (Echium vulgare L.)
Tikszem Pimpernel vagy Mezei tikszem
(Anagallis arvensis L.)
Tiszafa (Taxus baccata L.)
Tisztesfű vagy Tarlóvirág (Stachys annua L.)
Tonkabab (Dipteryx odorata)
Torma (Armoracia lapathifolia)
Torzsika boglárka (Ranunculus sceleratus L.)
Tök (közönséges) (Cucurbita pepo L.)
Tölgy, vagy Tölgyfa (Quercus …)
Tölgyfazuzmó (Evernia prunastri L.)
Török kandilla, vagy Borzaskata (Nigella
damascena L.)
Törpefenyő, Havasi törpefenyő (Pinus mugo
Turra subsp)
-
Wersja 01 01 2017
 Tövises aloé, vagy Kap-aloé (Aloë ferox MilL.)
 Tövises citrom, vagy Vadcitrom (Poncirus








5979















trifoliatus L.)
Tövises iglice (Ononis spinosa L.)
Tövises pillangófa vagy Tarak (Caesalpinia
spinosa MoL.)
Tövises vérfű (Sarcopoterium spinosum Spach)
Tőzegeper (Comarum palustre L.)
Tubagyökér (Derris elliptica)
Tubarózsa (Polianthes tuberosa L.)
Turbolya, Zamatos turbolya (Anthriscus
cerefolium H.)
Tüdőfű, vagy Orvosi tüdőfű (Pulmonaria
officinalis L.)
Tüdőzuzmó (Lobaria pulmonaria L.)
Tüskés annóna, vagy Savanyúalma (Annona
muricata L.)
Tűzbab (Phaseolus coccineus L.)
Tüzes szegfűgyökér (Spigelia marilandica L.)
Tyúkhúr, vagy Tikhúr (Stellaria media L).
 Vad békaorsó vagy Keleti békaorsó (Sium
sisaroideum)
 Vad szeder vagy Vadszeder, Feketeszeder (Rubus














Zab (Avena sativa L.)
Zamatos turbolya (Anthriscus cerefolium L.)
Zeller (Apium graveolens L.)
Zelnice meggy (Prunus padus L.)
Zergeboglár (Trollius europaeus L.)
Ziliz, Orvosi ziliz (Althaea officinalis L.)
Zöld hunyor (Helleborus viridis L.)












V
















Uborka (Cucumis sativus L.)
Uborkás magrugó (Ecballium elaterium L.)
Usnea zuzmó (Usnea plicata L.)
Útifű (nagy) (Plantago major L.)
Útifű (Plantago lanceolata)
Uzaron (Xysmalobium undulatum L.)
Üröm (növény), Fehér üröm (Artemisia
Absinthum), Fekete üröm (Artemisia vulgaris L.)
fruticosus L.)
Vadcseresznye (Prunus avium L.)
Vadgesztenye (Aesculus hippocastanum)
Vadrózsa vagy Gyepűrózsa (Rosa canina L.)
Valódi levendula, Levendula (Lavandula
angustifolia Mill)
Valódi muskátdió (fa), Szerecsendió (fa)
(Myristica fragrans)
Valódi pacsuli (Pogostemon patchouly)
Valódi tömjénfa vagy Szomáliai tömjénfa,
Olibanum (fa) (Boswellia sacra Flueck.)
Vanília (Vanilla planifolia L.)
Varjúmák (Hibiscus trionum L.)
Varjútövis benge (Rhamnus cathartica L.)
Vasfű, Közönséges vasfű, (Verbena officinalis L.)
Vénic szil vagy Vénicfa (Ulmus laevis PalL.)
Vénusz fodorka (Adiantum capillus-veneris L.)
Vérehulló fecskefű (Chelidonium majus L.))
Veres szarumák (Glaucium corniculatum L.)
Vérfű (Sanguisorba officinalis L.)
Veronika (növény), Orvosi veronikafű,
Veronikafű (Veronica officinalis L.)
Vérontófű, Vérontó pimpó (Potentilla erecta L.)




U







Vérontógyökér (Tormentillae rhizoma)
Vérzőmák (Sanguinaria canadensis L.)
Vetési kender, kender(Cannabis sativa L.)
Vetési kenderkefű (Galeopsis segetum)
Vetiver (Vetiveria zizanoides)
Viaszbogyó vagy Viaszcserje (Myrica cerifera L.)
Vicsorgó (Lathraea squamaria L.)
Vidrafű (Menyanthes trifoliata L.)
Vidrakeserűfű (Polygonum amphibium L.)
Viola (növény) (Viola odorata) - Illatos ibolya,
lila ibolya, kék ibolya, ibolya, viola,…
Virágos kőris vagy Mannakőris (Fraxinus ornus
L.)
Virágos som (Cornus florida L.)
Virgíniai boróka (Juniperus virginiana L.)
Virginiai csukóka (Scutellaria lateriflora L.)
Virgíniai kígyógyökér (Aristolochia fangchi)
Virginiai magnólia, Illatos liliomfa (Magnolia
virginiana L.)
Virginiai veronika (Veronicastrum virginicum L.)
Vitéz kosbor (Orchis militaris L.)
Vízi gamandor (Teucrium scordium L.)
Vízi gázló (Hydrocotyle vulgaris L
Vízi hídőr (Alisma plantago-aquatica L.)
Vízi peszterce (Lycopus europaeus L.)
Vízi menta vagy Balzsamka (Mentha aquatica L.)
Vizitorma (Nasturtium officinale
Vízmelléki csukóka (Scutellaria galericulata L.)
Vörös áfonya (Vaccinium vitis-idaea L.)
Vörös boróka (Juniperus oxycedrus L.),
Vörös fokföldirekettye vagy Rooibos (Aspalathus
linearis Burm.)
Vörös here (Trifolium pratense L.)
Vörös kínafa (Cinchona pubescens)
Vörös méhbalzsam (Monarda didyma L.)
Vörös szilfa (Ulmus rubra Muhl)
Vörösbarna hármasszirom vagy Trillium (Trillium
erectum L
Vörösgyökerű zsálya (Salvia miltiorrhiza)
Vöröslevelű juhar (Acer rubrum L.)
Vöröslő ligetszépe (Oenothera suaveolens)
Vörösmoszat, Ír moha (Chondrus crispus Stackh.
Gigartina mamillosa)
Vörösmoszatok (Rhodophyta)
Vörös-szantálfa (Pterocarpus santalinus L.)
Yakée (Virola calophylloidea Mgf.)









Z
 Zöldvirágú körtike (Pyrola chlorantha Sw.)
Zs
 Zsálya, (Salvia)
o Orvosi zsálya, Kerti zsálya (Salvia officinalis
L.)
o Mezei zsálya (Salvia pratensis L.), népies
5980
nevei: Foszló virág, lóbárzsing, réti-, vad-, vagy
skárlát-zsálya.
o Ló zsálya (Salvia verticillata L.), népies nevei:
Gyűrűs vagy pereszlén-forma zsálya,
macskaláb.
o Enyves zsálya (Salvia glutinosa L.), népies
neve: Méregvonó lapú.
o Polyhos zsálya (Salvia austriaca Jacq.), népies
neve: Osztrák zsálya.
 Zsidócseresznye (Physalis alkekengi L.)
 Zsurló, Mezei zsurló (Equisetum arvense L.)
rośliny korzenne – fűszernövények
rośliny leśne – erdei növények
rośliny miłośnicze (ruta, rozmaryn, lubczyk) [Pod
takim hasłem Zygmunt Gloger w
Encyklopedii staropolskiej wymienił zioła,
mające zdolność wywoływania uczuć. „Od
zarania cywilizacji wyobrażano sobie, że
rośliny – pod pewnymi warunkami – mają
władzę wkraczać nie tylko w sprawy miłosne,
ale we wszystkie w ogóle sfery fizycznych i
psychicznych działań” – pisał. Niektóre już
samą nazwą wskazywały na swoje
magiczne właściwości. Przykładem może
być „róża miłości”, zwana także fioletką,
którą podobno sprowadzili Krzyżacy,
„kwiat miłości” albo szarłat lub brunat –
odmiana amarantu, czy „całuj mnie” –
porost zwieszający się w lasach z gałęzi
obumierających drzew. Dziewięciornik na
Rusi nazywany był przywrotem (do
miłości), a na Podhalu wyrwitańcem lub
porwitańcem,
zaś
„nasięźrzał”
powodował, że ludzie zwracali się ku sobie
(źrzał – spoglądał). Roślin miłośniczych
było jeszcze wiele, ale do naszych czasów
przetrwały trzy: ruta, rozmaryn, no i
oczywiście lubczyk.] – szerelmi növények
(ruta, rozmaring, lestyán); „Szerelem-virág”,
szeretet-virág [kwiat miłości (flos amoris),]
[Az antik világban a rozmaringot a szerelem
istennőjének, Afroditének szentelték. A
lestyán az ókorban afrodiziákumként
szolgált, így a belőle készült főzet nem egy
szerelmes estének lett beteljesítője.]
rośliny motylkowy – pillangósvirágúak
rośliny nagozalążkowe, nagonasienne [gromada
roślin
nasiennych
o
zalążkach
nieosłoniętych, leżących na płaskich
łuskach] – (növény) nyitvatermő növények
rośliny nanerczowate – szömörce félék
rośliny nasienne (Spermatophyta Britton & Brown,
Anthophyta) [grupa (klad) roślin o różnej
-
Wersja 01 01 2017
randze systematycznej w zależności od
systemu klasyfikacji. W nomenklaturze
filogenetycznej jest wyróżniana jako klad
siostrzany dla grupy
Monilophyta,
obejmującej niemal wszystkie rośliny
zarodnikowe określane dawniej mianem
paprotników, z wyjątkiem wcześniej
oddzielonej linii rozwojowej widłaków. W
hierarchicznych systemach klasyfikacji
wyróżniana na poziomie nadgromady
należącej
do
podkrólestwa
roślin
naczyniowych, królestwa roślin.] - virágos
vagy magvas növények (Spermatophyta,
Anthophyta, Embryophyta siphogama) [a
szövetes növények (Tracheophyta) egyik
nagy
csoportja
(főtörzse).
Közös
sajátosságuk a virág (flos) és a mag (semen)
kialakulása. Nem tartoznak a csoportba a
magvas korpafüvek (Lepidocarpaceae),
magvas csipkeharasztok (Miadesmiaceae) és
magvas zsurlók (Calamocarpaceae), mert a
csoport
polifiletikussá
válna.
A
Spermatophyta egyértelműen monofiletikus
csoport,
őseit
az
előnyitvatermők
(Progymnospermae,
Archeopteridae)
körében kell keresnünk, melyek az
ősharasztok (Psilophytinae) leszármazottai.]
rośliny okopowe – kapásnövények
rośliny okrytonasienne – zárvatermő növények
rośliny oleiste – olajosnövények
rośliny owadożerne – rovarevő növények
rośliny ozdobne [grupa roślin uprawianych do
celów dekoracyjnych] – dísznövények
rośliny pastewne – takarmánynövények
rośliny polne – mezei növények
rośliny przemysłowe – ipari növények
rośliny strączkowe – hüvelyesek, hüvelyes
növények
rośliny tamaryszkowate – tamariska-félék
rośliny tatarakowe – kálmos v. kontyféle növényei
rośliny trawiaste – fűszerű növények
rośliny trujące [rośliny zawierające tylko w
niektórych swoich częściach lub w całym
organizmie roślinnym substancje trujące,
toksyczne dla człowieka i zwierząt, mogą
to być takie substancje chemiczne jak np.:
alkaloidy i glikozydy.] – mérgező növények
rośliny trwałe – évelő növények
rośliny uprawnione – különleges kezelést v.
ápolást kívánó növények
rośliny użytkowe – haszonnövények
rośliny wargowe – ajakosnövények
rośliny wiecznie zielone [rośliny niepodlegające
sezonowym
zmianom
ulistnienia,
stopniowo zrzucające stare liście i
tworzące nowe] – örökzöld növények
rośliny wieloletnie – évelő növények
5981
rośliny wodne – vízinövények
rośliny zarodnikowe – spórás növények
rośliny zbożowe – gabonafélék, gabonanövények
rośliny zielne – (növ.) fűfélék (csak a
növénytanban)
rośliny zimotrwałe – téli növények, téltűrő
növények
rośnięcie [rzecz. odczas. od: rosnąć (nazwa
czynności)] – növekedés, növés; kinövés
rot13 [1. metoda szyfrowania, często stosowana
w Usenecie, w której każda litera jest
zastępowana przez literę oddaloną o 13
znaków od niej w 26-znakowym alfabecie;
ten sam program może być używany do
szyfrowania i deszyfrowania; 2. prosty
szyfr
przesuwający
(właściwie
kodowanie), polegający na zamianie
każdego znaku alfabetu łacińskiego na
znak występujący 13 pozycji po nim, przy
czym wielkość liter nie ma przy
przekształcaniu znaczenia. Najważniejszą
cechą kodowania rot13 w porównaniu z
innymi szyframi jest to, że sam jest swoją
odwrotnością, to znaczy tej samej funkcji
używa się do kodowania i dekodowania
wiadomości:
rot13(rot13(m))=m
Kodowanie rot13 jest stosowane na
przykład w Usenecie w sytuacjach, gdy
przekazując jakąś wiadomość chcemy,
aby nie była ona możliwa do odczytania
przez osobę, która sobie tego nie życzy. Ta
metoda jest stosowana w przypadkach,
gdy informacja mogłaby zranić czyjąś
moralność, uczucia estetyczne lub gdy
wskazane
jest
ukrycie
odpowiedzi
zagadki, puenty filmu albo książki.] ROT13 ("rotate by 13 places", azaz "13
hellyel eltolva", szokták kötőjellel ROT-13nak írni) [egy egyszerű Caesar-kód, amelyet
üzenetek
tartalmának
titkosítására
használnak úgy, hogy minden egyes betűt az
ábécében tizenhárom hellyel később található
betűvel helyettesítenek. Ez a módszer a
magyar ábécében nem működik úgy,
ahogyan az angolban, amely 26 betűből áll,
emiatt lehet az A-ból N, a B-ből O, így
folytatva az M-ig, amiből Z lesz. Mivel az
angol ábécé 26 betűt tartalmaz, így a ROT13
szimmetrikus, tehát a kódolás és a dekódolás
eljárása megegyezik. A ROT13-at használják
online fórumokon arra, hogy viccek
csattanóit, rejtvények megfejtéseit, filmek és
történetek végkifejletét, vagy durva, sértő
tartalmú szöveget elrejtsenek a laikus
szemek elől. A módszert szokás hasonlítani a
magazinok megoldásaihoz, aminél a kvízek
megoldásait fejjel lefelé közlik. A kód az
1980-as évek elején alakult ki a Useneten
-
Wersja 01 01 2017
keretein belül, ahol bevett módszerré vált.
Caesar-kódként ez nem biztosít igazi
kriptográfiai biztonságot, de nem is erre
használják; gyakran a gyenge titkosírás
általános példájaként emlegetik.]
rota1 [treść
przyrzeczenia,
przysięgi]
–
fogadalom, eskü v. eskütétel lényege v.
tartalma
rota przysięgi – esküminta
rota2 [1. w Polsce w XVI–XVII w.: podstawowa
jednostka organizacyjna i taktyczna
piechoty zaciężnej; 2. w XVIII w.: rząd
żołnierzy w szyku; 3. (Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) oznaczała pierwotnie
oddział, huf czyli kompanję wojska. Z
nastaniem w wojsku polskiem stałej
piechoty cudzoziemskiego autoramentu,
wyraz ten został zastąpiony przez
„kompanję” i pozostał aż do końca
egzystencyi wojska polskiego w r. 1831. W
wieku XVIII i XIX wyraz rota oznaczał
rząd żołnierzy postawionych jeden za
drugim;
tym
sposobem
szyk
trzyszeregowy oznaczał, iż rota liczyła
trzech ludzi. Ogień rotowy w takim szyku
trzyszeregowym odbywał się w sposób
następujący: pierwszy szereg strzelał
przyklękając, drugi i trzeci stojąc; po
strzale pierwszej roty strzelała rota druga,
trzecia i t. d. B. Gemb.] – a zsoldos
gyalogság fő szervezeti egysége és taktikája;
alakzatban katonák sora
rota [podstawowa jednostka taktyczna piechoty
zaciężnej w Polsce, kompania, w jeździe
odpowiednik chorągwi] – (wojsk, dawno)
század; (wojsk) sor; csapat, raj; minta,
formula
Rota, Kohorta [zgraja buntowników. Rota
Korego. Rota Abirona] – (tört.) zsoldos
katonák sora; cohors; embercsoport
3
rota [rodzaj stosowanych dawniej tortur, w
czasie których wplatano skazańca w koło;
też: koło używane przy torturach] –
tortúra;
kínvallatás,
kínzás;
kerék
(kerékbetörésnél)
rota4 [średniowieczny instrument strunowy w
kształcie trójkąta lub czworokąta, będący
pierwotną formą skrzypiec] – hegedű
formájú középkori hangszer
Rota Rzymska [1. obok Sygnatury Apostolskiej i
Penitencjarii
Apostolskiej
jeden
z
trybunałów w Watykanie; 2. trybunał
papieski
rozpatrujący
apelacje
od
wyroków sądów biskupich oraz sprawy
sądzone przez Stolicę Apostolską] – Sacra
Rota Romana [Római Rota (Romana Rota)
― Feladata: Föllebbezési bíróság; Illetékes
azokban az ügyekben, ahol első vagy
másodfokon döntés született. Eljárás pápai
5982
elrendelése; „Decisiones seu sententiae
selectae; Decrecia selecta” közzététele; A
jövőbeli bírósági személyzet kiképzése egy
hároméves tanfolyamon „Studio rotale”]
rotacja [1. ruch obrotowy jakiegoś ciała wokół
własnej osi; 2. krążenie czegoś lub ciągły
obrót czymś, np. pieniędzmi lub
towarami; 3. proces zastępowania jakichś
osób, rzeczy, zjawisk itp. Innymi; 4. dwulub kilkuletni cykl w uprawie roślin
sadzonych kolejno po sobie na danym
obszarze; 5. ruch skrętny górnej połowy
tułowia z równoczesnym ruchem ramienia
i barku zewnętrznego, będący częścią
ewolucji
narciarskiej;
6. sposób
drukowania
za
pomocą
maszyny
rotacyjnej] – (lat.) rotáció, forgás, tengely
körüli forgás, körforgás
rotacyjna maszyna – rotációs gép
rotacyjna maszyna litograficzna – ívnyomó
rotációs síknyomtatáshoz
rotacyjny, -a, -e – rotációs, forgó
rotacyzm [1. zjawisko fonetyczne polegające na
przejściu s w r w pozycji między
samogłoskami, np. w łacińskim flos, floris;
2. dziecko nieprawidłowo wymawia głoskę
r] – (gör.) rotacizmus, rhotacizmus; a
nyelvészetben az a hangváltozás, mely
szerint sz v. z hangból r lesz; raccsolás,
pöszeség
rotaprint [1. druk. uproszczona płaska maszyna
offsetowa małego formatu; 2. płaska
maszyna offsetowa małego formatu] –
(lat.-ang.) rotaprint; (nyomd.) kicsiny,
egyszerűsített ofszet gép, amely viszonylag
kevés
példányszámú
kiadvány
sokszorosítására szolgál; az ezzel végzett
sokszorosító eljárás
rotmistrz [1. w wojsku polskim w okresie
międzywojennym i w pierwszych latach po
II wojnie światowej: stopień oficerski w
kawalerii; też: oficer mający ten stopień;
2. w wojsku polskim od XV do XVIII w.:
dowódca roty piechoty lub chorągwi
jazdy, później szwadronu; 3. dowódca
roty pieszej lub oddziału jazdy] – (dawno)
huszárkapitány, lovaskapitány, lovassági
kapitány v. százados
-
Wersja 01 01 2017
„listy przypowiednie”,
upoważniające do
zaciągnięcia chorągwi i postawienia jej w danym
terminie na oznaczone stanowisko. Młodzież
okoliczna garnęła się ochoczo w każdej okolicy
pod skrzydła takiego rotmistrza, który zwykle był
wodzem doświadczonym, a nieraz w 7-ym i 8-ym
krzyżyku lat swoich szedł skwapliwie, by krew
wylać na kresach w walce z bisurmaństwem i
głowę posiwiałą złożyć na dzikich polach
Ukrainy. W r. 1567 uchwalono, aby rotmistrze na
obronę państw Rzplitej obierani byli przez
województwa i ziemie a każdy z nich u sta koni
ma mieć pocztu swego 8 koni, a żołdu po zł. 10
na każdą ćwierć roku i towarzysze po zł. 8; a
szkody nie mają im być płacone. Ciż rotmistrze
powinni byli sobie obierać towarzyszów tylko z
województwa albo ziemi swojej, z której
rotmistrzami naznaczeni. Oni też sami a nie ich
porucznicy roty wodzić i przy nich mieszkać
powinni i przestrzegać, aby żołnierz tak w
ciągnieniu, jako i na miejscu, szkody nie czynił
nikomu i stacyi żadnych nie wyciągał a
towarzysze nie przyjmowali więcej nad 10 koni.
rotmistrzostwo
[1. stopień,
stanowisko
rotmistrza; 2. rotmistrz z żoną] –
lovaskapitányság; lovaskapitány és felesége
rotmistrzowski, -a, -e – huszárkapitányi
rotograwiura [1. jedna z metod drukowania
wklęsłego,
stosowana
przy
druku
czasopism
z
przewagą
materiału
ilustracyjnego i przy wielkich nakładach;
2. odbitka wykonana tą metodą] – (nyomd)
mélynyomás, mélynyomtatás
rotor [wirnik; wirująca część maszyny] – (lat.)
rotor; (vill.) forgórész; villamos gépek forgó
része
rotunda [1. budowla założona na planie koła;
2. reprezentacyjna okrągła sala, typowa
dla pałaców baroku i klasycyzmu; 3. krój
pisma drukarskiego o zaokrąglonym
kształcie liter, będący odmianą pisma
gotyckiego; 4. długi płaszcz damski,
skrojony w kształcie koła, zapinany od
góry do dołu na małe guziczki, z
pionowymi rozcięciami na ręce, modny w
XIX w.] – (lat.) rotunda, rotonda; kör v.
henger alakú épület, csarnokterem; (egyh.)
körtemplom; (földr.) kikerekített mélyedés,
barlang; (div.) hosszú női kabát; belépő,
„kepp”, pelerin
(u Zygmunta Glogera) Za Stanisława Augusta w
kawaleryi narodowej rotmistrz przedniej straży
zatrudniał się całem gospodarstwem chorągwi. Za
Rzeczypospolitej, gdy szlachta była stanem
rycerskim, rotmistrze, wyćwiczeni w sztuce
rycerskiej nietylko podczas wojen w obronie
granic, ale i w służbie dobrowolnej na dworach
zagranicznych, osiadłszy potem na roli w
ojczystych dworkach, chętnie otaczali się
młodzieżą i wprawiali ją do ćwiczeń i obrotów
wojennych. Tacy rotmistrze znani byli urzędowi
hetmańskiemu, a w razie potrzeby dawano im
5983
rotunda
rotunda (od łac. rotundus – okrągły) [1. długi
płaszcz
damski
dla
którego
charakterystyczny jest kolisty obwód.
Popularny w XIX wieku. Nie posiadał
rękawów, a jedynie pionowe rozcięcia po
bokach. Zapinany na całej długości na
małe guziczki, zakończony był u góry
niewielkim kołnierzykiem. 2. obszerny
płaszcz kobiecy, krojony w kształt koła, a
więc podobny do peleryny, zwykle
watowany.] – (daw) hosszú női kabát
rotograwiura [wklęsłodruk, tiefdruck] – (nyomd)
mélynyomás
Rotulus (biblos, volumen) [najstarsza forma
książki rękopiśmiennej. Sporządzano go
ze sklejonych kart papirusu, zapisanych
jednostronnie i nawiniętych na wałek z
drzewa, kości lub rogu (umbiculum). Tak
uzyskany rulon rozwijany był stopniowo
od prawej do lewej strony, gdzie znów go
zwijano. Część zwoju zawierająca dzieło
stanowiła tomus. Pierwszą karę zwoju
zwano
protokołem,
a
ostatnią
eschatokołem. Dzieło rozpoczynało się od
formuły incipit liber, a kończyło formułą
explicitus liber. Te same formuły przeszły
do kodeksów, a nawet do inkunabułów.
Zwoje chowano w futerale skórzanym lub
z barwnego płótna. Futerały układano w
wiązki i wkładano do specjalnych skrzyń
(bibliothecae).
Użytek
zwojów
papirusowych dla sporządzania rękopisów
-
Wersja 01 01 2017
literackich zanikł już w VI w., ale dla
sporządzania dokumentów przetrwał do
XI w. Podobne formy nadawano
rękopisom
pergaminowym.
Jednak
rotulus pergaminowy rozwijany był z góry
w dół, a konsekwentnie także odpowiednio
zapisywany. Rotulusy takie osiągały w
średniowieczu nawet do 30 m. długości. W
Polsce zachował się rotulus z 1252 r.,
długości 3,49 m. Przechowywany w
biblitece katedry krakowskiej tzw.
Miracula sancti Stanislai.] – (lat.) rotulus
[A rotulus forma csak könyvek esetében
ritkaság, az okleveles gyakorlatban és
jegyzékek esetében az újkorig általános volt.]
rotuły [(u Zygmunta Glogera) z łac. rotulus
mortuorum, oznaczały w poezyi mniejsze
elegje. W języku palestranckim rotuł
oznaczał pismo apelujące.] – rotulus
mortuorum; emlékezés; (jog) fellebbezés
roty [daw. wojsko] – (dawno) katonaság, hadsereg
roué [wym. rue] [fr. '(dosł. łamany kołem)
zmęczony; jw.' od rouer 'łamać kołem' z
śrdw.łac. rotare; rozpustnik, hultaj,
hulaka] – (fr. roué) rué; semmirekellő,
csavargó, lézengő; dorbézoló, kicsapongó
rouge et noir [fr., czerwone i czarne (zob. le
Rouge et le Noir; trente-et-quarante)] [le
Rouge et le Noir fr., Czerwone i czarne (tł.
Boya-Żeleńskiego); wojsko i kler; tytuł
powieści (1831 r.) pisarza fr. Stendhala
(właśc. Henri Beyle, 1782-1842)] – (fr.)
rouge et noir; vörös és fekete; szerencsejáték
router (po polsku – ruter, trasownik) [1.
urządzenie sieciowe pracujące w trzeciej
warstwie modelu OSI. Służy do łączenia
różnych sieci komputerowych (różnych w
sensie informatycznym, czyli np. o
różnych klasach, maskach itd.), pełni więc
rolę
węzła
komunikacyjnego.
Na
podstawie informacji zawartych w
pakietach TCP/IP jest w stanie przekazać
5984
pakiety z dołączonej do siebie sieci
źródłowej do docelowej, rozróżniając ją
spośród wielu dołączonych do siebie sieci.
Proces kierowania ruchem nosi nazwę
trasowania, routingu lub rutowania. 2.
Urządzenie komunikacyjne wraz z
oprogramowaniem do łączenia sieci
cyfrowych, funkcjonujące w warstwach:
fizycznej, łącza danych i sieciowej modelu
ISO/OSI. Ruter dysponuje informacją o
adresach miejsc przeznaczenia, może
podejmować decyzje, czy dany pakiet
zatrzymać czy przesłać dalej, jak również
może samodzielnie podejmować decyzję o
wyborze optymalnych tras przesyłania.] –
útválasztó v. router (angol szó, jelentése:
útvonal-választó, forgalomirányító) [1. a
számítógép-hálózatokban egy útválasztást
végző eszköz, amelynek a feladata a
különböző – például egy otthoni vagy irodai
hálózat és az internet, vagy egyes országok
közötti hálózatok, vagy vállalaton belüli
hálózatok – összekapcsolása, azok közötti
adatforgalom irányítása.. A számítógépes
hálózatok működésének leírására több
elméleti modell is létezik, az általánosan
elterjedt
OSI
(Open
Systems
Interconnection)
modell
réteges
struktúrájában a router a harmadik – hálózati
– rétegben helyezkedik el. Útvonalválasztási
döntéseinek alapját az ezen rétegbeli –
általában IP- – címek adják. 2. hálózatok, ill.
hálózati csomópontok közötti forgalmat
irányító,
az adatcsomagok útvonalát
kiválasztó
eszköz;
fizikailag
eltérő
kommunikációs csatornát, de azonos
protokollt
használó
hálózatokat
is
összeköthet; 3. (Útkiválasztó) Berendezés
amely két vagy több azonos protokollt
használó, térben elkülönülő lokális hálózat
között a megfelelő helyre továbbítja az
információt. 4. hálózatok, ill. hálózati
csomópontok közötti forgalmat irányító, az
adatcsomagok útvonalát kiválasztó eszköz;
5. internet-hálózatoknak fontos eleme
(hardver vagy szoftver), amely két, esetleg
több hálózat között tartja fent a kapcsolatot]
rowek
[1. wąskie,
podłużne
wgłębienie;
2. wgłębienie
w
przedmiotach
metalowych, częściach maszyn i urządzeń,
mające różne przeznaczenie] – árok,
csatorna, vájat
rowek (płyta gramofonowa) – barázda
(hanglemez)
rowek drobny – mikrobarázda
rowek izolatora – (vill) szigetelővájat
rowek odpływowy – vízelvezető csatorna, árok
rowek przejściowy (na płycie gramofonowej) –
befutóbarázda
-
Wersja 01 01 2017
rowek
wprowadzający (zapis dźwięku) –
befutóbarázda
rowek wyłączający – kifutóbarázda
rowek wyprowadzający (zapis dźwięku) –
kifutóbarázda
rower [1. pojazd napędzany przez mięśnie nóg
za pomocą pedałów, mający zwykle dwa
koła, siodełko i kierownicę; 2. ćwiczenie
gimnastyczne polegające na wykonywaniu
w pozycji leżącej kolistych ruchów
uniesionymi i zgiętymi w kolanach
nogami] – kerékpár, bicikli (jechać na
rowerze: kerékpározni); (gim) biciklizés
rower górski [rower przeznaczony do jazdy po
wzniesieniach i w trudnym terenie] – hegyi
kerékpár (mountain bike)
rower jednokołowy (monocykl) (mono- + gr.
kýklos ‘koło’) [rodzaj roweru posiadający
tylko jedno koło toczące się po podłożu,
bez kierownicy] – egykerekű kerékpár
rower półwyścigowy – nem teljesen versenykerékpár
rower wodny [pojazd wodny osadzony na dwóch
pływakach, napędzany
za pomocą
pedałów] – vízikerékpár, vízibicikli
rowerek [1. mały rower, zwykle dziecięcy; 2. zob.
rower] – kis kerékpár, gyermekkerékpár;
(gim) biciklizés
rowerowy, -a, -e [przymiotnik od: rower] –
kerékpáros; kerékpárrowerzysta [osoba jadąca na rowerze],
rowerzystka – kerékpáros (cyklista)
rowkować [1. żłobić, wygniatać w czymś rowki;
2. wyciskać
rowki
w
wyrobach
papierniczych, w miejscach zginania] –
hornyolni, rovátkolni
rowkowanie [rowki wyżłobione lub wytłoczone
w
przedmiotach
metalowych,
na
kolumnach, ścianach itp.] – hornyolás,
rovátkolás
rowkowaty, -a, -e [mający kształt rowka] –
hornyolt, rovátkolt
rowy strzeleckie – lövészárok
Royal Air Force [wym. rojel äefo:s] (RAF)
[Królewskie Siły Powietrzne, bryt. wojska
lotnicze] – (ang.) Royal Air Force; Angol
Királyi Légierő
5985
Royal Philips Electronics (Koninklijke Philips
Electronics N.V.) [szerzej znany jako
Philips jest jednym z największych
producentów elektroniki użytkowej na
świecie.
W
2003
przedsiębiorstwo
zatrudniało 164 000 pracowników w
ponad 60 krajach, a jego obroty wyniosły
29 miliardów €. Spółka publiczna,
notowana na giełdach w Amsterdamie (na
platformie EURONEXT; skrót PHIA)
oraz nowojorskiej (tzw. "Wall Street";
(NYSE: PHG)). W obrębie koncernu
działają
spółki:
Philips
Consumer
Lifestyle,
Philips Lighting,
Philips
Healthcare.]
–
Philips
[Holland
multinacionális vállalat. Az elektronika
minden területén piacvezető. Háztartási
elektronika, audio technika (CD, MC),
vizuális
technika
(TV,
video),
számítástechnika területeken forradalmi
újításokat vezetett be. Jellemző a cégre, hogy
mindig újításokat vezet be. Legismertebb
fejlesztései az audio kazetta és CD.]
roz- ― széjjelRozalia [Jest to imię powstałe w wyniku
połączenia dwóch wyrazów łacińskich:
rosa - róża i lilium - lilia.] – Rozália, Rózsa
[olasz eredetű női név, jelentése: rózsa.];
Rozina
Rozalka – Rozi, Rozika
rozanielić — rozanielać [nastroić przychylnie do
kogoś lub czegoś, wprowadzić w stan
błogości] – meghatni, elérzékenyíteni vkit
rozanielić się — rozanielać się [wpaść w
zachwyt, rozradowanie] – meghatódni,
elérzékenyülni
rozanielony, -a, -e [błogi, rozpromieniony] –
meghatódott, elérzékenyült
rozarium, rosarium [wym. rozarium] [ogród lub
miejsce w ogrodzie przeznaczone do
hodowli róż] – rózsakert, rózsalugas
rozbabrać — rozbabrywać [1. pot. babrząc,
rozgrzebać, rozrzucić coś; 2. pot. porzucić
jakąś pracę przed jej ukończeniem] –
szétszedni, felkavarni
rozbałamucić
(rozbałamucę)
[pot.
zepsuć
bałamuceniem] – elcsábítani, elrontani
rozbałamucić kogo – elcsábítani, elrontani,
megrontani vkit; vkinek elcsavarni a fejét
rozbałamucić się [pot. rozpuścić się, rozleniwić
się] – elcsábulni, romlani
rozbandażować – leveszi v. leoldja a kötést
rozbaraszkować się – (átv.) belemerül vmibe
rozbawić — rozbawiać [rozweselić kogoś] –
felvidítani, jókedvre deríteni
-
Wersja 01 01 2017
rozbawić kogo czym – felvidítani vkit vmivel
rozbawić się — rozbawiać się [bawiąc się, wpaść
w dobry humor] – felvidulni, jókedvre
derülni
rozbawienie – felvidítás, felvidulás
rozbebeszyć — rozbebeszać [1. pot. rozrzucić coś
nieporządnie;
2. pot.
wyjąć
części
składowe jakiejś maszyny, zwykle w celu
naprawienia jej] – (közb.) feltúrni, széttúrni,
kibelezni vmit
rozbeczeć się [1. o niektórych zwierzętach:
zacząć głośno beczeć; 2. pot. rozpłakać się
głośno] – sírva fakadni; bőgni
rozbeczeć się ze wzruszenia – sírva fakadni a
meghatódottságtól
rozbełtać — rozbełtywać [pot. rozmieszać coś,
rozbijając; też: zmieszać coś z czymś] –
kikeverni; felverni vmit vmivel
rozbełtać jajko – felveri a tojást
rozbełtać żółtka z cukrem – tojássárgáját cukorral
kikeverni
rozbestwić — rozbestwiać [1. wzbudzić w kimś
najgorsze instynkty; 2. pot. uczynić kogoś
bezczelnym] – feldühíteni; felingerelni;
elállatiasítani
rozbestwić się — rozbestwiać się [pot. stać się
bezczelnym, nieposłusznym] – feldühödni,
dühbe gurulni; elállatiasodni
rozbestwienie – dühöngés, tombolás
rozbestwiony, -a, -e – dühös, dühöngő, tomboló,
őrjöngő
rozbębnić – kidobolni, kihírdetni, dobra verni
rozbębnić się [1. napełnić się głośnymi
dźwiękami; 2. zacząć wydawać głośne
dźwięki] – elhangzani
rozbicie [złe samopoczucie] – letörtség, rossz
közérzet; széttörés, összetörés, összezúzás;
szétverés;
pusztulás;
felaprózottság,
szétdaraboltság, széttagoltság, felosztás;
(átv.) tönkremenés, katasztrófa; felállítás
rozbicie atomu – atombontás, atomrombolás;
atommaghasadás
rozbicie dzielnicowe [1. podział Polski na
dzielnice
dokonany
przez
synów
Bolesława Krzywoustego; 2. (inaczej
rozdrobnienie feudalne) jest okresem w
historii Polski trwającym umownie od
śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138
do koronacji Władysława Łokietka w
1320.] – (hist) hűbéri széttagoltság
rozbicie jądra – maghasadás
rozbicie namiotu – sátorverés
rozbicie okrętu; rozbicie statku – hajótörés
rozbić (rozbije) — rozbijać [1. uderzeniem lub
uderzeniami rozłupać coś na kawałki; też:
rozdrobnić coś przez poddanie obróbce
5986
mechanicznej; 2. zburzyć, zniszczyć coś za
pomocą uderzenia; 3. ubić, ugnieść coś
przez
uderzenie,
tłuczenie
czymś;
4. uszkodzić jakąś część ciała przez
uderzenie, upadek itp.; 5. dokonać
podziału czegoś na części; 6. rozgromić
siły nieprzyjaciela w walce; 7. udaremnić
czyjąś działalność, akcję, czyjeś plany; 8.
włamać się gdzieś; 9. daw. rozłożywszy
coś, przymocować, przybić, rozpiąć] –
(roztłuc) széttörni, eltörni, összetörni,
megtörni; szétverni; tönkreverni; szétzúzni,
megsemmisíteni
(vmit);
(rozstawić)
felállítani; (tojást) felütni
rozbić bank – (ká) bankot robbantani (játékban)
rozbić a. rozbijać coś – törni v. megtörni vmit;
széttörni vmit
rozbić do szczętu kogo/co – alaposan elpáholni
vkit; porrá zúzni vmit
rozbić a. rozbijać w proch i pył – izzé-porrá törni
rozbić jajka – felüti a tojást
rozbić kasę – feltörni a pénzárt v. kasszát, kirabolni
a pénztárat; megfúrni a kasszát
rozbić na części – részekre bontani v. osztani
rozbić na drzazgi – szilánkokra, izzé-porrá törni,
pozdorjává zúzni
rozbić a. rozbijać na kawałki – darabokra zúzni
rozbić namiot – sátrat verni, sátort ütni, sátorozni,
sátrazni
rozbić nieprzyjaciela – szétzúzni v. szétverni az
ellenséget
rozbić obóz a. namioty – tábort verni v. ütni
rozbić a. rozbijać orzech – diót törni
rozbić słowo na elementy – szót felbontani
elemeire
rozbić sobie nos – megüti v. összetöri az orrát
rozbić szklankę – poharat eltörni
rozbić układ – felrúgni a szerződést
rozbić w puch – semmivé tenni, tönkreverni
rozbić się — rozbijać się [1. zostać rozłupanym
na kawałki; 2. zostać zniszczonym w
wyniku
uderzenia
lub
zderzenia;
3. rozprysnąć się; 4. uderzyć się o coś, ulec
wypadkowi; 5. rozdzielić się na mniejsze
grupy; 6. rozłożyć się obozem; 7. nie
powieść się, napotkać na przeszkody;
8. rozbijać się: pot. urządzać awantury;
9. rozbijać się: pot. jeździć za dużo, bez
potrzeby, dla zadawania szyku] – eltörni,
összetörni (összetörik vmi), széttörni,
összezúzódni, szétválni; (głosy) megoszlani,
szétszóródni; összetöri magát; (samolot)
lezuhanni; (statek) hajótörést szenved
rozbić się na części – darabokra törni
rozbiec się (rozbiegnę się, rozbiegnie się) —
rozbiegać się [1. o dwóch lub większej
-
Wersja 01 01 2017
liczbie
osób:
pobiec
w
różnych
kierunkach; 2. biegnąc, rozpędzić się;
3. rozbawić się, biegając; 4. o drogach,
ulicach, ścieżkach: prowadzić w różne
strony] – elszéledni, szétszóródni, szétfutni;
szétszaladni; nekilendülni, megugrani
rozbiec się we wszystkie strony – minden irányba
szétszaladni, szertefutni
rozbieg [1. początkowa faza startu samolotu, od
rozpoczęcia rozpędzenia do oderwania się
od ziemi; też: długość drogi przebytej
przez samolot w tej fazie; 2. krótki bieg
poprzedzający
wykonanie
ćwiczenia
gimnastycznego lub próby sportowej, np.
skoku, rzutu; też: miejsce przeznaczone
na wykonanie tego biegu; 3. część skoczni
narciarskiej przed progiem; 4. stopniowy
rozwój szybkości działania jakiegoś
mechanizmu po jego uruchomieniu] – (sp,
rep) nekifutás, nekiiramodás; (műsz.)
befutószalag
rozbiegać się, rozbiegnąć się [zob. rozbiec się] –
szétszaladni
rozbieganie się – szétszóródás, szétszaladás;
elragadás, elfutás (lóé)
rozbiegowy, -a, -e – felszállás, felszálló, kifutórozbierać (rozbieram, -asz, -ają) + T. [zob.
rozebrać] – (na części) bontani, szétbontani,
szétszedni; (épületet) lebontani; (rozdziewać,
zdejmować
ubranie)
vetkőztetni;
levetkőztetni; levetni; (gram) elemezni;
taglalni
rozbierać zabite zwierzę – feldarabolni a megölt
állatot
rozbierać się [zob. rozebrać się] – vetkőzni,
levetkőzni, vetkőződni
rozbierać (rozebrać) się do naga – meztelenre v.
pucérra vetkőzni
rozbieralnia [1. miejsce przeznaczone do
przebierania się w strój sportowy;
2. pomieszczenie w zakładzie mięsnym
przeznaczone do rozbierania na części
tuszy zabitego zwierzęcia] – öltöző, ruhatár;
bontóüzem
rozbieranie
5987
rozbieranie – vetkőztetés, vetkőzés; szétszedés,
szétszerelés; elemzés; bontás
rozbieranie kogo – vetkőztetés
rozbieranie się – vetkőzés, levetkőzés
rozbieżność – eltérés, elágazás, más irányba való
haladás, divergencia, széttagolódás; (mt.)
divergencia; (orv.) kancsalság
rozbieżność
poglądów
–
nézeteltérés,
véleménykülönbség
rozbieżność taktyczna – taktikai szétválás
rozbieżność
zdań
–
véleménykülönbség;
nézeteltérés
rozbieżny, -a, -e
[1. krańcowo różny;
2. rozchodzący się od jednego punktu w
różne strony] – eltérő, elütő, különböző,
más, egész más; divergens; (mt) divergens,
divergáló, széttartó
rozbieżne poglądy – eltérő nézetek
rozbijacki, -a, -ie [pot. dążący do rozbicia
jedności jakiejś zbiorowości] – homlasztó,
szakadár
rozbijacka działalność – szakadár-tevékenység
rozbijacz – (közb.) bomlasztó, szakadár ember
rozbijacz śniegu – hófogó [A hófogó nem arra
való, hogy pelyhenként megfogja a havat,
hanem a már a tetőre vastagon rakódott
hóréteg
lecsúszását
hívatott
megakadályozni.]
rozbijacz śniegu służy do rozbijania warstwy
śniegu na dachach – hófogó a tetőn lévő
hóréteg lecsúszásának megakadályozására
rozbijać [zob. rozbić] – széthúzni, szétverni
rozbijać na kawałki – aprítani
rozbijać się [zob. rozbić się] – széthúzódni,
szétverődni, eltörni; hencegni, páváskodni,
parádézni; felvágni; költekezni, szórja a
pénzt
rozbijać się powozami – fogatával kérkedni v.
feszíteni; ide-oda kocsikázni
rozbijaka – kötekedő, verekedő, duhaj ember
rozbijanie – bomlasztás, szakadás előidézése
rozbiorowy, -a, -e [dotyczący rozbiorów Polski w
latach 1772–1795] – szétszedett, felosztott;
a
felosztás
korához
tartozó
(Lengyelországban)
rozbiór [1. szczegółowe badanie, rozważanie
czegoś; 2. zniweczenie bytu politycznego
państwa polegające na podziale jego
obszaru na części i włączeniu w granice
państw zewnętrznych; 3. rozłożenie czegoś
na części składowe] – (hist) felosztás,
felbontás,
szétdarabolás,
szétszedés;
feldarabolás; (gram, chem) elemzés,
felbontás; analízis
rozbiór chemiczny – vegyelemzés
-
Wersja 01 01 2017
rozbiór gramatyczny [wyznaczenie wszystkich
części mowy wchodzących w skład danego
wypowiedzenia oraz określenie ich formy
gramatycznej; w rozbiorze gramatycznym
uwzględniamy również wyodrębnienie
wyrażeń przyimkowych, jak również
zaimków względnych, partykuł czy
spójników
w
wypowiedzeniach
wieloczłonowych.] – nyelvtani elemzés
rozbiór gramatyczny zdania [zakwalifikowanie
wyrazów w zdaniu do poszczególnych
części mowy oraz opisanie ich form
gramatycznych] – nyelvtani mondatelemzés
rozbiór logiczny, składniowy zdania; rozbiór
logiczny zdania (analiza składniowa
zdania) [1. podział zdania na części i ich
określenie; 2. dotyczy zdań pojedynczych,
zawierających jedno orzeczenie. Rozbiór
polega na wyznaczeniu za pomocą
algorytmu części składowych zdania
(podmiot,
orzeczenie,
okolicznik,
dopełnienie, przydawka). Aby dokonać
rozbioru
logicznego
wypowiedzenia
złożonego, należy podzielić je na zdania
składowe i każde z tych zdań oddzielnie
przeanalizować składniowo.] – logikai
elemzés; a mondat logikai elemzése
rozbiór mięsa [dzielenie mięsa zwierzęcia na
części] – a hús feldarabolása
rozbiór Polski – (hist) Lengyelország felosztása,
feldarabolása
rozbiór składniowy – mondattani felbontás,
elemzés
rozbiór słowotwórczy – etimológiai elemzés
rozbiór widmowy – színképelemzés
rozbiórka [1. burzenie starych, zniszczonych
budynków; 2. pot. rozbieranie na części
maszyn, urządzeń itp.; 3. środ.; zob.
rozbiór mięsa] – szétszedés, leszerelés; a
hús feldarabolása
rozbiórkowy, -a, -e [1. pot. dotyczący rozbiórki –
burzenia starych budynków; 2. pot.
pozostały z rozbiórki] – szétszedési, bontási
5988
rozbisurmanić — rozbisurmaniać [pozwolić
komuś
na
zbytnią
swobodę]
–
elkényeztetni, sokat megengedni vkinek
rozbisurmanić się — rozbisurmaniać się
[rozzuchwalić się] – elvadulni, engedetlenné
válni; vérszemet kapni
rozbisurmaniony człopak – elkényeztetett fiúcska
rozbitek [1. ten, kto się uratował z rozbitego
okrętu; 2. o kimś, kogo spotkały duże
niepowodzenia życiowe] – hajótörött,
tönkrement
Rozbitków rzeczy [Prawa nadbrzeżne o
rozbitkach i korsarzach.] – (praw) parti
törvények a hajótöröttekről és kalózokról
rozbito dwie chorągwie – (dawno) szétvertek két
zászlóaljat
rozbity, -a, -e – összetört, széttört, eltört; (wojsk)
szétvert
rozbite wojsko – szétvert hadsereg
rozbity samochód – összetört autó
rozblaskowy, -a, -e – villanó
rozbłękitnieć [poet. nabrać barwy błękitnej aż do
osiągnięcia znacznej jej intensywności] –
kiderülni
rozbłysk
[nagłe
błyśnięcie
lub
blask
spowodowany odbiciem światła]
–
felvillanás, felragyogás
rozbłysnąć
(rozbłysnę,
rozbłyśnie)
—
rozbłyskiwać,
rozbłyskać
[1. zalśnić
blaskiem, światłem; 2. olśnić kogoś,
wyróżnić się czymś; 3. ożywić się pod
wpływem
intensywnych
uczuć]
–
felvillanni, felragyogni
rozbolały, -a, -e – megfájdult
rozboleć [zacząć boleć] – megfájdulni, fájni kezd
rozbolała go głowa – megfájdult a feje
rozbojnictwo – útonállás, rablás, garázdálkodás
rozbój [1. napad bandycki w celu ograbienia;
też: uprawianie grabieży; 2. jawna
niesprawiedliwość,
wyzysk]
–
rablótámadás,
rablás,
útonállás,
garázdálkodás; zsiványság
rozbój morski – kalózkodás, kalózság
rozbój na równej drodze – (átv.) rablótámadás
nyílt úton (fényes nappal)
rozbój z bronią w ręku – fegyveres rablás
rozbójnictwo – zsiványság, betyárság
rozbójniczy, -a, -e – betyár-, rabló-, garázdálkodó,
útonálló
rozbójnik [osoba trudniąca się rozbojami i
napadami] – zsivány, betyár, rabló,
útonálló, haramia; fosztogató
rozbójnik morski [zob. pirat] – kalóz
rozbrajacz – kondenzátor-kisütő; lefegyverző (aki
a lefegyverzést végzi)
-
Wersja 01 01 2017
rozbrajać minę – aknamentesíteni vmit; aknát
felszedni
rozbrajająco – (átv.) lefegyverzőn
rozbrajająco naiwny, -a, -e – meghatóan naív
rozbrajający, -a, -e [wzbudzający sympatię,
ujmujący
prostotą,
naiwnością]
–
lefegyverző
rozbrajający śmiech dzieciaka – meghatóan
gyermekmosoly
rozbrajanie – lefegyverzés
rozbrajanie się – leszerelés
rozbrat [niezgoda między kimś a kimś lub
niezgodność między czymś a czymś] –
elválás, szétválás, elágazás, szétágazás,
elszakadás, szakítás
rozbratel [mięso wołowe z kością odcięte z
górnej części tuszy piersiowej za łopatką;
też: bity kotlet z tego mięsa] – rostélyos
rozbroić (rozbroje) — rozbrajać [1. pozbawić
uzbrojenia;
2. usunąć
urządzenie
detonujące w minie, bombie itp.;
3. rozładować czyjś gniew, poprawić
komuś humor; 4. pozbawić ładunku ciało
naładowane elektrycznie] – lefegyverezni,
leszerelni
rozbroić kogoś – lefegyverezni vkit; átv. levesz
(vkit) a lábáról
rozbroić się — rozbrajać się [1. pozbawić się
broni; 2. zlikwidować lub ograniczyć siły
zbrojne i przemysł wojenny; 3. ulec
wyładowaniu elektrycznemu] – leteszi a
fegyvert, leszerelni
rozbrojenie [likwidacja lub ograniczenie sił
zbrojnych i przemysłu wojennego na
podstawie umowy międzynarodowej] –
lefegyverzés, leszerelés, lefegyverezés; (vill)
kisülés
rozbrojenie się – lefegyverzés
rozbrojeniowy, -a, -e – lefegyverzési, leszerelési
rozbrykać się [1. pot. o zwierzętach: zacząć
biegać, wykonując podskoki; 2. pot.
przebrać miarę w zabawie] – kirúgni a
hámból, rakoncátlankodni, kicsapongani
rozbryzg [rozpryskujące się cząstki wody, błota
itp.] – szétfröcskölés, szétpermetezés
rozbryzgać,
rozbryznąć
(rozbryźnie)
—
rozbryzgiwać
[prysnąć
drobnymi
kroplami na wszystkie strony] –
szétfröccsenteni, szétfröcskölni; pozdorjává
zúzni
rozbryzgać się, rozbryznąć się — rozbryzgiwać
się [1. o cieczach: rozprysnąć się na
wszystkie strony wskutek uderzenia lub
wstrząśnięcia; 2. roztrzaskać się, rozlecieć
się na drobne kawałki] – szétfröccsenni;
apró darabokra esni, szétesni
5989
rozbrzmieć — rozbrzmiewać [1. o dźwiękach,
odgłosach:
dać
się
słyszeć;
o
instrumentach: wydać dźwięk; 2. wypełnić
się dźwiękami, odgłosami] – zendülni,
felcsendülni, felharsanni; felhangzik (hang)
rozbrzmiewający, -a, -e – harsogó
rozbrzmiewający dźwięk szkła – harsogó
üveghang
rozbrzmiewanie
–
hangzás,
felhangzás,
felcsendülés
rozbudowa [1. powiększenie budowli lub
obszaru
już
zabudowanego;
2. powiększenie potencjału gospodarczego
w jakiejś dziedzinie gospodarki; też:
poszerzanie zakresu działalności jakiejś
instytucji;
3. zwiększenie
liczby
składników czegoś] – kiépítés; kibővítés,
fejlesztés; átépülés, kiépülés
rozbudowa partii – pártépítés
rozbudowa przemysłu – az ipar fejlesztése
rozbudować — rozbudowywać [1. powiększyć
budowę,
zbudować
nowe
obiekty;
2. umożliwić rozwój czegoś, dokonując
nakładów inwestycyjnych; też: rozszerzyć
zasięg czegoś; 3. uczynić złożonym,
skomplikowanym pod względem budowy,
organizacji] – (rozszerzać) kibővíteni,
fejleszteni, kiszélesíteni; átépíteni, kiépíteni,
felépíteni
rozbudować sprzęt komputerowy – hardvert
bővíteni
rozbudować się — rozbudowywać się [1. zostać
powiększonym
o
nowe
obiekty;
2. rozbudować swój dom; 3. rozwinąć się
w wyniku zwiększonych nakładów; też:
rozszerzyć swój zasięg; 4. stać się bardziej
złożonym,
skomplikowanym
pod
względem budowy, organizacji] – kiépülni,
átépülni, felépülni; építkezni; kibővülni,
kiszélesedni
rozbudowanie — rozbudowywanie – kiépítés, az
építkezés kiterjesztése
rozbudzanie, rozbudzenie – ébredés
rozbudowany interfejs programistyczny SCSI;
interfejs ASPI – (kat.: informatyka) ASPI,
Advanced SCSI Programming Interface,
továbbfejlesztett
SCSI
programozási
interfész
rozbudzić (rozbudzę) — rozbudzać [1. przerwać
komuś sen; 2. pobudzić kogoś do
działania; 3. obudzić w kimś jakieś
skłonności, zdolności, wzbudzić jakieś
uczucia] – felébreszteni, felkelteni
rozbudzić się — rozbudzać się [1. zbudzić się ze
snu; 2. o uczuciach, stanach psychicznych:
przejawić się] – felébredni, felkelni;
megnyilvánulni, megnyilatkozni, feleszmélni
-
Wersja 01 01 2017
rozbujać [wprawić kogoś lub coś w ruch
wahadłowy] – meglendíteni, lengetni;
háborgatni, felzavarni (vizet)
rozbujać się [1. wprawić samego siebie w ruch
wahadłowy; 2. zostać rozbujanym] –
meginogni,
megmozdulni,
lendülni,
nekilendülni;
háborogni,
hánykolódni
(tenger)
rozbujały, -a, -e – háborgó, zajongó, nyugtalan;
féktelen jókedvű
rozbujałe flukta – himbáló v. ringó hullámok
rozburzyć —rozburzać – szétrombolni
rozburzyć włosy – a haját szétkuszálja
rozcharakteryzować [pozbawić charakteryzacji]
– (előadás után) maszkot lemosni (vkiről),
maszkírozást, kikészítést megszüntetni
rozcharakteryzować
się
[pozbyć
się
charakteryzacji] – (előadás után) maszkot
lemosni, jelmezt levenni
rozchełstać [niedbale rozchylić ubranie] –
kifeszíteni, kinyitni, kikapcsolni
rozchełstać się – megfeszülni, megerőltetni,
szétszakadni, mozogni
rozchełstany, -a, -e [niedbale ubrany, rozpięty] –
kinyílt, kicsatolt, kikapcsolt
rozchichotać się (rozchichocę, rozchichocze v.
rozchichoce) [zacząć chichotać bez
umiaru] – vihogni kezd, felkacagni
rozchlapać — rozchlapywać [chlapiąc, rozlać,
rozpryskać dookoła] – szétfröcskölni,
kilottyantani, kiönteni
rozchlapać się — rozchlapywać się [1. zostać
rozchlapanym; 2. o deszczu: zacząć padać
ciągle, intensywnie] – szétfröcskölődni,
kilottyanni, kiömleni
rozchlapało się – ömlik az eső, szünet nélkül ömlik
rozchmurzyć — rozchmurzać [rozweselić kogoś]
– szétzavarni, szétoszlatni, szétkergetni;
felvidítani, felderíteni
rozchmurzyć czoło – felvidulni
rozchmurzyć
się
—
rozchmurzać
się
[1. rozpogodzić się; 2. stać się weselszym]
– szétoszlik (felhő), (az idő) felderülni,
kiderülni; felvidulni, jókedvre derülni
rozchodnik (Sedum L.) [1. rodzaj roślin należący
do rodziny gruboszowatych. Ok. 600 gat.
występujących w strefie umiarkowanej
półkuli północnej i w górach strefy
tropikalnej. W Polsce występuje 9
gatunków rozchodników w miejscach
suchych, skalistych i piaszczystych,
głównie rozchodnik ostry i rozchodnik
wielki. 2. roślina o płożących się lub
wzniesionych pędach, grubych, mięsistych
liściach i różnobarwnych kwiatach] –
(növ.) varjúháj [varjúhájfélék (Crassulaceae)
családjába tartozó, sziklás, köves helyeket, s
5990
napot kedvelő, csípős ízű, pozsgás évelő
növény. Megszárítva elveszti csípősségét. A
varjúháj rendkívül jó szárazságtűrő növény.]
Rozchodnik biały (Sedum album L.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
gruboszowatych. Naturalnym obszarem
jego występowania jest północna Afryka,
południowa, środkowa i zachodnia
Europa oraz zachodnia Azja. W Europie
występuje w stanie dzikim i zdziczałym. W
Polsce został introdukowany przez
ogrodników w drugiej połowie XIX w.
Obecnie występuje niezbyt licznie w
Sudetach i Karpatach oraz na pogórzu,
gdzie rozprzestrzenił się jako uciekinier z
upraw. Status gatunku we florze Polski:
kenofit. Nie stanowi zagrożenia dla
gatunków rodzimej flory. Jest pospolicie
uprawiany jako roślina zdobna.] – fehér
varjúháj (Sedum album) [a kőtörőfű-virágúak
(Saxifragales)
rendjébe
tartozó
varjúhájformák (Sedoideae) alcsaládjában az
alcsalád névadó nemzetségének egyik, a
Kárpát-medencében is honos faja.]
rozchodnik ostry (Sedum acre L.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
gruboszowatych
(Crassulaceae).
Występuje w stanie dzikim w północnej
Afryce, zachodniej Azji, na Kaukazie,
Syberii oraz w Europie. W Polsce jest
rozpowszechniony na całym niżu, rzadszy
na pogórzu Sudetów i Karpat. Jest także
uprawiany jako roślina ozdobna.] – Borsos
varjúháj (Sedum acre) [a kőtörőfű-virágúak
(Saxifragales)
rendjébe
tartozó
varjúhájformák (Sedoideae) alcsaládjában az
alcsalád névadó nemzetségének egyik, a
Kárpát-medencében is honos faja. A
„borsos” név arra utal, hogy leveleinek íze
igen csípős. Szinte egész Európában, továbbá
Kis-Ázsiában
és
Észak-Ázsiában
is
megtalálható.]
-
Wersja 01 01 2017
Rozchodnik wielki, rozchodnikowiec wielki
(Sedum maximum L.) [gatunek rośliny
należący do rodziny gruboszowatych.
Pochodzi
z
Europy.
W
Polsce
rozpowszechniony
w
Sudetach
i
Karpatach oraz na Pogórzu.] – Bablevelű
varjúháj (Sedum maximum L.) [A család
tagja remekül alkalmazkodtak mostoha
élőhelyeik körülményeihez.]
rozchodować — rozchodowywać [zaksięgować
jako rozchód] – kiadni, elkölteni,
elhasználni
rozchodowy, -a, -e [przymiotnik od: rozchód] –
kiadási, költségrozchodzenie się – küölönböző irányba való
menés; járás
rozchodzenie się fal – hullámterjedés
rozchodzenie się, propagacja – terjedés
rozchodzić (rozchodzę) [1. rozluźnić obuwie
przez chodzenie w nim; 2. rozruszać przez
chodzenie, uwolnić od bólu, zimna itp.] –
(obuwie) kitaposni (cipőt); elhordani, elnyűni
rozchodzić obuwie – kitaposni a cipőt
rozchodzić się [zob. rozejść się] – szétmenni;
szétmenni, szétválni; (drogi) elágazni,
elválni; (o peniądzach) elmegy; terjedni;
elterjedni; (z kimś) elválni; különválni;
oszlani, feloszlani, elszéledni (tömeg);
szétszéledni; oszladozni (oszladozik); (áru)
kel, elkel
rozchodzić się powierzchniowo – felületszerűen
(legyezőszerűen) terjedni
rozchorować się — rozchorowywać się [nabawić
się choroby] – megbetegedni, belebetegedni
(vmibe)
rozchorować się na coś – megbetegedni vmiben
rozchód [1. wydatki pieniężne dokonane w
określonym czasie; 2. zbyt towarów;
3. rubryka, w której wpisuje się wydatki]
– (pieniędzy) kiadás, költség; oszlás
rozchód gotówki z kasy – pénztári készpénzkiadás
rozchód magazynowy – raktári kiadás
rozchód materiałowy – anyagkiadás
rozchuliganić się [stać się chuliganem] –
elhuligánosodni, huligánná válni
rozchwalić — rozchwalać – agybafőbe dícsérni,
magasztalni
5991
rozchwiać — rozchwiewać [1. spowodować
chwianie się, falowanie czegoś; 2. zburzyć
spokój,
równowagę]
–
kibillenteni,
megbillenteni;
(átv.)
meghiúsítani,
megbuktatni
rozchwiać się — rozchwiewać się [1. zacząć
chwiać się, falować; 2. utracić równowagę,
spójność] – meginogni, meghiúsulni,
megbukni
rozchwytać — rozchwytywać [szybko, chciwie
rozdzielić między siebie] – szétvinni,
szétkapni, szétkapkodni, felvásárolni
rozchwytać a. rozchwytywać towar – árut
elkapkodni
rozchybotać [spowodować chybotanie się czegoś]
– ringatni, lengetni, hintáztatni
rozchybotać się [zacząć się chybotać] – elkezd
hintázni, ringatni
rozchylić — rozchylać [z lekka otworzyć,
rozsunąć] – kitárni, kinyitni, feltárni,
felfedni
rozchylić się — rozchylać się [z lekka otworzyć
się, rozsunąć] – kinyílni, felnyílni, feltárulni
rozciąć (rozetnę, rozetnie) — rozcinać [1. tnąc,
rozdzielić całość na części; 2. skaleczyć
czymś ostrym; 3. z impetem przebić się
przez coś] – szétvágni, széthasítani,
felvagdosni
rozciąć książkę – felvágni a könyvet
rozciąć sznur – szétvágni a kötelet
rozciągać opiekę nad kim/czym – kiterjeszti
gondoskodását vkire/vmire
rozciągać pierścionek – gyűrűt tágítani
rozciągać się [zob. rozciągnąć się] – terülni,
elterülni; nyúlni, kinyúlni, megnyúlni;
tágulni, kitágulni; bővülni, kibővülni;
megnyúlni; terjedni, kiterjedni; húzódni,
széthúzódni; kiterjeszteni
rozciąganie, rozciągnięcie – széthúzás, kifeszítés,
kihúzás; kiterjedés; megnyújtás
rozciąganie pasma – sávnyújtás
rozciąganie się – megnyúlás
rozciągarka – nyújtógép
rozciągliwość – nyújthatóság, tágíthatóság,
terjedelem
rozciągliwy, -a, -e [1. dający się rozciągać; 2. o
określeniach,
sformułowaniach:
nieprecyzyjny, trudny do zdefiniowania] nyújtható, tágítható
rozciągłość – kiterjedés, terjedelem
rozciągły, -a, -e – terjedelmes, kiterjedt
rozciągnąć
(rozciągnie)
—
rozciągać
[1. powiększyć coś przez ciągnięcie,
naciąganie; 2. ciągnąc, rozwinąć, rozłożyć,
rozstawić, rozwiesić; 3. położyć kogoś lub
samego siebie na całą długość; 4. roznieść
-
Wersja 01 01 2017
na wszystkie strony; 5. rozszerzyć zasięg
czegoś, np. władzy lub kontroli, na jakąś
dziedzinę, osoby lub obszar] – kihúzni,
széthúzni; nyújtani, kinyújtani, megnyújtani;
kiterjeszteni,
kitágítani,
kifeszíteni,
kibővíteni; védelembe venni
rozciągnąć nad kim opiekę – védelembe venni vkit
rozciągnąć rękawiczkę – kitágítani a kesztyűt
rozciągnąć sznur – kötelet megfeszíteni,
kifeszíteni
rozciągnąć się — rozciągać się [1. powiększyć się
przez rozciągnięcie; 2. o chmurach, mgle:
rozpostrzeć
się;
3. położyć
się,
rozprostowując się na całą długość; też:
przewrócić się; 4. rozciągać się: zajmować
pewną przestrzeń; 5. o władzy, kontroli:
objąć swoim zasięgiem] – terülni, elterülni;
nyúlni, kinyúlni, megnyúlni; tágulni,
kitágulni; bővülni, kibővülni; megnyúlni;
terjedni, kiterjedni; húzódni, széthúzódni
rozciągnąć kordon – kordont vonni, zárvonalat
húzni
rozciągnał się jak długi – egész hosszában elterült,
hanyatt vágódott
rozciągnięty, -a, -e – terjedelmes, kiterjedt;
kinyújtott
rozciekawiać się – kiváncsiságát fokozza
rozcieńczacz
[rozpuszczalnik
organiczny
rozrzedzający roztwory danej substancji]
– higító
rozcieńczanie, rozcieńczenie – hígítás, felhígítás
rozcieńczyć — rozcieńczać [zmniejszyć stężenie
roztworu
przez
dodawanie
rozpuszczalnika] – higítani, felhigítani;
(vízzel) vegyíteni
rozcieńczać, rozcieńczyć (wodą) – (bort)
felvizezni
rozcieńczyć a. rozcieńczać coś – higítani vmit
rozcieńczyć a. rozcieńczać wodą – felvizezni,
felengedni vízzel
rozcieńczyć się — rozcieńczać się [stać się
rozcieńczonym] – higulni, felhigulni
rozcieracz – reszelő, őrlő, dörzsölő
rozcieracz
farbiarski
–
festékőrlő
gép,
dörzsmalom,
festékdörzsölő
lap,
festékdörzsölő csésze v. rúd
rozcierać [zob. rozetrzeć] – szétdörzsölni,
szétmorzsolni
rozcieranie
–
eldörzsölés,
szétdörzsölés,
megdörzsölés
rozcięcie [miejsce rozcięte] – szétvágás, vágott
hely, kettégávás
rozcięcie
tchawicy
(tracheotomia)
–
gégecsőmetszés
rozcinacz [nóż do rozcinania papieru] –
papírvágó kés
5992
rozcinać włos na części – (átv.) szőrszálat
hasogatni; aprólékoskodni, szőrszálhasogató
rozczapierzyć, rozcapierzyć — rozczapierzać,
rozcapierzać [rozłożyć, rozciągnąć coś
szeroko] – kitárni, kinyitni, kiterjeszteni
(szárnyat, karmot)
rozczapierzyć się – kitárulni, kinyílni, kiterjedni
rozczarować — rozczarowywać [zawieść czyjeś
oczekiwania, wyobrażenia o czymś] –
kiábrándítani, kijózanítani
rozczarować
się
(rozczaruje
się)
—
rozczarowywać się (rozczarowuje się)
[zawieść się na kimś, na czymś] –
kiábrándulni, csalódni, kijózanodni
rozczarować się do kogo/czego – kiábrándulni
vkiből/vmiből; csalódni vkiben/vmiben
rozczarować się w stosunku do kogoś – csalódni
vkiben
rozczarowanie [stan psychiczny człowieka, który
się rozczarował] – csalódás, kiábrándulás,
kijózanodás
rozczarowany, -a, -e – csalódott, kiábrándult
rozczepić — rozczepiać [oddzielić od siebie
rzeczy ściśle przylegające, sczepione ze
sobą] – szétkapcsolni, szétakasztani,
kikapcsolni
rozczepić się — rozczepiać się [o połączonych,
sczepionych częściach jakiejś całości:
oderwać się od siebie] – szétkapcsolódni,
szétakadni, kikapcsolódni
rozczepka – gyümölcsszedő rúd; parittya, „csúzli”
rozczerwienić się – elvörösödni, elpirulni
rozczesać (rozczesze) — rozczesywać [1. czesząc
włosy, sierść, włókna itp., rozplątać je,
rozprostować; 2. daw. rozdzielić włosy na
dwie strony] – kifésülni, szétfésülni,
kibontani (hajat)
rozczesać włosy – kifésüli a haját
rozczesać się — rozczesywać się [rozczesać swoje
włosy] – kifésüli a haját
rozczęstować — rozczęstowywać [częstując,
obdzielić czymś wiele osób tak, że nic nie
zostanie] – szétosztogatni
rozczłapać — rozczłapywać [pot. rozepchać,
zniszczyć obuwie przez długotrwałe
noszenie] – (cipőt) széttaposni, elhordani
rozczłonkować — rozczłonkowywać [podzielić
na człony] – tagolni (részekre); taglalni,
feldarabolni; részekre bontani
rozczłonkować się — rozczłonkowywać się
[podzielić się na człony] – tagolódni
rozczłonkowanie [w geografii: 1) cecha obszaru
lądowego, wyrażająca się poprzez stopień
urozmaicenia kształtu linii brzegowej
kontynentu lub wyspy. Rozczłonkowanie
kontynentu uwidacznia się w liczbie
półwyspów,
przesmyków,
głęboko
-
Wersja 01 01 2017
wciętych zatok, mórz wewnętrznych itp.,
np.
Eurazja
cechuje
się
dużym
rozczłonkowaniem, a Afryka małym. 2)
cecha wybrzeża, inaczej rozwinięcie linii
brzegowej. 3) cecha obszaru górskiego lub
wyżynnego,
wyrażająca
gęstość
i
głębokość rozcięcia go dolinami i
obniżeniami, np. Beskid Wyspowy jest
pasmem silnie rozczłonkowanym, a
Karkonosze - słabo. 4) cecha stoku lub
skłonu górskiego, określająca gęstość i
głębokość nacinających je dolin, np.
północny stok Babiej Góry jest silniej
rozczłonkowany od południowego.] –
tagolás,
széttagolás,
széttaglalás,
feldarabolás, boncolás
rozczłonkowanie zwłok – a holttest boncolása
rozczłonkowany, -a, -e – tagolt
rozczochrać
(rozczochram v. rozczochrzę;
rozczochra v. rozczochrze) [potargać włosy]
– borzolni, felborzolni, összeborzolni,
összekócolni
rozczochrać się [1. rozczochrać sobie włosy;
2. ulec rozczochraniu] – borzolódni,
felborzolódni,
összeborzolódni,
összekócolódni
rozczochraniec – (örökké) kócos, borzas ember
rozczochrany, -a, -e [pot. mający potargane
włosy] – borzas, kócos; torzonborz
rozczulająco – meghatóan
rozczulająco dobry – meghatóan jó
rozczulający, -a, -e – megindító, megható
rozczulenie [uczucie czułości wywołane przez
kogoś lub przez coś; też: stan osoby
rozczulonej] – elérzékenyülés, meghatottság
rozczulić — rozczulać [wzruszyć kogoś] –
elérzékenyíteni, meghatni, ellágítani vkit
rozczulić się — rozczulać się [wzruszyć się] –
elérzékenyülni, meghatódni
rozczulony, -a, -e – meghatott, meghatódott,
elérzékenyült, felindult
rozczyn [niewielka ilość mąki rozrobiona z wodą
i po zakwaszeniu dodawana zamiast
drożdży do ciasta; też: rozrobione drożdże
dodawane do ciasta] – kovász; oldat
rozczynić — rozczyniać [zmieszać mąkę z wodą
lub z mlekiem, robiąc ciasto] – feloldani,
oldatot készíteni, vízzel feloldani, higítani
rozczynić ciasto – tésztát kikeverni
rozczynnik [inaczej: rozpuszczalnik] – higító,
oldószer
rozczytać się — rozczytywać się [znaleźć
przyjemność w czytaniu] – belemerül az
olvasásba
rozćwiartować — rozćwiartowywać – négyelni,
felnégyelni, felnegyedelni, négy részre
osztani
5993
rozćwiartować wieprza – disznót felnegyedelni
rozćwierkać się — rozświergotać się [1. o ptaku:
zacząć głośno, bez przerwy ćwierkać;
2. pot. zacząć żywo rozmawiać o czymś] –
hosszasan csiripelni, csipogni
rozdać — rozdawać (rozdaje) [1. obdzielić czymś
kilka osób; 2. wyczerpać coś, dając wielu
osobom; 3. skierować coś do wielu osób;
też: przydzielić] – kiosztani, szétosztani;
osztogatni, elosztogatni; szétosztogatni;
kiadni; elajándékozni; (karty) elosztani
rozdać karty – kártyát osztani; elosztani, leosztani
rozdać rolę – kiosztani a szerepeket
rozdać świadectwa – bizonyítványokat kiosztani
rozdanie — rozdawanie [1. stały fragment gry w
karty polegający na rozdzieleniu kart
między
grających;
2. rozdzielenie
stanowisk, funkcji, zwykle według
jakiegoś klucza] – (ká) osztás, szétosztás;
kiosztás
rozdanie nagród – díjkiosztás
rozdanie świadectw – bizonyítványosztás
rozdanie [1. stały fragment gry w karty
polegający na rozdzieleniu kart między
grających;
2. rozdzielenie
stanowisk,
funkcji, zwykle według jakiegoś klucza] –
osztás, szétosztás
rozdarcie [1. miejsce rozdarte, uszkodzone;
2. stan
wewnętrznego
skłócenia]
–
szakadás,
elszakadás,
összeszakadás,
széttépés
rozdarcie wewnętrzne – (átv.) tépelődés,
ingadozás
rozdarować — rozdarowywać – ajándékozni,
elajándékozni, szétajándékozni, szétosztani
rozdarty, -a, -e – szakadt, elszakadt, szétszakadt,
szakadozott; összetépett
rozdawać (zob. rozdać)– kiosztani, szórni
rozdawać karty – kiosztani a kártyát, osztani
rozdawać materiały a. artykuły reklamowe –
reklámanyagot szórni
rozdawać nagrody – kiosztani, szétosztani a
díjakat
rozdawanie – szétosztás, kiosztás
rozdawanie nagród – díjkiosztás
rozdawca, rozdawczyni – vmit osztó, szétosztó
rozdawca bogactw – bőséget osztó
rozdawnictwo [akcja rozdawania czegoś] –
elosztás
rozdąć (rozedmę, rozedmie) — rozdymać
[1. dmąc, napełnić coś powietrzem, gazem;
2. rozepchnąć od środka, powiększając
rozmiary
czegoś;
3. wyolbrzymić
rozmiary,
znaczenie
czegoś;
4. o
uczuciach, zwykle negatywnych: owładnąć
-
Wersja 01 01 2017
kimś całkowicie] – felfújni, kiszélesíteni,
levegővel telíteni
rozdąć się — rozdymać się [stać się rozdętym,
powiększonym] – felfújódni, kiszélesedni,
levegővel telítődni
rozdąsać się – haragra gyúlni, felmérgesedni
rozdelikacić – finomítani, ellágyítani, nagyon
finommá tenni, elkényeztetni
rozdelikacić się – finomulni, ellágyulni, nagyon
finommá válni
rozdeptać (rozdepczę, rozdepce) — rozdeptywać
[1. depcząc,
rozgnieść,
zmiażdżyć;
2. chodząc po czymś, roznieść błoto, śnieg
itp. na wszystkie strony; 3. rozluźnić
obuwie przez chodzenie w nim] –
széttaposni, eltiporni, elgázolni; széttiporni
rozdeptać się — rozdeptywać się [o obuwiu: stać
się rozluźnionym przez noszenie] – (cipő)
széttaposódni, kitaposódni
rozdeptanie – széttaposás, eltiprás
rozdeptany, -a, -e – széttaposott, eltiport, elgázolt
rozdeszczyć się – egyre jobban megeredt az eső
rozdęcie [rozszerzenie, zgrubienie, zwykle
powstałe na skutek rozepchania od
wewnątrz] – felfújódás, kiszélesedés,
levegővel telítődés, puffadás, felduzzadás
rozdęcie tętnicy – verőértágulás
rozdęcie żołądka – gyomorpüffedés
rozdęty, -a, -e – felduzzadt, felpuffadt
rozdłubać
—
rozdłubywać
[1. dłubiąc,
rozszerzyć otwór; 2. pot. zacząć jakąś
pracę, nie doprowadzając jej do końca] –
szétpiszkálni
rozdmuchać — rozdmuchiwać, rozdmuchnąć
[1. dmuchając,
rozwiać,
rozrzucić,
rozproszyć;
2. dmuchając,
rozniecić
przygasający ogień, żar itp.; 3. pot. nadać
czemuś
nadmierny
rozgłos;
4. pot.
podsycić w kimś jakieś uczucia] –
szétfújni; felfújni
rozdmuchać iskrę – szikrából tüzet szítani
rozdmuchnąć – szétfújni, szétoszlatni
rozdokazywać się [przebrać miarę w zabawie] –
(gyerekől) rosszalkodni, rakoncátlankodni,
csintalankodni
rozdrabiacz – törő-, zúzú-, aprító-, őrlő- v.
darlálógép
rozdrabiacz gałęzi – gallyaprító gép, aprítógép
rozdrabiać [zob. rozdrobić] – aprítani; vagdosni
(húst); szétdarabolni
rozdrabniacz [maszyna do rozdrabniania pasz
treściwych oraz siana, kolb kukurydzy
itp.] – (mezőg.) törő-, zúzó-, aprító-, őrlő-,
darálógép
rozdrabniać [zob. rozdrobnić] – apróra törni;
aprítani; vagdosni; feldarabolni
5994
rozdrapać — rozdrapywać [1. drapaniem
rozedrzeć coś; 2. chciwie rozebrać coś,
wydzierając
sobie
nawzajem;
też:
rozkraść] – összekarmolni, körmökkel
megsebesíteni, szétszakítani, darabokra
tépni, szétkapkodni
rozdrapać zaschnięte rany – felkarmolja v.
felkaparja a beszáradt sebeket
rozdrażniający, -a, -e – ingerlő, sértő
rozdrażnić
—
rozdrażniać
[1. drażniąc,
spowodować
zwiększenie
bolesności
uszkodzonego miejsca, zaognienie rany
itp.; 2. pobudzić do gniewu] – felingerelni,
felizgatni, felbosszantani, felidegesíteni,
feldühíteni, felpiszkálni, sérteni
rozdrażnić się — rozdrażniać się [1. wpaść w
złość; 2. zirytować się wzajemnie] –
felindulni,
feldühödni,
felingerlődni,
felingerülni
rozdrażnienie [podniecenie nerwowe będące
wynikiem doznanej przykrości, zmęczenia
itp.] – bosszankodás, ingerültség
rozdrażniony, -a, -e – ingerült, felingerelt
rozdrobić — rozdrabiać [krusząc, drobiąc,
rozbić na mniejsze cząstki] – aprítani,
szétforgácsolni, szétaprítani; szétdarabolni
rozdrobić co na małe kawałki – apróra darabolni
vmit
rozdrobnić — rozdrabniać [1. podzielić coś na
drobne części; 2. podzielić jakąś całość na
grupy lub między wielu użytkowników,
właścicieli itp.] – aprítani, felaprítani,
feldarabolni, felbontani, szétforgácsolni,
szétdarabolni, szétmorzsolni, szétporlasztani,
apróra törni
rozdrobnić się — rozdrabniać się [1. podzielić się
na drobne części; 2. podzielić się na grupy
lub
między
wielu
użytkowników,
właścicieli itp.; 3. dzielić swoją uwagę,
pracę, wysiłek itp. pomiędzy wiele spraw]
– felaprózódni; szétforgácsolódni
rozdrobnienie – szétdaraboltság; feldarabolás
rozdroże [skrzyżowanie dróg] – keresztút,
útelágazás, útkeresztezés; (átv.) válaszút
rozdruzgotać (rozdruzgocę v. rozdruzgosz) –
szétzúzni, szétrombolni, széttörni
rozdwoić — rozdwajać [rozdzielić na dwie
części] – kettéválni, elágazni (út, vasút);
kettéosztani, kettéválasztani
rozdwoić się — rozdwajać się [rozdzielić się na
dwie odnogi, dwie części] – kettéoszlani
(kettéoszlik), ketéválni (kettéválik)
rozdwojenie – kettéágazás, meghasonlás, hasadás
rozdwojenie jaźni [zaburzenie polegające na
występowaniu u tego samego człowieka
dwóch
różniących
się
od
siebie
osobowości] – tudathasadás
-
Wersja 01 01 2017
rozdwojony, -a, -e – kettéváló; elágazó
rozdygotany, -a, -e [1. dygocący, drżący; 2. pełen
zdenerwowania] – reszkető, remegő,
izgatott
rozdygotać się (rozdygotam się v. rozdygoczę się)
[zacząć drżeć] – idegeskedni v. remegni
kezd; megremegni
rozdysponować
—
rozdysponowywać
[dysponując czymś, rozdać, przydzielić to
komuś] – (dawno) szétosztani, elosztani vkik
közt; kiosztani vkinek v. vkiknek
rozdziać — rozdziewać [daw. zdjąć z kogoś
odzież] – (dawno) levetkőztetni
rozdział poczty (służbowej) – postabontás
rozdziać się — rozdziewać się [daw. zdjąć z
siebie ubranie] – (dawno) levetkőzni;
leveszi magáról a ruhát
rozdzialik [zdrobnienie od: rozdział] – rövid
fejezet (könyvben)
rozdział (rodz.) [1. jedna z części, na jakie dzieli
się dzieło literackie, naukowe itp.;
2. dzielenie czegoś pomiędzy kogoś;
3. dzielenie jakiejś całości na części;
4. rozgraniczanie zasięgu działania, sfery
wpływów, wykonywanych funkcji itp.;
5. niezgoda między ludźmi spowodowana
różnicami w poglądach, postępowaniu
itp.; 6. jeden z etapów w rozwoju czegoś] –
(podział) felosztás; elosztás, szétosztás,
kiosztás; elválasztás; (w książce) fejezet
rozdział dochodu narodowego – nemzeti
jövedelem felosztása
rozdział kompetencji – a hatáskör felosztása
rozdział kościoła od państwa – az egyház- és az
állam szétválasztása
rozdział mieszkań – lakáselosztás
rozdział prądu – áramelosztás
rozdział w książce – fejezet a könyvben
rozdziałek – rövid fejezet (könyvben)
rozdziawić — rozdziawiać [otworzyć szeroko
usta, pysk, dziób] – kinyitni, felnyitni,
kitárni; (szájat) tátani
rozdziawić, rozdziawiać gębę – (közb.) eltátja a
száját
rozdziawić usta – kitátja a száját
rozdziawić się — rozdziawiać się [1. o ustach,
pysku itp.: otworzyć się szeroko; 2. o
człowieku lub zwierzęciu: otworzyć
szeroko usta, pysk, dziób] – kinyílni,
felnyílni, kitárulkozni; (usta) kitátani,
eltátani
rozdzielacz [krótki odcinek przewodu rurowego,
w którym ciecz lub gaz zostają rozdzielone
do
poszczególnych
przewodów
rozprowadzających] – (műsz) elosztó; (ép)
elosztótölcsér
5995
rozdzielacz elektryczny [zob. rozgałęźnik] –
elektromos elosztó
rozdzielacz zapłonu [w instalacji zapłonowej
silnika tłokowego: urządzenie sterujące
zapłonem w poszczególnych cylindrach] –
(műsz) gyújtáselosztó
rozdzielanie – elválasztás, elkülönítés, szétosztás;
kiosztás
rozdzielczość [1. najmniejsza zmiana mierzonej
wielkości jaką może pokazać przyrząd
pomiarowy; 2. cecha charakteryzująca
możliwość odwzorowania szczegółów
obrazu.] – felosztás, beosztás
rozdzielczość ekranu [jeden z parametrów trybu
wyświetlania, parametr określający liczbę
pikseli obrazu wyświetlanych na ekranie
w bieżącym trybie pracy monitora
komputerowego, telewizora a także
każdego innego wyświetlacza, którego
obraz
budowany
jest
z
pikseli.
Rozdzielczość wyraża się w postaci liczby
pikseli w poziomie i w pionie.] – (ang.)
display resolution (képernyő felbontása) [A
megjeleníthető képpontok számát adja meg,
vízszintes pixelek száma × függőleges
pixelek száma formában. A maximális
felbontást a monitor (kijelző) és a grafikus
kártya képességei határozzák meg. A
maximumok 14 hüvelykes: 1024x768
képpont, 15 hüvelykes: 1280x1024 képpont,
17 hüvelykes kijelzőn:1600x1200 képpont.]
rozdzielczy, -a, -e [związany z rodzielaniem
czegoś] – elosztó, szétosztó
rozdzielić — rozdzielać [1. podzielić całość na
części; 2. podzielić coś między grupę ludzi,
zwierząt; 3. rozgraniczyć dwie różne
sprawy;
4. przegrodzić
przestrzeń;
5. spowodować czyjeś rozstanie z kimś;
6. poróżnić kogoś] – szétválasztani,
elválasztani; szétdarabolni; különválasztani;
elkülöníteni, szétvágni; osztani, felosztani,
kiosztani; elosztani, elosztogatni, szétosztani
(vkik között); (przegradzać) elválasztani,
elkülöníteni (fizikailag); megosztani
rozdzielać role – szerepet osztani
rozdzielić coś – elosztani v. elosztogatni vmit
rozdzielić na dwoje – kétfelé osztani, kettévágni
rozdzielić włosy – elválasztja a haját
rozdzielić się — rozdzielać się [1. podzielić się na
części, na grupy; 2. o rzece, drodze:
rozejść się od jednego punktu w różne
strony; 3. rozstać się, rozłączyć się] –
oszlani, megoszlani; osztódni (részekre);
válni, szétválni; tagozódni; szétoszlani;
eloszlani (eloszlik)
rozdzielić się na dwa obozy – két pártra oszlani v.
szakadni
-
Wersja 01 01 2017
rozdzielnia [pomieszczenie, w którym się coś
rozdziela] – elosztó helyiség
rozdzielnia elektryczna [zespół urządzeń
służących
do
rozdzielania
energii
elektrycznej] – (vill) áramelosztó (helyiség)
rozdzielnie – külön (írás)
rozdzielnik [spis towarów, urządzeń itp.
przydzielanych
poszczególnym
placówkom, odbiorcom] – elosztó; (vill)
elosztó (kapcsoló); elosztási v. felosztási
utasítás, elosztó
rozdzielnopłciowe – különneműek, váltivarúak
rozdzielnopłciowość
[1.
zróżnicowanie
osobników jednego gatunku na żeńskie i
męskie; 2.
występowanie w obrębie
jednego
gatunku
bądź
populacji
osobników
męskich
i
żeńskich.
Rozdzielnopłciowość
jest
zjawiskiem
powszechnym u zwierząt wyższych; 3. ,
gonochoryzm – zjawisko występowania w
obrębie jednego gatunku osobników
dwóch odmiennych płci: samca i samicy.
Jeden osobnik wytwarza tylko jeden
rodzaj gamet.] – hímnősség, különneműség,
váltivarúság
rozdzielnopłciowy, -a, -e – (él) hímnős, válivarú
rozdzielność – oszthatóság
rozdzielny, -a, -e [oddzielny] – osztható
rozdzierać [zob. rozedrzeć] – széttépni,
széthasítani,
hasogatni,
széthasogatni;
szétrepeszteni
rozdzierać szaty nad kimś /nad czymś [1.
lamentować, ubolewać z jakiegoś powodu
(Joz 7,6); 2. przesadnie ubolewać nad
czymś,
lamentować;
Biblia,
Stary
Testament, ks. Estery 4,1: Co gdy usłyszał
Mardocheusz, rozdarł szaty swe i oblókł się
w wór, posypawszy głowę popiołem i na
ulicy wpośród miasta krzyczał wielkim
głosem, okazując gorzkość swego serca.
Zwyczaj takiego wyrażania rozpaczy
wyłącznie przez mężczyzn znany był na
Bliskim Wschodzie, w starożytności i
średniowieczu.] – széthasogatja a ruháját
vki/vmi
miatt;
lamentálni;
jajgatni,
jajveszékelni,
siránkozni,
sopánkodni,
panaszkodni, sápítozni [„Márdokeus pedig
megtudta mindazt, a mi történt; és
Márdokeus megszaggatá ruháit, zsákba és
hamuba öltözék, és a város közepére méne és
kiálta nagy és keserves kiáltással.” (Eszter
4,1)]
rozdzierający, -a, -e [przejmujący, rozpaczliwy]
– velőtrázó, szívszaggató, szívettépő
rozdzierający ból – hasogató fájdalom
rozdzierający krzyk – velőtrázó sikoly
rozdzierający serce – szívszaggató
5996
rozdziobać
—
rozdziobywać
[dziobiąc,
rozszarpać] – szétdarabolni (csőrrel)
rozdzwonić — rozdzwaniać – harangozni; (átv.)
híresztelni
rozdzwonić się — rozdzwaniać się [1. zacząć
głośno i długo dzwonić; 2. wypełnić się
dźwiękiem
przypominającym
głos
dzwonów, dzwonków] – belejön a
harangozásba; messzehangzó harangozásba
fogni
rozdźwięczeć [1. napełnić się dźwiękiem; 2. zob.
rozdźwięczeć się] – hanggal megtelik;
felhangzik, felcsendül
rozdźwięczeć się [zacząć brzmieć głośno i długo]
– felhangzik, felcsendül
rozdźwięk [1. sprzeczność wynikająca z różnicy
zdań; 2. duży dystans między dwoma
zjawiskami, wartościami] – visszhang;
összhang hiánya, diszharmónia; bántó,
zavaró hang; (átv.) veszekedés, félreértés, a
megértés hiánya
rozebrać (rozbiorę, rozbierze) — rozbierać
[1. zdjąć z kogoś ubranie, bieliznę;
2. rozłożyć na części; 3. zlikwidować coś,
usuwając częściami; 4. rozdzielić między
siebie] – (zdejmować ubranie) levetkőztetni;
levetni; (na części) bontani, lebontani,
szétbontani, szétszedni, szétszerelni; (gram)
felbontani, elemezni; taglalni; elgyöngíteni,
elerőtleníteni;
felosztani;
felbontani,
felboncolni (állatot); részekre bontani v.
osztani
rozebrać coś – lebontani vmit
rozebrać dom – házat lebontani
rozebrać kogo z ubrania – levetkőztetni vkit
rozebrać maszynę – gépet szétszerelni v.
szétszedni
rozebrać między siebie resztę czego – felosztják
maguk között vminek a maradványait
rozebrać zwierzynę – állatot felbontani
rozebrać się — rozbierać się [zdjąć z siebie
ubranie] – vetkőzni, levetkőzni
rozebrać się do naga – meztelenre levetkőzni
rozebrać kobietę do rosołu – nőt anyaszült
meztelenre vetkőzni
rozebrać się do rosołu – (átv.) anyaszült
meztelenre vetkőzni
rozebralny, -a, -e – szédszedhető; szétszerelhető
rozebranie – vetkőztetés
rozebranie się – vetkőzés; levetkőzés
rozedma [nadmierne lub osobliwe pojawienie się
powietrza (gazu) w tkankach, narządach
bądź jamach ciała (np. nadmierna
zawartość powietrza w płucach)] –
felfúvódás
rozedma brzuszna – bélfelfúvódás
-
Wersja 01 01 2017
rozedma płuc [przewlekłe schorzenie płuc
polegające na nadmiernym rozdęciu i
pękaniu pęcherzyków płucnych] –
tüdőtágulás, emfizéma
rozednieć [rozwidnić się] – megvirradni, virradni,
derengeni,
hajnalodni,
pirkadni;
kivilágosodni, kiderülni, nappalodni
rozedrgać się [zacząć silnie drgać] –
felmerengeni, kezd felmerengeni
rozedrgany, -a, -e [1. silnie drgający; 2. pełen
emocji, podniecony; też: świadczący o
takim stanie]
rozedrzeć (rozedrę, rozedrze) — rozdzierać
[1. drąc, rozdzielić coś na dwie lub więcej
części; też: zrobić w czymś dziurę; 2. o
dźwiękach: rozlec się nagle, głośno,
przeraźliwie; 3. o świetle, blasku: nagle
rozświetlić
jakąś
przestrzeń;
4. rozdzierać: o uczuciach: powodować
cierpienie psychiczne; 5. spowodować
czyjeś rozdarcie wewnętrzne] – széttépni,
szétszaggatni;
szakítani,
szétszakítani;
hasogatni; széthasítani; szétrepeszteni
rozedrzeć serce – szívet szaggatni; (átv.)
kétségbeesni
rozedrzeć się — rozdzierać się [1. ulec
rozdarciu; 2. o mgle, chmurach itp.:
rozpierzchnąć się; 3. przepełnić się bólem,
cierpieniem; 4. głośno krzyknąć lub głośno
zaśpiewać]
–
szakadni;
kiszakadni;
széthasadni; szétrepedni; (hang) feltörni;
(köd) felszakadni
rozegnać, rozgonić — rozganiać [zmusić do
rozbiegnięcia się na wszystkie strony] –
szétszórni, szétkergetni, széthajtani
rozegrać — rozgrywać [1. przeprowadzić grę do
uzyskania rozstrzygnięcia; 2. doprowadzić
sprawę do końca; 3. zagrać rolę w teatrze,
filmie w określony sposób; 4. postąpić w
grze sportowej w określony sposób] – (ká)
játszani, kijátszani, lejátszani, eljátszani
rozegrać mecz – lejátszani a meccset v. mérkőzést
rozegrać partię – játszmát, partit lejátszani
rozegrać spotkanie – mérkőzést lejátszani
rozegrać się — rozgrywać się [1. odbyć się;
2. nabrać rozmachu w grze aktorskiej;
3. wpaść w zapał gry sportowej] –
lejátszódni (lejátszódik), történni (történik)
rozegrana – (ká) befejezett játszma
rozegzaltować się – egzaltált állapotba kerülni
rozejm [1. układ między stronami wojującymi,
na
podstawie
którego
następuje
przerwanie
działań
wojennych
na
wszystkich
frontach;
2. chwilowe
zaprzestanie
kłótni,
rywalizacji]
–
fegyverszünet,
tűzszünet;
az
ellenségeskedések felfüggesztése
5997
rozejmowy, -a, -e – fegyverszüneti
rozejrzeć się (rozejrzę się), rozglądnąć się —
rozglądać się [1. popatrzeć uważnie na
wszystkie strony; 2. zorientować się w
czymś]
–
szétnézni,
bánészkodni,
szemlélődni; körülnézni, körültekinteni;
széttekinteni;
megismerkedni
vmivel;
nézelődni (nézelődik)
rozejrzeć się w czym – megvizsgálni,
megszemlélni, megtekinteni
rozejrzeć się w mieście – szétnéz a városban
rozejrzał się wokoło – körülnézett, körültekintett
rozejście się – elválás, szétosztás
rozejść się (rozejdę się, rozejdzie się) —
rozchodzić się [1. o grupie: pójść w różne
strony; 2. o małżonkach: rozwieść się; 3. o
głosie, świetle, cieple itp.: wydobywając się
z jednego źródła, rozprzestrzenić się w
wielu kierunkach; 4. o wiadomościach,
plotkach itp.: rozprzestrzenić się; 5. o
drogach, szlakach itp.: poprowadzić z
jakiegoś miejsca w różne strony; 6. o mgle,
chmurach itp.: rozproszyć się; 7. zerwać
związki, kontakty; 8. o poglądach, gustach
itp.:
utracić
podobieństwo;
9. o
pieniądzach: zostać wydanym; 10. o
towarach:
zostać
wykupionym;
11. rozsunąć się, tworząc szczelinę;
12. rozchodzić się: o obuwiu: ulec
rozluźnieniu
przez
noszenie;
13. rozchodzić się: zacząć sprawnie
chodzić; 14. rozchodzić się: uwolnić się z
odrętwienia] – szétmenni, szétválni,
különválni;
szétoszlani,
feloszlani;
elszéledni; (drogi) elágazni, elválni; (o
peniądzach) elmegy; (z kimś) elválni;
terjedni;
elterjedni;
szétszóródni,
szétterjedni; elfogyni; kiadják, elszórják
(pénzt)
rozejść się – oszolj!
rozejść się z mężem – elválik az urától v. férjétől
Rozekier [Rej wspomina o winie pod tą nazwą,
prawdopodobnie tak nazwanem od
zaprawy różanej] – (daw) fűszeres bor
rozentuzjazmować [wzbudzić w kimś entuzjazm]
– fellelkesíteni
rozentuzjazmować się [wpaść w entuzjazm] –
fellelkesülni, fellelkesedni
rozentuzjazmowany, -a, -e – elragadtatott;
fellelkesített; fellelkesült
rozepchać,
rozepchnąć
—
rozpychać
[1. rozszerzyć coś przez nacisk od
wewnątrz; 2. pchając, odtrącić kogoś] –
szétlökdösni, széttologatni; szétfeszíteni,
kifeszíteni, kitolni; (rozpychać) kitágítani,
szétnyomni; tömni, táplálni; lükdösni
-
Wersja 01 01 2017
rozepchać się, rozepchnąć się — rozpychać się
[1. ulec rozszerzeniu pod wpływem
nacisku
od
wewnątrz;
2. pchając,
utorować sobie drogę] – széttologatódni;
szétfeszülni, kifeszülni, kitolódni
rozerwać (rozerwie) — rozrywać [1. rwąc,
rozdzielić coś na części; 2. przerwać,
zniszczyć jakieś związki; 3. pot. zabawić
kogoś; 4. pot. wyrywając coś, rozchwytać,
rozgrabić; 5. rozciągać materiał aż do jego
pęknięcia
w
celu
zbadania
jego
właściwości plastycznych] – hasítani,
eltépni, széttépni; (húst) marcangolni;
szaggatni,
szakítani,
szétszakítani,
elszakítani, felszakítani; feltépni; (zabawić)
szórakoztatni, mulattatni
rozerwać kogo – szórakoztatni vkit
rozerwać malżeństwo – házasságot felbontani
rozerwać na kęsy – diribrdarabra szaggatni;
darabokra tépni
rozerwać szeregi nieprzyjacielskie – ellenséges
seregeket szétkergetni
rozerwać węzły przyjaźni – felbontani a barátság
kötelékeit
rozerwać się — rozrywać się [1. zostać
rozerwanym na części; 2. o bombie,
pocisku: wybuchnąć; 3. pot. zabawić się] –
(przerwać się) elszakadni, szétszakadni,
kikapcsolódni; megszakadni; felszakadni;
(zabawić
się)
szórakozni,
mulatni,
kikapcsolódni;
(bomba)
felrobbanni;
szétrobbanni
rozerwanie – szakítás, megszakítás, elszakítás;
elragadás, kiragadás
rozerwanie, rozłam, rozdwojenie * schizma –
(gör.-lat.)
schisma;
kettészakadás,
hitszakadás; egyházi szakadás, mégpedig
külső (liturgiai, egyházpolitikai) okokból
rozerwanie końmi [sposób wykonania kary
śmierci, polegający na przywiązaniu
skazanego do czterech koni (za ręce i
nogi), które ciągnąc w cztery strony
rozrywają skazańca. Śmierć następuje
poprzez natychmiastowe wykrwawienie.]
–
(hist.)
lóval
való
szétszakítás
(halálbüntetés) [Obraz Dirka Boutsa
Męczeństwo św. Hipolita: Dierick Bouts:
Szent Hippolit vértanúsága, 1470-1475]
rozerwanie się – elszakadás; szórakozottság,
szórakozás
rozerwany, -a, -e – elszakított; elszakadt
rozerznąć, rozerżnąć — rozrzynać [rżnąc,
podzielić na części] – szétvágni, kettévágni,
kettészelni
rozeschnięty, -a, -e; rozeschły, -a, -e [taki, który
się rozsechł] – beszáradt, kiszáradt,
összeszáradt; a szárazságtól megrepedezett
5998
rozeschnąć się — rozsychać się [wysychając,
popękać] – szétszáradni, kiszáradni
rozesłać1 (roześle) — rozsyłać [posłać kogoś lub
coś w znacznej liczbie do wielu miejsc] –
szétküldeni, elküldeni
rozesłać co pocztą – postán szétküldeni, kipostázni
rozesłać2 (rozściele) — rozściełać, rozścielać
[ścieląc, rozpostrzeć] – elteríteni; szétrakja
az ágyneműt, megágyazni
rozesłać się — rozściełać się, rozścielać się
[rozciągnąć się na dużej przestrzeni] –
elterülni
rozesłanie1 – szétküldés
rozesłanie2 – megágyazás
rozesłany, -a, -e – szétküldött, elküldött
rozespać się (roześpię się, roześpi się) —
rozsypiać się [1. po niewystarczająco
długim śnie poczuć się śpiącym; 2. zapaść
w głęboki sen] – elaludni, (mélyen) elaludni;
mélyen alszik
rozespany, -a, -e [niezupełnie rozbudzony ze snu;
też: świadczący o takim stanie] – álmos,
álmatag, mélyen alvó, álomittas
rozeszło się po kościach – vmi nem sikerült, nem
vezetett eredményre; elvész, semmivé válik;
mintha a föld nyelte volna el
rozeszły (-a, -e) się – elterjedt; szétment, szétvált,
szétoszlott; (drogi) elágazott, elvált
rozeszła się wiadomość – elterjedt a hír
roześcielony, -a, -e – elterített, szétrakott
roześmiać się [wybuchnąć śmiechem] – elneveti
magát, felnevetni, elmosolyodni; felkacagni
roześmiać się dźwięcznie – hangosan felnevetni,
felkacagni
roześmiać się komu w nos – szemébe v. a szeme
közé nevet vkinek
roześmiał się głupowato – bambán mosolygott
roześmiany, -a, -e [śmiejący się; też: świadczący
o czyjejś wesołości] – nevető, hahotázó,
kacagó
rozeta, rozetka, różyca [(fr.) 1. ornament w
kształcie
stylizowanego
rozwiniętego
kwiatu; też: centralna kompozycja
dekorująca plafon lub sufit; 2. okrągłe
okno w szczytach budowli lub nad
portalami,
charakterystyczne
dla
architektury gotyckiej; 3. u niektórych
roślin o krótkiej łodydze: zespół liści pędu
ułożonych na jednym poziomie, tuż nad
powierzchnią
ziemi;
4.
ornament
architektoniczny w kształcie rozwiniętej
róży] – (fr.) rozetta [Karéjos szélű, többnyire
kerek, néha szögletes, öt- v. több szirmú
stilizált rózsa. Az építészetben és az
iparművészetben elterjedt, görög eredetű
motívum.]; rózsa alakú, ill. sziromszerű dísz;
rózsa alakú gomb (kitüntetés kicsinyített
-
Wersja 01 01 2017
mása); (ép, műv.) ablakrózsa, rózsaablak [1.
a gótikus templomok rózsa alakú
sziromdíszítés ablaka (többnyire bejárat
fölött); 2. kőrácsozattal kialakított kerek
ablak a középkori templomok főbejárata
fölött, ill. a kereszthajókat záró falfelületen.
Szerkezete kezdetben küllős, később,
különösen a késő gótikában mozgalmas
kőrácsozat, színes üvegberakással díszítve.]
rozetlić (rozetlę) – gyengén izzani; parázslani
rozetrzeć (rozetrę, rozetrze) — rozcierać [1. trąc,
ugniatając, usunąć zdrętwienie, uśmierzyć
ból itp.; 2. trąc, zmiażdżyć; 3. trąc,
rozprowadzić po powierzchni czegoś] –
szétdörzsölni, szétmorzsolni, széttörölni
rozetrzeć członki – végragjait dörzsöli
rozetrzeć na miazgę – szétmorzsolni, összezúzni
rozetrzeć się — rozcierać się [ulec roztarciu,
rozdrobnieniu]
–
szétdörzsölődni,
szétmorzsolódni
rozwarcie [1. przestrzeń zawarta między
elementami czegoś otwartego; 2. jęz.
przejście narządów mowy od zwarcia do
otwarcia] – kitárás, kinyílás, feltárulás
rozwarstwić się — rozwarstwiać się [1. podzielić
się na warstwy jednorodnego materiału;
2. podzielić się na warstwy społeczne] –
rétegeződni (rétegeződik)
rozewarty, -a, -e – kitárt, kinyitott, feltárt
rozewrzeć (rozewrę, rozewrze) — rozwierać
[[1. otworzyć coś zamkniętego, ściśniętego;
2. rozłożyć szeroko] – kitárni, kinyitni,
feltárni
rozewrzeć się — rozwierać się [otworzyć się] –
kitárulni, kinyílni, feltárulni
rozeznać — rozeznawać (rozeznaję) [1. rozróżnić
jedno
od
drugiego,
rozpoznać;
2. zorientować się w czymś] – felismerni,
megkülönböztetni
rozeznać się — rozeznawać się [zdobyć w czymś
orientację] – tájékozódni
rozeznanie — rozeznawanie – eligazodás,
felismerés, megkülönböztetés
rozeznawczy, -a, -e – megkülönböztető
rozeżreć się – falni; kedvére zabál
rozfalować się [1. zacząć falować; 2. zacząć
poruszać się jednostajnie, miarowo] – a
hullámok nekiszilajodnak; nekilendülni
vminek
5999
rozfiglować się – tréfálkozni
rozgadać co przed kim – járatja a száját v. kifecseg
vmit vki előtt
rozgadać coś – kifecsegni vmit
rozgadać się — rozgadywać się [pot. zacząć
mówić bez umiaru] – agyonbeszélni,
telebeszélni, sokat beszélni, fecsegni
rozgadany, -a, -e [1. pot. dużo i chętnie mówiący;
2. pot. zawierający zbyt wiele słów] –
bőbeszédű, szószátyár, fecsegő
rozgałęziacz
[1. wtyczka
do
gniazdka
pozwalająca na jednoczesne czerpanie
prądu
przez
kilka
przyrządów
elektrycznych;
2. część
rury
umożliwiająca połączenie kilku rur
rozchodzących się w różnych kierunkach]
– elosztó; T-dugó; csőelosztó
rozgałęzić — rozgałęziać [rozdzielić na odnogi
biegnące w różnych kierunkach] –
elágaztatni
rozgałęzić się — rozgałęziać się [1. rozdzielić się
w kilku kierunkach; 2. objąć większy
zakres, zwiększając sieć wewnętrznych
powiązań]
–
elágazni,
szétágazni;
kettéágazni; tagozódni
rozgałęzia się – elágazik
rozgałęzienie [1. miejsce, od którego rozchodzą
się
linie
boczne;
2. linia
boczna
odchodząca od linii głównej] – szétágazás,
elágazás
rozgałęzienie dróg – útelágazás
rozgałęzienie podziemne – földalatti elágazás
rozgałęziona śiec kolejowa – sűrű vasúti hálózat
rozgałęziony, -a, -e [1. rozwidlający się w kilku
kierunkach; 2. obejmujący duży zakres] –
szétágazó, kiterjedt, ágas, ágas-bogas;
elterjedt
rozgałęzione stosunki – kiterjedt kapcsolatok
rozgałęźnik [zob. rozgałęziacz] – csőelágazás;
elágaztató, csatlakozó dugó; elosztó
rozgardiasz
[nieporządek,
zamieszanie
wywołane czymś; też: hałas spowodowany
podnieceniem, pośpiechem] – zűrzavar,
rendetlenség,
öszevisszaság,
riadalom,
ijedelem, ziláltság
rozgarnąć — rozgarniać [rozsunąć na boki] –
szétszórni, elszórni, elhinteni, széthelyezni,
szétkotorni, széttúrni, szétkaparni
-
Wersja 01 01 2017
rozgarnięcie – szétszórás, széttúrás, felkaparás;
(átv.) okosság, eszesség, józan ész
rozgarnięty, -a, -e [zob. inteligentny] – szétszórt,
feltúrt; (átv.) intelligens, okos, művelt,
értelmes (lény); eszes, vmit megértő, felfogó;
fürge, szemes; gyors felfogású; jófejű
rozgaszczać się [zob. rozgościć się] – kényelembe
helyezi
v.
otthon
érzi
magát;
szétterpeszkedni
rozgęszczenie – ritkítás
rozgęścić — rozgęszczać [1. zmniejszyć gęstość
czegoś; 2. zmniejszyć zagęszczenie czegoś;
też: zmniejszyć liczbę osób mieszkających
lub przebywających w jakimś lokalu] –
ritkítani
rozgęścić się — rozgęszczać się [rozlokować się
luźniej] – ritkulni; lazábban helyezkedni el
rozgiąć (rozegnę, rozegnie) — rozginać
[rozprostować coś zgiętego; też: odchylić
coś w przeciwne strony] – kihajlítani,
kiegyenesíteni
rozgiąć się — rozginać się [ulec rozprostowaniu
lub odchyleniu w przeciwne strony] –
kihajolni, kiegyenesedni
rozgięty, -a, -e – kiegyenesedett, kihajolt
rozglądać się [zob. rozejrzeć się] – körülnézni,
körültekinteni,
szétnézni,
széttekinteni,
bánészkodni, szemlélődni [rozglądam się:
körülnézek]
rozglądanie się – szemlélődés
rozglądnąć się (rozglądnie się), rozglądać się –
szétnézni
rozglifić – béllettel ellátni
rozglifienie [to uskokowa, ukośna budowa
ościeża okna lub drzwi charakterystyczna
dla architektury średniowiecznej. Ma ono
na celu zwiększenie dostępu światła lub
poszerzenie przejścia.] – béllet
rozglośnia radiowa – (rádió) adóállomás
rozgładzić (rozgładzę) — rozgładzać – kisimítani,
kivasalni, kiegyenesíteni
rozgładzić zmarszczki – kisimítani a ráncokat;
kivasalja a ráncokat
rozgłaszanie — rozgłaszenie – híresztelés
rozgłaszenie nowego fontu – új font híresztelése
rozgłos [1. powszechne uznanie, sława; 2. daw.
rozgłaszanie czegoś] – hang, visszhang,
hang elterjedése; közhírré tevés, hallomás,
szóbeszéd, híresztelés; hír, hírnév, dicsőség
rozgłosić (rozgłoszę, rozgłosi) — rozgłaszać
[opowiedzieć coś wszystkim wokół] –
híresztelni,
elhíresztelni;
szétkürtölni,
kikürtölni, kifecsegni, elfecsegni
rozgłosić się – híressé válni; nyilvánosságra jutni;
híre terjed
rozgłosić się w radiu – a rádióban közhírré válni
6000
rozgłoszenie – elhíresztelés, közhírré tétel, hírdetés,
szétkürtölés
rozgłoszenie tajemnicy państwowej – államtitok
kifecsegése
rozgłośnia [zespół pomieszczeń i urządzeń
technicznych
do
nagrywania
i
odtwarzania audycji radiowych oraz ich
przekazywania za pośrednictwem linii
teletransmisyjnych] – leadó, (stacja)
rádióállomás,
adóállomás;
hangszóró,
megafon
rozgłośnie Polskiego Radia – a Lengyel Rádió
leadóállomásai
rozgłośnia radiofoniczna – rádióház, stúdióház,
stúdió
rozgłośnia radiowa – rádióadó
rozgłośny, -a, -e [1. donośny, hałaśliwy;
2. cieszący się rozgłosem] – átható, erős,
erőteljes; messzehanzó, messzire hangzó;
dörgő; hangos, visszhangzó; zajos, lármás;
(átv.) híres, népszerű
rozgmatwać – kibogozni, kibontani, megoldani;
(átv.) rájönni, kitalálni
rozgmatwanie
–
megoldás,
kibogozás,
megvilágítás
rozgmatwanie tego – ennek a megoldása v.
megvilágítása
rozgniatacz – nyomó eszköz
rozgniatacz do czonsku – fokhagymanyomó
rozgniatać
coś
–
szétnyomkodni
vmit;
agyonnyomni vmit
rozgnieciony, -a, -e – szétnyomott, eltaposott;
összegyúrt (tészta)
rozgnieść (rozgniotę, rozgniecie) — rozgniatać
[gniotąc, zmiażdżyć coś] – szétnyomni,
agyonnyomni; eltaposni, eltiporni; (ciasto)
gyúrni, meggyúrni, összegyúrni (tésztát)
rozgniewać [wywołać w kimś gniew] –
felbosszantani, megharagítani, feldühíteni,
felbőszíteni
rozgniewać kogoś – bosszantani, felbosszantani v.
dühíteni, feldühíteni vkit
rozgniewać (kogo) na siebie – magára haragít
(vkit)
rozgniewać się [wpaść w gniew] – megharagudni,
megdühödni, felbőszülni, dühbe gurulni
rozgniewać się na kogo/co – megharagudni
vkire/vmire
rozgniewał się
na dobre – komolyan
megharagudott
rozgniewany, -a, -e [wyrażający gniew] –
bosszankodó, mérgelődő
rozgonić – szétfuttatni, szétzavarni, szétkergetni,
elindítani; szétszórni, széthajtani
-
Wersja 01 01 2017
rozgorączkować — rozgorączkowywać [wprawić
w stan podniecenia] – belázasítani, lázassá
tenni; lázba v. tűzbe hozni
rozgorączkować się — rozgorączkowywać się
[podniecić się] – belázasodni; felmelegedni,
felhevülni, tűzbe jönni
rozgorączkowanie [podniecenie, wzburzenie] –
lázas állapot, felinultség, felkészültség
rozgorączkowany
[świadczący
o
czyimś
podnieceniu, zdenerwowaniu] – felizgatott,
felingerelt, feltüzelt
rozgoryczenie [smutek z powodu doznanego
zawodu] – elkeseredés, keserűség, csalódás
rozgoryczony, -a, -e – besavanyodott, életúnt,
elkeseredett, csalódott
rozgoryczyć — rozgoryczać [wywołać uczucie
rozczarowania]
–
elkeseríteni,
megkeseríteni, elszomorítani
rozgoryczyć się — rozgoryczać się [doznać
uczucia rozczarowania] – elkeseredni,
megkeseredni; réményét veszti
rozgorzały, -a, -e – meggyulladt, fellángolt, tüzet
fogott; felizgatott, ingerült, felkészült, lángra
lobbant
rozgorzeć [1. daw. zapłonąć ogniem; 2. przybrać
na sile; 3. rozświetlić się; 4. zapałać
silnym,
gwałtownym
uczuciem]
–
felgyulladni, fellobbanni, lángralobbanni,
felhevülni; erőre kapni
rozgospodarować
—
rozgospodarowywać
[wykorzystać jakieś zasoby, fundusze,
zwykle rozdzielając je lub wydatkując] –
tönkre menni, levitézleni, vegyonát veszti
(rossz gazdálkodás folytán)
rozgospodarować się — rozgospodarowywać się
[urządzić się w nowym pomieszczeniu] –
kényelembe helyezi v. otthon érzi magát
rozgościć się (rozgoszczę się, rozgości się) —
rozgaszczać się [będąc w gościnie lub
przebywając jako podróżny, umieścić się
gdzieś wygodnie] – kényelembe helyezi v.
otthon érzi magát; szétterpeszkedni
rozgość się! – helyezd magad kényelembe!; érezd
magad otthon!
rozgotować — rozgotowywać [gotując zbyt
długo, spowodować, że coś stanie się zbyt
miękkie lub rozpadnie się na drobne
części] – szétfőzni, elfőzni
rozgotować się — rozgotowywać się [stać się zbyt
miękkim lub rozpaść się na drobne części
wskutek długiego gotowania] – szétfőni,
elfőni
rozgrabić — rozgrabiać [1. rozsunąć coś
grabiami;
2. dokonać
grabieży]
–
kifosztani
rozgraniczający, -a, -e – elhatároló, körülhatároló;
elválasztó
6001
rozgraniczanie — rozgraniczenie [to, co oddziela
coś od czegoś] – elhatárolás, körülhatárolás
rozgraniczyć — rozgraniczać [1. wytyczyć linię
graniczną; 2. odgraniczyć coś od czegoś;
3. rozróżnić] – elhatárolni, körülhatárolni;
határt vonni v. megvonni
rozgrodzić
(rozgrodzę)
—
rozgradzać
[1. rozebrać
przegrodę,
płot
itp.;
2. oddzielić coś od czegoś] – elkeríténi,
kerítéssel
elválasztani,
elkülöníteni,
elrekeszteni;
kerítést,
elválasztást,
elkülönítést megszüntetni
rozgrom – szétverés, leverés, megsemmisítés;
teljes legyőzés, szétzavarás
rozgromić — rozgramiać [rozbić doszczętnie w
walce] – szétverni, leverni, megsemmisíteni,
teljesen legyőzni; tönkreverni
rozgromienie – összezúzás, megsemmisítés,
leverés
rozgromieniu faszyzmu – a fasizmus leverése
rozgromienie interwencji zbrojnej państw
obcych – a külföldi fegyveres beavatkozás
összezúzása
rozgromiony, -a, -e – szétvert, szétzúzott
rozgromiona armia austriacka – szétvert osztrák
hadsereg
rozgromione wojsko – szétvert hadsereg
rozgruchotać (rozgruchota v. rozgruchocze) –
összetörni
rozgrymasić się [zacząć grymasić; też: grymasić
długo i uciążliwie] – finnyáskodni;
grimaszokat vágni
rozgrywać [zob. rozegrać] – lejátszani
rozgrywać się – játszódni, lejátszódni
rozgrywka [1. taktyczne posunięcie w sporze o
coś; też: ścieranie się konkurujących ze
sobą sił, tendencji; 2. mecz; też:
rozgrywanie fragmentu jakiejś gry] – (sp)
mérkőzés,
játék,
játszma;
lejátszás,
játékmód; meccs; leszámolás
rozgrywki eliminacyjne – válogatott mérkőzések
rozgrywki polityczne – politikai játék v.
leszámolás
rozgrywki pucharowe – kupamérkőzés
rozgryźć — rozgryzać [1. gryząc, przeciąć coś na
części; 2. pot. rozwiązać jakiś trudny
problem; też: pojąć kogoś lub coś
niełatwego do zrozumienia] – szétrágni,
szétharapni, elharapni
rozgryźć trudną kwestię – (átv.) megrágni egy
nehéz kérdést
rozgryźć się — rozgryzać się [pot. poznać się
wzajemnie] – (z kim) megismerkedni,
ismeretséget kötni (vkivel); kölcsönösen
megismerkednek
-
Wersja 01 01 2017
rozgrzać (rozgrzeje) — rozgrzewać [1. grzejąc,
podwyższyć
temperaturę
czegoś;
2. wprawić w stan podniecenia, pobudzić
do
działania]
–
felmelegíteni,
megmelegíteni, felhevíteni; bemelegíteni;
tüzesíteni; megtüzesíteni
rozgrzać się — rozgrzewać się [1. rozgrzać
samego siebie; 2. stać się rozgrzanym
wskutek napalenia, rozżarzenia się, tarcia;
3. poczuć zapał do czegoś; 4. wykonać
rozgrzewkę – zestaw ćwiczeń ruchowych]
– felmelegedni, megmelegedni, felhevülni,
felgerjedni; tüzesedni; (sport) bemelegíteni
rozgrzanie – felmelegítés, felhevítés
rozgrzebać (rozgrzebie) — rozgrzebywać
[1. grzebiąc,
rozrzucić
coś;
2. pot.
rozpocząć jakąś pracę w sposób
chaotyczny i nie skończyć jej] – széttúrni,
átkutatni
rozgrzeszenie
[w
Kościele
katolickim:
odpuszczenie przez księdza grzechów
spowiadającemu się; też: formuła przy
tym wypowiadana] – zob. odpuszczenie
grzechów – (egyh) feloldás, feloldozás,
bűnbocsánat [A bűnbocsánat szentsége az a
szentség, amelyben a gyóntató pap
feloldozása által elnyerjük Istentől bűneink
bocsánatát,
és
kiengesztelődünk
az
Egyházzal.]
rozgrzeszyć — rozgrzeszać [1. przebaczyć coś
komuś
lub
potraktować
kogoś
wyrozumiale, pobłażliwie; 2. o księdzu:
odpuścić komuś grzechy w akcie
spowiedzi] – felodozni, megbocsátani;
feloldani
rozgrzeszyć kogoś – megbocsátani vkinek;
feloldozni vkit bűnei alól
rozgrzeszyć się — rozgrzeszać się [uwolnić się od
skrupułów lub poczucia winy] –
megszabadul bűneitől, feloldozzák; tisztázza
magát
rozgrzewający, -a, -e – melegítő, hevítő
rozgrzewacz [element silnika spalinowego, który
podczas pracy rozgrzewa się, powodując
zapłon mieszanki] – gyújtó
rozgrzewający napój – melegítő ital
rozgrzewka [1. wywołanie w sobie uczucia
ciepła; 2. zestaw ćwiczeń ruchowych
poprzedzających trening lub start w
jakiejś konkurencji] – melegítés; melegített
étel; (sport) bemelegítés
rozgrzewkowy, -a, -e – melegített
rozgrzmieć, rozgrzmiewać – harsogni; messzire
elhangzik
rozgrzmieć na nowo – újra felhangzik
rozgwar [gwar rozlegający się wokół] – lárma ,
zaj, zsivaj, zajos beszéd
6002
rozgwarzyć się – belejön a beszédbe, beszélni
kezd; fecsegni, kotyogni, szüntelenül
beszélni
rozgwiazda
[bezkręgowiec
morski
o
spłaszczonym ciele w kształcie gwiazdy] –
(áll) tengeri csillag
Rozgwiazda czerwona (Asterias rubens) –
[gatunek
rozgwiazdy
z
rzędu
rozgwiazdokształtnych (Forcipulatida)] közönséges tengericsillag (Asterias rubens)
[a tengericsillagok (Asteroidea) osztályának
a Forcipulatida rendjéhez, ezen belül az
Asteriidae családjához tartozó faj]
rozgwizdać się (rozgwiżdże się) – egyre jobban
belejön a fütyülésbe
rozhałasować się – egyre jobban belejön a
zajongásba
rozharatać [pot. mocno uszkodzić coś; też:
poszarpać, rozedrzeć] – szétzúzni, széttörni
rozharatać się [pot. zostać uszkodzonym,
poszarpanym, podartym; też: zostać
głęboko skaleczonym] – szétzúzódni,
széttörni
rozhartować — rozhartowywać [1. pozbawić
stal, żelazo itp. Twardości; 2. w
odniesieniu do istot i organizmów żywych:
pozbawić
odporności
na
wpływy
zewnętrzne, zwłaszcza atmosferyczne;
3. pozbawić odporności psychicznej] –
(koh) kilágyítani
rozhartować się — rozhartowywać się [1. o stali,
żelazie itp.: utracić twardość; 2. o istotach
i organizmach żywych: utracić odporność
na
wpływy
zewnętrzne,
zwłaszcza
atmosferyczne;
3. utracić
odporność
psychiczną] – kilágyulni
rozhasać się – mulatni, táncolni (ész nélkül)
rozhisteryzować się [wpaść w histerię] –
hisztériázni kezd; hisztériás rohamot kapni;
egyre jobban belejön a hisztériába
rozhowor [rozmowa, gawęda] – beszéd,
beszélgetés, csevegés; társalgás; zaj, lárma,
hangos beszéd
rozhukać się [1. pot. stać się niesfornym; 2. pot. o
zwierzętach:
rozbrykać
się]
–
féktelenkedni, kirúg a hámból, duhajkodni;
őrületbe esni
rozhukanie – féktelenkedés, vadulás
-
Wersja 01 01 2017
rozhukany [1. pot. taki, który stał się niesforny;
2. pot. o zwierzętach: taki, który się
rozbrykał] – féktelen, őrült, dühödt
rozhulać się [1. zacząć bawić się bez umiaru; 2. o
wietrze, wichurze, zawiei: zacząć wiać we
wszystkich kierunkach z dużą siłą; 3. o
myślach,
uczuciach:
wystąpić
spontanicznie, bezładnie] – jól mulatni,
mulatozni, jókedvű
rozhultaić (rozhultaję, rozhultai) – elcsábítani,
kicsapongóvá tenni
rozhultaić się – kicsapongóvá válni, korhelykedni,
rossz útra térni, elzülleni
rozhuśtać [1. huśtając, rozbujać; 2.
w
odniesieniu do zjawisk psychicznych,
społecznych:
wytrącić
ze
stanu
równowagi] – megindítani, meglódítani,
lendületbe hozni (hintát)
rozhuśtać się [1. rozbujać się; 2. zostać
rozbujanym;
3. o
zjawiskach
psychicznych, społecznych: utracić stan
równowagi] – meginogni, megmozdulni,
lendülni,
nekilendülni;
háborogni,
hánykolódni (tenger); meglendülni a hintán
rozhuśtane morze – háborgó tenger
rozhuśtany, -a, -e – háborgó; lendülő, ingó
rozigrać się [rozbawić się] – vidám, jökedvű lesz,
elviccelni, eltréfálni; hullámossá válni
(tenger)
rozindyczony, -a, -e [pot. taki, który wpadł w
złość] – felbőszült, felmérgesedett
rozindyczyć się [pot. wpaść w złość] – dühbe
gurulni, megmérgesedni (mint a pulyka),
elönti a pulykaméreg
roziskrzony, -a, -e – szikrázó, ragyogó, sziporkázó
roziskrzyć — roziskrzać [sprawić, że coś się
iskrzy, lśni] – szikráztatni, csillogtatni
roziskrzyć się — roziskrzać się [rozbłysnąć
iskrzącym się światłem] – szikrázni,
ragyogni, csillogni, sziporkázni
rozjarzyć – felmelegíteni, felhevíteni
rozjarzyć — rozjarzać [1. sprawić, że coś się
jasno pali; 2. zacząć błyszczeć] –
felmelegíteni, felhevíteni
rozjarzyć się — rozjarzać się [1. rozpalić się
jasnym płomieniem; 2. nabrać jasności;
3. o spojrzeniu: odzwierciedlić żywe,
gwałtowne uczucie] – felmelegedni,
felhevülni
rozjaśniacz [1. środek rozjaśniający włosy;
2. fluoryzująca substancja chemiczna
dodawana w małej ilości do substancji
białych dla wywołania wrażenia jaskrawej
bieli] – hajszőkítő, szőkítő, szőkítőszer;
fehérítő
rozjaśniacz optyczny – (vegyt) optikai fehérítő
6003
rozjaśnić — rozjaśniać [1. uczynić jaśniejszym
lub lepiej oświetlonym; 2. o uczuciach
radości, zadowolenia itp.: odmalować się
na czyjejś twarzy, w czyimś spojrzeniu;
3. uczynić coś zrozumiałym] – világosítani,
kivilágosítani, felvilágosítani, megvilágítani;
kideríteni; (átv.) széppé tenni (időt); (átv.)
megmagyarázni; tisztázni, kibogozni
rozjaśnić pasemko włosów z przodu – kiszőkít
egy tincset elől
rozjaśnić się (rozjaśnię się) — rozjaśniać się,
rozjaśnieć [1. stać się jaśniejszym lub
lepiej oświetlonym; 2. wypogodzić się;
3. stać
się
pogodnym,
radosnym;
4. rozjaśnić sobie włosy] – kiderülni,
kivirradni,
világosodni,
kivilágosodni;
felderülni; (átv.) megvilágosodni, kiderülni;
(ég) kitisztul
rozjaśnianie – szőkítés
rozjaśnienie
–
hajnalodás;
magyarázat,
megvilágítás
rozjaśnienie włosów – hajszőkítés
rozjazd [1. układ szyn umożliwiający przejazd
pojazdów szynowych lub ich zestawów z
jednego toru na drugi; 2. układ dróg
umożliwiający przejazd samochodów z
jednej trasy komunikacyjnej na drugą] –
elutazás, felkerekedés, elindulás; elágazás,
kitérő, kitérővágány, kitérőállomás
rozjątrzanie — rozjątrzenie [stan podniecenia,
wzburzenia] – elmérgesedés, mérgelődés;
(orv) fekélyesedés
rozjątrzony,
-e,
-e
[wyrażający
złość,
zagniewanie] – elmérgesedett, mérges; (orv)
fekélyes
rozjątrzyć — rozjątrzać [1. spowodować, że rana
ropieje, zaognia się; 2. wzbudzić w kimś
gniew, żal, rozgoryczenie] – (átv.) ingerelni,
felszakítani, feltépni; piszkálni; fekélyesíteni
rozjątrzyć się — rozjątrzać się [1. o ranie: zacząć
ropieć; 2. wpaść w gniew, rozdrażnienie;
3. o sporze, nieporozumieniu: wzmóc się]
– fekélyesedni; felingerlődni, felindulni
rozjechać
(rozjadę,
rozjedzie)
—
rozjeżdżać [jadąc, najechać na kogoś, na
coś] – átgázolni, elgázolni, keresztülmegy
rajta
rozjechać kogo/co – elgázolni vkit/vmit
rozjechać się — rozjeżdżać się [1. o dwóch lub
wielu osobach: oddalić się z jednego
miejsca w różne strony; 2. pot. zwykle o
nogach: rozsunąć się na zewnątrz] –
különböző irányba utazni; elválni
rozjedzony, -a, -e – belakmározott
rozjemca [1. sędzia powołany przez strony lub
sąd do pozasądowego rozstrzygnięcia
sporu; 2. osoba doprowadzająca do ugody
-
Wersja 01 01 2017
zwaśnione strony; 3. oficer odpowiadający
za przestrzeganie przez ćwiczących zasad
obowiązujących w danym ćwiczeniu] –
döntőbíró, választott bíró
rozjemczy, -a, -e [1. rozstrzygający sprawy
sporne polubownie; 2. sygnalizujący chęć
pogodzenia (się) zwaśnionych stron] –
válsztottbírói
rozjemstwo [rozstrzyganie zagadnień spornych
przez rozjemców, zwłaszcza sporów
między państwami] – döntőbíráskodás
rozjeść się (rozjem się, rozje się, rozjezdą się) –
belakmározni, teleeszi magát
rozjuczyć, rozjuczać – tehermentesíteni, lepakolni
rozjuszony, -a, -e – dühöngő, őrjöngő
rozjuszona tłuszcza – dühöngő v. felbőszült tömeg
rozjuszyć — rozjuszać [doprowadzić do
wściekłości] – dühíteni, mérgesíteni, őrjíteni
rozjuszyć się — rozjuszać się [wpaść we
wściekłość] – feldühödni, felmérgesedni
rozkaprysić się — rozkapryszać się [stać się
kapryśnym] – szeszélyeskedni, szeszélyessé
válni
rozkapryszony, -a, -e [wybredny, kapryśny; też:
świadczący o czyimś niezadowoleniu] –
szeszélyes
rozkaszlany, -a, -e – egyre erősebben köhögő
rozkaszleć się, rozkaszlać się, rozkasłać się
[zacząć mocno i długo kaszleć] – egyre
erősebben köhögni; belejön a köhögésbe
rozkaz1 [słowo, którym podkomendny wyraża
gotowość wykonania polecenia dowódcy] –
parancs, parancsszó; hadparancs; vezényszó
rozkaz aresztowania – elfogatási parancs
rozkaz dzienny [pisemny rozkaz dowódcy
określający tok służby wojskowej na dany
dzień] – napiparancs
rozkaz mobilizacyjny – mozgósítási parancs
rozkaz na piśmie – írásbeli v. írott parancs; írásbeli
utasítás
rozkaz natarcia – támadási parancs
rozkaz odmarszu – indulási parancs
rozkaz wojskowy – hadparancs
rozkaz wykonawczy – végrehajtási parancs
rozkaz z góry – fentről jött parancs
rozkaz2 [1. polecenie wykonania czegoś wydane
przez osobę uprawnioną do tego lub
mającą nad kimś jakąś przewagę; też:
tekst tego polecenia na piśmie; 2. inform.
zespół znaków w języku maszyny, które
kierują
nią
przy
wykonywaniu
określonego zadania] – utasítás, rendelet,
előírás
rozkazać (rozkaże) — rozkazywać (rozkazuje)
[wydać rozkaz, polecenie] – parancsolni,
megparancsolni,
utasítani,
meghagyni,
6004
vezényelni,
elrendelni;
(rozkazywać)
parancsolgatni, parancsnokolni
rozkazanie — rozkazywanie – megparancsolás,
elrendelés
rozkazodawca
[(wojsko)
1.
dowodzący,
głównodowodzący;
2.
dowódca,
przywódca, zwierzchnik; 3.
wódz,
komendant,
lider]
–
parancsnok,
parancsnokló, parancskiadó
rozkazująco – határozottan, parancslón
rozkazujący, -a, -e [kategoryczny, ostry] –
kategirikus, parancsoló, utasító; határozott;
érdes, durva; szigorú
rozkazujący ton – parancsoló hang v. hangnem
rozkazującym tonem – parancsoló hangon v.
hangnemben
rozkaźnik [zob. tryb rozkazujący] – (gram)
parancsolómód
rozkiełzanie – lenyergelés, lekantározás; (átv.)
elzüllés
rozkiełznać, rozkiełzać — rozkiełznywać,
rozkiełzywać [1. wyjąć koniowi z pyska
wędzidło; 2. pozwolić działać czemuś bez
żadnych ograniczeń]
– (rozkiełzać)
lekantározni, lenyergelni; (rozkiełznać) lovat
kifogni, leszerszámozni
rozkiełznać się, rozkiełzać się — rozkiełznywać
się, rozkiełzywać się [1. o koniu: uwolnić
się od wędzidła; 2. o zjawiskach
abstrakcyjnych: wystąpić spontanicznie,
bez żadnych hamulców] – (rozkiełzać się)
szabadjára ereszti a gyeplőt, kirúg a hámból;
(rozkiełznać się)
lerázza magáról a
szerszámot, megszabadul a zabolától;
elzüllik; kiszabadulni
rozkiwać – ringatni, hintáztatni
rozklapać (rozklepię) — rozklapywać [pot.
nosząc długo, wykoślawić buty] – (közb.)
kitaposni, széttaposni (cipőt)
rozklapać się — rozklapywać się [pot. o butach:
wykoślawić się wskutek długiego noszenia]
– (cipő) kitaposódni, széttaposódni
rozklasyfikować – szétosztályozni, szétosztani,
elrendezni
rozkleić (rozkleję, rozklei) — rozklejać [1. klejąc,
przymocować wiele rzeczy w różnych
miejscach;
2. rozerwać
w
miejscu
sklejenia; 3. gotując, doprowadzić do
stanu kleistości; 4. pot. wywołać u kogoś
wzruszenie] – szétszedni a ragasztásnál;
plakátot ragasztani, széjjel ragasztani
rozkleić się — rozklejać się [1. rozejść się w
miejscu sklejenia; 2. o kaszach, mące itp.:
stać się kleistym; 3. pot. poddać się
wzruszeniu, słabości] – leválni, lemálni; a
ragasztás kienged; az enyvezés szétmegy;
-
Wersja 01 01 2017
szétfőni, (átv.) erejét veszti; elérzékenyedni,
szétesni
rozklejający plataky a. afisze – plakátragasztó
rozklekotać (rozklekocze v. rozklekoce) [pot.
zniszczyć coś przez częste używanie] –
lehangolni
(hangszert);
szétzilálni,
meglazítani
rozklekotać instrument muzyczny – hangszert
lehangolni
rozklekotać
komu
głowę
–
(közb.)
alkalmatlankodni vkinek
rozklekotać się [1. o bocianie: zacząć głośno
klekotać; 2. pot. zacząć wydawać łoskot,
warkot; 3. pot. zostać zniszczonym przez
częste używanie] – lehangolódni (hangszer);
meglazulni; megereszti a nyelvét, belejön a
fecsegésbe, szabadjára engedi a nyelvét,
kinyitja a száját
rozklekotany, -a, -e [pot. o człowieku:
wyczerpany psychicznie lub fizycznie] –
törött, meglazult; omladozó; (ember)
összeomlott; roskatag
rozklepać — rozklepywać [rozpłaszczyć metal
lub przedmiot metalowy przez bicie
młotem] – szétkalapálni; kitaposni
rozklepać buty – cipőt kitaposni
rozklinować – kiverni vhonnan; ékkel széthasítani
rozkloszować [nadać sukni, spódnicy itp. krój
klosza] – (ruhába, szoknyába) gloknit varrni
rozkład (rozpad) [1. porządek, według którego
coś się dzieje w czasie; 2. rozplanowanie
czegoś w przestrzeni; 3. podział na ementy
składowe; 4. upadek wartości; 5. proces
rozpadania się substancji organicznych,
zwykle na skutek działania bakterii;
6. rozpad cząsteczki chemicznej na
mniejsze fragmenty; 7. w grze w brydża:
sposób rozłożenia kart między grających;
8. wykaz zwierzyny odstrzelonej na
określonej powierzchni i w określonym
czasie; 9. zob. pokot; 10. zależność między
dwoma zjawiskami ustalona w wyniku
badań statystycznych] – széthullás,
szétesés, széthullás, összeomlás, bomlás,
szétbontás, szétbomlás; enyészet; bontás,
(chem) bomlás, felbontás; oszlás; megosztás,
beosztás, felosztás; elosztás
rozkład dnia – napirend
rozkład dochodów – jövedelemfelosztás
rozkład dźwięku – hangszétesés
rozkład godzin – tanrend; órarend
rozkład
jazdy
(pociągów,
autobusów)
[1. rozplanowanie godzin odjazdów i
przyjazdów
pociągów,
autobusów;
2. tabela
lub
książka
zawierająca
dokładny wykaz tych godzin] – menetrend
6005
rozkład
kierunkowy
dźwięku
–
hang
irányeloszlása
rozkład
liczby
na
czynniki
pierwsze
[przedstawienie danej liczby całkowitej w
postaci iloczynu liczb pierwszych] – szám
bontása első tagra
rozkład lotu – repülési menetrend
rozkład lotów – repülőjáratok menetrendje
rozkład moralny – erkölcsi rothadás, bomlás
rozkład na czynniki pierwsze – (mt, átv.)
tényezőkre,
alapelemekre
bontás;
törzstényezős felbontás
rozkład nieosobliwy – közepes rend
rozkład podatków – adófelosztás
rozkład pokojów – a szobák v. a lakás beosztása
rozkład poziomu dźwięku – hangszinteloszlás
rozkład prostokątny – egyenletes eloszlás
rozkład wgłębny temperatury morza –
bathytermogram
rozkład zajęć – tanrend, (plan tygodniowy) órarend
rozkład zajęć szkolnych – órarend
rozkładać [zob. rozłożyć] – szétrakni, szétteríteni,
leteríteni, kirakni, kiteríteni; kiteregetni; (na
części) szétbontani, szétszedni
rozkładać a. rozłożyć ręce a. ramiona – széttárja a
karjait
rozkładać a. rozłożyć związek – vegyületet
lebontani
rozkładać dywan – leteríteni a szőnyeget
rozkładać ręce – széttárja karjait
rozkładać wersalkę – kihúzza a rekamiét
rozkładać się [zob. rozłożyć się] – szétrakodni,
kirakodni; szétbomlani, szétmenni, szétesni,
széthullani;
kibomlani,
kigöngyölödik;
elosztódni, beosztódni; elterülni, elnyúlni;
oszlani (romlani); szétbomlani, felbomlani,
szétzülleni; (chem) bomlani, felbomlani
rozkładana kieszeń na dokumenty – szétnyitható
irattartó zseb
rozkładanie – kirakat; felbontás, felosztás
rozkladanie namiotu – sátorbontás
rozkładanie się – felbomlás, szétbomlás
rozkładany, -a, -e [o meblach: dający się
powiększać
przez
wysuwanie
lub
dołączanie jakiejś części] – szétbontható,
szétnyitható, kinyitható
rozkładane łóżko – szétnyitható ágy
rozkładowy, -a, -e [1. dotyczący sposobu
rozplanowania czegoś w przestrzeni;
2. związany
z
rozkładem
jazdy;
3. związany
z
upadkiem
wartości;
4. związany z rozkładem – procesem
gnicia; 5. dotyczący rozkładu cząsteczki] –
bomlási
-
Wersja 01 01 2017
rozkładówka [pot. dwie sąsiadujące ze sobą
strony książki, gazety lub czasopisma,
parzysta i nieparzysta] – egymással
szomszédos páros és páratlan oldal
könyvben, újságban
rozkłady drgań – rezgésábrák
rozkochać — rozkochiwać [1. wywołać w kimś
gorące uczucie miłości ku sobie;
2. wywołać w kimś silne zamiłowanie do
czegoś] – szerelmet kelteni v. ébreszteni
rozkochać kogoś w sobie – szerelmet ébreszt
vkiben
maga
iránt;
magábabolondít;
elcsábítani vkit; elbolondítani vkit; elcsavarni
vkinek a fejét
rozkochać się (w kim/czym) — rozkochiwać się
[1. bardzo mocno kogoś pokochać;
2. bardzo
mocno
coś
polubić]
–
beleszeretni, belebolundulni vkibe/vmibe;
szerelemre
lobbanni,
belebolondulni,
„beleesni”
rozkochać się w muzyce – rajong a zenéért
rozkochany, -a, -e [1. taki, który się w kimś
rozkochał; 2. taki, który bardzo coś
polubił; 3. wyrażający gorącą miłość] –
szerelmes; szerető, imádó
rozkojarzenie [zaburzenie toku myślenia
polegające
na
niezrozumiałych
przeskokach od jednej treści do drugiej
lub na skojarzeniach nieopartych na
związkach logicznych] – szétszórtság,
dekoncentráltság
rozkojarzony, -a, -e [taki, który nie może się
skupić; też: świadczący o czyimś braku
skupienia] – szétszórt, figyelmetlen,
dekoncentrált
rozkolportować [rozpowszechnić, kolportując] –
kolportálni;
kifecsegni,
szétkürtölni;
elhíresztelni, elterjeszteni
rozkołysać (rozkołysze) [1. wprawić coś w
kołyszący ruch; 2. wprowadzić niepokój] –
meglendíteni,
ringatni,
hintáztatni,
fellendíteni, felzavarni
rozkołysać się [1. zacząć się mocno kołysać;
2. utracić spokój] – lendületbe jönni;
hintázni, inogni, imbolyogni
rozkołysanie – meglendülés, megingás
rozkołysany, -a, -e – lendületbe jött, felindult,
heves
rozkołysana wyobraźnia – buja képzelet
rozkop [miejsce rozkopane] – víztelenítő árok,
drénázsárok
rozkopać — rozkopywać [1. kopiąc łopatą,
kilofem, motyką, zrobić w ziemi, śniegu
dół; 2. uderzając nogami, zburzyć, skłębić,
rozrzucić coś] – ásni, kiásni, felásni;
széttúrni, széthányni
6006
rozkopać się — rozkopywać się [kopiąc nogami,
zrzucić z siebie pościel, przykrycie] –
széthányódni
rozkorzenić się — rozkorzeniać się [1. o
roślinach: szeroko zapuścić korzenie;
2. wejść w zwyczaj] – gyökeret ereszteni;
(átv.) elterjedni, általánossá válni
rozkosz
[1. najwyższy
stopień
uczucia
przyjemności, upojenia, radości; 2. to, co
sprawia
najwyższą
przyjemność,
zwłaszcza zmysłową] – öröm, élvezet,
gyönyör, kéj; gyönyörűség
Rozkosz [wieś w Polsce położona w
województwie lubelskim, w powiecie
chełmskim, w gminie Dorohusk] –
Rozkosz (lengyel falu)
rozkosze cielesne – testi gyönyörök, érzéki
gyönyörök
rozkosze podniebienia – (átv.) a gyomor örömei
rozkosznie – örömletien, élvezettel, kéjjel,
gyönyörrel
rozkoszny, -a, -e [1. sprawiający rozkosz;
2. świadczący o odczuwaniu rozkoszy;
3. daw. pełen rozkoszy] – gyönyörű,
gyönyörteljes, boldog, élvezetes; kellemes,
bájos, édes, helyes; kéjes
rozkoszna woń – csodálatos illat
rozkoszny obiad w chinskiej restauracji –
kellemes ebéd a kínai étteremben
rozkoszny ciężar [w pozycji tej kobieta leżąc na
brzuchu rozchyla szeroko nogi, podczas
gdy mężczyzna leżąc na kobiecie
wprowadza członek do pochwy] –
gyönyörteljes teher (szexpozíció) [a nő hason
fekszik az ágyban, lábait szétterpesztve. A
férfi szintén szétterpesztett lábakkal mögé
fekszik.
A
behatolást
úgy
lehet
megkönnyíteni, hogy a nő hasa, és csípője
alá egy párnát tesznek, hogy megfelelő
szögbe kerüljön a nő alteste.]
rozkoszować się [doznawać rozkoszy z jakiegoś
powodu]
–
gyönyörködni,
élvezni;
gyönyörűségét leli (vmiben); kéjelegni
rozkoszować się (czym) – gyönyörködni (vmiben),
élvezni (vmit)
rozkoszowanie się – gyönyörködés; élvezés
rozkraczanie – szétterpesztés
rozkraczanie nóg – lábak szétterpesztése
rozkraczyć — rozkraczać [pot. rozstawić nogi
daleko jedną od drugiej] – szétterpeszteni
rozkraczyć nogi – lábat szétterpeszteni
rozkraczyć się — rozkraczać się [1. pot. stanąć w
rozkroku lub położyć się, rozstawiając
szeroko nogi; 2. pot. o pojazdach: zepsuć
się na drodze] – szétterpeszti a lábát; (átv.)
elromlani az úron
rozkraczać nogi – terpeszteni
-
Wersja 01 01 2017
rozkrajać (rozkraje) [zob. rozkroić] – szétvágni,
kettévágni, elvágni, elszelni
rozkrajać a. rozkroić chleb – kenyeret megszegni
rozkrajany, -a, -e – kettévágott, szelt
rozkraść (rozkradnę, rozkradnie) — rozkradać
[kradnąc po trochu, zabrać wszystko] –
kifosztani
rozkręcić — rozkręcać [1. rozprostować coś
skręconego, splecionego; 2. wykręcając
części,
zdemontować
coś;
3. pot.
spowodować dobre prosperowanie czegoś]
– szétcsavarni, kicsavarni; kibontani,
szétfosztani
rozkręcić się — rozkręcać się [1. ulec
rozprostowaniu; 2. o częściach jakiegoś
mechanizmu: samoistnie odkręcić się;
3. pot. osiągnąć dobrą formę fizyczną lub
psychiczną; 4. pot. zwykle o spotkaniach
towarzyskich: nabrać spontanicznego,
swobodnego charakteru; 5. pot. zacząć
dobrze
prosperować]
–
(műsz)
szétcsavarodni;
meglazulni (csavarról);
kiegyenesedni; (átv.) kifejlődni; (táncnál)
belejönni
rozkrochmalić — rozkrochmalać [1. pot.
sprawić,
że
ktoś
pozbędzie
się
skrępowania, sztywności; 2. pot. wzruszyć
kogoś] – keményítőtől megfosztani
rozkrochmalić się — rozkrochmalać się [1. pot.
pozbyć się skrępowania, sztywności w
zachowaniu; 2. pot. wzruszyć się] –
elérzékenyülni, ellágyulni; pegpuhulni, nem
merev
rozkroić (rozkroję), rozkrajać — rozkrawać
[krojąc, podzielić na kawałki] – szétvágni,
kettévágni, szétszelni, kettészelni
rozkrok [postawa polegająca na rozstawieniu
nóg na boki] – terpeszállás
6007
rozkruszyć — rozkruszać [krusząc, połamać na
drobne
kawałki]
–
szétmorzsolni,
felmorzsolni;
felaprítani,
felaprózni,
feldarabolni; szétzúzni; porrá zúzni
rozkruszyć się — rozkruszać się [rozpaść się na
drobne kawałki] – szétmorzsolódni,
felmorzsolódni;
felaprózódni,
feldarabolódni; szétmállani
rozkrwawić — rozkrwawiać [zranić do krwi] –
vérrel elönteni, bevérezni, megvérezni; (átv.)
fájdalmasan érinteni
rozkrwawić serce – fájdítja a szívét
rozkrwawić się — rozkrwawiać się [zacząć
mocno krwawić] – kifakani, kivérezni (seb)
rozkryć się — rozkrywać się [zrzucić z siebie
przykrycie] – kitakarózni, ledobja magáról a
takarót
rozkrzesać (rozkrzesze), rozkrzesywać – csiholni
(pl. tüzet)
rozkrzesać ogień, iskierkę – tüzet, szikrát csiholni
rozkrzewianie — rozkrzewienie – szaporítás,
elterjesztés
rozkrzewić — rozkrzewiać [1. uczynić coś
bardziej znanym; 2. w odniesieniu do
roślin: spowodować bujny rozrost] –
tenyészteni; terjeszteni, honosítani
rozkrzewić się — rozkrzewiać się [1. stać się
bardziej znanym; 2. o roślinach: bujnie się
rozrosnąć] – tenyészni, buján nőni;
meghonosodni, elterjedni
rozkrzewienie się – elágasodás, elterjedés
rozkrzewienie sie młodego egzemplarza – fiatal
példány elterjedése v. elágasodása
rozkrzyczeć [krzycząc, rozgłosić coś] –
szétkürtölni, kikiabálni (mindent)
rozkrzyczeć się [1. zacząć mocno i długo
krzyczeć; 2. zacząć głośno płakać] –
kikiabálja magát
rozkrzyczany [hałaśliwy] – zajos, lármás
rozkrzyżować – kinyújtani, kitárni, kiterjeszteni
rozkrzyżować ręce – kitárja a karját; kinyújtja a
kezét
rozkrzyżować
się
—
rozkrzyżowywać
[wyciągnąć
ramiona
na
boki]
–
kereszteződni; kinyúlni, elnyúlni
rozkuć — rozkuwać [1. uderzając mocno, rozbić
coś twardego, krusząc na mniejsze części;
2. rozbić okowy, łańcuchy, uwalniając
kogoś z więzów; 3. rozklepać, rozpłaszczyć
przez kucie] – patkót leszedni; leveszi a
bilincset; szétkalapálni
rozkuć konia [oderwać koniowi podkowy] –
lópatkót leszedni
rozkuć się — rozkuwać się [1. uwolnić się z
więzów, okowów; 2. uwolnić się wzajemnie
z więzów, okowów; 3. o koniu: stracić
-
Wersja 01 01 2017
podkowę (podkowy)] – megszabadul
bilincseitől; a ló elveszíti a patkót
rozkudłać – kócolni, összekócolni, összeborzolni
rozkudłać włosy – összekócolja a haját
rozkudłać się – öszekócolódni; összekócosodni
rozkudłany, -a, -e [1. pot. o włosach:
rozczochrany;
włosy
kołtuniasty,
kołtunowaty, skołtuniony, skołtuniały,
skłębiony,
zmierzwiony,
splątany,
skudlony,
skudłacony,
zwichrzony,
rozwichrzony; ― 2. pot. o człowieku:
mający rozczochrane włosy; osoba
rozczochrany, poczochrany, potargany] –
kócos, borzas
rozkułbaczyć – lenyergelni
rozkupić — rozkupywać [o wielu osobach:
całkowicie coś wykupić] – felvásárolni,
szétkapkodni
rozkurcz [rozkurczenie (się) czegoś, zwykle
mięśni] – kitágulás; (él) dyastolé (diasztolé)
[A szívműködés elernyedési (telítődési)
szakasza. Ellentéte: systolé (szisztolé)]
rozkurczowy, -a, -e – görcsoldó, görcs elleni
rozkurczyć — rozkurczać [rozprostować coś
skurczonego, skulonego, zwykle część
ciała;
zob.
rozprostowywać,
wyprostowywać, prostować, rozluźniać,
rozginać, odginać, odchylać, odprężać] –
kinyújtani; kiegyenesíteni
rozkurczyć nogi – kinyújtja a lábát
rozkurczyć się — rozkurczać się [ulec
rozkurczeniu] – kitágulni, kinyúlni
rozkwaszać —
rozkwasić [pot. rozbić,
porozbijać,
przetrącić,
rozkrwawić,
pokrwawić, pokaleczyć, skaleczyć, zranić,
poranić,
rozranić,
pokiereszować,
pokancerować, poturbować, zmiażdżyć,
roztrzaskać, poharatać, rozharatać, posp.
przeharatać] – (közb.) (testrészekről) erősen
megütni, széttörni, szétlapítani, beverni
rozkwaterować
—
rozkwaterowywać
[1. umieścić wiele osób w różnych
kwaterach;
2. zapewnić
osobne
mieszkania
ludziom
mieszkającym
przedtem razem] – beszállásolni
rozkwaterować oddział wojska – katonai osztagot
elszállásolni
rozkwaterować się — rozkwaterowywać się
[1. zająć kwaterę, mieszkanie; 2. o
osobach mieszkających razem: zająć
osobne lokale] – beszállásolja magát;
elfoglalja a szállást v. lakást
rozkwaterowanie – beszállásolás
rozkwaterowanie osób rozwiedzionych – elváltak
v. elvált személyek beszállásolása
rozkwilić się — rozkwilać się [1. o dzieciach:
zacząć płakać cicho i żałośnie; 2. o
6008
ptakach: zacząć ćwierkać] – elsírja, elríja
magát; meghatódni; (ptak) csipogni,
csivitelni kezd
rozkwit [1. najlepszy, obfitujący w sukcesy okres
w rozwoju kogoś lub czegoś; też: okres
dobrej koniunktury; 2. rozwijanie się
pączka w kwiat lub okrywanie się
kwiatami] – virágzás, fakadás; kivirágzás;
(átv.) fellendülés, felvirágzás, felemelkedés,
fejlődés; virágkor; fénykor
rozkwitanie — rozkwitnięcie – kivirágzás,
kinyílás
rozkwitły, -a, -e – kivirágzott, virágos
rozkwitnąć — rozkwitać [1. rozwinąć się z pąka
w kwiat lub okryć się kwiatami;
2. osiągnąć pełnię rozwoju, świetności;
3. stać
się
widocznym,
nabrać
intensywności] – nyílni (virág); virágozni,
kivirágozni (kivirágzik); nyílni, kinyílni,
fakadni; (átv.) felvirágozni, fellendülni;
virágzásnak indul
rozlać — rozlewać [1. spowodować wydostanie
się jakiejś cieczy poza naczynie; 2. wlać
coś do wielu naczyń; 3. o rzece, jeziorze:
wystąpić z brzegów; 4. przen. objąć coś
swoim zasięgiem] – kiönteni, elönteni,
szétönteni; szétöntözni
rozlać się (rozlaje się) — rozlewać się [1. lejąc
się, rozpłynąć się po powierzchni czegoś;
2. o rzece, jeziorze, morzu: wystąpić z
brzegów; 3. przen. objąć coś swoim
zasięgiem]
–
szétáradni,
kiáradni;
szétömleni; kiönt a medréből; szétfolyni
rozlanie – ontás, áradás, szétömlés
rozlany, -a, -e [1. mający niewyraźne kontury;
2. zniekształcony na skutek otyłości] –
kiöntött, elöntött
rozlazłość (brak energii) – ernyedtség, lustaság,
rendetlenség, lomposság, nemtörődömség
rozlazły, -a, -e [1. pot. miękki, rozlewający się;
2. pot.
powolny,
niemrawy;
też:
świadczący o takich cechach] – lompos,
rendetlen, hagyag, nemtörődöm, ernyedt;
pipogya
rozlec się (rozlegnę się, rozlegnie się), rozlegnąć
się — rozlegać się (o głosie) [1. dać się
słyszeć; 2. rozlegać się: o miejscach: być
pełnym hałasu, huku; 3. rozlegać się:
zajmować pewną przestrzeń] – (o głosie)
felhangzani, visszhangozni, elhallatszik;
(wieść) terjedni, elterjedni, eljutni; (rozlegać
się) elterjedni, felhangzani, felharsanni;
(rozlegnąć się) szétterjedni; (harang)
megkondulni; zördülni
rozlegać się donośnie – erősen felhangozni
rozlegać się echem – visszhangozni; visszangzani
-
Wersja 01 01 2017
rozległ się dzwonek na ofiarowanie – (egyház)
megszólalt a csengettyű a felajánlásra;
felajánlásra csengettek
rozległy się strzały zza granicy – lövések
hallatszottak a határon túl
rozlecieć się (rozlecę się) — rozlatywać się [1. o
dużej liczbie ptaków, owadów: polecieć w
różne strony; 2. pot. o grupie osób lub
zwierząt: pobiec w różne strony;
3. rozpaść się na kawałki; 4. popsuć się;
5. pot. przestać istnieć] – szétrepülni,
szétszóródni; darabokra hullani; omolni
rozlegający, -a, -e – harsogó, visszhangzó, harsány
rozlegnięcie – felhangzás; elterjedés, eljutás;
szétszóródás
rozległość [1. powierzchnia, przestrzeń; też:
rozmiary tej przestrzeni; 2. zakres, zasięg
czegoś] – kiterjedés, terjedelem, távolság,
méret
rozległy, -a, -e [1. zajmujący znaczną przestrzeń;
2. mający wielki zakres, zasięg] – kitejedt,
terjedelmes, széles, tágas, kiterjedt
rozległe stosunki – kiterjedt kapcsolatok
rozległy front – széles arcvonal
rozległy horyzont wiedzy – (átv.) a tudomány
széles perspektívái v. horizontjai
rozległy kraj – terjedelmes v. nagy ország
rozleniwić — rozleniwiać [uczynić kogoś
leniwym] – ellustítani, lustává tenni
rozleniwić się — rozleniwiać się [stać się
leniwym] – ellustulni; lustává lenni
rozleniwieć [daw. stać się leniwym] – ellustulni,
elveszti a kedvét a munkától; ellankadni
rozleniwienie [nastrój rozprężenia, niechęci do
pracy] – ellustulás; munkaundor
rozlepiacz, rozlepiacz plakatów – plakátragasztó
rozlepić — rozlepiać [1. przyklejając, umieścić
coś w wielu miejscach; 2. pot. porozdzielać
coś sklejonego] – összeragasztott dolgokat
szétválasztani; szétragasztani
rozlepić ogłoszenia – hirdetéseket kiragasztani
rozlepić plakaty – plakátokat szétragasztani
rozlew [1. rozlewisko; 2. powódź; 3. rozlewanie
jakiegoś płynu do naczyń] – ártér, árterület;
áradás, áradat; öntözgetés (egyik edényből a
másikba); öntés, ontás; (rzeki) kiöntés,
megáradás
rozlew krwi – vérontás
rozlewacz – öntő ffi
rozlewać [zob. rozlać] – ontani; önteni,
szétöntözni,
szétönteni;
beleönteni,
beletöltögetni; (rzeka) kiönteni, kiáradni,
elönteni, kiárasztani
rozlewać krew – vért ontani
rozlewać w butelki – palackozni; palackba tölteni
rozlewać wodę – vizet önteni szét
rozlewać się [zob. rozlać się] – kiömleni, kiáradni
rozlewanie – kiöntés, szétöntés
rozlewczy, -a, -e; rozlewniczy, -a, -e – öntő,
kiöntő, töltő, kitöltő, merő, merítő
rozlewisko – ártér, árterület
rozlewisko Bugu, Warty – a Bug, Warta árterülete
rozlewisko rzeki Raba – a Rába-folyó árterülete
rozlewnia [zakład produkcyjny lub jego dział, w
którym rozlewa się do naczyń produkty
płynne] – palackozóműhely; palackozó,
palacktöltő üzem
6009
rozlewnia wody mineralnej – ásványvíz
palackozó üzem
rozlewny, -a, -e [1. szeroko rozlany; 2. toczący
się wolno, bez pośpiechu] – ritka,
folyékony,
öntő,
kimért;
vontatott,
hosszadalmas, lassú
rozlewna rzeka – lassú vizű folyó; szabályozatlan
folyású folyó
rozleziony, -a, -e – szétmászott; szétomott,
foszladozott
rozleźć się — rozłazić się [1. pot. o wielu osobach,
zwierzętach: leząc, rozejść się powoli w
różne strony; 2. pot. rozedrzeć się, rozpaść
się na strzępy; 3. pot. o pieniądzach: zostać
roztrwonionym na rzeczy mało ważne] –
szétmászni; szétomlani, foszladozni
rozliczać z budżetem – elszámolni a
költségvetéssel
rozliczanie — rozliczenia – elszámolás, számadás
rozliczenia bezgotówke – készpénz nélküli
elszámolás
rozliczenia clearingowe – klíringelszámolás
rozliczenia dewizowe – devizaelszámolás
rozliczenia dwustronne – kétoldalú elszámolás
rozliczenia finansowe – pénzügyi elszámolás
rozliczenia gotówke – készpénzelszámolás
rozliczenia kompensacyjne – kompenzációs
elszámolás
rozliczenia krajowe – belföldi elszámolás
rozliczenia
międzybankowe
–
bankközi
elszámolás
rozliczenia międzynarodowe – nemzetközi
elszámolás
-
Wersja 01 01 2017
rozliczenia pieniężne – pénzelszámolás
rozliczenia wielostronne – sokoldalú elszámolás
rozliczenia welnodewizowe – szabaddevizás
elszámolás
rozliczenia wyniku – eredmény-elszámolás
rozliczenia
zużycia
materiału
–
anyagfelhasználási elszámolás
rozliczenie
[uregulowanie
wzajemnych
należności,
zobowiązań
między
przedsiębiorstwem
i
dostawcami,
dłużnikami
i
wierzycielami,
pracodawcami i pracownikami itp.] –
elszámolás, számadás
rozliczenie kosztów – költségelszámolás
rozliczenie roczne – (évi) zárszámadás
rozliczenie się – leszámolás (vkivel)
rozliczeniowy, -a, -e [1. dotyczący rozliczenia –
uregulowania wzajemnych należności;
2. dotyczący rozliczenia – podsumowania
czyjejś działalności lub postawy] –
elszámolási, számadási
rozliczność – változatosság, sokféleség
rozliczny, -a, -e [zob. rozmaity, różnorodny,
różnoraki, różnolity, różny, wieloraki,
przeróżny,
liczny,
mnogi,
różnego
rodzaju] – különböző, különféle, sokféle,
többféle, mindenféle; változatos
rozliczyć — rozliczać [1. załatwić z kimś sprawy
finansowe;
2. podsumować
czyjąś
działalność,
pociągnąć
kogoś
do
odpowiedzialności za coś] – elszámolni;
(átv.) leszámolni
rozliczyć a. rozliczać koszty – költségeket
elszámolni
rozliczyć się — rozliczać się [1. uregulować z
kimś sprawy finansowe; 2. podsumować
własne dokonania, postawy] – elszámolni,
leszámolni, számadást végezni
rozliczyć się z kim – elszámolni v. megcsinálja az
elszámolást vkivel
rozlokować — rozlokowywać [zob. 1. polokować,
ulokować, rozmieścić, porozmieszczać,
umieścić, rozłożyć, rozstawić, postawić,
popostawiać, poustawiać, uszeregować,
poutykać;
2.
rozkwaterować,
zakwaterować, zainstalować] – elhelyezni
rozlokować się [zob. ulokować się, umieścić się,
rozmieścić się, rozstawić się, rozgościć się,
urządzić się, rozłożyć się, wprowadzić się,
powprowadzać się, rozgospodarować się,
zagospodarować się, zamieszkać] –
elhelyezkedni, helyet találni
rozlokowanie – elhelyezés, elrendezés
rozlokowanie się – elhelyezkedés
rozlosować — rozlosowywać – kisorsolni,
szétosztani, sorsot húzni
6010
rozlosować bilety – jegyeket szétosztani
rozlosować fanty – zálogot kisorsolni
rozlosowanie – kisorsolás, sorshúzás
rozlutować — rozlutowywać [roztopić za
pomocą lutownicy spoiwo łączące metale]
– a forrasztást feloldani v. felbontani
rozlutować się — rozlutowywać się [ulec
rozlutowaniu] – a forrasztás enged v.
meglazul
rozluźnić (rozluźnię) — rozluźniać [1. uczynić coś
luźnym; 2. rozsunąć coś, co było ciasno
spięte; 3. uczynić kogoś swobodniejszym w
zachowaniu; 4. złagodzić wymagania;
5. osłabić więzy, kontakty między ludźmi]
–
lazítani,
meglazítani,
kitágítani;
lankasztani, elernyeszteni, legyengíteni
rozluźnić się — rozluźniać się [1. stać się
luźnym; też: stać się mniej zatłoczonym;
2. stać się mniej napiętym, słabiej
przymocowanym; 3. stać się swobodnym
w zachowaniu; 4. stać się mniej
rygorystycznym;
5. o
więziach,
kontaktach między ludźmi: stracić na
intensywności] – lazulni, meglazulni,
kitágulni; elernyedni, ellankadni, elhagyja
magát, legyöngülni; lazítani
rozluźnienie a. rozluźnianie [brak skrępowania
rygorami]
–
meglazítás,
kitágítás;
lankadtság, ernyedtség, lazulás; lazaság
rozluźnienie dyscypliny – a fegyelem lanyhulása,
meglazulása
rozładować — rozładowywać [1. pozbawić coś
ładunku;
2. pozbawić
akumulator,
przewodnik, elektroskop, kondensator itp.
ładunku elektrycznego; 3. złagodzić lub
rozwiązać trudną lub
konfliktową
sytuację; 4. dać upust popędom, emocjom,
zwykle negatywnym] – (np. samochód)
kirakni (hajót, teherkocsit), lerakni; (vill)
kisülni, kisütni
rozładować atmosferę – (átv.) enyhíteni a légkört;
csökkenteni a feszültséget
rozładować broń [usunąć naboje z broni] –
fegyvert üríteni
rozładować napięcie – feloldani a feszültséget
rozładować wagon – vagonból kirakodni; vagont
kirakodni
rozładować się — rozładowywać się [1. o
przewodniku,
elektroskopie,
kondensatorze itp.: zostać pozbawionym
ładunku elektrycznego; 2. o napięciu lub
trudnej albo konfliktowej sytuacji:
zaniknąć;
3. dać
upust
popędom,
emocjom, zwykle negatywnym] – kisülni;
kirakodni; eltűnni; lemerülni (elem)
rozładował się akumulator – lemerült az
akkumlátor
-
Wersja 01 01 2017
rozładowanie – kirakodás; (vill) kisülés
rozładunek [opróżnianie czegoś z ładunku] –
kirakodás, kirakás
rozładunkowy, -a, -e; rozładowczy, -a, -e –
kirakodási, kirakási, kirakodó
rozłajdaczyć – kicsapongani, zülleni
rozłajdaczyć się [pot. stać się łajdakiem, hulaką]
– kicsapongóvá válni; elzüllenni
rozłakomić – csábítani, vágyat kelteni; étvágyat
csinálni
rozłakomić kogo – csábítani vkit, felkelteni vkinek
a vágyát
rozłakomić się — rozłakamiać się [stać się
chciwym czegoś] – erősen vágyni, kívánni
rozłakomić się na co – erősen vágyakozni vmire
rozłam [podział, zwykle na dwa przeciwstawne
obozy] – szakadás, hasadás, széthúzás
rozłam w łonie partii – pártszakadás v. hasadás
rozłam w partii – pártszakadás, szakadás a pártban
rozłamać — rozłamywać [łamiąc, podzielić coś
na części; też: zniszczyć coś przez
złamanie] – eltörni, széttörni, kettétörni,
több részre tördelni; hasítani, szakítani
rozłamać się — rozłamywać się [1. stać się
rozłamanym; 2. utracić jedność] – eltörni;
hasadni, szakadni
rozłamanie – törés, szakadás
rozłamowiec
[środ.
osoba
dążąca
do
wprowadzenia rozłamu wewnątrz jakiejś
partii politycznej, organizacji; też: członek
stronnictwa
utworzonego
wskutek
rozłamu] – szakadár
rozłamowy, -a, -e – (pol) bomlasztó, szakadásra
irányuló, egységbontó
rozłamowa działalność – bomlaszó v. egységbontó
tevékenység
rozłazić się [zob. rozleźć się] – szétmászni;
szétomlani, foszladozni
rozłączenie,
rozłączanie
[rozłąka]
–
szétkapcsolás, szétválasztás
rozłącznik – (vill) kikapcsoló
rozłącznik izolacyjny – izolációs kapcsoló
rozłączny, -a, -e [1. oddzielny; 2. dający się
rozłączyć] – elválasztható; (gram) választó
rozłączyć — rozłączać [1. rozdzielić coś
połączonego; 2. oddzielić osoby będące
razem; 3. przerwać łączność telefoniczną]
– szétkapcsolni, kikapcsolni, elválasztani
rozłączyć kogoś – szétkapcsolni vkit
rozłączyć się — rozłączać się [1. o elementach
połączonych: ulec rozłączeniu; 2. rozstać
się z kimś lub czymś; 3. przerwać łączność
telefoniczną] – megválni, szétkapcsolódni,
kikapcsolódni, elválasztódni, elszakadni,
szétszakadni, megszakadni; elválni vkitől
rozłączyć się z kim – elválni, különválni vkitől
6011
rozłąka [stan, w jakim pozostają ludzie oddaleni
od siebie lub od czegoś] – válás, elválás,
elbúcsúzás, elszakadás; különélés
rozłogi (ang. stolons, łac. stolones) [wydłużone
pędy roślin płożące się pod powierzchnią
ziemi lub tuż nad nią]; rozłogi pędowe –
inda
rozłogowy, -a, -e – térségi, nyílt területű
rozłościć
(rozłoszczę)
–
megharagítani,
felbosszantani
rozłościć się – megharagudni
rozłościć się na dobre – alaposan felgerjedni,
feldühödni
rozłościć sie na kogoś – megharagudni vkire
rozłożenie – elhelyezés, szétrakás; felbontás
rozłożyć — rozkładać [1. rozprostować coś
złożonego; też: położyć na czymś,
rozpościerając; 2. w odniesieniu do wielu
przedmiotów, rzadziej osób: położyć jeden
obok drugiego lub w wielu miejscach;
3. podzielić coś na odcinki, na etapy
następujące po sobie kolejno; 4. podzielić
coś na części; 5. wyodrębnić z całości
elementy
składowe,
np.
metodą
chemiczną; 6. walcząc, przewrócić kogoś
na ziemię; 7. pot. zniszczyć kogoś
materialnie lub moralnie; 8. pot. podziałać
niszcząco,
demoralizująco;
9. pot.
spowodować
fiasko
czegoś;
10. spowodować zgnicie czegoś] – kirakni,
szétrakni, kiteríteni; szétteríteni; felbontani,
felbomlasztani, szétosztani; felosztani
rozłożyć
liczbę
na
czynniki
pierwsze
[przedstawić liczbę w postaci iloczynu
liczb pierwszych] – számot felbontani
prímtényezők szorzatára
rozłożyć mapę – térképet szétteríteni
rozłożyć na części – részekre bontani v. osztani
rozłożyć obóz – tábort verni
rozłożyć ręce a. ramiona – széttárja a karjait
rozłożyć towary – árut kirakni, kirakodni
rozłożyć zapłatę na raty – fizetést részletekre
osztani
rozłożyć się — rozkładać się [1. przybrać
pozycję leżącą; 2. w odniesieniu do grupy
osób: zająć teren, pomieszczenie, kwaterę;
3. rozpostrzeć się szeroko; 4. zostać
podzielonym na odcinki, na etapy; 5. ulec
podziałowi
na
części
składowe;
6. rozkładać się: o państwach, rządach:
tracić swą dawną strukturę i wpływy;
7. pot. podupaść materialnie lub moralnie;
8. pot.
Zachorować;
9. pot.
doznać
niepowodzenia; 10. pot. upaść nagle; 11. o
różnego
rodzaju
substancjach
organicznych, ciałach stałych lub ciekłych:
zgnić] – oszlani, feloszlani; (chem)
-
Wersja 01 01 2017
felbomlani;
szétbomlani;
szétesni;
széthullani
(széthullik);
szétmenni
(szétmegy); szétzülleni
rozłożyć się na wersalce – elterpeszkedik a
rekamién
rozłożyście, rozłożystość – terjedelem, kiterjedés,
nagy terjedelmű
rozłożysty, -a, -e [szeroko rozpostarty] –
terjedelmes, kiterjedt; terebélyes; ágas,
bokros
rozłożyste rogi jelenia – a szarvas ágas agancsa
rozłóg [1. rozległy obszar; 2. u niektórych roślin:
pęd boczny płożący się po ziemi lub pęd
podziemny mający zdolność wypuszczania
korzeni] – térség, nyílt terület, mező, szabad
térség; (növ.) sziklevél; kúszóinda, inda
rozłup – (növ.) tengeri kapor (dendrophyllea)
rozłupać — rozłupywać [uderzając mocno,
rozbić coś twardego; też: łamiąc,
pozbawić coś twardej skorupy] –
hasogatni, széthasítani, széttörni, feltörni,
szétrepeszteni; szétforgácsolni
rozłupać a rozłupywać na dwoje a. na dwie
części – kettéhasítani
rozłupać się — rozłupywać się [pęknąć wzdłuż
albo na kilka części] – széthasadani;
repedni, megrepedni, szétrepedni; felhasadni;
szétforgácsolódni
rozłupanie – hasadék, repesz, repedés
rozmach [1. impet, zamach, z jakim zostaje
wykonany jakiś ruch; też: ruch wykonany
zamaszyście;
2. dynamika,
śmiałość
cechujące
jakieś
działanie,
czyjąś
działalność lub czyjeś dzieła] – lendület
rozmachać się, rozmachnąć się — rozmachiwać
się [machając ręką, rękami, uzyskać siłę
rzutu; też: wykonać jakiś ruch z impetem]
– lendületbe jönni
rozmachiwać – lengetni, integetni
rozmaczać (zob. rozmoczyć) – szétáztatni,
megpuhítani
rozmagnesować — rozmagnesowywać [zob.
odmagnesować] [pozbawić jakieś ciało
właściwości magnetycznych] – delejíteni,
mágnesességtől megfosztani
rozmagnesować się — rozmagnesowywać się
[stracić właściwości magnetyczne] –
delejeződni; elveszti mágnesességét
rozmaicie – különféleképpen, különbözőképpen,
eltérő módon
rozmaitości [różne rzeczy, sprawy, wiadomości]
– apróságok, vegyes hírek, vegyes darabok;
különböző dolgok, hírek; (táj) vegyes
felvágott
rozmaitości literackie – irodalmi apróságok
rozmaitość
–
különbözőség,
sokféleség,
változatosság, tarkaság
6012
rozmaity, -a, -e [odznaczający się wielością i
odmiennością kształtów, barw, postaci
itp.] – különböző, különféle, mindenféle,
sokféle, változatos
rozmakać [zob. rozmoknąć] – megázni, átázni,
szétázni
rozmamłać (rozmamłam v., rozmamłę; rozmamła
v., rozmamłe) – feldúlni, rendetlenné tenni
rozmamłać się – magárahányja a ruhát
rozmamłanie, rozmemłanie [1. pot. zaniedbany
wygląd; 2. pot. brak energii, ospałość] –
rendetlen kinézet; (átv.) lassúság, energia
hiánya
rozmamłany, -a, -e rozmemłany, -a, -e [1. pot.
ubrany niedbale, niekompletnie; 2. pot.
porozpinany, zmięty; 3. pot. zostawiony w
nieładzie; 4. pot. pozbawiony energii,
poddający się losowi; też: bez wyrazu,
nudny] – slampos, rendetlen kinézetű;
rendetlen feldúlt
rozmarszczyć, rozmarszczać – kisimítani
rozmarszczyć czoła – kisimítja homlokán a
ráncokat; abbahagyja az aggódást
rozmarszczyć się – kisímulni
rozmarudzić się – gyengélkedni, beteges lesz,
kényeskeni
rozmaryn [1. wiecznie zielony krzew o białych
lub niebieskawych kwiatach i skórzastych,
wonnych liściach, rosnący w krajach
śródziemnomorskich; 2. przyprawa ze
sproszkowanych liści tego krzewu; 3. Jak
ruta u ludu prostego, tak rozmaryn u
szlachty i mieszczan był troskliwie przez
młode panny pielęgnowany na dzień
ślubu, do którego uplatano zeń koronę. O
rozmarynie i rucie lud śpiewa dotąd w
starych pieśniach weselnych.] – rozmaring
(Rosmarinus officinalis) [egy fűszer- és
gyógynövény]
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)
Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)
[gatunek krzewu, należący do rodziny
jasnotowatych
(Lamiaceae
Lindl.).
Występuje w stanie dzikim w rejonie
Morza Śródziemnego: Azory, Madera,
Wyspy Kanaryjskie, Algieria, Maroko,
Tunezja,
Cypr,
Turcja,
dawna
Jugosławia, Grecja, Włochy, Francja,
Portugalia, Hiszpania. Jest uprawiany w
-
Wersja 01 01 2017
wielu krajach świata.] – rozmaring
(Rosmarinus officinalis) [egy fűszer- és
gyógynövény. Dél-Európában honos, de
nálunk is újra kedvelt. A kámforra
emlékeztető keserű, aromás fűszert az
örökzöld bokor leveleiből (rosmarini folium)
kapjuk.]
rozmarynowy, -a, -e – rozmaringos
rozmarzanie1 — rozmarzenie [stan błogiego
marzenia] – elandalítás
rozmarzanie2 – elolvadás, megolvadás
rozmarzanie się – elandalodás
rozmarznąć — rozmarzać [wrócić do stanu
przed zamrożeniem, zamarznięciem] –
kiolvadni, felolvadni, felengedni
rozmarzony, -a, -e [taki, który się rozmarzył;
też: świadczący o czyimś rozmarzeniu] –
álmodozó, andalgó, ábrándozó
rozmarzyć — rozmarzać [wprawić w stan
marzenia] – elábrándozni
rozmarzyć się — rozmarzać się [dać się ponieść
wyobraźni, marzeniom] – átadja magát az
álmodozásnak
rozmasować
—
rozmasowywać
[poddać
masażowi] – megmasszírozni, masszázst
csinálni
rozmawiać [z + =E.; o + =H.] – beszélni,
beszélgetni, társalogni, csevegni
rozmawiać na migi – kézzel-lábbal beszélni;
mutogatni; jelekkel beszélni; jelbeszéddel
érteti meg magát
rozmawiać na temat + B. – beszélgetni vről
rozmawiać o dziecach – beszélgetni a gyerekekről
rozmawiać z kimś – beszélgetni, társalogni vkivel
rozmawiać z kimś przez telefon – telefonon beszél
vkivel
rozmawiać z sobą – egymással beszélgetnek
rozmawiać z swoich – az otthoniakról v. saját
dolgairól beszél
rozmawiać z towarzyszem – (dawno) beszélget az
elvtárssal
rozmawiać z życiem – élénken beszélgetni
rozmawiamy – beszélgetünk
rozmawiaj! – beszélgess!, társalogj!
rozmawiajmy! – beszélgessünk!
rozmawiam po polsku – lengyelül beszélgetek
rozmawiał wyłącznie ze mną – kizárólag velem
beszélt
rozmawiał ze mną od niechcenia – kelletlenül
beszélt velem
rozmaz [kropla krwi, wydaliny lub wydzieliny
jakiegoś narządu, rozprowadzona na
płytce szklanej w celu wykonania badania
mikroskopowego] – kenet (mikroszkópikus
vizsgálathoz)
6013
rozmazać (rozmaże) — rozmazywać [1. mażąc,
rozprowadzić,
rozetrzeć
coś;
2. spowodować utratę ostrości barw,
konturów, kształtów] – szétmázolni,
szétkenni, elmázolni; (átv.) hosszasan
beszélni
rozmazać się — rozmazywać się [1. stać się
rozmazanym,
roztartym;
2. stracić
wyraźne kontury, kształty; 3. pot. zacząć
płakać, użalać się nad sobą] –
szétmázolódni, szétkenődni
rozmazanie [pot. stan psychiczny polegający na
łatwym uleganiu nastrojom wzruszenia,
żalu, przygnębienia] – elkenődés
rozmazany, -a, -e [pot. płaczący z powodu
przesadnego wzruszenia lub rozżalający
się nad sobą] – szétkenődött, szétmázolt
rozmącić – összekavarni, felkavarni
rozmącić jajka – tojásokat összekavarni
rozmącić z mlekiem – tejjel összekeverni
rozmiar [1. wielkość czegoś materialnego,
rozpatrywanego pod względem długości,
szerokości i wysokości lub głębokości;
2. znaczenie, zakres, stopień nasilenia
zjawiska, stanu itp.; 3. jedna z przyjętych
w handlu wielkości odzieży lub obuwia] –
méret, nagyság; terjedelem
rozmiar
(ubrania)
[nadaje
specyfikację
rozmiaru wytworzonych lub w Polowie
gotowych ubrań. Wymiary są podane w
centymetrach dla długości, szerokości i
obwodu konkretnych części odzieży. Jest
ważne, aby dostawcy utrzymywali
rozpoznawalne rozmiary, zwłaszcza w
przemyśle produkcyjnym, gdzie jest on
stosowany standardowo.] – méretjelölés [A
ruhadarab méretére jellemző betű, szám vagy
számcsoport, esetleg ábrával is kiegészítve,
amit minden egyes ruhadarabon el kell
helyezni. Az adatok a testmagasságot, a
derékbőséget, a mellbőséget, ingeknél a
nyakbőséget
jelentik.
A
magyar
méretjelölésnél a számok centimétert,
külföldi gyártmányoknál esetleg hüvelyket
jelentenek. Egyes termékeknél betűkkel
jellemzik, hogy a ruhadarab kis (S), közepes
(M), nagy (L), vagy különösen nagy (XL,
XXL) méretű. Az egyes nagyságjelölésekhez
tartozó szerkesztési méretek országonként,
sőt gyártónként is különbözhetnek. Lásd
még: méretek, mérettáblázat, nagyságjelző.]
rozmiar pasuje komuś – megfelel v. passzol a
méret
rozmiar szkody a. strat – kár mértéke
rozmiary – méretek, mértékek
rozmiary dochodu narodowego – nemzeti
jövedelem nagysága
rozmiary inwestycji – beruházás mérete
-
Wersja 01 01 2017
rozmiary konsumpcji na głowę – egy főre eső
fogyasztás nagysága
rozmiary wyrobów odzieżowych, zakres [system
oznakowania
rozmiarów
odzieży
numerami zgodnie z wymiarami różnych
rodzajów sylwetek oraz przedziałów
między nimi. Przedziały te SA ustalane
następująco: 3 cm dla wysokości sylwetki;
2 cm dla obwodu klatki piersiowej; , 2 cm
dla obwodu bioder; 2 cm dla obwodu talii.
Porównaj rozmiar odzieży.] – méretsorozat
[A
ruhadarabok
fő
méreteinek
a
mérettáblázatban rögzített változása a
testméretek alapján. Például a férfi és női
normál
testtípusra
vonatkozólag
a
testmagasságot 6 cm-enként, a mell-, derékés csípőkerületet 4 cm- enként, férfiingeknél
a nyakkerületet 1 cm-enként kell megadni.]
rozmiażdżyć — rozmiażdżać [pokruszyć, potłuc
coś na miazgę] – szétnyomni, széttaposni
rozmieciony, -a, -e – elsöpört, szétsöpört
rozmienić — rozmieniać [wymienić większe
banknoty lub monety na drobniejsze] –
felváltani, kicserélni
rozmienić banknot – bankjegyet felváltani
rozmienić na drobne – aprópénzre váltani,
felváltani
rozmienić a. rozmieniać pieniądze – pénzt
felváltani
rozmieniać się na drobne – aprópénzre váltja
tehetségét
rozmierzyć — rozmierzać – kimérni, kiszámítani
rozmieszać [zmieszać coś z czymś, uzyskując
jednolitą masę lub jednolity roztwór] –
megkeverni,
elkeverni,
kavargatni
kevergetni, összekeverni
rozmieszczenie [występowanie w przestrzeni] –
elhelyezés, széthelyezés, szétrakás, felállítás
rozmieścić (rozmieszczę) — rozmieszczać
[ulokować w różnych miejscach kogoś lub
coś] – felállítani, széthelyezni, szétrakni,
elhelyezni
rozmieścić się — rozmieszczać się [o grupie
osób: zająć miejsce, pomieszczenie] –
elterülni, széthelyeződni
rozmieść (rozmiotę, rozmiecie) — rozmiatać
[1. rozrzucić, rozproszyć coś sypkiego,
łatwo
przemieszczającego
się;
2. rozproszyć coś niematerialnego] –
szétverni,
szétdobni,
szétdobálni,
széjjelhányni; szétsöpörni
rozmieść śnieg – elsöpörni, szétsöpörni a havat
rozmiękczenie
[stan
tego,
co
zostało
rozmiękczone] – meglágyítás, megpuhítás;
(orv) lágyulás
rozmiękczenie
mózgu
–
agylágyulás
(encephalomalacia)
6014
rozmiękczyć
—
rozmiękczać
[1. uczynić
miękkim; 2. skłonić kogoś do ustępstw;
też: roztkliwić] – ellágyítani, elpuhítani
rozmiękczyć się — rozmiękczać się [stać się
rozmiękczonym] – ellágyulni, (átv.)
meghatódni, elérzékenyülni
rozmiękła glina lgnie do pałców – a meglágyult
agyag az ujjakhoz tapad
rozmiękły, -a, -e [taki, który nasiąkł wodą] –
megpuhult, puha
rozmięknąć — rozmiękać [stać się miękkim,
przesiąknąć wilgocią] – meglágyulni,
megpuhulni
rozmiękanie mózgu [martwica w określonym
obszarze mózgu] – (med.) agylágyulás
(Infarctus cerebri; Thrombosis cerebri;
encephalomalacia)
rozmiękniecie
–
meglágyulás,
lágyulás;
megpuhulás
rozmigotać się [1. zacząć świecić nierównym lub
przerywanym światłem; 2. zacząć się
mienić w wielu miejscach] – káprázni,
csillogni kezd, felragyogni
rozmiłować się — rozmiłowywać się [1. nabrać
wielkiego zamiłowania do czegoś; 2. daw.
bardzo mocno, namiętnie kogoś pokochać]
– szerelmes lesz; megkedvelni
rozmiłować się w czym – megkedvelni vmit;
beleszeretni vmibe
rozminąć się — rozmijać się [1. przejść,
przejechać obok siebie, zmierzając w
przeciwnych kierunkach; 2. nie spotkać
się, nie zejść się z kimś; 3. nie spełnić
czyichś planów, założeń, oczekiwań] – nem
ér el; nem talál ki; elkerülik egymást
rozminąć się z kim – kikerülik egymást
rozminąć się z prawdą – eltér az igazságtól
rozminować — rozminowywać [usunąć miny z
jakiegoś terenu] – aknát feklszedni;
aknamentesíteni
rozminować
a.
rozminowywać
coś
–
aknamentesíteni vmit; aknát felszedni
rozminowany teren – aknától megtisztított v.
aknamentesített terep
rozminowanie – aknátlanítás, aknamentesítés
rozmnażanie — rozmnożenie [wytwarzanie
nowych organizmów przez organizmy
rodzicielskie] – szaporítás, szaporodás
rozmnażanie, reprodukcja [proces biologiczny
polegający na wytwarzaniu nowych
osobników
tego
samego
gatunku
(osobników potomnych, potomstwa) przez
organizmy
rodzicielskie
(komórki
rodzicielskie, rodziców). Podstawowa
właściwość wszystkich organizmów leżąca
u podstawy procesu życia i umożliwiająca
trwanie
organizmów
żywych
oraz
-
Wersja 01 01 2017
kontynuację
gatunków.
Istotą
rozmnażania jest przekazanie potomstwu
własnych
genów.]
–
reprodukció;
szaporodás
rozmnażanie
bezpłciowe,
wegetatywne
[rozmnażanie odbywające się bez udziału
komórek
rozrodczych]
–
vegetatív
szaporítás (oltás, dugványozás); ivartalan
szaporodás
rozmnażanie
płciowe,
generatywne
[rozmnażanie, w którym nowy organizm
rozwija się z zapłodnionej komórki
jajowej] – generatív szaporítás (magvetés)
rozmnożenie bezpłciowe – ivartalan szaporodás
rozmnożenie chlebów – (átv.) kenyérszaporítás
rozmnożenie płciowe – ivari v. ivaros szaporodás
rozmnożenie przez odkład – dugványról való
szaporítás
rozmnażanie roślin – növényszaporítás
rozmnożenie wegetatywne – vegetatív szaporodás
rozmnożenie się – szaporodás
rozmnożenie się roślin – növényszaporodás
rozmnożyć — rozmnażać [1. powiększyć liczbę
czegoś; 2. spowodować rozrodzenie się
żywych organizmów] – (rozpleniać)
szaporítani;
elszaporítani;
sokszorozni,
növelni; (biol) burjánzani
rozmnażać roślinę przez kłącza – növényt
szaportani rizómáról
rozmnażać roślinę z nasion – növényt szaporítani
magról
rozmnożyć się — rozmnażać się [1. powiększyć
liczbę osobników własnego gatunku;
2. wystąpić w liczbie większej niż
poprzednio; 3. wydać potomstwo] –
szaporodni, megszaporodni, elszaporodni
rozmnażać się bezpłciowo – ivartalanul
szaporodni
rozmnażać się przez pączkowanie – bimbózással
szaporodni
rozmnażać się przez zarodniki – spórákkal
szaporodni
rozmnóżka
[1.
organ
wegetatywnego
rozmnażania roślin zarodnikowych i
nasiennych; 2. struktura mająca postać
grup lub pojedynczych komórek, służąca
do
rozmnażania
wegetatywnego,
wytwarzana przez rośliny zarodnikowe i
nasienne;
3.
organ
rozmnażania
wegetatywnego roślin zarodnikowych i
nasiennych. Rozmnóżki są specjalnymi
fragmentami plechy lub bulwkami
pędowymi. Mogą one powstawać na
rozłogach, brzegach liści lub na łodygach,
zwykle w kątach liści] – sejt, spóra
rozmnóżka liściowa – rügy
6015
rozmoczyć — rozmaczać [zmiękczyć coś, mocząc
w płynie] – szétáztatni, megpuhítani
rozmoczyć się — rozmaczać się [ulec
rozmoczeniu] – szétázni, megpuhulni
rozmodlenie, rozmodlenie się [stan, w jakim
znajduje się człowiek modlący się żarliwie]
– ájtatatosság, mély vallási áhitat
rozmodlony, -a, -e [taki, który się rozmodlił; też:
świadczący o rozmodleniu] – ájtatatos
rozmodlić się [pogrążyć się w żarliwej
modlitwie] – ájtatatoskodni
rozmokły, -a, -e [taki, który rozmókł] – (teljesen)
elázott
rozmoknąć — rozmakać [przesiąknąć wodą] –
megázni, átázni, szétázni
rozmontować — rozmontowywać [1. rozłożyć na
części; 2. zburzyć jakiś porządek] –
szétszerelni, szétszedni, leszerelni
rozmontowanie – szétszerelés
rozmotać — rozmotywać [rozplątać, rozwinąć
coś namotanego] – letekerni, lecsavarni,
legombolyítani, kibogozni, kibontani
rozmotać zawikłaną sprawę – bonyolult ügyet
megoldani
rozmotanie — rozmotywanie – kibontakozás,
tisztázódás
rozmowa [1. wzajemna wymiana myśli za
pomocą słów; 2. komunikacja werbalna,
dialog] – beszélgetés, beszéd, megbeszélés,
társalgás, beszélgetés tárgya; párbeszéd
rozmowa handlowa – kereskedelmi tárgyalás
rozmowa godzinna – egy órás beszélgetés
rozmowa informacyjna – tájékoztató beszélgetés
rozmowa lokalna – helyi beszélgetés
rozmowa miejscowa – helyi beszélgetés v. hívás
rozmowa
międzymiastowa;
rozmowa
zamiejscowa – távolsági beszélgetés;
interurbán beszélgetés
rozmowa na IRC-u [Internet Relay Chat] –
internetes csevegés, IRC
rozmowa na migi – jelbeszéd
rozmowa na odległość – távolsági beszélgetés
rozmowa opłacona przez odbierającego – (ang.
collect call, reverse charges call) a hívott fél
számlájára történő beszélgetés
rozmowa prywatna (określana także jako priv,
query) [jest to rozmowa pomiędzy dwoma
użytkownikami - tylko oni ją widzą i biorą
w niej udział.] – magánbeszélgetés
rozmowa przy okrągłym stole – kerekasztalbeszélgetés
rozmowa rekrutacyjna – tájékoztató v. felvételi
beszélgetés
rozmowa służbowa [] – (ang. business call)
hivatalos beszélgetés
-
Wersja 01 01 2017
rozmowa telefoniczna – telefonbeszélgetés
rozmowa utyka na tym – a beszélgetés v. vita
azon akadt meg v. feneklett meg
rozmowa w cztery oczy – négyszemközti
megbeszélés
rozmowa w studio – stúdióbeszélgetés
rozmowa w takim stylu – ilyen modorban
folytatott beszélgetés
rozmowa wstępna – felvételi beszélgetés
rozmowa z przywołaniem [rozmowa telefoniczna
z osobą, która została imiennie wezwana
do aparatu w urzędzie pocztowym na
polecenie osoby zamawiającej rozmowę
międzymiastową] – telefonbeszélgetés
felhívással
rozmowa zagraniczna – külföldi beszélgetés
rozmowa zakulała – (átv.) a beszéd sántikál
rozmowa zamiejscowa [zob. telefon zamiejscowy]
– távolsági beszélgetés; vidéki telefon,
távhívás; interurbán hívás
rozmowa się nie klei – a beszélgetés nehezen
indul, akadozik v. vontatottan halad
rozmowa się spłyciła – a társalgás ellaposodott
rozmownica – társalgó, fogadószoba, beszélő
(helyiség)
rozmowność – bőbeszédűség
rozmowny, -a, -e [chętny do rozmowy] –
beszédes; fecsegő, bőbeszédű, szószátyár
rozmowy [oficjalne dyskusje prowadzące do
załatwienia czegoś] – beszédek; hivatalos
diszkussziók, viták, eszmecserék
rozmowy na najwyższym szczeblu – legfelsőbb
szintű tárgyalás
rozmowy pokojowe – béketárgyalások
rozmowy a. rokowania zostały przerwane –
megszakadtak a tárgyalások
rozmowy tajne – zárt tárgyalás; zártkörű
megbeszélés; titkos tárgyalások
rozmowy toczą się pomyślnie – a tárgyalások jó
medernek folynak
rozmowy zamiejscowe, międzynarodowe –
távolsági beszélgetések
rozmówca, rozmowca – társalgó, beszélő, csevegő
ffi
rozmówczyni [kobieta rozmawiająca z kimś;
interlokutorka] – társalkodónő
rozmówić się [1. omówić z kimś jakąś sprawę;
2. rozprawić się
z kimś;
3. daw.
porozumieć się z kimś za pomocą słów] –
beszélni,
tárgyalni,
belejönni
a
beszélgetésbe, megbeszélni
rozmówić się po ludzku – emberségesen
megegezni, becsületesen megállapodni
rozmówić się z kim – társalogni, elbeszélgetni
vkivel
6016
rozmówka [rozmowa na błahy temat] – társalgás,
csevegés, beszélgetés
rozmówki [książeczka stanowiąca pomoc w
nauce
języka
obcego,
zawierająca
podstawowe dialogi, zwroty; też: dialogi
zawarte w tej książeczce] – társalgási
könyv, társalgási nyelvkönyv
rozmównica [1. w zakładach zamkniętych: pokój
przeznaczony do rozmawiania z osobami
odwiedzającymi; 2. kabina z aparatem
telefonicznym] – társalgó, társalgószoba;
telefonfülke
rozmrażalnia [pomieszczenie przystosowane do
rozmrażania
produktów]
–
(műsz)
fagytalanító helyiség
rozmrozić (rozmrożę) — rozmrażać [pozbawić
coś warstwy lodu, szronu] – fagyott dolgot
(meleg által) felolvasztani
rozmrozić a. rozmrażać lodówkę – kiengedni
(ételt),
kiolvasztani,
leolvasztani
a
hűtászekrényt v. hűtőgépet
rozmrozić a. rozmrażać w temperaturze
pokojowej
–
kiengedni
(vmit)
szobahőmérsékleten
rozmrozić się — rozmrażać się [ulec
rozmrożeniu] – felolvadni
rozmyć — rozmywać [1. o wodzie płynącej,
deszczu itp.: rozrzedzić i roznieść warstwy
ziemi, pokłady skalne itp.; 2. o wodzie:
usunąć coś przez zmycie; 3. spowodować
utratę wyrazistości] – elmosni, kimosni,
alámosni
rozmyć się — rozmywać się [1. ulec
rozpuszczeniu i rozniesieniu przez wodę;
2. ulec zniszczeniu przez wypłukanie;
3. stracić wyrazistość] – elmosódni,
kimosódni, alámosódni
rozmysł [daw. namysł, rozwaga] – meggondolás,
megfontolás
rozmyślać [rozważać coś w myśli] – megfontolni,
latolgatni,
mérlegelni;
gondolkodni,
elgondolkodni,
tépelődni,
töprengeni,
elmélkedni, átgondolni; tanakodni; tűnődni
rozmyślać nad czymś – gondolkodni, elmélkedni
vmin
rozmyślać o czym – elgondolkodni vmiről,
eltöprengeni vmin
rozmyślać sobie – meggondolni, megfontolni,
gondolkozni vmin
rozmyślanie [medytacja, refleksja] – tanakodás,
tépelődés,
töprengés;
gondolkodás,
elmélkedés, meditáció, reflexió
rozmyślić się — rozmyślać się [zmienić zdanie,
decyzję po namyśle] – meggondolja magát
rozmyślnie – szándékosan, tudatosan; előre
megfontoltan, előre megfontolt szándékkal
-
Wersja 01 01 2017
rozmyślny, -a, -e [nieprzypadkowy, umyślny] –
szándékos, tudatos; előre megfontolt
rozmyślne zbójstwo – szándékos, előre megfontolt
szándékkal elkövetett emberölés
roznamiętnić — roznamiętniać [1. wzbudzić w
kimś pociąg seksualny; 2. wzbudzić w
kimś namiętność ku komuś lub czemuś] –
felizgatni
roznamiętnić się — roznamiętniać się [1. poczuć
pociąg erotyczny do kogoś; 2. dać się
ponosić namiętnościom] – felizgulni;
szenvedéllyel űzni v. folytatni (vmit),
rajongani (vmiért)
roznamiętnić się do antyków – rajong az antik
dolgokért
roznamiętnienie – szenvedély, rajongás
roznamiętniony, -a, -e – szenvedélyes, rajongó
roznegliżować [rozebrać, pozbawić ubrania,
zdjąć ubranie] – kényelembe tenni
roznegliżować się [rozebrać się do bielizny; też:
rozebrać się do naga] – kényelembe teszi v.
helyezi magát
roznegliżowany, -a, -e [rozebrany do bielizny;
też: nagi] – kényelembe helyezett; csupasz,
meztelen, pőre, pucér
roznegliżowana dziewczyna – pucér lány
rozniecić — rozniecać [1. spowodować powstanie
ognia; 2. wywołać gwałtowne uczucia;
3. wywołać rozruchy lub poszerzyć ich
zasięg]
–
felgyújtani,
meggyújtani,
alágyújtani; szítani (tüzet); felszítani;
feléleszteni; (átv.) felizgatni
rozniecić bunt – lázadást szítani
rozniecić ogień – tüzet szítani; feléleszteni (tüzet);
tüzet rakni
rozniecić w kim nadzieję – reményt ébreszteni
vkiben
rozniecić waśnie – viszályt kelteni
rozniecić wojne – háborút kezdeni, kirobbantani
rozniecić się — rozniecać się [1. zapłonąć
płomieniem; 2. o uczuciach: przybrać na
sile w sposób niekontrolowany; 3. o
niepokojach społecznych: objąć nowe
tereny lub grupy społeczne] – fellobbanni,
ellenállhatatlan erőt érezni; új területeket v.
társadalmi csoportokat átfogni
roznieść (rozniosę, rozniesie) — roznosić
(roznoszę, roznosi) [1. nosząc, dostarczyć
coś w różne miejsca; 2. zniszczyć, rozbić
doszczętnie; 3. uczynić ogólnie znanym;
4. roznosić:
o
uczuciach,
stanach
psychicznych: przepełniać] – szétvinni,
kihordani,
széthurcolni,
széthordani;
szétosztani, körülhordani, körülhordozni;
(pogłoskę)
terjeszteni,
elterjeszteni,
híresztelni,
elhíresztelni,
szétkürtölni;
6017
szétzúzni,
széttörni,
elpusztítani,
megsemmisíteni
roznosi mnie – szétpukkadok
roznieść kawę – körülhordani a kávét; kinek-kinek
a helyére vinni a kávét
roznieść listy – kihordani a leveleket
roznieść towary – kihordani az árut
roznieść wieść – széthordani a hírt; híresztelni
roznieść się — roznosić się [1. o dźwiękach,
zapachach itp.: dotrzeć do wielu miejsc;
2. o wieściach, plotkach: rozpowszechnić
się] – elterjedni (hír), ismertté válni
roznosiciel [1. ten, kto trudni się roznoszeniem
czegoś;
2. ten,
kto
roznosi
lub
rozpowszechnia coś nieświadomie] –
kihordó, terjesztő ffi
roznosiciel gazet – lapkihordó
roznosiciel listów – levélkihordó
roznosiciel telegramów – táviratkihordó
roznosiciel wody – vízhordó
roznosicielka [listonoszka] – kihordó, terjesztő
lány v. nő
roznosić bajki – hamisat hordani
roznosić gazetę – újságot kihordani
roznosić listy – leveleket széthordani v. kézbesíteni
roznosić napitki – körülhordozza a frissítő italokat
roznosić plotki – pletykát v. pletykákat terjeszteni;
pletykálni, pletykálkodni; pletykázni
roznosić pogłoski – híreket terjeszteni v.
elterjeszteni; híreket szélnek ereszteni
roznosić telegram – táviratot kézbesíteni v.
kikézbesíteni; táviratot kihordani
roznoszenie – terjesztés, kihordás; széthurcolás
roznoszenie listów – levélkihordás v. kézbesítés
roznóżka – (áll) gyökérlábú
roznygusować się – ellustulni, tétlenkedni
rozochocić [wprawić w dobry humor; też:
wzbudzić w kimś zapał do czegoś] –
felvidámítani, felvidítani, felderíteni
rozochocić się [nabrać ochoty do czegoś] –
felderülni, felvidulni; kedve támad
rozochocony, a, -e [taki, który się rozochocił; też:
będący objawem czyjegoś rozochocenia] –
felvidult, vidám
rozognić — rozogniać [1. silnie rozpalić,
rozgrzać; 2. nadać nienaturalny wygląd,
mocno zarumienić; 3. wywołać gwałtowne
emocje; 4. uczynić kłótnię, spór itp.
bardziej intensywnymi] – belázasítani;
(átv.) felszítani, felizgatni
rozognić ranę – sebet belázasítani
rozognić się — rozogniać się [1. rozpalić się,
rozgrzać się; 2. przybrać nienaturalny
wygląd; też o twarzy: zaczerwienić się;
3. ujawnić silne emocje; 4. o kłótni, sporze
-
Wersja 01 01 2017
itp.: przybrać na sile] – meggyulladni,
fellángolni, fellobbanni; (átv.) nekihevülni,
tűzbe jönni
rozognienie – égés, gyulladás, izzás, felgyúlás
rozogniony [będący objawem czyjejś gorączki
lub czyjegoś podniecenia] – belázasodott;
nekihevült, felhevült
rozorać (rozorze) — rozorywać [1. orząc,
przygotować
ziemię
pod
zasiew;
2. rozgarnąć
coś,
zryć,
powodując
powstawanie bruzd; 3. uszkodzić ciało
czymś ostrym] – szántani, széjjelszántani,
ekével elválasztani
rozpacz [uczucie bezsilności spowodowane
zwątpieniem w coś lub nieszczęściem] –
kétségbeesés, elkeseredés; vigasztalanság;
reménytelenség, reményvesztettség
rozpacz mnie ogarnia – kétségbeesés fog el
rozpacz mnie przejmuje – elfog a kétségbeesés
rozpaczać [być pogrążonym w rozpaczy] –
kétségbeesni,
elkeseredni,
keseregni,
reményét veszti
rozpaczanie – kesergés
rozpaczliwie – kétségbeesetten; kétségbeejtően
rozpaczliwość [1. (matematyka) bezsilność; 2.
dramatyczność, dramatyzm, tragizm; 3.
beznadziejność,
krytyczność,
bezwyjściowość]– kétségbeesés; vminek
siralmas, kétségbeejtő állapota
rozpaczliwy, -a, -e [1. wyrażający czyjąś
rozpacz; 2. niekorzystny, beznadziejny;
3. odznaczający się wielkim natężeniem] –
kétségbeesett; velőtrázó; (beznadziejny)
kétségbeejtő
rozpaczliwe położenie – kétségbeejtő helyzet
rozpaczliwy krok – kétségbeesett lépés
rozpaczliwy krzyk – kétségbeesett kiáltás;
velőtrázó sikoly
rozpaczliwy stan chorego – a beteg kétségbeejtő
állapota
rozpad [1. rozpadnięcie się czegoś na części;
2. rozkład, upadek jakiegoś systemu,
układu, związku; 3. rozpadanie się
substancji
organicznych
wskutek
działania bakterii; 4. rozkład związków
lub
pierwiastków
chemicznych
na
składniki prostsze] – szétesés, bukás,
szétbomlás, széthullás
rozpad atomu – atommaghasadás
rozpad Cesarstwa Rzymskiego – a római
császárság bukása
rozpad ekonomiczny – gazdasági szétesés
rozpadać się, rozpaść się [o opadach
atmosferycznych: zacząć padać ciągle lub
obficie] – esni kezd; omlik; szétbomlani;
szétmenni; töredezni
6018
rozpadający
się
[zob.
rozklekotany,
zdezelowany] – omladozó
rozpadanie się — rozpadnięcie się – szétesés,
széthullás
rozpadlina [rozstęp, szczelina powstała w ziemi,
skale] – hasadék, repedés, szakadék
rozpadlina skalna – sziklahasadék
rozpadowy, -a, -e – szétesési, széthullási
rozpajać – részegessé válni
rozpakować
—
rozpakowywać
[1. zdjąć
opakowanie z czegoś; 2. opróżnić walizkę,
torbę itp., wyjmując przewożone w nich
rzeczy; 3. inform. odtworzyć pierwotną
postać danych umieszczonych na nośniku
w sposób oszczędzający zasoby pamięci] –
kicsomagolni,
szétcsomagolni,
kirakni,
kibontani
rozpakować walizkę – kicsomagolni a bőröndöt
rozpakować się — rozpakowywać się [wyjąć z
walizki, torby itp. swoje rzeczy po
podróży,
przeprowadzce
itp.]
–
kicsomagolódni; kicsomagolni; fesztelenül
érzi magát
rozpakowanie, rozpakowywanie – kicsomagolás,
kirakás
rozpalanie – felgyújtás, tüzesítés, meggyújtás
rozpalić
(rozpalę,
rozpali)
—
rozpalać
[1. spowodować, że coś zacznie się palić;
2. bardzo silnie rozgrzać; 3. nadać czemuś
blask; 4. pobudzić do działania; 5. uczynić
intensywnym
jakieś
uczucie]
–
meggyújtani; tüzet szítani v.
gyújtani;
megtüzesíteni; (w piecu) begyújtani, befűteni
rozpalić, rozpalać (kogoś) – lázba hozni (vkit)
rozpalić do czerwoności – izzásig hevíteni
rozpalić ogień – tüzet gyújtani, tüzet rakni,
meggyújtani a tüzet
rozpalić w piecu – begyújtja a kályhát
rozpalić się — rozpalać się [1. zapłonąć dużym
płomieniem; 2. nagrzać się bardzo silnie;
3. dostać dużej gorączki; 4. nabrać
intensywnej barwy czerwonej lub zacząć
intensywnie
błyszczeć;
5. stać
się
gwałtownym w przebiegu; 6. nabrać
intensywności]
–
meggyulladni,
begyulladni, tüzet fogni; tüzesedni; (átv.)
tűzbe jönni, fellelkesülni
rozpalić się do czego – (átv.) kedve kerekedik
vmire
rozpalony, -a, -e [mający gorączkę; też: będący
objawem
gorączki]
–
meggyulladt,
begyulladt, felhevített, megtüzesedett
rozpałka [1. rozpalenie ognia w piecu, w kuchni
itp.; 2. to, co służy do rozpalania ognia] –
befűtés, begyújtás; gyújtó fa, gyújtós, aprófa,
forgács
-
Wersja 01 01 2017
rozpamiętywać [roztrząsać coś w pamięci] –
elmélkedni,
szemlélődni,
tűnődni,
gondolkodni
rozpamiętywanie – elmélkedés, szemlélődés
rozpanoszyć się [1. zacząć okazywać swoją
przewagę, władzę nad innymi; 2. zacząć
postępować bezkarnie; 3. wystąpić w
dużej liczbie] – uraskodni, fontoskodni,
nagyképűsködni, páváskodni, „felvágni”;
(szerzyć
się)
eluralkodni,
elterjedni,
elharapódzik
rozpaplać [pot. rozgłosić coś, co powinno być
utrzymane w tajemnicy] – kifecsegni,
kilocsogni
rozpaplać się [pot. rozgadać się] – végnélküli
fecsegésbe kezdeni, locsogni, karattyolni
rozpaprać (rozpaprze) [1. pot. rozrzucić coś,
brudząc; 2. pot. rozpocząć jakąś pracę i
nie skończyć jej] – szétszórni, széttúrni;
szerteszéjjel
hagyja
a
munkát
(befejezetlenül)
rozparcelować — rozparcelowywać [dokonać
parcelacji] – feldarabolni; szétparcellázni,
felparcellázni
rozparcelowanie — rozparcelowywanie –
feldarabolás; szétparcellázás, felparcellázás
rozparty, -a, -e [wygodnie siedzący lub leżący] –
elterpeszkedett
rozeprzeć — rozpierać [naciskając od wewnątrz,
powiększyć objętość czegoś] – szétteríteni,
szétfeszíteni, szétnyomni, szétlökni, széttolni
rozeprzeć się — rozpierać się [usiąść lub stanąć,
zajmując zbyt dużo miejsca] – sok helyet
foglalni; elterpeszkedni
rozparzyć — rozparzać [1. bardzo mocno
ogrzać, często za pomocą pary wodnej;
2. przyzwyczaić do zbyt wielkiego ciepła] –
átmelegíteni, átgőzölni
rozparzyć się – átmelegedni, átgőzölődni
rozpasać [spowodować nadmierny rozrost
czegoś] – leövezni, leveszi az övet; rossz útra
térni; féktelenkedni
rozpasać się [wzmóc się nadmiernie] – leveszi az
övét;kirúg a hámból
rozpasanie [zanik norm moralnych] – tobzódás;
öv levetése, leövezés; féktelenné válás,
meglazulás, kirúgás a hámból; morális
normák felrúgása
rozpasanie obyczajów – az erkölcsök lazulása
rozpasany, -a, -e – féktelen; öv nélküli
rozpasjonować się – megkedvelni, nagyon
megkívánni
rozpasjonować się do sztuki – lelkesedni a
darabért (színműért); szerelmese a darabnak
rozpaskudzić — rozpaskudzać [1. pot. rozpocząć
jakąś pracę niedbale i nie skończyć jej;
2. pot. zdemoralizować przez zbytnią
6019
pobłażliwość]
–
undorítóvá
tenni;
bepiszkítani; gyulladásba hozni; szabadjára
engedni, elzülleszteni
rozpaskudzić ranę – sebet gyulladásba hozni
rozpaskudzić się — rozpaskudzać się [1. pot.
zdemoralizować się, rozpuścić się na
skutek czyjegoś zbytniego pobłażania;
2. pot. o ranie: zacząć ropieć] – undorítóvá
válni, elkoszosodni; gyulladásba jönni; (átv.)
elzülleni, rossz útra térni
rozpaść się1 (rozpadnie się) — rozpadać
się [1. rozdzielić się na części; 2. o
zjawiskach
abstrakcyjnych:
utracić
spójność; 3. o związkach między ludźmi:
zaniknąć; 4. o związkach i pierwiastkach
chemicznych: rozłożyć się na składniki
prostsze] – felbomlani, omlani, oszlani,
szétesni, széthullani; porladni, porlani
rozpaść się na dwoje – ketészakadni, kettéhullani,
két részre esni
rozpaść2 – felhízlani
rozpaść się2 – meghízni, meghasasodni
rozpatrywać pod wieloma względami – sok
szempontból megvizsgálni
rozpatrywanie – megvizsgálás, megfontolás,
megtekintés
rozpatrzenie – megszemlélés, megvizsgálás;
mérlegelés
rozpatrzyć,
rozpatrzeć
—
rozpatrywać
[rozważyć coś wnikliwie] – vizsgálni,
megvizsgálni; megtekinteni, szemügyre
venni, megnézni, megszemlélni; mustrálni
rozpatrzyć co – megszemlélni vmit
rozpatrzyć co na zimno – (átv.) hidegen
mérlegelni vmit
rozpatrzyć się, rozpatrzeć się — rozpatrywać się
[rozejrzeć się dla zorientowania się w
czymś] – körülnézni, tájékozódni
rozpatrzyć się w czym – körülnézni, tájékozódni
vmiben
rozpełznąć się — rozpełzać się [1. o zwierzętach:
pełznąc, rozleźć się w różne strony; 2. o
ludziach: rozejść się powoli w różne
strony; 3. rozpłynąć się, pokrywając jakąś
przestrzeń] – szétmászni; szélnek eredni
rozpęczniały, -a, -e [powiększony od wchłoniętej
wilgoci] – feldagadt, felduzzadt, megdagadt
rozpęcznieć [wydąć się, powiększyć się od
wchłoniętej wilgoci] – megduzzadni,
megdagadni, felpuffadni
rozpęd [nabranie szybkości w ruchu fizycznym
lub w jakimś działaniu] – nekifutás, iram,
lendület, nekiiramodás, nekirugaszkodás;
nekiszaladás; (ném. schwung) svung
rozpędowy, -a, -e – lendítőrozpędzenie – szétkergetés, szétzavarás, feloszlatás
-
Wersja 01 01 2017
rozpędzenie demonstracji – a tüntetés szétverése
rozpędzić — rozpędzać [1. zmusić do rozejścia
się lub rozbiegnięcia się; 2. nadać czemuś
znaczną
szybkość;
3. spowodować
ustąpienie negatywnych uczuć] – szétverni,
szétkergetni; feloszlatni
rozpędzić chorobę – meggátolni a betegség
kifejlődését v. terjedését
rozpędzić konie – megfuttatni a lovat
rozpędzić tłum – tömeget feloszlatni
rozpędzić się — rozpędzać się [1. nabrać
szybkości; 2. zapamiętać się w mówieniu,
robieniu czegoś, tracąc nad tym kontrolę]
–
nekirugaszkodni,
nekilendülni;
„nekidurálja magát”; nekiszaladni
rozpękły, -a, -e; rozpęknięty, -a, -e – széthasadt,
megrepedt, szétesett, szétpukkant
rozpęknąć — rozpękać – megrepeszteni,
széthasítani, szétpukkantani
rozpęknąć się — rozpękać się [1. pękając,
rozpaść się; 2. o sercu jako siedlisku uczuć
człowieka: ulec skrajnej rozpaczy] –
megrepedni, széthasadni, szétpukkanni
rozpęknięcie – szétesés, széthullás, hasadás,
repedés
rozpętać — rozpętywać [1. uwolnić z pęt;
2. wywołać gwałtowne objawy czegoś] –
kibontani, kibogozni, kioldani, leoldozni;
szabadjára engedni
rozpętać konia – leveszi a kölöcöt a ló lábáról
rozpętać wojnę – szabadjára engedi a háborút;
háborút kirobbantani
rozpętać się — rozpętywać się [1. uwolnić z pęt
samego siebie; 2. przybrać gwałtowny
przebieg] – kibontódni, kibogozódni;
kioldódni; szabadjára engedi magát, szabad
folyást enged magának; kiszabadulni
rozpętała się burza – kitört a vihar
rozpętała się burza i grzmi – kitört a vihar és zeng
az ág
rozpętały się namiętności – a szenvedélyek
felszabadultak v. szabad utat nyertek
rozpętanie – kioldozás, kibontás, kibogozás
rozpiąć (rozepnę, rozepnie) — rozpinać [1. odpiąć
coś zapiętego; 2. rozciągnąć na całą
szerokość lub długość] – kigombolni;
kikapcsolni,
kicsatolni;
kifeszíteni,
megfeszíteni, felfeszíteni
rozpiąć a. rozpinać guziki – kigombolni vmit
rozpiąć guziki koszuli – kigombolni az
inggombokat
rozpiąć na kryżu – keresztrefeszíteni
rozpiąć namiot – sátrat verni v. felállítani
rozpiąć parasol – kinyitni az ernyőt
rozpiąć płótno – vásznat készíteni
rozpiąć żagle – kifeszíteni a vitorlát
6020
rozpiąć się — rozpinać się [1. rozpiąć na sobie
odzież;
2. stać
się
rozpiętym;
3. rozpostrzeć się, rozciągnąć się] –
kigombolódni;
kifeszülni;
kinyitja,
kigombolja ruháját
rozpić — rozpijać [1. sprawić, żeby ktoś zaczął
nałogowo pić alkohol; 2. pot. wypić z kimś
butelkę alkoholu] – hozzászoktat az italhoz
v. a részegeskedéshez; elrészegesíteni
rozpić się — rozpijać się [zacząć nałogowo pić
alkohol] – hozzászokik az italhoz v.
részegeskedéshez; elrészegesedni
rozpieczętować — rozpieczętowywać [otworzyć,
zrywając pieczęć, znak fabryczny] –
pecsétet feltörni, felszakítani, letörni
rozpieczętować się — rozpieczętowywać się [ulec
rozpieczętowaniu] – a pecsét felnyílik,
letörik
rozpienić – (habosra) felverni; habbá verni; habbal
eltakarni
rozpierać [zob. rozeprzeć] – szétfeszíteni,
szétnyomni, szétlökni, széttolni
rozpieracz [drąg lub pręt żelazny do rozpierania
ruchomych części urządzeń i konstrukcji]
– (műsz) felduzzasztó, felszivattyúzó
rozpierać się [zob. rozeprzeć się] – elterpeszkedni,
elnyújtózkodni; büszkélkedni
rozpierać się w fotelu – szétterpeszkedni a fotelban
rozpierzchły, -a, -e; rozpierzchnięty, -a, -e
[1. taki, który się rozbiegł; 2. o myślach,
uczuciach: chaotyczny, rozproszony] –
szétfutott, szétszórt
rozpierzchnąć się — rozpierzchać się [1. rozbiec
się; 2. o myślach, uczuciach: ulec
rozproszeniu] – szétfutni, szétszóródni
rozpieczętowanie – pecsétfeltörés, a levél kinyitása
rozpiepzyć (zob. rozpiepzyć) – széttörni,
szétzúzni, szétrombolni, megsemmisíteni
rozpieprzyć — rozpieprzać [1. posp. uderzając,
rozbić, zniszczyć coś doszczętnie; 2. posp.
roznieść coś w różne miejsca; 3. posp.
wydać lekkomyślnie pieniądze] – széttörni,
szétzúzni, szétrombolni, megsemmisíteni
rozpiepzyć samochodu – autót széttörni ;
karambolozni
rozpieszczanie – elrontás, kényeztetés
rozpieszczenie – elkényeztetés
rozpieszczony,
-a,
-e
–
elkényeztetett,
agyonkényeztetett, kényeskedő; elpuhult,
nyűgös
rozpieszczone dziecko – elkényeztetett gyermek,
mama kedvence, kedvenc
rozpieścić (rozpieszczę) — rozpieszczać [zepsuć
zbytnim
pobłażaniem,
dogadzaniem
komuś] – elkényeztetni, elrontani, elkapatni,
agyonkényeztetni, agyonbecézni
rozpieszczać dziecko – elkényeztetni a gyereket
-
Wersja 01 01 2017
rozpieścić się — rozpieszczać się [stać się
kapryśnym wskutek dogadzania sobie] –
szeszélyeskedni;
elkényezteti
magát,
elpuhulni, elfinomulni
rozpięcie [miejsce, gdzie rozpina się odzież] –
feszítés,
fesztávolság,
ívtávolság;
kikapcsolás, szétkapcsolás; kigombolódás
rozpiętać – felbontani
rozpiętość [1. odległość między najdalszymi
krańcami czegoś rozpiętego, rozłożonego;
2. odległość między dwiema skrajnymi
wartościami przybieranymi przez coś] –
elnyújtottság, hosszúság, térköz, távköz;
távolság; szakadás; különbség, különbözet;
(ép) fesztáv, fesztávolság [a támaszok
(pillérek, falak, oszlopok) közötti távolság];
kilengés; kitérés; szélsőség
rozpietość cen – (ker) árkülönbözet, áringadozás,
árolló
rozpiętość kierowania [jest to liczba osób
podległych bezpośrednio kierownikowi w
danej organizacji] – a vezetői és a dolgozói
létszám különbsége
rozpiętość kursów – árfolyam-különbözet
rozpiętość mostu – hídnyílás
rozpiętość płac – bérkülönbség
rozpiętość przęsła [odległość między dwoma
najbliższymi
punktami
podparcia
elementu konstrukcji] – távolságkülönbség
rozpiętość skrzydeł – szárnyszélesség
rozpięty, -a, -e – (od rozpiąć) kigombolt; széttárt,
kiterjesztett; kifeszített, megfeszített
rozpięty na krzyżu – keresztrefeszített
rozpięty na krzyżu Jezus Chrystus – megfeszített
Jézus Krisztus
rozpięty płaszcz – kigombolt felöltő v. nagykabát
rozpiętymi zagłami – kifeszíett vitorlákkal
rozpijaczyć się [pot. rozpić się] – (közb) ivásra
adja a fejét; iszákossá, alkoholistává válni
rozpiłować — rozpiłowywać [piłując, rozciąć coś
na części] – szétfűrészelni, részreszelni,
szétforgácsolni
rozpiłować się — rozpiłowywać się [ulec
rozpiłowaniu]
–
szétfűrészelődni,
szétforgácsolódni
rozpinać [zob. rozpiąć] – kigombolni; kikapcsolni,
kicsatolni;
kifeszíteni,
megfeszíteni,
felfeszíteni
6021
rozpinać się [zob. rozpiąć się] – kigombolódni;
kifeszülni; kinyitja, kigombolja ruháját
rozpisać (rozpisze) — rozpisywać [1. zapisać
jakiś tekst ponownie, zwykle nadając mu
inną formę graficzną; 2. zapisując,
przydzielić coś komuś; 3. podać do ogólnej
wiadomości;
4. przepisać
wybrane
fragmenty tekstu, z których każdy
przeznaczony jest dla innej osoby lub
grupy osób] – kiírni; (több példányban)
leírni, lemásolni; (dawno) megállpítani,
kivetni; (dawno) kihírdetni, kidoboltatni,
közhírré tétetni
rozpisać ankietę na temat czego – körkérdést
küldeni szét vmely tárgykörrel kapcsolatban
rozpisać głosy – (több példányban) leírni a kottát,
megírni az egyes hangok partitúráját
rozpisać konkurs – pályázatot kiírni, pályázatot
hirdetni; versenyt kiírni, meghírdetni
rozpisać konkurs na stanowisko – pályázatot
kiírni egy állásra
rozpisać na orkiestrę – hangszerelni
rozpisać podatki – adót kivetni
rozpisać pospolite ruszenie – (írásbeli úton,
körlevéllel) általános mozgósítást elrendelni
rozpisać pożyczkę – kölcsönt kibocsátani
rozpisać role – kiírja a szerepeket
rozpisać wybory – választásokat kiírni v.
meghirdetni
rozpisać się — rozpisywać się [1. napisać
obszernie, szczegółowo; 2. nabrać wprawy
w pisaniu] – kiírásra v. kibocsátásra kerül;
részletesen leírni; hosszasan, nagy lendülettel
írni
rozpisanie – kiírás, részletes leírás, kihirdetés;
kibocsátás
rozpisanie konkursu – versenykiírás, pályázati
felhívás
rozpisanie państwowej pożyczki – államkölcsön
kibocsátása
rozpity, -a, -e – részegeskedő, részeg, (közb)
elázott
rozplakatować [rozlepić plakaty z zarządzeniem,
obwieszczeniem o czymś] – plakátokat,
hirdetményeket
szétragasztani,
szétfüggeszteni
rozplanować — rozplanowywać [1. sporządzić
plan rozmieszczenia czegoś; 2. ułożyć plan
czynności] – eltervezni, pontos tervet
készíteni, tervszerűen beosztani
rozplantować – szétültetni, növény helyét kijelölni;
kisimítani, kiegyengetni
rozplantować grunt – talajt kiegyengetni
rozplatać [zob. rozpleść] – kifonni, kibontani;
(átv.) elhíresztelni, kifecsegni
-
Wersja 01 01 2017
rozpląsać się – széttáncolni; ugrálni, szökkelni
kezd
rozplątać
(rozplącze)
—
rozplątywać
[1. rozsupłać coś, co było splątane;
2. uczynić zrozumiałym] – kibogozni,
kibontani, kioldozni; (átv.) kitisztázni,
megvilágítani
rozplątać się — rozplątywać się [1. uwolnić się z
tkanin, więzów, odzyskując swobodę
ruchów; 2. stać się prostym, zrozumiałym]
– kibogozódni; kibomlani (kibomlik)
rozplątanie – kioldozás kibontás; kitisztázás,
megvilágítás
rozpleciny (obrzęd ludowy) [1. zwane też
warkoczem to dawny obrzęd obchodzony
przez narzeczoną i druhny w ostatni
wieczór przed ślubem. Odpowiednikiem
rozplecin w domu przyszłego pana
młodego był wieczór kawalerski. 2.
zwyczaj rozplatania warkoczów pannie
młodej przed ślubem. O tym odwiecznym
polsko-słowiańskim zwyczaju znajduje się
cały obszerny rozdział w dziełku
„Obchody weselne” przez Pruskiego
(pseudonim Zygm. Glogera), Kraków,
1869 r. 3. Warkocze pojawiają się nie
tylko na dworach królewskich, ale i w
kulturze wiejskiej. Aż do końca XIX
wieku modne są tzw. rozpleciny, czyli
jeden
z
obrzędów
przedślubnych,
polegający na rytualnym rozpuszczeniu
warkocza przyszłej panny młodej.
Rozpleciny odbywały się najczęściej w
wieczór
przedślubny.
Rozczesania
warkocza dokonywał starszy drużba,
starosta weselny, a niekiedy pan młody.
Co ciekawe, przed rozplecinami druhny
czesały pannę młodą i w jeden z
zaplecionych warkoczy wkładały ciernie, a
w drugi – monety. Ciernie przeznaczone
były dla drużyny pana młodego, a monety
dla druhen i starościn. Po zapleceniu
warkoczy, matka panny młodej zakładała
jej na głowę wianek.] – (daw) copf, varkocs
készítés (az esküvő előtti este); hajfonás
Rozplenica
kosmata (rosplenica
kosmata,
piórkówka kosmata) (Pennisetum villosum) –
Tollborzfű (Pennisetum villosum) [A
Tollborzfű csomósan növő fűféle. Széthajló,
laza növekedésű, ezüstfehér hosszú toklászú
kalászával diszít.]
6022
Keleti
tollborzfű
(Pennisetum
alopecuriodes) [Viszonylag nagy bokrot
nevelő díszfű, mely leginkább különleges
virágzatával díszít. A sárgászöld vagy
vöröslő
virágzatokat
a
szárazvirágkötészetben is használják. Szoliterként
ültetve, napos fekvésben mutatja meg igazi
szépségét.
Levelei
ősszel
szépen
színesednek.]
rozplenić — rozpleniać [przyczynić się do
rozmnożenia się czegoś] – szaporítani,
megszaporítani, megsokasítani
rozplenić się — rozpleniać się [1. stać się
rozplenionym;
2. o
zjawiskach
negatywnych: przybrać na sile] –
szaporodni, megszaporodni, megsokasodni
rozpleść (rozplotę, rozplecie) — rozplatać
[rozpuścić, rozwinąć coś splecionego] –
kifonni, kibontani; (átv.) elhíresztelni,
kifecsegni
rozpleść się — rozplatać się [przestać być
splecionym] – összefont
rozplotkować [plotkując, rozgłosić coś] –
kipletykálni, szétkürtölni
rozplotkować się [zająć się powtarzaniem
plotek] – pletyka szárnyra kel
rozplotkowany, -a, -e [zajmujący się plotkami] –
kipletykált, szétkürtölt
rozpluskiwać – kilötyögtetni, kiönteni
rozpluskiwać się – kilötyögni, kiloccsanni,
kiömleni
rozpładniać
—
rozpłodnić,
rozpładzać,
rozpłodzić (rozpłodzę) – elszaporítani,
tenyészteni
rozpładniać się — rozpłodnić się, rozpłodzić się –
elszaporodni, elterjedni
rozpłakać się (rozpłacze się) [zacząć płakać] –
elsírja magát, sírva fakadni; sírva v.
könnyekre fakadni
rozpłaszać — rozpłoszyć – szétzavarni,
szétkergetni, megijeszteni
rozpłaszczać — rozpłaszczyć – szétlapítani,
szétkalapálni
-
-
Wersja 01 01 2017
rozpłaszczyć się — rozpłaszczać się [1. stać się
płaskim; 2. położyć się lub przylgnąć do
czegoś płasko] – szétlapulni
rozpłaszczyć się — rozpłaszczać się [pot. zdjąć
płaszcz, okrycie] – beteríteni
rozpłatać [tnąc, rozdzielić na części] – szétszelni,
szétvágni; felhasítani
rozpłatać rękę, ramię – szétvágja- v. összezúzza a
kezét, a karját
rozpłodek – sarj
rozpłodek nowej cywilizacji – új civilizáció sarja
rozpłodnik [zob. reproduktor] – tenyészállat
rozpłodowy, -a, -e; rozpłodny, -a, -e – tenyészrozpłodzenie – tenyésztés, szaporítás
rozpłodziciel – tenyésztő, szaporító
rozpłodzić (rozpłodzę) [uzyskać potomstwo
zwierząt hodowlanych] – elszaporítani,
tenyészteni
rozpłodzić się – elszaporodni, elterjedni
rozpłomienić — rozpłomieniać [1. sprawić, że
coś zapali się jasnym, dużym płomieniem;
2. rozjaśnić
płomieniami,
światłem;
3. wzbudzić zapał] – lángra gyújtani; (átv.)
fellelkesíteni, feltüzelni
rozpłomienić się — rozpłomieniać się [1. rozpalić
się jasnym, dużym płomieniem; 2. nabrać
światła, blasku; 3. unieść się zapałem] –
lángra gyulladni; fellelkesülni
rozpłomienienie – meggyulladás, lángbaborulás,
lángralobbanás
rozpłoszyć – szétzavarni, szétkergetni, megijeszteni
rozpłód [rozmnażanie zwierząt produkcyjnych
lub zarodowych w celu uzupełnienia stada
podstawowego] – szaporodás, tenyésztés,
szaporítás; szaporulat, ivadék, sarj
rozpłynąć się — rozpływać się [1. płynąc, udać
się w różne strony; 2. o płynach: rozlać się
szeroko, w różne strony; 3. przejść ze
stanu stałego w stan ciekły; 4. stracić
ostrość konturów; 5. rozpływać się:
wylewnie wyrażać swoje pozytywne
uczucia; 6. iron. o pieniądzach, towarach
itp.: zniknąć w niewyjaśniony sposób] –
szétúszni, elúszni; (o płynach) szétfolyni,
szétömleni; szétmenni; (roztopić się)
elolvadni,
felolvadni,
szétolvadni;
ömlengeni, áradozni, olvadozni (az örömtől,
a gyönyörtől); elterjedni, híre megy
rozpływać się nad czyją urodą – elolvad vkinek a
szépségétől
rozpływać się w pochwałach – olvadozni a sok
dicsérettől
rozpływać się (z radości) – átv. olvadozni (örömtől
v. gyönyörűségtől)
rozpływający się – szétfolyó
rozpływanie się – ömlengés
6023
rozpocząć — rozpoczynać [1. dać początek
czemuś; 2. znaleźć się na początku czegoś]
– kezdeni, elkezdeni, megkezdeni; indítani;
nekiindulni
rozpocząć atak – támadást kezdeni
rozpocząć atak na coś – támadást kezdeni v.
indítani vmi ellen
rozpocząć dochodzenie – nyomozást indítani v.
kezdeni
rozpocząć dyskusję (z kim) o czym v. nad czym –
vitába v. vitatkozásba bocsátkozni; vitára
kelni vkivel vmiről
rozpocząć
działalność
podlegającą
opodatkowaniu – adóköteles tevékenységet
kezdeni v. megkezdeni
rozpocząć kampanię wyborczą – választási
kampányt v. hadjáratot kezdeményezni
rozpocząć nad czym debaty – vitát kezdeni vmiről
rozpocząć ogień – (wojsk) tüzet nyitni
rozpocząć obrady nad czymś – megkezdeni a
tanácskozást vmiről
rozpocząć podróż – utazást kezdeni
rozpocząć tany – megkezdi a táncot, táncba kezd
rozpocząć walkę – elkezdeni a harcot; harcba
kezdeni
rozpoczął nowe życie – új életet kezdett
rozpocząć się — rozpoczynać się [wziąć początek
w czasie lub przestrzeni] – kezdődni,
elkezdődni,
megkezdődni;
elindulni
(folyamat)
rozpoczęcie – kezdet, kezdés, megkezdés; nyitás
rozpoczęcie gry od środka – középkezdés
rozpoczęcie od nowa a. na nowo – újrakezdés
rozpoczęcie rozmowy – beszélgetés kezdő; a
beszélgetés kezdete
rozpoczęcie się – kezdődés, megkezdődés
rozpoczęto drukowanie a. druk – nyomás alatt
van
rozpoczęty, -a, -e – megkezdett; elkezdett
rozpoczynąć – kezdeni, elkezdeni, megkezdeni
rozpocznę urządzanie mojego pokoju – elkezdem
a szobám berendezését
rozpoczynać się – elkezdődik, megkezdődik
rozpogodzenie [nastanie pięknej pogody po
okresie zachmurzenia, opadach]
–
felvidítás, felvidulás; (met) kiderülés, az idő
kiderülése, kitisztulása
rozpogodzić (rozpogodzę) ― rozpogadzać
[uczynić pogodnym, wesołym] – (átv.)
felvidítani, felderíteni, kideríteni
rozpogodzić czoło – felderíti arcát
rozpogodzić się (rozpogodzę się) ― rozpogadzać
się [1. o niebie: po okresie zachmurzenia,
deszczu stać się bezchmurnym; 2. przestać
być smutnym] – felvidulni; kiderülni
-
Wersja 01 01 2017
rozpoić (rozpoję) – leitatni, iszákossá tenni
rozpolitykować – feltüzelni a politizálásra
rozpolitykować się [z zapałem rozprawiać na
tematy
polityczne]
–
szenvedélyes
politizálásba fogni
rozpolitykowanie
[żywe
zainteresowanie
polityką] – szenvedélyes politizálás
rozpolitykowany, -a, -e [ogarnięty pasją
politykowania] – politizálásba kezdett
rozpołowić — rozpoławiać [rozdzielić na
połowy] – kettéosztani
rozpołowić się — rozpoławiać się [rozdzielić się
na połowy] – kettéosztódni
rozpora [pręt konstrukcyjny utrzymujący stałą
odległość
między
rozpieranymi
elementami] – (műsz) rögzítőpecek, ütköző,
fezítőléc, feszke; (górn) támfa
rozpora w skrzydle – (rep) kereszttörzsborda
rozporek [1. zapinane rozcięcie w spodniach lub
spódnicy; 2. rozcięcie u dołu spódnicy lub
sukienki] – vágás, hasítás, hasíték (női
ruhán); slicc, nadrágslicc
rozpornica [1.rozpornica, rozpornica sieciowa,
deska trałowa – płyta rozpierająca
skrzydła włoka podczas ciągnięcia
(trałowania); 2. Belka mocowana w luku,
poprzecznie do osi symetrii statku, służąca
do przenoszenia sił i mocowania desek
lukowych.
Ze
względu
na
rozpowszechnienie
nowszych
metod
zamykania ładowni obecnie rzadko
spotykana]
–
rögzítőgerenda;
támasztógerenda
rozporządzalny, -a, -e [taki, którym można
rozporządzać]
–
meglevő,
létező,
rendelkezésre álló
rozporządzenie (rozp.) [1. polecenie wykonania
czegoś wydane przez osobę uprawnioną;
2. akt normatywny niższy rangą od
ustawy,
wydawany
na
podstawie
upoważnienia zawartego w ustawie] –
jogszabály, rendelet (r., R.), rendelkezés,
utasítás, parancs, intézkedés
rozporządzenie ministerialne – miniszteri rendelet
rozporządzenie o mocy ustawy – törvényerejű
rendelet
rozporządzenie prawna – jogi v. törvényes
rendelkezés, intézkedés
rozporządzenie Rady Ministrów – (dawno)
Minisztertanácsi rendelet
rozporządzenie przedśmiertne – végrendelkezés
rozporządzenie testamentowe – végrendelkezés,
végintézkedés
rozporządzenie tymczasowe – ideiglenes v.
átmeneti intézkedés
rozporządzenie (wykonawcze) – rendelkezés
6024
rozporządzenie z mocą ustawy [mają charakter
źródeł
powszechnie
obowiązującego
prawa (art. 234 ust. 2 Konstytucji). W
Polsce prawo do ich wydawania ma od 17
października 1997 roku jedynie Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej, tylko w czasie
stanu wojennego.] – törvényerejű rendelet
(tvr.)
rozporządzić — rozporządzać [1. korzystając z
przysługującego prawa, wydać polecenie
co do sposobu wykonywania czegoś;
2. rozporządzać: mieć coś do własnej
dyspozycji] – elrendelni
rozporządzać czym – rendelkezni vmivel
rozporządzać dużym zasobem erudycji – nagy
felkészültséggel rendelkezni
rozporządzać dużymi sumami – nagy összegekkel
rendelkezni
rozporządzać większością w parlamencie –
parlamenti többséggel rendelkezik
rozporządzić czyimiś pieniędzmi – rendelkezni
vkinek a pénzével
rozporządzić się — rozporządzać się [zarządzić
czymś bez porozumienia z innymi
osobami] – rendelkezni, intézkedni
rozpostarcie – terjesztés, kiterjesztés, kiterítés,
kibontás
rozpostarty, -a, -e – kiterjedt, elterjedt; kitárt
rozpostartymi skrzydłami – kifeszített, kibontott
v. kitárt szárnyakkal
Ptak z rozpostartymi skrzydłami
rozpostrzeć
(rozpostrę,
rozpostrze)
—
rozpościerać [1. rozciągnąć, rozpiąć na
dużej
powierzchni
coś
uprzednio
złożonego,
zgniecionego;
2. daw.
rozszerzyć zasięg czegoś] – széttárni,
kiteríteni,
kibontani;
teregetni
(átv.)
kiterjeszteni, szétterjeszteni
rozpostrzeć chorągwie – zászlót kibontani
rozpostrzeć obrus – abroszt kiteríteni
rozpostrzeć opiekę, władzę – védelmet, hatalmat
kiterjeszteni
rozpostrzeć się (rozpostrę się, rozpostrze się) —
rozpościerać się [zająć dużą powierzchnię]
– elterülni; nagy területet elfoglalni,
elterjedni, kiterjedni; (terület) végighúzódni
rozpościera się w strefie umiarkowanego –
mérsékelt égövben v. zónában fekszik v.
fordul elő
-
Wersja 01 01 2017
rozpowczechnianie – terjesztés, továbbítás
rozpowczechnianie wiedzy – ismeretterjesztés
rozpowiedzany, -a, -e; rozpowiedziany, -a, -e –
elhíresztelt,
szétkürtölt;
részletesen
elmondott, elbeszélt
rozpowiedzieć
(rozpowiem,
rozpowie,
rozpowiedzą) — rozpowiadać [opowiedzieć
wielu osobom] – elhíresztelni, szétkürtölni;
részletesen elmondani, elbeszélni
rozpowiadać (nową wiadomość) – újságolni
rozpowijać — rozpowinąć – kipólyázni
rozpowinąć się – kinőni a pólyából, felnőni
rozpowszechnianie,
rozpowszechnienie
–
terjesztés
rozpowszechnianie się – terjedés; elterjedés;
térhódítás
rozpowszechnić
(rozpowszechnię)
—
rozpowszechniać [uczynić coś ogólnie
znanym]
–
terjeszteni,
elterjeszteni,
híresztelni, népszerűsíteni
rozpowszechnił znajomość języka węgierskiego –
a magyar nyelv ismeretét terjeszette v.
elterjesztette
rozpowszechnić się — rozpowszechniać się
[1. stać się ogólnie znanym, używanym;
2. wystąpić często lub w wielkiej liczbie] –
terjedni,
elterjedni;
terjeszkedni;
meghonosodni; népszerűvé válni; teret
hódítani (tért hódít)
rozpowszechnienie – terjesztés, elterjesztés,
kiterjesztés;
terjedés,
elterjedés;
népszerűsítés
rozpowszechnienie się – elterjedés
rozpowszechniony, -a, -e [występujący często,
masowo] – elterjedt, tömeges
rozpozić
(rozporządzę)
—
rozporządzać
[1. korzystając z przysługującego prawa,
wydać
polecenie
co
do
sposobu
wykonywania czegoś; 2. rozporządzać:
mieć coś do własnej dyspozycji] –
rendelkezni, rendelkezésre állni
rozpoznać
—
rozpoznawać
(rozpoznaje)
[1. zidentyfikować
kogoś
lub
coś,
wyróżniając spośród innych; 2. praw.
zbadać,
rozpatrzyć]
–
felismerni,
megismerni, megkülönböztetni; azonosítani,
kikutatni; kiismerni; (orv) diagnosztizálni
rozpoznać falsyfikat – felismerni a hamisítványt
rozpoznać a. rozpoznawać kogo – ráismerni
(vkire); kiismerni (vkit)
rozpoznawać chorobę – betegséget megállapítani
rozpoznać się — rozpoznawać się [1. rozpoznać
samego
siebie;
2. zobaczywszy
się,
zidentyfikować się wzajemnie; 3. daw.
zorientować się w czymś] – kikutatja magát;
kölcsönösen
azonosítják
egymást;
tájékozódni (vmiben)
6025
rozpoznanie [1. stwierdzenie rodzaju choroby;
2. rozpatrzenie
sprawy
przez
sąd;
3. działalność wojsk na polu walki mająca
na
celu
zdobycie
informacji
o
nieprzyjacielu] – felismerés, megállapítás,
kikutatás, megkülönböztetés; megismerés;
(orv.) diagnózis; (wojsk) felderítés, szemle
rozpoznanie choroby – a betegség megállapítása,
kórmegállapítás, kórismeret
rozpoznanie terenu – a terep szemrevételezése,
terepszemle
rozpoznanie się – megismerkedés [rozpoznanie się
nie
powiodło:
nem
sikerült
a
megismerkedés;
nem
sikerült
megismerkedni]
rozpoznawalność
–
felismerhetőség,
megismerhetőség, (akusztika) hangtisztaság
rozpoznawalny, -a, -e [łatwy do odróżnienia od
innych] – felismerhető, megismerhető
rozpoznawanie – felismerés; megismerés
rozpoznawanie mowy [technologia pozwalająca
komputerowi
wyposażonemu
w
urządzenie do próbkowania dźwięku (np.
karta
dźwiękowa
z
mikrofonem)
interpretować mowę ludzką, na przykład
do
celów
transkrypcji
lub
jako
alternatywną
metodę
interakcji
z
komputerem]
–
számítógépes
beszédfelismerés
rozpoznawczy,
-a,
-e
[1. umożliwiający
rozpoznanie;
2. mający
na
celu
rozpoznanie] – ismertető; megismerési,
felismerési; felderítő; megkülönböztető
rozpożyczyć — rozpożyczać [pożyczyć coś wielu
osobom] – elkölcsönözni, sokaknak kölcsön
adni
rozpożyczyć swoje książki – elkölcsönözgeti v.
kölcsönadogatja könyveit
rozpórka [1. niewielki element konstrukcyjny
rozpierający,
wzmacniający
coś;
2. element poprzeczny w konstrukcji
samolotu łączący dwa sąsiednie elementy]
– tám, merevítő, feszítő, feszítőléc
rozpracować — rozpracowywać [zdemaskować,
rozszyfrować kogoś lub coś] – (közb)
kidolgozni,
részletesen
feldolgozni;
megfejteni, dekódolni, felfedni
rozpracować siatkę szpiegowską – felgöngyölíteni
a kémhálózatot
rozprasować — rozprasowywać [prasując,
usunąć zagięcia w materiale – szétvasalni,
kisimítani, szétlapítani
rozpraszacz – diffúzor, szóróelem, ernyő
rozpraszacz dźwięku – hangdiffúzor
rozpraszać [zob. rozproszyć] – szétoszlatni;
eloszlatni; szétkergetni; szétszórni
rozpraszać smutek – bánatot eloszlatni
-
Wersja 01 01 2017
rozpraszać się [zob. rozproszyć się] – szétoszlani;
eloszlani
rozpraszanie – vetés, szórás
rozpraszanie bliskie – közeli szórás
rozpraszanie fal [zmiana w rozkładzie
przestrzennym promieniowania, które
wskutek odbicia od powierzchni albo
przejścia przez środowisko rozchodzi się
w wielu kierunkach] – hullámszórás
rozpraszanie światła – fényszórás
rozpraszanie się – vetődés, szóródás, szétszóródás
rozprawa
[1. debata,
dyskusja;
2.
rozstrzygnięcie sporu, najczęściej za
pomocą akcji zbrojnej; 3. obszerna
pisemna praca naukowa; 4. publiczne
posiedzenie sądu zwołane w celu
rozpatrzenia jakiejś sprawy] – vita,
vitaülés; diszkusszió; eszmecsere, vitatkozás,
tanácskozás, tárgyalás; fejtegetés (naukowa)
értekezés, tanulmány, disszertáció, dolgozat;
megbeszélés;
(sądowa)
tárgyalás;
dűlőrevitel, eldöntés
rozprawa doktorska – doktori értekezés
rozprawa główna [rozprawa w sprawie karnej
przed sądem pierwszej instancji] –
főtárgyalás
rozprawa habilitacyjna – habilitációs értekezés
rozprawa honorowa – becsületügy, lovagias ügy,
párbaj
rozprawa kandydacka – kandidátusi v. jelölt
vizsga
rozprawa naukowa – tudományos értekezés
rozprawa przy drzwiach zamkniętych – zárt
tárgyalás
rozprawa sądowa – bírósági v. törvényszéki
tárgyalás
rozprawa wojenna – fegyveres mérkőzés v.
döntés, csata
rozprawa z nieprzyjacielem – megmérkőzés az
ellenséggel
rozprawić [rozstrzygnąć konflikt, stosując
przemoc] – tárgyalni
rozprawiać [mówić, rozmawiać o czymś długo, z
ożywieniem]
–
tárgyalni,
értekezni,
vitatkozni,
megbeszélni,
megtárgyalni,
csevegni, társalogni
rozprawiać o polityce – politizálni
rozprawić się — rozprawiać się [1. rozstrzygnąć
konflikt,
stosując
przemoc;
2. zdecydowanie przeciwstawić się czyimś
poglądom] – leszámolni; tárgyalásra kerül;
megvitatni (megvitatják); értekezni
rozprawić się z kim – leszámolni vkivel
rozprawka [1. niewielka rozprawa naukowa;
2. pisemna praca szkolna, w której uczeń
6026
ma uzasadnić jakąś tezę] – cikk, dolgozat,
értekezés; fogalmazvány; beszélgetés
rozprawy traktatowe – szerződési tárgyalások
rozprażyć — rozprażać [prażąc, rozgrzać silnie]
– szárítani, melegíteni, megmelegíteni
rozprężanie – kinyújtás, kibővítés, kitágítás
rozprężenie [brak dyscypliny, rozchwianie
norm] – kinyúlás, kitágulás; enyhülés
(feszültség)
rozprężenie gazów – gázok kitágulása
rozprężność – kitágulás, kiterjedés
rozprężyć — rozprężać [1. prężąc, powiększyć
rozmiary czegoś; 2. pozbawić prężności,
energii; 3. zwiększyć objętość gazu na
skutek zmniejszania ciśnienia] – kitágítani,
kiterjeszteni
rozprężyć się — rozprężać się [1. odprężyć się,
wypocząć; 2. o gazach: zwiększyć swoją
objętość pod wpływem spadku ciśnienia] –
kitágulni, kiterjedni
rozpromienić — rozpromieniać [1. rozjaśnić,
rozświetlić; 2. nadać radosny wygląd] –
ragyogóvá, napsugarassá tenni
rozpromienić się — rozpromieniać się [1. stać się
jasnym,
rozświetlonym;
2. przybrać
radosny wygląd] – boldog; ragyogó arcot
vágni
rozpromienienie
–
sugárzás,
ragyogás,
átszellemülés
rozpromieniony, -a, -e – ragyogó, sugárzó
rozprostować — rozprostowywać [1. wyciągnąć,
wyprostowując;
2. rozciągnąć
coś,
wygładzając nierówności] – kiegyenesíteni,
kinykiegyengetni
rozprostować członki – kinyújtja tagjait,
nyújtózkodni
rozprostować nogi – kinyújtja a lábát
rozprostować się — rozprostowywać się
[1. powrócić
do
pozycji
przed
skrzywieniem; 2. o człowieku: stanąć lub
położyć się w pozycji wyprostowanej;
3. stać się gładkim] – egyenessé válni,
kiegyenesedni
rozprostowanie – kiegyenesítés
rozprostowanie nóg – lábak kiegyenesítése;
kinyújtózkodás
rozproszenie – diszperzió, szóródás, szórás;
disszipáció;
szétszórás,
szétszórtság,
széttagoltság; szétverés; legyőzetés, vereség
rozproszenie światła – fényszórás
rozproszenie szczeliny – réshelyzetszórás
rozproszenie własne – sajátszórás
rozproszenie
wsteczne
przyziemne
–
talajvisszaverés (rádióhullám)
rozproszenie zwrotne – hátraszóródás, hátraszórás,
visszaszórás, visszaszóródás
-
Wersja 01 01 2017
rozproszenie źwięku – hangszóródás
rozproszkować – porrá törni v. zúzni
rozproszony, -a, -e – diszperz;
szétszóródott, elszéledt
szétszórt,
rozproszona baza danych [baza danych
istniejąca fizycznie na dwóch lub większej
liczbie komputerów, traktowana jednak
jak jedna logiczna całość, dzięki czemu
zmiany w zawartości bazy w jednym
komputerze są uwzględniane również w
innych maszynach. Rozproszone bazy
danych są stosowane ze względu na
zwiększoną wydajność przetwarzania na
wielu
komputerach
jednocześnie.
Rozproszone bazy danych można określić
jako zespół baz danych znajdujących się
na różnych komputerach połączonych ze
sobą w taki sposób, że użytkownik nie wie,
iż dane, z którymi pracuje, pochodzą z
różnych baz i komputerów. W ramach
takiej rozproszonej bazy danych mogą
współpracować bazodanowe serwery,
należące nawet do kilku różnych firm.] –
(ang.) distributed database [olyan elosztott
adatbázis, mely bár a felhasználónak egyben
látszik, de valójában a hálózat különböző
gépein elhelyezett adatállományokból áll
(ilyen pl. az Interneten a DNS)]
rozproszony system plików (system plików
rozmieszczony na wielu komputerach) –
(kat.: informatyka) DFS Distributed File
System (elosztott állományrendszer)
rozproszony system sterowania (DCS, ang.
distributed
control
system)
[pojęcie
związane z automatyką przemysłową.
Określa
system
odpowiadający
za
sterowanie
i
wizualizację
procesu
przemysłowego posiadający wspólną bazę
danych dla sterowania i wizualizacji (w
przeciwieństwie do systemu zbudowanego
na bazie SCADA i PLC). Wspólna baza
punktów (tagów) daje jednoznaczne
określenie w systemie DCS. Oznacza to, że
jeśli
przypiszemy
przetwornikowi
ciśnienia nazwę 110_PT-321, będzie to
jego unikatowy numer widziany zarówno
w wizualizacji, jak i w oprogramowaniu
aplikacyjnym, co więcej, niemożliwe
będzie nazwanie w ten sposób innego
punktu.
Genezą
powstania
takich
systemów
było
komputerowe
"zarządzanie"
pracą
i
nastawami
regulatorów
analogowych.
Ponadto
sterowniki
"prawdziwego"
DCS'u
powinny opierać sie na systemie
operacyjnym czasu rzeczywistego (ang.
RTOS) co zapewnia wykonanie w czasie
rzeczywistym wszystkich zaplanowanych
operacji (program nie może się zawiesić
nawet jeśli programista popełni błąd).] –
DCS Distributed Control System [A komplex
gyártás és folyamatirányítási feladatok
központosított irányítása sokszor nem
valósítható meg. Ilyenkor az egyes
részegységeket hálózatba kötik, és a
részegységek
mellé
telepítenek
egy
intelligens,
vagy
részben
intelligens
vezérlést. A vezérlő pedig kommunikálhat a
központi irányítással.]
6027
rozproszyć — rozpraszać [1. rozsypać, rozrzucić
lub roznieść na wszystkie strony;
2. zmuszając kogoś do odwrotu, rozpędzić
na wszystkie strony; 3. rozmieścić w
różnych miejscach, daleko od siebie;
4. rozdzielić na części coś jednorodnego;
też:
roztrwonić; 5. przeszkodzić w
skupieniu się; 6. spowodować zanik
jakichś, zwykle negatywnych uczuć,
stanów psychicznych; 7. o źródłach
światła: rozjaśnić] – (rozsiewać) szétszórni,
elszórni, elvetni; elterelni (vmiről vmit);
(rozganiać)
szétkergetni,
elkergetni,
szétzavarni,
szétzúzni,
szétoszlatni;
megsemmisíteni;
(átv.)
eloszlatni;
elfecsérelni, eltékozolni
rozproszyć majątek – eltékozolja a vagyonát
rozproszyć mgłę złudzeń – szétoszlatja az illúziók
v. ábrándok ködét
rozproszyć nieprzyjaciela – szétzavarni az
ellenséget
rozproszyć smutek – eloszlatni a szomorúságot;
felvidítani
rozproszyć uwagę – elterelni a figyelmet
rozproszyć wątpliwości – eloszlatni a kétségeket
rozproszyć się — rozpraszać się [1. stać się
rozproszonym, zaniknąć; 2. rozbiec się,
rozejść się w różne strony; 3. zostać
podzielonym na części i rozmieszczonym
w
wielu
różnych
miejscach;
4. zdekoncentrować się; też: zająć się zbyt
wieloma sprawami jednocześnie; 5. o
uczuciach, stanach psychicznych: zniknąć;
6. o mroku, ciemności: rozjaśnić się; 7. o
różnego rodzaju substancjach: rozpuścić
się, rozdrobnić się w jakimś roztworze,
ośrodku]
–
eloszlani,
szétoszlani;
szétszóródni; szétbomlani, részeire bomlik;
nem figyel, elterelődik a figyelme
rozprowadzanie – szétosztás, szétvivés
rozprowadzenie – elterjesztés, elosztás, terjesztés;
higítás,
oldás,
feloldás;
(festéket
egyenletesen) szétkenni, felrakni
rozprowadzić — rozprowadzać [1. rozcieńczyć
czymś; 2. nałożyć jakąś substancję cienką
-
Wersja 01 01 2017
warstwą
na
jakąś
powierzchnię;
3. doprowadzić coś do różnych miejsc;
4. skierować wiele osób do różnych miejsc;
5. dostarczyć coś poszczególnym osobom,
instytucjom] – szétvinni, szétcipelni;
szétkenni, egyenletesen felrakni; elkeverni
rozprowadzić farbę na płótnie – egyenletesen
felrakni a festéket a vászonra
rozpróżniaczenie – ellustítás, henyévé tétel
rozpróżniaczenie się – ellustulás, henyévé válás
rozpróżniaczony, -a, -e [taki, który się
rozpróżniaczył]
–
henye,
ellustult,
semmittevő
rozpróżniaczyć — rozpróżniaczać – ellustítani,
lustává tenni
rozpróżniaczyć się — rozpróżniaczać się
[odzwyczaić się od pracy] – ellustulni,
lustává lenni
rozpróżnować się – semmit sem csinálni;
tétlenkedni, lustálkodni, henyélni, elszokni a
munkától
rozprucie [miejsce po rozerwanym szwie] –
kifejtés, szétfejtés, kibontás
rozpruć — rozpruwać [1. przeciąć, wyciągnąć
nitki, którymi coś jest zszyte; 2. pot.
rozciąć mięśnie na powierzchni ciała;
3. pot. rozbić coś zupełnie, aż do ukazania
się wnętrza; też: rozciąć powierzchnię
czegoś] – felfejteni, szétfejteni, felbontani
(varrásról); szétverni, széttépni, felbontani
rozpruć robotę na drutach – a kötést szétfejteni
rozpruć ścianę aby naprawić przewody – szétveri
a falat, hogy megjavítsa a vezetéket
rozpruć się — rozpruwać się [o tkaninie: pęknąć
w miejscu zszycia] – (szövet) hasadni,
repedni, repedezni, széthasadni; fesleni,
kifesleni; szétfesleni, kibomlani
rozpruty, -a, -e – felfejtett, szétfejtett; (ruha)
feslett
rozprysk [1. strumień cieczy w postaci
maleńkich kropel tryskający z jakiegoś
źródła; też: ślad takiego strumienia na
jakiejś powierzchni; 2. rozerwanie się
pocisku wskutek wybuchu ładunku
kruszącego;
też:
cząstka
pocisku
wyrzucona siłą wybuchu] – szétfröccsenés,
szilánkokra törés (robbantás következtében)
rozpryskać, rozprysnąć — rozpryskiwać
[pryskając, rozchlapać coś na wszystkie
strony] – szétfröccsenteni, szilánkokra törni
rozpryskać się, rozprysnąć się — rozpryskiwać
się [1. o płynach: zostać rozpryskanym;
2. rozpaść się na wiele kawałków; 3. w
krótkim czasie rozejść się lub rozbiec się
na wszystkie strony] – szétfröccsenni;
szilánkokra törni v. bomlani
6028
rozpryskiwacz [urządzenie do rozdzielania
cieczy na drobne strumyki lub krople] –
permetezőkészülék
rozpryskiwacz wody – vízpermetező
rozpryskać,
rozprysnąć
(rozpryśnie)
—
rozpryskiwać [pryskając, rozchlapać coś
na wszystkie strony] – szétfröccsenteni;
szilánkokra törni
rozpryskać się, rozprysnąć się (rozpryśnie się) —
rozpryskiwać się [1. o płynach: zostać
rozpryskanym; 2. rozpaść się na wiele
kawałków; 3. w krótkim czasie rozejść się
lub rozbiec się na wszystkie strony] –
szétfröccsenni, szilánkokra törni
rozpryskowy, -a, -e – robbanó
rozprząc (rozprzęgnę, rozprzęgnie), rozprzęgnąć
— rozprzęgać [1. odłączyć od zaprzęgu;
2. wywołać zamieszanie, chaos] – kifogni
(állatot);
(átv.
is)
meglazítani,
felbomlasztani, felbontani
rozprząc się, rozprzęgnąć się — rozprzęgać się
[1. o zwierzętach: uwolnić się z zaprzęgu;
2. ulec dezorganizacji] – (átv. is)
meglazulni, felbomlani
rozprzedać — rozprzedawać [sprzedać wszystko
partiami, wielu osobom] – kiárusítani,
mindent eladni
rozprzedaż [sprzedaż czegoś wielu osobom,
partiami] – kiárusítás, végeladás
rozprzestrzenianie – kiteregetés, kiterjesztés,
kitágítás
rozprzestrzenianie się – kiterjedés
rozprzestrzenianie się dźwięku przez elementy
konstrukcyjne budynku – oldalátvitel,
mellékhangátvitel
rozprzestrzenić — rozprzestrzeniać [1. sprawić,
że coś obejmie swoim zasięgiem znaczną
przestrzeń;
2. uczynić
znanym]
–
kiterjeszteni,
kitágítani,
kiszélesíteni;
elterjeszteni
rozprzestrzenić się — rozprzestrzeniać się
[1. wystąpić na dużym obszarze; 2. stać się
znanym wśród ogółu] – kiterjedni,
elterjedni,
szétterjedni;
kitágulni,
kiszélesülni; áradni
rozprzestrzeniać się przez wiatr – széllel terjedni
(mag, füst)
rozprzestrzeniać się przez wodę – vízzel v. víz
útján terjedni
rozprzestrzeniać się przez zwierzęta – állattal
terjedni
rozprzestrzenienie [układ przestrzenny, obszar
zajmowany
przez
coś,
co
się
rozprzestrzenia lub rozprzestrzeniło] –
kiterjedés, elterjedés, kibővülés
rozprzężenie
[rozluźnienie
dyscypliny,
nieprzestrzeganie zasad moralnych] –
-
Wersja 01 01 2017
meglazulás,
felbomlás;
szétbomlasztás,
szétzilálás, fejetlenség
rozprzężenie obyczajów – a szokások, erkölcsök
felbomlása
rozpuchać — rozpuchnąć – feldiuzzadni,
felfúvódni
rozpuchły, -a, -e; rozpuchnięty, -a, -e –
feldiuzzadt, felfúvódott
rozpuklina – rés, repedés, nyílás; daganat, kelés
rozpulchnić — rozpulchniać [uczynić coś
pulchnym]
–
fellazítani,
feltúrni;
meglazítani (földet)
rozpulchnić się — rozpulchniać się [stać się
rozpulchnionym] – fellazulni, meglazulni
rozpusta [1. niemoralność w zakresie spraw
seksualnych; 2. pot. nadużywanie czegoś] –
züllöttség,
züllés,
kicsapongás,
erkölcstelenség, bujálkodás, paráznaság;
bujaság; fegyelmezetlenség, zabolátlanság;
erkölcsi fertő; feslettség
rozpustnica [1. kobieta rozpustna - nieuznająca
zasad
moralnych,
obyczajowych,
prowadząca hulaszczy, swobodny tryb
życia; lubieżnica, flirciara; 2. kobieta
lekkich
obyczajów;
prostytutka,
nierządnica, lafirynda, jawnogrzesznica] –
zülött, kicsapongó, tobzódó, erkölcstelen,
parázna, korhely, kéjenc (nő)
rozpustnie – zülötten, kicsapongó módon,
erkölcstelenül
rozpustnik [osoba rozpustna, czyli taka, która
nie
uznaje
zasad
moralnych,
obyczajowych,
prowadzi
hulaszczy,
swobodny tryb życia; lubieżnik, babiarz,
dziwkarz] – züllött, kicsapongó, tobzódó,
erkölcstelen, parázna, korhely, kéjenc (ffi)
rozpustny, -a, -e [1. oddający się rozpuście;
2. nacechowany rozpustą] – züllött,
kicsapongó, erkölcstelen, zabolátlan; feslett;
ledér; szeméremsértő
rozpuszczać [zob. rozpuścić] – kiengedni,
elengedni, elküldeni; szélnek ereszteni;
oldani; meglazítani; (vegyileg) feloldani;
felbontani; feloszlatni; (hajat) kibontani;
megereszteni
rozpuszczać coś – feloldani vmit
rozpuszczać dziecko – elkényeztetni a gyereket
rozpuszczać się – oldódni, feloldódni; felbomlani;
meglazulni; szétmenni
rozpuszczać się w czymś – oldódni vmiben
rozpuszczalnik [składnik danego roztworu
znajdujący się w nim w dominującej
ilości;
też:
ciecz
powodująca
rozpuszczanie innych ciał] – festékoldó,
hígító, oldószer
6029
rozpuszczalność [ilość substancji tworzącej
roztwór nasycony w określonej ilości
(najczęściej w 100 g) rozpuszczalnika w
określonej temperaturze i ciśnieniu.
Rozpuszczalność określa się w tych
samych jednostkach jak stężenie, podając
dodatkowo warunki, dla jakich została
ona ustalona (zwykle są to tzw. warunki
normalne).
Mówiąc
inaczej,
rozpuszczalność określa, jak dużo danego
składnika można rozpuścić w danym
rozpuszczalniku
w
sprecyzowanych
warunkach] – oldhatóság [Az oldhatóság
fogalma alatt a telített oldatban az oldott
anyag és az oldószer tömegarányát értjük.
Adott oldódó komponens esetében ez függ
az oldószer anyagi minőségétől, a
hőmérséklettől és – főként gáz oldódása
esetén – a komponens parciális nyomásától.]
rozpuszczalny, -a, -e [zdolny do tworzenia
roztworu z danym rozpuszczalnikiem] –
oldható
rozpuszczalna substancja – oldhatatlan anyag
rozpuszczanie – kiengedés, hazaengedés; elzüllés;
kibontás;
felolvasztás,
megolvasztás,
kiolvasztás,
feloldás;
híresztelés,
elhíresztelés
rozpuszczenie – oldás
rozpuszczony, -a, -e – szabadságolt; feloldott,
feloldódott; (dziecko) vásott, elkényeztetett;
féktelen, duhaj, dévaj; kibontott, kibomlott
rozpuszczone włosy – kibomlott haj
rozpuścić (rozpuszczę, rozpuści) — rozpuszczać
[1. sporządzić roztwór dwóch lub więcej
substancji; 2. wywołać topnienie czegoś;
3. zwykle w odniesieniu do włosów: puścić
swobodnie; 4. rozesłać w różne strony w
jakimś celu; 5. rozwiązać jakąś grupę
osób, zwolnić z obowiązków lub pozwolić
odejść; 6. pot. rozpieścić kogoś, pozwolić
na nieposłuszeństwo; 7. pot. roztrwonić
majątek] – elereszteni, elbocsátani, szélnek
ereszteni, elengedni, elküldeni; hazaengedni;
(uwalniać)
feloszlatni;
(rozluźniać)
meglazítani,
megereszteni,
megoldani;
szétbontani, kibontani; rosszul nevelni, sok
mindent
megengedni;
felolvasztani,
megolvasztani; (chem) oldani, feloldani
(vegyileg), (átv.) elterjeszteni, kikürtölni;
kiengedni, kiereszteni; kibontani, kihajtani;
(rozpieścić) kényeztetni
rozpuścić (w woszie) – feloldani
rozpuścić cukier w herbacie – cukrot teában
felolvasztani
rozpuścić dzieci ze szkoły – a gyerekeket
hazaengedni az iskolából
rozpuścić język – megered a nyelve; megoldja a
nyelvét; kibeszéli magát
-
Wersja 01 01 2017
rozpuścić kosy – hajat kibontani
rozpuścić plotki, słuchy, pogłoski – pletykákat,
rémhíreket terjeszteni
rozpuścić szwy – varrást kiengedni
rozpuścić włosy – haját kibontja
rozpuścić żagle – vitorlát bontani
rozpuścić a. rozpuszczać w czymś – feloldani
vmiben
rozpuścić w wodzie coś – vízben feloldani vmit
rozpuścić się — rozpuszczać się [1. ulec
rozprowadzeniu
w
cieczy;
2. ulec
roztopieniu;
3. zwykle
o
włosach:
rozluźnić się, rozpleść się; 4. pot. stać się
samowolnym, nieposłusznym] – szétmenni,
meglazulni, felbomlani; (chem) oldódni,
feloldódni, felolvadni, megolvadni; (átv.)
elzülleni, elromlani
rozpuścił się jak dziadowski bicz – [kifestett mint
a koldús ostora] csapkod, mint palóc az
ostorával
(fékezhetetlen
magaviseletű);
fékezhetetlenné
v.
fegyelmezetlenné,
féktelenné lenni v. válni; elzülleni, rossz útra
térni
rozpychać [zob. rozepchać] – kitágítani,
szétnyomni; tömni, táplálni; lökdösni
rozpychać łokciami – átv. könyökölni
rozpychać się [zob. rozepchać się] – kitágulni,
bővülni, szélesedni; teleeszi magát; (közb.)
zabálni; tolakodni, lökdösődni; önteltté,
beképzeltté válni
rozpychać się łokciami – könyökölni, törteni
rozpychając się łokciami wcisnął się do środka
zatłoczonej sali – könyökölve v. könyökével
lökdösve befurakodott a zsúfolt terem
közepébe
rozpylacz [1. przyrząd do rozpylania cieczy i
zawiesin; 2. pot. pistolet automatyczny] –
permetező, permetezőgép; porítókészülék;
(techn) porlasztó, porlasztócső; (közb.)
géppisztoly
rozpylacz do perfum – parfümszóró
rozpylacz do perfum
rozpylanie – porlasztás, porítás
rozpylić (rozpylę) — rozpylać [1. rozwiać w
postaci drobnych cząstek; 2. rozbić ciecz
na bardzo drobne krople lub mgłę za
6030
pomocą
rozpylacza]
–
permetezni;
szétosztani; porlasztani, elporlasztani
rozpylić się — rozpylać się [1. o cieczy: rozbić się
na drobne krople; 2. o ciałach stałych:
rozwiać się we wszystkie strony] –
szétporladni
rozpytać — rozpytywać, rozpytać się —
rozpytywać się [zapytać wiele osób lub w
wielu
szczegółowych
sprawach]
–
tudakolni, kérdezni; (rozpytać się) tudakolni,
kérdezősködni
rozpytlować – átszitálni; (átv.) kifecsegni,
kibeszélni
rozrabiacki, -a, -ie – kötekedő, izgága, intrikus,
méregkeverő
rozrabiactwo
–
piszkálódás,
kötekedés,
méregkeverés
rozrabiacz [1. bikiniarz; 2. pot. rozrabiaka ,
łobuz , łobuziak; 3. chuligan , zadymiarz ,
awanturnik; 4. kłótnik , impertynent ,
pyskacz; 5. krzykacz , krzykała ,
szczekacz; 6. zadziora , arogant ,
hucpiarz; 7. wichrzyciel , warchoł ,
skandalista; 8. aferzysta; 9. posp. knajak,
żul; 10. posp. grandziarz, zakapior; 11.
paliwoda,
gwałtownik,
gorączka],
rozrabiaka; rozrabiaczka – (közb.)
kötekedő, izgága, intrikus, méregkeverő
(ffi/nő)
rozrabiać1 [zob. rozrobić] – kidolgozni, pontosan
összekeverni
rozrabiać2 [1. pot. psocić, dokazywać; 2. pot.
wywoływać kłótnie, robić intrygi] –
csintalankodni, rosszalkodni, rendetlenkedni,
rakoncátlankodni, huncutkodni, pajkoskodni;
rossz fát tenni a tűzre; csínyeket, tréfákat
követni el; ingerelni, piszkálni, pletykálni,
keveri a mérget
rozrabiający uczeń – izgága tanuló
rozrabiaka – izgága
rozrabować – ellopni, meglopni, kirabolni
rozrachować — rozrachowywać – pontosan
elszámolni, megszámolni
rozrachować się – (z kim) elszámolni (vkivel)
rozrachunek [1. obliczenie kosztów finansowych
i należności; 2. podsumowanie własnych
osiągnięć i niepowodzeń; 3. rewanż za
wyrządzoną krzywdę] – elszámolás,
számadás; leszámolás
rozrachunek gospodarczy – gazdasági elszámolás;
önálló elszámolás
rozrachunek gotówkowy – készpénzelszámolás
rozrachunek inkasowy – inkasszóelszámolás
rozrachunek
inwestycyjny
–
beruházási
elszámolás
rozrachunek pełny – teljes elszámolás
-
Wersja 01 01 2017
rozrachunki bezgotówkowe – hitelelszámolás;
készpénznélküli elszámolás
rozrachunkowy, -a, -e – elszámolási, kiegyenlítési
rozradować — rozradowywać [sprawić komuś
wielką radość] – felvidítani, felvidámítani
rozradować się [doznać wielkiej radości] –
felvidulni
rozradowanie [uczucie radości] – öröm, vidámság
rozradowany, -a, e [będący objawem wielkiej
radości] – örömteli, boldog
rozradzać [zob. rozrodzić] – szaporítani
rozradzać się [zob. rozrodzić się] – szaporodni
rozradzanie – szaporulat, tenyészet
rozradzanie się – szaporodás, tenyésztés
rozraniać, rozranić [skaleczyć, rozkrwawić] –
elmérgesíteni (sebet)
rozrastać się [zob. rozrosnąć się] – növekedni
rozrastać się kępiasto – bokor alakúra nőni,
bokrosan nőni; bokrosodni, kibokrosodni
rozrastanie się – növekedés, gyarapodás
rozrąbać — rozrąbywać (rozrąbuje) [rąbiąc,
przeciąć na części] – hasogatni, szétvágni,
kettévágni, széthasítani
rozregulować — rozregulowywać [1. zakłócić
normalne działanie jakiegoś systemu,
układu lub organizmu; 2. spowodować
nieprawidłowe,
nieregularne
funkcjonowanie jakiegoś urządzenia,
przyrządu itp.] – elrontani, tönkretenni,
megrongálni (vmilyen szerkezetet)
rozregulować się — rozregulowywać się [1. o
systemie, układzie, organizmie: ulec
zaburzeniu;
2. o
urządzeniach,
mechanizmach itp.: przestać działać
prawidłowo, regularnie] – elromlani,
tönkremenni, megrongálódni
rozreklamować – rozreklamowywać [zrobić
komuś,
czemuś
reklamę]
–
agyonreklámozni; elhíresztelni, reklámozni
rozreklamować swoje wyroby – reklámozza
készítményeit
rozreklamować się – rozreklamowywać się
[zrobić sobie reklamę] – önreklámot csinál;
önmagát reklámozza
rozrobić — rozrabiać [mieszając coś z płynem,
uzyskać masę o rzadszej konsystencji; też
w odniesieniu do ciasta: wyrobić] –
kidolgozni,
összekeverni;
elkeverni,
elegyíteni
rozrobić farbę – festéket összekeverni
rozrobić mąkę wodą – lisztet vízzel elkeverni v.
elegyíteni
rozrobić ciasto – tésztát dolgozni
rozrobić wapno – meszet oltani
rozrodczość [zdolność do rozmnażania się] –
szaporodási képesség
6031
rozrodczy, -a, -e – szaporodási, nemző
rozrodek – utód, sarj; (növ) spórasejt
rozrodzić (rozrodzę) – szaporítani
rozrodzić się — rozradzać się [rozmnożyć się
biologicznie] – szaporodni
rozroić się (rozroję się) – hemzsegni, nyüzsögni,
rajzani; (dawno) szaporodni, tenyészni
rozrosły, -a, -e [zob. rozrośnięty] – nagy, erős, jól
megnőtt, fejlett; nagykoronájú (fa)
rozrosnąć się (rozrosnę się, rozrośnie się) —
rozrastać się [1. o żywych organizmach
lub ich częściach: rosnąc, rozwinąć się;
2. o roślinach lub ich częściach: stać się
bujniejszym; 3. powiększyć się pod
względem liczby, objętości, zasięgu itp.;
4. nabrać intensywności; 5. rozwinąć się,
udoskonalić się] – növekedni, kifejlődni,
kiterebélyesedni
rozrodzić się — rozradzać się [rozmnożyć się
biologicznie] – szaporodni
rozrost
[1. rośnięcie,
rozkrzewianie
się;
2. powiększenie się pod względem liczby,
ilości, obszaru itp.; też: rozszerzenie
działalności w jakiejś dziedzinie] –
növekedés, gyarapodás, kiterjedés
rozrost tkanki, narządu [powiększenie się
objętości
tkanki
lub
narządu
spowodowane zwiększeniem się liczby
komórek] – szövet, szerv növekedése
rozrość się (rozrośnę się, rozrośnie się) –
növekedni, kifejlődni, kiterebélyesedni
rozrość się bujnie – buján, dúsan nő
rozrośnięty, -a, -e [1. bujnie wyrosły, bardzo
rozgałęziony; 2. o człowieku: rosły,
barczysty] – nagy, erős, jól megnőtt, fejlett;
nagykoronájú (fa)
rozróba [pot. awantura, bijatyka] – (közb)
botrány, verekedés
rozród [1. zespół czynności organizmów żywych
prowadzący do wytworzenia potomstwa;
2. jest pojęciem nadrzędnym w stosunku
do rozmnażania. U ewolucyjnie wyższych
grup zwierząt jak stawonogi i kręgowce,
rozmnażanie wiąże się z dodatkowymi
procesami] – szeporodás
rozród bezpłciowy – ivartalan szaporodás
rozród płciowy – ivaros szaporodás
rozróżnialność
częstotliwości
–
(szűrő)feloldóképesség
rozróżnianie – megkülönböztetés
rozróżnianie kierunku – iránymegkülönböztetés
rozróżnianie związków organicznych – organikus
szervezetek megkülönböztetése
rozróżnić (rozróżnię) — rozróżniać [1. stwierdzić
różnicę między kimś a kimś lub między
czymś a czymś; 2. wyodrębnić z jakiegoś
-
Wersja 01 01 2017
tła, z jakiejś całości] – megkülönböztetni;
különbséget tenni, felismerni
rozróżnienie
[odmienne
traktowanie]
–
megkülönböztetés, felismerés
rozruch
[1. uruchomienie
urządzenia
technicznego; 2. faza przejściowa w
trakcie uruchamiania zakładu, linii
produkcyjnej itp.] – (zamęt) zavargás,
zűrzavar; felfordulás, felkelés, forrongás,
lárma, kaland, botrány; (techn) indítás,
beindítás, üzembehelyezés, indító
rozruch kopalni – (bány) bánya beindulása
rozruch produkcji [1. podjęcie działalności
produkcyjnej
w
nowym
lub
przebudowanym zakładzie, wydziale itp.;
2. rozpoczęcie produkcji seryjnej wyrobu
o nowej konstrukcji lub technologii] –
termelés beindítása
rozruch próbny – próbaüzemeltetési
rozruch turbiny – a turbina beindítása
rozruchowy, -a, -e – mozgalmas, forrongó;
üzembehelyezési; indítási, indító-; mozgató
rozruchy – zavargást elfojtani
rozruchy studenckie [(Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) Akademja krakowska, zamojska
i wileńska miały przywilej własnych
sądów. Każdy więc profesor i student był
wolny od więzienia grodzkiego i
miejskiego, ale zdybany na przestępstwie,
musiał być odprowadzony do swojej
zwierzchności.
Kolegja
jezuickie
i
pijarskie nie miały wprawdzie przywileju,
lecz że winnych zawsze karały, więc
chłopców zdybanych na jakiem łotrostwie
odprowadzano do prefekta. Ów przywilej
wszechnicy krakowskiej stał się powodem,
że młodzież,
rozjątrzona pewnemi
zajściami za czasów Zygmunta Augusta,
opuściła gromadnie miasto i udała się
zagranicę. … Raz za Augusta III studenci
warszawscy, umówiwszy się z młodzieżą
rzemieślniczą, odbili Dąbrowskiego, który,
jako zabójca, stał już na placu pod
mieczem.]
–
(daw)
diákzavargás,
diákmegmozdulás
rozruchy robotnicze – munkászavargás
rozruszać [1. wykonując odpowiednie ruchy,
przywrócić
sprawność
stawom,
kończynom itp.; 2. przeprowadzić rozruch
jakiegoś urządzenia; 3. pobudzić do
działania] – megindítani, mozgásba hozni,
megmozgatni, felélénkíteni
rozruszać członki zdrętwiałe – megmozgatni a
megmerevedett tagokat
rozruszać się [1. odzyskać sprawność fizyczną po
zesztywnieniu kończyn, stawów; 2. nabrać
energii] – megmozdulni, mozgásba jönni;
felélénkülni, felbátorodni
6032
rozrusznik [1. urządzenie do uruchamiania
tłokowego silnika spalinowego; 2. opornik
elektryczny,
transformator
lub
przełącznik ograniczający początkowy
prąd w momencie przyłączania silnika
elektrycznego do sieci] – (gépk.) indító
rozrusznik automatyczny – önindító
rozrusznik serca [aparat wytwarzający bodźce
elektryczne sztucznie pobudzające mięsień
sercowy] – defibrillátor
rozrusznik (silnika) – önindító, indítómotor
rozryczeć się [1. o niektórych zwierzętach:
zacząć ryczeć głośno, przeciągle; 2. pot.
rozlec się donośnie; 3. pot. wybuchnąć
głośnym płaczem] – hosszasan üvölteni,
kiabálni; (dawno) elbőgi magát
rozryć [ryjąc, zrobić w ziemi dół, rów, bruzdę] –
felforgatni, felásni, feldúlni, feltúrni
rozryglować – leveszi, kinyitja a zárat; félretolja a
reteszt
rozryglować drzwi – félretolja az ajtóreteszt
rozryglowac zamek – zárat kinyitni
rozrywać [zob. rozerwać] – szétszakítani,
szakítani,
széttépni,
eltépni;
(kogoś)
szórakoztatni,
mulattatni;
(átv.)
szétkapkodni, majd szétszakítani
rozrywka
[to,
co
służy
odprężeniu,
wypoczynkowi] – szórakozás, vigadozás,
mulatság, mulatozás, kikapcsolódás, játék;
időtöltés; kedvtelés
rozrywka umysłowa – elmés mulatság, fejtorna,
társasjáték
rozrywki – szórakozások, kikapcsolódások,
vigadozások
rozrywki umysłowe [rozrywki polegające zwykle
na rozwiązywaniu krzyżówek, rebusów
itp.] – szellemi szórakozások
rozrywkowy, -a, -e – szórakozási, szórakozó,
szórakoztató, mulattató, mulató
rozrywkowy lokal – mulatóhely
rozrząd [1. zespół mechanizmów sterujących
wlot i wylot pary w silniku parowym lub
wlot mieszanki i wylot spalin w silniku
spalinowym; 2. sterowanie takim zespołem
mechanizmów] – (műsz) vezérlés, vezérlő
berendezés
rozrządczy, -a, -e [zob. rozrządowy w zn. 1.] –
elosztó, vezérlő, kapcsoló
rozrządowy, -a, -e [1. kierujący rozrządem;
2. służący do rozrządzania wagonów] –
rendezési, rendező
rozrządzanie — rozrządzenie – rendelkezés,
parancs
rozrządzić
(rozrządzę)
—
rozrządzać
[1. przegrupować
wagony
w
celu
podstawienia ich na punkty ładunkowe
stacji lub włączenia ich do nowych
-
Wersja 01 01 2017
składów pociągów; 2. daw. zadysponować]
– rendelkezni, parancsolni
rozrzedzenie – hígítás, ritkulás
rozrzedzić (rozrzedzę) — rozrzedzać [uczynić
mniej gęstym, zwartym] – megritkítani,
egyelni, hígítani, felereszteni
rozrzedzić się — rozrzedzać się [ulec
rozrzedzeniu] – ritkulni, megritkulni,
felhígulni
rozrzedzony, -a, -e – hígított, ritkított
rozrzewnić
(rozrzewnię)
—
rozrzewniać
[usposobić
rzewnie]
–
meghatni,
elérzékenyíteni
rozrzewnić się — rozrzewniać się [stać się
rozrzewnionym]
–
meghatódni,
elérzékenyülni
rozrzewnienie [uczucie tkliwości, czułości
wywołane przez coś lub przez kogoś] –
meghatódás, elérzékenyülés; meghatottság,
elérzékenyültség
rozrzucać odezwy – röplapokat szórni szét
rozrzucenie – szétszórás
rozrzucić (rozrzucę, rozrzuci) — rozrzucać
[1. cisnąć
coś
w
różne
strony,
równomiernie
pokrywając
jakąś
przestrzeń; 2. umieścić wiele rzeczy, osób
w różnych miejscach, w pewnej odległości
od siebie; 3. porzucić wiele rzeczy w
przypadkowych
miejscach,
robiąc
bałagan;
4. zburzyć
coś
uporządkowanego] – szétszórni, szétdobni,
szétdobálni, széthajigálni, széjjelhányni;
szétvetni; elszórni, szétszórni, kidobálni
rozrzucić książki po pokoju – széthányni a
könyveket a szobában
rozrzucić mur – ledönteni a falat
rozrzucić pieniądze – elszórni a pénzt; túlságosan
költekezni
rozrzucić się — rozrzucać się [1. rozbiec się,
rozjechać się w różne strony; 2. ulec
rozrzuceniu] – szétszaladni, szétfutni,
eloszlani
rozrzucone – elszórtan
rozrzucony, -a, -e – szétszórt, elszórt; szerte-szét
heverő; szórakozott, figyelmetlen
rozrzucone włosy – kócos haj, szanaszét álló haj
rozrzut (zob. rozrzucenie) – szétszórás
rozrzutnie – tékozlón, pazarlón
rozrzutnik1 [człowiek rozrzutny; utracjusz],
rozrzutnica – pazarló (ffi/nő)
rozrzutnik2 [1. maszyna rolnicza do wysiewania
nawozów; 2. narzędzie rolnicze do
rozrzucania
obornika]
–
szórógép;
mezőgazdasági gép
6033
rozrzutnik
rozrzutnik nawozu sztucznego – műtrágyaszóró
gép
rozrzutność – pazarlás, tékozlás
rozrzutność
pieniędzy
–
pénzpazarlás,
pénzpocsékolás
rozrzutny, -a, -e [wydający pieniądze lub
zużywający jakieś dobra ponad miarę i
bez potrzeby; też: będący objawem
czyjegoś marnotrawstwa]
– pazarló,
tékozló, költekező; pazar
rozrzutna
gospodarka
materiałami
–
anyagpazarlás
rozsada [młode rośliny wyhodowane z nasion w
inspektach,
szklarniach
lub
na
rozsadnikach,
przeznaczone
do
wysadzenia na miejsce stałe] – palánta,
venyige
rozsadczy, -e, -a – szétültetésrozsadka – palánta, dugvány
rozsadnik [1. teren przeznaczony do hodowli
drzew i krzewów leśnych z wysianych
nasion;
2. teren
przeznaczony
do
produkcji rozsady; 3. miejsce, źródło, z
którego coś złego się szerzy; 4. istota
szerząca coś złego] – palánta, palántaágy;
(átv.) híresztelő, propagandista; fészek,
forrás, kiindiuló hely, góc
rozsadnik choroby – a betegség góca
rozsadnik zarazy – a fertőzés góca
rozsadowić – szétültetni, elültetni
rozsadowić się – kényelmesen leülni, letelepedni,
elnyújtózkodni, szétterpeszkedni
rozsadowić się w fotelu – fotelban elterpeszkedni
rozsadowić się na podłodze w swoim pokoju –
letelepedik a szobája padlóján
rozsadowy, -a, -e – palánta-; palántázással történő
rozsady winne – szőlővenyige
rozsadzić
(rozsadzę,
rozsadzi)
—
rozsadzać [1. spowodować
pęknięcie,
rozerwanie czegoś przez parcie od
wewnątrz; 2. o doznaniach fizycznych:
spowodować
cierpienie
trudne
do
zniesienia; 3. rozsadzać: o uczuciach,
stanach psychicznych: rozpierać kogoś;
4. rozsadzać: wypełniać coś całkowicie;
5. łamiąc obowiązujące normy, zniszczyć
jakąś spójną strukturę] – elültetni,
-
Wersja 01 01 2017
szétültetni;
(prochem)
szétvetni,
szétrobbantani;
átplántálni,
szétültetni;
felrobbantani, szétrobbantani; szétvetni;
szétbontani
rozsadzić skalę – sziklát robbantani
rozsadzić uczniów w ławkach – szétültetni a
diákokat
rozsadzić rośliny, kwiaty – növényeket, virágokat
szétültetni
rozsadzić się – többen többfelé ülnek; robbantani,
szétvetni
rozsądek [zdolność trafnego oceniania sytuacji i
odpowiadającego tej ocenie zachowania
się] – ész, értelem, okosság; ítélőképesség
rozsądkowy, -a, -e – értelmi, észrozsądnie – meggondoltan, értelmesen, okosan
rozsądnieć – megokosodni, észretérni
rozsądność [dorzeczność] – értelmesség, okosság;
ítélőképesség
rozsądny, -a, -e [kierujący się rozsądkiem w
swoim
postępowaniu;
też:
będący
objawem czyjegoś rozsądku] – józan
(eszű), eszes, meggondolt, megfontolt, józan
eszű, ésszerű; okos; értelmes (lény); higgadt
rozsądzić
(rozsądzę,
rozsądzi)
—
rozsądzać [wydać sąd w jakiejś sprawie po
rozważeniu argumentów przeciwnych
stron] – eldönteni; ítélni
rozsegregować – kiválogatni, osztályozni
rozserdecznić się – (dawno) meghatódni,
megindulni, elérzékenyülni
rozsępić — rozsępiać – eloszlatni a ráncokat
rozsępić czoło – eloszlatja a ráncokat a homlokáról;
felderíteni, jókedvre deríteni
rozsępić się – elsimul (a ránc a homlokáról);
jókedvre derül
rozsiać — rozsiewać [1. siejąc, rozrzucić na
dużej przestrzeni; 2. przenieść w inne
miejsca; 3. umieścić coś w wielu miejscach
daleko od siebie; 4. stać się źródłem
czegoś; 5. uczynić znanym] – szétszórni,
elvetni, elhinteni, szétvetni (magot)
rozsiać plotki – pletykákat terjeszteni
rozsiewać bajki – hamis híreket terjeszteni
rozsiewać fałsze – hazugságot v. hamis híreket
terjeszteni
rozsiewać pogłoski – híreket terjeszteni v.
elterjeszteni; híreket szélnek ereszteni
rozsiewać wieści – híreket terjeszteni, híresztelni,
elhíresztelni
rozsiać się — rozsiewać się [1. o nasionach:
wysypać się z torebek nasiennych; 2. ulec
rozsypaniu
na
dużej
powierzchni;
3. rozprzestrzenić się] – szétszóródni,
elszóródni (mag); áradni
6034
rozsiadły, -a, -e – letelepedett, elterpeszkedett;
bokros, terebélyes
rozsiany, -a, -e [znajdujący się w różnych
miejscach na znacznym obszarze] –
szétszórt, elvetett
rozsiąść się (rozsiądę się, rozsiądzie się) —
rozsiadać się [1. siąść wygodnie, zajmując
dużo miejsca; też: usiąść w pozie
niedbałej, rozpierając się; 2. o wielu
osobach, czasem o zwierzętach: zająć
miejsca do siedzenia; 3. o grupie osób:
zająć miejsca siedzące] – terpeszkedni,
elterpeszkedni, odébb ülni, elülni (vhonnan);
szétpattanni,
szétszakadni;
szerte-szét
repülni, szétmenni, széjjelmenni
rozsiec [tnąc, zadać śmiertelne rany] –
felvagdalni,
felaprítani;
halálosan
megsebesíteni
rozsiedlić — rozsiedlać – letelepíteni
rozsiedlić się – letelepedni, megtelepedni
rozsiedlić się na tym obszarze – ezen a vidéken v.
területen megtelepedni
rozsiekać — rozsiekiwać [1. pociąć na kawałki;
2. zob. rozsiec] – felvagdalni, felaprítani;
(karddal)
felszabdalni;
halálosan
megsebesíteni
rozsiekać szablą – karddal súlyos sebet ejteni,
szétkaszabolni
rozsiekiwać wrogów na drobne kawałeczki – az
ellenséget apró darabokra szabdalni
rozsierdzić (rozsierdzę, rozsierdzi) — rozsierdzać
[bardzo rozgniewać, rozzłościć] – (dawno)
megharagítani,
megmérgesíteni,
felmérgesíteni, feldühíteni, felingerelni
rozsierdzić się — rozsierdzać się [bardzo
rozgniewać się,
rozzłościć się] –
megharagudni, felingerlődni, mérgelődni,
dühöngeni
rozsierdziony, -a, -e – haragos, ingerült, mérges
rozsierdziony niedżwiedż – felingerelt v. mérges
medve
rozsiew [1. rozsiewanie czegoś; też: rozsiewanie
się; 2. rozprzestrzenianie się] – (mezőg.)
vetés; (átv.) elhintés
rozsiewacz [maszyna do rozsiewania nawozów
sztucznych] – vető; trágysszóró (gép)
rozsiewacz nawozów [maszyna rolnicza służąca
do równomiernego rozsiewania nawozów
sztucznych. Służy do nawożenia zbóż jak i
roślin okopowych] – trágyaszóró gép
-
Wersja 01 01 2017
rozsiewacz nawozu sztucznego – műtrágyaszóró
gép
rozsiewanie – terjesztés, ismertetés, híresztelés
rozsiewanie się – szétszóródás
rozsiodłać — rozsiodływać [uwolnić od siodła] –
lenyergelni
rozskok – terpeszugrás
rozsławiać — rozsławiać [sprawić, że ktoś stanie
się sławnym lub że coś się stanie ogólnie
znane] – dicsőíteni, híressé tenni
rozsławić się — rozsławiać się [stać się sławnym]
– híressé válni
rozsłocić się – szakadni kezd, esni kezd (az eső)
rozsłonecznić — rozsłoneczniać [napełnić
światłem słonecznym] – napfénnyel telíteni
v. megvilágítani
rozsłonecznić moją twarz – süttetni az arcomat
rozsłonecznić się — rozsłoneczniać się [napełnić
się światłem słonecznym] – derültté válni
rozsmakować się — rozsmakowywać się
[1. polubić smak czegoś; 2. nabrać
upodobania do czegoś] – rájönni az ízére
(vminek)
rozsmaskować się w czym – belekóstolgatni vmibe
rozsmarować — rozsmarowywać [smarując,
rozprowadzić coś cienką warstwą] –
szétkenni, elkenni, szétmázolni
rozsnuć — rozsnuwać [1. rozciągnąć wysnute
nici, przędziwo lub inne nitkowate twory;
2. sugestywnie roztoczyć nierealną lub
nieprawdziwą wizję czegoś] – szálakat
széthúzni, szőni; (átv.) kifejteni
rozsnuć się — rozsnuwać się [1. o niciach,
przędziwie itp.: zostać rozciągniętym na
znacznej przestrzeni; 2. rozejść się na
znacznej przestrzeni; 3. roztoczyć się w
sposób sugestywny] – elterjedni; (átv.)
kifejlődni
rozsortować — rozsortowywać [sortując,
rozdzielić według gatunków, rodzajów
itp.]
–
osztályozni,
szétosztályozni;
szétosztani, szétszortírozni
rozspacjować — rozspacjowywać [zwiększyć
odległość między literami drukowanych
wyrazów lub między wyrazami w celu ich
uwydatnienia w tekście] – (nyomd.) ritkítva
szedni
rozspazmować się – görcsei vannak, elkezdik a
görcsök rángatni, görcsölni
rozsprzedać — rozsprzedawać [zob. rozprzedać]
– mindent eladni
rozsprzedawanie – teljes kiárusítás; mindennek az
eladása
rozsprzedawanie książek – könyvek teljes
kiárusítása
rozsprzedany, -a, -e – elkelt, eladott
6035
rozsprzedaż – végeladás; végkiárusítás
rozsrebrzyć — rozsrebrzać – ezüstözni,
beezüstözni; ezüst színt adni (vminek)
rozsrebrzyć się – ezüst színűvé válni
rozsrożony, -a, -e – ingerült, felingerült, mérges,
haragvó, dühös
rozsrożyć [bardzo rozgniewać, rozłościć] –
megharagítani, dühíteni, felmérgesíteni,
dühbe hozni
rozsrożyć się (rozsrożę się) [1. bardzo się
rozgniewać, rozzłościć; 2. o zjawiskach
atmosferycznych, klęskach żywiołowych
itp.: wystąpić z wielką siłą, gwałtownością]
–
megharagudni,
megmérgesedni,
feldühödni, dühbe gurulni v. jönni
rozstać się (rozstanę się, rozstanie się) —
rozstawać się (rozstaje się) [1. oddalić się
od kogoś, zwykle pożegnawszy się z nim;
2. zerwać z kimś kontakt; też: rozwieść
się; 3. pozbyć się jakiejś rzeczy;
4. zrezygnować z czegoś] – (z kim/czym)
válni, elválni v. megválni vkitől/vmitől
rozstać się z ciałem – meghalni
rozstać się z kim – elválni, elbúcsúzkodni vkitől
rozstać się, pożegnać się z tym światem –
elbúcsúzott ettől a világtól
rozstać się ze światem – (átv.) meghalni
rozstaj [miejsce, w którym rozchodzą się drogi]
útkereszteződés, keresztút; (átv.) válaszút
roztajać [1. przestać być zamarzniętym; 2. o
śniegu, lodzie: roztopić się; 3. złagodnieć,
roztkliwić się] – olvadni, megolvadni,
elolvadni,
felolvadni;
kiengedni;
elérzékenyülni; meglágyulni
rozstaje – keresztút; útelágazás
rozstajny, -a, -e – kereszteződő, elváló (út);
keresztúti
rozstajne drogi – keresztút, válaszút
rozstanie, rozstanie się – válás, elválás, búcsú,
búcsúzás
rozstaw [odstęp
między poszczególnymi,
jednorodnymi
elementami
jakiejś
konstrukcji]
–
távolság;
felállítás,
elhelyezés
rozstawiać kogo po kątach – kiosztani vkit; jól
odamondani vkinek
rozstawić — rozstawiać [1. rozmieścić osoby lub
rzeczy w pewnej odległości od siebie, w
pewnym porządku; 2. postawić jakiś
sprzęt, rozprostowując, rozsuwając jego
składane elementy] – szétállítani, szétrakni,
széthelyezni,
felállítani,
elhelyezni,
elrendezni; szétterpeszteni
rozstawić nogi – száttárja a lábát, terpeszbe állni
rozstawić patrole – őrséget állítani
-
Wersja 01 01 2017
rozstawić się — rozstawiać się [rozmieścić się w
pewnej odległości od siebie] – rendekre
szakadozva felállnak
rozstawienie [układ, porządek, w jaki coś
rozstawiono]
–
(wojsk)
elhelyezés,
elrendezés
rozstawny, -a, -e [rozstawiony w odpowiednich
odległościach] – szétállítható, egymástól
elállítható
rozstawne konie [konie umieszczane dawniej w
pewnych odległościach na trasie podróży,
aby przez zmienianie ich umożliwić
podróżnym szybkie przebycie drogi; też:
zapasowe konie gotowe do przeprzężenia
na dawnych stacjach pocztowych] –
(dawno) váltólovak
rozstawny druk – (nyomd) ritkított nyomás
rozstąpić się — rozstępować się [1. o dwóch lub
więcej osobach, rzadziej o zwierzętach:
usunąć się na boki; 2. pęknąć, tworząc
szczelinę]
–
kitérni,
szétrebbenni;
felszakadni, megnyílni, kettéhasadni
rozstąp się ziemio! – (átv.) nyíljon meg a föld!
hogy a föld nyeljen el!
rozstąpcie się! – helyet! utat!
rozstąpili
się
przed
najeżdżającym
szamochodem – kitértek a közelgő autó
útjából
rozstękać się – sóhajtozásba kezdeni
rozstęp [wolna przestrzeń między czymś] –
hézag, üres tér, lyuk, űr, szünet
rozstępy – terhességi csíkok
rozstrajać nerwy – feldúlja az idegeit
rozstroić (rozstroję, rozstroi) — rozstrajać
[1. spowodować
rozstrój,
zwłaszcza
nerwowy; 2. spowodować rozregulowanie
instrumentu muzycznego; 3. spowodować
wadliwe
funkcjonowanie
jakiegoś
urządzenia] – szétzilálni; lehangolni,
elhangolni;
(akusztika)
elhangolódni;
idegesíteni, lehangolni, kihoz a lelki
egyensúlyból v. a sodrából
rozstroić instrument – hangszert elhangolni v.
hamisan hangolni
rozstroić nerwy – felidegesíteni, próbára teszi
idegeit
rozstroić się — rozstrajać się [1. o systemie,
układzie, organizmie: ulec zaburzeniom;
też o człowieku: stracić równowagę
psychiczną; 2. o instrumencie: zostać
rozstrojonym;
3. o
urządzeniach,
mechanizmach lub ich częściach: zacząć
wadliwie funkcjonować] – lehangolódni;
(átv.) idegessé válni, lehangolódni
roztrojenie – lehangolás; lehangoltság, idegesség,
zavar,
nyugtalanság;
elhangolás,
elhangolódás
6036
rozstrojenie przypadkowe – véletlen elhangolódás
rozstrojony, -a, -e – lehangolt, ideges
rozstrój [zaburzenia w funkcjonowaniu czegoś]
– zavar, ziláltság; (átv.) lehangoltság
rozstrój nerwowy – idegkimerültség, idegesség,
idegeskedés; idegösszeroppanás
rozstrój
żołądka
[zaburzenia
żołądkowe
objawiające się bólami i biegunką] –
gyomorrontás
rozstrzał [pot. rozstrzelanie] – (wojsk) fordulat
rozstrzelać,
rozstrzelić
—
rozstrzeliwać
[dokonać na kimś egzekucji, strzelając z
broni palnej] – kivégezni, agyonlőni;
szétlőni
rozstrzelać dezertera – a katonaszökevényt
agyonlőni
rozstrzelać druk – (nyomd) ritkítva szedni
rozstrzelać się – szétszóródni, szétszaladni,
szétomlani
rozstrzelanie [kara śmierci wykonywana za
pomocą broni palnej] – golyó általi halál v.
kivégzés;
agyonlövetés,
agyonlövés;
főbelövés
rozstrzelany, -a, -e – agyonlőtt
rozstrzelić
—
rozstrzeliwać [1. zwiększyć
odstępy między literami drukowanych
wyrazów
lub
między
wyrazami;
2. rozdzielić, rozproszyć] – (nyomd)
ritkítani;
(rozdzielić)
szétválasztani,
elválasztani; elkülöníteni, szétvágni; osztani,
felosztani; elosztani, szétosztani (vkik
között);
(przegradzać)
elválasztani,
elkülöníteni;
(rozproszyć)
(rozsiewać)
szétszórni, elszórni, elvetni; elterelni (vmiről
vmit); (rozganiać) szétkergetni, elkergetni,
szétzavarni,
szétzúzni,
szétoszlatni;
megsemmisíteni;
(átv.)
eloszlatni;
elfecsérelni, eltékozolni
rozstrzelony, -a, -e – agyonlőtt; ritkított;
megosztott
rozstrzępić — rozstrzępiać – rongyokra szaggatni
rozstrzępić się – ronggyá szakadni; szétfoszlani
rozstrzygać [rozsądzać, np. spór] – eldönteni
rozstrzygać coś – eldönteni (kérdést)
rozstrzygający, -a, -e – döntő, eldöntő, perdöntő
rozstrzygający czynnik – döntő tényező
rozstrzygający dowód – döntő, perdöntő
bizonyíték
rozstrzygalność
(decydowalność)
problemu
matematycznego to następująca jego
właściwość: zawsze można określić czy
dana odpowiedź na pytanie stawiane przez
problem jest poprawna – matematikai
probléma eldöntése
rozstrzygnąć — rozstrzygać [1. rozważywszy
coś,
podjąć
ostateczną
decyzję;
-
Wersja 01 01 2017
2. przesądzić o czymś] – dönteni, eldönteni
(kérdést, ügyet); megoldani (feladatot,
problémát); elsimítani (ellentétet)
rozstrzygnąć coś – eldönteni vmit; dönteni vmiről,
vmiben
rozstrzygnąć a. rozstrzygać na czyjąś korzyść –
dönteni vki javára
rozstrzygnąć się — rozstrzygać się [ulec
rozstrzygnięciu]
–
eldőlni (ügyről);
tisztázódni
rozstrzygnął
sprawę
ku
obustronnemu
zadowoleniu – az ügyet mindkét fél
megelégedésére oldotta meg
rozstrzygnięcie [wybór, decyzja] – döntés,
eldöntés; választás; decízió; határozat, ítélet;
határozottság,
elhatározás;
megoldás,
kibontakozás
rozstrzygnięcie przez sąd rozjemczy –
döntőbírósági döntés
rozstrzygnięcie ostateczne – végleges döntés
rozsunąć — rozsuwać [1. odsuwając, rozdzielić
coś przylegającego do siebie; 2. zwiększyć
powierzchnię czegoś przez wysunięcie lub
rozstawienie części składanej] – széttolni,
széttaszítani, széthúzni, kihúzni
rozsunąć a. rozsuwać zasłony – széthúzni a
sötétítőfüggönyt
rozsunąć się — rozsuwać się [1. zostać
rozsuniętym, odchylonym; 2. usunąć się
na boki] – széttolódni, széthúzódni,
kihúzódni; félrehúzódni; szérnyílni
rozsunięcie – széttárás-, tologatás
rozsupłać — rozsupływać [1. rozplątać coś
zawiązanego na supeł;
2. wyjaśnić
zagmatwane
relacje,
uprościć
coś
skomplikowanego] – kicsomózni, kioldani,
kikötni, kibogozni
rozsuwany, -a, -e;
rozsuwalny, -a, -e –
széthúzható,
szétszedhető;
kihúzható;
állítható; szétnyitható
rozsuwany stół – széthúzható v. szétszedhető v.
kihúzható asztal; kempingaszta
rozswawolić się [zacząć swawolić; też: stać się
niegrzecznym] – szilaj, nem fér a bőrébe,
kicsapongani, duhajkodni, zülleni
rozsychać się [zob. rozeschnąć się] – szétszáradni,
kiszáradni
rozsyłać [zob.
rozesłać1]
–
szétküldeni,
szétküldözni
rozsyłać wici – népfelkelést hirdetni
rozsyłanie, rozsyłka – szétküldés
rozsyłka zaproszeń – meghívók szétküldése
rozsypać (rozsypie) — rozsypywać (rozsypuje)
[1. sypiąc, rozrzucić coś drobnego;
2. spowodować rozpadnięcie się czegoś] –
szétszórni, széthinteni; elhinteni; elszórni
6037
rozsypać co po ziemi – földre szórni v. a földön
elszórni v. kiönteni vmit
rozsypać się — rozsypywać się [1. o czymś
drobnym: zostać rozrzuconym na jakiejś
przestrzeni; 2. rozpaść się na drobne
kawałki; 3. o grupie osób, rzadziej o
stadzie zwierząt: rozejść się, rozbiec się w
różne
strony;
4. o
maszynach,
urządzeniach: popsuć się w wyniku
długiego użytkowania; 5. pot. o człowieku:
przeżyć załamanie nerwowe; też: utracić
zdrowie, kondycję fizyczną; 6. pot. o
związkach między ludźmi: rozpaść się;
7. pot. o złożonych systemach, strukturach
itp.: ulec dezorganizacji] – szétszóródni,
elszóródni
rozsypanie – szétszórás
rozsypany, -a, -e [rozmieszczony rzadko na
dużej przestrzeni] – szétszórt
rozsypiać się [zob. rozespać się] – elaludni,
(mélyen) elaludni; mélyen alszik
rozsypisko [rumowisko gruzów i odłamów
skalnych, zwalisko] – rom, omladék
rozsypka [daw. pośpieszna, bezładna ucieczka] –
szétszóródás, rombolás, megsemmisülés
rozszabrować — rozszabrowywać [pot. o wielu
osobach: szabrując, zabrać wszystko] –
széthordani, kirabolni, ellopkodni
rozszafować – eltékozolni, elpocsékolni
rozszalały, -a, -e [1. ogarnięty szałem; 2. o
zjawiskach atmosferycznych, klęskach
żywiołowych itp.: występujący z wielką
siłą, gwałtownością] – eszelős, félkegyelmű,
őrült, féktelen
rozszaleć – mérges, dühös lesz, őrjöngeni,
dühöngeni, elveszti a fejét
rozszaleć się [1. wpaść w szał; 2. o zjawiskach
atmosferycznych, klęskach żywiołowych
itp.: wystąpić z wielką siłą, gwałtownością]
– tobzódni; őrülten szerelmes lesz vkibe
rozszarpać — rozszarpywać [1. szarpiąc, porwać
na kawałki; 2. głęboko zranić na skutek
wybuchu; 3. o bolesnych doznaniach
fizycznych lub psychicznych: udręczyć] –
eltépni; feltépni; széttépni, szétszakítani,
szétszaggatni,
részeire szedni; (húst)
marcangolni
rozszarpać co na części – részeire szedni vmit
rozszarpać swoją zdobycz – szátmarcangolja a
zsákmányát
rozszarpanie – szétszedés, széttörés
rozszastać – kiadni, elkölteni, elherdálni, elmulatni
rozszastać się – mértéktelenül költekezni,
pazarolni, elpazarolni
rozszczebiotać (rozczebioczę się) [szczebiocąc,
rozpowiedzieć
coś]
–
elcsicseregni,
-
Wersja 01 01 2017
elcsiripelni; locsogni, sokat veszélni,
fecsegni
rozszczebiotać się [1. o ptakach: zacząć
szczebiotać; 2. o dzieciach lub kobietach:
zacząć mówić wesoło, pieszczotliwie] –
csicseregni, csivitelni kezd; (gyerek, nő)
vigan locsogni, fecsegni
rozszczebiotany, -a, -e [1. o ptakach: wydający
szczebiot; 2. o dzieciach lub kobietach:
mówiący dużo, w podnieceniu] – csicsergő;
izgalmában sokat fecsegő
rozszczekać
[pot.
rozpowiedzieć
coś
niepotrzebnie]
–
feleslegesen,
szükségtelenül elhíresztelni v. szétkürtölni v.
elbeszélni
rozszczekać się [1. o psie: zacząć głośno
szczekać;
2. pot.
o
karabinach
maszynowych: zacząć strzelać, wydając
miarowe, suche trzaski; 3. pot. zacząć
mówić głośno, hałaśliwie] – belejön az
ugatásba; (átv.) bolondságokat beszélni
(ugatni)
rozszczep,
rozszczepienie
[miejsce
rozszczepione] – hasadék, szakadék, hasíték
rozszczep
kręgosłupa
[wada
wrodzona
kręgosłupa polegająca na niezrośnięciu się
jednego lub kilku jego trzonów] – gerinc
hasadéka
rozszczep podniebienia [wrodzona wada
polegająca na pozostaniu szczeliny w
podniebieniu]
–
szájpad
hasadéka
(farkastorok)
rozszczep wargi [zob. zajęcza warga] – nyúlszáj
rozszczepialny, -a, -e [o pierwiastkach i ich
jądrach: dający się rozszczepić] – hasadó
rozszczepić — rozszczepiać, rozszczepać,
rozszczepywać [1. rozpołowić wzdłuż;
2. rozłożyć jakieś ciało na części składowe]
– széthasítani, széttörni; kettéhasítani;
repeszteni
rozszczepić co na kawałki – szétszedni,
feldarabolni, ízekre szedni vmit
rozszczepić się — rozszczepiać się [1. pęknąć,
dzieląc się na dwie części; 2. podzielić się
na dwa prądy, ruchy itp.; 3. ulec
rozłożeniu na części składowe] –
széthasadni; bomlani, felbomlani
rozszczepienie atomu – atomhasadás
rozszczepienie echa – visszhangfelhasadás
rozszczepienie jaźni – tudathasadás
rozszczepienie jądra [podział jądra atomowego
najczęściej
na
dwa
fragmenty,
odbywający się z wydzieleniem wielkiej
ilości energii] – maghasadás
rozszczepienie jądra atomowego [to przemiana
jądrowa polegająca na rozpadzie jądra na
dwa (rzadziej na więcej) fragmenty o
6038
zbliżonych masach. Zjawisku towarzyszy
emisja neutronów, a także kwantów
gamma, które unoszą znaczne ilości
energii.
Ponieważ
jądra
ulegające
rozszczepieniu
zwykle
są
jądrami
ciężkimi,
które
posiadają
więcej
neutronów
niż
protonów,
obydwa
fragmenty powstałe w rozszczepieniu są
jądrami
neutrono-nadmiarowymi.
Nadmiar neutronów jest z nich emitowany
podczas aktu rozszczepienia (neutrony
natychmiastowe)
lub
z
pewnym
opóźnieniem (neutrony opóźnione).] –
maghasadás (fisszió) [ennek során egy
atommag két vagy több, kisebb magra
szakad. A maghasadás során jelentkezhet
gamma-, valamint neutronsugárzás is. A
nehéz elemek maghasadása exoterm
folyamat, melynek során nagy mennyiségű
energia szabadul fel elektromágneses
sugárzás és a hasadványok mozgási
energiájának formájában. Ahhoz, hogy a
maghasadás során energia szabaduljon fel, a
termékmagok
kötési
energiájának
nagyobbnak kell lennie, mint a kiindulási
mag kötési energiája. A maghasadás az
elemátalakulás
(transzmutáció)
egyik
lehetséges módja, mivel a folyamat végén
kapott hasadványmagok nem azonosak az
eredeti kémiai elemmel.]
rozszczepienie światła – fény felböontása, színes
fénytörés
rozszczepienie wargi [zob. zajęcza warga] –
nyúlszáj
[Veleszületett
fejlődési
rendellenesség, mely a felső ajkon
keletkezett, kisebb nagyobb, oldalirányú
hasadékban nyilvánul meg, melyhez
esetenként a szájpad hasadéka is társul
(farkastorok).]
rozszczepny, -a, -e – széthasadó, szétszakadó
rozszeptać
(rozszczepcę
v.
rozszczepczę,
rozszczepcze) – suttogva kilocsogni,
elfecsegni
rozszeptać czas – elfecsegni az időt
rozszeptać się – sugdolózni, sugdosni
rozszeregować – csapatonként felállítani
rozszerzacz – híresztelő, terjesztő ffi; (műsz)
lyuktágító, furattágító
rozszerzacz pochwy – (med.) hüvelytágító
rozszerzać [zob. rozszerzyć] – tágítani, kitágítani,
bővíteni,
kibővíteni,
kiszélesíteni,
kiterjeszteni; (rozwijać) bővíteni, fejleszteni,
növelni; terjeszkedni
rozszerzać sprzęt komputerowy – hardvert
bővíteni
rozszerzać swoje panowanie – kiterjeszti uralmát
rozszerzalność – tégulékonyság
-
Wersja 01 01 2017
rozszerzalność
cieplna
(rozszerzalność
termiczna) [1. właściwość ciał polegająca
na zwiększaniu się ich długości lub
objętości w miarę wzrostu temperatury; 2.
właściwość fizyczna ciał polegająca na
zwiększaniu
się
ich
długości
(rozszerzalność liniowa) lub objętości
(rozszerzalność objętościowa) w miarę
wzrostu
temperatury]
–
hőtágulás
[Hőtágulásnak nevezzük azt a fizikai
jelenséget, amikor valamely anyag hő
hatására
megváltoztatja
a
méretét.
Melegítéskor az anyagok általában tágulnak,
a tágulás relatív mértékét a hőtágulási
együttható fejezi ki. A hőtágulás általában
lineárisan függ a hőmérséklettől, ez alól
kivétel, ha halmazállapot-változás történik,
illetve néhány speciális, vagy bomlékony
anyag zsugorodik (negatív hőtágulás).]
rozszerzalny, -a, -e [mogący ulec rozszerzeniu] –
nyújtható, kinyújtható
rozszerzanie – tágítás; bővítés, terjesztés
rozszerzanie Słowa Bożego – zob. Ewangelizacja
– (rel.) az ige terjesztése
rozszerzanie się – tágulás
rozszerzany, -a, -e [o ubraniu: mający kształt
trapezu o dłuższej dolnej podstawie] –
kibővített
rozszerzenie – bővítés, kibővítés, tágítás, kitágítás,
kitágulás, szélesítés, kiszélesítés, bővülés,
tágulás; kiterjesztés, (átv.) fejlesztés,
kibővítés
rozszerzenie nazwy pliku [1. sposób oznaczania
typu pliku za pomocą sufiksu jego nazwy.
Rozszerzenie jest oddzielone od reszty
nazwy za pomocą kropki. Ponieważ w
nowoczesnych systemach nazwa pliku
może sama w sobie zawierać kropki,
przyjmuje się, że rozszerzeniem jest część
nazwy po ostatniej kropce, a samo
rozszerzenie nie zawiera kropek; 2.
sposób oznaczania typu pliku za pomocą
sufiksu jego nazwy. Rozszerzenie jest
oddzielone od reszty nazwy za pomocą
kropki. Ponieważ w nowoczesnych
systemach nazwa pliku może sama w sobie
zawierać kropki, przyjmuje się, że
rozszerzeniem jest część nazwy po
ostatniej kropce, a samo rozszerzenie nie
zawiera kropek. W systemie DOS długość
rozszerzenia była ograniczona do 3
znaków. Z tego powodu dla niektórych
rodzajów plików przyjęły się dwa różne
rozszerzenia, np. .jpg i .jpeg oraz .htm i
.html..] – fájlkiterjesztés v. röviden
kiterjesztés (angolul filename extension vagy
extension) [egy olyan információ, amely
segíti az operációs rendszert és a felhasználói
programokat abban, hogy azonosítsa az
állomány típusát. A fájlkiterjesztés az
állomány nevének végén helyezkedik el,
attól ponttal elválasztva. Például az
„abcd.txt” állománynév egy abcd nevű
szövegfájlt jelent.]
nem kötelező; DOS-ban maximum 3 betű:
6039
- a végrehajtható fájlokat .COM, .EXE és
.BAT
kiterjesztés
jelöli;
szövegfájlok: .TXT, .DOC, .WRI, stb.
adatfájlok: .DAT, .LST, .DBF, .MDB, .XLS,
stb.
- képfájlok: .BMP, .GIF, .PNG, .JPG, .WMF,
.PCX, .TIF, .WI, .AI, stb.
- tömörített fájlok: .ZIP, .RAR, .ARJ, .LHA,
.ACE, .TGZ, stb.
- hangfájlok: .WAV, .AU, .AIFF, .OGG,
.MP3, stb.
- videó fájlok: .AVI, .MPG, .MOV, stb
rozszerzenie oamięci – memóriabővítés
rozszerzenie
pochwy
[colpectasia
(kat.:
medycyna)] – (med) hüvelytágítás
rozszerzenie produkcji kapitalistycznej – (közg.)
a tőkés v. kapitalista termelés kibővításe
rozszerzenie produkcji socjalistycznej – (közg.) a
szocialista termelés kibővításe
rozszerzenie serca – szívtágítás
rozszerzenie się – tágulás
rozszerzenie się – szívtágulás
rozszerzenie stosunków – a kapcsolatok
kiterjesztése
rozszerzenie tętnicy – verőértágulás
rozszerzony, -a, -e – bővített
rozszerzony program nauczania – szakosított
tanterv
rozszerzyć
—
rozszerzać
[1. powiększyć
szerokość,
powierzchnię
czegoś;
2. powiększyć zasięg, zakres, rozmiary
przez dodanie nowych elementów;
3. rozsunąć coś szerzej] – kiszélesíteni,
kibővíteni, tágítani, kitágítani,
bővíteni,
kiterjeszteni; (rozwijać) bővíteni, fejleszteni,
növelni; megnövelni, megnagyobbítani;
terjeszteni (hírt), híresztelni
rozszerzyć czyje uprawnienia – kiterjeszti vki
hatáskörét
rozszerzyć otwór – nyílást kitágítani
rozszerzyć się — rozszerzać się [1. zwiększyć
swoją
szerokość,
powierzchnię;
2. rozprzestrzenić
się;
3. zostać
uzupełnionym o nowe el0ementy; 4. o
substancjach: zwiększyć swoją objętość
pod wpływem działania czynników
zewnętrznych]
–
tágulni,
kitágulni;
szélesedni;
kiszélesedni,
kibővülni,
kiterjedni, terjeszkedni; bővülni, terjedni,
gazdagodni
rozszerzony, -a, -e – kibővített, bővített
-
Wersja 01 01 2017
rozszlochać się [zacząć gwałtownie szlochać] –
felzokogni, elsírja magát, zokogni v. sírni
kezd, kisírja magát
rozsznurować — rozsznurowywać [rozwiązać i
wywlec lub rozluźnić przewleczone przez
dziurki sznurowadło, tasiemkę itp.] –
kifűzni (cipőt); kioldani (zsineget)
rozsznurować buty – kifűzni a cipőt
rozsznurować się — rozsznurowywać się [zostać
rozsznurowanym] – kifűzi magát, kiengedi
a fűzőt
rozszuflować – szétlapátolni
rozszumieć się1 [1. zacząć głośno szumieć; 2. o
ludziach: zareagować podnieceniem na
coś poruszającego, wstrząsającego] –
elkezd zúgni
rozszumieć się2 [zacząć głośno musować] –
elkezd hangosan forrni v. pezsegni
rozszyć — rozszywać [wszyć w coś wstawkę dla
ozdoby lub w celu poszerzenia] – bevarrni,
belevarrni (hímzést, toldást)
rozszyfrować — rozszyfrowywać [1. odczytać
tekst napisany szyfrem; 2. odczytać
niewyraźne pismo; 3. rozwinąć skrót,
pseudonim
lub
inną
lakoniczną
informację; 4. odczytać nieznany język
lub alfabet; 5. rozwikłać coś tajemniczego,
niejasnego; 6. odgadnąć czyjeś ukryte
zamiary; 7. zidentyfikować osobę, która
chciała pozostać nieznana] – megfejteni,
kibetűzni, rejtjelet fejteni
rozścielić — rozścielać [zob. rozesłać2] –
kiteríteni,
kiteregetni,
szétteríteni,
szétteregetni
rozśmiać się – felmosolyogni, elneveti magát, kitör
belőle a nevetés
rozśmiać się głośno – hangosan felnevetni
rozśmieszyć — rozśmieszać [pobudzić do
śmiechu] – megnevettetni
rozśmieszać widownię – megnevettetni a
közönséget
rozśpiewać — rozśpiewywać [zachęcić kogoś do
śpiewania]
–
éneklésre
ösztönözni,
buzdítani;
kifecsegni,
kilocsogni,
kikarattyolni
rozśpiewać się — rozśpiewywać się [1. nabrać
ochoty do śpiewania; 2. zacząć śpiewać
pełnym głosem] – belejön az éneklésbe;
kedve van az énekléshez; erősen kezd
énekelni; dalol egyfolytában
rozśpiewany, -a, -e [1. taki, który lubi śpiewać;
2. rozbrzmiewający śpiewem] – énekelni
kezdő; harsogó énekes
rozśrubować — rozśrubowywać [rozmontować
coś, odkręciwszy śruby] – kicsavarni,
kinyitni, kinyitni egy csavart; kivenni a
csavart vmiből, lazítani a csavaron
6040
rozśrubować się — rozśrubowywać się [o śrubie,
złączu: rozluźnić się] – lazulni, meglazulni,
kitágulni
rozśrubowanie
–
csavarás,
lecsavarás,
kicsavarozás
rozświdrować – fúrni, átfúrni, keresztülfúrni
rozświecić
—
rozświecać
[uczynić coś
świecącym, jasnym] – megvilágítani,
kivilágítani
rozświecić się — rozświecać się [zacząć świecić,
lśnić] – ragyogni, tündökölni, csillogni,
fényleni, szikrázni kezd
rozświergotać (rozświergocę v. rozświergoczę) —
rozświergotać się [1. o ptakach: zacząć
głośno świergotać; 2. o dzieciach lub
dziewczynach: zacząć mówić wesoło,
pieszczotliwie] – hosszasan csiripelni v.
csipogni
rozświetlić — rozświetlać, rozświecać [1. uczynić
coś
jasnym,
widnym;
2. uczynić
radosnym, pogodnym; 3. uczynić coś
zrozumiałym] – kivilágítani; világossá tenni
rozświetlić tajemnicę – felfedi a titkot, fényt derít
a titokra
rozświetlić się — rozświetlać się [1. stać się
jasnym, widnym; 2. stać się radosnym,
pogodnym; 3. stać się zrozumiałym] –
kivilágosodni, megvilágosodni
rozświętować – tétlenkedni, lustálkodni, mindig
ünnepet ülni v. ünnepelni
rozświt – derengés, virradat, pirkadás, hajnalpír
roztaczać [zob. roztoczyć] – kibontani, kitárni,
szétgöngyölni; kiterjeszteni
roztaczać nad kim/czym – kiterjeszteni a
felkügyeletet vkire/vmire
roztaczać opiekę – (nad kim) gondoskodni
(vkiről); pártfogásba venni (vkit)
roztaczać a. roztoczyć (nad kim) opiekę –
gondnokság alá helyez (vkit)
roztaczać przed kim nowe horyzonty – új
látóhatárt tárni fel vki előtt; új lehetőségeket
nyújtani vkinek
roztaczać się – elterülni, kibontakozni, húzódni
roztajać (roztaje) [1. przestać być zamarzniętym;
2. o śniegu,
lodzie:
roztopić się;
3. złagodnieć, roztkliwić się] – olvadni,
engedni, fagyni
roztajało – felengedett a fagy; olvad
roztańczyć się [zacząć tańczyć w sposób
swobodny, nabrać ochoty do tańca] –
belejön a táncba v. a táncolásba,
agyontáncolja magát
roztapiać
(zob.
roztopić)
–
olvasztani,
kiolvasztani, elolvasztani, megolvasztani
roztarcie – dörzsölés, széttörés
roztarcie na miazgę – pozdorjává, porrá törés
-
Wersja 01 01 2017
roztargać włosy – összekócolja a haját
roztargnąć — roztargać – felbontani, feltépni;
felszakítani; összegubancolni, összekócolni
roztargnąć związek przyjaźni – felbontja, eltépi a
barátság szálait v. kötelékeit
roztargnąć się — roztargać się – szórakozott
lenni; összekócolódni; felbomlani
roztargnienie [cecha lub stan kogoś, kto jest
roztargniony] – szórakozottság, ziláltság,
figyelmetlenség
roztargniony, -a, -e [mający trudności ze
skupieniem
się,
ciągle
o
czymś
zapominający; też: będący wyrazem
czyjegoś roztargnienia] – szórakozott,
figyelmetlen
roztarty, -a, -e – összetört
roztasować — roztasowywać [rozmieścić,
rozlokować]
–
kártyát
keverni v.
összekeverni
roztasować karty – kártyát keverni
roztasować się — roztasowywać się [ulokować
się gdzieś, rozmieszczając swoje rzeczy] –
elhelyezkedni, kirakodni; (átv.) beszállásolja
magát
roztelegrafować – körtáviratozni, távirat útján hírt
közölni
roztelegrafować
na
wszelkie
strony
–
körtáviratozni minden irányba
rozterka
[stan
wewnętrznego
rozdarcia
związany z koniecznością podjęcia trudnej
decyzji] – egyenetlenség, zavar, civódás,
veszekedés, vita, széthúzás, félreértés;
meghasonlás
rozterka duchowa – lelki tusa; lelki vívódás
rozterka wewnętrzna – kétség, kétely, tépelődés,
ingadozás
rozterki zrodziły despotyzm – a viszályok v.
egyenetlenségek zsarnokságot szültek
roztęskniony, -a, -e – vágyódó, vágyakozó
roztętnić się [zacząć tętnić miarowo, głośno] –
feldübörögni, feldörögni
roztkliwić — roztkliwiać [wprawić kogoś w stan
wzruszenia, rozczulenia] – elérzékenyíteni
roztkliwić się — roztkliwiać się [stać się czułym,
tkliwym] – elérzékenyülni
roztkliwienie [uczucie tkliwości, czułości] –
meghatottság, meghatódás, elérzékenyülés,
megindultság
roztlić się [1. zacząć się tlić lub zatlić się mocniej;
2. o uczuciach, stanach psychicznych:
zacząć istnieć w małym stopniu; też:
nabrać
intensywności]
–
felizzani,
fellobbanni, felparázslani
roztłuc — roztłukiwać [tłukąc, rozbić na
kawałki] – összetörni, széttörni, felaprítani;
darabokra törni
6041
roztłuc co na kawałki – apróra törni vmit; apró
darabokra összetörni vmit
roztłuc się — roztłukiwać się [ulec roztłuczeniu]
– összetörődni
roztłuczony, -a, -e – összetört, széttört
roztocz1 [pajęczak mający owalne ciało o słabo
zaznaczonej segmentacji] – pókszabású
állat; atka; kullancs
roztocz2 – szétfolyás, elfolyás, szétömlés; (áll.)
saprophyták
roztocz truskawkowiec (Phytonemus pallidus)
[gatunek
roztocza
z
rodziny
Tarsonemidae] - (közönséges) szamócaatka
roztocze1 [szkodniki,
których
najczęściej
spotykanym przedstawicielem jest roztocz
truskawkowy]
–
(kártevők)
atka;
szamócaatkák
roztocze,
roztocz2 [organizm
cudzożywny
czerpiący pokarm z martwych szczątków
organicznych] – szaprofiták (rothadó
szerves anyagokkal táplálkozó növények,
leginkább gombák)
roztoczyć
—
roztaczać
[1. rozłożyć,
rozprostować coś zawiniętego, stulonego;
2. ukazać, przedstawić coś; 3. rozsiać coś
wokół siebie, na jakiejś przestrzeni;
4. spowodować udzielenie się innym
jakichś
uczuć,
nastrojów
itp.;
5. rozwiercić
średnice
otworów]
–
kiteríteni,
kiszélesíteni,
kinyújtani,
kifeszíteni, kibontani, kitárni, szétgöngyölni;
kiterjeszteni,
szétfeszíteni,
szétnyitni;
mutatni, megmutatni, bemutatni, mutogatni,
eldicsekedni; rágni, elrágni, szétrágni,
szétmarcangolni; kiontani, könteni
roztoczyć na kim swoją opiekę – kiterjeszti vkire a
pártfogását; pártfogás alá venni vkit
roztoczyć opiekę – gondoskodni, védelmébe venni
roztaczać, roztoczyć opiekę (nad kim) – kiterjeszti
a pártfogását
roztoczyć swe bogactwo – gazdagságával kérkedni
roztoczyć swoją władzę – kiterjeszti hatalmát
roztoczyć się — roztaczać się [1. ukazać się na
dużej
przestrzeni;
2. o
uczuciach,
nastrojach itp.: udzielić się innym] –
elterülni, húzódni, kiömleni, kifolyni;
kiterjedni, kinyúlni, kifejlődni, kihúzódni;
kibontakozni;
megmutatkozni
(teljes
egészében)
roztoczysty, -a, -e – kiterjesztett, elterjedt [skrzydła
roztoczyste: kiterjesztett szárnyak]
roztoka [1. dolina górska wyżłobiona przez
potok; 2. potok górski] – hegyi patak; hegyi
patak kimosott medre
roztop [zwykle w liczbie mnogiej: 1. topnienie
śniegów; 2. błoto, kałuże powstałe na
skutek
topnienia
śniegów
lub
-
Wersja 01 01 2017
długotrwałych deszczów] – tavaszi olvadás,
áradás; olvasztó anyag
roztopić — roztapiać [1. zamienić ciało stałe w
płynne przez ogrzanie do odpowiedniej
temperatury;
2. spowodować
nieodróżnianie się kogoś, czegoś od tła; 3.
doprowadzić do stanu topnienia; topiąc
rozpuścić] – olvasztani, megolvasztani,
elolvasztani; ömleszteni
roztopić się — roztapiać się [1. o ciałach stałych:
zostać
roztopionym;
2. stać
się
niewidocznym, niewyraźnym] – olvadni,
megolvadni, elolvadni, felolvadni; kiengedni
roztopienie – olvadás, megolvadás, szétolvadás;
kiolvasztás
roztopione żelazo – folyékony vas
roztopnieć – szétömleni, szétolvadni, megolvadni
és szétfolyni
roztopy [topnienie śniegów; też: błoto, kałuże
powstałe wskutek topnienia śniegów lub
wskutek długotrwałych deszczów] –
hóolvadás, latyak; olvadás
roztopowy, -a, -e – latyakos
roztracić (roztracę, roztraci) — roztracać –
elkölteni, eltékozolni
roztracony, -a, -e – elköltött, eltékozolt
roztrajkotać
[pot.
rozpowiedzieć
coś
niepotrzebnie] – szüntelenül sokmindent
kifecsegni
roztrajkotać się [1. pot. zacząć szybko i głośno
mówić; 2. pot. o motorach, maszynach
itp.: zacząć trajkotać] – gyorsan és
hangosan kezd beszélni; zakatolni, kattogni,
zörögni kezd
roztrajkotał wiadamości – kipletykálta a híreket
roztratować [tratując, zniszczyć, zmiażdżyć; też:
tratując, zabić kogoś] – széttaposni,
eltaposni, elgázolni
roztratować się – szöüntelenül fecsegni, nem tesz
lakatot a szájára
roztrąbić [rozpowszechnić jakieś wiadomości,
pogłoski] – trombitálni, eltrombitálni;
kikürtölni,
kitrombitálni;
szétkürtölni;
széttrombitálni; elhíresztelni, átv. dobra
verni
roztrąbić na cały świat – világgá kürtöl [Trzeba
roztrąbić na cały świat.: Világgá kell
kürtölni.]
roztrąbić wiadomość – hírt szétkürtölni
roztrącić (roztrącę, roztrąci) — roztrącać
[trącając, odepchnąć na boki wiele osób
lub wiele przedmiotów] – (odsuwać na bok)
lökdösni, odábblökni, szétlökni, ketté
választani (lökéssel)
roztropnie – óvatosan, belátva, okosan,
körültekintően, megfontoltan, meggondoltan
6042
roztropność – óvatosság, belátás, okosság,
körültekintés, megfontoltság, meggondoltság
roztropny, -a, -e [działający z namysłem,
rozwagą; też: świadczący o takich
cechach]
–
óvatos,
belátó,
okos,
elővigyázatos, körültekintő, megfontolt,
meggondolt
roztruchan (tur. tustahan ‘misa’) [1. wielki,
ozdobny kielich z XVI–XVII w.; 2. duży,
ozdobny kielich, zazwyczaj srebrny, w
kształcie
zwierzęcia,
służący
do
wznoszenia toastów i dekorowania stołów,
popularny od XVI do XVII w.; 3. puhar
do picia ze złota lub srebra. W
rachunkach dworskich Jadwigi i Jagiełły
roztruchan zwany jest dostuchan i
hostruchan,
w
starych
zapiskach
krakowskich
rostuchan.
Nadawano
roztruchanom kształty najrozmaitsze np.
zwierząt: lwa, konia, jelenia, orła, strusia
lub pawia.] – serleg, nagy ivópohár
roztrwonić — roztrwaniać [lekkomyślnie wydać,
stracić coś, zwykle pieniądze, majątek] –
elpocsékolni,
elpazarolni,
elherdálni,
elkönnyelműsködni; eltékozolni; elprédálni
roztrwonić pieniądze – elpazarolni v. elherdálni a
pénzt
roztrwonienie – tékozlás, pazarlás
roztrwonienie majątku – a vagyon eltékozlása
roztrysk – szétfröccsenés
roztrysk krwi – a vér szétfröccsenése
roztrząsacz [1. maszyna do rozdrabniania i
rozrzucania obornika w polu; 2. zob.
przetrząsacz] – szórógép; szénaforgató gép
roztrząsacz obornika, rozrzutnik obornika
[maszyna rolnicza do rozwożenia,
rozdrabniania
i
równomiernego
rozrzucania obornika na polu] –
trágyaszóró gép [szerkezete általában a
vetőgépekével egyezik, lényeges részei: a
trágya felvételére, elosztására, vezetésére és
takarására szolgáló készülék, valamint a
szállító és a kormányzó szerkezet.]
roztrząsacz obornika – istállótrágya-szóró
roztrzasnąć
(roztrząśnie),
roztrzaskać
—
roztrzaskiwać [1. rozbić jakiś przedmiot
-
Wersja 01 01 2017
na kawałki; też: zniszczyć coś przez
uderzenie; 2. uszkodzić jakąś część ciała
przez uderzenie, upadek] – összezúzni
roztrzasnąć się, roztrzaskać się — roztrzaskiwać
się [ulec roztrzaskaniu] – összezúzódni
roztrząsnąć (roztrząśnie), roztrząść (roztrzęsę,
roztrzęsie) — roztrząsać — roztrząsywać
[1. potrząsając, rozrzucić coś; 2. poddać
coś drobiazgowej analizie] – felrázni,
szétrázni, zilálni, szétzilálni; (roztrząsać)
agyontázni, átrázni, szétrázni; (kwestię)
megnyányja-veti, megvizsgálni, boncolni,
boncolgatni, kikutatni; (roztrząść) fellazítani
(rázás útján)
roztrząsać kwestię naukową – tudományos
kérdést megvizsgálni v. boncolgatni v.
taglalni
roztrząsać sumienie – felrázza v. megvizsgálja a
lelkiismeretét
roztrząsać wóz po drogach – szétrázni a kocsit az
úton
roztrząsanie,
roztrząśnięcie
–
vizsgálat,
megvizsgálás; vita, megvitatás
roztrząsnął siano na łące – szétzilálta a réten a
szénát
roztrzepać — roztrzepywać [1. potrząsając,
rozrzucić coś, zwykle włosy; 2. rozmieszać
jakiś płyn, rozbijając zawieszone w nim
cząstki; 3. zob. cisnąć, odwalić] – felverni
roztrzepać jajko – felveri a tojást
roztrzepać się — roztrzepywać się [1. zwykle o
włosach:
zwichrzyć
się;
2. zostać
roztrzepanym, rozmieszanym] – felverődni
roztrzepanica – szórakozott nő v. lány, szeles nő
roztrzepanie [cecha kogoś, kto jest roztrzepany]
– szórakozottság, figyelmetlenség
roztrzepaniec1 [ pot. człowiek roztrzepany] –
szórakozott ember, szeles, figyelmetlen,
hebehurgya, szeleburdi
roztrzepaniec2 [pot. rozmieszane zsiadłe mleko] –
felvert aludtej
roztrzepany, -a, -e [nieuważny i chaotyczny] –
szórakozott,
figyelmetlen,
könnyelmű,
szeles; nem fontos v. lényegtelen és kaotikus;
(átv.) kapkodó; szeles
roztrzepotać się (roztrzepocę się v. roztrzepoczę
się) – szünet nélkül röpködni
roztrzepotać się w panice – állandóan pánikolni
roztrzeźwić – kijózanítani; felélénkíteni
roztrzeźwić się, roztrzeźwieć – kijózanodni;
felélénkülni
roztrzęsiony, -a, -e [1. niemogący zapanować nad
sobą wskutek zdenerwowania; też:
świadczący o takim stanie; 2. zniszczony,
obluzowany na skutek długiego narażania
na wstrząsy] – rozoga, rozzant; ideges, zilált
6043
roztrzeźwić się nie mógł – nem tudott kijózanodni
roztuczyć – tömni, megtömni, teletömni, felhízlalni
roztuczyć swoją dupsko – saját fenekét felhízlalja;
elhízik
roztuczyć się – meghízni
roztulić — roztulać – felnyitni (óvatosan)
roztulić się – kinyílni, kibomlani, kifesleni
rozturkotać się (rozturkocze się) – zajongani, zajt
csapni
roztwarcie – nyitás, kinyitás, szétnyitás; kitárás
roztwarty, -a, -e – nyitott, kinyitott, szétnyitott,
kitárt, feltárt, kinyílt
roztwarzalny, -a, -e – oldalható, felolható
roztwarzanie [zjawisko chemiczne polegające na
przechodzeniu substancji stałej do
roztworu, połączone z reakcją tej
substancji z rozpuszczalnikiem lub innym
składnikiem roztworu] – (vegyt.) feloldás
roztwierać [zob. roztworzyć] – kinyitni, kitárni
roztwierać się – kinyílni, kitárulkozni; tárulni
roztworzyć – kitárni; feloldani
roztworzyć się – kitárulni; feloldódni
roztwór [1. jednorodna mieszanina co najmniej
dwóch substancji chemicznych; 2. to
nierozdzielająca się w długich okresach
czasu mieszanina dwóch lub więcej
związków chemicznych. Skład roztworów
określa się przez podanie stężenia
składników. W roztworach zwykle jeden
ze związków chemicznych jest nazywany
rozpuszczalnikiem, a drugi substancją
rozpuszczaną. Który z dwóch związków
uznać za rozpuszczalnik, jest właściwie
kwestią umowną, wynikającą z praktyki i
tradycji.] – oldat [A többkomponensű,
egyfázisú, homogén, vagy inhomogén,
folyékony, vagy szilárd halmazállapotú
rendszereket összefoglaló néven elegyeknek
nevezzük]
roztwór
fizjologiczny
[wodny
roztwór
elektrolitów, zbliżony zawartością soli
mineralnych i ciśnieniem do osocza krwi]
– fiziológiai v. élettani oldat
roztwór hipertoniczny [roztwór o wyższym
ciśnieniu
osmotycznym
niż
ciecze
komórkowe] – hipertónikus oldat
roztwór hipotoniczny [roztwór o niższym
ciśnieniu
osmotycznym
niż
ciecze
komórkowe] – hipotónikus oldat
roztwór izotoniczny, izoosmotyczny [roztwór
mający takie samo ciśnienie osmotyczne
jak roztwór porównywany] – izotóniás
(izoozmotikus) oldat
roztwór koloidalny [zob. koloid] – kolloidoldat
-
Wersja 01 01 2017
roztwór mianowany [roztwór o znanym stężeniu
molowym określonego składnika lub o
znanym mianie] – nevezett oldat
roztwór molowy, molarny [roztwór zawierający
jeden mol substancji rozpuszczonej w 1
dm3 roztworu] – mólos oldat
roztwór
nasycony
[roztwór
zawierający
maksymalną przy danej temperaturze i
danym
ciśnieniu
ilość
substancji
rozpuszczonej] – telített oldat [1. (vegyt.) ha
az oldott
komponens koncentrációja
megegyezik az adott körülményekhez
(oldószer, hőmérséklet, nyomás) tartozó
oldhatóságával; 2. Ha egy oldatban adott
hőmérsékleten több anyagot már nem tudunk
feloldani, akkor az oldat telített. A
hőmérsékletet azért fontos hangsúlyozni,
mert az anyagok oldódása függ a
hőmérséklettől. Általában minél magasabb
egy oldat hőmérséklete, annál több anyagot
tud magába fogadni. Vagyis például egy 80
°C-os telített sóoldatban több oldott anyag
van, mint ugyanannyi 40 °C-os, ugyancsak
telített sóoldatban.]
roztwór nienasycony [roztwór zawierający mniej
substancji rozpuszczonej, niż byłoby to
możliwe w danych warunkach] – telítetlen
oldat
[ha
az
oldott
komponens
koncentrációja kisebb, mint az adott
körülményekhez (oldószer, hőmérséklet,
nyomás) tartozó oldhatósága]
roztwór przesycony [1. roztwór substancji o
stężeniu większym od stężenia roztworu
nasyconego w danej temperaturze.
Roztwór przesycony można otrzymać
przez ostrożne oziębianie roztworu
nasyconego w wyższej temperaturze. 2. to
roztwór o stężeniu większym od stężenia
roztworu
nasyconego
w
danej
temperaturze. Roztwory przesycone są
przykładami
substancji
w
stanie
termodynamicznym
niestabilnym
metatrwałym] – túltelített oldat [ha az
oldott komponens koncentrációja nagyobb,
mint az adott körülményekhez (oldószer,
hőmérséklet, nyomás) tartozó oldhatósága.
Ilyen rendszer akkor jön létre, ha adott
hőmérsékleten egy telített oldat elkezd hűlni
és benne a kristálygóc-képződés különféle
gátlások miatt nem indul meg.]
roztwór rozcieńczony [to taki, w którym ilość
substancji rozpuszczonej jest niewielka
(zwykle kilka procent) w porównaniu z
ilością rozpuszczalnika] – híg oldat [olyan
kevés oldott anyagot tartalmazó oldat,
amelyben az oldott anyag molekuláinak
kölcsönhatása elhanyagolható]
roztwór stężony [to taki w którym ilość
substancji
jest
duża
(kilkadziesiąt
6044
procent)] – tömény oldat [olyan sok oldott
anyagot tartalmazó oldat, amelyben az oldott
anyag
molekuláinak
kölcsönhatása
számottevő]
roztwór stały [jednorodna mieszanina dwóch lub
więcej substancji krystalicznych] – állandó
oldat
roztwór stężony [roztwór wysokoprocentowy,
bliski stanu nasycenia] – sűrű oldat
roztwór właściwy [układ o rozdrobnieniu
cząsteczkowym, w którym wielkość
cząstek wynosi około milimikrona] –
valódi oldat
roztwór
wodny
[roztwór,
w
którym
rozpuszczalnikiem jest woda. Substancje
chemiczne rozpuszczone w wodzie
oznacza się przyrostkiem aq (z łac. aqueus
– wodny), często w indeksie dolnym, np.
X(aq).
Roztwory
wodne
niektórych
substancji zwyczajowo nazywane są
"wodami"
z
odpowiednim
przymiotnikiem, np. woda amoniakalna
czy woda wapienna.] – vizes oldat
roztyć się [bardzo utyć] – elhízni, meghízni
roztyły, -a, -e – elhízott, hájas
rozum (racja) [1. zdolność ludzkiego umysłu do
operowania pojęciami abstrakcyjnymi lub
zdolność
analitycznego
myślenia
i
wyciągania wniosków z przetworzonych
danych. Używanie zdobytych doświadczeń
do radzenia sobie w sytuacjach życiowych;
2.
właściwa
człowiekowi
zdolność
myślenia,
poznawania
świata,
analizowania i wyciągania wniosków;
3. umiejętność radzenia sobie w życiu; 4.
zdolność do operowania pojęciami
abstrakcyjnymi
lub
zdolność
analitycznego myślenia i wyciągania
wniosków z przetworzonych danych.
Używanie zdobytych doświadczeń do
radzenia sobie w sytuacjach życiowych] –
ész (elme), szellem, értelem, józan ész; (iść
po rozum do głowy: a maga feje után megy;
nem megy a szomszédba tanácsért); értelem
[A Bibliában a jelentése gyakran: szív vagy
lélek, az ÚSZ-ben sokszor erkölcsi
vonatkozásban is használatos (Róm 7,25).]
Rozum - zdolność umysłu do poznawania i
rozsądzania, czy jakiś czyn, czy powiedzenie,
myślenie, planowanie, jest zgodne z prawami
natury. Człowiek, wierzący tylko w to, co on
tylko swoim rozumem wytłumaczyć może,
zaślepia siebie na rzeczy, których rozumem pojąć
nie można (a takie istnieją). Wielcy i bezstronni
myśliciele przyznają, że istnieją zjawiska i rzeczy,
których rozumem wytłumaczyć nie można.
Przeciwieństwem do rozumnego działania jest
działanie głupie, co Paweł zarzucał Galatom. W
Drugiej Księdze Mojżeszowej czytamy, że Bóg
wybrał do zbudowania Przybytku człowieka,
-
Wersja 01 01 2017
któremu dał Ducha Świętego, by odróżniał, co
jest ludzkie, a co jest duchowe, Boskie; dał mu
mądrość, by wiedział, jak budować według woli
Bożej, dał mu rozum, by wiedział, jaki jest cel
tego, co robi, dlaczego tak robi a nie inaczej i dał
mu także 'umiejętność we wszystkim rzemiośle',
tzn. dał mu znajomość w obchodzeniu się z
materiałem, w którym będzie pracował - dał mu
rzemiosło. Rozum ludzki musi działać w oparciu
o rozum Boży (musi prosić Boga o pomoc w
należytym rozumownaiu). W Biblii podane są
fakty, których rozumem wytłumaczyć nie można;
a jednak miały miejsce, poświadczone były przez
ludzi przy zdrowym umyśle i wiemy, że są
faktami. W takie fakty musimy uwierzyć, bo
wiemy, że się działy, ale ich działania ludzkim
rozumowaniem wytłumaczyć nie możemy. Z
Pisma Świętego wiemy, że Chrystus mówił
prawdę, dlatego polegamy na wszystkim, co On
powiedział i to nazywamy wiarą. Na naszym
rozumie polegać nie możemy, bo jest ograniczony
i nie jest w stanie rozsądzać spraw, które są poza
zasięgiem naszego rozumu (rozumowego
poznania). Ludzie posuwają się za daleko w
poleganiu na rozumie swoim i twierdzą, że tylko
to istnieje, co rozumem pojąć można. To jest
rozum tego świata i ten Bóg odrzuci.
rozum ludzki – emberi ész v. értelem
rozumu mu niedostaje – nincs esze
rozumek – eszecske
rozumie się [jest rozumiane, traktowane w
określony sposób] – magától értetődik
rozumie się przez to – ezen azt értjük
rozumieć (rozumiem, rozumiesz) + Ac.=T.
[1. pojmować
treść
przekazywanej
informacji, polecenia itp.; 2. zdawać sobie
sprawę z czegoś; 3. przypisywać czemuś
określone znaczenie; 4. wykazywać
zrozumienie dla kogoś; 5. znać jakiś język]
– érteni, megérteni, belátni, felfogni
rozumieć kogo/co – megérteni vkit/vmit
rozumieć po węgiersku – ért magyarul
rozumieć wiele o sobie – sokat képzel magáról
rozumiem – értem
rozumiem ciebie – értelek
rozumiem dalej patrzeć – (közm) többet ésszel,
mint erővel
rozumiem, na czym to polega – értem, mi ennek
az alapja; értem, mitől függ
rozumiem Pana (Panią) dobrze, ale mówić
jeszcze nie potrafię – jól értem önt, de
beszélni még nem tudok
rozumiem pana (panią), jeżeli pan (pani) mówi
powoli – értem önt, ha lassan beszél
rozumiem trochę po polsku – egy kicsit értek
lengyelül
rozumieć
się
[1. wykazywać
wzajemne
zrozumienie; 2. pot. znać się na czymś] –
(wzajemnie) megértik egymást; (na czym)
kiismeri magát
6045
rozumieć się na czym – érteni vmihez
rozumie się samo przez się – magától érthető v.
értetődik
rozumieją się wzajemnie – megértik egymást
rozumienie [daw. mniemanie, przekonanie, sąd]
– megértés, értelem, intelligencia; vélekedés,
vélemény, felfogás, megítélés; feltevés;
meggyőződés
rozumnie – okosan, értelmesen
rozumnieć – okoskodni, észre térni, eszesedni
rozumność – értelmesség, ész, értelem, okosság
rozumny, -a, -e [mający dużo wiedzy,
doświadczenia i rozsądku; też: świadczący
o takich cechach] – eszes, értelmes; okos,
megértő; ésszerű; okszerű
rozumować [rozwiązywać zagadnienia za
pomocą wnioskowania] – értelmezni,
érteni, gondolkozni, okoskodni
rozumować
dialektycznie
–
dialektikusan
okoskodni v. dondolkodni v. következtetni
rozumować logicznie – logikusan gondolkodni v.
következtetni
rozumowanie [proces myślowy polegający na
uznaniu
za
prawdziwe
danego
przekonania lub zdania na mocy innego
przekonania lub zdania uznanego za
prawdziwe już uprzednio. W znaczeniu
potocznym rozumowanie poprawne to
rozumowanie wymagające zastosowania
reguł logiki, oraz uznanych za prawdziwe
aksjomatów - np.: praw nauki (zobacz też
paranauka),
systemów
prawnych,
dogmatów
religijnych,
regulaminów,
zasad kulturowych, obyczaju, tradycji, czy
autorytetu.] – értelmezés, gondolkozás,
okoskodás
rozumowanie dedukcyjne – deduktív okoskodás
rozumowanie krokodylowe – krokodilokoskodás;
(filozófia) a hamis következtetések egyik
típusának elnevezése
rozumowanie nielogiczne – illogikus v. nem
logikus v. logikátlan következtetés
rozumowany, -a, -e [daw. polegający na
rozumowaniu] – gondolkodó, okoskodó;
értelmező
rozumowo – értelmesen, okosan, ésszerűen
rozumowy, -a, -e – értelmes, ésszerű
rozuzdać – lekantározni, kifogni (lovat); szabad
folyást enged (pl. szenvedélynek)
rozuzdać się – zabolátlanná válni; szabadjára
engedi magát; elzülleni
rozuzdanie – (átv.) kitörés, szabadjára engedés
rozuzdany, -a, -e – lekantározott; (átv.) szabadjára
engedett, kicsapongó
rozwadniać [zob. rozwodnić] – vizezni; vízzel
felereszteni
-
Wersja 01 01 2017
rozwaga [1. skłonność do namysłu przed
działaniem; 2. daw. rozważanie czegoś] –
megfontoltság, megfontolás; higgadtság,
mérlegelés;
belátás,
okosság;
lelki
egyensúly; ítélőképesség; meggondolás
rozwalić — rozwalać [1. pot. uderzając,
zniszczyć, rozbić na kawałki; 2. pot.
doprowadzić
do
rozpadu
jakąś
organizację, jakiś związek itp.; 3. pot.
otworzyć na całą szerokość; 4. pot.
rozłożyć wiele rzeczy nieporządnie, na
dużej przestrzeni; 5. pot. zranić; 6. pot.
zabić przy użyciu broni palnej] –
szétrombolni, összerombolni; lerombolni,
ledönteni, megsemmisíteni; szétroncsolni
rozwalić się — rozwalać się [1. pot. rozpaść się
na kawałki; 2. pot. ulec dezorganizacji,
rozpadowi; 3. pot. ulec zranieniu na
skutek upadku, uderzenia; 4. pot. rozbić
samochód, motor itp. w wypadku; 5. pot.
położyć się lub usiąść w pozie niedbałej,
rozpierając się] – összeomlani, összedőlni;
ledőlni, rombadőlni; szétesni; (na fotelu)
elterülni, elnyújtózkodni, elterpeszkedni
rozwalić się na kanapie – a díványra veti magát;
elterpeszkedni a kereveten
rozwalić się na krześle – elterpeszkedni a széken
rozwalina [daw. ruina, rumowisko], rozwalisko –
düledék, rom
rozwalisko skalne – sziklamező, elszórt sziklák
rozwalniać [zob. rozwolnić] – enyhíteni, lazítani
rozwalniający, -a, -e – tisztító, kitisztító; hajtó
rozwałęsać się – kóborlásra adja fejét
rozwałkonić się – ellustulni, elszokni a munkától
rozwałkować — rozwałkowywać [1. wałkując
coś, zwłaszcza ciasto, uformować cienki
plaster; 2. pot. poświęcić zbyt dużo czasu
na omówienie jakiejś sprawy] – (ciasto)
szétgyúrni, kinyújtani; (átv.) agyontárgyalni;
nyújtani, mint a rétestésztát
rozwałkował ciasto – kinyújtotta a tésztát
rozwałkować się — rozwałkowywać się [ulec
rozwałkowaniu] – kinyúlni
rozwalony, -a, -e [pot. siedzący lub leżący w
pozie niedbałej] – szétesett
rozwarcholić się – belemerül a veszekedésbe;
viszálykodást szítani
rozwarcie [1. przestrzeń zawarta między
elementami czegoś otwartego; 2. jęz.
przejście narządów mowy od zwarcia do
otwarcia] – nyitás, megnyitás
rozwartswienie – rétegződés, rétegeződés
rozwartswienie klasowe – osztályrétegződés,
osztálytagozódás
rozwartswienie skał – a kőzetek rétegződése
rozwartswienie zabudowy dróg – utak rétege;
utak megépítési rétegződése
6046
rozwartokątny, -a, -e – tompaszögű
rozwarty, -a, -e – nyitott, kitárt, kinyílt
rozważać coś abstrakcyjnie – elvontan mérlegelni
vmit
rozważać coś w myśli – töprengeni (vmin)
rozważanie [1. zastanawianie się nad jakimś
zagadnieniem; też: wspólne omawianie
jakiegoś problemu; 2. wypowiedź ustna
lub pisemna poświęcona omówieniu
jakiegoś zagadnienia] – megfontlás,
mérlegelés,
meggondolás,
elmélkedés;
fejtegetés; elmefuttatás
rozważanie w myślach czegoś – töprengés
rozważnie
–
megfontoltan,
meggondoltan,
óvatosan
rozważny, -a, -e [działający z rozwagą; też:
będący obajwem czyjejś rozwagi] – józan,
higgadt, megfontolt; körültekintő, mérlegelő,
óvatos
rozważyć — rozważać [1. uważnie się nad czymś
zastanowić; 2. podzielić na części, ważąc
każdą z nich] – méricskélni, szétmérni
(mérlegen); (átv.) töprengeni, elmélkedni,
fontolni,
megfontolni,
latolgatni,
fontolgatni; mérlegelni (ítélni); számvetést
készíteni; átv. megrágni
rozważyć co v. co sobie – megfontolni, mérlegelni
vmit
rozważyć co na zimno – hideg fejjel mérlegelni
vmit
rozważyć a. rozważać coś – elmélkedni vmiről;
megfontolni vmit
rozważyć
okoliczności
–
körülményeket
mérlegelni
rozważyć wsztystkie plusy i minusy jakieś
sprawy – az ügy összes előnyét és hátrányát
mérlegelni
rozważyć wszystkie „za” i „przeciw” – minden
érvet és ellenérvet mérlegre tenni; mindent
megvizsgálni pro és kontra
rozważywszy wszystko – mindent megfontolva
rozważywszy wszystko bardzo dokładnie –
mindent nagyon pontosan megfontolva
rozweselająco – vidítólag
rozweselająco działać na kogo – vkire
vidámítólag, vidítólag hatni
rozweselający, -a, -e – vidító
rozweselić — rozweselać [wprawić w dobry
humor] – vidítani, felvidítani, felderíteni;
jókedvre deríteni; vidámmá tenni; jókedvre
hangol
rozweselić się — rozweselać się [stać się
wesołym] – vidulni, felvidulni, jókedvre
derülni; vidámmá lenni
rozwiać — rozwiewać [1. wiejąc, rozrzucić coś
na
wszystkie
strony;
2. wiejąc,
-
Wersja 01 01 2017
spowodować zniknięcie czegoś; 3. wiejąc,
potargać; 4. wpłynąć na zmianę czyjegoś
sposobu myślenia, odczuwania] – elfújni,
eloszlatni
rozwiać czyje nadzieje – (átv.) eloszlatni vkinek a
reményét
rozwiać się — rozwiewać się [1. ulec rozrzuceniu
przez podmuchy wiatru; 2. zniknąć,
rozpraszając się na wietrze; 3. potargać
się na wietrze; 4. o myślach, uczuciach:
ulec zmianie na skutek konfrontacji z
rzeczywistością] – (átv.) füstbe menni;
meghiúsulni; (pl. köd) eloszlani; szétfoszlani;
szétoszlani
rozwiać mgłę złudzeń – szétoszlatja az illúziók v.
ábrándok ködét
rozwiązać
(rozwiąże)
—
rozwiązywać
(rozwiązuje) [1. rozplątać coś związanego
na
supeł;
2. znaleźć
właściwe
rozstrzygnięcie, wyjście z jakiejś sytuacji;
3. unieważnić
jakiś
akt
prawny;
4. wykonać coś w myśl założeń, planu itp.;
5. spowodować zaprzestanie działalności
jakiejś instytucji, organizacji itp.] – (np.
węzel) oldozni, kibogozni, kibontani,
szétbontani, felbontani; (np. zadanie)
megoldani; leoldani; felbontani (szerződést),
feloszlatni; megoldani, megfejteni; oldani,
kioldani (csomót); feloldani; (zagadkę)
fejteni
rozwiązać coś – megoldani vmit
rozwiązać komu język – megoldani a nyelvét
vkinek
rozwiązać komu ręce – feloldani vkit a tett igéret v.
kötelezettség alól
rozwiązać małżeństwo – házasságot felbontani
rozwiązać parlament – feloszlatni a parlamentet
rozwiązać problem – megoldani a problémát
rozwiązać pytanie – megoldani a kérdést
rozwiązać równanie – egyenletet megoldani
rozwiązać spółkę – társaságot feloszlatni
rozwiązać stosunek pracy – munkaviszonyt
megszüntetni
rozwiązać stosunek z kim – megszakítani a
kapcsolatot vkivel
rozwiązać stowarzyszenie – egyesületet v.
társulatot feloszlatni
rozwiązać umowę – szerződést felbontani;
felbontani az egyezményt v. szerződést v.
megállapodást
rozwiązać umowę z miesięcznym wymówieniem
– szerződést felbontani egy hónapos
felmondási idővel
rozwiązać worek – zsákot kibontani v. kikötni
rozwiązać wstążkę – szalagot kibontani
rozwiązać zadanie – megoldani a feladatot
6047
rozwiązać zagadkę – megoldani v. megfejteni a
rejtvényt
rozwiązać zagadnienie – megoldani a kérdést v.
problémát; feladatot megoldani
rozwiązać zakon – rendet megszüntetni v.
felszámolni
rozwiązał zadanie konstrukcyjnie – konstruktíve
oldotta meg a feladatot
rozwiązał się mu język – megered a nyelve
rozwiązywać małżeństwo – házasságot felbontani
rozwiązywać umowę – szerződést felbontani
rozwiązywać zadanie – feladatot megoldani v.
megfejteni
rozwiązywać zagadkę – rejtvényt fejteni
rozwiązywać zebranie – gyűlést feloszlatni
rozwiązać się — rozwiązywać się [1. rozplątać
się, rozsupłać się; 2. uwolnić się z więzów;
3. zostać załatwionym, rozstrzygniętym;
4. zostać
unieważnionym;
5. zostać
zlikwidowanym] – (np. węzel) kibontódni,
kioldódni; (np. zadanie) megoldódni; vmi
megoldódik; feloszlani; felbomlani
rozwiązalny, -a, -e [możliwy do rozwiązania] –
megoldható
rozwiązalność – megoldhatóság, oldhatóság,
megfejthetőség
rozwiązanie [1. sposób, wynik załatwienia
czegoś; 2. mat. niewiadoma wielkość albo
działanie odpowiadające na pytanie
zawarte w zadaniu; 3. poród; 4. projekt i
realizacja założeń architektonicznych,
konstrukcyjnych, plastycznych itp.] –
kikötés, kioldás, kicsomózás; felbontás;
felosztás; (csomóé) feloldás; kibontás; (mat.)
megoldás; (átv.) megoldás, megfejtés, oldás;
felbontás, megszegés, feloszlatás; szülés
rozwiązanie akcji [końcowy etap fabuły, w
którym zarysowuje się rozstrzygnięcie
konfliktu] – cselekmény megoldása;
végkifejlet
rozwiązanie akcji dramatu – a dráma
cselekményének kibontakozása
rozwiązanie architektoniczne budynku – az
épület architektonikus v. építészeti jellegű
megoldása
rozwiązanie armii – a hadsereg feloszlatása
rozwiązanie konfliktu – válságrendezés
rozwiązanie kontraktu – a szeződés felbontása
rozwiązanie parlamentu – parlament feloszlatása
rozwiązanie problemów – problémák megoldása
rozwiązanie spółki – társaság feloszlatása
rozwiązanie techniczne – műszaki megoldás
rozwiązanie trudności – a nehézségek megoldása
rozwiązanie układu równań [układ liczb, które
spełniają dany układ równań] – eredmény,
megoldás
-
Wersja 01 01 2017
rozwiązanie umowy – szerződés felbontása
rozwiązanie zadania – (mt) a feladat megoldása v.
megfejtése
rozwiązanie związku – a szövetség feloszlatása
rozwiązłość, rozwięzłość [rozwiązły tryb życia;
rozpusta]
–
kicsapongás,
ledérség,
feslettség, fajtalanság, szabadosság; lazaság
rozwiązły, -a, -e, rozwięzły, -a, -e [1. o czyimś
życiu, postępowaniu: pozbawiony zasad
moralnych,
budzący
zgorszenie;
2. prowadzący takie życie] – züllött,
kicsapongó, feslett, fajtalan; laza; ledér
rozwiązła i zdradliwa żona – ledér és csalfa
feleség
rozwiąźle, rozwięźle – fesletten, léhán, fajtalanul,
erkölcstelenül
rozwichrzyć
—
rozwichrzać
[potargać,
rozczochrać] – összekócolni, összezavarni,
összezilálni; felbőszíteni, fellázítani
rozwichrzyć szlachtę – fellázítja a nemességet
rozwichrzyć włosy – hajat összekócolni
rozwichrzyć się — rozwichrzać się [o włosach:
zostać rozwichrzonym] – összekócolódni;
szétszóródni, összekuszálódni
rozwichrzony, -a, -e [świadczący o braku
równowagi wewnętrznej] – összekócolt,
összezavart,
összezilált;
felbőszített,
fellázított
rozwić – (dawno) kifejteni, kibogozni
rozwidlenie [miejsce, w którym się coś rozwidla]
– kettéágazás, elágazás
rozwidlenie dróg – útelágazás
rozwidlić się — rozwidlać się [rozdzielić się na
odnogi] – szétágazni
rozwidlony, -a, -e [taki, który się rozwidlił] –
szétágazott
rozwidlony język – villás nyelv
rozwidnić — rozwidniać [uczynić widnym] –
világossá tenni
rozwidnić się — rozwidniać się [1. stać się
widnym; 2. o dniu: rozpocząć się] –
világosodni,
kivilágosodni;
virradni,
megvirradni, kivirradni; világossá (nappallá)
válni; pirkadni; pitymallani; szürkülni
rozwiedlenie – szétágazás, elágazás
rozwiedlenie drogi na cztery części – négy részre
ágazó útelágazás
rozwiedlenie dróg – útelágazás
rozwiedzenie się – válás, elválás
rozwiedziony [osoba, która się rozwiodła];
rozwiedziona, rozwódka – elvált (ffi/nő)
rozwiedziony, -a, -e [taki, który się rozwiódł] –
elvált
rozwielitka,
Dafnia,
(Daphnia)
[rodzaj
słodkowodnych stawonogów zaliczanych
do grupy wioślarek] – (áll) Daphnia, dafnia
6048
[(állat) a Levéllábu rákok rendjében az
Ágascsápuak alrendjének s a Daphnidae
családnak egyik neme, melynek páncélja
majdnem mindig hálózatosan terecskézett,
hátul egy hosszabb, majd rövidebb tövisben
folytatódik, a fej és törzs között bemélyedés
nincs. Sok faja ismeretes, valamennyi az
édesvizekből. Hazánkból is több faját
ismerjük, melyek közt legnagyobbak a D.
magna Str., D. Schäfferi Br. és D. pulex De
Geer. L. Ágascsápuak.]
rozwielmożnić — rozwielmożniać – hatalmassá
tenni
rozwielmożnić się — rozwielmożniać się,
rozwielmożnieć
[1. o
zjawiskach
negatywnych: wzmóc się; 2. o człowieku:
nabrać o sobie wysokiego mniemania,
zacząć rościć pretensje do czegoś] –
hatalmassá lenni
rozwielmożnienie się – elhatalmasodás
rozwieracz
[1. mięsień
rozwierający;
2. instrument lekarski do rozwierania ust
chorego, poszerzania szyjki macicy itp.;
też: do rozwierania brzegów rany
operacyjnej] – dilatator
rozwierać [zob. rozewrzeć] — kitárni, kinyitni,
feltárni
rozwiercić (rozwiercę, rozwierci) — rozwiercać
[wiercąc, rozszerzyć, powiększyć] –
szétfúrni, szétfurogatni
rozwiertak [narzędzie do rozwiercania otworów]
– (műsz) dörzsár
rozwiertak do żeleza – vas fúrásához való dörzsár
rozwiesić — rozwieszać [powiesić wiele rzeczy w
wielu
miejscach;
też:
wieszając,
rozpostrzeć coś] – szétteregetni, szétaggatni
rozwieszać ubranie – teregetni (ruhát)
rozwiesić, rozwieszać pranie – teregetni
rozwieść (rozwiodę, rozwiedzie) — rozwodzić
[1. udzielić komuś rozwodu; 2. przyczynić
się do rozpadu czyjegoś małżeństwa] –
elvinni, elvezetni; (małżonków) elválasztani
(házastársakat)
rozwieść się1 (rozwiedzenie się) — rozwodzić
się [uzyskać rozwód] – válni, elválni
(házasfél)
rozwieść się z kim/kimś – válni (házasságot
felbontani)
rozwiodłem (rozwiodłam) się dwa lata temu – két
éve elváltam
rozwieść się2 — rozwodzić się [powiedzieć,
napisać o czymś rozwlekle, szczegółowo]
vmiről részletesen v. terjengősen beszélni;
hosszadalmasan beszélni; nyilatkozni
rozwiewać [zob. rozwiać] – elfújni, eloszlatni
rozwiewność – könnyedség, finomság
-
Wersja 01 01 2017
rozwiewność barw, rysunek figur i pejzażu –
színek, alakok és tájak könnyedsége
rozwiewny, -a, -e – könnyű, finom, leheletszerű
rozwieźć
(rozwiozę,
rozwiezie)
[przetransportować jakieś rzeczy w
wybrane
miejsca]
–
széthordani,
szétfuvarozni
rozwięzły tryb życia – kicsapongó életritmus
rozwijający się – fejlődő [kraj rozwijający się:
fejlődő ország]
rozwijalnia – (szöv) selyemgubó-legombolytó
műhely
rozwijanie – fejlesztés; (átv.) elmélyítés, képzés
rozwijanie poglądów – a nézetek elmélyítése
rozwijanie przemysłu – iparfejlesztés
rozwijanie
technologiczny
–
technológiai
fejlesztés
rozwijanie się – fejlődés
rozwikłać — rozwikływać [1. rozłączyć coś
splątanego,
zamotanego;
2. znaleźć
rozwiązanie
czegoś]
–
kibontani,
kibonyolítani, lebonyolítani
rozwikłać się — rozwikływać się [1. o węźle,
suple itp.: zostać rozplątanym; 2. wyjaśnić
się] – megoldódni, kibonyolódni
rozwikłanie – legombolyítás; lebonyolítás,
megfejtés
rozwinąć — rozwijać [1. rozprostować coś
zwiniętego, złożonego; 2. odwinąć coś
zapakowanego; 3. o roślinach: wykształcić
liście, kwiaty; też o kwiatach, pączkach:
rozchylić płatki; 4. ukształtować w kimś
jakąś
cechę;
5. rozszerzyć
swoją
działalność, rozbudować jakieś struktury;
6. przedstawić coś dokładniej; 7. ustawić
w szyku wojskowym, na pewnej
przestrzeni; 8. rozpocząć atak na wroga] –
lecsavarni,
letekerni,
fejleszteni,
legombolyítani;
(rozwiązać)
bontani,
kibontani,
kibogozni;
kifejteni,
kibontakoztatni; (doskonalić) fejleszteni,
kifejleszteni,
továbbfejleszteni,
tovább
fejleszteni;
tökéletesíteni;
fellendíteni;
terjeszteni,
elterjeszteni,
elhíresztelni;
alkalmazni, felhasználni; (növ.) kinyitni,
hajtani, kihajtani; kiképezni, iskolázni,
kiépíteni, megerősíteni, nevelni; kifejteni,
megmagyarázni, kibontakoztatni
rozwijać coś – fejleszteni vmit
rozwijać chorągiew – zászlót kibontani
rozwijać działalność – kifejti a tevékenységet
rozwijać v. rozwinąć szybkość – sebességet
növelni
rozwijać
współpracę
–
fejlesztik
az
együttműködésüket
rozwijać żagiel a. żagle – vitorlát kibontani
6049
rozwinąć całą energię – minden energiáját kifejti
v. latba veti; teljes energiával működik
rozwinąć chorągiew – zászlót kibontani
rozwinąć działalność – tevékenységet kifejteni;
ténykedni
rozwinąć handel – kifejleszteni a kereskedelmet
rozwinąć nowe metody – új módszereket
fejleszteni ki
rozwinąć ożywioną działalność – élénk
tevékenységet fejteni ki
rozwinąć pączki – kibimbózni
rozwinąć projekt – tervezetet kifejteni
rozwinąć swoją myśl – kifejti gondolatát
rozwinąć umysł – eszét veszti
rozwinąć żągiel – vitorlát kibontani v. kifeszíteni
rozwinąć żągle – kibontja a vitorlákat; felvonni a
vitorlát
rozwinąć się — rozwijać się [1. zostać
rozwiniętym, rozłożonym; 2. o roślinach:
wypuścić liście, kwiaty; też o kwiatach,
liściach, pączkach: rozchylić się; 3. o
żywym organizmie: przejść kolejne stadia
rozwoju; 4. o człowieku: zdobyć jakieś
umiejętności lub udoskonalić je; też o
cechach fizycznych, psychicznych lub
umysłowych człowieka: ukształtować się;
5. osiągnąć wyższy poziom, zwiększyć swój
zasięg; 6. potoczyć się w czasie; 7. ustawić
się w szyku wojskowym, na pewnej
przestrzeni; 8. o ataku na wroga:
rozpocząć się] – kibomlani, letekeredni,
lecsavarodni,
legombolyodni;
(átv.)
kibontakozni,
fejlődni,
kifejlődni,
fellendülni; virágzásnak indul; haladni;
elterjedni; (biol.) fejlődni
rozwijać się [zob. rozwinąć się] – fejlődni;
kibontakozni; kifejlődni
rozwijać się przemysłowo – iparilag fejlődni;
iparosodni
rozwijać się a. rozwinąć się pomyślnie –
fellendülni
rozwinąć kontakcję – ellenállást fejteni ki;
ellenakciót indítani
rozwinąć a. rozwijać żagiel a. żagle – kibontani v.
kifeszíteni a vitorlát
rozwinięcie [rzecz. odczas. od: rozwinąć (nazwa
czynności)] – (átv.) kifejlesztés, kifejlődés,
kibontakozás, kibontás; fellendülés; (beszéd)
kifejtés
rozwinięcie akcji [najbardziej rozbudowana
część fabuły, w której narastają
zarysowane wcześniej konflikty]
–
cselekmény kibontakozása v. fejlődése
rozwinięcie biegu rzeki [stosunek długości biegu
rzeki do odległości jej źródeł od ujścia] –
folyó folyásának fejlődése
-
Wersja 01 01 2017
rozwinięcie dziesiętne [1. mat. przedstawienie
danej
liczby
w
postaci
ułamka
dziesiętnego, w którym po przecinku
dziesiętnym występuje nieskończona ilość
cyfr; 2. sposób przedstawiania liczb
rzeczywistych
w
postaci
ułamka
dziesiętnego] – tizedestört képzés (pl. 1/3 =
0.333...)
rozwinięty, -a, -e [1. taki, który osiągnął
odpowiedni stopień rozwoju fizycznego
lub umysłowego; 2. o kwiatach, pączkach:
taki, który się rozwinął; 3. dobrze
ukształtowany; też: o częściach ciała,
narządach: wydatny] – oldott, laza; (átv.)
fejlett; (gram) bővített; képzett, művelt,
kialakított
rozwinięte pąki a. pączki – fejlett v. megnyúlt
rügyek
rozwinięte poczucie piękna – fejlett szépérzék
rozwinięty fizycznie – testileg fejlett v. kifejlődött;
fizikaliag fejlett
rozwinięty umysłowo – szellemileg fejlett
rozwisusować się – elcsibészedni, elszemtelenedni
rozwlec (rozwlokę, rozwlecze) — rozwlekać
[1. wlokąc, roznieść po różnych miejscach,
rozciągnąć
na
dużej
przestrzeni;
2. przenieść zarazki jakiejś choroby; 3. o
wielu osobach: rozkraść; 4. potraktować
coś zbyt obszernie, zbyt szczegółowo] –
elnyújtani (időben v. térben); szétszórni,
szétszakítani
rozwlec rolę – a szerepet elnyújtani
rozwlec się — rozwlekać się [1. wlokąc się,
rozciągnąć się długim szeregiem, na dużej
przestrzeni;
2. o
chorobach:
rozprzestrzenić się na jakimś terytorium;
3. zająć zbyt dużo czasu; 4. o utworach
literackich, wypowiedziach ustnych itp.:
stać się rozgadanym, niespójnym] –
elnyúlni (térben v. időben); terjedni
rozwleczony, -a, -e; rozwlekły, -a, -e [1. o
utworach literackich, wypowiedziach
ustnych itp.: rozgadany, niespójny;
2. mówiący lub piszący na jakiś temat zbyt
wiele, zbyt długo; 3. o sposobie mówienia:
odznaczający
się
przeciągłym
wymawianiem
sylab,
wyrazów;
4. rozciągnięty na znacznej przestrzeni] –
vontatott, hosszadalmas, lassú, terjengős
rozwlekle – terjengősen, hoszadalmasan
rozwlekłość – terjengősség, hosszadalmasság,
dagályosság
rozwlekły, -a, -e – terjengős, elnyújtott; vontatott,
hosszadalmas, lassú
rozwlekły styl – terjengős stílus
rozwlekła wymowa – elnyújtott, éneklő kiejtés
rozwłóczony, -a, -e – elnyújtott, elhúzott, terjengős
6050
rozwłóczyć [1. włócząc, rozrzucić po różnych
miejscach,
rozciągnąć
na
dużej
przestrzeni; 2. o wielu osobach: rozkraść]
– elnyújtani (időben v. térben); szétszórni,
szétszakítani; kifosztani
rozwłóczyć się [1. o grupie osób: idąc, rozciągnąć
się
długim
szeregiem,
na
dużej
przestrzeni; 2. rozsnuć się, rozprzestrzenić
się] – kószálni, kóborolni, csavarogni,
csatangolni
rozwodnić — rozwadniać [1. rozcieńczyć wodą;
2. uczynić
mało
treściwym,
niekonkretnym]
–
vizezni;
vízzel
felereszteni; felvizezni
rozwodnić się — rozwadniać się [1. stać się
wodnistym; 2. stać się mało treściwym,
niekonkretnym] – vizeződni, hígulni
rozwodnienie – felhígulás, elvizesedés
rozwodnik [mężczyzna, który się rozwiódł;
rozwiedziony], rozwódka [kobieta, która
się rozwiodła; rozwiedziona] – elvált
(ffi/nő)
rozwodnik,
rozwodnica
[mężczyzna
rozwiedziony] – elvált (ffi)
rozwodniony, -a, -e – vizezett
rozwodowy, -a, -e – váló
rozwody (rozwód) [(Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) t. j. unieważnienie małżeństwa, i
wogóle sprawy małżeńskie, causae
matrimoniales, do których separacje
należały, podlegały w Polsce sądownictwu
duchownemu.
W
małżeństwach
mieszanych konsystorz katolicki był
właściwym
sądem;
stosunki
tylko
majątkowe odsyłano do sądów świeckich.
Wszystkie
instancje
w
sprawach
małżeńskich były w kraju, nie potrzeba
było udawać się do Rzymu; ostatnią
instancję stanowiły „Sądy nuncjaturskie”,
t. j. legata papieskiego.] – (daw., praw)
házasság érvéntelenítése; elválás
rozwodzenie – széthordás, elvezetés, szétvezetés;
elválasztás
rozwodzenie się – válás, elválás; terjengős,
vontatott beszéd
rozwodzić [zob. rozwieść] – elvinni, elvezetni;
(małżonków) elválasztani (házastársakat)
rozwodzić żale – szomorkodni, búslakodni, búsulni
rozwodzić się [zob. rozwieść się] – (z kim) elválni
(vkitől) (házasfelek); különválni
rozwodzić się nad czym szeroko – széltébenhosszában tárgyalni vmit; sokat beszélni
vmiről
rozwodzić się nad czym – (átv.) terjengősen
beszélni vmiről
rozwodzić się w pochwałach nad kim/czym –
feldicsérni, agyonmagasztalni vkit/vmit;
-
Wersja 01 01 2017
áradozni, ömledezni vkiről/vmiről; ki nem
fogy a dicséretéből; csupa dícséret v.
elismerés vki/vmi iránt; dicsérettel árasztani
el vkit/vmit
rozwojowy, -a, -e – fejlődési, fejlesztési
rozwolnić — rozwalniać [spowodować, aby
stolec był bardziej płynny] – enyhíteni,
megenyhíteni; lazítani
rozwolnieć – szabadabbá válni, megenyhülni
rozwolnienie [zob. biegunka] – gyengítés, lazítás,
enyhülés; elgyengülés, elbágyadás; (orv.)
diaré (diarrhoea); hasmenés
rozwolnienie żołądka – hasmenés
rozwolniony, -a, -e – lazított; hasmenéses
rozwora [1. pozioma belka między słupami w
drewnianej konstrukcji szkieletowej lub
pozioma belka dzieląca na mniejsze pola
szkielet ściany albo ograniczająca w niej
od góry otwory okienne i drzwiowe;
2. drąg łączący przednią i tylną część
podwozia wozu gospodarskiego; 3. posp. o
bardzo tęgiej osobie; 4. drąg umieszczony
podłużnie w wozie gospodarskim, łączący
przednią i tylną część podwozia 5. w
budownictwie:
pozioma
belka
odgraniczająca otwory drzwiowe i
okienne w drewnianych ścianach lub
dzieląca poziomo ściany na mniejsze pola]
– kocsi alváza; ütköző (vasúti kocsin); (átv.)
nagyon kövér ember
rozwoziciel – fuvarozó, kiosztó ffi; küldönc
rozwoziciel gazet – újságkihordó
rozwoziciel pizzy – pizzafutár
rozwozić [zob. rozwieźć] – széthordani,
szétfuvarozni
rozwożenie – széthordás, kihordás, elosztás
rozwód [1. rozwiązanie związku małżeńskiego
przez sąd na wniosek jednego lub obojga
małżonków; 2. sądowne rozwiązanie
związku małżeńskiego na żądanie jednego
lub obojga małżonków; 3. z początku Bóg
ustanowił małżeństwo składające się z
jednego męża i jednej żony. To objaśnił
sam Chrystus. I to też polecał.
Wielożeństwo
w
czasach
zakonu
(pomojżeszowych)
było
wyjątkowym
dozwoleniem
Boga.
Zawierania
małżeństwa dokonywano na zawsze.
Jednak rozwód był dopuszczony, a
powodem do tego mogło być cudzołóstwo.
Kto pobierał za żonę rozwiedzioną
kobietę, ten popełniał cudzołóstwo. Gdy
Izraelita nie mógł żyć z żoną, to mógł dać
jej list rozwodny.] – válás, elválás; házasság
felbontása
rozwód ugodowy – válás megegyezés alapján
6051
rozwód z orzeczeniem winy jednego z
małżonków – válás az egyik fél hibájából
rozwódka [kobieta rozwiedziona] – elvált nő
rozwój [1. proces przechodzenia do stanów lub
form bardziej złożonych lub pod pewnym
względem doskonalszych; też: stadium
tego procesu; 2. sposób rozwijania się
zdarzeń w czasie; 3. proces zmian
zachodzących w organizmach w ciągu
życia osobnika lub w kolejnych
pokoleniach] – növekedés, fejlődés, haladás;
fejlesztés,
kifejlődés,
kibontakozás;
erősödés,
tökéletesedés,
fellendülés,
felemelkedés
rozwój akcji – bonyodalom
rozwój ametaboliczny [zob. ametabolizm] –
ametabolizmus;
ametabolikus
fejlődés
((ametabolous)A rovarok egyedfejlődésének
az a típusa, amelyben nincsen átalakulás
(metamorózis, metabolia), így a még
fejletlen állapotok nagyon hasonlítanak a
kifejlett felnőtt egyedekre azon kivétellel,
hogy még nincsenek ivarszerveik)
rozwój dynamiczny – dinamikus fejlődés
rozwój ekonomiczny – gazdasági fejlődés
rozwój embrionalny – ebrionális fejlődés
rozwój fizyczny – testi fejlődés
rozwój gospodarczy – gazdasági fejlődés
rozwój handlu – kereskedelem-fejlesztés
rozwój historyczny – történelmi fejlődés
rozwój kulturalny – kulturális fejlődés
rozwój
liniowy
[rozwój
przebiegający
równomiernie,
bez zwalniania
lub
przyśpieszania] – egyenes fejlődés
rozwój miasta – városfejlesztés
rozwój nauk – a tudományok fejlődése
rozwój naukowo-techniczny – tudományosműszaki fejlődés
rozwój osobniczy [zob. ontogeneza] – (gör.)
ontogenezis, egyedfejlődés [az a folyamat,
amely során a megtermékenyített petesejtből
anatómiai, működésbeli fejlődés során
ivarérett egyed lesz. A kialakuló egyed
fenotípusát a genetikai anyaga és a környezet
együttesen alakítják ki. Állatoknál és az
embernél
a
fiziológiai
változásokat
viselkedésbeli, értelmi, pszich.-i fejlődés is
kíséri. Az egyes szövetek, szervek fejlődési
üteme eltérő lehet.]
rozwój pośredni [zob. przeobrażenie] – közvetett
fejlődés
rozwój proporcjonalny – arányos fejlődés
rozwój przemysłowy – ipari fejlődés; az ipar
fejlődése
-
Wersja 01 01 2017
rozwój przemysłu jest gwarancja dobrobytu
pracującego – az ipar fejlődése valamennyi
dolgozó jólétének záloga
rozwój psychiczny [proces przekształcania się
psychiki człowieka od chwili urodzenia do
okresu dojrzałości] – pszichikus fejlődés
rozwój psychoseksualny – pszichoszexuális
fejlődés [psychosexual develpoment] [A
pszichoanalízisben az az elmélet, miszerint a
fejlődés szakaszokban (orális, anális,
fallikus, latens, genitális) történik, ahol
minden szakaszt az örömszerző ingerlés
zónája és a szexuális kötődés megfelelő
tárgya jellemez, és amely a normális
heteroszexuális párosodásban tetőzik.]
rozwój rodowy [zob. filogeneza] – filogenezis,
törzsfejlődés; az a folyamat, amelynek során
meglevő fajokból új fajok alakulnak ki
rozwój skokami – ugrásszerű fejlődés
rozwój społeczeństwa – a társadalom fejlődése
rozwój społeczno-ekonomiczny – társadalmigazdasági fejlődés
rozwój społeczny – társadalmi fejlődés
rozwój technologiczny – műszaki v. technológiai
fejlődés
rozwój umysłowy – értelmi fejlődés
rozwój wsteczny [zob. inwolucja] – involúció,
visszafejlődés
rozwój (wypadków) – fejlemény
rozwój zarodkowy, embrionalny [okres rozwoju
zwierząt i człowieka od momentu
zapłodnienia do wyklucia się z błon
jajowych lub opuszczenia organizmu
matki] – embrionális, magzati fejlődés
rozwórka – nyitószerszám
rozwóz [proces rozwożenia czegoś, np. mleka],
rozwózka – széthordás, kihordás
rozwóz towaru – árukihordás
rozwózka do klientów – széthordás az ügyfelekhez
rozwózka pizzy – pizzaszállítás
rozwrzeszczeć się [pot. zacząć krzyczeć bardzo
głośno; też: wybuchnąć głośnym płaczem]
– kikiabálni
rozwrzeszczenie – dühöngés, őrjöngés
rozwrzeszczony, -a, -e – dühöngő, őrjöngő
rozwrzeszczony tłum – dühöngő v. őrjöngő tömeg
rozwścieczony, -a, -e; rozwścieklony, -a, -e –
feldühösített, felbőszített
rozwścieklić — rozwścieczyć — rozwścieczać
[doprowadzić
do
wściekłości]
–
feldühösíteni, felbőszíteni
rozwścieklić się — rozwścieczyć się —
rozwścieczać się [wpaść we wściekłość] –
feldühösödni, felbőszülni
rozwyć się – szüntelenül üvölteni; bömbölni
6052
rozwydrzeć, rozwydrzyć się — rozwydrzać się
[pot.
stać
się
zuchwałym,
nieposłusznym]—
rozbestwić
się,
rozpuścić na wszystko – szabadjára engedi
magát; kirúgni a hámból; mindent megenged
magának
rozwydrzenie [pot. nadmierna zuchwałość,
rozpasanie] – féktelenné válás, meglazulás,
kirúgás a hámból; morális normák felrúgása;
tobzódás
rozwydrzyć — rozwydrzać [pot. spowodować, że
ktoś stał się zuchwały, nieposłuszny] –
szabadjára engedés
rozwydrzony, -a, -e – szabadjára engedett,
engedetlen
rozzbytkować się – önkényeskedni, sokat enged
meg magának
rozziew [1. sprzeczność wynikająca z różnicy
zdań, poglądów, zainteresowań; 2. duży
dystans między jakimiś wartościami,
zjawiskami, zwykle mający negatywne
konsekwencje; 3. zob. hiatus w zn. 2.] –
szétnyílás, széttolódás; (orv.) sebszélek
feltárása; (gram) magánhangzótorlódás
rozziewać się – nagyokat ásítani, ásítozni
rozzłocić — rozzłacać – aranyos fénnyel
ragyogtatni; bearanyozni
rozzłocić cały świat – az egész világot bearanyozni
rozzłocić się – aranyos fénnyel ragyogni
rozzłoszczony, -a, -e [wyrażający złość] – mérges,
dühös; ingerült
rozzłościć (rozzłoszczę) [doprowadzić kogoś do
złości] – bosszantani, felbosszantani v.
dühíteni,
feldühíteni;
felmérgesíteni,
megharagítani, dühbe hozni
rozzłościć kogoś – bosszantani, felbosszantani v.
dühíteni, feldühíteni vkit
rozzłościć się [wpaść w złość] – megharagudni,
feldühödni, dühbe jönni v. gurulni;
megdühödik; megvadulni
rozzłościć się na kogo/co – megharagudni
vkire/vmire
rozzłoszczony, -a, -e [wyrażający złość] – mérges,
dühös, bosszankodó
rozzuchwalenie [nadmierna zuchwałość] –
szemtelenkedés,
önkényeskedés,
zabolátlanság
rozzuchwalić — rozzuchwalać [uczynić kogoś
zuchwałym] – szabadjára engedni, sokat
megengedni
rozzuchwalić się — rozzuchwalać się [stać się
zuchwałym] – szemtelenné válni; vérszemet
kapni
rozzuchwalony, -a, -e – önkényeskedő,
szemtelenkedő, magának sokat megengedő
-
Wersja 01 01 2017
rozzuć — rozzuwać [1. daw. zdjąć komuś
obuwie; 2. daw. zdjąć obuwie z nóg] – vkinek
a cipőjét levenni
rozzuć się — rozzuwać się [daw. zdjąć sobie
obuwie] – leveszi a cipőt, kibújuk a
cipőjéből
rozżalenie [żal, smutek, rozgoryczenie] – bánat,
bánkódás, búslakodás, bú; szomorúság,
elkeseredés, keserűség, csalódás
rozżalić — rozżalać [wywołać w kimś uczucie
żalu, smutku, rozgoryczenia] – bánatossá
tenni, búsítani, szomorúvá tenni
rozżalić się — rozżalać się [poczuć żal, smutek,
rozgoryczenie] – elbúsulni, bánatossá válni
v. lenni
rozżalony, -a, -e [będący wyrazem czyjegoś
rozżalenia] – bánkódó, búslakodó
rozżarty, -a, -e – nagyon dühös
rozżarta harpia – „dühös hárpia”
rozżarzenie – vörös izzás
rozżarzony, -a, -e – izzó, megtüzesített; átv.
parázs-, heves
rozżarzony do czerwoności – vörösen izzani
rozżarzyć — rozżarzać [1. spowodować żarzenie
się; 2. rozgrzać bardzo silnie] – tüzesíteni,
megtüzesíteni, izzítani, izzásba hozni;
hevíteni, felhevíteni
rozżarzyć się — rozżarzać się [1. zacząć żarzyć
się bardzo mocno; 2. rozgrzać się bardzo
silnie] – tűzbe jönni, tüzesedni, hevülni,
izzani, izzásba jönni; felizzani
rożek [1. nieduży róg na głowie zwierzęcia;
2. niewielki przedmiot mający kształt rogu
zwierzęcego lub przedmiot wykonany z
rogu zwierzęcia; 3. rogalik; 4. skraj
jakiegoś niedużego przedmiotu w miejscu
zbiegu
dwóch
zewnętrznych
jego
krawędzi; 5. miejsce wewnątrz zetknięcia
się dwóch ścian przedmiotu; 6. wyrostek
ciała
bezkręgowców;
7. instrument
muzyczny lub sygnałowy, rodzaj trąbki] –
sarkocska; szarvacska; szarukürt; hallócső;
kifli
rożek angielski [1. altowa odmiana oboju; 2.
instrument dęty drewniany z grupy
aerofonów stroikowych.] – angolkürt (fúvós
hangszer)
[a
nádnyelves
hangszerek
családjába
tartozik,
kettős nádsíppal
megszólaltatott fúvós hangszer. Kónikus,
tehát
kúpos
furatú,
fából készült,
billentyűzettel ellátott zeneszerszám, az oboa
hangszercsalád tenor fekvésű tagja.]
rożek barytonowy – tenorkürt
rożek do prochu – puskaporos szaru
rożek słuchowy – hallócső
rożek waflowy – tölcsér, fagylalttölcsér
6053
rożen [1. metalowy pręt do pieczenia mięsa nad
ogniem; też: piecyk elektryczny z
obracającym się wewnątrz prętem;
2. uliczna jadłodajnia oferująca potrawy
pieczone nad ogniem lub w piecyku
elektrycznym; 3. (u Zygmunta Glogera)
miał kilka znaczeń. Był więc rożen
kuchenny, zwykle żelazny, do pieczenia
mięsa
przy
ogniu.
W
sztychu,
przedstawiającym rebus ułożony przez
Jakóba Krasickiego na cześć Zygmunta
III w r. 1593, widzimy rożen kuchenny z
wilkami nie różniący się kształtem od
dzisiejszych (ob. Enc. Starop., t. IV, str.
148). Ptaszki mniejsze pieczono na
rożenkach drewnianych, jak tego dowodzi
stare przysłowie: „Ptacy w polu, a on
rożenki na nie struże” (Rysiński, Knapski).
Rożnami nazywano palisadę obronną.
Mączyński w słowniku z r. 1564 pisze:
„Rożen, wtóry palec u ręki, skazujący”, a
wyraz łaciński obelus tenże Mączyński tak
tłómaczy: „rożen, znamię abo punkt w
księgach, którym znamionują fałsz, abo co
niepewnego, aby za podeźrzane było miane”.
Rożen na niebie – gwiazda Orjon.
Patrzący rożnem znaczy to samo, co
świdrem, szydłem, zyzem.] – nyárs,
nyársvas; (tréf.) kard, szablya; grillező;
(palec) mutatóujj; (gwiazda) Orion
rożenek – kis nyárs; kis vívókard; gyümölcsszárító
léc
rożkowaty, -a, -e – szarvalakú [szczawik
rożkowaty (Oxalis corniculata L.): szürke
madársóska (Oxalis corniculata)]
Rożnik przerośnięty (Silphium perfoliatum L.) Átnőttlevelű szilfium, (Silphium perfoliatum
L.)
rożny [rzut rożny] – (sp.) sarokdobás, sarokrúgás,
szöglet
ród [1. zespół ludzi pochodzących od jednego
przodka;
też:
szereg
pokoleń
wywodzących się od jednego przodka;
2. grupa ludzi złożona z rodziców, dzieci,
wnuków i bliskich krewnych; 3. u ludów
pierwotnych: samodzielna społeczność w
obrębie plemienia obejmująca rodziny
wywodzące się od wspólnego przodka;
-
Wersja 01 01 2017
4. w
zootechnice:
ogół
potomstwa
określonego przodka płci męskiej; też:
grupa
roślin
będąca
potomstwem
pojedynczej cennej rośliny; 5. daw.
pochodzenie, urodzenie] – születés,
megszületés, világrajövetel; nemzetség;
származás; ház, dinasztia; család, fajta, nem,
(plemię) törzs; nemzedék
rodem Polak – lengyel nemzetiségű; „lengyel”
Rodem Warszawianin – „Varsói” ["Rodem
Warszawianin, sercem Polak, a talentem
świata obywatel ..." - tak napisał o F.
Chopinie 18.X.1849r w nekrologu w
"Dzienniku Polskim C. K. Norwid.]
rodem Węgier – magyar származású
rodem z Budapesztu – budapesti származású v.
születésű
ród Arpadów (1000-1301), “ród świętych” –
Árpádház
ród Arpadów stał się dynastią książęcą i
królewską – az Árpádház fejedelmekből és
királyokból állt
ród ludzki – emberi faj v. nem, nemzetség
ród z piekła rodem – eleven mint az ördög,
hétördög
róg [1. jeden z dwóch wyrostków kostnych na
kości czołowej niektórych zwierząt; też:
stożkowaty wyrostek na kości nosowej
nosorożca; 2. wyrostek na ciele niektórych
bezkręgowców; 3. substancja, z której są
zbudowane rogi zwierzęce, a także kopyta
i płytki okrywające ciała niektórych
zwierząt; 4. przedmiot wykonany z rogu
zwierzęcia lub mający kształt rogu
bydlęcego; 5. instrument dęty blaszany w
kształcie długiej rury zwiniętej w trzy
kręgi; też: prototyp tego instrumentu
wykonywany dawniej z rogu bydlęcego; 6.
brzeg jakiegoś przedmiotu w miejscu
zbiegu dwóch jego krawędzi; też: ostra,
stercząca
część
czegoś;
7. miejsce
wewnątrz zetknięcia się dwóch ścian
czegoś; 8. zbieg dwóch ulic; 9. miejsce
zetknięcia się dwóch linii ograniczających
boisko sportowe; też: miejsce, skąd
wykonuje się rzut rożny; 10. środ. rzut
rożny; 11. symbol władzy, posiadania, siły.
Oznacza także ogół zdolności duchowych i
cielesnych człowieka] – (narożnik) sarok,
szöglet; (wyrostek, zwierzęcia) szarv, agancs;
szaru; tülök, bőrkeményedés; szarvalakú
tárgy; (zene) kürt, vadászkürt; (sp)
szögletrúgás, szöglet
róg alpejski – alpesi kürt
róg klapowy (wentylowy) – billentyűs kürt
róg naturalny (myśliwski) – vadászkürt
róg bawoli – bivalyszarv
róg myśliwski – vadászkürt
6054
róg obfitości – bőségszaru
róg obrzędowy górników wielickich, róg
górników wielickich [Zabytek ten, rodzaj
tak zwanych u Niemców Trinkhörner lub
Wilkomów, znany z wystaw starożytności,
urządzanych w Krakowie w latach 1858 i
1872, liczy się do nader cennych wyrobów
złotniczych z XVI stulecia. Jest to róg
bawoli, okuty srebrnemi obręczami,
podtrzymywany przez postać Herkulesa,
wyrobioną ze srebra. Na skówce wyryty r.
1534, orzeł, wąż Sforcjów, oraz herby:
Bonarowa i Ogończyk. Widać z tego, że za
królowania Zygmunta i Bony r. 1534 ów
róg
obrzędowy
(tegoż
samego
przeznaczenia, co spółczesny mu srebrny
kurek strzelców krakowskich) sprawił
górnictwu wielickiemu Seweryn Bonar,
kasztelan sądecki, żupnik, wraz z żoną z
domu Kościelecką, która Ogończykiem się
pieczętowała.] – wieliczkai bányászok kürtje
1534-ből
róg obrzędowy górników wielickich
róg oprawny w złoto – aranyba foglalt szarv
róg orkiestrowy – vadászkürt
róg tabakę – tubákosszelence (szaruból)
róg tenorowy – tenorkürt
róg (ulicy) – sarok, utcasarok
róg u ślimka – csigaszarv, a csiga csápja
róg ulicy – utcasarok
rój [1. nowa rodzina pszczela opuszczająca wraz
z matką gniazdo; też: pszczoły, osy,
trzmiele żyjące w jednym gnieździe lub
ulu; 2. kłębiąca się, latająca gromadnie
masa owadów, ptaków; 3. wielka gromada
ludzi; 4. wielkie nagromadzenie czegoś] –
raj (méh-); (átv.) tömeg, sokaság
rój meteoryczny; rój meteorów [okresowe
nasilenie widocznych na niebie świetlnych
śladów meteoroidów] – meteorgyűrű,
csillaggyűrű
rój meteorów [okresowe nasilenie widocznych na
niebie świetlnych śladów meteoroidów] –
meteorraj
rój pszczół – méhraj
rójka [1. proces oddzielania się od macierzystej
rodziny pszczelej jednego lub kilku rojów;
-
Wersja 01 01 2017
2. masowe loty różnych owadów w okresie
ich rozmnażania się] – rajzás
rójka pszczół – méhrajzás
rólka [niezbyt znacząca, epizodyczna rola
aktorska] – kis szerep, epizódszerep
róść [tyle co: rosnąć] – növekedni
rów [1. podłużny dół wykopany w ziemi;
2. głęboki wykop z nasypem, chroniący na
linii
obstrzału
przed
ogniem
nieprzyjacielskim] – (vízelvezető) árok;
(kanał) csatorna
rów do nawadniania – öntözőcsatorna
rów forteczny – várárok
rów łącznikowy – összekötő árok
rów melioracyjny [podłużny wykop służący do
odprowadzania
wody
z
terenu
meliorowanego lub do jego nawadniania]
– meliorációs árok
rów nawadniający – öntözőcsatorna
Rów oceaniczny [1. podłużne, wąskie obniżenie
dna oceanicznego; 2. silnie wydłużone
obniżenie dna oceanu o głębokości ponad
6000 m, czyli znacznie poniżej średniego
poziomu den basenów oceanicznych.] –
óceáni árok
rów odpływany a. rów odpływowy; rów
odprowadzający [rów odprowadzający
wodę poza pas drogowy] – levezető
csatorna
rów odprowadzający wodę [przekop, kanał] –
vízelvezető catorna
rów strzelecki – lövészárok; fedezék
rów ściekowy – szennycsatorna, lefolyóárok,
vízelvezető árok
rów tektoniczny [podłużne, wąskie zapadlisko w
skorupie ziemskiej] – tektonikus árok
[Nagyméretű
hasadékvölgy,
amely
rendszerint két vetődés között a földkéreg
egy keskeny, tömbjének lesüllyedése által
alakul ki.]
rówieśniczy, -a, -e – egykorú, azonos korú, egyidős
rówieśnik, rówieśnica [człowiek równy drugiemu
wiekiem] – kortárs, egykorú, egyidős
(ffi/nő); játszótárs
rówieśny, -a, -e – egykorú, egyidős
równa się [przy odczytywaniu działania
matematycznego: zwrot oznaczający znak
równości] – annyi mint [5 plus 6 równa się
11 a. jest 11: 5 meg (plus) 6 az 11 v. egyenlő
11-gyel; 10 minus 3 równa się 7 a. jest 7:
10 minusz 3 egyenlő 7-tel; 6 razy 9 równa
się 54 a. jest 54: 9-et megszorozzuk 6-tal,
54-et kapunk; 6-szor 9 egyenlő 54; 24
podzielone przez 6, równa się 4 a. jest 4: 24et elosztjuk 6-tal, 4-et kapunk; 24 osztva 6tal (24 per 6), az (eredmény) 4]
6055
równać [1. czynić równym, gładkim, płaskim,
prostym; 2. usuwać rozbieżności, różnice,
czynić jednakowym; 3. stawać w równym
szeregu, prostować szereg] – hasonlítani,
összehasonlítani, összemérni, párhuzamba
állítani;
egyenesíteni,
kiegyenesíteni;
igazítani,
kiigazítani,
kisimítani;
kiegyenlíteni; kiegyengetni; (wojsk) igazodni
równać z ziemią – a földdel tennie egyenlővé
równać się [1. być równym czemuś, być
jednakowym, takim samym; 2. znaczyć to
samo, pociągać za sobą takie same skutki;
3. znajdować się z kimś w jednej linii;
4. dorównywać komuś, czemuś; 5. o
szeregu: stawać się równym, prostym] –
kiegyenlítődni,
kisimulni,
kiigazodni;
összehasonlítja, összeméri magát; (czemu)
egyenlő (vmivel), jelenteni (vmit)
równać się z czym – vetekedni vmivel
równaj! – (wojsk) igazodj!
równaj w prawo (w lewo) [komenda wzywająca
do wyprostowania szeregu i zwrócenia
głowy w prawo (w lewo)] – jobbra (balra)
igazodj!
równanie
[równość
dwóch
wyrażeń
zawierających symbole literowe zwane
niewiadomymi]
–
összeegyeztetés,
kiegyenlítés, kiigazítás; (mt) egyenlet
równanie alfabetyczne – algebrai egyenlet
równanie bilansowe – mérlegkiegyenlítés
równanie budżetowe – költségvetés kiegyenlítése
równanie całkowe [równanie funkcyjne, w
którym niewiadoma funkcja występuje
pod znakiem całki] – logaritmikus egyenlet
równanie chemiczne [umowny zapis reakcji
chemicznej] – kémiai egyenlet [a kémiai
egyenletek a kémiai reakciók gyors kvalitatív
(minőségi) és kvantitatív (mennyiségi)
megfogalmazása]
równanie
dwukwadratowe,
bikwadratowe
[równanie algebraiczne czwartego stopnia
o parzystych potęgach niewiadomej] –
negyedfokú egyenlet
równanie kosztów – költségkiegyenlítés
równanie kwadratowe, równanie drugiego
stopnia [równanie, w którym niewiadoma
występuje w drugiej potędze] – másodfokú
egyenlet
równanie liniowe, równanie pierwszego stopnia
[równanie, w którym zmienna lub
zmienne występują w pierwszej potędze] –
lineáris v. elsőfokú egyenlet
równanie logarytmiczne [równanie, w którym
niewiadoma występuje pod znakiem
logarytmu] – logaritmikus egyenlet
równanie nierozwiązalne – megoldhatatlan
egyenlet
-
Wersja 01 01 2017
równanie pierwiastkowe, równanie niewymierne
[równanie,
w
którym
niewiadoma
występuje pod znakiem pierwiastka] –
elemi képlet
równanie pierwszego, drugiego stopnia –
elsőfokú, másodfokú egyenlet
równanie pod sznur – (sp, wojsk) igazodás,
igazítás
równanie reakcji – reakcióegyenlet
równanie różniczkowe – differenciálegyenlet
równanie ruchu – mozgásegyenlet (dinamikus v.
kinetikus mozgásegyenlet)
-
-
Dynamiczne równanie ruchu (różniczkowe
równanie ruchu) – równanie różniczkowe,
określające szybkość zmian pewnych
wielkości
fizycznych
(np.
prędkości,
położenia) jako funkcję aktualnego stanu
układu. Przez równanie ruchu najczęściej
rozumiemy
drugą
zasadę
dynamiki
Newtona, zapisaną w postaci równania
różniczkowego. W ogólności równanie ruchu
dla pojedynczej cząstki można zapisać jako:
gdzie funkcja F jest siłą działającą na ciało w
chwili t w punkcie przestrzeni x. Wzór ten
redukuje się do prostszej postaci, jeżeli siła
dana jest w sposób jawny, np. wynika ze
znanego potencjału pola sił.
Kinematyczne równanie ruchu to pewna
zależność (bądź układ zależności), określająca
położenie ciała w przestrzeni w funkcji czasu.
równanie sprzeczne [równanie niemające
rozwiązania] – ellentmondó egyenlet
równanie tożsamościowe – azonossági egyenlet
równanie trygonometryczne [równanie, w
którym niewiadoma występuje pod
znakiem funkcji trygonometrycznej] –
trigonometrikus egyenlet
równanie trzeciego stopnia – harmadfokú
egyenlet
równanie wykładnicze [równanie, w którym
niewiadoma występuje w wykładniku
potęgi] – exponenciális egyenlet
równanie
z
dwiema
niewiadomymi
–
kétismeretlenes egyenlet
równanie
z
trzema
niewiadomymi
–
háromismeretlenes egyenlet
równia [płaski teren] – lapos v. sík terület; síkság,
lapály; egyensúly
równia pochyła [1. maszyna w postaci
płaszczyzny nachylonej do poziomu, po
której może być wciągany ciężar; 2. jedna
z maszyn prostych. Urządzenia, których
działanie oparte jest na równi były
używane przez ludzkość od zarania
dziejów. Przykładem równi jest dowolna
pochylnia.] – lejtő
6056
równianka [mieszkanka Równego (miasto na
Ukrainie)] – szalmaszál; virágkoszorú,
csokor, gabonakereszt
równie [w równej mierze, w równym stopniu,
tak samo, tyle samo] – egyaránt, szintén,
ugyanúgy, egyformán, egyenlően
równie dobrze, jak…. – ugyanolyan jól, mint…
równie jak – valamint
również [partykuła włączająca do większego
zbioru wyróżniony przez nią element i
komunikująca, że można o nim
powiedzieć to samo co o pozostałych
elementach tego zbioru, np. Jest surowy
dla wszystkich, również dla siebie.] – is,
szintén,
ugyancsak;
nemkülönben;
úgyszintén
również tam – ugyanoda, ugyanott
również tu – ugyanitt
równik [1. równoleżnik, którego płaszczyzna
przechodzi przez środek Ziemi i jest
prostopadła do osi przechodzącej przez
oba bieguny geograficzne; 2. koło wielkie
będące przecięciem powierzchni każdej
kuli o wyróżnionej osi przez płaszczyznę
prostopadłą do tej osi i przechodzącą
przez środek kuli; 3. część wspólna
powierzchni ciała niebieskiego oraz
płaszczyzny prostopadłej do osi obrotu i
przechodzącej przez środek masy ciała.W
przybliżeniu równik Ziemi jest kołem
wielkim kuli ziemskiej. Jest też jej
najdłuższym
równoleżnikiem.
Jego
szerokość geograficzna wynosi 0°.] –
Egyenlítő [1. Az Egyenlítő a Föld
leghosszabb szélességi köre (0°), a Föld
forgástengelyére merőleges legnagyobb
gömbi kör. Hossza körülbelül 40 075 km. (1
gömbi lépés = kb. 111 km.) A Földet két
egyenlő félgömbre, az északi és a déli
féltekére osztja. Szerepel más földrajzi
-
Wersja 01 01 2017
nevekben is, mint például Egyenlítői-Guinea
illetve Ecuador, amely spanyolul Egyenlítőt
jelent. 2. Egyenlítője nem csak a Földnek
van; egyenlítőnek nevezzük tetszőleges
égitest forgástengelyére merőleges gömbi
főkörét, mely általában a fokhálózat
alapköre. Ennek a körnek a középpontja
egybeesik az égitest középpontjával.]
równik niebieski – (csill.) égi egyenlítő
równik ziemski – a föld egyenlítője
równikowy, -a, -e – egyenlítői
równik niebieski, astronomiczny [koło wielkie na
sferze niebieskiej, będące przecięciem jej
przez płaszczyznę prostopadłą do osi
świata i przechodzącą przez środek sfery
niebieskiej] – égi egyenlítő [Az éggömbnek
az egyenlítő síkjával való metszésvonala.]
równik magnetyczny – mágneses egyenlítő
równina [1. obszar o powierzchni płaskiej lub
lekko falistej; 2. wielkopowierzchniowa
forma ukształtowania terenu. Stanowi ją
płaski lub prawie całkowicie poziomy
(nachylenie do 3°) teren. Równiny mogą
występować na obszarach nizin, wyżyn,
lub gór (doliny rzek lub wierzchowiny),
charakter równinny mają znaczne
powierzchnie den oceanów.] – sík; síkság,
lapály, alföld; róna
równina sandrowa (niem. Sand - piasek) [zespoły
sąsiadujących
ze
sobą
stożków
sandrowych, zwłaszcza na obszarze
dalszego przedpola lodowca lub lądolodu]
–
olvadékvíz-síkság
[olvadékvízsíkságok a belföldi jég előterében kialakuló,
olvadékvizek
által
létrehozott
képződmények. A nemzetközi tudományos
életben az izlandi sandur szóból keletkezett
sander kifejezést használják, a magyar
nyelvben azonban az olvadékvíz-síkság
kifejezés terjedt el]
równinie – síkság, puszta
równinny, -a, -e – síksági, alföldi
równiusieńki, równiuteńki, równiutki, -a, -ie –
egészen sima v. lapos
równiutko,
równiuśko,
równiuteńko,
równiusieńko – egészen simán
równo [1. w linii prostej, prosto; też: nie
wysuwając się do przodu ani nie
pozostając w tyle; 2. tworząc gładką
powierzchnię;
3. jednakowo
pod
względem wielkości, wartości; 4. z
jednakową
szybkością;
5. spokojnie,
pewnie,
w sposób
przewidywalny;
6. dokładnie, ściśle, akurat tyle, akurat
wtedy] – simán, egyenesen, egyenlően,
egyformán, ugyanúgy; egyidőben; pontosan,
hasonlóen, egyvonalban
równo godzinę – pontosan egy órahosszat
6057
równo z rabieniem – vállal egy vonalban
równo ze świtem – a hajnallal egyidőben
równo- [1. pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na równość, jednakowość
elementów określonych przez drugi człon
złożenia, np. Równoboczny; 2. pierwszy
człon wyrazów złożonych wskazujący na
równą, powtarzającą się liczbę jednostek
określonych przez drugą część złożenia,
np. Równosylabowy] – egyrównobieżny, -a, -e – párhuzamos [przegub
równobieżny
(constant-velocity
joint,
Homokinetische Gelenk, auch Weitwinkeloder
Gleichlaufgelenk):
(műsz.)
homokinetikus csukló]
równoboczny, -a, -e [mający równe boki] –
egyenlőoldalú
równobok – egyenlőoldalú mértani alakzat
równobrzmiący, -a, -e [zob. jednobrzmiący] –
egybehangzó, azonos szövegű
równoczesność – egyidejűség
równoczesny, -a, -e [dziejący się w tym samym
czasie] – egyidejű
równocześnie
–
egyidőben,
egyidejűleg,
ugyanakkor, egyúttal
równoimienny, -a, -e [zob. jednoimienny w zn.
3.] – egyenlő nagyságú
równoimienne ładunki elektryczne – egynemű
elektromos töltések
równokąt [mający równe kąty] – egyenlőszögű
mértani alakzat
równokątny, -a, -e – egyenlőszögű
równokierunkowy, -a, -e (izotropiczny) –
izotrópikus; ugyanolyan irányban haladó,
párhuzamos
równokształtność wyrażeń [stosunek zachodzący
między wyrażeniami o takim samym
kształcie] – a szavak rokonalakúsága
równokształtny, -a, -e [mający taki sam kształt]
– (mt) egyenlő alakú, izomorf
równolatek, równolatka [człowiek mający tyle
samo lat, co ktoś inny; 2. zwierzę, drzewo
mające tyle samo lat, co inne] – egykorú,
egyidős (ffi/nő, állat)
równolegle – párhuzamosan
równoległa [linia prosta równoległa] –
párhuzamos
egyenes(ek),
párhuzamos
(vonal)
równoległobok [czworokąt o dwóch parach
boków
równych
i
wzajemnie
równoległych] – egyenlőoldalú négyszög,
paralelogramma [olyan négyszög, amelynek
két-két szemközti oldala párhuzamos. A
paralelogramma
középpontosan
tükrös
trapéz.]
-
Wersja 01 01 2017
równoległościan [to wielościan o trzech parach
równoległych przeciwległych ścian. Ściany
równoległościanu
są
zawsze
równoległobokami. Równoległościan ma 8
wierzchołków i 12 krawędzi.] – (gör.)
paralelepipedon; (menny) paralelogramma
alapú hasáb [olyan hat lap által határolt
térbeli geometriai alakzat, amelynek minden
oldallapja paralelogramma. A név a görög
παραλληλ-επίπεδον (párhuzamos síkok)
kifejezésből ered.]
równoległość [w geometrii relacja między
obiektami takimi jak proste, płaszczyzny,
wektory, odcinki, półproste, kierunki] –
párhuzamosság
równoległy, -a, -e [1. jednakowo odległy od
czegoś na całej swej długości; 2. podobny
pod jakimś względem do czegoś innego;
3. odbywający się, dziejący się w tym
samym czasie] – párhuzamos
równoległy interfejs – párhuzamos interfész
równoletni, -ia, -ie – egykorú, egyidős
równoleżnik [1. jedno z umownych kół na
powierzchni kuli ziemskiej, którego
płaszczyzna jest prostopadła do osi Ziemi;
2. koło powstające przy przecięciu
powierzchni kuli o wyróżnionej osi przez
płaszczyznę prostopadłą do tej osi] –
szélességi kör
równoleżnik niebieski [jedno z umownych kół
powstałych
przy
przecięciu
sfery
niebieskiej płaszczyzną prostopadłą do osi
świata] – égi kör
równomiernie – részarányosan, egyenletesen,
egyenlően
równomiernie utemperowana (gama muzyczna)
– egyenletesen temperált (zene)
równomierność – részarányosság
równomierny,
-a,
-e
[występujący
w
jednakowych odstępach czasu, regularnie
w jednakowych odległościach, ilościach] –
részarányos, egyenletes
równonoc [1. zrównanie dnia z nocą; 2. Jedna z
dwu chwil w roku kiedy słońce znajduje
się dokładnie nad ziemskim równikiem.
Zwykle ma to miejsce 21 marca
(równonoc wiosenna) i 21 września
(równonoc jesienna). Noc i dzień trwają
wtedy tak samo długo.] – napéjegyenlőség
6058
równonocny, -a, -e – napéjegyenlőségi
równoobwodowy, -a, -e – ugyanolyan kerületű
równopostaciowość
[zob.
izomorfizm]
–
izomorfizmus, izomorfia, hasonalakúság
równopostaciowy, -a, -e – hasonló alakú, izomorf
równoprawnie – egyenjogúan
równoprawność – egyenjogúság
równoprawny, -a, -e [1. mający równe, takie
same jak inni, prawa; 2. zawarty na
zasadzie równych praw, gwarantujący
równe prawa] – egyenjogú
równoramienny, -a, -e [mat. mający ramiona
równej długości] – (geom) egyenlőszárú
równorzędnie – egyenértékűen, egyenlően;
egyenrangúan
równorzędność – egyenértékűség, egyenrangúság
równorzędny, -a, -e [mający taką samą wartość,
jakość jak ktoś inny lub coś innego] –
egyenértékű,
egyenrangú;
egyértelmű,
homológ
równość [1. całkowite podobieństwo w stosunku
do kogoś lub czegoś pod względem ilości,
jakości, wartości, wielkości itp.; 2. relacja
między dwiema wartościami wyrażona
znakiem równania (=); 3. brak podziału
społeczeństwa ze względu na płeć, rasę czy
pozycję
społeczną;
4. gładkość
powierzchni
czegoś;
5. spokój,
zrównoważenie] – (gładkość) simaság;
egyenlőség; (mt.) azonosság
równość ekonomiczna – gazdasági egyenlőség
równość wobec prawa – törvény előtti egyenlőség;
jogegyenlőség
równouprawnić
—
równouprawniać
[1. potraktować coś tak samo, jak coś
innego;
2. zrównać
pod
względem
prawnym] – egyenjogúsítani
równouprawnienie [równość wobec prawa,
korzystanie z jednakowych praw] –
egyenjogúság; egyenjogúsítás; emancipáció;
jogegyenlőség
równouprawnienie kobiet – a nők egyenjogúsítása
równouprawniony,
-a,
-e –
egyenjogú,
egyenjogúsított
równowaga
[1. naturalny
stan
żywego
organizmu, jego właściwe położenie w
przestrzeni;
2. spokój,
opanowanie;
3. stabilny układ przeciwstawnych sił,
wartości; 4. stan ciała, w którym
działające na nie siły wzajemnie się
znoszą, a więc nie powodują ruchu] –
egyensúly;
balansz;
kiegyenlítés,
szimmetrizálás, kompenzálás
równowaga akustyczna – akusztikai egyensúly
równowaga bilansowa – mérlegegyensúly
równowaga budżetowa – költségvetési egyensúly
-
Wersja 01 01 2017
równowaga cen – áregyensúly
równowaga chwiejna – ingó egyensúly
równowaga duchowa – lelki egyensúly
równowaga dynamiczna – dinamikus egyensúly
równowaga finansowa – pénzügyi egyensúly
równowaga gałęziowa – ágazati egyensúly
równowaga gospodarcza ogólna – összgazdasági
egyensúly
równowaga momentów – nyomatékkiegyenlítés
równowaga monetarna – monetáris egyensúly
równowaga pieniężno-rynkowa – pénzpiaci
egyensúly
równowaga płatnicza – fizetési egyensúly
równowaga polityczna – politikai egyensúly
równowaga
przedsiębiorstwa
–
vállalati
egyensúly
równowaga rynkowa – piaci egyensúly
równowaga stała [równowaga, przy której ciało
po wychyleniu wraca do pierwotnego
położenia] – állandó v. szilárd egyensúly
równowaga stała i chwiejna – stabil és labilis
egyensúly
równowaga (stan róenowagi) mostka –
hídkiegyenlítés, nullázás
równowaga
temperatury
–
hőmérsékleti
egyensúly, hőfokegyensúly
równowaga
w
bilansie
płatniczym
–
fizetésmérleg-egyensúly
równowartość [wartość czegoś równająca się
wartości czegoś innego] – egyenlő érték;
egyenértékűség; ellenérték
równowartościowy, -a, -e – egyenlő értékű,
egyenértékű
równoważnia [przyrząd gimnastyczny do
ćwiczeń w utrzymywaniu równowagi] –
(sp) korlát, gerenda, tornapad (tornaeszköz)
równoważnik
[1. w
ekonomii:
rzecz
równoważna; 2. wielkość stała wchodząca
jako współczynnik proporcjonalności do
wzorów wyrażających pewne prawa] –
egyenérték; egyenértékű (dolog); ekvivalens
równoważnik chemiczny [liczba gramoatomów
pierwiastka lub gramocząsteczek związku
chemicznego, która łączy się z jednym
gramoatomem wodoru lub zastępuje go w
związku chemicznym] – kémiai egyenérték
równoważnik zdania [wyraz lub grupa wyrazów
formalnie nietworzące zdania, pełniące
jednak tę samą funkcję co zdanie] –
mondatok
egyenértéke;
mondatszó
[mondatszó vagy mondatrész jellegük
szempontjából: a) önmagukban tagolatlan
mondatot
képező
határozószók
(mondatszók): – Igen., – Nem., – Persze. b)
mondatrészként létező határozószók (a
legtöbb)]
6059
-
równoważność (lub: ekwiwalencja) [1. stosunek
zachodzący
między
wyrażeniami
mającymi tę samą wartość logiczną,
polegający na tym, iż wyrażenia te
wzajemnie z siebie wynikają; 2.
twierdzenie, w którym teza jest
warunkiem
koniecznym
jak
i
dostatecznym przesłanki. To zdanie
zapisuje się za pomocą spójnika wtedy i
tylko wtedy, gdy.] – egyenértékűség;
ekvivalencia [Az akkor és csak akkor
kifejezés egy természetes nyelvi, logikai
természetű viszony (reláció), elnevezése a
logikai grammatikában bikondicionális. Arra
való, hogy két tagmondat felhasználásával
olyan összetett mondatot képezzünk, mely
szándékaink szerint azt fejezi ki, hogy
mindkét tagmondat ugyanazon körülmények
között tekinthető igaznak és hamisnak.]
równoważny, -a, -e [mający równą wartość,
równe znaczenie z czymś] – egyenértékű
równoważna chłonność (akustyczna) – ekvivalens
elnyelés
równoważne ciśnienie akustyczne szumu
(hałasu) – ekvivalens zajnyomás
równoważny czwórnik szumu (hałasu) –
ekvivalens zajkétpólus
równoważny poziom ciśnienia akustycznego
(Leq) [miara średniego poziomu ciśnienia
akustycznego
w
pewnym
okresie]
Egyenértékű hangnyomásszint, Leq dB egyenértékű hangnyomásszint (Leq): a
hangnyomás
idő
szerint
változó
függvényéből a T időtartamra a következők
szerint átlagolt hangnyomásszint:
 1 t 2 p 2 (t ) 
Leq  10 lg   2 dt 
 T t1 p

dB,
ahol p(t) a hangnyomás pillanatnyi értékének
időfüggvénye
p0 = 2 x 10-5 [Pa], a hangnyomás
alapértéke
t1 = az átlagolás alapját képező időtartam
kezdete
t2 = az átlagolás alapját képező időtartam
vége
T = t2-t1 az átlagolás alapját képező
időtartam
Szakaszos zajok egyenértékű
hangnyomásszintje meghatározható a
következő képlettel:
n


1 2
Leq  10 lg  t1.100,1Li 
T i 1


ahol T = Σti, ti = a T idő felosztásával nyert i-edik
időtartam
Li
=
a
ti-ben
mért
hangnyomásszint. Az időben változó L(t)
Wersja 01 01 2017
zajszint hatása azonos a T idő alatt állandó
egyenértékű zaj hatásával.
równoważny poziom dźwięku (ang. equivalent
sound level); LAeq – Egyenértékű Ahangnyomásszint, LAeq dB (Az MSZ 18150-1
szerint) – a hangteljesítmény idő szerint
változó
függvényéből
átlagolt
hangteljesítményszint:
 t

I P (t)
L wAeq  10 lg   A dt 
dB,
T

p0
t


ahol PA(t) az A-súlyozószűrővel meghatározott
hangteljesítmény pillanatnyi értékének
időfüggvénye P0 = 10-12 w T = t2-t1, az
átlagolás alapját képező időtartam.
równoważny poziom dźwięku A, LAeq,Te: [dB],
jest
określony
wzorem
2
1
- Egyenértékű
hangnyomásszint, Leq dB - egyenértékű
hangnyomásszint (Leq): a hangnyomás idő
szerint változó függvényéből a T időtartamra
a
következők
szerint
átlagolt
hangnyomásszint:
 1 t 2 p 2 (t ) 
Leq  10 lg   2 dt  dB,
 T t1 p

ahol p(t) a hangnyomás pillanatnyi értékének
időfüggvénye
p0 = 2 x 10-5 [Pa], a hangnyomás alapértéke
t1 = az átlagolás alapját képező időtartam kezdete
t2 = az átlagolás alapját képező időtartam vége
T = t2-t1 az átlagolás alapját képező időtartam
równoważny poziom hałasu – ekvivalens zajszint
równoważny poziom dźwięku (ang. equivalent
sound level); LAeq – Egyenértékű Ahangnyomásszint, LAeq dB (Az MSZ 18150-1
szerint) – a hangteljesítmény idő szerint
változó
függvényéből
átlagolt
hangteljesítményszint:
 t

I P (t)
L wAeq  10 lg   A dt 
dB,
T

p0
 t

ahol PA(t) az A-súlyozószűrővel meghatározott
hangteljesítmény pillanatnyi értékének
időfüggvénye P0 = 10-12 w T = t2-t1, az
átlagolás alapját képező időtartam.
równoważny progowy poziom ciśnienia
akustycznego – ekvivalens
hangnyomásszintküszöb
równoważny stały poziom dźwięku (hałasu) –
ekvivalens folytonos hangszint
równoważony,
-a,
-e
[przeciwważony;
stabilizowany] – ellensúlyozott, stabilizált
2
1
6060
równoważyć [stanowić przeciwwagę dla czegoś,
znosić, wyrównywać działanie jakiejś siły]
– egyensúlyozni, egyensúlyban tartani;
kiegyensúlyozni; egyforma v. azonos a súlya
równoważyć się [mieć z czymś jednakową wagę,
siłę, wartość itp.] – egyensúlyban lenni;
visszanyeri egyensúlyát
równoziarnisty, -a, -e – egyforma szemcséjű v.
szemű
równoznacznik [wyraz lub wyrażenie mające to
samo znaczenie, co inny wyraz lub inne
wyrażenie]
–
(gram)
hasonértelmű,
szinonim
równoznaczność – egyértelműség, azonos
értelműség; hasonértelműség; vminek
hasonértelmű, szinonim volta
równoznaczny, -a, -e [mający jednakowe
znaczenie] – hasonértelmű, egyértelmű,
azonos értelmű
równy, -a, -e [1. tworzący linię prostą;
2. tworzący gładką, płaską powierzchnię;
3. równający się czemuś pod względem
liczby, ilości, wielkości; 4. jednakowy z
czymś pod względem intensywności, wagi,
znaczenia; 5. niefaworyzujący nikogo;
6. dorównujący komuś; 7. jednostajny,
miarowy, rytmiczny; 8. spokojny,
zrównoważony; 9. stanowiący, wynoszący
akurat tyle; 10. pot. sympatyczny,
koleżeński] – (gładki, płaski) sima, lapos,
egyenletes; egyenes; (átv.) szimpatikus,
kartársi, baráti, bajtársi, bajtársias,
kollegiális; (jednakowy) egyenlő, egyforma,
hasonló; ugyanolyan, megegyező,
egyenértékű, egyenlő mértékű, ugyanakkora;
egyszerű, nyugodt, közömbös,
kiegyensúlyozott
równa droga – egyenes vonal; sima út
równa miara – egyenlő mérték
równa odległość – egyenlő távolság
równe dziesięć złotych – pont tíz forint, egy keres
tizes
równe prawa – egyenlő jogok
równej rangi – egyenrangú
równy charakter – kiegyensúlyozott, egyenes
jellem
równy grunt – sima, lapos terület
równy mnie – magamfajta; hozzám hasonló
równy umysł – nyugodt, mértéktartó,
kiegyensúlyozott ész
rózeczka [1. zdrobnienie od: rózga; 2. krzywa
karabela, damascenka lub demeszka,
pochodząca z Syrii, gdzie wyrabiano
sławne z jakości szable. Głownie miały
ozdobne klingi, zwykle z dziwiru tj.
drutów stalowych skuwanych na gorąco,
pokryte były napisami tureckimi z
-
Wersja 01 01 2017
Koranu.] – virgács, vessző, ágacska;
(wojsk) hajlított szablya; damaszkuszi kard
Szable polskie z XVII i XVIII wieku
rózga [cienka gałązka bez liści] – virgács, vessző,
ágacska; farok
rózga brzozowa – nyírfavessző
rózga komety – az üstökös farka
rózgi [daw. chłosta] – korbács, vessző, ostor;
verés, ütés, botozás; (átv.) csapás
rózgi wierbzy – fűzfavessző
rózgowaty, -a, -e – vesszőalakú [Uczep rózgowaty
(Bidens ferulifolia): Bidens ferulifolia
(Balkongold): Ötszirmú, csillag alakú
virágaival rendkívül látványos, aranysárga
virágesőt produkáló, csüngő habitusú
növény.]
Rózia – Rózsi, Rozi; a Róza beceneve
róż [1. różowy kolor; 2. środek kosmetyczny do
malowania rumieńców] – rúzs, pirosító,
ajakfesték
róż prasowany – arcpirosító
Róża [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego, od
łac. rosa, co oznacza "róża". W Polsce
notowana od 1410 roku.] – Róza, Rózsa;
[latin (Rosa) eredetű női név, jelentése: rózsa
(virág)]
1
róża
[1. kolczasty krzew o barwnych,
pachnących kwiatach; też: kwiat tej
rośliny;
2. przedmiot,
figura
przypominająca kształtem różę; 3. część
kwiatu kalafiora lub brokułu; 4. łow.
zgrubienie nasady poroża zwierzyny
płowej] – (kwiat) rózsa; rózsaszál; rózsafa;
ép. rozetta
róża alpejska (Rosa pendulina L.) [gatunek
krzewu należący do rodziny różowatych]
– havasalji rózsa (Rosa pendulina) [a
rózsavirágúak (Rosales) rendjébe, ezen belül
a rózsafélék (Rosaceae) családjába tartozó
faj]
róża cukrowa, stulistna (zob. centyfolia) - Rosa ×
centifolia: Bársonyrózsa, Hollandiai rózsa,
Káposztarózsa, Parlagi rózsa, Százlevelű
rózsa
Róża damasceńska (Rosa x damascena Mill.)
[mieszaniec róży francuskiej (Rosa gallica)
i róży piżmowej (Rosa moschata).
Przywieziony do Europy w XVIII w. z
Azji Mniejszej. Występuje wyłącznie w
uprawie, obecnie uprawiany jest rzadko.]
– Damaszkuszi rózsa, (Rosa x damascena)
6061
Róża dzika (Rosa canina L.) [gatunek krzewu z
rodziny różowatych.] – vadrózsa (Rosa
canina) [Perzsiából származó, gyógyhatású
fűszernövény, magyar népies elnevezései:
bicskefa, ebcsipke, gyepű-, parlagi-, vagy
vadrózsa, tüskefa. Termése a csipkebogyó
egyes
vidékeken
petymegnek
vagy
hecsedlinek is nevezik, ezért itt a növényt
hecsedlibokornak, a terméséből készült bort,
lekvárt
és
teát
hecsedlibornak,
hecsedlilekvárnak, vagy hecsedliteának is
mondják.
Erdőszéleken,
cserjésekben
gyakran találkozhatunk vele. Tavasszal
fehér, de rózsaszínnel bemosott virágaival,
ősszel áltermésének égőpiros színével hívja
fel magára a figyelmet.]; Csipkebogyó ~
Hecsedli a vadrózsa áltermése (magnélkül) (Cynosbati pseudofructus (cum seminibus)
Róża francuska (Rosa gallica L.) [gatunek
krzewu należący do rodziny różowatych
(Rosaceae
Juss.).
Występuje
w
południowej, wschodniej i centralnej
Europie oraz w Turcji i na Kaukazie.
Kiedyś pospolity na terenie Polski, obecnie
w środowisku
naturalnym
rzadki.
Występuje w południowej Polsce, głównie
na Nizinie Śląskiej, w pasie wyżyn, w
górach w piętrze pogórza. Uprawiany był
w Europie już przed rokiem 1500.] –
Bársonyrózsa (Rosa gallica L. v. Rosa x
centifolia)
róża herbaciana, herbatnia [odmiana róży o
bladożółtych kwiatach o zapachu herbaty]
– tearózsa
róża
jerychońska
[roślina
pustynna
obumierająca w okresach suszy] – jerikói
rózsa [több sivatagi növény neve, melyeknek
sajátossága, hogy összegömbölyödött száraz
állapotukból víz hatására szétnyílnak]
róża kompasowa [kołowa podziałka na tarczy
kompasu magnetycznego] – iránytű rózsája
-
Wersja 01 01 2017
róża kutnerowata (Rosa tomentosa) – Molyhos
rózsa (Rosa tomentosa SM.)
róża kwitnąca – viruló rózsa
róża ma kolce – a rózsának tövise van
róża na stropie – mennyezeti rózsadísz (gipszből)
róża owinięta w chochoł – szalmával fedett
rózsatő; szalmába burkolt rózsatő
róża pnąca – futórózsa
Róża polna, róża rolna (Rosa agrestis) [gatunek
krzewu należący do rodziny różowatych] –
vadrózsa, csipkerózsa
róża pomarszczona (Rosa rugosa) – japán rózsa
(Rosa rugosa) [magyar népies elnevezése:
csipkebokor, gyógyhatású növény]
róża psia [zob. szypszyna, Róża dzika] [róża
rosnąca dziko, o białych lub różowych
kwiatach
i
czerwonych
owocach
wykorzystywanych na przetwory] –
vadrózsa
(Rosa
canina)
[Perzsiából
származó,
gyógyhatású
fűszernövény,
magyar népies elnevezése: csipkerózsa,
gyepűrózsa, vadrózsa, bicskefa, ebrózsa,
vagy csipkebokor, termése: csipkebogyó,
amit egyes vidékeken hecsedlinek is
neveznek, ezért itt hecsedlibokornak is
mondják. Tavasszal fehér, de rózsaszínnel
bemosott virágaival, ősszel áltermésének
égőpiros színével hívja fel magára a
figyelet.]
Róża sina (Rosa dumalis Bechst. em. Boulenger)
[gatunek krzewu należący do rodziny
różowatych. Występuje pospolicie na
obszarach umiarkowanych i ciepłych
półkuli północnej. Występują prawie w
całej Europie, także na terenie Polski i jest
u nas dość pospolita. Zaliczana jest do
grupy róż dzikich.] – Vogézeki rózsa (Rosa
dumalis, Rosa dumalis ssp.)
6062
róża sztamowa – rózsafa
róża upałem słońca zwarzona – a nap hevétől a
rózsa elhervadt
róża wiatrów – szélrózsa
Róża złota [jest to podarek dawany przez
papieżów, w dowód łaskawości, królowym
państw katolickich, księżnom, miastom,
korporacjom i kościołom] – „Arany Rózsa”
[Levelekkel és virágokkal díszített, aranyból
készült rózsafa, melyet a XI. század közepe
táján kezdődő szokás szerint a pápa a
nagybőjtbe eső «Laetare» vasárnapon (4-ik
vasárnap nagybőjtben) a S. Croce in
Gerusalemme bazilikában a mise után
megszentel, a következő körmenetben
kezében tart s azt valamely éppen Rómában
tartózkodó fejedelemnek ad ajándékul, ki azt
fényes lovagkisérettel, az örömtől ujjongó
örök városban körülhordozza. Ha nincs erre
méltó fejedelmi személy Rómában; akkor a
pápa valamely templomnak- v. városnak, v.
valamely távollevő fejedelemnek vagy
fejedelmi nőszemélynek küldi ajándékba,
mint az újabb időben rendesen történik. Az
A. a bőjt közepén a lelki örömet jelképezi,
mellyel a hívek a közelgő megváltás elé
néznek.]
(u Zygmunta Glogera) W 4-tą niedzielę postu
papież poświęca złotą różę, odmawiając
modlitwę, w której Chrystus jest zwany
„Kwiatem pola i lilją doliny”. Pierwszą złotą różę
w Polsce otrzymał od Mikołaja V r. 1448 król
Kazimierz Jagiellończyk. 2-gą od Juljusza r. 1505
król Aleksander Jagiellończyk i podarował do
skarbca katedralnego, który r. 1702 zrabowali
Szwedzi. 3-cią przesłał Grzegorz VIII Henrykowi
Walezemu r. 1574 przed jego przyjazdem do
Polski. 4-ą dał Sykstus V królowej Annie
Jagiellonce, żonie Batorego r. 1585, która
podarowała ją do skarbca kolegjaty św. Jana w
Warszawie. 5-tą przesłał r. 1592 Klemens VIII
Annie Austrjaczce, pierwszej żonie króla
Zygmunta III. 6-tą ofiarował Paweł V w r. 1607
Zygmuntowi III. 7-ą otrzymała od Urbana VIII
królowa Konstancja, druga żona Zygmunta III. 8mą dał Inocenty X r. 1651 królowej Maryi
Ludwice. 9-tą otrzymała r. 1672 od Klemensa X
królowa Eleonora, żona Michała Korybuta. 10-tą
różę przysłał Inocenty XI po zwycięstwie
wiedeńskiem Maryi Kazimierze, wraz z mieczem
i czapką dla króla Jana III. 11-tą otrzymała od
Klemensa XII królowa Marja Józefa, żona
Augusta III, która ją przekazała testamentem w r.
1757 do skarbca katedry krakowskiej i ta jedyna
dotąd się przechowuje na Wawelu. Z innych osób
prywatnych w Polsce otrzymała złotą różę od
Klemensa VIII Halszka z Radziwiłłów Sapieżyna,
żona Lwa Sapiehy, świeżo nawróconego przez
Skargę kalwinisty.
róża2 (łac. erysipelas, z gr. ερυθροσ = "czerwony"
+ πέλλα = "skóra") [1. choroba zakaźna
wywołana przez paciorkowce ropne; 2.
-
Wersja 01 01 2017
choroba
skóry
wywołana
przez
paciorkowce.
Jest
ostrym
stanem
zapalnym skóry i tkanki podskórnej
charakteryzującym
się
wysoką
temperaturą ciała, nagłym początkiem i
szybkim
przebiegiem.
Róża
może
powodować
poważne
zaburzenia
ogólnoustrojowe.] – (gör.) erizipelasz
(erysipelas); (med) orbánc [a bőrnek kisebbnagyobb felületére kiterjedő, legtöbbnyire az
arcon és sebek közelében fellépő, és
tovaterjedő, a bőr élénk pirjával, emelkedett
hőfokával és duzzadással járó bőrbetegség,
melyet baktériumok, sztreptokokkuszok
okoznak.]
Różanecznik
alpejski
(Rhododendron
ferrugineum) [gatunek krzewu, należący do
rodziny wrzosowatych. Pochodzi z Europy
Środkowej, z Pirenejów i Alp. Zasiedla
tam lasy górskie w górnej granicy ich
pionowego zasięgu. Jest uprawiany jako
roślina ozdobna od 1739. W Polsce nie
występował, został sprowadzony ok. 1900
roku i posadzony w Karkonoszach. Była
to więc celowa introdukcja. Obecnie
występuje w jednym tylko miejscu,
mianowicie w Sudetach, w paśmie
Karkonoszy. Rośnie tam w Sowiej Dolinie
w jarze Płóknica na 10 stanowiskach, w
liczbie ok. 30 okazów. Oznacza to, że nie
rozprzestrzenił się poza rejon, gdzie został
introdukowany.] – Alpesi havasszépe,
alpesi rózsa v. Erdélyi havasszépe, v.
Rozsdás
havasszépe
(Rhododendron
ferrugineum L.)
Różanecznik katawbijski, syn. różanecznik
fioletowy
(Rhododendron
catawbiense
Michx.) [gatunek roślin z rodziny
wrzosowatych (Ericaceae). Pochodzi z
Ameryki Północnej, gdzie rośnie w
podszyciu lasów. Do Europy został
sprowadzony na początku XIX wieku. W
Polsce nie występuje na stanowiskach
naturalnych. Obok różanecznika żółtego,
różanecznika jakuszimańskiego i azalii
japońskiej jest podstawowym gatunkiem
ozdobnych różaneczników.] – Ketaba
rododendron (Rhododendron catawbiense)
Różanecznik katawbijski
Różanecznik żółty (Rhododendron luteum) – Sárga
havasszépe
v.
Sárga
alpesirózsa
(Rhododendron luteum)
-
Wersja 01 01 2017
różanka (Rhodeus sericeus) [1. ryba z rodziny
karpiowatych.
Bywa
hodowana
w
akwariach; mała, srebrzysta ryba z
błyszczącą, zieloną pręgą wzdłuż ciała;
2. zob. rozarium] – (áll) szivárványos ökle
[szivárványos ökle (Rhodeus sericeus) a
csontos halak (Osteichthyes) főosztályába, a
sugarasúszójú
halak
(Actinopterygii)
osztályába, a pontyalakúak (Cypriniformes)
rendjébe,
a
pontyfélék
(Cyprinidae)
családjába
és
az
Acheilognathinae
alcsaládjába tartozó faj.]; (növ) rózsaalma;
rózsakert, rózsalugas
6063
różaniec (z łac. rosarium, ogród różany) [1. sznur
koralików do odliczania modlitw; 2. w
religii katolickiej: cykl modlitw o
ustalonym układzie; 3. nabożeństwo
polegające na wspólnym odmawianiu tych
modlitw; 4. nazwa modlitwy w religii
katolickiej, pierwotnie znaną pod nazwą
Psałterza Najświętszej Maryi Panny,
znana i kultywowana w katolicyzmie od
czasów średniowiecznych, przechodząca
liczne przeobrażenia; obdarzona przez
wielu wiernych szczególną czcią i wiązana
z licznymi objawieniami. 5. (u Zygmunta
Glogera) jest to modlitwa ustna,
zasadzająca się na odmówieniu 15
dziesiątków
„Zdrowaś
Marja”,
z
poprzedzającem każdy dziesiątek „Ojcze
nasz” i z towarzyszącem tej modlitwie
rozważaniem „tajemnic Odkupienia”,
kolejno w pewnym porządku do każdego
dziesiątka zastosowanych. Na wstępie
odmawiano zwykle: „Wierzę w Boga”,
„Ojczenasz” i 3 „Zdrowaś Marja”, przy
końcu zaś każdego dziesiątka „Chwała
Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu”. W
Gdańsku wyrabiano sznury różańcowe
czyli pacierze i paciorki z bursztynu i
korali jeszcze z początku XIV wieku.] –
rózsafüzér, olvasó (latinul rosarium, más
szóval szentolvasó) [a katolikus egyházban
az imádság egyik közkedvelt formája, ill. az
ehhez használt eszköz. Formáját tekintve
lényege,
hogy
bizonyos
imákat
meghatározott számban és sorrendben kell
mondani.]; rózsakert; (ép) paternoszter
różanka (Rhodeus sericeus)
różanolicy, -a, -e [przestarzałe: mający różane
lica, mający rumiane policzki] –
pirospozsgás, rózsásképű
różanolicy sportowiec – pirospozsgás sportoló
różaność – rózsaszínűség
różaność
plonie
słońca
–
napsugarak
rózsaszínűsége
różanousty, -a, -e – meggypiros szájú, eperajkú
różany, -a, -e [1. dotyczący róży; 2. różowy] –
rózsa-; rózsás
różańcowy, -a, -e – rózsafüzér
różdżka [1. rozwidlony pręt używany do
wykrywania źródeł wody lub minerałów;
2. cienka gałązka] – kis vessző, pálca,
pálcácska
różdżka
czarodziejska
–
varázspálca,
varázsvessző; varázsbot
różdżkarstwo [wykrywanie źródeł wody lub złóż
minerałów
za
pomocą
różdżki]
varázsvesszővel való kincs-, ásványérc v.
vízforrás keresés
różdżkarz – varázsvesszős kincskereső v. kutató
Różeniec górski (Rhodiola rosea L.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
gruboszowatych. Występuje na całym
obszarze wokółbiegunowym – w Ameryce
Północnej, Europie, Azji. W Polsce
występuje wyłącznie w Sudetach i
Karpatach, tylko na terenie parków
narodowych. Gatunek rodzimy. Inna
popularna nazwa złoty korzeń.] – illatos
rózsásvarjúháj, rózsagyökér, v. egyszerűen
csak varjúháj (Rhodiola rosea) [egy a
varjúhájfélék családjába tartozó évelő
gyógynövény. Sedum roseumnak is nevezik.
Népies neve: rózsás, vagy illatos varjúháj,
ezt a nevet rózsaillatú gyökeréről kapta. A
varjúháj nevet a botanikával foglalkozó
szakirodalomban a (Sedum) nemzetség
magyar elnevezéseként használják. Tőrózsát
alkotó levelei húsosak, zöldek, de a
levélrózsa közepe felé elhalványulók, a
levélcsúcsok pirosas bemosódásúak, virágai
aprók, fürtökben nyílnak. Az északi
félgömbön
az
alhavasi
területeken,
elsősorban Oroszországban, Szibériában, az
Altaj hegységben és Kína északi és
délnyugati
részén,
de
megtalálható
Skandináviában,
Izlandon,
Kanadában,
Alaszkában is. Nem vízigényes, és megél
meszes vagy savanyú talajon is.]
6064
różnia (fr. différance) [to neologizm stworzony
przez francuskiego filozofa Jacques'a
Derridę] – neologizmus; új szerkezet,
jelentés, név kialakulása
różnica [1. to, czym się ktoś lub coś różni od
kogoś lub czegoś; 2. wynik odejmowania]
– (mt.) differenciál; különbség, különbözet,
eltérés;
megkülönböztetés,
különbség;
kivétel; különbözés
różnica bilansowa – mérlegkülönbség
różnica budżetowa – költségvetési eltérés
różnica cen – áreltérés
różnica faz – fáziskülönbség
różnica faz między lewym i prawym uchem –
kétfülű fáziskülönbség
różnica inwentaryzacyjna – leltáreltérés
różnica jakościowa – minőségi különbség
różnica kursowa – árfolyamkülönbség
różnica między nim a tobą – a különbség közted
és közte
różnica między słyszeniem powietrznym i
kostnym – lég-csontköz
różnica poglądów – nézeteltérés
różnica poziomów ciśnienia akustycznego w
kanałach
–
sávok
közötti
hangnyomásszintkülönbség (hangfelvétel)
różnica poziomów między dwojgiem uszu –
kétfülű hangnyomásszintklönbség
różnica poziomu ciśnienia akustycznego –
szintkülönbség
różnica stanu – társadalmi különbség, társadalmi
megkülönböztetés
różnica
temperatury
–
hőfokkülönbség,
hőmérsékletkülönbség
różnica w oprocentowaniu – kamatláb-különbözet
-
Wersja 01 01 2017
różnica w przynależności do partii –
pártkülönbség
różnica w wadze – súlykülönbözet
różnica wieku – korkülönbség
różnica zdań – nézeteltérés, véleménykülönbség
różnice wyznaniowe – felekezeti különbség
różnice znaczeniowe wyrazów – a kifejezések
szemantikus különbsége
różnicować [dokonywać podziału na podstawie
różnic] – differenciálni
różnicować się [1. dzielić się na odrębne
kategorie;
2. wyodrębniać
się
z
jednorodnej całości] – differenciálódni
różnicowanie – differenciálás, megkülönböztetés
różnicowanie cen – árdifferenciálás
różnicowanie kosztów – költség-differenciálás
różnicowanie płac – bérdifferenciálás
różniczka [mat. «przyrost zmiennej, względem
której wyznacza się pochodną] –
differenciál
różniczkować
[mat.
wyznaczać,
obliczać
pochodne danych funkcji] – (lat.)
differenciálni; differenciálszámítást végezni;
különbséget tenni, megkülönböztetni
różniczkować się – differenciálódni, elkülönülni,
szétágazni; különbözővé válni
różniczkowanie – (mat) differenciálszámítás,
differenciálás
różniczkowany, -a, -e – differenciált, szétvált;
megkülönböztetett; kifinomult, túlfinomult
różniczkowanie
–
differenciálszámítás;
a
függvénytan azon ága, amely a függvények
végtelen kicsiny közökben tapasztalható
tulajdonságaival foglalkozik
różniczkowy, -a, -e – differenciálszámítási;
differenciálróżnić [czynić różnym, innym, stanowić różnicę]
– különbséget tenni, megkülönböztetni,
összeegyeztetni, egyeztetni
różnić kogo z kim – összeveszíteni vkit vkivel
różnić się [być różnym, odmiennym od innych,
wykazywać różnice] – különbözni, eltérni;
(w zdaniu) összekülönbözni, összeveszni;
(vélemények) megoszlani
różnić się w poglądach – különbözik a nézeteiben
v. felfogásában
różnić się czym – különbözni vmiben
różnić się z kim – összeveszni v. összekülönbözni
vkivel; különbözni, eltérni vkitől
różnie – különbözőképpen, különböző módon,
különbözően, eltérően, különféleképpen,
másképpen; vegyesen
różnie bywa! – gyakran van ez másképpen is! van
az néha másképpen is! nem mindig van
egyformán!
różnie
6065
mówią – sokféleképpen beszélnek;
különfélék v. eltérőek a vélemények
różnie o tym mówią – megoszlanak erről a
vélemények
różnobarwisty, -a, -e – többszínű
różnobarwność – sokszínűség, tarkaság
różnobarwny, -a, -e; różnokolorowy, -a, -e
[mający różne kolory] – sokszínű, sokféle
színű, többszínű, tarka
różnoboczny, -a, -e – egyenlőtlen oldalú
różnobok – egyenlőtlen oldalú (mértani) idom;
trapéz; általános háromszög
różnobrzmiący, -a, -e – különféleképpen hangzó,
változatos hangzású, nem egybehangzó
różnodzielny, -a, -e – különböző, különféle
różnogatunkowy, -a, -e [obejmujący różne
gatunki, należący do różnych gatunków] –
különböző fajtájú v. minőségű
różnogłośny, -a, -e – különböző hangú
różnoimienny, -a, -e [obejmujący przedmioty,
pojęcia, wielkości różnych rodzajów,
gatunków, typów] – különnemű, különböző
elnevezésű v. nevű
różnoimienne ładunki elektryczne – különnemű
elektromos töltések
różnojęzyczny, -a, -e, różnojęzykowy, -a, -e
[mówiący wieloma językami, wyrażony w
różnych językach] – többnyelvű
różnokątny, -a, -e – különböző szögű
różnokierunkowo – sokirányúan
różnokierunkowość – sokirányúság
różnokierunkowy, -a, -e [1. skierowany w różne
strony,
zmierzający
w
różnych
kierunkach;
2. uwzględniający
wiele
różnych aspektów] – különböző irányú
różnokolorowo – sokszínűen
różnokolorowy, -a, -e [mający różne kolory] –
többszínű, tarka
różnokolorowe rakiety – színes v. sokszínű
rakéták
różnokrajowy, -a, -e – különböző országokból
származó
różnokrajowy
"rodowód"
–
különböző
országokból származó „törzskönyv”
różnokreślny, -a, -e – érintőróżnokształtność – eltérő alakúság
różnokształtny, -a, -e [mający różne kształty] –
eltérő alakú, heteromorf
różnolicie – különféleképpen
różnolitość (różnorodność) – különféleség,
változatosság
różnolity, -a, -e, różnoraki, -a, -ie [złożony z
niejednakowych elementów] – különféle,
többféle, sokféle, változatos, heterogén
-
Wersja 01 01 2017
różnomyślny, -a, -e – másképpen gondolkozó,
különböző v. eltérő gondolkodású
różnomyślne zdania – különböző gondolkodású
mondatok
różnonarodowościowy, -a, -e – többnemzetiségű
różnonarodowościowy tłum – többnemzetiségű
tömeg v. embercsoport
różnonarodowy, -a, -e – különböző nemzetiségű
różnooki, -a, -ie – különböző szemű
różnopióry, -a, -e – tarka tollú [ptaki różnopióre:
eltérő tollazatú madarak ]
różnoplemiennik – más törzsbeli
różnoplemienny, -a, -e – különbözőfajú, fajtájú;
más eredetű
różnoplemienny lud – más eredetű nép
różnopłciowy, -a, -e – különnemű, váltivarú
różnopolowy, -a, -e – különböző szántóföldekre,
mezőkre vonatkozó
różnopostaciowość – (ásv) különbözőalakúság,
heteromorfizmus
różnopostaciowy, -a, -e [występujący w różnych
postaciach] – különböző alakú, heteromorf
różnorodnie – sokféleképpen
różnorodność – sokféleség, különbözőség
różnorodny, -a, -e; różny, -a, -e [złożony z
rzeczy, osób itp. różnego rodzaju] –
sokféle, különböző, különböző fajtájú,
különféle, többféle, vegyes; változatos;
heterogén; tarka
różnorodne artykuły – különféle árucikkek
różnorymowy, -a, -e – változórímű, különféle
rímekből álló
różnoskrzydłowy, -a, -e – különböző szárnyú
różnostanowy, -a, -e – (dawno) különféle rendű,
rangú
różnostopniowy, -a, -e – különböző fokú
różnostronny, -a, -e – többoldalú, sokoldalú
różności [pot. rozmaite rzeczy, przedmioty,
potrawy itp.] – különböző dolgok
różność – különbség, különféleség
różność zdań – véleménykülönbség
różnowartościowy, -a, -e – különféle értékű
różnowiekowość – különböző korúság
różnowiekowy, -a, -e [złożony z osób lub
elementów będących w różnym wieku] –
különböző korú
różnowierca – (dawno) máshitű, másvallású ffi
różnowierczy, -a, -e – más hithez tartóz, máshitű
różnowierstwo [1. daw. wyznawanie innej religii
niż ta, którą wyznaje otoczenie; 2. daw.
ogół różnowierców] – más hithez való
tartozás, máshitűség
różnowydziałowy, -a, -e – különböző osztályokra
tartozó
6066
różnoznaczny, -a, -e [mający inne znaczenie] –
különböző értelmű; több- v. kétértelmű
różny, -a, -e [1. odznaczający się wielością,
odmiennością pewnych cech, złożony z
jednostek, elementów różniących się od
siebie;
2. stanowiący
opozycję,
przeciwieństwo kogoś lub czegoś; 3.
charakteryzujący
się
odmiennością
pewnych cech; 4. różniący się od kogoś lub
czegoś] – különféle, különböző, különfajta;
eltérő, más, felemás, vegyes, változatos;
kisebb-nagyobb
różnego rodzaju – különféle, különböző fajta;
változatos
różne różności – mindenféle dolog
różne słuchy chodzą o czym – mindenféle hírek
járnak vmiről
różokrasy, -a, -e – (dawno) szép, mint a rózsa
różokrzew – rózsabokor
różokrzyżowiec [członek istniejącej do dzisiaj w
Niemczech sekty powstałej w XVII w.] –
(hist) rózsakeresztes
różować [barwić różem policzki, twarz] –
rózsozni, pirosítani
różować się [barwić sobie różem policzki, twarz]
– rúzsozza v. pirosítja magát
różowaty, -a, -e – rózsás
różowić – rózsaszínűvé tenni v. festeni
różowić się, różowieć [1. ukazywać się w barwie
różowej; 2. stawać się różowym] –
rózsaszínúvé válni v. lenni
różowiuchny, -a, -e; różowiuteńki, -a, -ie;
różowiutki, -a, -ie – teljesen rózsás
różowo – rózsásan, rózsaszínűen
różowy, -a, -e [1. mający barwę czerwoną z dużą
domieszką
białej;
2. zarumieniony,
rumiany; 3. pomyślny, korzystny, zgodny
z oczekiwaniami] – (kolor) rózsaszín,
rózsaszínű; (átv.) rózsás
różowy nastrój – rózsás hangulat
różyca [1. zob. rozeta w zn. 2.; 2. zakaźna
choroba bakteryjna świń] – (áll) vörheny;
(ép) rózsa alakú dísz
różyczka [1. mały kwiatek róży; 2. przedmiot,
ozdoba w kształcie małego kwiatka róży;
3. cząstka kwiatu kalafiora lub brokułu;
4. wirusowa choroba zakaźna występująca
głównie u dzieci] – kis rózsa, rózsácska;
(orv.) vörheny, rózsahimlő
różyczkowy, -a, -e – vörhenyes
RPM (ang. Revolutions per minute – obroty na
minutę, skrót rpm, RPM, r/min, lub
r·min−1)
[jest
jednostką
miary
częstotliwości obrotu. Liczba pełnych
obrotów w ciągu minuty wokół ustalonej
osi. Stosowana jest głównie do wyrażania
prędkości obrotowej różnych urządzeń
-
Wersja 01 01 2017
mechanicznych – maszyn wirujących,
takich jak silniki, turbiny lub ewidencji.
Wskazuje liczbę pełnych obrotów, które
urządzenia lub jego części wykona w ciągu
minuty. Jednostka ta wykorzystywana jest
w niektórych przypadkach zamiast
jednostki układu SI – Herca, wartość
RPM jest dokładnie 60 razy większa, czyli
1 Hz = 60 obr./min, a 1 RPM to 1/min =
1/(60 s) = 1/60 Hz.] – Percenkénti
fordulatszám (rövidítve f/p vagy 1/p) [a
frekvencia egy műszaki számításoknál
használt egysége, általában a forgási
sebesség mérésére használják, nevezetesen
egy rögzített geometriai tengely körüli forgás
esetén. A forgási sebesség mérésére szolgáló
SI-egység a radián per másodperc (rad·s‒1)]
RPO (Regionalny Program Operacyjny) [jest
dokumentem programowym służącym
realizacji Narodowego Planu Rozwoju,
składającym się ze spójnego zestawienia
priorytetów operacyjnych i działań,
odnoszącym
się
do
województwa,
przygotowanym
przez
zarząd
województwa.] – Operatív Regionális Program
(POR)
rrum! – (hangu) puff! bumm! zuhé! zutty!
RS232 [Standard RS-232 opisuje sposób
połączenia urządzeń DTE (ang. Data
Terminal
Equipment)
tj.
urządzeń
końcowych danych (np. komputer) oraz
urządzeń DCE (ang. Data Communication
Equipment), czyli urządzeń komunikacji
danych (np. modem). Standard określa
nazwy styków złącza oraz przypisane im
sygnały a także specyfikację elektryczną
obwodów wewnętrznych. Standard ten
definiuje normy wtyczek i kabli portów
szeregowych typu COM. Standard RS-232
(ang.
Recommended
Standard)
opracowano w 1962 roku na zlecenie
amerykańskiego
stowarzyszenia
producentów urządzeń elektronicznych w
celu ujednolicenia parametrów sygnałów i
konstrukcji urządzeń
zdolnych do
wymiany danych cyfrowych za pomocą
sieci telefonicznej. RS-232 jest magistralą
komunikacyjną
przeznaczoną
do
szeregowej
transmisji
danych.
Najbardziej popularna wersja tego
standardu, RS-232C pozwala na transfer
na odległość nie przekraczającą 15 m z
szybkością maksymalną 20 kbit/s.] RS232 [1. Interfész-szabvány a soros
illesztés
mechanikai,
elektromos,
funkcionális és eljárási paramétereire. 2. Az
angol Revised Standard 232 (232-es
felülvizsgált szabvány) kifejezés rövidítése.
Az RS232 megalkotója az Electronic
6067
Industries Association (EIA) elnevezésű,
elektronikai gyártókat tömörítő szakmai
szervezet. A szabványt a létrehozása (1971)
óta kétszer vizsgálták felül, ezért az RS232C
elnevezést kapta. Az RS232C két számítógép
közötti soros vonali kommunikációt támogat
főleg aszinkron átvitellel, de vannak olyan
elemei is, amelyek a szinkron átvitelt is
támogatják. A szabványnak fontos szerepe
van a modemes kommunikációkban.
Véleményem szerint az RS232 alapváltozat
megalkotásakor és az RS megnevezés
megadásakor még nem volt felülvizsgálat, az
csak az RS232A, RS232B és RS232C,
valóban
felülvizsgált
változatok
megjelenésekor kapott értelmet. Úgy
gondolom (más forrásokban látottakkal
összhangban): RS a Recommended Standard
(ajánlott, javasolt szabvány) rövidítése.
(Virág István) 3. aszinkron soros vonalon két
számítógép kapcsolatát szabályozó protokoll,
ill. ilyen kommunikációs port, amelyet a
legtöbb kommunikációs program használ. 3.
Az RS-232 a távközlésben alkalmazott
adatátviteli
szabvány
(Recommended
Standard 232) laikusok számára leginkább
mint a személyi számítógépek soros portja
ismert.]
D25-os RS-232C csatlakozó lábkiosztása
RS-232C
[RS-232
jest
magistralą
komunikacyjną
przeznaczoną
do
szeregowej
transmisji
danych.
Najbardziej popularna wersja tego
standardu, RS-232C pozwala na transfer
na odległość nie przekraczającą 15 m z
szybkością maksymalną 20 kbit/s.] - RS232-C [A nagyfokú és széleskörű elterjedése
miatt egy számítógép és egy modem, vagy
terminál közötti illesztés fizikai rétegének
megvalósítása nagyon fontos. Ez teljes
duplex, pont-pont típusú összeköttetés
kialakítását igényli. Részletesen meg kell
határozni a mechanikai-, a villamos-, a
funkcionális-, és eljárás interfészeket. Az ezt
megvalósító szabvány megalkotója az
Electronic Industries Association elnevezésű,
elektronikai gyártókat tömörítő szakmai
szervezet, így az EIA RS-232-C a pontos
hivatkozás. Ennek nemzetközi változata a
CCITT V.24. ajánlása, amely csak néhány
ritkán használt áramkörben tér el. Az ajánlás
(Recommended Standard 232 C) az eredeti
ajánlás harmadik („C”) változata]
RS-422 [jeden z wariantów standardu interfejsu
RS-232C polegający na wprowadzeniu
zrównoważonej,
różnicowej
linii
symetrycznej między nadajnikiem i
-
Wersja 01 01 2017
odbiornikami sygnału. Pełna symetryzacja
linii
i
urządzeń
transmitujących
umożliwia
podniesienie
szybkości
transmisji z 100 kb/s do 10 Mb/s.
Typowym zastosowaniem jest transmisja
danych
z
centralnego
komputera
(sterownika, węzła sieci) do wielu
odległych (do 1200 m) urządzeń
zewnętrznych i stacji roboczych. Tor
transmisyjny
zwykle
tworzą
pary
współkrętnych przewodów zamknięte
jednostronnie
rezystorami
dopasowującymi.] – RS-422 [ez a villamos
interfész a szimmetrikus átvitelt (balanced
transmission) használja, amelyben minden fő
áramkör két, nem közös földű vezetékkel
rendelkezik.]
RS-423-A – RS-423-A [a jeleket az összekötő
vezeték-pár közötti feszültségkülönbség
hordozza, és a vevők bementén lévő
differenciálerősítő fogadja ezeket a jeleket.
Mivel a zavart indukáló külső villamos zaj
hatása mindkét vezetéken megjelenik, ezért a
különbségképzésnél ezek hatása kölcsönösen
kioltja egymást. Az RS-423-A szabvány az
RS 232-C szabványhoz hasonlít abban, hogy
minden áramkörének közös földje van. Ezt a
technikát
asszimmetrikus
átvitelnek
(unbalanced transmission) nevezik.]
RS-449 (popularny interfejs warstwy fizycznej)
– (kat.: informatyka) RS-449 [ez a szabvány
valójában három szabvány eggyé ötvözése.
A mechanikai, a funkcionális és az eljárási
interfész az RS-449 szabványban, míg a
villamos interfész két további szabványban
(RS 423-A és RS 422) van megadva.]
RS-485 [Standard RS485 (podobnie jak
standard RS-422) składa się z różnicowego
(symetrycznego)
nadajnika,
dwuprzewodowego toru transmisyjnego i
różnicowego odbiornika. Dla standardu
RS485 tak jak i dla RS-422 nie ma
konieczności
prowadzenia
przewodu
powrotnego. Standard RS485 umożliwia
podłączenie
wielu
nadajników
i
odbiorników (maksymalnie do 32).
Ograniczenie wynika z ograniczeń
energetycznych nadajnika. Najczęściej
stosowaną
topologią
dla
takich
standardów jest topologia magistrali.
Zasięg tego standardu to około 1200m.
Prędkości transmisji jakie można uzyskać
to 35Mbit/s (do 10m), i 100Kbit (do
1200m).
RS485
jest
najczęściej
stosowanym interfejsem przewodowym w
sieciach przemysłowych - z jednego
prostego powodu, przesył różnicowy
zapobiega
wpływowi
zakłóceń
zewnętrznych (np. sprzętu indukcyjnego
jak silniki) na transmisję danych. Na bazie
6068
tego
interfejsu
opracowano
wiele
protokołów komunikacyjnych.] – RS-485
[Az egyre intelligensebb összekapcsolt
eszközök
igénylik
a
kétirányú
kommunikációt. Ezért 1983-ban az EIA egy
újabb szabványt jelentett meg, az RS-485-öt.
Az RS 422-höz hasonló szimmetrikus átvitelt
használja, de a vonal-páron már több ADÓ
és több VEVŐ is lehet és közöttük az egy
vezeték-páron fél-duplex összeköttetést
lehetséges. Természetesen a teljes duplex
kommunikációhoz itt is a négyvezetékes
kialakítás szükséges. Annak elkerülésére,
hogy több ADÓ kezdjen a vonalon adni, az
adási jogot az egyik kitüntetett eszköznek, az
ún. MASTER-nek kell biztosítani. Ez az
eszköz címzett parancsok segítségévek
szólítja meg a többi eszközt, a szolgákat
(SLAVE), és szólítja fel őket esetleges
adásra.]
RSA [jeden
z pierwszych
i
obecnie
najpopularniejszych
asymetrycznych
algorytmów kryptograficznych (z kluczem
publicznym), zaprojektowany w 1977
przez Rona Rivesta, Adi Shamira oraz
Leonarda Adlemana, pierwszy, który
można było stosować zarówno do
szyfrowania, jak i do podpisów cyfrowych.
Bezpieczeństwo szyfrowania opiera się na
trudności faktoryzacji dużych liczb
złożonych. Jego nazwa pochodzi od
pierwszych liter nazwisk jego twórców.] –
RSA (Rivest, Shamir, Adleman) - 'RSA'
titkosító eljárás [1. Az RSA-eljárás nyílt
kulcsú (vagyis „aszimmetrikus”) titkosító
algoritmus, melyet 1976-ban Ron Rivest,
Adi Shamir és Len Adleman fejlesztett ki (és
az elnevezést nevük kezdőbetűiből kapta). Ez
napjaink egyik leggyakrabban használt
titkosítási eljárása. Az eljárás elméleti
alapjait a moduláris- és a prímszámelmélet
egyes tételei jelentik. 2. a kidolgozóiról
elnevezett ún. nyilvános kulcsú titkosító
eljárás, ahol a rejtjelezéshez használandó
kulcs bárkinek odaadható, de a visszafejtést
végző kulcs csak az üzenet címzettjének a
birtokában van; az RSA kiválóan
használható a számítógépes hálózatokon pl.
bizalmas információk továbbítására vagy
üzenetek hitelességének ellenőrzésére; 3.
Rivest, Shamir és Anderson feltalálókról
elnevezett nyílt kulcsú, titkosító eljárás; a
rejtjelezéshez használandó kulcsot bárki
megkaphatja, de az üzenetet visszafejtő kulcs
csak az üzenet címzettjének van birtokában;
az eljárás számítógépes hálózatokon
használatos]
RSI (ang. Repetitive Strain Injury) [urazy na
skutek chronicznego przeciążenia mięśni i
ścięgien.
Powstają
na
skutek
-
Wersja 01 01 2017
długotrwałego powtarzania czynności.
Częste
wśród
pracowników
linii
montażowych, piszących na klawiaturze,
graczy
używających
myszy
komputerowych,
sekretarek
i
pracowników IT. Choroba ta jest
powodowana
głównie
długotrwałym
utrzymywaniem tej samej pozycji ciała siedzenie bez możliwości przerwy przez
długi
czas;
bądź
wykonywaniem
powtarzających się czynności - obsługa
komputera za pomocą myszy i klawiatury,
praca narzędziami ręcznymi.] - RSI
(Repetitive Strain Injury) - 'RSI'-panasz
(visszatérő
megerőltetésből
származó
károsodás)
[számítógépfelhasználók
egyoldalú testtartásából eredő fájdalmak;
leggyakoribb
panasz
a
rendszeres,
hosszantartó egér és billentyűzethasználatból
eredő csukló, kar és válfájdalmak;
elhanyagolásuk esetén munkaképtelenséghez
is vezethetnek; legfontosabb ellenszer a
helyes testtartás a számítógéphasználatnál
valamint a gyakori munkaközi felállás,
mozgás és testhelyzetváltoztatás]
rsync (z angielskiego remote synchronization
[zdalna synchronizacja) to protokół
synchronizacji plików przez sieć. Zwykłe
systemy przesyłania różnic (takie jak
popularny diff/patch) wymagają istnienia
obu wersji po jednej stronie, na podstawie
których tworzona jest lista różnic a
następnie przesyłana przez sieć. Rsync
działa w odmienny sposób - przez sieć
wysyłany jest spis plików z hashami
bloków (zwykle ok. 1 kB), po czym na
drugiej maszynie program sprawdza,
które z fragmentów już posiada. Daje to
bardzo dobre rezultaty i umożliwia
radzenie sobie z sytuacjami, które dla
patch/diff byłyby trudne do realizacji, jak
przeniesienia plików. Rsync umożliwia też
dostęp na bieżąco, w przeciwieństwie do
"raz na dzień" w przypadku patch/diff.] –
rsync
[két
gép
közötti
fájlok
szinkronizálására vagy biztonsági mentésre
szolgáló program]
RTCP (ang. Real-time Transport Control Protocol)
protokół
RTCP
[jest
protokołem
sterującym wspierającym protokół RTP
(ang. Real-time Transport Protocol) w
transporcie danych czasu rzeczywistego
takich jak np. audio czy wideo. Pozwala
monitorować dostarczanie danych oraz
zapewnia w ograniczonym zakresie
funkcje sterujące i identyfikacyjne.
Opiera się na okresowej transmisji
pakietów kontrolnych do wszystkich
uczestników sesji.] – RTCP a Real Time
Transport Control Protocol (Valósidejű
6069
szállítási és szabályozó protokoll) rövidítése,
és meghatározása az RFC 3550 szabványban
található. [Az RTCP az RTP-vel együtt
működik. Az RTP szállítja az adatokat, míg
az RTCP a hívásban résztvevőknek ellenőrző
csomagokat küld. Elsődleges funkciója az
RTP által nyújtott szolgáltatás minőségével
kapcsolatos visszajelzések szolgáltatása.]
rtęciak – (vegyt.) foncsor, amalgám
rtęcica (też - zatrucie rtęcią) [to choroba
wywołana poprzez akumulację rtęci w
organizmie
człowieka]
–
(orv)
higanymérgezés
rtęciny – higanyos orvosságok
rtęciowy, -a, -e – higany-, higanyos
rtęć (Hg, łac. hydrargyrum, z gr. ὑδράργυρος
hydrargyros - płynne srebro) [1. pierwiastek
chemiczny z grupy metali przejściowych w
układzie
okresowym
(uznana
za
pierwiastek przez Lavoisiera). Rtęć jest
jedynym metalem występującym w
warunkach normalnych w stanie ciekłym.
2. pierwiastek chemiczny, ciekły metal o
srebrzystej barwie] – higany [a periódusos
rendszer egy kémiai eleme. Vegyjele Hg,
rendszáma 80. Angolszász elnevezése
(mercury)
a
fém
cseppfolyós
halmazállapotából adódó mozgékonyságára
utalva a római mitológia isteneinek
hírvivőjéről kapta a nevét, míg az elem
vegyjele a hydrargyrum (latin, folyékony
ezüst (Ag) szóból származik. Elemi
állapotban ezüstös, fémszínű, cseppfolyós,
vezeti a hőt és az elektromos áramot,
könnyen párolog, ezért zárva tárolandó
nehézfém.]
RTF (Rich Text Format) [format pliku
opracowany już w 1987 r. przez Microsoft
do
międzyplatformowej
wymiany
informacji między procesorami tekstów.
RTF posługuje się zestawami znaków
ANSI, PC-8, Macintosh lub IBM PC do
sterowania formatowaniem tekstu na
ekranie i w druku. Od wersji 1.6 RTF
obsługuje Unicode. Składnia jest podobna
do składni TeX. Użycie kodów sterujących
pozwala łatwo tworzyć dokumenty z
definicją czcionki, wielkością czcionki,
kolorem tekstu czy tablicami - stąd
popularność wśród programistów. RTF
jest formatem domyślnych edytorów w
systemie Mac OS X - TextEdit, oraz w
systemie Microsoft Windows – WordPad.]
– RTF (Rich Text Format) - 'RTF'-formátum
(gazdag szövegformátum) [1. formázott
dokumentumok csereszabványa, melyet a
legtöbb mai szövegszerkesztő támogat; az
állományok kiterjesztése .rtf és csak 7 bites
ASCII karaktereket tartalmaznak; 2.
-
Wersja 01 01 2017
szövegszerkesztőktől (WordPerfect, Word,
StarWriter stb.) és platformoktól (Windows,
Mac, Linux) független iratformátum; az
".rtf"
jelölésű
kódolás
'átjárást'
(olvashatóságot) biztosít az eltérő rendszerek
között, ugyanakkor pl. sima txt-formátumú
elektronikus levelekhez rtf formátumban
szerkesztett ékezetes dokumentumok vagy
díszes meghívók is csatolhatók]
RTFM popularny akronim wyrażenia Read The
Fucking Manual (ang. przeczytaj (tę)
pierdoloną
dokumentację
lub
(ten)
pierdolony podręcznik) [Zwrot RTFM był
używany w netykiecie Usenetu w celu
zwrócenia uwagi pytającemu, że dany
problem jest dokładnie opisany w
podręcznikach systemowych (dostępnych
w uniksach za pomocą polecenia man) czy
wszelkiego
rodzaju
dokumentacji
dostarczanej wraz z oprogramowaniem.
Ostatnio stał się popularny także na
wszelkiego rodzaju grupach i forach
dyskusyjnych w Internecie. Użycie tego
zwrotu
świadczy
zazwyczaj
o
zniecierpliwieniu
lub
zniechęceniu
piszącego, równie często bywa jednak
nadużywane w celu wykazania wyższości
nad pytającym. W celu uniknięcia takiej
odpowiedzi warto stosować się do reguł
opisanych przez Erica S. Raymonda w
tekście Jak mądrze zadawać pytania
(odnośnik w sekcji linki zewnętrzne).] –
RTFM (Read The F_cking Manual = Olvasd
el a … kézikönyvet) [nem túl udvarias válasz
olyan kérdésekre, melyek a programok
dokumentációjának
néhány
perces
tanulmányozásával
könnyen
megválaszolhatók lennének mások zaklatása
nélkül is] ; RTFM Read The xxx-ing Manual
(Internet kifelyezés, hogy a termékkel
leszállitott kézikönyvet a felhasználó a
triviális kérdések előtt olvassa el, s ne
zavarja a gyártót)
RTP (ang. Real-time Transport Protocol)
[protokół
transmisji
w
czasie
rzeczywistym. Pakiet protokołu RTP
zawiera informację o typie przesyłanych
danych, numer seryjny oraz znacznik
czasu. RTP nie gwarantuje jakości usługi
(QoS). Protokół RTP najczęściej używa
UDP
jako
protokołu
warstwy
transportowej. Żeby zagwarantować QoS,
RTP jest używany razem z innymi
protokołami jak RTSP, SIP, H.323, RSVP,
które służą do ustalenia połączenia, zanim
dane będą mogły być przesłane za pomocą
RTP. RTP jest używane w telefonii
internetowej (VoIP: Voice over IP) oraz w
telekonferencjach] – RTP, a Real Time
Transport Protocol (Valósidejű átviteli
6070
protokoll – valós idejű átviteli protokoll)
rövidítése
és
egy
szabványos
csomagformátumot
határoz
meg
az
interneten keresztül szállított audió és videó
anyagokra. [Meghatározása az RFC 1889
szabványban található. Az Audio Video
Transport Working group fejlesztette ki, és
először 1996-ban tették közzé. Az RTP és
RTCP szorosan kapcsolódik egymáshoz – az
RTP szállítja az adatokat, míg az RTCP
protokollt a szolgáltatás minőségével
kapcsolatos visszajelzéshez használják.]
RTSP (ang. Real Time Streaming Protocol) [jest
protokołem poziomu aplikacji, mającym
za zadanie sterowanie dostarczaniem
danych czasu rzeczywistego. Mimo że jest
on wręcz powszechnie stosowany w
aplikacjach związanych z przesyłaniem
danych
multimedialnych
(pierwszy
dokument RFC datowany jest na kwiecień
1998), nie jest on jeszcze ustanowionym
oficjalnie standardem, lecz jedynie jego
propozycją ulegającą ciągłym zmianom i
korektom (ang. draft). Protokół RTSP
dostarcza
użytkownikowi
jakby
elastycznego szkieletu, bazy, która może
być rozwijana i dopasowywana do potrzeb
użytkownika, aby umożliwić sterowanie
transmisją na żądanie danych czasu
rzeczywistego takich jak audio i wideo.
Źródła danych mogą zawierać dane
dwojakiego
rodzaju:
materiały
odtwarzane „na żywo” oraz gromadzone
w bazie danych do późniejszego
odtworzenia. Protokół w założeniu jego
twórców (m.in. firma RealNetworks) ma
służyć kontroli jednocześnie wielu sesji
transmisji danych, dostarczając środki do
wyboru kanału transportowego jak np.
UDP, rozgałęziany UDP i TCP oraz środki
do wyboru odpowiednich mechanizmów
działania opartych o protokół RTP.] RTSP (Real Time Streaming Protocol) 'RTSP'-protokoll (valós idejű patakzó
protokoll) [1. szabványosítás alatt levő
protokoll, mellyel valós időben lehet hangot
és mozgóképet közvetíteni csomagkapcsolt
hálózaton; 2. szabványosításra váró protokoll
audió/videó-állományok patakzóra tételére
csomagkapcsolt
hálózatokon keresztüli
átvitel céljából]
RTTI (Run Time Type Information – informacja
o typie w trakcie wykonywania programu)
[jest techniką stosowaną w nowoczesnych
obiektowych językach programowania.
Technika ta polega na dołączeniu do kodu
programu informacji o typach (klasach),
czasami też ich własnościach i dostępnych
metodach.] – RTTI (Run Time Type
-
Wersja 01 01 2017
Information) futási idejű típusinformáció;
futási idejű típusazonosítás
r. ub. (roku ubieglego) – a múlt év v. évben
Ruanda, Rwanda, Republika Rwandy [państwo
w środkowo-wschodniej Afryce, położone
pomiędzy dwoma potężnymi sąsiadami,
Demokratyczną
Republiką
Konga
(dawniej Zairem) na zachodzie a Tanzanią
na wschodzie. Oprócz tego graniczy z
Ugandą na północy i Burundi na
południu. Jest położona na bardzo
pofałdowanym terenie, skąd wziął się
przydomek Rwandy, Kraj tysiąca wzgórz
(fran. Pays des Mille Collines; Igihugu
cy'Imisozi Igihumbi w jęz. kiniarwanda).
Jedna z najwyższych gęstości zaludnienia
w Afryce, uzależnienie od rolnictwa, źle
uprawiana ziemia oraz suchy klimat,
sprawiają, że Rwandę trapią chroniczne
niedostatki żywności i bieda.] – Ruanda
[Magyarországnál három és félszer kisebb
ország Afrika
középső
részén,
az
Egyenlítőtől délre. Neve bantu népnevet őriz.
Az egykori német gyarmat 1920 és 1962
között – Népszövetségi, majd ENSZ
gyámsági területként – belga fennhatóság alá
tartozott. Burundival együtt, Ruanda-Urundi
néven. Függetlenségét 1962-ben kiáltotta ki.]
rubacha [1. pot. zgr. od rubaszka; 2. pot.
człowiek rubaszny, swobodny w sposobie
bycia] – nyers, goromba, szókimondó ember
rubanek – gyalu
rubaszka [1. (ros.) ub. koszula męska popularna
w Rosji w XIX w., wykładana na spodnie i
związywana pasem lub sznurem, zapinana
na lewym ramieniu; 2. koszula męska
popularna w Rosji w XIX w. Na zdjęciu
rubaszka i kalesony); 3. Koszula męska z
szerokimi rękawami, zapinana na lewym
ramieniu, z małą stójką, wyrzucana na
spodnie, przepasana pasem lub sznurem.
Noszona powszechnie w XIX wieku w
Rosji. Rubaszki miały zwykle ozdobny,
haftowany szlak. W modzie lat 60. i 70.,
kochającej folklor z różnych stron świata,
rubaszki – zmodyfikowane zgodnie z
trendami, były noszone przez mężczyzn i
kobiety. Ostatnio są twórczo przerabiane
na sukienki-tuniki. ] – (daw) orosz férfi ing
6071
rubasznie – tréfásan, egyenesen, nyíltan,
közvetlenül, kertelés nélkül; családiasan,
vaskosan
rubaszność – tréfás bizalmasság, természetesség,
nyíltság
rubaszny, -a, -e [bardzo bezpośredni i
bezceremonialny w sposobie bycia; też:
będący wyrazem takiego usposobienia] –
hangosan
víg;
jókedvű,
tréfásan
bizalmaskodó; vaskos; természetes, őszinte
rubato [tempo wykonania utworu muzycznego,
swobodnie regulowane przez wykonawcę]
– (ol.) rubato, rabolt; (zene) csapongva,
tetszés szerinti kisebb módosításokkal
(adandó elő)
rubdeszan
rubdeszan lub robdeszan [fr. robe de chambre,
długa obszerna suknia noszona jako ubiór
domowy od końca XVII wieku. Używana
zarówno przez mężczyzn jak i przez
kobiety, prototyp szlafroka. Kobiece
robdeszany bywały zdobione futrem lub
ptasimi piórkami.] – (ném) slafrok;
pongyola; köntös, reggeli köntös; hálókabát
rubel [jednostka monetarna Rosji, Białorusi i
Tadżykistanu, równa stu kopiejkom] –
rubel
(Oroszország,
Belorusszia
és
Tadzsikisztán pénzrendszerének egysége,
100 kopek)
rubel clearingowa – klíringrubel
rubel dewizowy – devizarubel
rubel transferowy – transzferábilis rubel
Ruben (oto syn) [najstarszy syn Jakuba i Lei.
Ojciec Rubenitów. Ocalił życie Józefa, gdy
inni bracia chcieli go zabić, uczynił siebie
odpowiedzialnym za Beniamina przy
drugim pójściu synów Jakuba do Egiptu,
zbeszcześcił łoże ojca; dlatego stracił
prawo pierworodztwa (które dane zostało
Józefowi), Przybył do Egiptu z czterema
synami, którymi byli: Henoch, Fallu,
Heron i Charmi. Przy opuszczaniu Egiptu
Rubenici liczyli 46 500 mężów zdatnych
do boju, a po ukończeniu wędrówki po
pustyni liczba ich się zmniejszyła, bo
wynosiła 43 730. Rubenici osadzili się po
wschodniej
stronie
rzeki
Jordan.
Zatrzymanie
się
przed
Jordanem
-
Wersja 01 01 2017
wskazuje na niecałkowite oddanie się
Bogu. Tak postępują chrześcijanie, którzy
poznali Boga, nawet się nawrócili, ale
częściowo pozostają jeszcze w miejscach,
gdzie Bóg ich nie chciał posadzić.] –
RÚBEN (íme, fiú!) [1. A Ruben férfinevet
általában héber eredetűnek tartják, és a
jelentése: Nézzétek, egy fiú!. Ezt az állítást
azonban többen vitatják, akik arab
eredetűnek vélik a nevet. Jelentése azonban
ebben az esetben bizonytalan, talán a
helyreállítani (meghalt gyereket pótolni)
jelentésű szóval függ össze, de más
vélemény szerint az oroszlán vagy farkas
jelentésű arab szóból nem származik. 2.
Jákób (1) és Lea legidősebb fia (1Móz
29,32);
anyjának
mandragorát
(szerelemalmát) hozott (1Móz 30,14);
vérfertőzést követett el (1Móz 35,22);
megmentette Józsefet (1) a haláltól (1Móz
37,19-22;
42,22);
tulajdon
fiaival
kezeskedett legkisebb öccséért, Benjáminért
(1) (1Móz 42,37; 43,9); Rúben törzse a
Jordántól keletre telepedett le (4Móz 1,2021; 32; Józs 13,15-23).]
rubensowski [o czyjejś figurze: okrągły,
pulchny] – rubensi; kerekded, kövér
rubensowskie kaształty – rubensi idomok
A három Grácia (1636–1638)
Peter Paul Rubens (Siegen, 1577. június 28. –
Antwerpen, 1640. május 30.) flamand
festőművész,
Rembrandt
mellett
kora
művészetének legjelentősebb alakja, a 17.
századi flamand festészet egységes arculatának
megteremtője. Sajátosan egyéni stílusa nagy
hatást gyakorolt az európai festészet
fejlődésére.
rubid
(Rb, łac. rubidium) [pierwiastek
chemiczny z grupy metali alkalicznych
układu okresowego] – rubídium (Rb); a
káliumhoz hasonló, lágy, fehér fém
rubież [1. pas pograniczny; 2. pas lub odcinek
terenu mający określone znaczenie
taktyczne, operacyjne lub strategiczne
podczas prowadzenia działań wojennych;
3. (u Zygmunta Glogera) granica, zwłaszcza
pomiędzy dwoma krajami, zapewne tak
nazwana od przerąbywanych linii w
lasach i zaciosów na drzewach. Rubiesz w
Inflantach oznaczał włodarza wiejskiego.
Czytamy np. w Vol. leg. (t. III, f. 49): „W
ziemi
Inflanckiej
Rubieszowie
i
Pokundziowie, co po naszemu Włodarze”.] –
határsáv, határvidék, szél, gyepü
6072
rubieżny, -a, -e – határvidéki
rubin [1. wzór chemiczny Al2O3 (trójtlenek
glinu) to bardzo twardy minerał, odmiana
korundu: czerwony korund; 2. kamień
szlachetny o ciemnoczerwonej
lub
jasnomalinowej
barwie;
3. kolor
ciemnoczerwony] – (lat.) rubin (vörös
korund); drágakő, a korund vörös színű
változata
rubinowoczerwony, -a, -e – (kolor) rubinvörös
rubinowy, -a, -e – rubinrublowy, -a, -e – rubelbe kerülő, egyrubel értékű,
rubeles
rubrycela [w Kościele katolickim: oficjalny
kalendarz
liturgiczny]
–
(dawno)
egyházközségi naptár, leltárkönyv
rubryka [1. miejsce służące do wpisywania
danych w formularzach i księgach
rachunkowych;
2. stałe
miejsce
w
czasopiśmie poświęcone określonemu
rodzajowi informacji lub przeznaczone na
teksty jednego autora; 3. tekst ksiąg
liturgicznych objaśniający ceremonie
towarzyszące modłom, pisany kolorem
czerwonym] – (lat.) rubrika; rovat, hasáb
rubrykować [rysować linie tworzące rubryki] –
rovatolni, rovatozni, rendezni, vonalazni
ruch [1. zmiana położenia punktu materialnego
w stosunku do innych punktów
dokonująca się w czasie; 2. zmiana
położenia ciała ludzkiego, zwierzęcego lub
jego części; też: sposób poruszania się;
3. chodzenie, poruszanie się wykonywane
w celu nabycia sprawności fizycznej;
4. krzątanina,
bieganina,
ożywienie;
5. zespół czynności podejmowanych w
jakimś
celu;
6. wahania
ilościowe
związane z przebiegiem jakichś zjawisk;
7. działanie, decyzja podjęte w rozgrywce
z kimś; 8. regularne przemieszczanie się
ciał niebieskich, części skorupy ziemskiej
lub części atmosfery otaczającej Ziemię;
9. przesunięcie figury na szachownicy;
10. poruszanie
się
przechodniów
i
pojazdów na drogach, ulicach, szosach
itp.; 11. przemieszczanie się wojska w
terenie] – mozgás; forgalom; forgatag;
-
Wersja 01 01 2017
sürgés-forgás; (akcja, ożywienie) mozgalom
(mozg.);
zavargás,
nyugtalanság;
mozgolódás;
(ruszenie)
mozdulat;
közlekedés; (kiosk z gazetami) újságpavilon;
újságpavilon; (sakk) húzás
ruch absolutna – abszolút mozgás; a klasszikus
fizika szerint az abszolút nyugvó koordinátarendszerben történő mozgás (Einstein
elmélete szerint megdőlt)
ruch ameboidalny, pełzakowaty [ruch plazmy
charakterystyczny np. dla pierwotniaków]
– amőbaszerű mozgás
ruch bezkresny – végnélküli mozgás
ruch bezwzględny – abszolút mozgás
ruch budowlany – építkezési mozgalom
ruch burżuazyjny – burzsoá mozgalom
ruch cen [ciągłe zmiany cen] – az árak folyamatos
változása; ármozgás
ruch ciągły [trzyzmianowy system pracy] –
háromműszakos munkamódszer
ruch czytelniczy – olvasómozgalom
ruch demokratyczny – demokratikus mozgalom
ruch drogowy, ruch uliczny [to ruch pojazdów
oraz pieszych po drogach. Kodeks
drogowy to przepisy regulujące zasady
tego ruchu] – úti v. utcai forgalom
ruch dwukierunkowy – kétirányú közlekedés
ruch ekologiczny [ruch społeczny na rzecz
ochrony środowiska i racjonalnego
wykorzystywania zasobów naturalnych] –
ökológiai mozgalom
ruch eksperymentatorski – kísérletezői mozgalom
ruch ekumeniczny [zob. ekumenizm] – (egyh.)
ökumenikus mozgalom, ökumenizmus
ruch emigracyjny – kivándorlási mozgalom
ruch falisty, ruch falowy – hullámmozgás
ruch feministyczny – feminista mozgalom;
nőmozgalom
ruch graniczny mały – kishatár forgalom
ruch hajdamacki [hajdamaczyzny, ruchu
chłopskiego przeciw uciskowi szlachty
polskiej na prawobrzeżnej Ukrainie w
XVIII
w.;
żołnierz
wojsk
kontrrewolucyjnej ukraińskiej Centralnej
Rady
a.
oddziałów
Petlury
i
Skoropadskiego
(1917-18);
dawn.
zawadiaka, hultaj, rabuś.] – hajdamák
mozgalom (ukrán nemzeti felkelés a 18.
század második felében; és 1917-18-ban)
ruch handlowy – kereskedelmi forgalom
ruch harmoniczny [rodzaj ruchu drgającego, w
którym wychylenie jest sinusoidalną
funkcją czasu.] – harmónikus mozgás
ruch harmoniczny (falowy sinusoidalny) –
szinuszos
hullámmozgás,
harmonikus
mozgás
6073
ruch hippisowski, hippisi, dzieci kwiaty (ang.
hippie,-s; to be hip – żyć na bieżąco, dniem
dzisiejszym) [kontrkultura kontestacyjna
II połowy lat 60. i początku lat 70. XX
wieku.] – hippimozgalom [eredete az 1960as és 1970-es évek egyesült államokbeli
lázadó diákság és fiatalság máig ható
szubkultúrája]
ruch idzie od dołu – a mozgalom alulról v. a
tömegből indul ki
ruch jałowy [zob. bieg jałowy] – üres járat
ruch jednokierunkowy – egyirányú közlekedés
ruch jednostajny [ruch, w którym prędkość
poruszającego się ciała jest we wszystkich
punktach drogi jednakowa] – egyenletes
mozgás
ruch jednostajnie opóźniony [ruch w którym
wartość prędkości maleje o tę samą
wartość w jednostce czasu (przyspieszenie
w tym ruchu jest stałe)] – egyenletesen
csillapodó v. lassuló mozgás
ruch
jednostajnie
przyśpieszony
[ruch
prostoliniowy
zmienny,
w
którym
przyśpieszenie jest stałe] – egyenesvonalú
egyenletesen változó mozgás; egyenletesen
gyorsuló mozgás (gyorsulás állandó)
ruch jednostajnie zmienny [wspólna nazwa dla
ruchu jednostajnie przyspieszonego i
jednostajnie opóźnionego - jest to ruch w
którym przyspieszenie ma stałą wartość] –
egyenletesen változó mozgás
ruch jednostajnie zmienny [ruch, w którym
prędkość wzrasta lub maleje, a jej
przyrosty w równych odcinkach czasu są
równe] – egyenletesen változó mozgás
ruch jednostajny [ruch ze stałą wartością
prędkości] – egyenletes mozgás
ruch jednostajny [ruch, w którym prędkość
poruszającego się ciała jest we wszystkich
punktach drogi jednakowa] – egyenletes
mozgás
ruch jednostajny po okręgu [1. ruch którego
torem jest okrąg, a wartość prędkości
pozostaje stała; (wiadomości szukaj w
rozdziale ruch po okręgu); 2. ruch po
torze o kształcie okręgu z prędkością o
stałej wartości, tzn.
. Ruch
jednostajny po okręgu jest ruchem
niejednostajnie
przyspieszonym,
tzn.
kierunek i zwrot wektorów przyspieszenia
i prędkości zmieniają się cały czas w
trakcie ruchu, nie zmieniają się natomiast
ich wartości. Ruch jednostajny po okręgu
może być także definiowany jako ruch po
okręgu ze stałą prędkością kątową] –
egyenletes kerületi mozgás
-
Wersja 01 01 2017
ruch jednostajny prostoliniowy [ruch ze stałą
wartością prędkości odbywający się po
linii prostej] – egyenesvonalú egyenletes
mozgás
ruch kapitału – tőkemozgás
ruch katabatyczny [opadanie mas powietrza
wzdłuż nachylonych powierzchni] –
katabatikus (lég) mozgás
ruch kobiecy – nőmozgalom
ruch kolejowy – vasúti forgalom
ruch kołowy [ruch wszelkich pojazdów po
drogach,
odbywający
się
według
ustalonych zasad] – körmozgás, körforgás;
kocsiforgalom, szekérforgalom, fogatolt
szállítási forgalom
ruch kołowy na danym odcinku został
sparalizowany – a körforgalom az adott
szakaszon megbénult
ruch krzywoliniowy [ruch punktu, którego
torem jest linia krzywa] – görbevonalú
mozgás
ruch kulturalny – kultúrmozgalom
ruch krzywolinijny v. krzywoliniowy [1. ruch
punktu, którego torem jest linia krzywa;
2. ruch odbywający się po torze innym niż
prosta albo odcinek tej prostej (przykład ruch po okręgu)] – görbevonalú mozgás
ruch lewicowy – baoldali mozgalom
ruch literacki – irodalmi mozgalom
ruch lokomocyjny organizmów [czynna zmiana
miejsca dokonywana przez organizm w
wyniku różnych procesów] – élőlények v.
organizmusok helyváltoztatása
ruch lotniczy – légi forgalom
ruch ludnościowy – népmozgalom
ruch masowy – tömegmozgalom
ruch materiałów – anyagforgalom
ruch materii – (bölcselet) anyagmozgás
ruch międzymiejski – helyközi v. városközi
forgalom
ruch migracyjny – migrációs, áttelepítési v.
áttelepülési mozgalom
Ruch Młodej Polski (RMP) [polska młodzieżowa
organizacja opozycyjna, wyłoniona z
ZINO w lipcu 1979 roku w Gdańsku.] –
Fiatal Lengyelország Mozgalma
ruch młodzieżowy – ifjúsági mozgalom
ruch na giełdzie – tőzsdei forgalom
ruch
narodowo-wyzwoleńczy
–
nemzeti
felszabadító mozgalom [palestyński ruch
narodowo-wyzwoleńczy: palesztin nemzeti
felszabadító mozgalom]
6074
ruch niejednostajnie przyspieszony [ruch w
którym wartość prędkości rośnie o tę
samą wartość w jednostce czasu
(przyspieszenie w tym ruchu jest stałe)] –
(fizika) egyenetlenül gyorsuló mozgás
ruch niejednostajnie zmienny [ruch w którym
przyspieszenie zmienia swoją wartość] –
nem egyeneltesen v. egyenlőtlenül változó
mozgás
ruch
niejednostajny
prostoliniowy
–
egyenesvonalú nem egyenletes v. változó
mozgás
ruch nielegalny – illegális mozgalom
ruch niepodległościowy – függetlenségi mozgalom
ruch nowatorski – újítómozgalom, újítási
mogalom
Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
(ROPCiO) [centroprawicowa organizacja
antykomunistyczna i niepodległościowa
powołana 25 marca 1977] –
(tört.)
Mozgalom az Emberi és Polgári Jogok
Védelmére
ruch obrony pokoju – békemozgalom
ruch obrotowy, ruch wirowy [ruch, w którym
punkty leżące na danej prostej pozostają
nieruchome, pozostałe zaś punkty bryły
poruszają się po okręgach, których środki
leżą na tej prostej] – keringőmozgás,
forgómozgás, tengely körüli mozgás; forgás
ruch okrążający – bekerítő mozdulat
ruch okrężny – körforgalom
ruch oporu [zorganizowana konspiracyjna
działalność mająca na celu walkę z
okupantem] – ellenállási mozgalom
Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK)
[niepodległościowa organizacja wojskowa
założona w 1944 przez por. Józefa
Marcinkowskiego ps. "Łysy", do walki z
okupacją sowiecką Polski i z odziałami
KBW i MO. Likwidowała też konfidentów
UB i działaczy PPR. Obszar Polski został
podzielony na obwody i rejony, w których
operowały patrole bojowe złożone z
byłych żołnierzy Armii Krajowej] – Honi
Hadsereg Ellenállási Mozgalma
Ruch Oporu Chłopów (ROCH) – (tört.) Paraszti
Ellenállási Mozgalom
ruch osobowy – személyforgalom
ruch oszczędnościowy – takarékossági mozgalom
ruch partyzancki – partizánmozgalom
ruch pasażerski – személyforgalom, utasforgalom
ruch pionierski – (dawno) úttörőmozgalom
ruch planet – bolygómozgás
ruch po okręgu – körmozgás
ruch
pociągów
–
vasúti
forgalom,
vonatközlekedés, vonatforgalom
-
Wersja 01 01 2017
ruch podziemny – (átv.) földalatti mozgalom
ruch powietrza – légáramlás, légáramlat;
légmozgás
ruch prostolinijny; ruch prostoliniowy – egyenes
vonalú mozgás [egyenesvonalú a test
mozgása,
ha
pályája
(fél)egyenes
vagy szakasz]
ruch przodowników pracy – élmunkásmozgalom
ruch przygraniczny – kishatárforgalom
ruch przyśpieszony – gyorsuló mozgás
ruch racjonalizatorski – ésszerűsítési v. újító
mozgalom
ruch rewolucyjny – forradalmi mozgalom
ruch ręką – kézmozdulat
ruch rovbaczkowy kiszek – (bonc) perisztaltik v.
féregszerű bélmozgás
ruch robotniczy – munkásmozgalom
ruch samochodowy – gépkocsiforgalom
ruch separatystyczny – szeparatista mozgalom
ruch uliczny – utcai forgalom
ruch separatystyczny – szeparatista mozgalom
ruch skautowy [został zdefiniowany jako
dobrowolny
apolityczny
ruch
wychowawczy dla młodzieży, otwarty dla
wszystkich, bez względu na pochodzenie,
rasę czy wyznanie, zgodny z celem,
zasadami i metodą, które ustalił założyciel
Robert Baden-Powell.] – cserkészet v.
cserkészmozgalom (ang.: Scouting, ill. Scout
Movement)
ruch spółdzielczy – szövetkezeti mozgalom
ruch stachanowski – sztahanovista mozgalom
ruch stowarzyszeniowy – egyesületi mozgalom
ruch strajkowy – sztrájkmozgalom
ruch towarowy – áruforgalom, teherforgalom
ruch tranzytowy – tranzitforgalom
ruch tramwajowy – villamos forgalom
ruch
turystyczny
–
turistaforgalom,
idegenforgalom
ruch uliczny – utcai forgalom
ruch w interesie – gyors változások, mozgások,
nagy aktivitás
ruch w obronie pokoju – békemozgalom
ruch wahadłowy [ruch okresowy, powtarzający
się w równych odstępach czasu, wokół
położenia równowagi danego przedmiotu,
zawieszonego na osi] – fiz. ingamozgás;
ingajárat
ruch wieżą – (sakk) bástyával való lépés,
bástyalépés, bástyahúzás
ruch wojska – hadmozdulat
ruch wolnościowy – szabadságmozgalom
Wolność i Pokój (WiP) [polskie
pacyfistyczne, opozycyjne wobec władz
komunistycznych ugrupowanie społecznopolityczne działające w latach 1985-1992.
Ruch
przeprowadził
liczne
akcje
propagandowe i protestacyjne i liczył w
szczytowym okresie rozwoju kilkuset
członków.] – Szabadság és Békemozgalom
(Lengyelországban 1985-1992 között)
ruch
współzawodnicwta
–
munkaversenymozgalom
ruch wsteczny – mozgás hátra v. vissza;
hátramozgás
ruch względny
[fiz. ruch rozpatrywany w
poruszającym
się,
względem
podstawowego, układzie współrzędnych] –
relatív mozgás v. elmozdulás
ruch wyzwoleńczy – felszabadító mozgalom
ruch z zakłóceniami – akadozó forgalom
ruch zagraniczny – idegenforgalom
ruch
zmienny
[(jednostajnie
zmienny,
niejednostajnie zmienny) - ruch w którym
prędkość zmienia swoją wartość] –
egyenlőtlen mozgás
ruch związkowy – szakszervezeti mozgalom
ruch żywiołowy – ösztönös mozgalom
ruchawka [pot. rozruchy, niepokoje społeczne] –
megmozdulás, felkelés, forrongás
ruchawy, -a, -e (ruchliwy) – mozgó, mozgékony,
fürge
ruchliwie – mozgékonyan
ruchliwość – mozgékonyság, élénkség
ruchliwość społeczna – társadalmi mobilitás
ruchliwy, -a, -e [1. będący w ciągłym ruchu;
2. odznaczający się wzmożonym ruchem,
taki, na którym jest duży ruch;
3. wymagający bycia w ruchu; 4. szybki w
ruchach, w poruszaniu się; 5. obrotny,
przedsiębiorczy] – mozgatható; mozgó,
mozgékony, fürge, élénk; virgonc; (ulica)
forgalmas; (átv.) mozgalmas; vállalkozó
szellemű; nyughatatlan
ruchomo – mozgékonyan, élénken
ruchomości – ingóság
ruchomość [1. rzecz stanowiąca czyjąś własność,
dająca się przenosić; 2. cecha czegoś, co
może być
przesuwane,
przenośne;
3. zdolność wykonywania ruchów] –
mozgékonyság, mozgathatóság; ingóság,
ingó jószág
ruchomy, -a, -e [1. będący w ruchu, poruszający
się, zmieniający swoje położenie; 2. dający
się poruszyć, przesunąć z miejsca,
nieumocowany na stałe] – mozgó,
mozgatható, mozgékony; ingó
ruchomy czas pracy – kötetlen, rugalmas
munkaidő
Ruch
6075
-
Wersja 01 01 2017
ruchome schody – mozgólépcső
ruchowy, -a, -e – mozgási, mozgó, mozgató,
mozgalmi
ruchowe środki mózgu – az agy mozgató
centruma
ruchy charyzmatyczne - karizmatikus mozgalmak;
a pünkösdi mozgalomból kinőtt közösségi
mozgalmak;
napjainkban
teljesedésük
robbanásszerű, elsősorban Dél-Amerikában
ruchy elastyczne – rugalmas v. rugózó mozdulatok
ruchy emanypacyjne – emancipációs mozgalmak
ruchy eustatyczne [dłogookresowe zmiany
poziomu wód oceanicznych, spowodowane
najczęściej zmianami klimatycznymi] –
eusztatikus mozgások; az egyensúlyából
kibillent földkéregrésznek az egyensúly
helyreállítására
irányuló
függőleges
mozgásai
ruchy frykcyjne (łac. frictio - tarcie) [1. ruchy
trące narządów płciowych podczas
stosunku płciowego; 2. rytmiczne ruchy
posuwisto-zwrotne, jakie wykonuje penis
w pochwie w trakcie stosunku płciowego.
Celem tych ruchów jest wzajemne
pocieranie się prącia i ścian pochwy i, co
za tym idzie, stopniowe ich pobudzenie,
czego końcowym efektem jest osiągnięcie
orgazmu. Ruchy frykcyjne w zależności
od pozycji mogą być wykonywane przez
mężczyznę, przez kobietę lub przez oboje
partnerów seksualnych jednocześnie. ] –
dörzsölés;
(nemiszervek)
surlódásos
mozgás(ai) (a közösülés alatt)
ruchy górotwórcze [zob. górotwórczość] –
(földtan) hegyképződés
ruchy ludności [1. fakty i zjawiska powodujące
zmiany w stanie liczebnym i strukturze
ludności; 2. wędrówki ludności w celu
zmiany miejsca zamieszkania] – népesség
v. lakosság mozgása v. vándorlása
ruchy najbardziej naturalne dla ćwiczących – a
gyakorló legjobb mesterkélt mozdulatai
ruchy naturalne – mesterkélt mozdulatok
ruchy naturalne języka – a nyelv mesterkélt
mozdulatai
ruchy
robaczkowe
–
(él)
perisztaltika,
perisztaltikus v. féregszerű mozgás
ruchy serca – szívműködés
ruchy wojsk – csapatmozdulatok
ruciany, -a, -e [zrobiony z ruty] – rutából készült,
venyige
ructus – böfögés (ructus)
ruczaj [potok, strumień] – patak
ruda [1. kopalina użyteczna będąca źródłem
metali oraz niektórych niemetali; 2.
kopalina, czyli skała lub minerał, z której
6076
uzyskuje się jeden lub więcej składników.
Ruda w sensie przemysłowym to minerał
zawierający związki metali. W rudach
występują też inne związki, np. tlenki,
które tworzą tzw. skałę płonną.] – érc;
nyersérc [Ércnek azt az ásványt nevezzük,
amelyben fémek vagy fémvegyületek olyan
mennyiségben halmozódtak fel, hogy egy
adott
ipari,
technikai
színvonalon
gazdaságosan kinyerekedik.]
Podział rud (w nawiasie najczęściej
występujące minerały rudne):
 rudy żelaza (magnetyt; hematyt in.
tlenek żelaza(III); limonit; syderyt in.
tlenek żelaza(II));
 rudy cynku (blenda cynkowa in.
siarczek cynku; galman cynkowy in.
węglan cynku);
 rudy ołowiu (galena);
 rudy miedzi (chalkozyn in. siarczek
miedzi(I); chalkopiryt);
 rudy metali nieżelaznych.
ruda bagienna [skała osadowa tworząca się w
środowisku bagiennym] – gyepvasérc,
mocsárérc
ruda cynkowa – horganyérc
ruda cynowa – ónérc
ruda darniowa, łąkowa [skała osadowa
powstająca w bagnach, jeziorach i na
torfowiskach] – gyepérc
ruda fosforowa – foszforérc
ruda jeziorna [skała osadowa tworząca się w
środowisku
jeziornym]
–
taviérc;
gyepvasérc (réti v. taviérc)
ruda manganowa – mangánérc
ruda manganu twarda – kemény mangánérc
ruda miedzi; ruda miedziana – rézérc
ruda ołowiana – ólomérc
ruda uranowa – uránérc
ruda żelaza (ang. Iron Ore) [to jedna z
pospolitych rud]; ruda żelazna – vasérc
Ruda Żelazna [wieś w Polsce położona w
województwie lubelskim, w powiecie
tomaszowskim, w gminie Tomaszów
Lubelski] – Ruda Żelazna (lengyel falu)
rudarnia [skład rudy przy piecu hutniczym] –
érclerakodó hely
rudas – hirtelenszőke ember; rőt állat
rudasek – hirtelenszőke gyerek; rőt állatocska
rudawa – érchegység
 Rudawa – wieś w Polsce położona w
województwie małopolskim, w powiecie
krakowskim, w gminie Zabierzów.
województwie dolnośląskim, w powiecie
kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka.
-
Wersja 01 01 2017
województwie dolnośląskim, w powiecie
wołowskim, w gminie Wińsko.
 Rudawa – niewielka rzeka w województwie
małopolskim, lewy dopływ Wisły, do której
uchodzi w 75,4 km biegu Wisły, na Bulwarze
Rodła
rudawizna
–
rőt
szín;
vasérclelőhely,
vasérctartalmú talaj
rudawka [woda rudego koloru tworząca się na
bagnach i grząskich terenach] – vörös
színű mocsári víz ; (áll) gyümölcsevő
denevér
Rudawka (ukr. Рудавка) [ wieś w Polsce
położona w województwie podkarpackim,
w powiecie przemyskim, w gminie Bircza,
na terenie Pogórza Przemyskiego] –
Rudawka (lengyel falu)
rudawo – vörösesen
rudawy, -a, -e [zbliżony kolorem do rudego] –
vöröses, vörhenyes
Rudawy, Góry Kruszcowe (czes. Krušné hory,
niem. Erzgebirge [średnie góry na granicy
Niemiec i Czech; wys. do 1244 m
(Klínovec); lasy iglaste, łąki górskie;
źródła miner.; rudy uranu, bizmutu,
wolframu, ołowiu, cyny] – Érchegység
Rudbekia dwubarwna (Rudbeckia hirta) [Roślina
o
kwiatach
żółtych
i
żółtopomarańczowych z brunatno-czerwonymi
plamami.] – Kúpvirág (Rudbeckia hirta)
[Rendkívüli szárazságtűrő képessége, hosszú
virágzásideje miatt az egyik leghálásabb
egynyári virág.]
Kúpvirág (Rudbeckia hirta)
Rudbekia naga, roztocznica naga (Rudbeckia
laciniata L.) [gatunek rośliny z rodziny
astrowatych.
Pochodzi
z Ameryki
Północnej. Do Europy sprowadzona
została przez ogrodników jako roślina
ozdobna.
Rozprzestrzeniła
się
w
środowisku naturalnym jako uciekinier z
ogrodów. W Polsce jest obecnie
gatunkiem dość pospolitym i zwiększa
swoją liczebność. Status gatunku we
florze Polski: kenofit, agriofit. Uznawana
jest za gatunek inwazyjny, konkurujący z
gatunkami rodzimymi i wypierający je.] –
Magas kúpvirág (Rudbeckia laciniata)
[sziklakerti és virágágyi évelő növények
évelőágyi sziklakerti növények]
-
Wersja 01 01 2017
rudogłowy, -a, -e – rőthajú [Starzyk rudogłowy
(Molothrus ater), ptak z rodziny kacyków
występujący w Ameryce Północnej.
Zamieszkuje
otwarte
tereny
z
rozproszonym
drzewostanem
i
zakrzewieniami,
często
w
pobliżu
pastwisk, pól i farm: Barnafejű gulyajáró
(Molothrus ater)]
Rudbekia naga, roztocznica naga
Rudbekia owłosiona (Rudbeckia hirta) [rodzaj
rośliny astrowatej. W Polsce występują
tylko dwa gatunki : owłosiona i naga.] –
6077
Molothrus ater
Rudbekia owłosiona
rude – (włosy) vörös
rudel [1. daw. ster statku wodnego; 2. daw.
wiosło]
–
kormányrúd
(csónakban),
kormány; (dawno) evező; (áll) őz v.
szarvascsorda
rudera [pot. stary, zniszczony, walący się
budynek] – rozzant, ócska ház, viskó
ruderalny, -a, -e (łc. rudus, ruderis ‘gruz’) [1.
bot. rośliny r. – grupa roślin występująca
na
specyficznych
siedliskach,
np.
śmietnikach, przydrożach, pozbawionych
roślinności pierwotnej; 2. występujący
samorzutnie na siedliskach wytworzonych
przez człowieka] – ruderális; elhanyagolt;
nem céltudatosan művelt
rudka – (mocsárt felszínén fellépő) vasérclelet
[Gmina Rudka to gmina wiejska w
województwie podlaskim, w powiecie
bielskim.]
rudlonogie – evezőlábúak
rudlonogie ptaki – evezőlábú madarak
rudnia – vasércbánya
rudny, -a, -e – érces, ércrudo – rőten, vörhenyesen
rudo- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na rudy odcień barwy
określonej przez drugi człon złożenia, np.
rudozłoty, lub na rudy kolor tego, co
nazywa druga część złożenia, np.
rudobrody] – vörös-, rőt-; ércrudoblond [blond o rudym odcieniu] –
vörösesszőke (haj)
rudobrody [mający rudą brodę, rudy zarost] –
vörös, rőtszakállú
Rudolf [imię męskie pochodzenia germańskiego.
Wywodzi się od słów oznaczających
"sława wilka". Imię to zapisywano w
Polsce od XII wieku, m.in. w formach
Rodulfus, Rudolfus, Rudolf i Rudulf.
Często występowało w rodach panujących
Austrii i Niemiec. Jego żeńskimi
odpowiednikami są Rudolfa i Rudolfina.]
– Rudolf [férfinév a német Rudolf név
átvétele. Ez utóbbinak az eredeti írásmódja
Hrodolf volt (hroth + wolf), jelentése pedig:
dicső farkas. Női párja: Rudolfina. Rokon
név: Rezső, Rolf.]
rudonośny, -a, -e [zawierający rudę, bogaty w
rudę] – érctartalmú
rudoszyjka – vörösnyakú lúd
rudowęgiel – barnaszén
rudowęglowiec [1. statek przeznaczony do
przewożenia węgla i rudy: statek
towarowy przystosowany do przewozu
zarówno węgla, jak i rud metali.
Dysproporcja gęstości ładunku (węgiel
jest trzykrotnie lżejszy od rud) wymusza
na konstruktorach stosowanie specjalnych
wzmocnień
dna
i
szczytowych
(pokładowych) zbiorników balastowych
(niezbędne przy transporcie rudy) w
obszernych
(przystosowanych
do
transportu węgla) ładowniach.] – érc- és
szénszállító hajó; vörös antrachit
rudowłosy, rudowłosa [osoba o rudych włosach]
– rőt- v. vöröshajú
rudowłosy, -a, -e [mający rude włosy] –
vöröshajú
rudy, -a, -e [1. będący koloru rdzy; 2. mający
rude włosy] – vörös, rőt, vörhenyes
rudy, -a, -e [pot. osoba o rudych włosach] –
vörös, vöröshajú ember
rudy lis – vörös róka (Vulpes vulpes)
-
Wersja 01 01 2017
rufa [tylna część statku lub łodzi, na której
mocuje się urządzenia sterownicze i
napędowe] – tat, a hajó fara
rufa pawężowa [rufa zakończona płaską ścianą,
prostopadłą do lustra wody] – pajzsos tat
rufa statku – hajótat, hajófar
rufowy, -a, -e – farruga [pot. łajanie kogoś za coś, wymyślanie
komuś] – (átv.) szidalmazás, átkozás
rugby (regbi) – (ang.) rögbi; (sport) tojásdad alakú
labdával játszott játék, amelyben a labdához
kézzel, lábbal egyaránt hozzá szabad nyúlni
6078
rudymenta [1. początek lub podstawa czegoś;
2. pozostałość,
szczątek;
3. narząd
uwsteczniony lub zanikły w rozwoju
ewolucyjnym danego szczepu] – csökevény
rudymentalny, -a, -e; rudymentarny, -a, -e
[1. elementarny,
podstawowy;
2. zanikający,
szczątkowy]
–
(lat.)
rudimentális; kezdetleges, fejletlen; elemi;
alapvető, alap-; (él) csökevényes
rudymenty
[łac.
rudimentum
'zaczątek;
początek' od rudis 'surowy; nieokrzesany;
ignorant' — elementy, początki, podstawy
(jakiejś wiedzy); pozostałości, szczątki;
biol. narządy szczątkowe] – (lat.)
rudiomentum; csökevény
rudzieć [1. stawać się rudym; 2. stawać się
rudowłosym; 3. płowieć] – vörösödni,
vörhenyesedni; kifakulni, kikopni, színét
veszti
rudzielec [pot. człowiek o rudych włosach] –
vörös ember v. állat
rudzik (Erithacus rubecula) [niewielki ptak o
szarobrunatnym upierzeniu z rudawym
podgardlem] – vörösbegy
(Erithacus
rubecula)
Rudzik, rudzik zwyczajny, raszka (Erithacus
rubecula) vörösbegy (Erithacus rubecula) [a
madarak osztályának a verébalakúak
(Passeriformes)
rendjéhez
és
a
légykapófélék (Muscicapidae) családjához
tartozó faj.]
rudzizna – az érc színe
rugi [w dawnej Polsce: sprawdzanie ważności
mandatów posłów w sejmie przez
głosowanie przed obradami] – tömeges
kiutasítás; helyes lefolyás v. lebonyolítás
rugi chłopskie [usuwanie chłopów z uprawianej
przez nich ziemi w Królestwie Polskim w
XIX w.] – parasztok eltávolítása
rugi pruskie [1. wydalenie w 1885 r. ze
wschodnich prowincji monarchii pruskiej
Polaków posiadających obywatelstwo
rosyjskie lub austriackie; 2. masowe
wysiedlenia Polaków (i w mniejszej liczbie
Żydów) z Prus poza granice Niemiec w
latach
1885-1890.
3.
zbadanie,
sprawdzenie
prawności
wyborów
poselskich. Nazwa wzięta ze starych praw
niemieckich, gdzie die Rüge, Rügen,
oznacza śledztwo, urzędowe badanie,
roztrząsanie. Każdy trybunał rozpoczynał
się w Polsce od „rugów trybunalskich”,
każdy sejm od „rugów sejmowych”, które
niekiedy 2 i 3 dni trwały. W dniu otwarcia
sejmu, po nabożeństwie, udawał się król
do izby senatorskiej, a zasiadłszy na
tronie, wobec senatu i ministrów
przyjmował marszałka przeszłego sejmu
czyli „starej laski”, który prosił króla o
pozwolenie udania się ze stanem
rycerskim do izby poselskiej czyli
sejmowej dla odbycia tam rugów i obrania
marszałka dla sejmu.] – (daw.) a szejmi
követek
megválasztása
jogszűségének
ellenőrzése;
(hist.)
porosz
kiutasítás
(lengyelek tömeges kitelepítése a porosz
tartomány keleti területeiről)
6079
-
Wersja 01 01 2017
rugnąć — rugać [pot. zbesztać, złajać kogoś] –
szidni, leszidni, lehordani, leteremteni vkit
rugowanie [1. usuwać kogoś z zajmowanego
miejsca, wydziedziczać z nieruchomości;
2. wypierać, zastępować coś czymś innym;
3. zmniejszać liczbę zmiennych lub
niewiadomych w układzie równań,
stosując odpowiednie przekształcenia] –
kiutasítás
ruina, ruiny [1. stan zniszczenia, dewastacji;
2. krach majątkowy, finansowy; 3. coś
zniszczonego,
zdewastowanego;
4. człowiek
chory,
wycieńczony
psychicznie i fizycznie; 5. człowiek
zdemoralizowany]
–
omladék,
rom
[elhagyatott, rossz állagú épületmaradvány];
roncs;
(átv.)
romlás,
pusztulás,
tönkremenetel
ruina gospodarcza – gazdasági bomlás
ruina starego zamku – az öreg vár romjai
ruinować się – romba dől
ruiny zamku – várrom
Rukiew (Nasturtium R. Br.) [rodzaj bylin
należący do rodziny kapustowatych.
Należy tu siedem gatunków, które dawniej
włączano do rodzaju rzepicha (Rorippa).
Badania
molekularne
dowiodły
odrębności filogenetycznej tego rodzaju,
który okazał się być bliżej spokrewniony z
rodzajem rzeżucha (Cardamine) niż z
Rorippa
sensu
stricto.
Gatunkiem
typowym jest Nasturtium officinale W. T.
Aiton] – Böjtfû (növ., Nasturtium R. Br.;
nasitortium a. m. orrcsavaró)
Rukiew wodna (Nasturtium officinale R. Br.)
[gatunek rośliny należący do rodziny
kapustowatych. Zasięg rodzimy obejmuje
Europę i Azję, ale jako gatunek
zawleczony szeroko rozprzestrzenił się na
wszystkich kontynentach świata. W Polsce
występuje rzadko, głównie w zachodniej
części kraju. Brak go w północnowschodniej
i
południowo-wschodniej
części kraju. Dawniej był uprawiany.] –
orvosi vízitorma (Nasturtium officinale) [a
kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának a
káposztavirágúak (Brassicales) rendjéhez,
ezen
belül
a
keresztesvirágúak
(Brassicaceae) családjához tartozó faj.
Vízinövény]
Siewirz
ruja [okres wzmożonego popędu płciowego u
samic niektórych ssaków]
– párzási
időszak; nészidőszak
rujnacja [pot. zniszczenie, zrujnowanie czegoś] –
ruiniálás;
romba
döntés;
pusztulás,
tönkremenés, összeomlás
rujnować [1. doprowadzać do ruiny, zniszczenia;
2. doprowadzać do krachu finansowego;
3. powodować utratę sprawności fizycznej
lub równowagi psychicznej] – (lat.)
ruinálni; tönkretenni; rombolni, lerombolni;
roncsolni;
pusztítani,
rombadönteni;
romlásba dönteni; szétrombolni
rujnować przyjaźń – tönkretenni a barátságot
rujnować sobie zdrowie – károsítja, tönkreteszi az
egészségét
rujnować się [doprowadzać się do krachu
finansowego] – tönkremenni
rujnowanie – rombolás, roncsolás
rujnujący, -a, -e – romboló, tönkretevő, végzetes
rujowy, -a, -e - párzási időszaki, azzal kapcsolatos
rukiew [rodzaj bylin należący do rodziny
kapustowatych] – (növ.) zsázsa, vizitorma
Rukwiel nadmorska (Cakile maritima) [gatunek
rośliny
jednorocznej
z
rodziny
kapustowatych (Brassicaceae). Występuje
na europejskich (w tym także polskich) i
północnoafrykańskich wybrzeżach, przy
czym rośliny z różnych obszarów różnią
się do tego stopnia, że wyróżnia się w
obrębie tego taksonu cztery podgatunki.
Rukwiel odgrywa istotną rolę w
formowaniu wydm. Regionalnie lub w
okresach głodu rośliny z tego gatunku
wykorzystywane były jako jadalne.] – C.
maritima,
(tengeri
mustár)
[a
sós
tengerpartok jellemző növénye]
6080
rulada (rolada) [1. szybki pasaż w muzyce
wokalnej; 2. chwyt w zapasach] – rolád;
(zene) futam
ruleta, ruletka [gra hazardowa polegająca na
obstawianiu miejsca zatrzymania się kulki
puszczonej w ruch na obracającej się
tarczy; też: urządzenie do tej gry] – (fr.
roulette) rulett; 36 mezőre osztott forgó
koronggal játszott szerencsejáték
rulon [1. zwój o cylindrycznym kształcie;
2. walec ze złożonych monet zawiniętych w
papier] – tekercs, gombolyag; pénztekercs
rulonik – kicsi tekercs, tekercsecske; rollni (ruhán)
rum1 [mocny aromatyczny napój alkoholowy] –
rum (ital)
rum2 – rom, omladék;
rum3 – térség
rum4 – (hangu.) zsupsz! zuhé!
rumak [piękny, rasowy koń, używany do jazdy
wierzchem] – paripa
rumb [1. jednostka kąta płaskiego używana do
przybliżonego
określania
kierunku
wiatru, prądu morskiego lub kursu
statku; 2. kąt ostry zawarty między jakimś
kierunkiem a linią południka liczony od 0°
do 90°] – (haj) vonás (a szélrózsa ½ része);
(mt) hegyesszög
rumba [szybki taniec towarzyski wywodzący się
z Kuby; też: muzyka do tego tańca lub
samodzielny utwór muzyczny w rytmie
tego tańca] – (sp) rumba; (zene) páros
ütemmértékű, gyors, kubai eredetű tánc
rumbowy, -a, -e – (haj) vonásrumel [1. dwuosobowa gra w karty; 2. (u
Zygmunta Glogera) Rumel pikieta. Ł.
Gołębiowski mówi o tej grze, że zapewne
od Francuzów przyjęta, lecz grana u nas
była w karty polskie. J. Kochanowski już
pisze: „Bo chociaż rumla nie mam, lecz
przychodzę z brałtem”. Za Sasów była
rumel pikieta „z pocztyljonami”.] – pikét;
kétszemélyes kártyajáték; römi
Rumian (Anthemis L.) [1. roślina polna o
pierzastych liściach i białych lub żółtych
kwiatach ujętych w koszyczki; 2. rodzaj
roślin z rodziny astrowatych, liczący ok.
100 gatunków roślin jednorocznych, bylin
lub małych krzewów.] – szikfű-félék
(Anthemis L.)
rumian austriacki (Anthemis austriaca Jacq.)
[efemerofit] – szöszös pipitér (Anthemis
austriaca)
rumian dwubarwny (Chamaemelum mixtum (L.)
All.) [efemerofit] – Chamaemelum mixtum
Rumian polny (Anthemis arvensis L.) [gatunek
rośliny rocznej (zarówno ozimej, jak i
jarej) z rodziny astrowatych. Jest
-
Wersja 01 01 2017
pospolitym na terenie całej Polski
archeofitem.] – Parlagi pipitér (Anthemis
arvensis)
Rumian psi (Anthemis cotula L.) [gatunek rośliny
rocznej z rodziny astrowatych. Roślina o
kosmopolitycznym
zasięgu,
pochodzi
prawdopodobnie z południowo-zachodniej
Azji i wschodnich części obszaru
śródziemnomorskiego. W Polsce na całym
terenie, po niższe położenia górskie, częsty
w południowo-zachodniej części kraju.] –
Vad székfű, nehézszagú pipitér, ebkapor,
büdöske,
a közönségeshez hasonló,
(Anthemis Cotula). [Fészkesek (Compositae)
15-30 cm. Szára kopasz, mirigyes foltoktól
tarka.]
rumian ruski (Anthemis ruthenica M. Bieb.) Homoki pipitér (Anthemis ruthenica,
Compositae)
Rumian rzymski, Rumian szlachetny (Anthemis
nobilis L. albo Chamaemelum nobile)
[gatunek aromatycznej rośliny z rodziny
astrowatych. Pochodzi prawdopodobnie z
zachodniej
części
obszaru
śródziemnomorskiego,
występuje
w
zachodniej
Europie.
Jest
zwykle
uprawiany, także w Polsce, często
dziczejący.] – római kamilla (Anthemis
nobilis) [a fészkesek (Asteraceae) családjába
tartozó gyógynövény]
Rumian żółty, rumian barwierski (Anthemis
tinctoria L.) [gatunek byliny z rodziny
astrowatych] – Festő pipitér, fető-fű
/Anthemis tinctoria/
rumiane policzki – pirospozsgás arc
rumianek [roślina o liściach pierzastych i białożółtych koszyczkach kwiatowych; też:
napar z suszonych koszyczków tej rośliny]
– (növ) kamilla, (ital) kamillatea
Rumianek
bezpromieniowy
(Chamomilla
suaveolens = Matricaria discoidea = M.
matricarioides)
[gatunek
rośliny
jednorocznej
należący
do
rodziny
astrowatych.
Naturalnym
obszarem
występowania tego gatunku jest Ameryka
Północna i Azja Wschodnia. W Europie
jest kenofitem. Sprowadzony został w
1866 r. do ogrodu botanicznego i wkrótce
potem stwierdzono jego występowanie na
siedliskach naturalnych. W XX w szeroko
się rozprzestrzenił. W Polsce po raz
pierwszy stwierdzono jego występowanie
na Nizinie Nadwiślańskiej. Obecnie w
Polsce jest rośliną bardzo pospolitą.] –
Sugártalan kamilla (Chamomilla suaveolens)
6081
Rumianek pospolity (Chamomilla recutita (L.)
Rauschert, syn Matricaria chamomilla L.,
Matricaria recutita) [roślina jednoroczna
zarówno jara jak i ozima (zależnie od
terminu siewu), z rodziny astrowatyc] –
kamilla; neve: Matricaria chamomilla. [A
magyar neve Orvosi székfű Népies nevei:
Kamilla, római kamilla, Szent-Iván pipitér,
nemes pipitér, pipitér, anyafű, szikfű,
szüzekanyja, bubulyka. Vadon termő, illatos
virágú gyógynövény]
rumianiuchny, -a, -e; rumianiuteńki, -a, -ie;
rumianiutki, -a, -ie – erősen pirospozsgás
rumiano – pirospozsgásan
rumianość – arcpír, piros arc
rumiany, -a, -e [1. mający rumieńce na twarzy;
2. o owocu: zaróżowiony z jednej strony;
3. przypieczony,
przyrumieniony
na
ogniu] – pirospozsgás, rózsás; (átv.)
egészséges, friss
rumienić [1. przypiekać, przysmażać na ogniu
na kolor złocistobrązowy; 2. czynić
rumianym, zabarwiać na czerwono] –
megpirítani, elpirítani; pirosítani, megsütni
rumienić
się
[1. dostawać
rumieńców;
2. wstydzić się; 3. odbijać od tła
czerwienią; 4. o potrawach: zmieniać
kolor na złocistobrązowy pod wpływem
pieczenia lub smażenia] – pirulni,
pirosodni;
pironkodni,
elvörösödni,
megpirosodni, elpirulni; megsülni, pirulni;
(átv.) szégyenkezni, zavarba jönni
-
Wersja 01 01 2017
rumienić się a. zarumienić się ze wstydu –
szégyenében elpirul
rumieniec [1. różowe zabarwienie policzków;
2. zaróżowienie owocu z jednej strony] –
pír, arcpír, pirosság, rózsaszínű arc
rumieniec młodości – a fiatalság pírja
rumieniec wstydu – szégyenpír
rumieniec zdrowia – az egészség pírja
rumienieć – elpirulni, elvörösödni; pirítani
rumieniowy, -a, -e – pirulási, elvörösödéssel
kapcsolatos
rumień [miejscowe, chorobowe zaczerwienienie
skóry] – (orv) helyi kóros bőrpirosodás;
gyulladásos bőrpirosság; erythmea
rumień lombardzki [zob. pelagra] – (pelegra) (ol)
pellagra; (pelle agra = durva bőr) a niacin
(B3 vitamin) hiánya okozta betegség; (orv) a
B2-vitamin hiánya következtében fellépő
bőrbetegség
rumieńczyk – rózsaszínű arcocska
rumor [zamieszanie, wrzawa] – zavar, lárma,
morajlás
rumot – zaj, lárma, ütődés, csapódás, puffanás
rumowie; rumowisko [1. ruiny jakichś budowli,
gruz, odłamki muru itp.; 2. rozdrobniony
materiał skalny przenoszony przez rzeki;
3. nagromadzenie okruchów, odłamków
skalnych powstałych przez rozkład skał] –
omladék, romok, romhalmaz, kőhalmaz,
sziklatörmelék
rumowisko skalne – sziklagörgeteg; törmelékmező
rumowy, -a, -e – rumos, rumot tartalmazó, rumrumsztyk [potrawa z płata mięsa wołowego
smażonego lub duszonego z dużą ilością
cebuli] – marhafartő (sütve); marhahátszín,
pecsenye; roton sült hús
rumun (potocznie: lokomotywa z napędem
spalinowym;
spalinowóz)
–
(átv.)
dízelmozdony típus
Rumun [obywatel Rumunii], Rumunka – román
(ffi/nő) (rumun v. román, így nevezik
magukat az oláhok)
Rumunia (rum. România)
6082
Rumunia (rum. România) [to kraj w południowowschodniej części Europy. Graniczy z
Węgrami i Serbią na zachodzie, Bułgarią
na południu wzdłuż Dunaju, oraz Ukrainą
i Republiką Mołdawii na północy. Kraj
ma także dostęp do Morza Czarnego.
Bukareszt (rum. Bucureşti) jest stolicą i
największym miastem Rumunii.] –
Románia (rom. România) [kelet-középeurópai
állam,
fővárosa
Bukarest.
Északkeletről Ukrajna és Moldova határolja,
nyugatról Magyarország és Szerbia, délről
Bulgária, míg keleten a Fekete-tengerrel
határos. Az ország 2007. január 1-jétől az
Európai Unió tagja.]
Rumuńska Republika Ludowa (rum. Republica
Populară Româna) [oficjalna nazwa
państwa rumuńskiego w latach 1947 1965. W 1965 r. kraj przemianowano na
Socjalistyczną
Republikę
Rumunii
(Republica Socialistă de România) (1965 1990).] – (hist.) Román Népköztársaság
(1947-1965)
rumuński1, -a, -ie (rum.) [dotyczący Rumunii,
Rumunów] – román, romániai (rom.)
rumuński2 [język rumuński] – román, román
nyelv
run [1. masowe wycofywanie pieniędzy i
papierów wartościowych z banków przez
klientów ogarniętych paniką giełdową;
2. masowe
dążenie
do
zdobycia,
osiągnięcia czegoś lub uczestniczenia w
czymś; też: masowe wykupywanie jakichś
towarów] – (ang.) run; bankpánik, a
pénzintézetek megrohanása a betétek
kivételére; (közb)
tömeges felvásárlás
(ritkán kapható árucikkből)
Run-Length Encoding (RLE, kodowanie długości
serii)
[prosta
metoda
bezstratnej
kompresji danych, której działanie polega
na opisywaniu ciągów tych samych liter
(bitów, bajtów, symboli, pikseli itp.) za
pomocą licznika powtórzeń (długości
ciągu), a dokładniej przez pary: licznik
powtórzeń litery, litera.] — (ang.) RLE
(Run
Length
Encoded)
Tömörített
pixelgrafikus adatformátum.
run na studia medíczne – (átv.) az orvosi egyetem
megrohamozása, tömeges túljelentkezés az
orvosi egyetemre
Run-Length Encoding (RLE, kodowanie długości
serii)
[prosta
metoda
bezstratnej
kompresji danych, której działanie polega
na opisywaniu ciągów tych samych liter
(bitów, bajtów, symboli, pikseli itp.) za
pomocą licznika powtórzeń (długości
ciągu), a dokładniej przez pary: licznik
powtórzeń litery, litera.] — RLL (Run
Lenght Encoding) [Sorozathossz kódolás.
-
Wersja 01 01 2017
Sok nullát tartalmazó bináris sorozatokban a
nullák számát bináris számként adjuk meg.
Egy adattömörítési eljárás.]
runąć (runie) [1. przewrócić się całym ciężarem;
2. rozpaść się w gruzy; 3. załamać się,
doznać klęski; 4. gwałtownie, z dużą siłą
ruszyć z miejsca, rzucić się na kogoś, na
coś; 5. upaść, przewalić się, zawalić się; 6.
przenośnie: ponieść klęskę; 7. nagle ruszyć
na kogoś, na coś] – zuhanni, zuhogni;
omlani, összeomlani, leomlani, ledőlni,
elvágódni; teljes súllyal, nagy zajjal leesni;
feldőlni; rádőlni
runda [nm. Runde 'kółko; kolejka (piwa itp.); jw.' z
ang. round 'krąg; szczebel; obrót; tura, ront;
jw.; seria' od 'okrągły' z łac. rotundus ―
1. kolejna faza, kolejny etap czegoś;
2. jeden z etapów współzawodnictwa w
ramach konkursu, turnieju, mistrzostw
itp.;
3. jedna z części
spotkania
sportowego; 4. okrążenie toru lub bieżni;
5. sport. starcie, trzyminutowy okres walki
bokserskiej; okrążenie toru, bieżni; cykl
rozgrywek turnieju, mistrzostw itp.] –
(ném.) rund; (sp) kör, forduló; (w boksie)
menet, (sp) forduló; (biz.) körforgás
(amelynek folyamán minden résztvevőre sor
kerül: pl. kártyajátékban, ivásban)
runda honorowa [okrążenie stadionu przez
zwycięzcę] – díszkör, tiszteletkör
Runianka japońska (Pachysandra terminalis)
[gatunek zimozielonej krzewinki z rodziny
bukszpanowatych. Pochodzi z Chin i
Japonii. Jest uprawiana w wielu krajach
jako roślina ozdobna.] – Kövérke
(Pachysandra terminalis)
runiczny, -a, -e – runarunięcie – omlás, zuhanás, elvágódás, ledőlés
runięć – (dawno) zöldülni, nőni, szárba szökni
runko ze zgrzeblarki [Cienka warstwa
pojedyńczych
włókienek
które
są
częściowo liniowe. Ich wytrzymałość
zależy
od
siły
tarcia
pomiędzy
poszczególnymi włókienkami. Runko jest
zdejmowane ze zgrzeblarki i jest
wykorzystywane do produkcji nietkanej
wełny.] – kártolt fátyol [Textilipari
nyersanyagok kuszált elemiszálaiból álló
vékony képződmény, a kártológép terméke.
6083
Szilárdsága a szálak közötti súrlódástól függ.
További feldolgozása során vagy nyújtott
szalagot és abból fonalat készítenek belőle,
vagy
nemszőtt
kelme
gyártásának
alapanyagát képezi.]
runo [1. wełnista sierść pokrywająca skórę
zwierzęcia; też: skóra wraz z wełną;
2. najniższa warstwa roślin w lesie;
3. okrywa włókienna niektórych tkanin] –
báránybőr, báránygyapjú; (átv.) nagy haszon
runo [termin opisujący włókna, które wystają
z powierzchni tkaniny o wykończeniu
runowym. Może być równe lub rozbieżne,
pokazując rodzaj tkanin lub dzianin, do
którego należą.] – száltakaró, flór [A kelme
felületét borító kiálló elemiszálak, amit
bolyhozással, vagy speciális kelmeképzési
módszerrel (pl. plüss eljárással) hoznak
létre.]
runo leśne [najniższa, przyziemna warstwa
roślin i grzybów w lesie, przykrywająca
jego dno. W skład runa wchodzą
krzewinki, rośliny zielne, mszaki oraz
nalot drzew i krzewów, według niektórych
źródeł także niskie krzewy. Termin poza
znaczeniem zwyczajowym stosowany jest
głównie w leśnictwie. W opisie struktury
warstwowej roślinności w botanice
(zwłaszcza w fitosocjologii) osobno
rozdziela się zazwyczaj warstwy krzewów,
osobno roślin zielnych i krzewinek oraz
mszaków i porostów.] – erdei növénytakaró
runo wełniane [nowy rodzaj dzianiny ze 100%
wełny merino, która ma grubą, o
delikatnych
włoskach,
powierzchnię,
nadającą jej miękość, gładkość, objętość i
naturalną elastyczność; jest miękka w
dotyku. R.w. zwykle jest stosowane w
odzieży sportowej, wiatrówkach, kurtkach
, nowych rodzajach płaszczy i izolowanych
koszulach – we wszystkim, co może być
prane w pralce.] – gyapjú-fleece [Hurkos
plüss kötött kelme, amelynek a kikészítés
folyamatában mindkét oldalát felbolyhozzák
és nyírják, meglehetősen magas száltakarót
képeznek. Tiszta gyapjúból készül, de ha
különösen stabil, mérettartó kelmére van
szükség, 15 % mennyiségig poliamid vagy
poliészter filamentfonalat is bekötnek az
alap-kelmeszerkezetbe.
Meleg
sportos
kabátok
készítésére
használják.
Az
elnevezésében szereplő angol "fleece" (ejtsd:
flísz) szó jelentése itt: bolyhozott plüss.]
runolog – runologus; a runák szakértője
runy [najstarsze pismo północnoeuropejskie,
zachowane na kamieniach na terenie
Niemiec i Skandynawii; też: zabytki tego
pisma] – (skandináv) rúna, rúnák;
-
Wersja 01 01 2017
rovásírásos technikával írt ógermán betűjel,
ill. írás
runy [karelskie i fińskie ludowe pieśni epickie] –
karél-finn runák; karél-finn népi epikus
énekek
ruń [nisko, zwarcie rosnąca roślinność] – zöldülő
téli vetés
rupia1 [jednostka monetarna Indii, Nepalu,
Pakistanu, Mauritiusa, Seszeli, Sri Lanki,
Indonezji i Malediwów] – (hindusztáni)
rúpia; pénzegység Indiában és Pakisztánban;
indonéz és ceyloni pénzegység
rupia2 [1. Rupia (Ruppia L.) – rodzaj roślin z
rodziny rupiowatych (Ruppiaceae Horan.
ex Hutch.). 2. roślina podwodna o łodydze
płożącej się po dnie, występująca w
wodach słonych] – Ruppia; egyszikű,
lágyszárú növény (Tüskéshínár-virágúak
rendje, Ruppiaceae család)
rupieciarnia [pot. pomieszczenie zapełnione
rupieciami] – lomtár; kamra
rupiecie [zbiór rzeczy starych, zniszczonych,
nieprzydatnych] – kacat, lom; limlom;
vacak; zsibáru
rupieć
[1. pot.
zniszczony,
bezużyteczny
przedmiot; 2. pot. zdezelowany samochód;
3. lekcew.
o
starym,
niedołężnym
człowieku; 4. pot. nieaktualna myśl, idea,
utwór itp.] – lom, vacak, zsibáru, ócskaság,
hasznavehetetlen holmi; ügyefogyott ember
ruptura
[przemieszczenie
się
narządów
wewnętrznych,
zwykle
jelit,
do
nieprawidłowego uchyłka jamy ciała] –
szakítás, kettéosztás; (orv) sérv; lágyéksérv
ruptura pępkowa – (orv.) köldöksérv
rupturowy, -a, -e – sérvrupturowa opaska – sérvkötés
rupturowy pas – sérvkötő
rura
[1. długi
przewód
o
przekroju
pierścieniowym, używany do transportu
cieczy i gazów; 2. wulg. o kobiecie; 3. daw.
lufa broni palnej; 4. daw. kość długa ze
szpikiem] – cső, csővezeték; csatorna,
vezeték; puskacső; (tréf) kürtőkalap, cilinder;
velőcsont; (átv.) buta, tökfilkó; pofa
rura audionowa – (lat.) audioncső; kisfeszültségű
rezgéseket felerősítő, a jeleket hallhatóvá tevő
rádiócső
rura bezszwowa – varratnélküli cső
rura blaszana – bádogcső
rura ciągniowa – nyújtott cső
rura do barszczu – mafla, tökfilkó, málé,
mamlasz, pipogya
rura gazowa – gázcső
rura do pomiaru impedencji akustycznej –
Kundt-cső
6084
rura głosowa – hallócső
rura kalibrowa – kalibrált cső, kalibercső
rura kanalizacyjna – csatornacső
rura kolankowa – könyökcső
rura kominowa – kürtő, kályhacső
rura Kundta [rezonator akustyczny w kształcie
długiej rury z jednej strony zamkniętej, z
umieszczonym wewnątrz źródłem drgań
(wibratorem).] – Kundt-cső [Állandó
hanghullámok bemutatásához, nyitott és zárt
csővéggel,
valamint
hullámhosszok
meghatározásához levegőben és más
gázokban. Akrilüvegből készült cső, melyen
számlap és két levehető zárólap található,
tömlőcsatlakozóval
különböző
gázok
betöltéséhez. Az eszköz egyik végén
hangszóró helyezkedik el, a másikon
perforáció és vezetőelem segíti a mozgatható
dugattyú vagy mikrofonszonda (U20601)
behelyezését. Két rögzítőelemmel és kábellel
szállítjuk, így a Kundt-cső állványra
szerelhető,
és
csatlakoztatható
egy
hangszóróhoz.]
rura odpływowa – lefolyócső
rura odpływowa zatkała się – eldugult a lefolyó
rura podająca masę mięsną – töltőcső
rura przelewowa – lefolyó- v. levezetőcső
rura spawana – hegesztett cső
rura spustowa – eresz-, lefolyócsatorna
rura ssawna [przewód łączący wlot pompy,
cylindra, silnika spalinowego itp. z
obszarem zasysania] – szívócső (motorban
zajló égési folyamathoz szükséges levegő a
szívócsövön
áramlik
keresztül
a
szívószelephez)
rura strzelby – puskacső
rura ściekowa – vízlevezető csatorna
rura w barszczu – velőcsont a barscsban
rura wodociągowa – vízvezetéki cső
rura wodociągowa – vízvezetékcső
rura wydechowa, rura wydmuchowa [w
pojazdach
mechanicznych:
rura
odprowadzająca gazy spalinowe] –
kipufogócső; kivezetőcső
rura wydmuchowa – légkivezető, kipufogócső
rura wylotowa – levezető v. kivezető v. elvezető
cső
rura zlewna – kiöntőcső
rura żebrowa – (műsz.) bordás cső
rureczka, rurka – kis cső, csövecske
rureczka gumowa – gumitömlő
rurka do nurkowania – búvárcső, légzőpipa, pipa
rurka kalibryczna – kalibrált cső, mércézett cső,
hitelesített cső
-
Wersja 01 01 2017
rurka kapilarna, włoskowata [rurka szklana o
bardzo małym przekroju wewnętrznym] –
kapilláris, hajszálvékonyságú cső
rurka [Zwana fistula (łac. fistula, calamus) rurka
do spożywania Komunii św. pod postacią
wina; niegdyś bardzo często używana.
Teraz raczej tylko w okolicznościach, gdy
ktoś nie może np. ze względu na chorobę;
przyjmować Komunii pod postacią chleba
i pić wina z kielicha (OWMR 245). Do
spożywania w ten sposób postaci
eucharystycznych stosuje się także czasem
łyżeczkę łac. cochlear).] – (lat.) fistula, egy
arany vagy ezüst cső
rurki – hajbodorító vas; (spodnie) csőnadrág;
(ciasto) csőtészta, makaróni
rurki [1. rodzaj wąskich, dopasowanych spodni,
zarówno kobiecych jak i męskich, których
nogawki wyraźnie zwężają się ku dołowi.
Obecnie najczęściej spotykane w kroju
jeansów. Różnica pomiędzy rurkami a
tzw. „skinny jeans” polega na tym, iż te
pierwsze nie przylegają całkowicie do nogi
na poziomi łydki. 2. Bardzo obcisłe
spodnie o prostych, wąskich nogawkach.]
– csőnadrág
rurki
rurki do włosów – hajsütővas
6085
rurki mleczne [długie, rozgałęzione komórki
roślin, wydzielające sok mleczny] – (növ.)
tejvezeték
rurkokwiatowy, -a, -e – csővirágú
rurkować – bodorítani, hullámosítani, berakni
rurkowanie – csőhengerlés, hullámosítás, préselés
rurkowaty, -a, -e – csőszerű
rurkowy, -a, -e – csöves
rurmistrz – (dawno) csőmester, vízvezetékek,
kutak felügyelője
rurociąg [przewód rurowy do przesyłania cieczy
lub gazów na znaczne odległości] –
csővezeték
rurociąg gazowy – gázvezeték
rurociąg naftowy – olajvezeték, kőolajvezeték
rurociąg ropny – olajvezeték
rurownia – csőhengerlő műhely v. üzem
rurowy, -a, -e – csöves, csőrury Geisslera – Geissler-csövek (neon)
rury kotłowe – kazáncsövek
rury wiertnicze – burkolócsövek
rusak – szürkenyúl
rusałka [1. mit. słow. boginka, nimfa wodna
rzucająca czar na wędrowców; 2. duży
motyl o pięknym ubarwieniu] – tündér,
sellő, hableány, vízitündér; (hegyi) szirén;
pillangó
Rusałka admirał (Vanessa atalanta) - Atalantalepke (Admirálislepke - Jolsvay-SteinmannSzily: A magyar állatvilág szótára) (Vanessa
atalanta, korábban Pyrameis atalanta) [jól
ismert színes lepkefaj, ami a mérsékelt égövi
Európában, Ázsiában és Észak-Amerikában
él.]
Rusałka pawik (Inachis io) [gatunek motyla z
rodziny rusałkowatych. Występuje w Azji
i Europie po Japonię, w Polsce jest
jednym z najbardziej pospolitych motyli.]
– pávaszem; nappali pávaszem (Inachis io)
[a rovarok (Insecta) osztályába a lepkék
(Lepidoptera) rendjébe és a főlepkék
(Nymphalidae) családjába tartozó faj. A
legismertebb európai nappali lepkék közé
tartozik. Nincsenek alfajai.]
-
Wersja 01 01 2017
Rusałka żałobnik (Nymphalis antiopa)
gyászlepke (Nymphalis antiopa)
–
rusałki [zwane też boginkami, to mitologii
słowiańskiej pomniejsze boginie wody] –
tündérek, vízitündérek
Rusałkowate,
południcowate,
południce,
perłowce (Nymphalidae) [rodzina z grupy
motyli dziennych (Rhopalocera). W 633
rodzajach zawiera 5 700 gatunków
rozpowszechnionych na całym świecie (w
Polsce 75), m.in. rusałki, przeplatki,
dostojki, mieniaki. Mają uwstecznioną
przednią
parę
odnóży.
Gąsienice
owłosione lub kolczaste.] – tarkalepkefélék
v. főlepkék (Nymphalidae) [a rovarok
(Insecta) osztályának a lepkék (Lepidoptera)
rendjéhez, ezen belül a valódi lepkék
(Glossata) alrendjéhez tartozó, fajgazdag
család. A családba mintegy 600 nem és 5700
faj tartozik.]
rusek [1. Rusek: lekcew. Rosjanin; 2. pot. język
rosyjski jako przedmiot w szkole; też:
lekcja tego języka] – orosz ffi; orosz nyelv
(iskolában); orosz óra
Rusin – rutén, ruszin ffi
Rusini ('Rusnacy, Ruśniacy, Rosjanie lub Rusowie,
dawniej też Rusacy, 'od gr. Ρωσία =
Ruś/Русь)
[I.
termin
odnoszony
historycznie do wschodniosłowiańskich
narodów: a) Rosjan Wielkorusinów,
Wielkorusów, Wielkorosjan; b) Ukraińców
(Małorusinów, Małorusów, Małorosjan); c)
Białorusinów; II. Karpatorusini – nazwa
powstała jako zbiorcze określenie ruskiej
ludności zamieszkującej północne zbocza
Karpat (Łemkowie), oraz północne
regiony Królestwa Węgier – Rusinów z
okolic Preszowa (Szarysz) na wschodniej
Słowacji, Rusinów z Zakarpacia, Rusinów
Panońskich. Przez Węgrów nazywani byli
rutének i byli jedną z najbardziej
dyskryminowanych mniejszości na terenie
Węgier oraz najbardziej zapóźnioną pod
względem
rozwoju
świadomości
narodowej, rozwoju gospodarczego i
struktury społecznej. W roku 1910 89%
ludności utrzymywało się z pracy na roli,
a 78% było analfabetami.] – ruszinok
(másként rutének, rusznyákok, rusznákok,
kárpát-ukránok) [ruszin nyelvű keleti szláv
nép Kelet- és Közép-Európában]
6086
Rusinka – rutén, ruszin nő
rusiński, -a, -ie – rutén
ruski [język rosyjski] – orosz v. orosz nyelv
ruski, -a, -ie [1. dotyczący Rusi; 2. pot.
dotyczący
Rosji
lub
Związku
Radzieckiego] – középkori Oroszországra
vonatkozó;
(közb)
orosz,
ruszki;
Fehéroroszországgal v. a Szovjetunióval
kapcsolatos
Ruski, Ruska [lekcew. Rosjanin] – orosz ffi/nő
ruski miesiąc – igen hosszú idő [Ruski miesiąc,
pierwsza powieść Dmitrija Strelnikoffa]
ruskie pierogi [pierogi nadziewane ziemniakami
i białym serem] – ruszki pirog; orosz pirog,
pirozski (pirog krumplival és túróval)
rusofil [zwolennik, sympatyk tego, co rosyjskie]
– oroszbarát ffi
rusofilski, -a, -ie [przyjazny Rosji, wszystkiemu
co rosyjskie] – oroszbarát; ruszofil
 ruszofil:
Északkelet-Magyarország
(Zemplén, Ung, Bereg, Ugocsa és
Máramaros
vármegyék)
ruszin
(kárpátukrán,
kisorosz,
magyarorosz,
rutén) lakosságának nemzetté válásában a
nemzeti újjászületés irányzata híveinek
politikai elnevezése az 1860. X. 20-i
Októberi Diploma után.
rusofilstwo [przychylny stosunek do Rosjan i do
wszystkiego, co rosyjskie] – oroszbarátság
rusofob [osoba mająca fobię na punkcie tego, co
rosyjskie] – oroszellenes ffi
rusofobia [wrogość lub niechęć do Rosjan i do
wszystkiego, co rosyjskie albo obawa
przed Rosjanami] – oroszellenesség
Rusowie (lub Rusini, także Rosjanie; inne
nazwy: Rhosowie, Rosowie, Ruś) [lud o
niejasnym, prawdopodobnie nordyckim
pochodzeniu, który między VII a X
wiekiem skolonizował dorzecze Wołchowu
i Dniepru i utworzył tam organizacje
państwowe nazywane po ich późniejszym
zjednoczeniu
Rusią
Kijowską.
Spadkobiercami kultury Rusów są:
Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini i Rusini
Karpaccy.] – rutének, ruszinok
rustico (wym. rustiko) = w wiejskim nastroju, po
wiejsku – (ol.) rustico; parasztosan
-
Wersja 01 01 2017
rustyk [element dekoracyjny wykonany z
drewna nieobranego z kory] – nyeres fából
készült fal, falkirakás
rustyka [1. dekoracyjne wykończenie ściany
budynku
okładziną
z
chropowato
obciosanego
kamienia
na
wzór
naturalnego łomu kamiennego, stosowane
w architekturze renesansu i baroku; 2.
sposób
dekoracyjnego
obrobienia
kamieni, tak aby miały bardziej surowy
wygląd ("na dziko"). W okresie renesansu
zazwyczaj parter otrzymywał najsurowszą
oprawę. Oprawa była charakterystyczna
dla
pałaców
florenckich;
3. naśladownictwo tej techniki w tynku] –
(lat.) rusztika; (ép) nyerskőfalazat; épületek
külső falának beborítása megmunkálatlan,
durván kinagyolt v. mesterségesen érdessé
tett felületi kövekkel
rustykalny, -a, -e [1. mający związek ze wsią i jej
mieszkańcami; mający cechy wiejskie;
wiejski, chłopski, wieśniaczy, ludowy; 2.
mający związek z wsią i jej mieszkańcami,
mający cechy wiejskie] – rusztikus;
paraszti, falusias
rustyczny, -a, -e – (lat.) rusztikus; paraszti,
falusias; (átv.) mesterkéletlen, egyszerű;
(átv.) durva, faragatlan, műveletlen
rusycysta [specjalista w dziedzinie rusycystyki
(nauki o języku i literaturze rosyjskiej)],
rusycystka – orosz nyelvvel v. irodalommal
foglalkozó kutató, russzista; orosz nyelv és
irodalomtanár; orosz szakos egyetemi
hallgató
rusycystyczny, -a, -e – ruszisztikai; orosz nyelvvel
v. irodalommal foglalkozó
rusycystyka [1. nauka o języku rosyjskim i
literaturze rosyjskiej; 2. wydział lub
kierunek na wyższej uczelni obejmujący
studia w tym zakresie] – ruszisztika; az
orosz nyelvvel v. irodalommal foglalkozó
tudomány; orosz nyelv és irodalom szak az
egyetemen
rusycyzm [wyraz, zwrot lub konstrukcja
składniowa przejęte z języka rosyjskiego
albo na nim wzorowane] – orosz kifejezés,
russzicizmus
6087
rusycyzmy [1. to zapożyczenia rosyjskie, wyrazy,
ich znaczenia i formy, związki wyrazowe i
konstrukcje językowe przejęte lub
wzorowane na języku rosyjskim; 2. to
zapożyczenia rosyjskie, wyrazy, ich
znaczenia i formy, związki wyrazowe i
konstrukcje językowe przejęte lub
wzorowane na języku rosyjskim.] – (lat.)
russzicizmus; (nyelvt.) tősgyökeres orosz
nyelvi sajátosság; orosz szó v. forulat
használata más nyelvekben
rusyfikacja [narzucanie lub przyjmowanie
kultury rosyjskiej i języka rosyjskiego] –
oroszosítás
rusyfikacyjny, -a, -e – oroszosítási
rusyfikator [ten, kto rusyfikuje kogoś lub coś] –
oroszosító
rusyfikować [narzucać kulturę rosyjską,
zaszczepiać język i cechy właściwe
Rosjanom] – eloroszosítani
rusyfikować się – eloroszosodni
ruszać [zob. ruszyć] – indulni, mozdítani,
mozgatni; érinteni; nyúlni; mozogni
rusz się! – mozdulj!
rusza się jak mucha w mazi – úgy mozog, mint a
kenőcsbe esett légy
ruszać (co) – nyúlkálni (vmihez)
ruszać głową – fejet mozgatni
ruszać w drogę – útra kelni, elindulni
ruszaj z miejsca! – indulás!
ruszaj końmi! – indulj a lovakkal!
ruszaj precz! – el innen!
ruszać się – mozogni, mozdulni; kimozdulni;
megmozdulni
ruszać się jak mucha w smole – mozog, mint légy
a lekvárban; mint a lajhár
ruszanie – elmozdítás, érintés, felkelés, elindítás,
elindulás
ruszcik – kis rost
ruszczeć [poddawać się wpływom kultury i
języka Rosjan, stawać się Rosjaninem,
nabierać cech charakterystycznych dla
Rosjan; rusyfikować się, ruszczyć się] –
eloroszodni
ruszczyć [rusyfikować] – eloroszosítani
ruszczyć się [rusyfikować się] – eloroszodni
ruszczyzna [1. języki ruskie, zwłaszcza rosyjski;
2. wszystko, co ruskie, rosyjskie] –
russzicizmus; orosz szokások; minden, ami
orosz
ruszenie – (ruch) mozgás, mozdulat, megmozdulás
ruszenie kry, ruszenie lodów – jégzajlás
rusznica, ruśnica [1. ręczna broń palna o długiej
lufie, używana w w. XV–XVII; 2. dawna
ręczna długa broń palna, strzelba z
zamkiem lontowym albo kołowym.
-
Wersja 01 01 2017
Używane w Europie od połowy XV do
początku XVII wieku. Mianem rusznicy
przeciwpancernej określane są również
karabiny przeciwpancerne. Rusznice były
wykorzystywane przez wojsko kwarciane
(od 1578 roku). 3. strzelba prochem
nabijana. Stryjkowski w XVI wieku pisze:
„Giedymin r. 1328 od Krzyżaka kulą z
ruśnicy zabity; bo tego czasu ruśnice Niemcy
wymyślać poczęli, wszakże jeszcze bez
krzosów”.
Starowolski
wyraża
się:
„Strzelcy z rusznicami abo arkabuzerowie”.
Kłokocki powiada o Turkach, te noszą za
pasem „pistolety abo krótkie ruszniczki”.] –
puska
rusznica przeciwpancerna – páncélelhárító puska
rusznikarnia [1. warsztat naprawy ręcznej broni
palnej; 2. warsztat, w którym dawniej
wyrabiano rusznice] – lőfegyverjavító
műhely; régi fegyverkészítő műhely
rusznikarski,
-a,
-ie
[przymiotnik
od:
rusznikarz] – (dawno) fegyverkészítési,
fegyverkészítői
rusznikarstwo [zawód i rzemiosło rusznikarza,
tzn. wyrób, naprawa i konserwacja
ręcznej broni palnej. Rusznikarstwo to
zawód pozaszkolny, wykonywać go więc
można
po
ukończeniu
praktyk
czeladniczych i uzyskaniu uprawnień
czeladnika lub mistrza.] – (dawno)
fegyvergyártás,
fegyverkovácsság,
fegyverkereskedés
rusznikarz [osoba zajmująca się wyrobem i
naprawą ręcznej broni palnej] - (dawno)
puskaműves,
fegyverkovács,
fegyverkereskedő
ruszony, -a, -e – megérintett
ruszony powietrzem – (dawno) szélütütt
ruszt [pręty żelazne osadzone w ramie, używane
w piecach jako część paleniska lub
umieszczane nad źródłem ciepła, aby piec
na nich mięso, ryby itp.] – rostély,
sütőrostély; rost, rács, nyárs
rusztować – állványozni, állványt készíteni;
(dawno) ércet hevíteni
6088
rusztowanie [prowizoryczna konstrukcja z
drewna lub z rur stalowych, ułatwiająca
wznoszenie lub remont budowli] – (bud)
állványzat, állványkészítés; munkaállvány,
kőművesállás
rusztowanie z rur stalowych – acélcső-állvány
rusztowisko – (dawno) ércégető hely
rusztowny, -a, -e – állványozási; állvány- [podłoga
rusztowna: állványpadló]
rusztówka – állványozó vas
ruszyć — ruszać [1. zacząć posuwać się w jakimś
kierunku, rozpocząć wędrówkę, jazdę
dokądś; 2. zmienić miejsce położenia
czegoś, dotknąć czegoś; 3. wykonać ruch
jakąś częścią ciała, poruszyć czymś;
4. rozpocząć jakąś działalność, zacząć
funkcjonować; 5. pot. uszczuplić jakieś
zasoby;
6. pot.
pozbawić
kogoś
zajmowanego stanowiska, posiadanych
dóbr itp.; 7. pot. zacząć zajmować się kimś
lub czymś, poruszyć jakiś problem; 8. pot.
wywołać silne emocje] – (co) mozdítani,
megmozdítani, mozgatni, megmozgatni;
nyúlni vmihez, érinteni vmit; (nie ruszyć z
miejsca: nem mozdul a helyéről); (w drogę)
(udawać się) indulni, elindulni, megindulni;
(vonat) kifut; rándulni; irányítani, elindítani;
(átv.) érinteni, megérinteni, hozzányúlni,
bántani; (átv.) értelmezni, gondolkozni,
latolgatni; megindul (olvadás következtében)
ruszają lody – zajlik a jég
ruszają lody na rzece – zajlik a folyó
ruszyć coś z mertwyego punktu – kimozdítani a
holtpontról vmit
ruszyć do ataku a. do szturmu przeciwko
komuś/czemuś – rohamra indulni vki/vmi
ellen
ruszyć a. ruszać kogo/co – hozzányúlni
vkihez/vmihez
ruszyć konceptem – rájönni a dolog nyitjára;
megtalálni a megoldást; tréfát mondani;
ötlete támad
ruszyć konceptem jak martwe cielę ogonem –
(közb) halvaszületett tervet, butaságot,
hülyeséget mondani
ruszyć na nieprzyjaciela – rárontani az ellenségre
-
Wersja 01 01 2017
ruszyć na pełnym gazie – teljes gázzal indulni
ruszyć pogoń za kim/czym – űzőbe venni vkit/vmit;
nyomába v. utána eredni vkinek/vminek
ruszyć w drogę – útnak indulni
ruszyć w taniec – táncba indulni
ruszył konceptem, jak martwe cielę ogonem –
[feltekerte eszét, mint döglött borjú a farkát]
agyoncsapta, amit mondani akart; Pap Jancsi
ruszył z kopyta – (átv.) nyomban elindult
ruszyć się — ruszać się [1. rozpocząć drogę,
jazdę, marsz; 2. wykonać ruch jakąś
częścią ciała; 3. być w ruchu; 4. chwiać się,
kołysać się;
5. pot.
zacząć
lepiej
funkcjonować] – mozdulni, megmozdulni,
megindulni;
moccanni;
mozgolódni
(mozgolódik)
Ruś (Ruthenia) [nazwa wielu historycznych
państw, dzielnic i obszarów powstałych na
terenach wschodniej Europy, głównie
obecnej
Rosji]
–
(hist)
Ruténia;
Fehéroroszország [Ruszinföld vagy Ruszinkó
(ruszinul Русинщина vagy Карпатська
Русь), Közép-Európában, az ÉszakkeletiKárpátok hegyláncának északi és déli lejtőin
terül el. Lengyelország, Szlovákia, Ukrajna
és Románia határai között fekszik a
ruszinlakta terület. A ruszinok nagyobb része
Kárpátalján él.]
Ruś Podkarpacka (Zakarpacie) – Kárpátalja
Ruś Czerwona, łac. Ruthenia Rubra lub Russia
Rubra [kraina historyczna na południowozachodniej Ukrainie oraz w południowowschodniej Polsce] - Vörösoroszország, más
néven Vörösruténia (ukránul: Червона Русь,
lengyelül: Ruś Czerwona, latinul: Ruthenia
Rubra v. Russia Rubra) [egy történelmi
országrész a Dnyeszter és a Nyugati-Bug
felső folyásainál, Kelet-Galíciában. A
középkortól egészen az első világháború
végéig Vörösoroszország volt a neve, ma
Ukrajna része.]
Rut (przyjaźń) [moabitka, poganka, która
wyszła za Izraelitę Mahalona, Machlona,
jednego z synów Elimelecha. Po śmierci
teścia, męża ewego i brata męża, poszła za
teściową, Noemi, do Betlejem w Kanaan,
gdzie w osobliwy sposób zapoznała się z
Boazem, Izraelitą, którego została żoną.
Jest typem Kościoła, także prawdziwie do
Boga nawróconego człowieka, który
porzuca wszystko i idzie za tym, co jest z
Boga. Jest przeciwieństwem swej siostry
Orfy. Rut jest matką Obeda, babką
Isajego (Jessego) i prababką Dawida i
dlatego wymieniona została w rodowodzie
Pana. Księga Rut podaje historię jej życia
za czasów Sędziów w latach ok. 1250 do
1100 przed Chrystusem. W tej księdze
6089
łatwo spostrzec, że pierwszy rozdział
przedstawia Rut jako decydującą się, w
drugim jako służącą, w trzecim jako
spoczywającą, a w czwartym jako
nagrodzoną.] – Ruth (barátság, barátnő;
megjelenés, szépség; látni fogjuk) [Moábita
nő, aki férjhez ment a Betlehemből (1) való
Elimélek és Naómi fiához, Mahlonhoz (Ruth
1,1-4; 4,9-10). Krisztus ősanyja (Mt 1,5)]
Ruta [imię żenskie pochodzenia hebrajskiego.
Oznacza ono "wierna towarzyszka".] –
Rut [héber eredetű női név, jelentése: szép,
barátságos]
ruta [1. roślina o podłużnych liściach i żółtych,
pachnących kwiatach; 2. roślina ozdobna i
lecznicza, dawniej używana na wianki
ślubne; 3. (Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) pierwej niż rozmaryn do
wianków ślubnych w Polsce używana i
często przez wierszopisów polskich w XVI
i XVII w. wspominana, a doktor Syreński,
mówiąc o rucie i wrzekomo rozlicznych
skutkach, zapełnia aż 24 stronic w swym
ogromnym zielniku. Nie traci w jesieni
zielonych listków i temu zapewne winna
pierwotnie swoje obrzędowe znaczenie.
Dziewczęta siały ją w swych ogródkach,
aby przez zimę mieć bukieciki do
panieńskich włosów i wianek na wesele, a
stąd wyrażenie przysłowiowe o starych
pannach, że „sieją rutkę”, znaczyło że nie
wychodzą za mąż. Herb, zwany
Przewoski, ma 3 krzaczki ruty na tarczy i
to samo w hełmie.] – (növ.) ruta (növ., Ruta
L.) [a róla nevezett család füve vagy
félcserjéje; 40 faja (hazánkban 3) a
mediterrán flórában, továbbá Ázsia nyugati
és közép részén terem.]
Kerti ruta - Ruta graveolens
Ruta zwyczajna (Ruta graveolens L.) [gatunek
rośliny z rodziny rutowatych (Rutaceae).
Pochodzi z południowo-wschodniej i
wschodniej Europy, rozprzestrzeniła się
na
afrykańskim
wybrzeżu
Morza
Śródziemnego, obecnie uprawiana jest w
wielu krajach europejskich, w tym
również w Polsce.] – kerti ruta (Ruta
graveolens) [a Balkán-félszigeten honos, de
dísz- és gyógynövényként nálunk is elterjedt
félcserje. Európa D-i és Afrika É-i sziklás
részén terem vadon, Európa egyéb részében
gyakran kertbe ültetik, itt-ott el is vadul.
-
Wersja 01 01 2017
90 cm magas; virágzata álernyős, levele 2-3
szárnyaltan szabdalt, levélkéje fordított
tojásdad. Erős balzsamos illatú és nagyon
keserű füvében a keserű extraktivumon kívül
olyan csípős párolgó olaj van, hogy frissében
a bőrön orbáncféle gyulladást okoz.]
ruta (ang. rout; fr. ruta; dawniej: droga,
kierunek, marszruta) – út, kijelölt út,
menet, menetirány [Route 66 – historyczna
droga łącząca Chicago z Kalifornią]
ruta [reg. bukszpan] – (ném. Buchsbaum)
puszpáng
ruten [śrdw.łac. Ruthenia 'Ruś'; pierwiastek
nazwany dla uczczenia ojczyzny odkrywcy
(1844 r.), chemika K. K. Klausa (17961864). ― 1. chem. pierwiastek, Tabl. 1,
srebrzystobiały, b. rzadki metal z grupy
platynowców; 2. pierwiastek chemiczny,
szarobiały metal szlachetny o srebrzystym
połysku] – (vegyt) ruténium (ruthenium) [A
platina-csoportba tartozó fémes elem; kémiai
jele Ru, atomsúlya 103,5. Az elemet Claus
fedezte fel 1845., de létezését Osann
vizsgálatai alapján már 1828. gyanította és
hazája
(Oroszország)
tiszteletére
ruténiumnak nevezte el.]
rutenizacja [uleganie lub poddawanie kogoś albo
czegoś wpływom kultury ukraińskiej i
języka ukraińskiego] – ruszinosítás,
elruszinosítás
rutenizm [ukrainizm, wyraz, zwrot, konstrukcja
składniowa przejęte z jęz. ukr. a.
wzorowane na nim.] – ruszinizmus
rutenizmy
(zapożyczenia
ruskie)
[to
zapożyczenia,
przede
wszystkim
ukrainizmy lub pożyczki z wszystkich
języków
wschodniosłowiańskich.
Rutenizmy oddziela się od rusycyzmów.] –
ruszinizmusok
rutenizować – ruszinosítani, elruszinosítani
Rutewka mniejsza (Thalictrum minus L.)
jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim
w południowej i środkowej Europie. W
Polsce na niżu, w górach rzadki] –
Közönséges borkóró (Thalictrum minus)
6090
Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegifolium
L.)
[gatunek
roślin
z
rodziny
jaskrowatych. Występuje w Azji (na
znacznych obszarach Rosji, w Chinach,
Japonii, Turcji) oraz na prawie całym
obszarze Europy Jest pospolity w całej
Polsce, jest również uprawiany] – Erdei
borkóró (Thalictrum aquilegifolium)
-
Wersja 01 01 2017
Rutewka żółta (Thalictrum flavum L.) [gatunek
rośliny wieloletniej należący do rodziny
jaskrowatych (Ranunculaceae). Występuje
w stanie dzikim w Azji, Europie i Afryce
Północnej. W Polsce dość pospolta na
całym obszarze, na rozproszonych
stanowiskach]
–
Korpás
virnácz.
(Thalictrum flavum L.) [Békakorpa, borkóró
vagy borvirág, tályoggyökér, vad virnácz. –
Term. r.: Boglárkafélék. Ranunculaceae.) –
Évelő. 40–100 cm. Taraczkot hajt. Levelei
2–3-szor szárnyasak; a felsőbbek levélkéi
keskenyek; tövükön rendesen pálha van.
Illatos virágai halványsárgák. Terméskéje
kerekded.]
rutka [aromatyczna roślina lecznicza; ruta] –
rutácska; (átv.) párta
Rutwica lekarska (Galega officinalis L.) [bylina z
rodziny bobowatych, występująca w
południowej i środkowej Europie i Azji
Mniejszej. W Polsce występuje w
południowej części kraju. Jest w florze
Polski kenofitem i efemerofitem. Gatunek
rzadki.] – kecskeruta v. orvosi kecskeruta
(Galega officinalis) [a hüvelyesek családjába
tartozó növényfaj. A Közel-Keleten őshonos,
de Európába, Nyugat-Ázsiába, Pakisztánba
is betelepítették.]
rutewka pojedyncza (Thalictrum simplex) –
egyszerű borkóró (Thalictrum simplex)
rutewka wąskolistna (Thalictrum lucidum) –
Fényes borkóró (Thalictrum lucidum L.)
[nem hajt taraczkot, és levele sohasem
pálhás. Mindkettő terem nedves réteken,
folyók, állóvizek szélén az ország minden
mélyebben fekvő részén.]
rutyl tytanowy – (ásv.) rutil, titándioxid
rutyna1 [1. biegłość w czymś nabyta przez długą
praktykę;
2. postępowanie
lub
wykonywanie jakichś czynności według
utartych schematów] – (fr.) rutin;
gyakorlat, ügyesség, nagyfokú jártasság,
készség
rutyna2, rutozyd [glikozyd zaliczany do witamin,
zwiększający
elastyczność
naczyń
krwionośnych] – P-vitamin; rutin (más
néven citrin) a bioflavonoidok közé tartozó
sárga festékanyag, a 'flavon' vegyülete.
[Egyes vérzékenységgel járó, a skorbuthoz
hasonló betegségek tiszta C-vitaminnal nem
gyógyíthatók,
de
citromlé
vagy
paprikakivonat adására javulnak. A Pvitamint a paprikából sikerült kivonni.]
6091
rutyniarstwo – rutinosság, rutinos viselkedés;
megszokásól, rutinból való cselekvés
rutyniarz,
rutynista
[1. pot.
człowiek
doświadczony, mający dużą wprawę w
czymś; 2. pot. człowiek postępujący
według utartych schematów, obawiający
się zmian] – rutinos, jártas ffi
rutyniczny, -a, -e – gyakorlott, ügyes, jártas
rutynowany, -a, -e [mający duże doświadczenie i
wprawę w wykonywaniu czegoś] –
gyakorlott, ügyes, rutinos
rutynowana pielęgniarka – gyakorlott ápolónő
ruż [W „Dykcjonarzyku teatralnym”, wydanym
w Poznaniu r. 1808, czytamy pod tym
wyrazem: „Kto nie wie, co jest ruż, niechaj
z pokorą kobiet się o niego zapyta. Na scenę
wychodzący, chcąc się z rumieńcem pokazać,
rużują się, lecz ile w takim przypadku ruż
jest przyzwoitym, tyle w potrzebie okazania
się zbladłym jest niedorzecznym. I tak np.
mówi ktoś do innej osoby: „Ta nagła bladość
na twej twarzy dowodzi.... A tu rużu pełno na
gębie”. Ł.] – (daw) alázat, illedelmesség,
tisztesség
rużyć się (rużuje się) – alázatoskodni
Ruż [rzeka w północno-wschodniej Polsce, lewy
dopływ Narwi o długości 37,9 km i
powierzchni dorzecza 358 km². Płynie na
Nizinie
Północnomazowieckiej
przez
Międzyrzecze Łomżyńskie do Doliny
Dolnej Narwi, w województwie podlaskim
i mazowieckim.] – (földr.) Ruż (lengyel
folyó)
Rużomberk (słow. Ružomberok, węg. Rózsahegy,
niem. Rosenberg) [miasto powiatowe w
środkowej Słowacji, w kraju żylińskim, w
historycznym
regionie
Liptów]
–
Rózsahegy (szlovákul Ružomberok, németül
Rosenberg) [város Szlovákiában a Zsolnai
kerület Rózsahegyi járásának székhelye. A
Felső-Vág legnagyobb városa.]
rwa [ból nerwu: a) rwa kulszowa - ból nerwu
kulszowego; ischias; b) rwa ramienna ból nerwów szyjnych, promieniujący do
barku, ramienia i ręki] – (orv) szaggatás
(csak ebben a kifejezésben)
rwa
kulszowa [ból
nerwu
kulszowego
przebiegający od okolicy lędźwiowej aż do
palców stopy] – (orv) isiász
rwać (rwę, rwie) [1. szarpiąc, dzielić coś na
kawałki; 2. brać dla siebie jako łup;
3. gwałtownie wydobywać, wyrywać;
4. zdejmować coś z drzewa, z krzaka;
5. pot. sprawiać ostry, silny ból odczuwany
jako przerywane szarpanie; 6. pot. szybko
posuwać się naprzód; 7. pot. uwodzić,
podrywać] – tépni, szakítani; kiszakítani,
szedni; kihúzni; kimosni, alámosni; (boleć)
-
Wersja 01 01 2017
szaggatni, erősen fájni; sajogni; (mknąć)
száguldani, futni, rohanni
rwać kogo za włosy – megrángatni v. megcibálni
vkinek a haját; hajánál fogva rángatni
rwać kwiaty – virágot szedni
rwać sobie włosy – haját tépi (önmagának)
rwać zęba v. zęby – fogat húzni
rwie – hasogat
rwie mi się nić w ręku – (átv.) elszakad a cérna a
kezembe
rwać się [1. ulegać przerwaniu, rozerwaniu na
części; 2. tracić spójność, jednorodność,
płynność; 3. gwałtownie usiłować gdzieś
się dostać albo skądś wydostać; 4. pot.
mocno czegoś pragnąć] – tépődni, szakadni,
hasadni, szakadozni; szétszakadni, szétesni,
szétrepülni; (do czego) töri magát (vmi után);
(átv.) szétfoszlani, semmivé lennigyni vmi
után, vágyakozni vmire; tüzeskedni
rwę się do ojczyzny – hazámba vágyom
rwanie [jedna z konkurencji w podnoszeniu
ciężarów, w której sztangę należy unieść
na wyprostowanych rękach nad głową] –
leszakítás, szedés, tépés; húzás (fog); futás,
rohanás; szaggatás, sajgás; (sp) szakítás
rwanie owoców – gyümölcsszedés
rwanie zębów – foghúzás
rwący, -a, -e – tépő, sajgó, szaggató
rwąca rzeka – sebesvizű folyó
rwący ból – sajgó fájdalom
rwący potok – (átv.) sebesvizű patak
rwetes
[hałas
połączony
z
bieganiną,
pośpiechem] – zsivaj, lárma; zűrzavar,
futkosás, erőszak
ryb pięcioro, a zupy jezioro – [öt hal és egész
tónyi a leves] sok a lé, kevés a hús; sok az
eszkimó, kevés a fóka
ryba, rybaczka; ryby [zwierzę żyjące w wodzie,
oddychające skrzelami, o kończynach w
postaci płetw] – hal, halak
Ryba [osoba urodzona pod znakiem Ryb] – Hal,
Hal csillagjegyben született személy
ryba akwariowa [ryba umieszczona w
specjalnym zbiorniku przeznaczonym do
jej hodowli] – akváriumi hal
rba dobrze wysmażona – jól (szépen) kisütött hal
ryba elektryczna – elektromos hal, rája (drętwa,
drętwok); elektromos (zsibbasztó) rája
(Torpedo marmorata), melegebb tengerekben
élő hal, zsákmányát elektromos ütés
segítségével szeri [a mellúszok között
mindkét oldalon villamos szervük van]
ryba miecz – kardhal
6092
ryba morska – tengeri hal
ryba mrożona – fagyasztott hal
ryba nie chwyta – a hal nem harap
ryba pancerna [ryba okresu sylurskiego i
dewońskiego] – páncélos hal (Pacodermi)
ryba plusnęła w wodzie – a hal lubickol a vízben
ryba po grecku [ryba usmażona z duszonymi
jarzynami w sosie pomidorowym] –
görögösen készült hal (sült hal párolt
zöldséggel)
ryba
po
żydowsku
[ryba
gotowana,
przyrządzana na słodko] – hal zsidó módra
ryba smażona – sült hal; rántott hal
ryba słodkowodna – édesvízi hal
ryba solona i wędzona – sózott és füstölt hal
ryba śnięta – döglött hal
ryba świeża – friss hal
ryba w galarecie – aszpikos hal
ryba w sosie – hal mártással
ryba wędzona – füstölt hal
ryba z ikrą – ikrás hal
ryba z ośćmi – szálkás hal
ryba złapała się na haczyk – a hal horogra került
ryb nie sprzedajemy – halat nem tartunk
ryba żywa – élő hal
rybacki, -a, -ie; rybaczy, -a, -e – halász-, horgász-,
halászati, halászó
rybactwo (rybołówstwo) – halászat; halász
mesterség, haltenyésztés
rybactwo morskie – tengeri halászat
rybactwo [Ewangelia wg św. Jana (Jn 21,1 - Jn
21,14.)] – csodálatos halfogás v. halfogás
(Jn 21,1 - Jn 21,14.) [Egy alkalommal a
Genezáret-tónak partján nagy néptömeg
vette körül Jézust, hogy az ő tanítását
hallgassák. A tó szélén két halászbárka állott.
Az egyik Simon-Péteré volt. Jézus beszállott
a bárkába és onnan adott tanítást a népnek.
Beszédének végeztével azt mondotta
Péternek, hogy evezzen a mély vízbe és
vesse ki hálóját a halfogásra. Péter így
válaszolt:
— Mester! Egész éjjel fáradoztunk, és
mégsem fogtunk semmit. De a te szavadra
-
Wersja 01 01 2017
kivetem
a
hálót.
És Simon-Péter két társával kivetette hálóját.
És íme, mikor összevonták, annyi hal volt
benne, hogy nem tudták kihúzni a vízből, és
a háló szakadozni kezdett. Segítségül hívták
tehát a másik bárka halászait; és mind a két
halászbárkát
megtöltötte
a
halaknak
sokasága.
Látván ezt a halászok, álmélkodva
tekintettek Jézusra és Simon-Péter alázattal
borult Jézus térdeihez. Az Úr Jézus ekkor így
szólt
Péterhez:
— Ne félj, mostantól fogva embereket fogsz.
Ezek után Simon-Péter és társai kivonszolták
bárkáikat a szárazra és elhagyván
mindenüket,
követték
az
Urat.
A halászokból apostolok lettek, akik később
Jézus nevében számtalan sok embert fogtak
az anyaszentegyház üdvözítő hálójába. ―
Meglehet, hogy ez a történet azonos azzal,
amelyet Lukács az 5,4-10-ben mondott el.
Lukács célszerűen szőkíti a feltámadással
kapcsolatos
ténykedéseket
Jeruzsálem
körzetére, ezért ezt a galileai történetet ő az
evangéliuma 5. fejezetében prédikációs céllal
idézi. A tanítványokat a férfiak és a nők
halászainak nevezik, és tanítványai az Úr
segítsége nélkül semmit sem tudnak fogni.
És valóban Péternek a Lk 5,8-ban elmondott
vallomása: "Uram, menj el tőlem, mert
bűnös vagyok." jobban érthető, ha ez
eredetileg egy feltámadás utáni történet volt,
s így követte Péter tagadását.]
rybaczka [1. żona rybaka; 2. kobieta trudniąca
się łowieniem ryb] – a halász felesége;
halászást nehezen tűrő nő
rybaczki [1. damskie spodnie o nogawkach
sięgających do połowy łydek; 2. rodzaj
wąskich spodni damskich o długości nieco
za
kolano.
Spodnie
dopasowane,
posiadające w klasycznej wersji rozcięcie
na szwach u dołu nogawek. Wylansowane
jako element mody damskiej w 1945 roku
jako strój letni, urlopowy. Zwane również
korsarkami.3. patrz Capri ] – halásznadrág
[człowiek trudniący się zawodowo
łowieniem ryb] – halász (jestem rybakiem)
Rybak nocny (Noctilio leporinus) [średniej
wielkości nietoperz o długości ciała ok. 7
cm, ogon ok. 2 cm, masa ok. 80 g,
zaliczany do jednego z dwóch gatunków
rodziny
rybaków
(Noctilionidae),
jaskrawo ubarwionych rękoskrzydłych.] Nagy nyúlszájú denevér, nagy halászdenevér
(Noctilio leporinus)
rybak nocny – (tréf) ágyba vizelő
rybałt [1. średniowieczny śpiewak kościelny;
2. średniowieczny
wędrowny
aktor,
sztukmistrz, muzykant; 3. śpiewak
kościelny, kantor, organista, z włoskiego
wyrazu ribaldo albo rubaldo.] – (dawno)
egyházi
énekes,
kántor,
orgonista;
vándorszínész; tanító, tudós
rybałtowski, -a, -ie [przymiotnik od: rybałt] –
(dawno) egyházi v. vándor énekesre
vonatkozó
rybeczka, rybka – halacska
rybeńka – kis halacska
rybi, -a, -ie [przymiotnik od słowa "ryba"] – halrybi ogon [rodzaj zamka ciesielskiego] – halfarok
rybak
6093
-
Wersja 01 01 2017
kołowe (obraz stanowi koło w kadrze) i
pełnoklatkowe (obraz zajmuje całą
powierzchnię kadru). Jako rybie oko
wykonywane są najczęściej obiektywy o
bardzo szerokim kącie widzenia, rzędu
180° – 220°. Nazywany tak jest także typ
"judasza" do drzwi, zapewniający
szerokie pole widzenia.] – halszemoptika
(angolul: fisheye lens) [egy fotográfiai
objektív;
Eredetileg
a
csillagászati
távcsövekhez fejlesztették ki abból a célból,
hogy az égbolt sokkal nagyobb szegmensét
tudják egyidejűleg vizsgálni (mivel látószöge
hatalmas, nemritkán 180 fok körüli vagy a
feletti). Az emberi szem látószöge
hozzávetőlegesen 170-180° között van. A
roppant egyedi, különleges képalkotása miatt
csakhamar
bekerült
a
fotográfia
eszköztárába, ahol rövid idő alatt igen nagy
népszerűségre tett szert.]
Diagonális halszem objektív által rajzolt kép
rybi targ – halpiac
rybia krew – halvér
rybia łuska (łacińska nazwa: ichthyosis) [należy
do
chorób
skóry
związanych
z
nadmiernym
i
nieprawidłowym
rogowaceniem. Pojawia się na szczęście
rzadko. Nazwa nie w pełni oddaje obraz
morfologiczny schorzenia. Łuski nie
zachodzą tu jedna na drugą jak u ryby,
lecz leżą obok siebie jak kostki bruku, co
bardziej
przypomina
skórę
gada.
Większość odmian rybiej łuski ma podłoże
dziedziczne, lecz istnieje też nabyta
odmiana tego schorzenia – rybia łuska
nabyta.] – halpikkely [ichthyosis –
bőrpikkelyesedés – halpénzbetegség –
ichtiózis]
rybie oko [obiektyw fotograficzny, zwany
również
z
ang.
"fisheye",
o
nieskorygowanej dystorsji, objawiającej
się w tym przypadku beczkowatymi
zniekształceniami obrazu. Wyróżniane są
dwa rodzaje tego typu obiektywów:
Egy full-frame halszemoptika (Nikkor 6mm/5.6 200°)
által rajzolt kép
rybik cukrowy (Lepisma saccharina) [1. owad o
ciele pokrytym metalicznie lśniącymi
łuseczkami, groźny szkodnik skór,
produktów spożywczych i księgozbiorów;
2.
zaliczany
do
szczeciogonków
(Thysanura), komensal człowieka. Jego
nazwa wzięła się od srebrzystej łuseczki
pokrywającej
ciało oraz zwinnego
poruszania się.] – ezüstös pikkelyke vagy
ezüstös ősrovar (Lepisma saccharina) [a
rovarok osztályán belül az szárnyatlan
rovarok (Apterygota) alosztályába, a
sertefarkúak (Thysanura) rendjébe és a
pikkelykefélék (Lepismatidae) családjába
tartozó állat. Egyes korábbi osztályozások a
kétbütykű
rágójúak
(Dicondylea)
alosztályába és a pikkelykék (Zygentoma)
rendjébe sorolták. A faj az ősidőkből
származik, még a csótányok előtt jelent meg
a Földön (300 millió éve).]
rybitwa [ptak podobny do mewy, polujący na
ryby] – (áll.) csér
Rybitwa rzeczna, rybitwa zwyczajna (Sterna
hirundo) [gatunek średniego ptaka
wędrownego z rodziny mewowatych
(Laridae). Zamieszkuje większość Eurazji
i Ameryki Północnej oraz północną i
północno-zachodnią Afrykę. Wędrowna,
przeloty w IV - V i VII - IX. Zimuje w
Afryce] – küszvágó csér (Sterna hirundo) [a
madarak
osztályának
a
lilealakúak
(Charadriiformes) rendjébe és a csérfélék
(Sterniidae) családjába tartozó faj]
6094
Rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo) [ptak z
rodziny mewowatych (Laridae), rzędu
siewkowatych (Charadriiformes). Ma ok.
36 cm długości, rozpiętość skrzydeł 75
cm.] – küszvágó csér (Sterna hirundo) a
madarak
osztályának
a
lilealakúak
(Charadriiformes) rendjébe és a csérfélék
(Sterniidae) családjába tartozó faj.
-
Wersja 01 01 2017
przez kompozytora autorowi tekstu] – kis
hal, halacska (megszólításban); (haj) a hajó
fa fedélzetének középső deszkája; nyers
fordítás; a vers zenei képlete; (ir)
nyersfordítás
rybne – (dawno) halászati adó
rybny, -a, -e [pochodzący od ryby] – hal-, halasrybna potrawa – halétel
rybny dzień – halas (ill. bőjti) nap
rybny staw – halastó
rybojaszczur [zob. ichtiozaur] – (áll.) halgyík
[halgyíkok
(Ichthyosauria)
a
hüllők
osztályának (Reptilia) és a Ichthyopterygia
alosztályába tartozó rend.]
rybołowca (rybak) – halász
rybołowczy, -a, -e (rybacki) – halászati
rybołowny, -a, -e – halászati
rybołów (Pandion haliaetus) [1. duży, wędrowny
ptak rybożerny z rodziny rybołowów; 2.
ptak drapieżny polujący na ryby, które
wypatruje z lotu] – (áll) halászsas (Pandion
haliaetus)
Rybołów – halászsas
rybitwa białoskrzydła – fehér sirály
Rybitwa wąsata (Larosterna inca) – inka csér
(Larosterna inca) [a madarak osztályának a
lilealakúak (Charadriiformes) rendjébe, ezen
belül a csérfélék (Sternidae) családjába
tartozó Larosterna nem egyetlen faja]
rybka [1. zdr. od ryba w zn. 1.; 2. pot. o osobie
bliskiej, kochanej; 3. środkowa klepka
drewnianego pokładu statku; 4. środ.
dosłowne, filologiczne tłumaczenie tekstu,
będące
podstawą
przekładu
artystycznego; 5. środ. wzór rytmu
jakiegoś utworu muzycznego, dostarczany
rybołówka (rybitwa) – (áll.) csér
rybołówstwo [1. gałąź gospodarki obejmująca
łowienie ryb, homarów, langust, ostryg
itp. do celów konsumpcyjnych i
przetwórczych; 2. gałąź gospodarki
obejmująca pozyskiwanie (połów) ryb i
innych zwierząt oprócz wielorybów
(wielorybnictwo),
między
innymi
skorupiaków i mięczaków (frutti di mare –
owoce morza) oraz roślin wodnych w
celach spożywczych. Organizmy te
wydobywa się zarówno na morzach i
oceanach, jak i w rzekach i jeziorach, w
celu
ich
spożycia
lub
dalszego
przetworzenia
(przemysł
rybny).
Rybołówstwo dzieli się na przybrzeżne i
pełnomorskie. Pierwotnie obok zbieractwa
i
łowiectwa
stanowiło
podstawę
utrzymania się społeczeństw (mezolit).] –
halászat
6095
rybołówstwo morskie – tengeri halászat
rybołówstwo słodkowodne – édesvízi halászat
rybonukleinowy kwas (RNA) [1. ang. RNA,
r(ibo)n(ucleic) a(cid) 'jw.'; n.łac. ribo'mający własności (a. budowę chem.)
rybozy (tj. cukru prostego)'; zob. nukle-;
acid 'kwas' z łac. acidus 'kwaśny;
wstrętny' od acēre 'być kwaśnym'. biol.
składnik chromosomów, jąderka i
cytoplazmy komórki, uczestniczący w
komórkowej przemianie materii, jeden z
dwu rodzajów kwasów nukleinowych. 2.
polimer rybonukleotydów, występujący
zarówno w jądrze komórkowym, jak i w
cytoplazmie. Nukleotydy połączone są
typowym dla kwasów nukleinowych
wiązaniem
fosfodiestrowym.]
–
ribonukleinsav,
RNS
[a
DNS-hez
(dezoxiribonukleinsav) hasonló polimer
óriásmolekula,
amely
sok
ismétlődő
egységből
épül
fel.
Egységei
a
ribonukleotidok. A ribonukleotidok száma
egy RNS-molekulán belül 75-től több ezerig
terjedhet.]
rybostan [ilość ryb znajdujących się w danym
zbiorniku wodnym, w danym okręgu itp.]
– halállomány
ryboznawca – halszakértő, halkutató, ichtiológus
ryboznawczy, -a, -e – ichtiológiai, halkutatói
ryboznawstwo (ichtiológia) – a halakkal
foglalkozó tudomány, ichtiológia
rybożerca – halevő (pl. madár)
rybożerny, -a, -e – halevő
Ryby [jeden ze znaków zodiaku; też: osoby
urodzone pod tym znakiem] – Halak
(zodiákus jel)
ryby [w Biblii czytamy, że i ryby zostały oddane
pod panowanie człowieka. Były i jeszcze są
w wielu krajach ważnym środkiem
wyżywienia. Izraelici mieli ich pod
dostatkiem w Egipcie. Nie wszystkie ryby
uważane były za czyste. Do ryb zaliczony
został także wieloryb, który jest
zwierzęciem ssącym. W Jerozolimie była
brama, którą nazywano 'rybną'. Rybacy
byli biedniejszymi ludźmi. Byli nimi
między innymi Piotr, Jan i inni. W
znaczeniu symbolicznym Piotr nazwany
został przez Pana 'rybakiem ludzi'.
Początkowo podobno ryba, a nie krzyż,
była symbolem chrześcijaństwa. Wyraz
'rybitwa' w Biblii Gdańskiej oznacza
rybaka (dziś nazywamy rybitwą ptaka
żyjącego nad wodami, żywiącego się
małymi rybami, podobnego trochę do
małej mewy).] – (áll.) halak [A Biblia bár
sokszor beszél halakról, de sohasem említ
meghatározott fajtát. A halászmesterségre is
-
Wersja 01 01 2017
sokszor történik utalás, s a Földközi-tenger
országaiban a hal az egyik fő táplálék.]
ryby anadromiczne [1. ryby wędrujące na tarło z
morza
do
rzek;
2.
ryby
dwuśrodowiskowe, odbywające wędrówki
anadromiczne - większość życia spędzają
w wodach słonych, a tarło odbywają w
rzekach i strumieniach. Należą do nich
m.in.: gorbusza, jesiotr, sieja wędrowna,
troć, łosoś i aloza.] – ívásra a tengerből a
folyóba vándorló halak; tengeri halfaj, ívásra
vonul a folyókba
ryby bezłuskie – pikkely nélküli halak
ryby błędnikowe – labirinthalak
ryby ciągną na tarło – a halak ívási v. ikrarakási
helyre húznak
ryby dwudyszne – kétlégzésű halak
ryby dwuskrzelne – kétkopoltyús halak
ryby elektryczne – elektromos halak; harántcsíkolt
izomzatuk
speciális
elemeinek
sorbakapcsolásával
elektromos
áramot
fejlesztő halak (elektromos angolna,
elektromos rája)
ryby i dzieci głosu nie mają – (közm) [halnak és
gyereknek hallgass a neve] a gyereknek
hallgass a neve
ryby jeziorne – tavi halak
ryby karpiowate – pontyfélék
ryby katadromiczne [1. ryby wędrujące na tarło
z wód słodkich do morza; 2. ryby
dwuśrodowiskowe, odbywające wędrówki
katadromiczne - większość życia spędzają
w wodach słodkich, a tarło odbywają w
wodach słonych. Należy do nich węgorz
europejski.] – ívásra az édesvízből a
tengerbe vándorló halak
ryby latające [gatunki ryb mogące przelatywać
nad wodą dzięki długim i szerokim
płetwom piersiowym] – repülő halak
(olykor a vízfelszín felett, a levegőben
siklanak bizonyos ideig)
ryby łowić w łóżku – (átv.) ágyba vizelni
ryby pelagiczne [ryby, których tryb życia nie jest
związany ze stałym podłożem] – pelagikus,
tengeri halak
ryby płucodyszne – tüdős halak
ryby płyną ławicą – a halak csapatosan úsznak
ryby prądolubne [ryby żyjące w nurcie bystrych
potoków] – gyorsfolyású ill. áramló vizeket
kedvelő halak (pl. pisztráng)
ryby się nie łapią – [a halak nem fogják meg
egymást] holló hollónak nem vájja ki szemét
ryby skrzelodyszne – kopoltyús halak
ryby stawowe – tavi v. tógazdasági halak
ryby trą się – a halak ívnak
ryby wymarzły w sadzawce – a halak kifagytak a
tóban
rycerka – harcos, hős nő; lovagság, lovagi állapot,
háborúzás, katonáskodás
6096
Rycerka Dolna [wieś w Polsce położona w
województwie śląskim, w powiecie
żywieckim, w gminie Rajcza.] – Rycerka
Dolna (lengyel falu)
Rycerka Górna [wieś w Polsce położona w
województwie śląskim, w powiecie
żywieckim, w gminie Rajcza, 1500
mieszkańców. Leży w masywie Wielkiej
Raczy (Beskid Żywiecki), przy granicy ze
Słowacją. Składa się z 61 rozproszonych
części, rozsianych u podnóży i na zboczach
gór jak np. Praszywka czy Bendoszka
oraz przełęczy jak np. Przegibek i innych.
Miejscowość turystyczna - 10 szlaków
pieszych, 3 wyciągi narciarskie.] – Rycerka
Górna (lengyel falu)
rycerski, -a, -ie [1. dotyczący rycerza lub
rycerstwa; 2. właściwy rycerzowi; mężny,
bohaterski] – lovagias; lovag-; lovagi, daliás
rycerskie dobra – (hist) nemesi birtok
(katonaállításra köteles birtok)
rycerskie ostrogi – (hist) lovagi sarkantyú
rycersko – lovagi módon, lovagiasan
rycerskość – lovagiasság, udvariasság
Rycerskość wieśniacza (Cavalleria rusticana)
[opera Pietro Mascagniego z 1890 r.
-
Wersja 01 01 2017
Libretto napisali Giovanni Targioni –
Tozzetti i Guido Menasci na podstawie
noweli Giovanniego Vergi. Pierwszy raz
wystawiona 17 maja 1890 w Rzymie,
uważana jest za pierwszą klasyczną operę
werystyczną.] - Parasztbecsület [Pietro
Mascagni egyfelvonásos operája]
rycerstwo
[1. warstwa
społeczna
w
średniowieczu,
stanowiąca
elitę
społeczeństwa feudalnego i jego siłę
zbrojną; 2. ogół rycerzy zgromadzonych
pod czyjąś komendą, na placu boju itp.; 3.
w średniowieczu warstwa społeczna (stan)
trudniąca się służbą wojskową – rycerze;
4. od pełnego średniowiecza stan osób
trudniących się służbą wojskową — W
większości państw europejskich tytuł
rycerski stał się jednym z niższych tytułów
szlacheckich, np. we Francji jako –
chevalier, w Niemczech i Monarchii
Austro-Węgierskiej – Ritter, w Wielkiej
Brytanii – knight. W Polsce z uwagi na
zasadę równości szlacheckiej rycerstwem
tytułowano ogół szlachty, stosując też
określenia kawaler (tytuł szlachecki) lub
formę łacińską – equitus.] – a lovagok
(mint rend); lovagok [Magyarországon a
lovagi intézmény alig jelent meg, a korai
középkorban a miles nem nehézfegyverzetű,
hanem könnyűlovast jelentett, csak az
ispánok (comes) és külföldi vendéglovagok
(hospes) révén jelent meg, akik általában az
ispáni réteghez tartoztak és nem lovagnak,
hanem nemesnek, előkelőnek nevezték
magukat. Az Anjou-korban ezen réteg
körében jelentek meg a nyugati lovagi
életforma egyes elemei, mint a lovagi torna,
becsületbíróság és néhány más külsőség]
Lovaggá ütés (Edmund Blair Leighton)
6097
rycerz [1. w średniowieczu: członek warstwy
wojowników zobowiązanych do służby
wojskowej; później: żołnierz pochodzący
ze stanu szlacheckiego; 2. o mężczyźnie
pełnym galanterii w stosunku do kobiet; 3.
zob. kawaler — Polskie słowo "rycerz"
pochodzi od niem. Ritter, które oznacza
jeźdźca, co potwierdza utożsamienie
rycerza z jeźdźcem na koniu bojowym. W
językach romańskich również zachował
się ślad jeździeckich skojarzeń z rycerzem.
Francuskie chevalier, hiszp. caballero,
port. cavaleiro pochodzą od późnego łac.
caballus,
co
znaczy
"jeździec".
Jednocześnie
istniało
staropolskie
określenie na rycerza - raciądz, od psł.
*ratęgъ (od *ratъ = walka, jak w imieniu
Racibor), które przeszło w nazwę
osobową, stąd nazwy miejscowe: Raciąż,
Raciążek] – lovag (latinul miles) [az európai
középkorban átfogó értelemben olyan ember
volt,
aki
vagyoni
helyzete
révén
megengedhette magának a nehézpáncélos
lovas hadviselés személyes költségeit.]
rycerz przemysłu – iparlovag, iparbáró
rycerz rozbójnik (niem. Raubritter) – rablólovag
rycerzątko, rycerzyk – lovagocska; kislovag
rycerze mieczowi [zob. zakon mieczowy] – Kard
Rendje; Kard Lovagjai
rychle, rychło – hamar, gyorsan, sebesen, rögtön,
azonnal, mindjárt, rövidesen; (w porę)
időben, jókor; csakhamar
rychlej – gyorsabban
rychło li? – mikor (már)?!
rychło-li dzwon kościoła farnego zajęczy na
trwogę – amikor a plébániatemplom
harangja félelmetesen feljajdult v. felzúgott
rychło świt – nemsokára hajnalodik, mindjárt
világos lesz
rychło tam -! – siess már; gyorsan!
-
Wersja 01 01 2017
rychło w czas – túl későn; nem a kellő időben;
(gúny.) eső után köpönyeg
rychło w czas! – már késő!
rychłość – gyorsaság, sietség, sietés
rychły, -a, -e [1. taki, który ma wkrótce
nastąpić; 2. daw. wczesny] – gyors, hirtelen;
szolgálatkész; időelőtti, korai
rychła odpowiedź – gyors válasz
rychtować [pot. przygotowywać, przyrządzać,
szykować] – előkészíteni
rychtować się [pot. przygotowywać, szykować się
do czegoś] – előkészülni
rychtuj się! – készülj!
rychtunek (kierunek) – irány
rycie – vájás, vésés, ásás
rycina [1. rysunek, reprodukcja fotografii;
2. odbitka graficzna] – metszet, rajz,
ceruzarajz; ábra
rycyna [1. pot. olej z nasion rącznika stosowany
jako środek przeczyszczający; 2. jest
substancją pochodzenia roślinnego; jest
chyba jedną z najpaskudniejszych
trucizn] – (lat.) ricinus (Ricinus communis)
olaja [értékes gyógyszer (hashajtó)]
rycynus [zob. rącznik]; zob. Rącznik pospolity
(Ricinus communis) – (lat.) ricinus
rycynowy, -a, -e – ricinusryczałt [1. kwota o ustalonej z góry wysokości,
przeznaczona
na
jakieś
wydatki,
wyliczona bez podziału na poszczególne
pozycje; 2. ustalona z góry kwota podatku
dochodowego i obrotowego] – átalány [1.
Kifizetett összeg, amelyet egy bizonyos célra
egyszer vagy sorozatosan adtak ki, és
amelynek
nagyságát
nem
előzetes
számítások vagy utólagos elszámolások,
hanem csak hozzávetőleges becslés alapján
szabták meg. 2. Ritka, régies: Középérték.
Több különböző érték vagy mennyiség
átlaga; úgy számítjuk ki, hogy az egyes
mennyiségeket összeadjuk, és az így kapott
összeget
elosztjuk
az
összeadott
mennyiségek számával.]; pausálé [a német
Pauschale szóból]
ryczałt kosztów – költségátalány
6098
ryczałt na wydatki – költségátalány
ryczałt podatkowy – adóátalány
ryczałtem [obliczając, płacąc ogólnie, bez
rozbicia na poszczególne sumy] –
átalányban
ryczałtować [ustalać kwotę wynagrodzenia lub
opłaty bez podziału na szczegółowe
pozycje]
–
átalányosítani;
átalányt
megállapítani
ryczałtowanie – átalányosítás
ryczałtowanie podatku – adóátalány megállapítása
ryczałtowo – átalányban
ryczałtowy, -a, -e [1. dotyczący ryczałtu; 2.
dokonywany hurtowo] – átalányi
ryczeć (ryczę, ryczy) [zob. ryknąć] – (o człowieku)
zokogni; bőgni; (o zwierzęciu) bőgni,
ordítani, üvölteni, bömbölni; röhögni; (słoń)
trombitálni
ryczenie [głos wydawany przez niektóre
zwierzęta] – (áll.) bőgés, bömbölés, ordítás,
röhögés; sírás, röhögés
ryć (ryje) [1. robić doły w ziemi; 2. wyrzynać na
płycie
metalowej,
drewnianej,
na
kamieniu itp. ornamenty, napisy, rysunki;
3. pot. pilnie uczyć się czegoś; 4. pot. robić
coś długo, z wysiłkiem; 5. pot. śmiać się;
6. pot. przeszukiwać, rewidować] – (kopać)
ásni, kiásni, vájni, túrni, (rzeżbić) vésni,
vájni, karcolni, metszeni; (świnia) túrni
ryć w srebrze – ezüstbe vésni vmit
ryć w złocie – aranyba vésni vmit
ryć się [1. zagłębiać się, zagrzebywać się (w
czymś); 2. zob. ryć: pot. pilnie uczyć się
czegoś; pot. robić coś długo, z wysiłkiem;
pot. śmiać się] – turkálni, kutatni, keresgélni,
babrálni, szöszmötölni
rydel [wąska łopata o zaokrąglonym lub
zakończonym spiczasto ostrzu] – ásó
rydelek – kis ásó
rydlisko [trzonek, na którym osadzony jest
rydel] – ásónyél
rydwan [1. używany w starożytności dwukołowy
pojazd konny otwarty z tyłu; 2. pojazd
konny, najczęściej dwukołowy zaprzężony
w dwa lub cztery konie, zwykle z tyłu
otwarty, znany od około XXVIII w. p.n.e.
na całym Bliskim Wschodzie, i w Egipcie
od około XVIII w. p.n.e. oraz w
starożytnej Grecji od XII wieku p.n.e. (o
czym wspomina Homer), później także w
Rzymie. Mógł być zaprzężony w dwa
konie - wtedy zwał się bigą, lub w cztery i
wtedy nazywał się kwadrygą. Jechały nim
zazwyczaj stojąc dwie osoby. 3. (u
Zygmunta Glogera) Polacy wyraz ten
utworzyli z niemieckiego Reitwagen a nie z
arabskiego ridewan, znaczącego płaszcz
-
Wersja 01 01 2017
złożony z dwuch opon, jak to mniemał ks.
Czartoryski w swym Słowniczku.] – ókori
kétkerekű- v. diadalszekér; harci szekér ill.
harci kocsi [állati erővel vont, speciálisan
háborús célokra kialakított kerekes járművet
takar, amely a történelem során többféle
formában jelent meg elsősorban közel-keleti
és európai hadszíntereken.]; (daw) motorral
meghajtott közlekedési eszköz
rydwan
Reitwagen - Daimlers Reitwagen
im Mercedes-Benz-Museum
rydwan bojowy – kétkerekű harci szekér
rydwan żałobny – gyászmenet
rydykiul
rydykiul [ridicule, fr. - dawniej ozdobna damska
torebka bądź woreczek na przybory do
szycia i haftowania noszony po 1797 r.] –
retikül [a retikül szót a francia nyelvből
vettük át, ez a nyelv pedig az újlatin
nyelvcsaládba tartozik, tehát a szó minden
bizonnyal a latinból származik. Albert
Dauzat A francia nyelv etimológiai szótára
című művében az olvasható, hogy a
"réticule" főnév a latin reticulumból
származik. A latin reticulum szó azt jelenti:
"kis háló". Ebből következik, hogy az antik
Róma hölgyeinek kézitáskája, reticulumja
hálószemekből szőtt kis zsákocska volt.
Szintén ebből következik, hogy a ridikül
helyes magyar kiejtése retikül, hiszen a latin
reticulum húzódik meg a szó mélyén. Ám
érdekes módon az sem téved túl nagyot, aki
ridikült mond, mert a franciák is használják
ezt az alakot a kézitáska jelölésére,
legalábbis 1801 óta. Az élő és nem okoskodó
nyelvgyakorlat az idegen reticulum főnevet a
francia ridicule - nevetséges jelentésű melléknév alakjára torzította. A francia
nyelvben a ridicule szónak két jelentése is
van: nevetséges és kézitáska.]
rydz [jadalny grzyb o pomarańczowym
kapeluszu w koncentryczne pasy] –
gomba,
rizikegomba
[mleczaj
rydz:
Lactarius deliciosus (L.; Fr.) S.F.Gray Ízletes rizike vagy fenyőaljagomba]
6099
rydzyk – kis rizikegomba
ryga [1. papier w grube, poprzeczne linie lub w
kratkę,
podkładany
pod
papier
nieliniowany dla ułatwienia równego
pisania; 2. niedrukujący materiał zecerski
używany w celu uzyskania większego
odstępu
między
wierszami
lub
rozdzielania łamów w czasopismach] –sor,
számsor, vonal; (zene) vonal (a kottában);
sorvezető; (nyomd) sortávolság, sorköz
Ryga (łot. Rīga, niem. Riga) [stolica Łotwy,
miasto położone nad rzeką Dźwiną w
pobliżu jej ujścia do Bałtyku w Zatoce
Ryskiej.
Jest
głównym
ośrodkiem
gospodarczo-przemysłowym,
komunikacyjnym (port morski, lotniczy i
węzeł kolejowy), kulturalnym i naukowym
kraju.] – Riga [(lettül: Rīga) Lettország
fővárosa. A Baltikum legnagyobb városa,
fontos
kulturális,
oktatási,
politikai,
pénzügyi, kereskedelmi és gazdasági
központja a régiónak.]
Ryga
rygiel [1. urządzenie zamykające, składające się
z metalowej sztabki lub pręta wsuwanego
do specjalnego otworu lub skobla; 2. zob.
rozwora;
3. wzniesienie
poprzeczne
zamykające dolinę rzeczną, lodowcową
albo dzielące jeziora; 4. przesuwny
element blokujący ruch innych części
-
Wersja 01 01 2017
mechanizmu lub urządzenia] – (ném
Riegel) rigli; retesz, zár, závárzat
rygielek – kis retesz; csat, kapcsoló (ruhán);
gallérkapocs
ryglować [1. zamykać na rygiel zasuwę;
2. blokować
mechanicznie
jakieś
urządzenie] – bereteszelni, bezárni
rygor [surowość, karność, dyscyplina; prawn.
przymus, sankcja] – (lat.) rigor; szigor,
szigorúság,
fegyelmezés,
fegyelem,
munkakényszer; ékesség, merevség; (jog)
jogi kényszerítő erő, hatály
rygor wojskowy – katonai fegyelem
rygorozum [dawn. ścisły egzamin, np. doktorski,
na wyższej uczelni] – (lat.) rigorózum;
szigorlat; vizsga, egyetemi vagy főiskolai
szigorlat
rygorysta [człowiek trzymający się ściśle
przepisów], rygorystka – túlságosan
szigorú (ffi/nő)
rygorystycznie – (lat.) rigorózusan; szigorúan,
mereven, túlságosan szigorúan, túl szigorúan
rygorystyczność – (lat.) szigorúság, merevség,
túlzott szigor
rygorystyczny, -a, -e [trzymający się ściśle
przepisów] – (lat.) rigorózus; szigorú,
merev, túlságosan szigorú, túl szigorú
rygoryzm [ścisłe przestrzeganie przepisów lub
określonych zasad] – (lat.) rigorizmus
[általános emberi jelenség; alaphangulata a
mélyen ülő bizalmatlanság, amiből fakadóan
az ember a legtöbbet követeli önmagától,
másoktól és a világtól]; rigorozitás; szigor,
szigorúság, merevség; (lat.) hajthatatlanság,
szigorúság
Rygweda, Rigweda [najstarszy staroindyjski
zabytek literacki, jedna z czterech Wed,
będąca zbiorem krótkich poematów
religijnych] – (szanszkrit) Rigvéda, Rgveda;
(szanszkrit
nyelven:
Himnuszok
bölcsessége); (irod) a Kr. e. II. évezredből
származó indiai himnuszgyűjtemény, a hindu
vallás szent könyve. Nyelve a szanszkrit
korai változata.
ryj [1. u niektórych zwierząt: przedłużenie
przedniego odcinka szczęki i żuchwy;
2. posp. twarz ludzka lub tylko usta] – orr,
ormány; (átv.) pofa
ryjek, ryjkowiec – kis ormány; rovarszívóka
ryjkowaty, -a, -e [pot. mający kształt ryjka] –
ormányszerű
ryjówka – cickány
-
Ryjówka aksamitna (Sorex araneus) – mały
ssak z rodziny ryjówkowatych – erdei cickány
(Sorex araneus) az emlősök (Mammalia)
osztályának a cickányalakúak (Soricomorpha)
rendjéhez, ezen belül a cickányfélék
(Soricidae) családjához tartozó faj
-
-
6100
Ryjówka domowa (Suncus murinus) —
gatunek owadożernego ssaka z rodziny
ryjówkowatych. - Távol-keleti pézsmacickány (
Suncus murinus)
Ryjówka malutka (Sorex minutus) – ssak z
rodziny ryjówkowatych - törpecickány (Sorex
minutus) az emlősök (Mammalia) osztályának a
cickányalakúak (Soricomorpha) rendjéhez,
ezen belül a cickányfélék (Soricidae)
családjához tartozó faj
ryk [1. donośny, przeciągły głos wydawany przez
niektóre zwierzęta; 2. ostry, donośny,
przeciągły głos, dźwięk przypominający
głos tych zwierząt; 3. pot. głośny,
przeraźliwy krzyk, śpiew, śmiech, płacz] –
bőgés, üvöltés, ordítás, kiáltás, bömbölés
(állaté); erős hang; bőgés; (átv.) hamis
éneklés; röhej, röhögés
ryknąć — ryczeć [1. o niektórych zwierzętach:
wydać
donośny,
przeciągły
głos;
2. huknąć, zagrzmieć, rozbrzmieć; 3. pot. o
ludziach: głośno, przeraźliwie krzyknąć,
zaśpiewać, roześmiać się lub zapłakać] –
bőgni, bömbölni, ordítani (állat); kiabálni,
sírni; röhögni
ryknąć śmiechem – röhögni, pukkadozik a
nevetéstől
rykoszet [1. odbicie się przedmiotu lecącego od
jakiejś przeszkody, powodujące zmianę
kierunku dalszego lotu; też: ten przedmiot
po odbiciu się; 2. niespodziewana przykra
konsekwencja czegoś] – visszapattanás,
visszapattanó lövés
rykoszetować [odbijać się rykoszetem] –
visszapattanni (golyó)
rykowisko [1. okres godowy jeleni i łosi;
2. miejsce, gdzie się zbierają jelenie i łosie
podczas okresu godowego] – szarvasbőgés;
(a szarvas párzási időszaka és helye)
üzekedési hely
ryksza [zob. riksza] – riksa; gyaloghintó
rylec [1. krzemienne lub kamienne narzędzie
służące dawniej do obrabiania twardych
surowców; 2. narzędzie stalowe o ostrym
końcu, używane w rytownictwie i
snycerstwie; 3. przyrząd do pisania
używany w starożytności] – véső,
karcolótű; (dawno) írószerszám, stílus; (átv.)
a vésőművész technikája, a vésőművész
tehetsége
rylec wycinacza – vágótű [hanglemezvágáshoz
használt tű, amely a vágófejben keltett
mechanikai rezgéseket
a
lengőnyelv
közvetítésével a viasz- v. lakklemezre vágja
hangbarázda alakjában]
rylec zapisujący – vágótű
rylec zapisujący <z zaokraglonym konćem,
wytłaczający rowek> – vágótű
-
Wersja 01 01 2017
ryło [wulg. twarz lub usta człowieka] – pofa
rym! – (hangut.) puff!
rym [zgodność brzmienia końcowych części
wyrazów, występująca najczęściej na
końcu poszczególnych wersów utworu
poetyckiego] – rím, rímelés; vers, költemény
rym banalny – kínrím tökéletesnek látszó
egybecsengés, de erőltetés vagy primitív
szójáték eredménye (pl.: Bagaméri – maga
méri)
rym częstochowski [rodzaj połączenia rymowego
wyrazów w wierszu, rymowance, piosence
będący
zestawieniem
banalnym,
powszechnie
znanym,
zbyt
często
stosowanym. Świadczy o niskim kunszcie
autora] – kínrím (naprz.: żyć — być — śnić;
Boże — może)
rym dokładny, pełny [rym polegający na
całkowitej
identyczności
brzmienia
końcowych części wyrazów] – pontos rím
rym gramatyczny [rym powstający na skutek
identyczności gramatycznej zakończeń
wyrazów;
np. pisanie — malowanie,
czasowniki zakończone na -uje itp.] –
nyelvtani rím, grammatikai rím; azonos
szótőből származó szavak rímeltetése; ragrím
rym krzyżowy, przeplatany [rym wiążący co
drugi wers tekstu] – keresztrím (váltó
rím): a rímpárok váltakoznak egymással.
Egyszeri képlete: a b a b
rym męski [rym polegający na zgodności
brzmienia samogłosek ostatniej sylaby; ―
ksytoniczny, półzgłoskowy) to rym, w
którym tożsamość brzmienia obejmuje
tylko część ostatniej sylaby, poczynając od
samogłoski; w języku polskim występuje
przy wyrazach jednozgłoskowych.] –
(irodalom) hímrím; nyomatékos szótagra
(arsziszra) végződő rím, "bukó" jellegű;
hangsúlyos szótagra végződő rím; bukó rím
rym
niedokładny
[rym
polegający
na
przybliżonym podobieństwie brzmienia
końcowych części wyrazów] – nem-pontos
rím
rym obejmujący – ölelkező rím; az egyik rímpár
körülveszi a másikat. Képlete: a b b a (a a b c
c b)
rym parzysty [rym wiążący sąsiadujące ze sobą
wersy] – páros rím (a szomszédos sorok
rímelnek)
rym pospolity – kínrím
rym wewnętrzny [rym umiejscowiony wewnątrz
sąsiadujących z sobą wersów] – belső rím
[a rímelő egységek egyazon sorban
helyezkednek el. Ennek változata a
középrím, de a sor belseji rímhívó szó nem
feltétlenül a metszet előtt helyezkedik el]
6101
rym żeński [rym polegający na zgodności
brzmienia samogłosek przedostatniej i
ostatniej sylaby] – nőrím
rymarczyk – nyerges v. szíjgyártó inas
rymarka – a nyerges v. szíjgyártó mester felesége;
nyerges, szíjgyártó mesterség
rymarski, -a, -ie – nyerges, szíjgyártó
rymarstwo – nyerges, szíjgyártó mesterség,
foglalkozás; (átv.) ponyvaregények írása
rymarz
[1.
rzemieślnik
trudniący
się
wyrabianiem przedmiotów ze skóry,
zwłaszcza uprzęży, siodeł; 2. (u Zygmunta
Glogera)
Rymarz
znaczył
niegdyś
wierszopisa składającego rymy. Jeszcze
Reja tak nazwano w urzędowej zapisce z
roku 1546 (Brückner)] – nyerges,
szíjgyártó ffi; nyerges v. szíjgyártó mester;
(tréf) fűzfapoéta, versfaragó
Rymawska Sobota (słow. Rimavská Sobota, niem.
Großsteffelsdorf,
węg.
Rimaszombat)
[miasto powiatowe w środkowej Słowacji,
w
kraju
bańskobystrzyckim,
w
historycznym
regionie
Gemer]
–
Rimaszombat (szlovákul Rimavská Sobota,
németül
Gross-Steffelsdorf)
[város
Szlovákiában. A Besztercebányai kerület
Rimaszombati járásának székhelye]
rymesa [weksel, na którym znajduje się co
najmniej jeden indos] – küldvény
rymfowanie [w artykułach bractwa strzeleckiego
z r. 1564 w Krakowie do dozwolonych gier
cichych zaliczone są: arcaby, mąkowanie i
rymfowanie (Ł. Gołęb. „Gry i zabawy”, str.
108).] – (vadászegylet) játék
rymnąć1 [1. pot. przewrócić się; 2. pot. uderzyć,
spaść gwałtownie] – megütni; zajjal elejteni,
odadobni, földhöz csapni; (átv.) eldőlni,
feldőlni (tárgy), felborulni, felfordulni,
felbukni; átfordulni, hirtelen leesni
rymnąć2 [pot. powiedzieć coś do rymu] –
rímekben beszélni
rymnąć się – lezuhanni, elvágódni, összeesni,
lerogyni
rymokleta [osoba układająca marnej jakości
wiersze; wierszokleta] – fűzfapoéta,
versfaragó
rymopis, rymotwórca [1. lekcew. człowiek, który
układa wiersze; 2. daw. poeta] – versíró,
költő
rymopisarstwo, rymotwórstwo – versírás,
költészet
rymotwórczy, -a, -e [dotyczący tworzenia
rymów] – verstani, versfaragásra vonatkozó,
költői, költészeti
rymować [1. dobierać rymy; 2. pisać wiersze,
zwykle słabe] – rímelni; verset írni, verselni;
versben beszélni
-
Wersja 01 01 2017
rymować się [tworzyć, stanowić rym] – rímeket
írni; rímelni; összecsengeni
rymowanie – rím, rímelés, összecsengés, összhang
rymowanka [1. pot. krótki wiersz o prostych
rymach; 2. pot. wyrażenie o rymujących
się
częściach
o
charakterze
dźwiękonaśladowczym, np. tere-fere] –
egyszerű, primitív rímes vers v. versike
rymowany, -a, -e – rímes, verses
rymowany utwór – rímes, verses mű
rymy [wiersze rymowane, poezja] – rímelő
versek; poézis; (irod) költészet
rymy częstochowskie – (közb.)
primitív,
bikkfaverselés, kínrímelés
ryndzia
[nazwa
staropolska
dziewiątki,
czerwiennej w niektórych grach, np. w
chapance] – (daw) piros kilences
ryneczek [zdrobnienie od: rynek] – kis piac
ryneczka [zdrobnienie od: rynka] – kis
háromlábú serpenyő
rynek [1. w dawnych miastach: główny plac
będący ośrodkiem życia gospodarczego i
społecznego; 2. całokształt stosunków
handlowych i gospodarczych] – (plac) piac,
piactér (starego miasta), vásártér; piac, vásár;
(átv.) piac; (áruforgalom) piac
rynek akcyjny – részvénypiac
rynek budowlany – építőipari piac
rynek czarny – feketepiac
rynek dewizowy – devizapiac
rynek eksportowy – exportpiac
rynek finansowo-kapitałowy – pénz- és tőkepiac
rynek frachtowy – hajótérpiac
rynek handlowy – kereskedelmi piac
rynek hurtowy – nagybani piac
rynek jajczarski – tojáspiac
rynek jarzynowy – zöldségpiac
rynek kapitałowy [rynek transakcji o terminie
realizacji dłuższym niż rok] – tőkepiac
rynek kapitału pożyczkowego – hiteltőke piac
rynek kierowany – irányított piac
rynek konsumenta [rynek, na którym
producenci muszą dostosować się do
potrzeb konsumentów] – fogyasztói piac
rynek krajowy – belső piac, belföldi piac
6102
rynek kredytowy – hitelpiac
rynek księgarski – könyvpiac
rynek kwiatowy – virágpiac
rynek lokalny – helyi piac
rynek międzynarodowy – nemzetközi piac
rynek mocny – szilárd piac
rynek nabywcy – fogyasztók piaca, vevők piaca
rynek nasycony – telített piac
rynek nielegalny – illegális piac
rynek obiecujący – ígéretes piac
rynek ogłoszeń – hirdetési piac
rynek ograniczony – korlátozott piac
rynek papierów wartościowy – értékpapír-piac
rynek pieniężny [rynek transakcji o terminie
realizacji nie dłuższym niż rok] – pénzpiac
rynek pierwotny – elsődleges piac
rynek pierwotny papierów wartościowych
rynek, na którym dokonuje się sprzedaży
emitowanych papierów wartościowych ich
pierwszym posiadaczom] – értékpapírok
piaca; elsődleges piac (az értékpapírok
kibocsátásának színtere)
rynek podstawowy [część rynku giełdowego
przeznaczona
dla
papierów
wartościowych o najwyższej płynności] –
alappiac (tőzsdepiacon)
rynek potencjalny – potenciális piac
rynek pracy – munkapiac, munkaerőpiac
rynek
producenta
[rynek,
na
którym
konsumenci są zmuszeni do nabywania
produktów na warunkach określonych
przez producentów] – termelői piac
rynek regulowany – szabályozott piac
rynek równoległy [część rynku giełdowego
przeznaczona
dla
papierów
wartościowych o niższej płynności] –
párhuzamos piac
rynek rybny – halpiac
rynek siły roboczej – munkaerő-piac
rynek sprzedawcy – eladók piaca
rynek stabilny – stabil piac
rynek surowców – nyersanyag piac
rynek światowy – világpiac
rynek towarowy – árupiac
rynek walutowy – valutapiac
rynek warzywny – zöldségpiac
rynek wewnętrzny – belső piac
rynek wolny – szabadpiac
rynek wtórny – másoflagos piac
rynek wtórny papierów wartościowych [rynek,
na którym obraca się papierami
wartościowymi sprzedanymi przez ich
pierwszych posiadaczy] – értékpapírok
másodlagos piaca [A másodlagos piacon
-
Wersja 01 01 2017
történik a már kibocsátott értékpapírok
adásvétele (értékpapírtőzsdék, OTC piac, két
fél közötti közvetlen adásvétel).]
rynek zagraniczny – külföldi piac
rynek zbożowy – gabonapiac
rynek zbytu – piac
rynek zewnętrzny – külső piac
rynewka, rynienka – kicsi ereszcsatorna
ryngort [(u Zygmunta Glogera) pas wierzchni,
którym się opasuje kulbaka na koniu.
Potocki w Argenidzie pisze (w XVII w.):
„Konie w ryngorty wziąwszy pod brzuch z
okrętu wysadzają”.] – nyeregszíj, amennyel
a nyerget a lóra erősítik
ryngraf (z niem. ringkragen, blacha napierśna,
staropol. szkaplerz) [1. medalion w kształcie
tarczy lub półksiężyca, z wizerunkiem
Matki Boskiej lub z godłem państwowym;
2. rodzaj medalionu, zwykle w kształcie
tarczy z rysunkiem o tematyce religijnej,
czasem heraldycznej później z godłem
państwowym. Wywodzi się od obojczyka,
części zbroi noszonej przez rycerzy pod
szyją, często ozdabianej motywami
religijnymi, zwłaszcza maryjnymi. Od
XVI w. stopniowo zmniejszany i
stosowany samodzielnie, bez reszty zbroi,
w XVII w. przyjął obecną formę ozdoby
patriotyczno-religijnej,
zatracając
znaczenie ochronne. Ryngrafy noszone
były szczególnie często przez żołnierzy
ugrupowań
podkreślających
swój
patriotyzm i przywiązanie do religii
katolickiej - m.in. przez konfederatów
barskich, powstańców 1846 r., żołnierzy
NSZ i WiN. Dziś wieszany na ścianie jako
patriotyczna
dekoracja.
Zminiaturyzowane
ryngrafy
z
wizerunkiem najczęściej Matki Boskiej
Ostrobramskiej,
wykonane
ze
szlachetnego metalu stanowią zwyczajowy
podarunek z okazji chrztu.] – (hist) (a
lovagok által a harcban viselt, megszentelt)
fémlap, rajta szentkép, lengyel családi
kegytárgy, „ringráf”
6103
ryngraf
Ryngraf patriotyczny. Matka Boska Ostrobramska na tle
godła.
(u Zygmunta Glogera) Ryngraf (z niemieckiego
Ring-Kragen), inaczej kaplerz – blacha na piersi,
służąca pierwotnie ku obronie, zwykle mosiężna,
pozłacana lub malowana, owalna, lub w kształcie
podobnym do tarczy, a niekiedy czworokątna, z
wyrytym na niej lub wymalowanym obrazem N.
Panny Częstochowskiej z jednej strony a z drugiej z
Panem Jezusem, a niekiedy na zbroi lub na koszuli z
patronem rycerza, do którego ryngraf należał.
Kaplerze takie czyli ryngrafy, poświęcane na Jasnej
Górze lub w Ostrej Bramie, nosili rycerze polscy na
piersiach na zbroi lub na koszuli, a zawieszały im je
zwykle przy błogosławieństwie matki lub babki,
żegnając idących na wojnę. Z biegiem czasu
ryngraf, przybierając coraz mniejsze rozmiary,
przestał być obroną i został symbolem dla oficerów
piechoty, będących na służbie, noszony przez nich
stale tylko w czasie wojny. Około r. 1790 ryngrafy
zostały
skasowane
w
wojsku
polskiem;
wprowadzono je nanowo do piechoty Księstwa
Warszawskiego. Według regulaminu ryngraf miał
być pozłacany z orzełkiem białym pośrodku.
Czasem orzełek był otoczony srebrnym laurem i
miał na piersiach numer pułku. W epoce Królestwa
Kongresowego, 1815 – 1830, oficerowie niżsi
piechoty nosili ryngrafy srebrne, a wyżsi czyli sztabs
oficerowie – pozłacane. B. Gemb.
Ryngraf niemieckiej żandarmerii polowej (niem.
Feldgendarmerie), z czasów II wojny światowej. (ném.
Feldgendarmerie, ang. Field Gendarmerie), a II.
világháborúban a tábori csendőrség
rynki zbytu – fölvevő piacok
-
Wersja 01 01 2017
rynienkowaty, -a, -e – ereszes
rynka [reg. rondelek z rączką lub dwoma
uszkami] – háromlábú serpenyő
rynkowy, -a, -e – piaci, vásári, vásártéri
rynna
[1. przewód
w
kształcie
koryta
umieszczony wzdłuż okapu, służący do
odprowadzania
wody
deszczowej;
2. długie koryto do transportu materiałów
budowlanych i sypkich; 3. wąskie, długie
obniżenie terenu, powstające w podłożu
lodowca; 4. urządzenie ratunkowe w
postaci
nadmuchiwanej
pochylni,
umożliwiające
szybkie
opuszczenie
samolotu; 5. koryto w lodzie lub zatorze
lodowym wyrąbane przez lodołamacz] –
esőcsatorna, ereszcsatorna, csatorna, eresz
rynna dachowa – ereszcsatorna
rynna spustowa – lefolyó, lefolyócsatorna
rynniasty, -a, -e – ereszcsatorna alakú
rynoceros (Rhinoceros; nosorożec) – (gör.)
rinocérosz; orrszarvú; páratlanujjú patás
emlősállat
rynolaryngologia [dział medycyny obejmujący
choroby nosa i krtani] – (fr. rhinolaryngologie) orr és gége gyógyászat
rynologia [dział medycyny dotyczący budowy,
czynności i schorzeń nosa oraz zatok
przynosowych] – orrgyógyászat
rynoplastyka [zabieg chirurgiczny mający na
celu usunięcie wady lub zniekształcenia
nosa] – orrplasztika
rynoskop – rinoszkóp; orrtükör
rynoskopia przednia (anterior rhinoscopy) –
rinoszkópia anterior; orrtükrözés
rynsztok [1. otwarty kanał, zwykle wzdłuż
krawędzi jezdni, odprowadzający z ulicy
wody opadowe i ściekowe; 2. środowisko
ludzi zdemoralizowanych] – vizesárok,
vízelvezető árok, csatorna; (átv.) sár; (átv.)
szemét, népség, csőcselék
rynsztokowy, -a, -e – vízelvezetőre vonatkozó;
vízelvezető-;
(átv.)
pizok,
szemét,
erkölcstelen
rynsztunek [1. ekwipunek żołnierza, policjanta,
strażaka;
2. komplet
przedmiotów
służących
do
czegoś;
3.
daw.
wyekwipowanie i uzbrojenie żołnierza i
konia; 4. (Jak czytamy u Zygmunta Glogera)
Rynsztunek
wojskowy,
czyli
całe
uzbrojenie, dawniej zwał się: rysztunek
lub rustunek, z niem. Rüstung. U
Tarnowskiego (r. 1558) zowie się to
rysztunkiem, u Mączyńskiego (r. 1564)
rustunkiem. Wargocki w r. 1609 drukuje
„Rystunek żołnierski”. Jakubowski w r.
1784: „Rynsztunkowy, cekwart, mający
dozór zbrojowni i wszelkich rysztunków”.
5. w dawnym wojsku polskim (od XVI
wieku) nazwa całości uzbrojenia i
wyposażenia żołnierza.] – (ném. Rüstung)
katonai felszerelés
6104
rypnąć — rypać [1. pot. mocno uderzyć, rzucić
czymś o coś; 2. pot. robić coś z dużym
wysiłkiem; 3. pot. powiedzieć o czymś
otwarcie, wprost; 4. pot. zaskoczyć czymś
nieprzyjemnym;
5. rypać:
wulg.
o
mężczyźnie: odbywać stosunek z kobietą]
– szaladni, rohanni, „spurizni”; (átv.) nyíltan,
egyenesen beszélni vmiről; (vulg.) közösülni
rypnąć się — rypać się [1. pot. pomylić się; 2. pot.
uderzyć się o coś boleśnie; 3. rypać się:
wulg. odbywać stosunek seksualny] –
tévedni, hibázni; eltévedni, megtévedni;
(átv.) fájdalmasan ütközni; (vulg.) közösülni
rypienista – (dawno, muz) kírérő
ryposta – visszavágás (beszédben és vívásban)
ryps (niem. Rips, ang. Ribs - żebra) [1. tkanina o
wypukłych, drobnych prążkach; 2.
„Materya z ostatnich czasów, jedwabna,
nieco miąższysta i czynowato przerabiana.
Są czarne i kolorowe”. (Ł. Gołębiowski,
Ubiory w Polszcze, Warszawa 1830, s. 216).
Gładka tkanina jedwabna, wełniana,
półwełniana lub bawełniana, rzadko
lniana o splocie rypsowym – dającym
efekt
prą żków
podłużnych
lub
poprzecznych. 3. gęsta, mięsista tkanina
jedwabna, wełniana lub bawełniana, z
biegnącymi wzdłuż lub w poprzek
wydatnymi prążkami. Modna w drugiej
ćwierci XIX wieku. 4. tkanina podobna do
popeliny, ale grubsza, o bardziej
wyraźnych prążkach w kierunku wątku.
Zastosowanie: sukienki, garsonki, płaszcze
letnie itp. 5. tkanina produkowana z
przędzy jedwabnej lub bawełnianej
(rzadziej), o splocie rypsowym, który
powoduje powstanie na jej powierzchni
wypukłych prążków. Charakteryzuje się
dużą trwałością, używana do produkcji
odzieży i obić tapicerskich. Grubsza od
popeliny i o wyraźniejszych prążkach.] –
(ang.) ripsz; (text.) bordázott kelme v. szövet
(bútorszövetnek,
ruhaanyagnak)
[1.
Bordázott
felületű,
eredetileg
tiszta
selyemből készülő, mutatós, ugyanakkor
erős szövet. A lakberendezésben elegáns
bútorkárpitnak dolgozzák fel.]
-
Wersja 01 01 2017
ryps (1) [średnio ciężka wełniana tkanina, która
jest pełna w dotyku i zwykle posiada
odwracalny ściągacz. Jest on tworzony za
pomocą płóciennego lub rypsowego splotu
w połączeniu z delikatniejszą przędzą w
osnowie i bardziej szorstką w wątku. Jest
zwykle jednokolorowa, a szerokość
ściągacza jest różna. Stosowana do
damskich sukienek i płaszczy.] –
gyapjúripsz [Közepes súlyú, telt fogású,
rendszerint
egyszínű,
vászonvagy
ripszkötésű, gyapjú típusú szövet. Hosszvagy keresztirányú bordázottságot mutat,
ami részben a kötésmód, részben annak az
eredménye, hogy a láncban finom, a
vetülékben vastagabb fonalakat használnak.
A bordák szélessége vátozó lehet. Női ruhák,
kabátok készítésére használják.]
ryps (2) [bawełniany r. jest średniej wagi
tkaniną o podłużnym lub odwracalnym
ściągaczu. Jest w płóciennym lub
rypsowym splocie. Podłużny ściągacz jest
osiągnięty poprzez zwiększanie nałożenia
przędz osnowowych; diagonalny poprzez
zwiększenie nałożenia w wątku. Lekki r.
jest stosowany do odzieży dziecięcej,
cięższy do damskich i męskich płaszczy,
odzieży
sportowej
oraz
celów
dekoracyjnych.]
–
ripsz
[Szövet
keresztirányú, domború bordázattal]
ryps (3) [błyszcząca tkanina, która jest nieco
szorstka w dotyku i posiada podłużny,
odwracalny lub prostokątny ściągacz
nadany poprzez swój splot i odpowiednią
przędzę. Gdy ryps ma tę samą szerokość,
mówimy i płaskimr.; mieszany r. posiada
ryps o różnych rozmiarach. Występują
następujące formy r.: barre, coteline,
faconn, mulinowy, falowany, otomana,
papillon, pika oraz pilot. Nazwa pochodzi
od słowa niemieckiego "Rippe" (=
ściągacz).] – ripsz szövetek [Fényes, érdes
fogású szövet, amelyen az alkalmazott
6105
kötésmód ill.
fonalak következtében
jellegzetes hossz-, kereszt- vagy átlós irányú
bordázottság látszik. Ezek lehetnek egyforma
vagy különböző szélességűek. Többféle
fajtája van, pl.: barré-ripsz, cotelé-ripsz,
façonné-ripsz, muliné-ripsz, ondé-ripsz,
ottomán-ripsz, papillon-ripsz, ripsz piké,
pilot-ripsz.
Nyersanyagától
függően
megkülönböztetünk pamut-, selyem- vagy
gyapjúripszet. A "ripsz" szó eredete a német
"Rippe", aminek jelentése: borda.]
ryps (4) [matowa lub błyszcząca, średnio ciężka
jedwabna tkanina, która jest zwykle
jednokolorowa.
Posiada odwracalny,
podłużny lub prostokątny ściągacz, jest w
płóciennym lub rypsowym splocie z
błyszczącego lub matowego jedwabiu.
Stosowana na damskie sukienki i lekkie
płaszcze.] – selyemripsz [Fényes vagy matt,
közepes súlyú, vászon- vagy ripszkötésű,
selyem típusú szövet, jellemzően egyszínű.
Hossz- vagy keresztirányú bordázottságot
mutat.
Finom,
fényes
vagy
matt
selyemfonalból szövik. Női ruhák, könnyű
kabátok készítésére használják.]
Patachich Ádám érseki székfoglalásakor a
Főszékesegyháznak adott ajándéka: főpapi ornátus
az érsek hímzett címerével
ryps-barré [lekka
podłużnym
jedwabna tkanina z
ściągaczem;
zwykle
-
Wersja 01 01 2017
wykorzystywana do krawatów] – barréripsz [Könnyű selyem típusú szövet
hosszirányú bordázottsággal. Nyakkendőket
készítenek belőle.]
ryps façonné [ciężka, jedwabna, bawełniana lub
wełniana tkanina, która jest nieco sztywna
i posiada pionowe i diagonalne ściągacze;
wytwarzana w splocie płóciennym.
Stosowana do damskich sukienek i celów
dekoracyjnych.] – façonné-ripsz [Nehéz,
meglehetősen merev fogású, vászonkötésű
selyem-, pamut- vagy gyapjúszövet, hosszés átlós irányú csíkozottsággal. Női ruhák
anyaga, valamint dekorációs szövetként is
használják.]
ryps jedwabny [o średniej i dużej masie
bawełniana tkanina, sztywna i ścisła w
dotyku. Struktura jego powierzchni jest
delikatna, posiada diagonale rep ribbing ,
splot płócienny , który powoduje ścisłą
gęstość w osnowie i w wątku. Tkane
z prostej, skręconej przędzy czesankowej.
Posiada
wodoodporne
wykończenie.
Wykorzystywane na płaszcze, odzież
sportową i wiatrówki.] – ballonszövet
[Közepes súlyú vagy nehéz, kemény, merev
fogású vászonkötésű pamutszövet. Felületét
finom bordázat jellemzi, amit a sűrű lánc- és
az ehhez képest fele olyan sűrű
vetülékbeállítás eredményez. Egyágú és
cérnázott fonalból készítik, vízhatlanító
kikészítéssel.
Kabátok,
viharkabátok,
sportruházat készítésére használják.]
ripsz piké (félpiké) - Könnyű, sűrű beállítású
pamut típusú szövet, finom hosszanti
bordázattal. Alsóruházati cikkek és könnyű
női ruhák készítésére használják.
rypsowa otomana [średniej wagi wełniana
tkanina, z reliefowym ściągaczem, który
jest
regularny
lub
w
różnych
odwracalnych grupach. Stosowana do
damskich płaszczy i tekstyliów na meble
domowe.] – Ottomán-ripsz [Közepes súlyú
gyapjú típusú szövet egyenletes vagy változó
eloszlású, keresztirányú bordázattal. Női
kabátokat és bútorszöveteket készítenek
belőle.]
rypsowa pika [lekka, gęsta bawełniana tkanina o
czystym, podłużnym ściągaczu. Stosowana
do bielizny i lekkich damskich sukienek.]
– ripsz piké (félpiké) [Könnyű, sűrű
beállítású pamut típusú szövet, finom
hosszanti bordázattal. Alsóruházati cikkek és
könnyű női ruhák készítésére használják.]
rys [1. cecha charakterystyczna; 2. jedna z wielu
linii twarzy, zarys, kontur jednego z jej
elementów; 3. krótki, pobieżny opis,
streszczenie czegoś] – vonás; jellemvonás,
ismertetőjel, vonás; vonal, vonás, rajz; vázlat
6106
rys charakteru – jellemvonás
rys charakterystyczny – jellegzetes vonás
rys historyczny – történelmi vázlat
rys osobniczy – egyéni vonás v. jellemvonás
rys twarzy – arcvonás
rysa [1. wyżłobiony ślad zrobiony czymś ostrym;
2. pęknięcie, szczelina w skale, murze itp.;
3. głęboka zmarszczka; 4. niewielka, ale
znacząca wada zmieniająca ogólną ocenę
czyjejś postawy lub charakter procesu,
zjawiska] – vékony repedés, hasadás,
hasadék, rés; ismertetőjel v. jegy, ásvány
próba
rysi, -ia, -ie [związany z rysiem, zrobiony z futra
rysia] – hiúzszerű
rysi chód – csendes, halk járás
rysi oczy – hiúzszemek
rysiątko – kis hiúz
rysica [samica rysia] – nőstényhiúz
rysię – hiúz-kölyök
Młode rysie
[1. cienki pręt stalowy służący do
wykreślania
linii
i
punktów
na
powierzchni trasowanych przedmiotów;
2. daw. przyrząd z łupku używany dawniej
do nauki pisania na tabliczkach
łupkowych] – vékony karcolás; palavessző
rysopis [opis wyglądu człowieka] – személyleírás
rysować1 [1. przedstawiać coś na papierze za
pomocą ołówka, kredki; 2. opisywać coś
obrazowo, plastycznie] – vonalakat húzni,
bevonalazni; rajzolni, lerajzolni, ábrázolni
[rysuj! – rajzold le!]; (átv.) lefesteni,
ábrázolni
rysować coś – rajzolni vmit
rysować mapę – térképet rajzolni
rysował, rysowała – rajzolta
rysował jakieś esy florensy – ákombákomokat
rajzolt
rysować2 [robić rysy na twardej powierzchni] –
vésni
rysować akt – aktot rajzolni
rysować jakiś deseń – vmilyen mintát rajzolni
rysować się1 [1. stawać się widocznym; 2. o
zjawiskach abstrakcyjnych: uwidaczniać
się;
3. ujawniać
kierunek
rozwoju
rysik
-
Wersja 01 01 2017
wypadków] – ábrázolódni, rajzolódni,
kirajzolódni, körvonalat ölteni
rysować się2 [o gładkiej powierzchni czegoś:
pokrywać się rysami] – (ukazywać się)
kirajzolódni; repedezni, szétesni, behasadni,
berepedezni
rysowanie – rajzolás, rajz
rysownia – rajzterem
rysownica [deska, na której rozpina się papier
przed rysowaniem, kreśleniem] – rajztábla
rysownictwo – rajzolás művészete
rysownictwo i malarstwo – rajzolás és festészet
rysowniczy, -a, -e – rajzolói
rysownik [artysta wykonujący swoje dzieła
techniką rysowania], rysowniczka –
rajzoló; rajzolóművész; műszaki rajzoló
(ffi/nő)
rysoznawstwo – arcisme; az a képesség, mely az
arc vonásaiból, játékából, a tekintetből,
egyáltalán a külsőről a jellemre, lelki
állapotokra,
szellemi
képességekre
következtet
rysuneczek – rajzocska, kicsi ábra
rysunek [1. to, co jest narysowane; 2. zarys lub
kształt czegoś; 3. dział sztuk plastycznych,
przedstawianie bryłowatości ciał oraz ich
położenia w przestrzeni za pomocą linii] –
ábra, rajz
rysunek aksonometryczny – axonometrikus rajz
rysunek kredkowy; rysunek kredą a. kredką –
krétarajz
rysunek odręczny – szabadkézi rajz
rysunek ołówkowy – ceruzarajz
rysunek piórem – tollrajz
rysunek rczny – szabad-, kézirajz
rysunek techniczny [rysunek przekazujący w
sposób umowny dokładne informacje
dotyczące
kształtu,
wymiarów itp.
przedmiotów, które mają być wykonane]
– műszaki ábra v. szakrajz; műszaki rajz; rajz
(mint tantárgy); tervrajz
rysunek tuszem – tusrajz
rysunek w ołówku, rysunek ołówkowy –
ceruzarajz
rysunek w tuszu – tusrajz
rysunek węglem – szénrajz
rysunek wykonany ołówkiem / piórem, tuszem /
krędka / węglem – ceruza- / tus- / kréta- /
szénrajz
rysunki [pot. nauka rysowania – jako przedmiot
w szkole] – rajz; rajzolás
rysunki do kalkowania – lemásolandó v.
sokszorosítandó
rajzok;
mázolóképek,
kopírrajzok; (átv.) utánzás, leutánzás,
lekopírozás
rysunkowy, -a, -e – rajz-, rajzos
6107
rysy – vonások
rysy swoiste – sajátos vonások v. arcvonások
rysy twarzy – arcvonások
Ryszard
[imię
męskie
pochodzenia
germańskiego. Wywodzi się od słowa
oznaczającego "ten, który jest potężny i
bogaty".] – Richárd, Rihárd [germán eredetű
férfinév. Jelentése: hatalmas, erős uralkodó,
merész]
Ryszard I Lwie Serce (ang. Richard the
Lionheart, fr. Cœur de Lion) (ur. 8
września 1157 zm. 6 kwietnia 1199) [król
Anglii od 1189. Syn Henryka II
Plantageneta i Eleonory Akwitańskiej. W
latach 1190-1192 był jednym z dowódców
trzeciej wyprawy krzyżowej. Uwięziony w
Austrii w czasie drogi powrotnej,
następnie
przekazany
cesarzowi
Henrykowi VI. Został uwolniony w 1194
roku. Zginął, walcząc z francuskim
królem Filipem II Augustem o angielskie
posiadłości
we
Francji.]
–
I.
„Oroszlánszívű” Richárd angol király (1157.
szeptember 8. – 1199. április 6.) [miután
értesült apja, II. Henrik haláláról Richárd
herceg
Angliába
utazott
és
1189
szeptemberében I. Richárd néven királlyá
koronáztatta magát. Ám ezután nem sokáig
maradt Angliában. Kiszabadította anyját,
Aquitániai
Elenonórát,
aki
apja
Winchesterbe záratott, amiért segítette
Richárdot és testvéreit apjuk elleni
küzdelmükben. Ezután visszatért aquitaniai
birtokaira. Tíz éves uralkodásából mindössze
fél évet töltött Angliában.]
Ryszarda [żeński odpowiednik imienia Ryszard]
– Rikárda
Rysiek, Rysiu – Ricsi, a Rihárd beceneve
Ryś (Lynx lynx) [1. drapieżny kot o szarej sierści
z
brązowym
odcieniem,
czarno
cętkowanej, mający na końcach uszu
pędzelki czarnych włosów; 2. drapieżny
ssak z rodziny kotów żyjący w Europie i
południowej Azji, spotykany w Polsce] –
hiúz (Lynx lynx)
Ryś [to chyba to samo, co pantera (może
lampart), symbolizująca w proroctwie
Daniela starożytną Grecję. W Objawieniu
-
Wersja 01 01 2017
Jana 13;2 pierwsza bestia (głowa
odrestaurowanego, antychrześcijańskiego
Rzymu) porównana do rysia, pantery.] –
(bibl.) párduc v. leopárd
ryś stepowy (Karakal) [ryś o piaskowej sierści z
płowym
odcieniem,
zamieszkujący
pustynie Afryki i Azji] – Karakal
ryśnik – rajztoll, kihúzótoll
ryt [rysunek wykonany za pomocą rylca w
twardym materiale;] – vésés, metszés;
véset, metszet, karc, gravűr
ryt [ustalony sposób wykonywania czynności
liturgicznych, magicznych, kultowych itp.]
– rítus; szertartásrend
rytm [1. regularne powtarzanie się czegoś w
jednakowych odstępach czasu lub w
jednakowych odległościach w przestrzeni;
2. ustalona kolejność jakichś zdarzeń,
procesów
itp.;
3. lit.
równomierne
powtarzanie się elementów dźwiękowych i
składniowych; 4. czynnik regulujący czas
trwania dźwięków w utworze muzycznym
i wyznaczający ich następstwo w czasie] –
(gör. rhytmosz) ritmus; időmérték, ütem;
lüktetés, hullámzás, tempó; bizonyos
folyamatoknak, mozgásoknak szabályos
időbeli tagolódása, egyenletes, ütemes
ismétlődése; (ir., zene) hangsúlyos és
hangsúlytalan, v. hosszú és rövid hangok
(szótagok) szabályos váltakozása; (műv.)
hasonló v. azonos elemek szabályos
visszatérése által történő (tér- v. időbeli)
tagozódás; (ép) az ismétlődő elemek v.
épületcsoportok egyforma, v. váltakozó
üteme; (átv.) folyamatos, könnyed, eleven
mozgás
rytm biologiczny [zob. biorytm] – biológiai
ritmus, bioritmus
rytm oddechu – a légzés ritmusa
rytm okołodobowy, rytmika okołodobowa,
rytmika circadialna [dobowy cykl zmian
zachowania się zwierząt oraz zmian w
fizjologii roślin tłumaczony istnieniem
zegara biologicznego, tj. czynników
wewnętrznych regulujących cykliczny
charakter procesów wzrostu i rozwoju,
6108
aktywności, snu czy odżywiania się.
Rytmika okołodobowa charakteryzuje
zasadniczo wszystkie organizmy. U
zwierząt występuje również przy zaniku
dobowych zmian światła, temperatury i
innych,
periodycznych
sygnałów
zewnętrznych, zwanych dawcami czasu;
taki endogenny rytm wolnobiegnący jest
zazwyczaj nieco dłuższy (u ludzi) lub nieco
krótszy niż 24 godziny.] – cirkadián ritmus
(„napi biológiai óra”); az életműködések 24
órás, napi ritmusa [olyan, nagyjából 24 órás
ciklus, ami az élőlények (növények, állatok,
gombák, cianobaktériumok) biokémiai,
fiziológiai
folyamataiban
vagy
viselkedésében lép fel. A „cirkadián”
(circadian) kifejezés Franz Halbergtől
származik, a latin circulus (kör) és dies, diei
(nap) szavakból, szó szerinti jelentése
„körülbelül egy nap(os)”.]
rytm poetycki – költői ritmus
rytm pracy – munkaritmus, a munka üteme
rytm produkcji – termelési ütem
rytm swobodny [muz. rytm asymetryczny
niedający się ująć w takty] – kötetlen ütem,
szabad ritmus
rytm synkopowany – szinkópa ritmus
rytmicznie – ritmikusan, ütemesen
rytmiczność – ütemesség, ritmikusság
rytmiczność pracy – munka ütemessége
rytmiczność produkcji – termelés ütemessége
rytmiczny, -a, -e [miarowy, powtarzający się,
utrzymany w rytmie] – (gör.) ritmikus,
ritmusos, ütemes, szabályos ütemű; vmilyen
ritmust követő, a ritmust megtartó
rytmiczna muzyka – ritmikus v. talpalávaló zene
rytmiczne oklaski – ütemes taps
rytmiczne
potrząsanie
pośladkami
(ang.
twerking) – ang twerking [a fenékrázás
speciális formája: a popsit ki kell tolni és
gyorsan rázni (optimális esetben “tapsolni”
vele), közben terpeszben előrehajolni,
esetleg a földre feküdni – haladók pedig a
hátukra fekve, kb. gyertyaállásban is
csinálhatják.]
-
Wersja 01 01 2017
rytmiczny seks – ritmikus v. ütemes v. rendszeres
szex
rytmika [1. regularne powtarzanie się czegoś w
czasie albo przestrzeni; 2. ćwiczenia
ruchowe, prowadzone zwykle w takt
muzyki; 3. ogół zjawisk związanych z
rytmem w muzyce lub literaturze] – (gör.)
ritmika; mozgásművészet; a ritmus elmélete;
a ritmusok tana; verstan; ritmus, ütem
rytmizacja [stosowanie rytmu w utworze
muzycznym lub literackim] – (gör.)
ritmizáció; ritmizálás
rytmizować [1. stosować rytm w utworze
literackim lub muzycznym; 2. rytmizować
się - stawać się coraz bardziej
rytmicznym] – (gör.) ritmizálni; üzem
szerint tagolni, ritmushoz alkalmazni; ritmus
szerint előadni, olvasni
rytmizować się [stawać się coraz bardziej
rytmicznym] - (gör.) ritmizálódni; ütemessé
válni
rytmowy, -a, -e – ütemes, ritmusos
ryton [w starożytnej Grecji: naczynie do picia
wina w kształcie rogu, ozdobione w dolnej
części wyobrażeniem głowy zwierzęcej lub
ludzkiej] – (gör. rhyton) riton; csúcsos
ivóedény
ryton
rytować [1. ryć rysunek na płycie graficznej, z
której robi się odbitki; 2. grawerować] –
metszeni, vésni, gravírozni; (rézkarcot)
karcolni
rytować w srebrze – ezüstbe vésni vmit
rytować w złocie – aranyba vésni vmit
6109
rytowanie [1. ryć rysunek na płycie graficznej, z
której robi się odbitki; 2. grawerować] –
vésés, gravírozás, metszés
rytownia – vésde, metszőműhely, gravírozóműhely
rytownictwo [dział grafiki obejmujący techniki
polegające na wyryciu rysunku na płycie
metalowej lub drewnianej, z której po
nałożeniu farby robi się odbitki] – metsző
v. véső-, vésnökművészet
rytowniczy, -a, -e – metsző-, metszési, vésnöki
rytownik [artysta posługujący się techniką
rytownictwa] – vésnök, metsző; ötvös
rytrata [z włoskiego – obraz, portret, konterfekt]
– (ol.) ritratte; arckép, képmás
rytualista [zwolennik zachowywania w Kościele
ustalonych
przepisami
obrządków,
obowiązującej liturgii] – (egyh) a
szertartáshoz ragaszkodó
rytualizm [kurczowe trzymanie się pewnych
tradycyjnych sposobów postępowania w
obrębie
grupy
społecznej
lub
społeczeństwa, gorliwe przestrzeganie
norm, przy zupełnym abstrahowaniu od
celów, do realizacji których dąży dana
grupa czy społeczeństwo. Ignorowanie
wartości uznanych w społeczeństwie lub
grupie społecznej. Rytualizm jest jedną z
wyróżnionych przez Roberta K. Mertona
dewiacji społecznych.] – (lat.) ritualizmus;
szertartásosság; az anglikán egyházban az az
irányzat, mely az istentiszteletben a római
katolikus egyház szokásait akarja követni
rytualnie – (lat.) rituálisan
rytualny, -a, -e – (lat.) rituális; (vall.) szertartásos;
a vallástól előírt, a szertartásnak megfelelő;
(átv.)
szertartásos,
szertartásszerű;
megszokott, állandó, szokványos; vallási
szokásnak megfelelő
rytuał [1. ustalona forma symbolicznych
czynności, składających się na obrzęd
religijny, praktyki magiczne lub podniosłą
uroczystość; 2. zespół czynności, których
częste powtarzanie tworzy dotyczący
czegoś zwyczaj; 3. zespół specyficznych
dla
danej
kultury
symbolicznych
sekwencji sformalizowanych czynów i
wypowiedzi, wykonywanych w celu
osiągnięcia pożądanego skutku, który
jednakże może być znacznie oderwany od
pozornie
oczywistego
celu
funkcjonalnego.] – (lat.) rítus, szertartás;
szertartás megszokott rendje; egyházi v.
vallási v. vallásos szertartás; valamely vallási
cselekménnyel kapcsolatos szertartások
összessége; (tréf., gúny) megszokott,
megrögzött mozdulat, viselkedésforma,
szokás; (księga) rituále, szertartáskönyv
-
Wersja 01 01 2017
(u Zygmunta Glogera) Rytuały polskie.
Rytuałem nazywa się dzisiaj księga kościelna,
wskazująca, jakich obrzędów i modlitw używać
mają kapłani przy sprawowaniu Sakramentów,
błogosławieństw i modłów publicznych. Dawniej
nosiła ona w Polsce nazwę Agendy (ob. Enc. Star.
t. I, str. 18), która to nazwa była powszechną do r.
1631, t. j. do czasu wydania w Krakowie Rituale
Sacramentorum. Odtąd nie spotykamy więcej na
tytułach wyrazu Agenda, lubo w mowie potocznej
starszych księży jeszcze usłyszeć go można.
Rytuał Piotrkowski, dotąd obowiązujący,
wydrukowany w Krakowie r. 1631 in 4-o mai w
dwuch częściach, zalecony był całemu krajowi
okólnikiem arcybiskupa Wężyka, datowanym z
Łowicza d. 15 marca 1631 roku a ułożony albo
raczej z rzymskiego z uwzględnieniem
zwyczajów i tradycyi narodowych polskich
przerobiony przez trzech mężów na dwuch
synodach prowincjonalnych, którym do pracy tej
odpowiednie dano wskazówki. W modlitwach i
litanii do wszystkich świętych rytuał Piotrkowski
wymienia następujących jako patronów polskich:
św. Stanisława, Wacława, Wojciecha, Florjana,
Kazimierza i Jacka. Szczegółowy rozbiór tego
rytuału i znajdujących się w 35 jego miejscach
pewnych dodatków i odmian w porównaniu z
rytuałem Rzymskim podał ks. Marjan Fulman w
dziełku „Rytuał Rzymski a Piotrkowski”,
Kraków, 1896 r.
rywal [1. człowiek współzawodniczący z kimś w
dążeniu
do
czegoś;
2. mężczyzna
ubiegający się jednocześnie z kimś innym
o względy kobiety] – (fr-lat) rivális;
vetélytárs, versenytárs
rywalizacja [ubieganie się o pierwszeństwo albo
o zdobycie czegoś lub kogoś] – rivalizálás,
versengés, versenyezés, vetélkedés, verseny
rywalizować – (fr.) rivalizálni, versenyezni,
versengeni, vetélkedni
rywalizowanie
–
versengés,
versenyezés;
rivalizálás
rywalizujący, -a, -e – versengő; vetélkedő
rywalka [kobieta współzawodnicząca z kimś] –
vetélytársnő, női versenytárs
Rywiera – (ol. földr.) Riviera [a Földközi-tenger
francia-olasz partvidéke]
Riwiera Francuska [znane także jako Lazurowe
Wybrzeże (fr. Côte d'Azur)] – Francia
Riviera
rywiera – (dawno) gyémántnyakék
Rywuła [1. gatunek wina włoskiego, od wł.
nazwy miejscowości na półwyspie Istria Rivoglio. 2. Tak zwano przednie słodkie
wina południowe, morzem do Polski
przywożone.] – (daw) édes déli bor; olasz
bor
ryza1 [1. nm. Ries 'jw.' z arab. rizma 'paczka;
bela; plik'. tradycyjna jednostka liczenia
arkuszy papieru: (500 lub) 1000 ark
2. jednostka miary ilości papieru równa
6110
500 arkuszom; 3. 500 arkuszy papieru] –
(ol.)
rizma,
rizsma
[Rotációs
nyomtatógépek
számára
a
papiros
tekercsalakban,
gyorssajtók
számára,
valamint az irópapirosok ívalakban jönnek
forgalomba. Az ívalaku nyomdai papirost
1000 ívenként csomagolják, az irópapirost
pedig a következően: a felibe hajtott ívekből
10 darabot tesznek egymásba s ezt füzetnek
nevezik, 10 füzet = konc, 10 konc = rizma, s
ezt két részben, azaz 500 ívenként
csomagolják, 10 rizma = bál.];
(átv.)
fegyelem, szigor
ryza papieru – egy rizsma papír
ryza2 [urządzenie służące do spuszczania
drewna w terenie górskim] – hegyi
területeken a faanyag lejuttatására szolgáló
eszköz [drewniane ryzy do transportu
drewna:
fa
eszközök
faanyag
szállításásához]
ryzalit [wysunięta część fasady budynku na
wysokości
wszystkich
kondygnacji,
usytuowana pośrodku lub w narożach
elewacji] – (ép) rizalit [(az olasz risaltóból),
kisebb-nagyobb kiszökellése az épület
homlokzatának, melyet azért alkalmaznak,
hogy a vele a hosszú homloksort
függőlegesen tagolják és igy élénkítsék];
kiszögelés, kiugrás
ryzo- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
korzeniami, grzybnią] ryzy [daw. karność, subordynacja, rygor] –
fegyelem, fegyelmezettség; rigor; szigor,
szigorúság, fegyelmezés, fegyelem
ryzyk-fizyk [pot. wykrzyknik używany w
momencie podejmowania trudnej, ważnej
decyzji] – (közb) találomra, vaktában,
véletlenül
ryzykancki, -a, -ie [cechujący ryzykanta; śmiały,
brawurowy] – kockázatos, bravúros;
kockáztató, vmit kockára tevő
ryzykanctwo – kockáztatás, kockázatvállalás,
kockára tevés
ryzykant [człowiek lubiący podejmować ryzyko],
ryzykantka – kockázatot vállaló (ffi/nő)
ryzyko [1. możliwość, że coś się nie uda; też:
przedsięwzięcie, którego wynik jest
niepewny; 2. odważenie się na takie
niebezpieczeństwo;
3. prawdopodobieństwo powstania szkody
obciążające
osobę
poszkodowaną
niezależnie od jej winy, jeśli umowa lub
przepis prawny nie zobowiązały innej
osoby do wyrównania szkody] – (ol.)
rizikó; kockázat, veszély, veszedelem
ryzyko finansowe – pénzügyi kockázat
ryzyko gospodarcze – gazdasági kockázat
-
Wersja 01 01 2017
ryzyko handlowe – kereskedelmi kockázat
ryzyko kredytowe – hitelkockázat
ryzyko kursowe – árfolyamkockázat
ryzyko nadzwyczajne – rendkívüli kockázat
ryzyko szkoda – kárveszély
ryzyko ubezpiewczeniowe – biztosítási kockázat
ryzyko walutowe – valutakockázat
ryzyko wojenne – háborús kockázat
ryzykować [podejmować działanie mogące
zakończyć się niekorzystnie lub mogące
narazić kogoś albo coś na stratę] –
kockáztatni, megkockáztatni, kockázatot
vállalni,
kockára
tenni;
reszkírozni;
veszélyeztetni
ryzykować coś – kockáztatni vmit
ryzykować w nadziei szybkiego zysku –
kockáztatni a gyors nyereség reményében
ryzykowanie – megkockáztatás, kockázatvállalás
ryzykowność – vminek kockázatos, veszélyes volta
ryzykowny, -a, -e – kockázati, kockázatos
ryzykowna inwestycja – kockázatos befektetés
ryż (Oryza L.) [1. roślina zbożowa występująca
na
obszarach
tropikalnych
i
subtropikalnych; też: ziarno tej rośliny; 2.
rodzaj zbóż z rodziny wiechlinowatych
obejmujący
około
20
gatunków.
Występuje w strefie klimatów gorących i
ciepłych na całym świecie. Ryż spożywczy,
będący podstawą wyżywienia 1/3 ludności
świata, jest produktem otrzymywanym z
ziarna ryżu siewnego.] – rizs (Oryza sativa)
[a pázsitfűfélék (Poaceae) családjába
tartozik. Az emberiség több mint 60
százalékának fő tápláléka. Esszenciális
aminosav-összetétele miatt biológiai értéke
az állati fehérjékhez hasonlítható. Teljes
értékű, igen egészséges táplálék.]
ryż biały, łuskany – fehér, hántolt rizs
ryż brązowy, niełuskany – barna, hántolatlan rizs
ryż długoziarnisty – hosszúszemű rizs
ryż dmuchany [ryż otrzymywany przez
gwałtowne rozdęcie ziaren poddanych
uprzednio zabiegom technologicznym] –
rizsfelfújt
ryż na mleku – tejberizs
ryż na sypko – párolt rizs
Ryż siewny (Oryza sativa L.) [gatunek ryżu,
jednorocznej rośliny zbożowej z rodziny
wiechlinowatych
(Poaceae),
dawniej
nazywanych
trawami
(Graminae).
Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej.
Jest drugim, po pszenicy, najczęściej
uprawianym zbożem świata, stanowiąc
podstawę wyżywienia 1/3 ludności świata
(głównie dla mieszkańców wschodniej i
południowo-wschodniej części Azji). 95%
6111
światowych zbiorów ryżu siewnego
przeznacza się na pokarm dla ludzi.] – rizs
(Oryza sativa L.)
ryż smażony – sült rizs
ryż w torebkach – félkész, elfőzött rizs
ryż wodny [zob. ostruda] – vad vízirizs
ryż z mlekiem – tejberizs
ryż zapiekany z marchewką, groszkiem (i
kukurydzą) – rizibizi
ryżawy, -a, -e [pot. lekko rudy] – vöröses, rőtes
ryżeć – vörössé, rőtté válni
ryżobrody, -a, -e – rőtszakállú
ryżowaty, -a, -e – rizsalakú, rizsszerű
ryżowisko [1. pole ryżowe; 2. ściernisko po ryżu]
– rizsföld, rizstartó
ryżowłosy, -a, -e [pot. mający rude włosy] –
rőthajú
ryżowy, -a, -e [przymiotnik od: ryż (roślina lub
jej ziarno), np. pole ryżowe, pieczywo
ryżowe] – rizses, rizs-; rizsszerű
ryży1, -a, -e [1. pot. rudy; 2. pot. mający rude
włosy lub rudą sierść] – (átv.) vörös, vörös
hajú v. szőrű; rőt
2
ryży [pot. mężczyzna mający rude włosy] –
vörös hajú férfi
rzadkawy, -a, -e – ritkás
rzadki, -a, -ie [1. występujący w dużych
odstępach czasu; nieczęsto spotykany;
wyjątkowy; szczególny; 2. składający się z
elementów znajdujących się daleko od
siebie
lub
w
dużych
odstępach;
rozproszony; 3. mający papkowatą lub
płynną konsystencję; ciekły; płynny] –
ritka, ritkás, gyér, laza, szétszórt; (o płynach)
híg; értékes, ritka, keresett, becsült; keserves,
savanyú
rzadka mina – savanyú kép, keserves arckifejezés
rzadka tkanina – ritka szövésű szövet
rzadka zupa – híg leves
rzadki grzebień – bontófésű
rzadki las – ritka erdő
rzadki ptak – ritka madár
rzadki ptaszek – (átv.) ritka madár v. vendég; fehér
holló
rzadki wypadek – ritka eset
rzadkie włosy – ritka v. gyér haj, ritkás haj
rzadko [1. w dużej odległości lub odstępach od
siebie; 2. w dużych odstępach czasu lub w
niewielu
przypadkach;
3. wyraz
towarzyszący zaimkom lub przysłówkom,
ograniczający ich zastosowanie do
niewielkiej liczby przedmiotów, osób,
sytuacji, miejsc] – ritkán, gyéren, elvétve,
néha, nem mindig
rzadko gdzie – kevés helyen
-
Wersja 01 01 2017
rzadko kiedy – (nagy) ritkán; néha v. néha napján
rzadko kupuję tu owoce – ritkán veszek itt
gyümölcsöt
rzadko spotykany – ritkán előforduló
rzadkość – ritkaság; hígság
rzadziuchny, -a, -e; rzadziusieńki, -a, -ie;
rzadziuteńki, -a, -ie; rzadziutki, -a, -ie –
nagyon ritka, nagyon gyér; egészen híg
rzadzizna [1. pot. o czymś bardzo rzadkim; 2.
wada wewnętrzna odlewu w postaci
drobnych pustek] – híg lé
rzaz [wyrzezany karb, cios, rznięcie] – rovás,
berovás; bevágás, vésés, bevésés; rovátka;
faragás;
rząd1 [1. pewna liczba osób lub rzeczy stojących
lub umieszczonych jeden za drugim albo
jeden obok drugiego; 2. grupa osób lub
rzeczy wybrana ze względu na jakieś
kryterium; 3. w systematyce organizmów:
jednostka obejmująca spokrewnione ze
sobą rodziny; 4. ozdobna uprząż końska
przeznaczona do jazdy wierzchem] –
(szereg) sor, sorrend, rend; (áll, növ.) rend
(latinul ordo), ordo [rendszertani elnevezés
az élővilág tudományában, amely a
családokat (familiae) fogja össze. A
főemlősök például egy rendet alkotnak, és
sorukba tartozik az ember is. E renden belül
két alrend és 11 család van. A fejődési sor a
főemlősökön belül a mókuscickánytól az
emberig terjedt.]; lószerszám, lófelszerelés
rząd, suw [sekwencja splotów dzianych jedno po
drugim w kierunku poziomym] – szemsor
A kötött kelme szélesség irányában egymás
mellett elhelyezkedő, egymáshoz kapcsolódó
szemek sora.]
rząd drzew – fasor
rząd kolumn – oszlopsor
rząd ławek – padsor
rząd powozów – kocsisor
rząd zębów – fogsor
rząd2 [1. naczelny wykonawczy i zarządzający
organ państwa, kierujący całym aparatem
administracyjnym; 2. kierowanie czymś,
zwłaszcza państwem; 3. organ kolegialny
władzy wykonawczej w większości krajów,
w których funkcjonuje parlamentarnogabinetowy
system
polityczny.
Przewodniczący rady ministrów jest
zazwyczaj
nazywany
premierem
(pierwszym ministrem), choć w niektórych
krajach (np. Niemcy) jest tradycyjnie
nazywany
kanclerzem]
–
(władza
wykonawcza) kormány (korm.) [a végrehajtó
hatalom gyakorlásának központi szerve, az
egyes kormányzati ágak vezetőinek, a
minisztereknek az összessége. A Kormány,
mint a végrehajtó hatalom legfőbb szerve,
6112
irányítja a közigazgatást]; kormányzás,
hatalom, uralkodás
rząd autokratyczny – korláthatlan hatalmú
kormány
rząd demokratyczny – demokratikus kormány
rząd despotyczny – önkényuralom
rząd federalny – szövetségi kormány
rząd harmonicznej – harmonikus rendszáma,
felhangrend
rząd koalicyjny [rząd utworzony w wyniku
porozumienia między kilkoma partiami
politycznymi
reprezentowanymi
w
parlamencie, tworzony gdy żadna partia
nie ma w parlamencie bezwzględnej
większości] – koalíciós kormány
rząd kolaboracjonistyczny – kollaboráló v.
együttműködő kormány
rząd konstytucyjny – alkotmányos kormány
rząd kończy swoją misję – a kormány megbízatása
megszűnik
Rząd Krajowy [ném.: Landesregierung {f.}
[polit.]; ang. national government] –
Nemzeti Kormány v. Állami Kormány [Rząd
Krajowy
dla
Galicji
Zachodniej,
Landesregierung für West Galizien =
nacz. organ władzy adm., utworzony 1854 w
Krakowie przez Austriaków w miejsce
działającej od 1848 Komisji Rządowej
(Komisji Gubernialnej);]
rząd ludowy – népi kormány, népkormány
rząd marionetkowy – bábkormány
rząd mniejszościowy [rząd u tworzony przez
partie mające w sejmie mniej niż połowę
mandatów] – kisebbségi v. kisebbségben
lévő kormány
rząd podał się do dymisji – a kormány lemondott
rząd radziecki – szovjet kormány
rząd republikański – köztársasági kormány
rząd się trzyma – a kormány tartja magát
rząd tymczasowy – ideiglenes kormány
rząd ukonstytuował się – a kormány megakalult
rząd upadł – a kormány megbukott
rząd większościowy [rząd utworzony przez
partie mające w sejmie większość
mandatów] – többségi kormány
3
rząd – (gram) vonzat
rząd4, rzęd [w dawnej polszczyźnie oznaczał cały
przystrój na konia, t. j. siodło z
czaprakiem i pokryciem wierzchniem, z
ozdobną uzdą, podpiersiem i podogoniem]
– (daw) lószerszámok
rządca
[1. ten,
kto
rządzi
czymś;
2. administrator prywatnego majątku
ziemskiego w Polsce przedwojennej],
rządczyni – (kraju) kormányzó (ffi/nő);
-
Wersja 01 01 2017
(majątku) intéző, gondnok, kezelő, igazgató
(ffi/nő)
rządca domu – házigondnok
rządca kraju – kormányzó
rządca majątku – gondnok, intéző, kezelő,
igazgató, ispán; kasznár [a német Kastnerből alakított szó, régebben oly gazdatiszt,
kinek kezelésére a magtár volt bizva,
jelenleg általában kezelő tiszt, tehát
egyértelmü gazdasági intézőval, ispánnal,
habár némely uradalomban az ispánénál
magasabb rangot jelent.]
rządcostwo – intéző, gondnoki állás v. megbizatás,
intézőség
rządcowski, -a, -ie – intézői, gondnoki,
kormányzói, igazgatói
rządek [zdrobnienie od: rząd] – sorocska;
kormányocska
rządnie – rendszeresen, rendesen
rządność – igazgatás, gazdálkodás, rend
rządny, -a, -e [1. dawniej: umiejący dobrze
gospodarować,
zarządzać
czymś;
gospodarny; 2. dawniej: porządny 3. daw.
umiejący
dobrze,
ekonomicznie
gospodarować] – gazdálkodó, gazdaságos,
rendszeres, rendes, kiváló
rządowy, -a, -e – kormányrządowa
współpraca
–
kormányközi
együttműködés
rządy (czyjeś) – kormányzás; uralom
rządy alternatywne [gabinety zmieniające się w
zależności od tego, która partia uzyska w
wyborach większość parlamentarną] –
alternatív kormányok
rządy autorytatywne [rządy niepodlegające
jakiejkolwiek kontroli społecznej, oparte
na wymaganiu bezwzględnego posłuchu
wobec władzy] – autoritatív v. tekintélyt
parancsoló v. totalitáris hajlamú kormány
rządy demokratyczne – demokratikus kormányok
rządy sanacji – szanációs kormányok
rządy zastępcze – ideiglenes kormányok
rządzący [mężczyzna sprawujący władzę],
rządząca
–
uralkodó,
uralkodónő;
kormányzó, vezető (ffi/nő)
rządzący, -a, -e – uralkodó, kormányzó, vezető
rządzenie – (gram) vonzat; vonzás; (pol)
kormányzás, vezetés, irányítás, uralkodás,
igazgatás
rządzenie czym – vminek a kormányzása,
uralkodása vmin
rządzenie państwem – államigazgatás
rządzić (rządzę) [1. sprawować rządy w
państwie; 2. kierować kimś albo czymś;
3. dominować nad innymi czynnikami,
mieć zasadnicze znaczenie; 4. powodować
6113
występowanie wyrazu zależnego w
określonej formie fleksyjnej] – (czym)
kormányozni (vmit), uralkodni (vmin);
rendelkezni, elrendeni, igazgatni (vmit);
kormányzati tevékenységet végezni; (gram)
vonzani (vmit)
rządzić absolutnie – korlátlanul uralkodni
rządzić czym – uralkodni (vmin)
rządzić kim – kormányozni, igazgatni vkit;
uralkodni vkin, rendelkezni vkivel
rządzić miejscownikiem – (gram) előljárós esetet
vonzani, előljárós esettel állni
rządzić państwem – államot kormányozni
rządzić się [1. rządzić u siebie; 2. kierować się
czymś
w
swoim
postępowaniu;
3. postępować według swej woli, swego
upodobania;
4. zarządzać
swoim
majątkiem, gospodarstwem] – uralkodik
önmagán;
vezeti,
irányítja
ügyeit,
gazdálkodni
rządzi się, jak szara gęś – ostoba liba módjára
viselkedni; önkényesen rendelkezni
rządzić się despotycznie – zsarnokoskodni
rządzić się egoizmem – önzés irányítja
rządzić się kaprysem – szeszélyeskedni
rządzić się sercem – (átv.) szívére hallgat
rządzi się uczuciem – vmilyen érzéstől vezetteti
magát
rządzik – sorocska
rządzony [mężczyzna podległy czyjejś władzy],
rządzona – kormányzott, vezetett (ffi/nő)
rzec (rzecze, rzekę) [powiedzieć, odezwać się] –
szólni, mondani, beszélni
rzec prawdę – igazat mondani, őszintén szólni
rzekłbyś – mondhatnád; azt lehetne mondani
rzekłszy prawdę – őszintén szólva, az igazat
megvallva
rzechot – brekegés, kuruttyolás, horkanás
rzechotać (rzechoczę v. rzechocę; rzechocze v.
rzechoce) – brekegni, kuruttyolni; (átv.)
fecsegni, dumálni
rzechotanie – brekegés, kuruttyolás
rzechotanie żab – béka brekegés, kuruttyolás
rzecz [1. materialny element otaczającego
świata; 2. przedmiot będący czyjąś
własnością; 3. jakiekolwiek zjawisko,
zagadnienie, sprawa, problem, dokładniej
nieokreślone; 4. treść myśli, wypowiedzi;
5. czynność, czyn, postępek; też: fakt,
który się zdarzył; 6. sprawa, którą się
rozstrzyga,
załatwia,
przeprowadza;
7. utwór literacki, naukowy, muzyczny
itp.; 8. temat, treść, wątek utworu
literackiego; 9. filoz. cokolwiek, co może
być
przedmiotem
postrzeżenia
zmysłowego, ma właściwości przestrzenne,
-
Wersja 01 01 2017
trwa w czasie i czemu przypisujemy byt
od nas niezależny; też: cokolwiek, co może
być przedmiotem sądu] – dolog, tárgy;
holmi; (sprawa) ügy, dolog
rzecz artystycznie wykonana – művészi
kivitelezésű dolog
rzecz bez precedensu – precedens v. példa nélküli
dolog
rzecz bez sensu – értelmetlen dolog,
értelmetlenség, badarság
rzecz dodatkowa – tartozék
rzecz dzieje się w Warszawie – a darab v.
cselekmény v. mese v. regény Varsóban
történik v. játszódik
rzecz godna widzenia – vmi, amit érdemes
megnézni
rzecz gustu – izlés dolga
rzecz idzie jakoś opornie – igen nehezen megy v.
indul a dolog
rzecz istotna – a lényeg
rzecz jasna – nyilvánvaló dolog
rzecz jasna jak słonce – a dolog világos, mint a
nap; világos dolog; magától értetődő
rzecz konkretna – érzéki v. valóságos v.
kézzelfogható dolog v. tárgy
rzecz ludzka – emberi dolog
rzecz łatwa do odgadnięcia – könnyen eltalálható
v. kitalálható v. megfejthető dolog
rzecz na tym polega – arról van szó
rzecz nadzwyczajna – nem mindennapi, rendkívüli
dolog
rzecz nie cierpi zwłoki – az ügy nem tűr halasztást
rzecz niebywała – hallatlan dolog
rzecz postanowiona – elhatározott dolog
rzecz sama w sobie [1. "Rzecz sama w sobie",
noumen (gr. rzecz wyobrażona; pomyślana
od nous - rozum, duch) – termin
wprowadzony
do
filozofii
przez
Immanuela Kanta oznaczający rzecz samą
w sobie. Dla Kanta noumen oznaczał
rzeczywistość, która istnieje niezależnie od
świadomości i która jest absolutnie
niepoznawalna, i nie może się stać "rzeczą
dla nas", tzn. nie może być poznana. 2.
według
tradycyjnej
metafizyki:
rzeczywisty, ale niepoznawalny przedmiot,
istniejący
poza
świadomością,
przejawiający się przez zjawiska i
stanowiący źródło wrażeń] – (fil.) a
magánvaló (német. Ding an sich). [1. Kant
adta meg a kifejezésnek azt a bélyeget,
mellyel ma közkeletü. «An sich» a németben
annyi mint magában, azaz tekintet nélkül
másra; pl. azt mondjuk, hogy valami
«magában» igaz, de másra való tekintettel
nem az, tehát annyi mint föltétlen, abszolut.
A
dolgokra
vonatkoztatva
Kant
6114
megkülönböztet oly ismeretet, mely a
tárgyakat akkép fogja föl, amint nekünk
megjelentek, azaz, amint fölfoságunk,
(érzékiségünk, értelmünk) formái szerint
alakul, tehát nem a dolgot magában ismeri
meg, hanem csak ugy, amint a dolgok
felfogásuk szerint föltünnek. Ennek az
ismeretnek a tárgya tehát nem a dolog
magában, hanem csak megjelenése, a
jelenség (phaenomen). Igy tehát keletkezik a
jelenség
fogalmával
szemben,
véle
ellentétben a dolognak magában fogalma,
oly dologé, mely független megismerésünk
formáitól; ez a Ding an sich fogalma,
magyarban a magában való dolog, vagy
rövidebben, régi magyar szóval a magánvalo.
Erről
azt
tanítja
Kant,
hogy
megismerhetetlen.]
rzecz ukradziona – ellopott holmi
rzecz wielkiej wagi – nagyfontosságú ügy,
nagyjelentőségű dolog
rzecz znałeziona – lelet, talált tárgy
rzecz się ma niezupełnie pomyślnie – nics minden
rendben
rzecz się tak ma – így áll a dolog
rzeczka, rzeczułka [mała rzeka] – folyócska
rzeczne – (dawno) átkelési díj, kompdíj
rzecznica, rzeczniczka – női szószóló, szóvivő;
védőügyvédnő, ügyésznő
rzecznictwo [1. występowanie w obronie kogoś,
czegoś lub popieranie jakiejś sprawy;
2. przemawianie w czyimś imieniu; 3. w
dawnej Polsce: funkcja, praca rzecznika]
– a védő szerepe, az ügyvéd szerepe, a
védelem
rzecznictwo
patentowe
[ustalone
zasady
wykonywania
zawodu
rzecznika
patentowego; też: sam ten zawód] –
szabadalmi oltalom
rzeczniczy, -a, -e – védői, védnöki
rzecznik [1. ten, kto występuje w obronie kogoś
lub czegoś, kto popiera jakąś sprawę;
2. ten, kto występuje w czyimś imieniu;
3. w dawnej Polsce: obrońca sądowy; 4.
Orędownik] – szószóló, szóvivő; (pol)
ügyvivő; védőügyvéd, ügyész
Rzecznik Praw Obywatelskich – Állampolgári
Jogok Biztosa
rzecznik patentowy – szabadalmi ügyvivő
rzecznik prasowy [osoba, która w imieniu np.
rządu, prezydenta lub jakiejś instytucji
udziela informacji dziennikarzom] –
sajtószóvivő; sajtó szóvivő
rzecznik praw mniejszości narodowych i
etnicznych – nemzeti és etnikai jogok
biztosa
-
Wersja 01 01 2017
rzecznik praw obywatelskich [niezależny
urzędnik państwowy, interweniujący w
urzędach i instytucjach w sprawach skarg
obywateli] – állampolgári jogok biztosa;
állampolgári jogok országgyűlési biztosa
(ombudsman)
rzeczny1, -a, -e – folyó-, folyamirzeczna ryba – folyami hal
rzeczna żegluga – folyami hajózás
rzeczny2, -a, -e – (dawno) az említett; fentemlített
rzeczony, -a, -e [(wyżej, wcześniej) wspomniany,
przytoczony, wymieniony] – nevezett,
fentnevezett, fentemlített (személy, dolog )
rzeczownik (rzecz.) [1. część mowy obejmująca
wyrazy oznaczające osobę, zwierzę,
przedmiot, zjawisko, pojęcie; też: wyraz
należący do tej części mowy; 2.
samodzielna składniowo i semantycznie
odmienna część mowy nazywająca rzeczy,
obiekty, miejsca, osoby, rośliny, zwierzęta,
zjawiska, pojęcia abstrakcyjne] – (gram)
főnév (fn.) [olyan szófaj, amely elégséges
fogalmi
és
szemantikai
tartalommal
rendelkezik, és tág értelemben vett tárgyat
nevez meg: élőlényt, szűk értelemben vett
tárgyat, anyagot, jelenséget, cselekvést,
állapotot, tulajdonságot, viszonyt. A flektáló
nyelvekben és más típusú nyelvekben is,
mint a magyar, a főnév ragozható.]
Rzeczownik w liczbie pojedynczej występuje w
rodzaju męskim, żeńskim lub nijakim.
 Rzeczowniki rodzaju męskiego najczęściej
zakończone są na spółgłoskę (np.: słoń, but,
stolarz), niekiedy na –o (np.: Henio, wujcio)
lub –a (np.: wyga, mężczyzna, monarcha),
niekiedy na –y (np.: myśliwy, dzielnicowy).
Rzeczowniki w rodzaju męskim można
podzielić na:
o męskoosobowe – to rzeczowniki
żywotne osobowe, mają biernik liczby
pojedynczej i biernik liczby mnogiej
taki sam jak dopełniacz, np.: D. nie ma
mądrego filozofa, B. widzę mądrego
filozofa; D. nie ma mądrych filozofów, B.
widzę mądrych filozofów;
o męskożywotne (inaczej męskozwierzęce)
– to rzeczowniki żywotne nieosobowe,
mają w liczbie pojedynczej biernik
identyczny jak dopełniacz, a w liczbie
mnogiej taki jak mianownik, np.: D. nie
ma upartego osła, B. widzę upartego osła;
M. te uparte osły, B. widzę uparte osły;
o męskonieżywotne – to rzeczowniki
nieżywotne, mają w liczbie pojedynczej
i w liczbie mnogiej biernik taki sam jak
mianownik, np.: M. ten nieosiągalny cel,
B. widzę nieosiągalny cel; M. te
nieosiągalne cele, B. widzę nieosiągalne
cele;
 Rzeczowniki rodzaju żeńskiego kończą się
najczęściej na samogłoskę –a (np.: praca,
6115
pestka, żyrafa) lub –i (np.: monarchini,
wychowawczyni),
niekiedy
także
na
spółgłoskę (np.: krew płeć, mysz);
 Rzeczowniki rodzaju nijakiego kończą się
najczęściej na –o (np.: oko, niebo), –e (np.:
powietrze, zakole), –ę (np.: prosię).
W liczbie mnogiej rzeczownik można
przyporządkować do jednego z dwóch
rodzajów gramatycznych:
 męskoosobowego – przybierają go te
rzeczowniki, które w liczbie pojedynczej są
rodzaju męskoosobowego. W mianowniku
liczby mnogiej łączą się z zaimkiem ci (np.:
ci
mądrzy
filozofowie,
ci
znudzeni
kochankowie). Mają one taką sama formę w
bierniku i dopełniaczu, np.: D. nie ma
mądrych filozofów, B. widzę mądrych
filozofów.
 niemęskoosobowego – tu zaliczają się
wszystkie
pozostałe
rzeczowniki,
w
mianowniku liczby mnogiej łączą się one z
zaimkiem te (np.: te stracone złudzenia, te
czarne charaktery, te nieukończone partytury).
Rzeczowniki te maja taką samą formę w
mianowniku i bierniku, np.: M. te
nieukończone
partytury,
B.
widzę
nieukończone partytury
rzeczownik bez liczby mnogiej – (csak)
egyesszámú főnév
rzeczownik bez liczby pojedyńczej – (csak)
többesszámú főnév
rzeczownik dwurodzajowy – kétnemű főnév
rzeczownik jest w bierniku – a főnév tárgyesetben
van
rzeczownik męski – hímnemű főnév
rzeczownik nijaki; rzeczownik niejakiego
rodzaju – semleges nemű főnév
rzeczownik nieodmienny – ragozhatatlan v. nem
ragozható főnév
zeczownik nieżywotny [rzeczownik oznaczający
przedmiot lub pojęcie] – élettelen dolgokat
v. fogalmakat jelentő főnév; élettelen tárgyat
jelentő főnév
rzeczownik oderwany – elvont (jelentésű) főnév
rzeczownik odsłowny (inaczej odczasownikowy,
łac. gerundium) [rzeczownik utworzony od
czasownika, zwykle będący nazwą
czynności lub stanu. W niektórych
językach gerundium może występować
dodatkowo
w
funkcji
imiesłowu
przysłówkowego
współczesnego
lub
przymiotnikowego czynnego.] – deverbális
főnév; cselekvést, történést jelölő főnév
rzeczownik osobowy [rzeczownik będący nazwą
człowieka, np. żeglarz, poeta] – (főnév)
köznév
rzeczownik pospolity [1. rzeczownik będący
nazwą przedmiotu lub istoty, np. dom,
pies; 2. nazwy przedmiotów, rzeczy:pies,
biurko] – köznév [több egyforma dolog
-
Wersja 01 01 2017
közös
megnevezése];
közönséges,
mindennapos, átlagos főnév
rzeczownik rodzaju nijakiego – semlegesnemű
főnév
rzeczownik własny [rzeczownik będący nazwą
konkretnej osoby, np. Maria, lub w ogóle
istoty żyjącej, np. psa – Kajtek, a także
przedmiotu martwego, np. hotelu –
Bristol, miejsca, np. Kraków, lub obiektu
geograficznego, np. Tatry] – tulajdon v.
személy nevét jelentő főnév; személynév;
személyes névmás
rzeczownik występuje w bierniku – a főnév
tárgyesetben áll
rzeczownik zbiorowy [rzeczownik oznaczający
zbiór przedmiotów jednostkowych, np.
tłum, las] – gyűjtő fogalmakat jelentő főnév;
gyűjtő főnév
rzeczownik zdrobniały – kicsinyítőképzős főnév
rzeczownik żeński – nőnemű főnév
rzeczownik żywotny [rzeczownik oznaczający
istotę żywą] – élőlényeket jelölő főnév;
élőlényt jelentő főnév
rzeczowniki nieosobowe [1. te są nazwami
nieosób, czyli zwierząt, roślin, rzeczy,
pojęć itp., np. jeleń, miasto, talerz,
kierunek 2. nazywające przedmioty,
rzeczy: pies, ekierka] – nem személyeket
(tárgyakat és dolgokat, állatokat) jelentő
főnevek
rzeczowniki nieżywotne [1. te są pozostałymi
nazwami, a więc nazwami roślin,
przedmiotów, pojęć itp., np. tulipan,
tornister, silnik, niedziela, ogień; 2.
nazywają przedmioty i rośliny: kaktus,
gumka] – élettelen tárgyakat vagy
növenyeket jelentő főnevek
rzeczowniki
osobowe
[te
są
nazwami
rzeczywistych lub fikcyjnych osób, np.
król, wynalazca, profesor, kosmita, anioł;
nazywające osoby: tata, kobieta] –
személyeket jelentő főnevek
rzeczowniki pospolite [nazwy przedmiotów,
rzeczy:pies, biurko; rzeczowniki pospolite
to te rzeczowniki,które są nazwami
ogólnymi. Odnoszą się one nie tylko do
jednej osoby lub rzeczy. Takimi
rzeczownikami są przykładowo wyrazy:
uczennica, pies, miasto, planeta, nadzieja,
uczciwość.] – köznevek
rzeczowniki własne [nazwy osób, przedmiotów,
instytucji: Anna, Kraków, Urząd Miasta;
rzeczowniki własne to rzeczowniki
wskazujące na indywiduum,czyli na
określoną osobę lub rzecz. Są nimi imiona,
nazwiska, nazwy własne, tytuły książek,
np. Ala
Kowalska, Reksio, Koszalin,
Mars, Tatry, Pan Tadeusz.Wszystkie
6116
rzeczowniki własne są pisane od wielkiej
litery.]
–
tulajdonnevek;
személyes
névmások
rzeczowniki żywotne – élőlényt (embert v. állatot)
jelentő főnevek
rzeczowniki żywotne [nazywają ludzi i
zwierzęta: człowiek, kobyła; rzeczowniki
żywotne są nazwami ludzi,zwierząt oraz
postaci fantastycznych, np. dziadek,
kucharz, tygrys, diabeł, ufoludek.] –
élőlényeket jelentő főnevek
rzeczownikowo – főnévileg
rzeczownikowy, -a, -e – főnévi, a főnévhez tartozó
rzeczowo – érdemben, érdemlegesen, valójában,
igazán, meggyőzően, a tények alapján;
objektíven; tárgyilagosan
rzeczowość [Typ zabudowy willowej Sołacza był
również silnie związany z panującymi w
Niemczech tendencjami początku XX
wieku. Szczególne znaczenie dla takiego
charakteru zabudowy miał swoiście
niemiecki
nurt
w
sztuce
zwany
"rzeczowością"
("Sachlichkeit")]
–
tárgyilagosság
rzeczowy, -a, -e [1. dotyczący rzeczy, nie osób,
pojęć, pieniędzy itp.; 2. zorganizowany
wokół tematów, zagadnień; 3. dotyczący
treści, a nie formy jakiejs wypowiedzi;
4. ujmujący jakąś sprawę w sposób
zgodny z jej istotą; 5. wolny od emocji i
obiektywny] – objektív, tárgyilagos; tárgyi,
dologi; érdemleges, lényeges
rzeczowe negocjacje – érdemi tárgyalás
rzeczowy dowód – tárgyi bizonyíték
rzeczowa krytyka – tárgyilagos kritika
rzeczoznawca [osoba powoływana do wydawania
orzeczenia lub opinii w sprawach
spornych, wchodzących w zakres jej
kwalifikacji] – szakértő
rzeczoznawca handlowy – kereskedelmi szakértő
rzeczoznawca kolejowy – vasúti szakértő
rzeczoznawca księgowy – könvszakértő
rzeczoznawca techniczny – műszaki szakértő
rzeczoznawca
wyrobów
węłnianych
–
gyapjúkészítmények szakértője
rzeczoznawstwo
[funkcja
lub
zajęcie
rzeczoznawcy] – szakértelem; tárgyismeret
rzeczpospolita [zob. republika] – köztársaság
(lengyel)
Rzeczpospolita [tradycyjna nazwa państwa
polskiego] – (hist.) Köztársaság; lengyel
állam
 I Rzeczpospolita zwana jest również
Rzecząpospolitą
szlachecką
lub
Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Nazwa
Rzeczpospolita Polska była używana jako
oficjalna nazwa państwa polsko-litewskiego
-
Wersja 01 01 2017
od drugiej połowy XVII wieku. Forma
ustroju I Rzeczypospolitej jest określana
jako
demokracja
szlachecka.
Prawa
polityczne przysługiwały około 10 procent
mieszkańców, co w ówczesnej Europie
stanowiło ją jednym z nielicznych
przykładów państwa, w którym znacząca
liczba obywateli miała wpływ na politykę
rządu. Trudno wyznaczyć początek I
Rzeczypospolitej, za symboliczną datę jej
powstania uważa się rok 1505, w którym
wydano konstytucję "Nihil novi, lub 1569,
czyli rok zawarcia Unii lubelskiej. Końcem
zaś I Rzeczypospolitej jest jej III rozbiór w
1795 r.
 II Rzeczpospolita istniała od odzyskania
niepodległości przez Polskę i przekazania
przez Radę Regencyjną pełni władzy
cywilnej i wojskowej w Królestwie Polskim
Józefowi Piłsudskiemu 14 listopada 1918 r.
Za jej koniec prawnomiędzynarodowy
uznaje się 5 lipca 1945, gdy w konsekwencji
ustaleń konferencji jałtańskiej Rząd RP na
uchodźstwie, utracił uznanie Wielkiej
Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a w
konsekwencji pozostałych państw tworzonej
wówczas
Organizacji
Narodów
Zjednoczonych. Oznaczało to przejęcie
majątku i reprezentacji Polski przez
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w
Warszawie. Prezydent RP i Rząd RP na
uchodźstwie utracił w konsekwencji status
podmiotu prawa międzynarodowego, choć
kontynuował swą działalność do pierwszych
wolnych wyborów w Polsce. Ryszard
Kaczorowski,
ostatni
prezydent
desygnowany
w
trybie
konstytucji
kwietniowej
przekazał
insygnia
suwerenności Rzeczypospolitej pierwszemu
wybranemu demokratycznie Prezydentowi
Rzeczypospolitej- Lechowi Wałęsie.
 Rzeczpospolita Polska: 22 lipca 1944 roku
Józef Stalin powołując Polski Komitet
Wyzwolenia
Narodowego,
rozpoczął
tworzenie administracji państwowej w
Polsce na terenach zajętych przez Armię
Czerwoną. Administracja ta zastąpiła siłą
(przy użyciu aparatu represji NKWD)
struktury Polskiego Państwa Podziemnego
będące kontynuacją II Rzeczypospolitej w
kraju i podporządkowane rządowi RP na
uchodźstwie. W konsekwencji decyzji
konferencji jałtańskiej, w lutym 1945 roku
Wielka Brytania i USA w porozumieniu z
ZSRR
uznały
Rząd
Tymczasowy
Rzeczypospolitej Polskiej (w który 31
grudnia 1944 roku został przemianowany
PKWN) za podstawę do utworzenia w trybie
konsultacji trzech mocarstw Tymczasowego
Rządu Jedności Narodowej. Po konferencji
moskiewskiej, która odbywała się w czerwcu
1945 roku, równolegle do pokazowego
procesu szesnastu przywódców Polskiego
Państwa Podziemnego (aresztowanych w
prowokacji NKWD 19 marca 1945 roku),
rządy
Wielkiej
Brytanii
i
Stanów
Zjednoczonych wycofały w dniu 5 lipca 1945
6117
roku uznanie dla rządu RP na uchodźstwie i
uznały
Tymczasowy
Rząd
Jedności
Narodowej w Warszawie za prawnego
reprezentanta
państwa
polskiego
–
Rzeczypospolitej Polskiej.
 Polska Rzeczpospolita Ludowa: Po pełnym
przejęciu władzy w Polsce przez PPR i
następnie stalinizacji życia publicznego
(rezygnacji z fasady rządów wielopartyjnych
na rzecz tzw. kierowniczej roli partii
komunistycznej
(PZPR)
(dyktatura
monopartyjna)), w 1952 r. nazwę państwa
(równolegle
do
zmian
nazw
podporządkowanych
ZSRR :
Węgier
(Węgierska Republika Ludowa), Rumunii
(Rumuńska Republika Ludowa) i Bułgarii
(Bułgarska Republika Ludowa)) zmieniono
w nowej, współredagowanej przez Stalina
konstytucji na Polska Rzeczpospolita
Ludowa. Ostateczną wersję polskojęzyczną
Konstytucji PRL opracował Bolesław Bierut.
Po przemianach demokratycznych roku
1989 ustawą Sejmu PRL przywrócono z
dniem 1 stycznia 1990 historyczną nazwę
państwa polskiego - Rzeczpospolita Polska.
Okres od upadku PRL, zapoczątkowanego
umową Okrągłego Stołu i wyborami 4
czerwca 1989 należy już do historii III
Rzeczypospolitej.
 III
Rzeczpospolita,
demokratyczna
i
suwerenna republika parlamentarna. Za jej
początek uważa się: 4 czerwca 1989
(zwycięstwo Solidarności w wyborach
kontraktowych), 24 sierpnia 1989 (powołanie
przez Sejm Tadeusza Mazowieckiego na
stanowisko premiera), 29 grudnia 1989
(nowelizacja konstytucji m.in. zmieniająca
oficjalną nazwę kraju na Rzeczpospolita
Polska z dniem 31 grudnia 1989) lub też 22
grudnia 1990 r. (przekazanie insygniów
władzy
przez
prezydenta
Ryszarda
Kaczorowskiego podczas zaprzysiężenia
prezydenta Lecha Wałęsy). Podczas tego
ostatniego wydarzenia Wałęsa powiedział, że
„z tą chwilą zaczyna się uroczyście III
Rzeczpospolita
Polska”.
Czasami
wymieniane są też późniejsze daty, na
przykład pierwsze w pełni wolne wybory
parlamentarne 27 października 1991 r.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rzeczpospolita_Polska
Rzeczpospolita Babińska [szlachecka grupa
towarzysko-literacka, nawiązująca do
europejskiej
tradycji
zabaw
karnawałowych, zajmująca się żartobliwą
twórczością literacką, działająca od
drugiej połowy XVI wieku w posiadłości
rodziny Pszonków w Babinie. Grupa
powstała z inicjatywy Stanisława Pszonki i
Piotra Kaszowskiego.] – (hist.) Babini
Köztársaság (nemesi irodalmi-társasági
csoport)
Rzeczpospolita Polska (RP) [w skrócie RP to
oficjalna nazwa państwa polskiego w
latach 1918-1952 oraz od 1989 do dnia
-
Wersja 01 01 2017
dzisiejszego] – Lengyel Köztársaság (LK)
(1918-1952; 1989-től)
rzeczy – holmi; dolgok, holmik
rzeczy będą za chwilę na dole – a holmija azonnal
lent lesz
rzeczy jeszcze nie ocenione – még fel em becsült
dolgok
rzeczy nieruchome – ingatlan, ingatlanok
rzeczy osobistego użytku – személyes holmi
rzeczy ruchome – ingóságok
rzeczy są już spakowane – a holmik be vannak
már csomagolva
rzeczy stan rzeczy – a dolgok valódi állása
rzeczy święte i publiczne – kegytárgyak; liturgikus
tárgyak és köztárgyak
(u Zygmunta Glogera) Rzeczy święte i publiczne.
Rzeczy wogóle nieprywatne dzielono na: święte, res
sacrae, ku czci bożej poświęcone, jak kościoły, ołtarze,
sprzęty ofiarne, krzyże i figury przy drogach i t. p.;
rzeczy godne poszanowania religijnego, res religiosae,
jak: groby, cmentarze i rzeczy publiczne nietykalne, jak:
mury, wały miasta i bramy. Nazwy te nie były używane,
ale rzecz sama była znana. Jagiełło, w przywileju
wydanym w Jedlni (Vol. legum I, f. 90) wszystkie
kościoły nazywając aedes sacras, przy wolnościach i
prerogatywach zachowuje. Kościoły i klasztory były
azylami, z których nawet zbrodniarzy wyciągać nie było
wolno, z pewnymi wszakże wyjątkami w Statucie
Zygmunta I (Vol. leg. I, f. 578) wymienionymi.
Klasztory panieńskie i kościoły zabezpieczała
konstytucja z czasów Zygmunta III (Vol. leg., III, 281).
W przywileju dla Żydów zabroniono im brać w zastaw
ubiory kościelne. (Bandtkie Jus. Pol. str. 5). Bramy
miejskie ktoby gwałcił, miał być karany podług Statutu
Toruńskiego (Vol. f. f. 1241).
rzeczy wartościowe – értéktárgyak
rzeczywistość [1. to, co istnieje naprawdę;
2. sytuacja lub warunki, w których ktoś
żyje, coś się odbywa] – valóság, való
rzeczywistość wirtualna (ang. virtual reality) [1.
sztuczna, trójwymiarowa przestrzeń, w
której zaczyna funkcjonować grający w
grę komputerową; 2. – obraz sztucznej
rzeczywistości
stworzony
przy
wykorzystaniu technologii informatycznej.
Polega na multimedialnym kreowaniu
komputerowej
wizji
przedmiotów,
przestrzeni
i
zdarzeń.
Może
on
reprezentować zarówno elementy świata
realnego (symulacje komputerowe), jak i
zupełnie fikcyjnego (gry komputerowe
science-fiction)] – virtuális valóság (Virtual
Reality, VR); VR a Virtual Reality
rövidítése, tehát virtuális realitás (valóság)
[1. Számítógép által generált 3D-s környezet,
ahova a felhasználó gyakran segédeszközök
(3D-s szemüveg, sisak, kesztyű stb.)
segítségével léphet be. 2. számítógépes
rendszerek segítségével előállított mesterséges környezet, amellyel a felhasználó
virtuális identitása révén lép interakcióba. A
virtuális valóság készítőinek célja lehet
6118
egyfelől a fizikai valóság egy szeletének
minél pontosabb utánzása, modellezése. 3.
számítógép által készített háromdimenziós
kép, melybe a felhasználó speciális
segédeszközök (3D szemüveg vagy sisak,
helyzetérzékeny
kesztyű
vagy
ruha)
segítségével beléphet ("belemerülhet") és azt
a számítógép úgy manipulálja, hogy az
emberben a valóság érzetét kelti; a
mesterséges valóság a kép és hang mellett
más érzékszervekre is hathat (hőérzékelés,
tapintás); az Interneten (a kis sebesség miatt)
egyelőre a VR egyszerűbb formái terjednek,
sorra jelennek meg az új megoldások. 4.
Virtuális valóságról akkor beszélünk, ha a
megfelelő
periféria-eszközök
úgy
megtévesztik az ember érzékszerveit, hogy
az a benyomás alakul ki, hogy az ember egy
másik, a számítógép által generált térben
van.]
rzeczywisty, -a, -e [1. obiektywnie istniejący,
taki, który się naprawdę zdarzył;
2. autentyczny, prawdziwy] – tényleges,
valódi, valós, valóságos, igazi, való
rzeczywisty członek akademii – az akadémia
rendes tagja
rzeczywisty radca stanu – (hist) valóságos titkos
tanácsos (a cári Oroszországban); valóságos
államtanácsos
rzeczywiście! – valóban!; igazán!; csakugyan!
rzeczywiście [naprawdę, faktycznie] – tényleg,
valóban; valójában csakugyan, igazán (to
rzecziwyście okazja: rendkívüli alkalom);
tényleg; valósággal
rzeczywiście jestem trochę głodny – valóban egy
kicsit éhes vagyok
rzeczywiście są piękne – tényleg nagyon szép
rzednąć (rzednie), rzednieć [stawać się rzadkim
lub rzadszym] – ritkulni, megritkulni,
hígulni, gyérülni
rzednieje
mu
mina
–
(átv.)
veszít
magabiztosságából
rzegot (rzechot) [gwarowo: a) rechot b) hałas
spowodowany uderzaniem w przedmioty
metalowe; łoskot] – berekegés, kuruttyolás,
horkantás; zaj, lárma, moraj, zörej; recsegés,
robaj, zörgés, dörgés, dübörgés, zúgás,
zakatolás
rzegotać (rzegocze v. rzegoce) [1. gwarowo:
rechotać; 2. grzechotać, wywoływać hałas,
uderzając w metalowe przedmioty,
dzwonki itp.] – brekegni, kuruttyolni; (átv.)
fecsegni, dumálni
rzeka, rzeczka, rzeczułka [1. masa wody płynąca
długim korytem; 2. duża ilość jakiejś
cieczy; 3. o dużej ilości obiektów
poruszających
się
nieprzerwanym,
miarowym ruchem; 4. Na oznaczenie
-
Wersja 01 01 2017
rzeki pomniejszej bogata mowa polska
miała sporo nazw, np.: potok, rostok,
rostoka, zestoka, otok, prądnik, struga,
struja, stok, stoczek, strumień, strumyk.
Pod nazwą strumień rozumiano zwykle
bystrą wodę, strugą zaś nazywano częściej
wodę leniwą. 5. bibl. = Eufrat] – folyó,
(większa) folyam; folyócska; (átv.) áradat, ár,
áradás
rzeka bierze początek gdzieś – a folyó ered vhol
rzeka cofać a. cofnąć do koryta – a folyó
visszahúzódik a medrébe
rzeka dzieli się na dwie odnogi – a folyó
kettéágazik
Rzeka Egipska – Potok Egipski – potok Wadi-elArisz a. Wadi el-Arisz [na Półwyspie
Synajskim, granica między Palestyną i
Egiptem] – EGYIPTOM PATAKJA
(FOLYÓVIZE) [Természetes választóvonal
Kánaán és Egyiptom (1Móz 15,18; 4Móz
34,5), valamint Júda déli határa közt (Józs
15,4.47), Nem valódi folyó, hanem inkább
vádi a pusztában (amelyben csak esős
időszakban folyik víz), az egyiptomi határ
közelében.]
rzeka kręta – kanyargó v. kanyargós folyó
rzeka ludzi – emberáradat
rzeka łąki zalewa – a folyó elönti a réteket
rzeka łez – a könnyek árja
rzeka nurty toczy – a folyó örvényeket vet
rzeka osiąga najwyższy poziom – a folyó tetőzik
v. eléri csúcspontját
rzeka osiąga punkt kulminacyjny – a folyó
tetőzik
rzeka płynie – a folyó folyik v. hömpölyög
rzeka płynie szerokim korytem – a folyó széles
mederben folyik
rzeka płynie wąskim korytem – a folyó keskeny
mederben folyik
rzeka podziemna [rzeka płynąca w grotach i
pieczarach wymytych przez wody w
wapiennych zboczach górskich] – földalatti
folyó
rzeka porwała coś – a folyó magával ragadott vmit
rzeka powracać a. powrócić do koryta – a folyó
visszalép a medrébe
6119
rzeka przecinająca miasto na pół – a várost két
részre osztó v. szelő folyó
rzeka przybrała – a folyó vize emelkedett
rzeka puściła – zajlik a folyó
rzeka rozmyła nabrzeże – a folyó alámosta a
partot
rzeka rozsrebrzyła się od światła księżyca – a
folyó a holdfénytől ezüstössé válik
rzeka ruszyła – a folyó megindul
rzeka srebrzy się w oddali – a folyó ezüstösen
csillog a távolban v. a messzeségben
rzeka stanęła – a folyó beállott v. befagyott
Rzeka Świętego Wawrzyńca [(ang. Saint
Lawrence River, fr. Fleuve Saint-Laurent),
najważniejsza rzeka Kanady, położona w
południowej części kraju. Jej długość
wynosi 1200 km, powierzchnia dorzecza
1,5 mln km2.] – Szent Lőrinc-folyó [angol:
Saint Lawrence River; francia: fleuve SaintLaurent; irokéz: Kaniatarowanenneh ) a
Nagy-tavakat az Atlanti-óceánnal összekötő
folyó, amely egy szakaszon az Egyesült
Államok és Kanada határát is jelenti.]
rzeka uchodzi do morza – a folyó a tengerbe
ömlik
rzeka wezbrała – a folyó megáradt v. megduzzadt
rzeka wije się – a folyó kanyarog
rzeka wpada, wpływa v. uchodzi do morza – a
folyó a tengerbe ömlik
rzeka wpływa do jeziora – a folyó a tóba ömlik
rzeka wylała – a folyó kiöntött v. kiáradt
rzeka wypływa skądś – a folyó ered vhol
rzeka wypada do morza – a folyó a tengerbe
ömlik
rzeka wystąpiła z brzegów – a folyó kiáradt a
medréből; a folyó elhagyta a medrét (kilépett
a partra)
rzeka zalała łąki – a folyó elöntötte a réteket
rzeka zasila się dopływami – a folyó
mellékfolyókkal gyarapodik
rzeka złotonośna – aranyat adó v. termő folyó
Rzeka Żółta, Huang-ho, Huang He, Huang-ho
[(chiń., pinyin Huáng Hé - dosł. Żółta
Rzeka) – rzeka w północnych Chinach o
długości 5464 km.] – Sárga- v. (Huang He)
a [világ hetedik leghosszabb folyója]
rzeki – folyók
rzeki obfitują w ryby – a folyók halban
bővelkednek
rzeki poprzybierały – a folyók (mind) megáradtak
rzeki wystąpiły z brzegów – a folyók kilépnek
medrükből
rzekomo – állítólag, úgymond, mintha
rzekomy, -a, -e [nieistniejący w rzeczywistości,
niebędący tym (takim), za kogo (za
-
Wersja 01 01 2017
jakiego) go niektórzy uważają] –
állítólagos, vélt, úgynevezett, nem valószínű,
nem létezett
rzekotka [1. niewielka, jaskrawozielona żabka
drzewna; 2. płaz, zwany też żabką
drzewną, ok.630 gatunków, rodz. płazów
bezogonowych,
samice
niektórych
gatunków noszą jaja na grzbiecie, w
Polsce pod ochroną] – zöld leveli béka
(Hyla arborea)
Rzekotka drzewna (Hyla arborea) [gatunek płaza
z rodziny rzekotkowatych] – zöld
levelibéka
[a
kétéltűek
(Amphibia)
osztályába a békák (Anura) rendjébe és a
levelibékafélék (Hylidae) családjába tartozó
faj]
rzemienie chomątowe – hámszíj
rzemienny, -a, -e – szíjból való; szíjrzemień [1. pasek z grubej skóry używany do
wiązania
czegoś;
2.
odpowiednio
wyprawiona i wysuszona skóra zwięrzęca
cięta w postaci pasów lub pasków o różnej
szerokości.] – szíj, heveder; gépszíj; istráng
rzemień, pasek skórzany [Cienka taśma
wykonana
z przędz
pojedynczych,
łączonych lub tkana wielowarstwowo
wykonana do celów technicznych.] – szíj
[Vastag fonalból készült erős heveder,
amelyet egy- vagy többrétegű, esetleg üreges
kivitelben szőnek műszaki célokra.]
Rzemień [przystanek osobowy w Rzemieniu, w
województwie podkarpackim, w Polsce] –
Rzemień [vasúti megállóhely Rzemień-ben]
rzemieślnictwo
[1.
praca
rzemieślnika;
wytwórczość rzemieślnicza; 2. dawniej:
ogół rzemieślników] – kisiparosság,
kisiparosok, kézművesipar, kézművesség,
háziipar, kisipar
rzemieślnicy cechowi – céhbeli kézművesek
rzemieślniczek, rzemieślniczka – kézműiparban
alkalmazott inas/inaslány
rzemieślniczo – kézműiparilag, kézműves módon
rzemieślniczość – kézművesség
rzemieślniczy, -a, -e – kézműipari, kisipari,
kisiparos, kézműves, háziipari
6120
rzemieślnicza spółdzielnia produkcyjna – kisipari
termelőszövetkezet (ktsz.)
rzemieślnik [drobny wytwórca produkujący lub
naprawiający różne przedmioty ręcznie
lub z udziałem prostych narzędzi],
rzemieślniczka – kisiparos, kézműves,
kézműiparos (ffi/nő); mesterember
rzemieślnik, dla którego tworzywem jest metal –
ötvös
rzemieślnik wyspecjalizowany w pokrywaniu
podłóg i ścian – burkoló
rzemiosło [1. drobna wytwórczość obejmująca
wykonywanie i naprawianie przedmiotów
użytkowych
ręcznie
lub
prostymi
narzędziami; 2. umiejętność wykonywania
takich przedmiotów; 3. w odniesieniu do
dziedzin sztuki: opanowanie techniki,
warsztat twórczy; 4. daw. zawód, zajęcie]
– ipar, kézműipar, kisipar; kisiparosság;
(dawno) elfoglaltság, foglalkozás, szakma;
(fach) mesterség
rzemiosło artystyczne [czasem zamienne z
określeniem sztuka użytkowa - dziedzina
sztuki zajmująca się wytwarzaniem
przedmiotów użytkowych o wysokich
walorach estetycznych. Głównie dotyczy
to takich wyrobów jak: meble, okucia,
złotnictwo,
tkanina,
ceramika.]
–
iparművészet;
kézművesség
[Kézművességnek nevezzük az emberi
erővel és kézi szerszámaival – a természetes
eredetű
alapanyagokon
–
végzett
formaátalakító tevékenységet, és kézművesterméknek az így létrehozott termékeket. A
termék lehet félkész- vagy késztermék.]
rzemiosło chałupnicze – háziipar, bedolgozóipar
rzemiosło kamieniarskie – kőfaragómesterség,
kőfaragóipar
rzemiosło kominiarskie – kéményseprőipar,
kéményseprőmesterség
rzemiosło karetnicze – kocsigyártó ipar
rzemiosło leży – az ipar pang
rzemiosło literackie – írói mesterség
rzemiosło ludwisarskie – harangöntő mesterség,
rézöntő ipar
rzemiosło wojenne – hadi mesterség, hadművészet
rzemyczek [zdrobnienie od: rzemyk] – szíjacska
rzemyczkowy, -a, -e – szíjból készült
rzemyk (rzemień) – szíj
rzep [1. koszyczek łopianu lub ostu okryty
kolącymi, czepliwymi łuskami; 2. zapięcie
w postaci dwóch kawałków taśmy, z
których jeden ma ostre, cienkie wypustki i
sczepia się nimi z drugim] – (növ.) lapu;
bojtorján; tépőzár
-
Wersja 01 01 2017
rzepa [roślina warzywna i pastewna o jadalnym,
kulistym lub spłaszczonym korzeniu] –
répa, fehérrépa
rzepak [roślina o jasnożółtych kwiatach
uprawiana na paszę i ze względu na
nasiona, z których otrzymuje się olej] –
repce (Brassica napus) [a keresztesvirágúak
(Brassicaceae)
családjának
Brassica
nemzetségébe tartozó, értékes ipari növény;
a magjából olajat ütnek]
rzepak ścierniskowy – tarlórépa (Brassica rapa)
[egy a Brassica nemzetségbe tartozó
káposztaféle. A fajba több haszonnövény is
tartozik, mint például a kínai kel, a vízitorma
vagy a réparepce.]
rzepakowy, -a, -e – repceRzepicha leśna (Rorippa sylvestris) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
kapustowatych.
Obszar
rodzimego
występowania to niemal cała Europa,
obszary Azji o klimacie umiarkowanym i
część Indii. Jako gatunek zawleczony
rozprzestrzenił się także w Skandynawii,
w Nowej Zelandii, w Ameryce Północnej
(USA, Kanada) oraz w Argentynie i Chile.
W Polsce pospolity] – Erdei kányafű
(Rorippa sylvestris)
Rzepień kolczasty, rzepień ciernisty (Xanthium
spinosum L.) [gatunek rośliny z rodziny
astrowatych.
Pochodzi
z
Ameryki
Południowej. Zawleczony i zadomowiony
na wszystkich kontynentach z wyjątkiem
Antarktydy. W polskiej florze jest
antropofitem zadomowionym zwłaszcza w
południowo-wschodniej części kraju.] –
szúrós szerbtövis (Xanthium spinosum) [a
őszirózsafélék (Asteraceae) családjába, a
őszirózsaformák (Asteroideae) alcsaládjába
tartozó lágy szárú, egynyári növényfaj.
Mintegy fél méteres elágazó szárú, levelei
háromkaréjúak,
hosszúkás
lándzsásak,
mellette háromágú, hosszú, sárgás ágtövissel.
Virága egylaki; a termős kétvirágú, tojásdad,
horgas tüskéjű fészekben, a porzós sokvirágú
és sokmurvájú fészekben tömötten van
együtt. Virágfészkei szoros bogernyőkből
emelkednek ki. Éghajlattal, talajjal szemben
nem túl igényes, szárazságtűrő, így széles
6121
körben
elterjedt,
úton-útfélen
alkalmatlankodó gyom. A mérsékelt meleg
éghajlatú, magas tápanyagszintű, bolygatott
talajt kedveli. Dél-Amerikából (Chiléből
származik, innen jutott hajószállítmánnyal
Portugáliába, végül egész Európában
elterjedt tojásdad, tüskés termése által, mely
juhok illetve legelésző állatok bundájába
kapaszkodik. Ausztráliában közönséges,
megtalálható Új-Zélandon, a Kaukázusban,
Nyugat-Szibériában,
a
Távol-Keleten,
Közép-Ázsiában, Kis-Ázsiában, Dél- és
Észak-Amerikában, az Antillákon, az Azoriszigeteken,
Dél-Afrikában
is.
Kromoszómaszáma 2n = 36.]
Rzepień pospolity (Xanthium strumarium L.)
astrowatych. Gatunek kosmopolityczny,
występujący obecnie na całym niemal
świecie.
Rodzimy
obszar
jego
występowania
obejmował
wszystkie
kontynenty półkuli północnej, ale został
zawleczony i aklimatyzował się także na
większości obszarów półkuli południowej.
W wielu miejscach świata stał się
chwastem. W Polsce jest kenofitem.
Występuje niezbyt licznie, głównie w
cieplejszych rejonach kraju.] – Bojtorján
szerbtövis (Xanthium strumarium)
-
Wersja 01 01 2017
rzepień włoski rzepień brzegowy (Xanthium
riparium) – (növ.) Xanthium riparium
rzepik (Agrimonia) [odmiana rzepy] – (növ.) párló
Rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.) [1.
gatunek rośliny z rodziny różowatych
(Rosaceae). Zasięg naturalny obejmuje
kraje basenu Morza Śródziemnego, całą
Europę i zachodnią Azję po region
autonomiczny Sinciang w zachodnich
Chinach. W całej Polsce gatunek
pospolity. 2. jest wieloletnią rośliną
dorastającą do 100 cm. Liście są
przerywanopierzaste, od spodu z białym
kutnerem. Prosta, wzniesiona łodyga jest
szorstko owłosiona, na jej szczycie małe,
żółte kwiaty tworzą bardzo długie kłosy.
Występuje
na
przydrożach,
w
żywopłotach, zaroślach, wrzosowiskach i
brzegach lasów.] – Közönséges párlófű, v.
Párlófű
v.
apróbojtorján
(Agrimonia
eupatoria L.) [1. A rózsafélék családjába
tartozik,
erdők
szélén,
cserjés-füves
helyeken, árokpartokon található. Teáját
légzőszervi,
gyomor-,
máj-,
vese-,
epebántalmakra használják ezen kívül még
bélhurut ellen is. 2. évelő, vadon termő
gyógynövény]
Bojtorján szerbtövis (Xanthium strumarium)
rzepik wonny (Agrimonia procera = A. odorata) Szagos párlófű (Agrimonia procera)
6122
rzepik wonny (Agrimonia procera = A. odorata)
rzepikowy, -a, -e – párlórzepisko, rzepnisko – répaföld
rzepka [1. zdr. od rzepa; 2. mała, spłaszczona
kość
wchodząca
w
skład
stawu
kolanowego] – répácska; (bonc) térdkalács
Rzepołuch (makolągwa żółtodzioba) (Carduelis
flavirostris) [mały ptak z rodziny
łuszczaków
zamieszkujący
północną
Europę i środkową Azję. Występuje m.in.
na Wyspach Brytyjskich i Półwyspie
Skandynawskim, w Turcji i w Iranie. W
Polsce niezbyt licznie przelotny i
zimujący.]
– kenderike, sárgacsőrű
kenderike más néven téli kenderike
(Carduelis
flavirostris)
a
madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a pintyfélék (Fringillidae)
családjába tartozó faj.
rzepy [rodzaj zapięcia, alternatywa dla zamków
i guzików. Składa się z dwóch warstw
materiału:
jednej
pokrytej
miniaturowymi haczykami i drugiej, na
którą składają się malutkie pętelki –
mniejsze i bardziej „włochate” od
haczyków. Gdy złożyć te warstwy razem,
haczyki zaczepiają się o pętelki i obydwie
warstwy się łączą. Wytwarzane z nylonu i
poliestru są bardzo wygodną i wyjątkowo
mocną formą zapięcia. Używane nawet
przez NASA podczas lotów kosmicznych,
z tą tylko różnicą, iż do tego celu
produkuje się rzepy z teflonu i poliestru
osadzone na szkle.] – tépőzár
-
Wersja 01 01 2017
rzeskość – élénkség, üdeség, frissesség,
egészségesség
rzeskość ciała – a test üdesége
Rzesza [państwo niemieckie w różnych okresach
historii] – Birodalom
Rzesza Niemecka – Német Birodalom
III Rzesza [(niem. Das Dritte Reich) nieoficjalna
nazwa państwa niemieckiego pod rządami
NSDAP w latach 1933–1945 - oficjalnie
państwo nosiło nazwę Rzesza Niemiecka
(Deutsches Reich), używano także nazwy
Wielka Rzesza Niemiecka (Großdeutsches
Reich).] – III. Birodalom [Harmadik
Birodalom a náci Németország félhivatalos
elnevezése volt 1933 és 1945 között, amikor
az a náci párt totalitárius ideológiája, és a
Führer mint diktátor keménykezű uralma
alatt állt. A kifejezés használatát 1941-ben
Adolf Hitler betiltatta. A kifejezést először
Arthur Möller van den Bruck alkalmazta
1922-ben megjelent könyvének címeként.]
rzesza [wielka liczba ludzi] – (tłum) tömeg,
embertömeg, sokaság, csődület; egyesülés,
egyesület; (hist.) birodalom
rzeszotarz – szitakészítő
rzeszoto [sito z dużymi otworami] – rosta, szita
rzeszowy, -a, -e – (német) birodalmi
Rzeszów (łac. Resovia, hebr. Reisha, jid. ‫רששר‬,
ros. Жэшов, lit. Žešuvas, łot. Žešova, ukr.
Ряшiв, niem. Reichshof) - miasto na
prawach powiatu, stolica województwa
podkarpackiego
oraz
diecezji
rzeszowskiej. Rzeszów stanowi powiat
grodzki, a także jest siedzibą ziemskiego
powiatu rzeszowskiego. – Rzeszów
(Zsesuv) [németül Reichshof, litvánul
Žešova, latinul Resovia, héberül Reysha)
város Lengyelország délkeleti részén, a
sandomierzi medence déli részén, vajdasági
székhely. Szlovákiából a Dukla-hágón át
közelíthető meg.]
rześki, -a, -ie [1. wypoczęty i pełen ochoty do
działania; też: świadczący o takim stanie;
2. orzeźwiający, chłodny] – üde, élénk,
erős, egészséges
rześki wiatr – friss szél
6123
rześko – üdén
rześkość – üdeség
rzetelnie
–
becsületesen,
lelkiismeretesen,
alaposan, tisztességesen, őszintén, pontosan,
valóban
rzetelność
–
őszinteség,
lelkiismeretesség,
pontosság; megbízhatóság; becsületesség,
lelkiismeretesség, feddhetetlenség
rzetelny, -a, -e [1. wypełniający należycie swe
obowiązki; 2. taki, jaki powinien być,
odpowiadający wymaganiom; 3. zgodny z
prawdą, wiarygodny] – becsületes, pontos,
lelkiismeretes, jóravaló; alapos, megbízható,
tisztességes, őszinte, szótartó, valódi
rzetelna praca – pontos, alapos, megbízható
munka
rzewień [zob. rabarbar] – rebarbara
rzewień chiński, rabarbar dłoniasty (Rheum
palmatum) – Rebarbara, tenyeres (Rheum
palmatum)
rzewliwie – (dawno) meghatóan
rzewnić – elérzékenyülni, meghatódni
rzewnie, rzewliwie – siralmasan, keservesen,
szánalmasan; elérzékenyülve, érzékenyen,
meghatódottan [Gmina Rzewnie (dawn.
gmina Sielc) ― gmina wiejska w
województwie mazowieckim, w powiecie
makowskim. W latach 1975-1998 gmina
położona
była
w
województwie
ostrołęckim.]
rzewnieć – meghatódni, elérzékenyülni
rzewność – siralmasság, keserűség, szánalmasság;
érzékenység, meghatódottság
rzewny, -a, -e; rzewliwy -a, -e [pełen żalu,
smutku, tęsknoty] – (rzewliwy) megható,
érzékeny, elérzékenyült; (rzewny) meghatott,
meghatódott,
érzékeny,
elérzékenyült,
keserű, mély, gyászos, siralmas, keserves,
szánalmas
rzezać [1. ciąć na części; 2. cięciem, żłobieniem
wydobywać jakiś kształt] – vágni, aprítani,
szeletelni;
megölni,
lemészárolni,
meggyilkolni, levágni; (piłować) fűrészelni,
-
Wersja 01 01 2017
(pilnikiem) reszelni, ráspolyozni; (átv.)
nyaggatni, kínozni, nyűni
rzezać bydło – marhát vágni, herélni
rzezać diament – gyémántot csiszolni
rzezać się – tönkremenni, elpusztulni
rzezak [1. rodzaj ostrza w sieczkarni, pługu lub
innych
narzędziach;
2. rzeźnik
dokonujący uboju zgodnie z żydowskimi
zasadami religijnymi] – I. metszőkés; II.
(egyh) metsző; sakter
rzezanie – vágás; ölés, gyilkolás, mészárlás;
herélés; (dawno) vésés, kivésés (kőből)
rzezaniec [daw.; zob. eunuch] – herélt, eunuch
rzezanina, rzeź [1. ubój zwierząt; 2. masowe
zabijanie ludzi, zwłaszcza w walce] –
(bydła) vágás, mészárlás, marhavágás;
(rozlew krwi)
mészárlás;
vérengzés,
öldöklés,
vérfürdő,
tömegmészárlás,
tömeggyilkosság, progrom
rzezany, -a, -e – körülmetélt
rzeziec – hosszú kés
rzezie i pożogi – gyilkolás és gyújtogatás
rzezimieszek [chuligan, opryszek] – zsebmetsző,
zsebtolvaj, tolvaj
rzeź – vérengzés; vérfürdő; vérontás
rzeź niewiniątek [zabijanie niewinnych (Mt
2,16): Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy
zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał
[oprawców] do Betlejem i całej okolicy i
kazał pozabijać wszystkich chłopców w
wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o
którym się dowiedział od Mędrców.] –
gyermekgyilkosságok [(Mt 2,16) Ekkor
Heródes látván, hogy a bölcsek megcsúfolták
őt, szerfölött felháborodék, és kiküldvén,
megölete Bethlehemben és annak egész
környékén
minden
gyermeket,
két
esztendőstől és azon alól, az idő szerint, a
melyet szorgalmasan tudakolt a böcsektől.]
rzeź wołyńska [ludobójstwo dokonane przez
nacjonalistów
ukraińskich
(przy
aktywnym, częstym wsparciu miejscowej
ludności ukraińskiej) wobec mniejszości
polskiej byłego województwa wołyńskiego
II RP (w czasie wojny należącego do
Komisariatu Rzeszy Ukraina), podczas
okupacji terenów II Rzeczypospolitej
przez III Rzeszę, w okresie od lutego 1943
do lutego 1944.] – A wołyni mészárlás,
(hetven éve történt szörnyű tragédia)
[Ártatlan lengyelek tízezreit, köztük nőket,
gyerekeket gyilkoltak meg 1943-1944 között
brutális kegyetlenséggel a saját szomszédaik
csak azért, mert lengyelek voltak.]
rzeźba [jest jedną z dyscyplin zaliczanych do
sztuk plastycznych: 1. dzieło sztuki
wykonane w kamieniu, drewnie, gipsie
6124
itp.; 2. kształt czegoś; 3. zob. rzeźba
terenu; 4. układ wgłębień i rowków
charakterystyczny
dla
jakichś
powierzchni]
–
(sztuka)
szobrászat,
szobrászművészet;
(dzieło)
szobor,
faragvány, szobrászmű, fafaragás; (geogr)
domborzat
rzeźba drzewna – fafaragás
rzeźba drewniana – faszobor
rzeźba gipsowa – gipszszobor
rzeźba glacjalna, lodowcowa [ukształtowanie
powierzchni terenu powstałe w wyniku
działalności
lodowców
i
wód
lodowcowych] – jégfelszín
rzeźba gliniana – agyagszobor
rzeźba kamienna – kőszobor
rzeźba ludowa – népi faragás
rzeźba marmurowa; rzeźba z marmuru –
márványszobor
rzeźba pasterka – pásztorfaragás
rzeźba pełnoplastyczna – körplasztika, kerek
szobor; teljes alakú szobor
rzeźba
peryglacjalna
[1.
ukształtowanie
powierzchni
terenu
powstałe
pod
wpływem
procesów
wywołanych
sezonowym zamarzaniem i odmarzaniem
gruntu; 2. Formy morfologiczne terenu,
utworzone przez procesy mrozowe i
denudacyjne w strefie przyległej do
zlodowacenia, ale nie zlodowaconej, np. na
przedpolu lodowców, na grzbietach i
stokach ponad lodowcem, w warunkach
zimnego klimatu i głęboko zamarzniętej
gleby (wieczna zmarzlina, marzłoć).
Tworzą się wtedy nieckowate zagłębienia,
rodzaj wyspowych pagórków i in. Procesy
peryglacjalne przemodelowywały np.
dolinki reglowe w Tatrach. Zob. też gleby
strukturalne, gleby poligonalne i tufury.] –
jégeróziós terület
rzeźba płaska – féldombormű
rzeźba sepulkralna – síremlék
rzeźba terenu, rzeźba powierzchni ziemi
[ukształtowanie powierzchni ziemi] –
(powierzchni
ziemi)
terepalakulat,
terepdomborzat, földfelszín, domborzat
rzeźba umieszczona na placu publicznym –
köztéri szobor
rzeźba w drzewie a. w drewnie – fafaragás,
faszobrászat; fából faragott szobor
rzeźba w marmurze – márványszobrászat;
márányszobor
rzeźba wolno stojąca – szabadon álló szobor
rzeźba wypukła – (magas) dombormű
rzeźba z brązu – bronzszobor
rzeźba z gipsu – gispszobor
-
Wersja 01 01 2017
rzeźba z kości słoniowej – elefántcsont szobor
rzeźbiarka – szobrásznő
rzeźbiarnia – szobrászműhely
rzeźbiarski,
-a,
-ie
–
szobrászati,
szobrászművészeti
rzeźbiarstwo [sztuka robienia rzeźb] –
szobrászat, szobrászművészet
rzeźbiarstwo architektoniczne – épületplasztika
rzeźbiarstwo dekoracyjne – díszítőszobrászat
rzeźbiarstwo w drzewie – faszobrászat, fafaragás
rzeźbiarz [artysta tworzący rzeźby] – szobrász,
szobrászművész, faragó művész
rzeźbiarz w drewnie – fafaragó
rzeźbiarz w kamieniu – kőfaragó
Rzeźbiarz (łac. Sculptor, dop. Sculptoris, skrót
Scl) [słabo widoczny gwiazdozbiór nieba
południowego opisany w 1751 r. przez
Nicolasa Louisa de Lacaille.] – Szobrász
(latin: Sculptor) egy csillagkép
rzeźbić [1. tworzyć rzeźby; też: pokrywać
powierzchnię
czegoś
rzeźbami,
ornamentami; 2. przedstawiać kontury,
zarysy czegoś w sposób plastyczny; 3. o
czynnikach takich jak woda, wiatr:
powodować zmiany w ukształtowaniu
powierzchni ziemi] – szobrászkodni,
faragni, kifaragni; vésni
rzeźbić w drzewie – fába vésni, fából faragni
rzeźbić w kamieniu – kőbe vésni, kőből készíteni
(szobrot), kőbe faragni
rzeźbienie – faragás, vésés
rzeźbiony, -a, -e – faragott, megmunkált
rzeźbione rysy – szép-, klasszikus arcvonások
rzeźnia [1. zakład, w którym dokonuje się uboju
zwierząt
rzeźnych;
2. pot.
masowe
zabijanie w okrutny sposób] – vágóhíd,
mészárszék; húsfeldolgozó üzem
rzeźnicki, -a, -ie [dotyczący rzeźnictwa,
rzeźników; rzeźniczy] – hentes-, mészárosrzeźnictwo [dziedzina rzemiosła, przemysłu
zajmująca się ubojem i przetwarzaniem
zwięrząt rzeźnych w celu pozyskania tuszy
mięsnych] – hentes, mészáros ágazat v.
mesterség; mészáros mesterség, húseladás,
húskereskedés
rzeźniczka – hentenő
rzeźniczy, -a, -e; rzeźnicki, -a, -ie – hentes-,
mészárosrzeźnik [1. człowiek zajmujący się ubojem
zwierząt;
2. sprzedawca
w
sklepie
mięsnym; 3. pot. sklep mięsny; 4. pot. kat,
oprawca; 5. pogard. nieudolny chirurg] –
hentes, hentesmester (jestem rzeźnikiem);
mészáros; (átv.) húsbolt
rzeźny, -a, -e – mészárlási, levágnivaló
6125
rzeźwić [czynić rześkim] – élénkíteni, üdíteni;
észretéríteni
rzeźwić się – felélénkülni, felüdülni; észhez,
magához térni
rzeźwieć [stawać się rześkim] – felélénkülni,
felüdülni
rzeźwo – üdén, frissen, fürgén, ügyesen, gyorsan,
élénken
rzeźwość – üdeség, frissesség, fürgeség, élénkség
rzeźwy, -a, -e [1. orzeźwiający, chłodny; 2. pełen
werwy] – üde, friss, élénk, egészséges, erős
rzeżączka [gonorrhoea; zakaźna choroba
weneryczna] – (orv.) kankó; gonorrhoea
rzeżucha (Cardamine L.) [1. rodzaj roślin
zielnych z rodziny kapustowatych. Należy
do niego ok. 100 gatunków występujących
w strefie umiarkowanej. W Polsce
występuje 10 gatunków. 2. roślina zielna o
białych
lub
fioletowych
kwiatach
zebranych w grona] – (növ.) zsázsa; kerti
zsázsa
 rzeżucha bagienna (Cardamine dentata
-
Wersja 01 01 2017
Rzeżucha gorzka (Cardamine amara L.)
Rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis L.)
[gatunek roślin zielnych z rodziny
kapustowatych. Występuje w Europie,
Ameryce Północnej, Azji i na Azorach
(tutaj jako gatunek zawleczony). W Polsce
jest pospolity na całym obszarze.] – réti
kakukktorma (Cardamine pratensis) [a
keresztesvirágúak (Brassicales) rendjéhez,
ezen belül a káposztafélék (Brassicaceae)
családjához tartozó faj.]
Schult. s. s., syn. C. pratensis L.) – C.
Pratensis – réti kakuktorma (Cardamine
palustris)
 rzeżucha
drobnokwiatowa
(Cardamine
parviflora L.) – kisvirágú kakukktorma
 rzeżucha gorzka (Cardamine amara L.) –
Keserű kakukktorma
 rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis L.)
réti kakukktorma (Cardamine pratensis)
 rzeżucha leśna (Cardamine flexuosa With.) –
Cardamine flexuosa
 rzeżucha
niecierpkowa, rz. niecierpek
(Cardamine impatiens L.) – Virágrúgó
kakukktorma
Rzeżucha włochata (Cardamine hirsuta L.)
[synonim rz. czteropręcikowa – gatunek
niewielkiej
rośliny
z
rodziny
kapustowatych (Brassicaceae).] – Borzas
kakukktorma (Cardamine hirsuta)
 rzeżucha rezedolistna (Cardamine resedifolia
L.) – Cardamine resedifolia
 rzeżucha trójlistkowa (Cardamine trifolia L.)
– Hármaslevelű kakukktorma
 rzeżucha włochata, rz. czteropręcikowa
(Cardamine hirsuta L.) – borzas kakukktorma
 Cardamine chelidonia L. - efemerofit
Inne gatunki
 rzeżucha lirowata (Cardamine lyrata) występuje w Japonii, Chinach, na Syberii. –
Japán kakukktorma
Rzeżucha gorzka (Cardamine amara L.) [gatunek
rośliny
należący
do
rodziny
kapustowatych. Występuje na terenie
całej Polski, bardziej pospolity jest w
rejonie Karpat i Sudetów] – keserű
kakukktorma (Cardamine amara) [a
keresztesvirágúak (Brassicales) rendjéhez,
ezen belül a káposztafélék (Brassicaceae)
családjához tartozó faj.]
rzędami – soronként
rzędna [1. jedna ze współrzędnych, względem
których określamy położenie punktów;
2. liczba rzeczywista określająca położenie
punktu na osi rzędnych] – (mt) ordináta (Y)
[A derékszögű koordináta-rendszerben egy
pont helyzetét két koordináta határozza meg,
ezekből az első az abszcissza, a második az
ordináta. Az ordinátát más szóval "y"
koordinátának is nevezik. Az ordináta
tengely a koordináta-rendszerben az "y"
tengely.]
6126
rzędowy, -a, -e – soros, sorban állított
rzępolenie – cincogás, nyenyerézés
rzępolić [pot. grać nieumiejętnie na jakimś
instrumencie] – cincogni v. rosszul játszani
(húros hangszeren); kalimpálni (zongorán)
rzępoła [1. marny grajek; 2. muzyk - pożal się
Boże] – rossz hegedűs; (zene) (pożal się
Boże) Uram irgalmazz!
1
rzęsa , rzęsy [1. każdy z wielu sztywnych,
krótkich włosków na brzegu powieki,
chroniących oko; 2. pływająca roślina
wodna tworząca zwarty kożuch na
powierzchni wody] – szempilla; (áll.) csilló
rzęsa2 – (növ.) békalencse
Rzęsa drobna (Lemna minor L., syn.: rzęsa
mniejsza) [gatunek byliny należącej do
rodziny obrazkowatych (wg systemu
Reveala)
lub
odrębnej
rodziny
rzęsowatych. Jest jedną z najmniejszych
na świecie roślin naczyniowych.] – Apró
békalencse
Rzęsa garbata (Lemna gibba L.) [gatunek byliny
należącej do rodziny obrazkowatych (wg
systemu Reveala)] – púpos békalencse
rzęsa wodna – békalencse
rzęsiste oklaski – élénk taps
rzęsiste światło – ragyogó fény
rzęsiste, rzęsiście – bőven bőségesen
rzęsistek
[pierwotniak
pasożytujący
w
organizmach ludzi i zwierząt, wywołujący
choroby]
–
(áll)
trichomonas
[A
trichomoniázis a hüvely vagy a húgycső
megbetegedésével járó, nemi úton terjedő
betegség, melyet a Trichomonas vaginalis
nevű ostoros egysejtű okoz.]
Rzęsistek pochwowy [Trichomonas vaginalis to
pierwotniak,
czyli
mikroskopijny
jednokomórkowiec
zdolny
do
wykonywania
wszystkich
czynności
życiowych. Ma dobrze rozwinięty aparat
ruchu - pięć poruszających się wici i błonę
falującą. Rozmnaża się przez podział. Jego
miejscem bytowania jest najczęściej u
kobiet pochwa, kanał szyjki macicy i
pęcherz moczowy, a u mężczyzn - cewka
moczowa, gruczoł krokowy i pęcherzyki
nasienne. ― Rzęsistek pochwowy to
pierwotniak pasożytujący w organizmie
człowieka.
Powoduje
rzęsistkowicę
(trichomonadiosis)
chorobę
dróg
moczowo - płciowych o ostrym bądź
przewlekłym przebiegu.] –Trichomonas
vaginalis egy anaerob ostoros protozoon
protiszta, amely a trichomoniázis nevű nemi
betegség kórokozója és a leggyakoribb
patogén protozoon a fejlett országokban.
rzęsistość – bőség, sokaság, sűrűség
-
Wersja 01 01 2017
rzęsisty deszcz – záporeső, bő eső
rzęsisty, -a, -e [bardzo intensywny] – bőséges,
dús; sűrű, bő, gazdag
rzęsiście – sűrűn, bőven, gazdagon
rzęsiście oświetlony – erősen megvilágított
rzęska [1. zdrobnienie od: rzęsa (w znaczeniu:
krótki, sztywny włosek wyrastający na
brzegu powieki); 2. nitkowata, króciutka
wypustka plazmatyczna występująca na
komórkach
nabłonkowych
zwierząt
wielokomórkowych;
3.
u
jednokomórkowych roślin wodnych i
pierwotniaków: jeden z wielu bardzo
licznych
nitkowatych
tworów
umożliwiających im poruszanie się] –
szempillácska; csilló
rzęskowaty, -a, -e – szempilla alakú
rzęsorek [Nornik zwyczajny (nornik polny,
polnik)
zwierzę
z
rodziny
nornikowatych] – (áll.) mezei pocok
(Microtus arvalis) [az emlősök (Mammalia)
osztályába a rágcsálók (Rodentia) rendjébe
és az egérfélék (Muridae) családjába tartozó
faj.]; cickány
Rzęsorek mniejszy (Neomys anomalus, Neomys
anomalus milleri) [gatunek ssaka z rodziny
ryjówkowatych.] – Miller-vízicickány
Rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) – közönséges
vízicickány
rzęsowy, -a, -e – szempillás
rzęsówka – az orr szőrzete
rzęzić (rzęże), rzężeć [1. wydawać chrapliwe
dźwięki
z
powodu
trudności
w
oddychaniu; 2. o maszynach, pojazdach:
wydawać
nieprzyjemne,
zgrzytliwe
dźwięki] – hörögni, horkanni
rzężenie [szmery słyszalne przy osłuchiwaniu
płuc, powstające wskutek obecności w
oskrzelach lub jamach płuc patol.
wydzieliny; objaw nieżytu oskrzeli,
dychawicy oskrzelowej, zapalenia płuc.] –
hörgés
rzężenie śmiertelne – halálhörgés
rznący, -a, -e – metsző; vágó
rznąć (czytaj: żnąć); rżnąć (częściej) [1. ciąć,
krajać; 2. rzeźbić, szlifować; 3. potocznie:
a) zabijać czymś ostrym; b) wrzynać się;
c) robić coś (np. grać na instrumencie) z
zapałem; d) boleć; e) mówić ostro; f)
odpisywać, zrzynać; 4. wulgarnie: a) mieć
stosunek seksualny; b) oddawać kał; 5.
rżnąć się - potocznie: a) bić się nawzajem;
b) mieć stosunek seksualny] – vágni,
metszeni; mészárolni; leszúrni, levágni;
(vulg.) közösülni; szarni; megverik egymást
rznąć się – vagdalkozni, szurkálni
rznąć się z kim – (vulg.) közösülni vkivel
6127
rznąć się nożami – késsel vagdalkozni
rznięcie, rżnięcie – vágás, fűrészelés, metszés;
(vulg.) közösülés, dugás; (orv.) bélgörcs
rznięty, -a, -e; rżnięty, -a, -e – metszett, vágott;
(átv.) metsző
rzodkiew [roślina warzywna i pastewna o
jadalnej bulwie pokrytej białą lub czarną
skórką] – retek
rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum) [1.
gatunek rośliny z rodziny kapustowatych;
2. roślina o bladożółtych kwiatach,
pospolity chwast rosnący w zbożach i na
ugorach] – Repcsénretek, repcsény retek
(Raphanus raphanistrum)
Rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus) [gatunek
roślin obejmujący trzy odmiany i wiele
kultywarów. Obecnie występuje tylko w
uprawie i jest uprawiany w wielu
regionach świata. W Polsce występuje
głównie jako roślina uprawna, lecz
przejściowo dziczeje (ergazjofigofit).] –
hónapos retek (Raphanus sativus)
rzodkiewka,
rzodkieweczka
[1.
roślina
warzywna o jadalnej bulwce pokrytej
białą, czerwoną lub fioletową skórką; 2.
odmiana rzodkwi, jednoroczna roślina
warzywna uprawiana dla jadalnej bulwy o
białej, różowej, czerwonej lub fioletowej
skórce] – retek, hónaposretek
rzodkwiany, -a, -e – retekből készült; retekRzplita (Rzeczpospolita) – közt., Közt.,
Köztársaság (Rzplita. Polska: Lengyel
Közt.)
-
Wersja 01 01 2017
rzucający, -a, -e (rzucający się w oczy) – feltűnő
rzucająca się w oczy koszula w kolorze białym –
feltűnő fehér ing
rzucawka [napad drgawek u ludzi i zwierząt
wywołany różnymi chorobami] – (szülés)
fájdalom v. görcs
rzucawka porodowa – szülési fájdalom v. görcs
rzucić (rucę) (dk.) — rzucać [1. wprawić jakiś
przedmiot w ruch, powodując jego
chwilowy lot w powietrzu; 2. przewrócić
kogoś, uderzyć kimś o coś; 3. gwałtownie
poruszyć, potrząsnąć czymś; 4. wprawić
coś w gwałtowny ruch wznoszący i
opadający; 5. wysłać, skierować dokądś;
też:
przenieść
gdzie
indziej;
6. wydzielając, emitując coś w jakimś
kierunku, zmienić natężenie światła;
7. wykonać jakąś czynność, spowodować
jakiś stan; 8. powiedzieć coś szybko i
krótko; 9. zbudować, skonstruować coś, co
łączy
dwa
przeciwległe
punkty;
10. zdecydować o miejscu czyjegoś życia
lub czyjejś pracy; 11. pot. opuścić kogoś;
12. pot. odejść skądś, przestać coś robić,
zrezygnować z czegoś; 13. pot. zaopatrzyć
sklep w poszukiwany towar; 14. pot.
spowodować u kogoś gwałtowne ruchy,
wstrząsy, drgawki] – dobni, dobálni;
vagdalni; bedobni, megdobni; repíteni,
röpíteni; odavágni; vetni, hajítani; lódítani,
hányni; rángatni, lökdösni; verni, emelni,
építeni; elhagyni, otthagyni, ellökni, eldobni;
(wojsk) bevetni
rzucać (rzucić) – dobni, bedobni, hajítani
rzucać bomby – bombát vetni, bombát dobni
rzucać bomby na coś – bombázni vmit
rzucać cień – árnyat vetni
rzucać cień na coś – árnyat vetni vmire
rzucać (rzucić) coś – hajítani vmit
rzucać dyskiem – diszkoszt vetni
rzucać groch na/o ścianę – falra borsót hányni
rzucać grochem o ścianę – falra hányni a borsót; a
pusztába kiáltani
rzucać garściami – marékkal szórni, tékozolni
rzucać
kalumnie
–
rágalmakat
szórni,
megrágalmazni
rzucać kamieniem w/na kogoś [gardzić kimś,
potępiać kogoś (Jn 8,7)] – követ vetni vkire;
megvetni,
lenézni
vkit;
elítélni,
megbélyegezni, kárhoztatni vkit [Amikor
továbbra is faggatták, felegyenesedett, és ezt
mondta nekik: "Aki bűntelen közületek, az
vessen rá először követ." (Jn 8,7)]
rzucać młotem – kalapácsot vetni
rzucać na kogo oszczerstwo – megrágalmazni v.
rágalommal illetni vkit
6128
rzucać na kogo podejrzenie – gyanúsítani vkit,
gyanút vetni vkire
rzucać na rynek – piacra dobni vmit
rzucać o ziemię – földhöz vágni
rzucać oszczepem – gerelyt hajítani
rzucać perły przed wieprze [ofiarowywać coś
cennego osobie, która nie umie tego
docenić. (Mt 7,6)] – Margaritas ante porcos
(latin): Gyöngyöket sertések elé (ne
szórjatok), vagyis tudatlan emberek előtt ne
beszéljünk olyan dolgokról, amelyeket
úgysem értenek meg. [„Ne vessetek szent
dolgot ebeknek, s ne szórjátok gyöngyeiteket
sertések
elé!
Különben
lábukkal
eltaposhatják azokat, aztán megfordulnak és
széttépnek titeket.” (Mát 7,6)]
rzucać piłkę do kosza – (sp) kosárba dobni a
labdát
rzucać pieniądze jak plewy – úgy szórja a pénzt,
mint a pelyvát
rzucać pieniądze w błoto – (átv.) kidobálni a pénzt
az ablakon; könnyelműen költekezni
rzucać postrach – félelmet okozni v. kelteni;
riadalmat kelteni
rzucać przekleństwa na kogo/co – átkot szórni
vkire/vmire; átkozódni vki/vmi ellen v. miatt
rzucać słowa na wiatr [1. związek frazeologiczny:
(1.1) zapowiadać, obiecywać coś, czego się
nie zrealizuje; (1.2) używać czczych,
próżnych słów; 2. synonimy: mowa trawa,
obiecanki cacanki] – (közm.) (szélnek
ereszti a szót) falra hányja a borsót
rzucać śnieżkami – hógolyózni
rzucanie się – rángatódzás [rzucanie się dziecka
podczas snu: a gyermek rángatódzása alvás
közben]
rzucić broń – eldobni a fegyvert
rzucić cień – árnyékot v. árnyat vetni
rzucić co czym – hajítani vmire vmit; megdobni
vmivel vmit
rzucić co na co/kogo – dobni vmire/vkire vmit
rzucić co na papier – papírra vetni vmit
rzucić co pod stół – sutba dobni
rzucić co o co – dobni vmihez vmit
rzucić co o ziemię – földhöz vágni vmit
rzucić coś do kosza – papírkosárba dobni vmit
rzucić coś na papier – papírra vetni, írásos
formába önteni vmit
rzucić czary – bájolni, elbájolni; bűvölni,
elbűvölni; igézni, megigézni vkit
rzucić człowiekiem o ziemię – földhöz vágni az
embert
rzucić granat – gránátot dobni v. vetni
rzucić jakieś światło na co – fényt vet vmire
rzucić kamieniem na ptaka – követ hajítani a
madárra; kővel megdobni a madarat
-
Wersja 01 01 2017
rzucić kłody pod nogi – (átv.) gáncsolni vkit;
keresztbe tenni vkinek
rzucić kogo/co – otthagyni, elhagyni vkit/vmit
rzucić (komu czym) w głowę – fejéhez vág (vkinek
vmit)
rzucić komu wyzwanie – párbajra kihívni vkit
rzucić komu obelgę w twarz – megsérteni vkit
rzucić komu rękawicę – kesztyűt dobni vkinek;
kihívni vkit
rzucić komu spojrzenie – pillantást vetni vkire
rzucić kosza – kosarat dobni
rzucić kość niezgody – koncot vetni; (átv.)
veszekedést kezdeni v. szítani
rzucić kość niezgody między kogo –
egyenetlenséget v. viszályt szítani vkik között
rzucić kotwicę – horgonyt vetni
rzucić losy – sorsot húzni v. vetni
rzucić most – hidat verni
rzucić myśl – gondolatot felvetni
rzucić na kogo kamieniem – követ dobni vkire
rzucić na kogo klątwę – átkot szórni vkire,
kiátkozni vkit
rzucić na kogo potwarz – megrágalmazni vkit v.
rágalmat szórni vkire
rzucić na kogo urok/uroki – megigézni, elbűvölni
vkit
rzucić na kogoś obelgę – megbántani vkit
rzucić na kogoś podejrzenie o coś – gyanúsítani v.
meggyanúsítani vkit vmivel
rzucić a. rzucać na papier – papírra vetni
rzucić na pastwę – martalékul odadobni
rzucić na pastwę losu – sorsára hagyni
rzucić na poniewierkę – nyomorba dönteni; az
ebek harmincadjára vetni
rzucić a. rzucać na rynek – piacra dobni
rzucić na ziemię – földre dobni
rzucić na żer – prédául vetni; koncul veti oda,
közprédára vetni
rzucić obraz na ekran – képet vetíteni a vászonra
rzucić ojczyznę – elhagyja a hazáját v. a hazát
rzucić okiem – megnézni, szemügyre venni, (na
co) pillantást vetni (vmire); végigszaladni
rzucić okiem na kogo – pillantást vetni, kacsintani
vkire
rzucić
okiem
wstecz
–
visszatekinteni,
visszagondolni, emlékezni
rzucić papier w ogień – tűzbe vetni a papírt
rzucić pieniądze v. pieniędżmi – pénzt kidobni
rzucić piłkę na szafę – labdát dobni a szekrény
tetejére
rzucić pod ławę – (átv.) elfeledni, pad alá dobni
rzucić pod stół – az asztal alá dobni
rzucić podejrzenie na kogoś – gyanút hárítani
vkire
6129
rzucić pomost między miastem i wsia – hidat
építeni v. verni a város és falu között
rzucić popłoch – riadalmat, pánikot kelteni v.
előidézni
rzucić pytanie – kérdést tenni fel
rzucić robotę – faképnél hagyja, otthagyja a
munkát
rzucić
spojrzenie
pełne
pobłażania
–
megbocsátással teli tekintetet vetett rá
rzucić szkic na papier –papírra vetni a vázlatot
rzucić szóstkę – hatost dobni
rzucić światło – fényt vetni
rzucić a. rzucać światło na sprawę – (átv.) fényt
derít az ügyre
rzucić urok – megrontani, szemmel megverni,
megbabonázni, elbűvölni
rzucić uwagę – figyelmet fordítani
rzucić a. rzucać w kąt – sutba dobni
rzucić w kogo kamieniem – kővel dobni meg vkit
rzucić wiłkom na pożarcie – farkasok elé vetni v.
odadobni a koncot
rzucić
wzrokiem
naokoło
–
tekintetét
körülhordozza, körültekinteni
rzucić życie na szalę – életét latba veti, mérlegeli
rzucić się — rzucać się [1. gwałtownym ruchem
zerwać się i skoczyć w dół; 2. zerwawszy
się z miejsca, skierować się dokądś
pośpiesznie; 3. szybkim ruchem położyć
się lub usiąść gdzieś; 4. rzucać się:
wykonywać gwałtowne ruchy; 5. nagle
zaatakować kogoś; 6. pot. wziąć się do
czegoś z zapałem; 7. pot. zareagować na
coś w gwałtowny sposób; 8. rzucać się pot.
agresywnie wykłócać się, sprzeczać się z
kimś; 9. pot. wydać rozrzutnie pieniądze;
10. pot. o chorobach: zaatakować jakąś
część ciała] – vergődni, rángatózni,
rángatódzani; ugrálni, ugrándozni, szaladni,
futni, dobja v. dobálja magát, hánykolódni;
ráesni, ráveti magát
rzucać się – vetődni (ugrani); (dühösen) ugrálni
rzuca się jak ryba w sieci – vergődik, mint hal a
hálóban
rzuca się do ucieczki – menekülni vhová,
menedéket keresni vmiben
rzuca się przed kim/czym – szökés, menekülés
vki/vmi elől
rzucać się a. rzucić się (na kogo/co) – nekiesni
(nekiesik)
(vkinek/vminek);
rárohanni,
rárontani
(vkire/vmire);
pimaszkodni;
rávetődni (vkire/vmire)
rzucać się w konwulsjach – görcsösen vonaglani
rzucić się do broni – fegyvert ragadni
rzucić się do pracy – ráveti magát a munkára
rzucić się do wody – vízbe ugrani
-
Wersja 01 01 2017
rzucić się komu na szyję – nyakába ugrani v.
borulni vkinek
rzucić się ku brzegowi – a parthoz vetődni
rzucić się mu do nóg – lába elé veti magát
rzucić się w oczy – szembeötleni, szembeszökni,
feltűnni; szembe ötlik v. tűnik
rzucić się a. rzucać się (komu) w oczy – szemet
szúr (vkinek)
rzucić się w pościg v. w pogoń za kim – üldözőbe
venni vkit
rzucili się sobie w ramiona – egymás karjaiba
borulnak
rzucili się w czyje objęcia – vkinek a karjába veti
magát
rzucili się w wir pracy – munkába veti magát
rzucik [drobny wzór na jakimś tle] – kis rajz
(egyszerű alapon)
rzucony, -a, -e – elvetett, eldobott
rzut [1. wprawienie w ruch jakiegoś przedmiotu
przez wyrzucenie go z pewną siłą;
2. gwałtowny skok lub szybki, energiczny
ruch ręki, nogi, głowy; 3. szkic, plan,
program czegoś; 4. odwzorowanie figury
na płaszczyźnie lub innej powierzchni;
5. punkt przecięcia prostej rzutującej z
płaszczyzną; 6. narysowany w skali
przekrój czegoś; 7. część większej całości:
porcja,
rata
lub
etap;
8. część
ugrupowania
bojowego
wojsk
przeznaczona do wykonania określonego
zadania; 9. u zwierząt: potomstwo
pochodzące z jednego lęgu; 10. zaostrzenie
choroby] – dobás, vetés, hajítás, vetődés;
(ép, műsz.) vetület; (sp) lövés; a lövedék útja,
a dobás hossza; (foci) rúgás; (geom) vetítés
rzut autowy – partdobás
rzut centralny – centrális vetítés v. vetület
rzut do kosza – bedobás
rzut dyskiem – (sport) diszkoszvetés
rzut karny [bezpośredni strzał do bramki
przeciwnika z ustalonej odległości,
wykonywany wówczas, gdy przeciwnik
sfauluje atakującego zawodnika na polu
karnym] – büntetőrúgás (tizenegyes), (hoki)
büntetőlövés; büntetődobás
rzut kulą – súlylökés, súlydobás
rzut młotem – (sport) kalapácsvetés
rzut oka – szempillantás
rzut oka wstecz – visszapillantás, visszatekintés
rzut oszczepem – (sport) gerelyhajítás, gerelyvetés
rzut perspektywiczny – perspektívikus v.
távlattani v. távlati vetület
rzut pionowy – függőleges hajítás
rzut poziomy [ruch w jednorodnym polu
grawitacyjnym z prędkością początkową
prostopadłą do kierunku pola. Torem
ruchu jest parabola o wierzchołku w
punkcie rzutu.] – vízszintes hajítás; (ép)
alaprajz
rzut poziomy budynku – alaprajz; az épület, v.
emeletének vízszintes metszete
rzut prostokątny figury [taki rzut figury na
płaszczyznę rzutów, w którym proste
rzutujące są prostopadłe do rzutu] – idom
merőleges vetülete
Rzut prostokątny figury na płaszczyznę
-
Wersja 01 01 2017
rzut sędziowski [przed rozpoczęciem meczu
sędzia podrzuca piłkę w kole na środku
boiska, dwóch zawodników przeciwnych
drużyn stara się ja zbić do swoich
partnerów. Drużyna, która wygrywa rzut
sędziowski rozpoczyna mecz (tzn po zbiciu
nie przerywając gry przeprowadza atak).
Artykuł 12 - Rzut sędziowski i
naprzemienne posiadanie piłki] – bírói
dobás
6130
Rzutem prostokątnym figury na płaszczyznę α
nazywamy zbiór rzutów prostokątnych
wszystkich punktów tej figury na płaszczyznę
α.
rzut prostokątny punktu [punkt przecięcia się
prostej przechodzącej przez dany punkt z
prostopadłą
do
niej
prostą
lub
płaszczyzną] – pont merőleges vetülete;
merőleges vetítés
Rzut prostokątny punktu na płaszczyznę –
a pont merőleges vetítése a síkra
Rzutem prostokątnym punktu P na
płaszczyznę α nazywamy punkt P', w którym
prosta przechodząca przez punkt P i
prostopadła do płaszczyzny α przecina tę
płaszczyznę.
rzut prostopadły – függőleges vetület
rzut punktu na płaszczyznę – a pont kivetítése a
síkra
rzut rozpoczynający – kezdő rúgás
rzut rożny [1. w piłce nożnej, ręcznej i hokeju na
trawie: rzut piłką z rogu boiska; 2. w piłce
nożnej, wykop piłki z jednego z czterech
narożników boiska. Następuje tylko
wówczas, gdy zawodnik spowoduje iż
piłka znajdzie się za poza jego własną
bramką. Najczęstszym wykonaniem rzutu
jest tzw. dośrodkowanie - czyli kopnięcie
piłki w okolice pola bramkowego lub inną
część pola karnego.] – (sp.) sarokdobás,
sarokrúgás, szöglet, szögletrúgás
rzut stereograficzny [rzut bryły na płaszczyznę z
zachowaniem wierności kątów, stosowany
w
kartografii
i
krystalografi]
–
sztereografikus vetítés
rzut ukośny – ferde hajítás
rzut wolny [strzał do bramki przeciwnika jako
kara za przekroczenie przepisów gry poza
obrębem pola karnego] – (sp.) (nogą)
szabadrúgás, (ręką) szabaddobás
rzut wolny bezpośredni [w piłce nożnej: rzut, w
którym można zdobyć bramkę z jednego
uderzenia piłki] – közvetlen szabadrúgás
rzut wolny pośredni [w piłce nożnej: rzut, w
którym przed zdobyciem bramki piłka
musi być zagrana przez co najmniej
dwóch
zawodników]
–
közvetett
szabadrúgás
rzut za dwa punkty – kétpontos
rzut za trzy punkty – hárompontos
rzutek [krążek wyrzucany w powietrze jako cel
w
strzelaniu
sportowym]
–
(sportlövészetnél) korong
rzutka [linka z ciężarkiem na końcu, którą się
przerzuca ze statku na inny statek lub
nabrzeże, żeby podać przywiązaną do jej
drugiego końca cumę, linę holowniczą itp.]
– (haj) kötél nehezékkel a végén
6131
rzutki, -a, -ie; rzutny, -a, -e [energiczny,
przedsiębiorczy i pomysłowy w dzialaniu]
– mozgékony, fürge, ügyes, kezdeményező;
vállalkozó szellemű
rzutkość, rzutność – mozgékonyság, fürgeség,
ügyesség, kezdeményező erő, hajlam
rzutnia [1. płaszczyzna, na którą się rzutuje
daną figurę geometryczną; 2. teren, wraz
z odpowiednimi urządzeniami, do rzutów
dyskiem, oszczepem, młotem itp.; 3.
powierzchnia,
na
której
powstaje
odwzorowanie przestrzeni w wyniku
rzutu.] – dobás (hajítás, lökés) pályája;
röppálya
rzutnia do rzutu dyskiem – a diszkoszvetés
pályája
rzutnie – dobva, lökve, hajítva; (átv.) ügyesen
rzutnik [aparat projekcyjny do wyświetlania
przezroczy] – vetítőgép, projektor
rzutnik pisma – írásvetítő
rzutować [1. wpływać na coś; 2. przenosić w inną
dziedzinę, sferę, na inną płaszczyznę;
3. kreślić plan, przekrój jakiegoś obiektu;
4. wyznaczać rzut; 5. wyświetlać obraz na
ekranie za pomocą rzutnika] – bemutatni,
ábrázolni; (mt) vetíteni, kivetíteni
rzutować swoje wrażenia na tło wydarzeń –
benyomásait az események hátterében
mutatja be
rzutowanie – szemléltető bemutatás; (mt) vetítés,
kivetítés
rzutowy, -a, -e – dobási
rzyć [daw. pośladki; przest. dupa] – (dawno) far,
ülep; nagy farizom; segg, (biz.) fenék, popsi
rzyganie – hányás, rókázás, okádás
rzygacz [ozdobne, wystające zakończenie rynny
dachowej] – vízköpő
rzygnąć — rzygać [1. posp. zwymiotować; 2. pot.
o wulkanie, działach itp.: gwałtownie
wyrzucić coś z siebie; 3. rzygać posp. mieć
czegoś dosyć, czuć do czegoś wstręt] –
böfögni; hányni, (wulg) okádni
rzygi, rzygowiny [posp. wymiociny] – hányás
Rzym (wł., łac. Roma) [1. stolica Włoch, miasto
w środkowej części kraju w otoczeniu
wzgórz,
nad
Tybrem,
ośrodek
administracyjny i polityczny (siedziba
prezydenta, ministerstw i urzędów; stolica
i główne miasto regionu administracyjnohistorycznego Lacjum. 2. miasto stołeczne
wielkiego państwa rzymskiego i także
nazwa tego państwa. Obecnie stolica
państwa włoskiego. Położone na siedmiu
pagórkach. Pan urodził się w dawnej
ziemi Izraelitów podczas panowania tam
Rzymian. Potężni cesarze rzymscy
odpowiedzialni są za najbardziej krwawe
-
Wersja 01 01 2017
prześladowania chrześcijan. Rzym później
rozdzielony został na zachodni i wschodni
(Bizancjum), Zachodni Rzym upadł w
roku 476, a Bizancjum zdobyte zostało
przez Turków w roku 1453. Przez wieki
różni cesarze innych państw próbowali
odrestaurować starożytny Rzym (cesarze
niemieccy, Napoleon). Idea ta do dziś
jeszcze jest dość żywa w myśli politycznej
państw zachodniej Europy (tzn. tam, gdzie
kiedyś rozpościerał się starożytny Rzym).
W mieście Rzymie apostoł Paweł
przebywał w więzieniu. Około roku 56
napisał list do tamtejszych chrześcijan.
List do Filemona wskazuje na to, że i w
służbie
cesarza
niektórzy
byli
chrześcijanami.] – Róma (fenséges; hírnév)
[1. Olaszország fővárosa, Lazio régió
központja, a hajdani Római Birodalom
központja. Területén található a Vatikán, a
katolikus egyház központja, a pápa
székhelye, a világ legkisebb független
állama. 2. A római világbirodalom fővárosa;
Kr. e. 753-ban alapították; Pál kétszer volt
ott fogságban, mielőtt mártírhalált szenvedett
(ApCsel 28,16-31; 2Tim 4).]
rzymscy neofaszyści – római újfasiszták
Rzymianie z czasów Trajana – rómaiak Trajanus
császár idejéből
Rzymianie z późnego Cesarstwa – rómaiak a
késői császárkorból
Rzymianin (obywatel państwa) [obywatel
starożytnego państwa rzymskiego] – római
ffi
rzymianin (mieszkaniec miasta) [mieszkaniec
Rzymu] – római ffi
Rzymianka (obywatelka państwa) [obywatelka
starożytnego państwa rzymskiego] – római
lány v. nő
6132
rzymianka [mieszkanka Rzymu] – római lány v.
nő
rzymski, -a, -ie [1. przymiotnik od: Rzym (stolica
Włoch
lub
państwo
starożytne);
2. cyfry rzymskie] – római
rzymski katolik – római katolikus
rzymskokatolicki, -a, -ie (rz.-kat., rzym.-kat.) –
római katolikus (r. k.)
rzymskość – római jelleg, római szokás
rzymskość kościoła – az egyház római jellege
rżeć (rżę, rży) [1. o koniu: wydawać głos; 2. pot.
śmiać się głośno, hałaśliwie] – (koń)
nyeríteni, nyihogni, (osioł) iázni, bőgni
rżenie [dźwięk wydawany przez konia] –
nyerítés, bőgés, iázás
rżnący, -a, -e – vágó, metsző
rżnąć [1. ciąć na części; 2. rzeźbić; 3. zabijać
czymś ostrym; 4. wrzynać się; 5. pot. robić
coś z zapałem; 6. pot. grać z zapałem; 7.
wulg. o mężczyźnie: mieć stosunek z
kobietą;
mieć stosunek seksualny;
uprawiać seks ( jeden z partnerów
dominuje)8. wulg. oddawać kał; 9. (dk) a)
rzucić b) uderzyć 10. rżnąć się - bić się
nawzajem; 11 odbywać z kimś stosunek
płciowy; 12 grać w jakąś grę, zwłaszcza w
karty; 13. wyrzynać ozdoby; 14. pot.
zabijać ostrym narzędziem; 15. pot. wpijać
się boleśnie; 16. pot. udawać lub
naśladować kogoś; 17. pot. mówić coś
wprost, nie zważając na okoliczności;
18. pot. rzucić czymś z rozmachem;
19. pot. uderzyć silnie] – vágni, levágni,
mészárolni; szeletelni, metszeni; bevésni;
játszani,
cincogni;
játszani;
elverni,
elnáspángolni; szenvedéllyel csinálni vmit
o-rżnąć = oszukać;
u-rżnąć = upić, spić, schlać;
wy-rżnąć = uderzyć w coś mocno;
-
Wersja 01 01 2017
rżnąć bydło – marhát lemészárolni, levágni
rżnąć chorego – (átv.) operálni, (tréf) beteget
vagdalni
rżnąć diament – gyémántot csiszolni
rżnąć kobiety – (vulg.) közösülni; nőt megdugni
rżnąć kogoś (w sensie seksualnym) (1. (wulg.)
pierdolić, kopulować; 2. uprawiać z kimś
sex brutalnie) – (vulg.) közösülni
rżnąć komu skórę – szíjat hasítani vkinek a bőréből
v. hátából
rżnąć kurczaka – csirkét vágni
rżnąć mazura – mazurkát játszani, ropni
rżnąć na kamieniu – kőbe vésni
rżnąć na miedzi – rezet metszeni
rżnąć na skrzypcach – (tréf) hegedűn cincogni
rżnąć piłą – fűrészelni
rżnąć prawdę w oczy – szemébe vágja az
igazságot
rżnąć trupa – bolcolni (hullát)
rżnąć w karty – szenvedélyesen kártyázni
rżnąć się [1. pot. bić się, zabijać się wzajemnie;
2. wulg. odbywać stosunek seksualny; 3.
(kopulacja) odbywać stosunek płciowy;
pieprzyć się z kimś, uprawiać seks, kochać
się, robić to, rżnąć się z kimś, walić kogoś,
posuwać kogoś (w rozumieniu kochać się)]
– szurkálják egymást, bicskáznak; (vulg)
közösülni
rżnąć się z kimś [uprawiać z kimś sex brutalnie]
– közösülni vkivel
rżnięcie [pot. lanie, cięgi] – vágás, fűrészelés,
metszés; öntés, öntözés; verés, elverés,
nyakleves; csapás; közösülés
rżnięty, -a, -e – vésett, faragott; (zene) húros, vonós
rżysko [pole po skoszeniu rosnących na nim
zbóż] – tarló, tarlócsutak

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Pobierz PDF z częściami

() - Silnik

Pobierz PDF z częściami

Pobierz PDF z częściami

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

Pobierz PDF z częściami

Pobierz PDF z częściami